A-101 NOR-NORI-NORK adizkiak 1

(Orainean)

Hari

NOR/ZER

NORI

NORK

Subjektua

(nik)

pluralak

Di

(zki)

(hik)

(hark)

GU

(guk)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

TE

(haiek)

El orden de los distintos componentes de la forma verbal nos lo dice su nombre:

NOR/ZER NORI NORK:
1: El objeto u objetos que se llevan, se compran (el objeto directo):
Todas las formas verbales empiezan por di- o dizki-
2: La persona o personas a quien se le lleva o se le compra el objeto (el objeto indirecto):
Al verbo le aadimos -o-, -gu-
3: Por ltimo la persona o personas que compran (el sujeto):
El verbo termina en -zu , -zue

Zuk amari ogia ekarri

di-o-zu.

Un truco para las frases con NOR-NORI-NORK: Guk umeari dirua gordeko
1) Fjate en la palabra o palabras que van inmediatamente delante del verbo:
Dirua
Es singular?
El verbo empieza por di-
2) Pasamos a la palabra anterior:
Umeari
Qu persona tiene?
3 del singular
Al verbo le aadimos -o-
3) Llegamos a la primera palabra (el sujeto):
Guk
Qu persona tiene?

1 del plural
El verbo termina en -gu

di-o-gu

Guk umeari dirua gordeko diogu.

A-101 NOR-NORI-NORK adizkiak 2

(Orainean)

Haiei

NOR/ZER

NORI

NORK

Subjektua

(nik)

pluralak

Di

(zki)

(hik)

(hark)

GU

(guk)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

TE

(haiek)

Recordamos el truco para las frases con NOR-NORI-NORK:

Guk umeei dirua gordeko
1)
2)

Dirua
Umeei

3)

Guk

diegu

El verbo empieza por di-

3 del plural
Al verbo le aadimos -e-
Qu persona tiene?
1 del plural
El verbo termina en -gu
Guk umeei dirua gordeko diegu.
Es singular?
Qu persona tiene?

A-102 NOR-NORI-NORK adizkiak 3

(Orainean)

Niri

NOR/ZER

NORI

NORK Subjektua

pluralak

T
Di (zki)

DA

(hark)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

TE

(haiek)

Recordamos el truco para las frases con NOR-NORI-NORK:

3
2
1
Amak niri dirua gordeko
---

-t-

dit
3
Zuk

di-
Amak niri dirua gordeko dit.

2
niri

-zu -da-
dizkidazu

1
liburuak

erosiko

dizki-
Zuk niri liburuak erosiko dizkidazu.

A-102 NOR-NORI-NORK adizkiak 4

(Orainean)

Zuri

NOR/ZER

NORI

NORK

Subjektua

(nik)

(hark)

GU

(guk)

TE

(haiek)

pluralak

Di

(zki)

ZU

Recordamos el truco para las frases con NOR-NORI-NORK:

3
2
1
Amak zuri
dirua gordeko
---

-zu-

dizu
3
Guk

di-
Amak zuri dirua gordeko dizu.

2
zuri

1
liburuak

-gu -zu-

dizki-

dizkizugu

erosiko

Guk zuri liburuak erosiko dizkizugu.

A-103 NOR-NORI-NORK adizkiak 5

(Orainean)

Guri

NOR/ZER

NORI

NORK

Subjektua

(hark)

ZU

(zuk)

ZUEK

(zuek)

TE

(haiek)

pluralak

Di

(zki)

GU

Recordamos el truco para las frases con NOR-NORI-NORK:

3
2
1
Amak guri dirua gordeko
---

-gu- di-

digu
3
Zuk

Amak guri dirua gordeko digu.

2
guri

1
liburuak

-zu -gu-

dizki-

dizkiguzu

erosiko

Zuk guri liburuak erosiko dizkiguzu.

A-103 NOR-NORI-NORK adizkiak 6

(Orainean)

Zuei

NOR/ZER

NORI

NORK

Subjektua

(nik)

(hark)

GU

(guk)

TE

(haiek)

pluralak

Di

(zki)

ZUE

Recordamos el truco para las frases con NOR-NORI-NORK:

3
2
1
Amak
zuei
dirua gordeko
---

-zue-

dizue
3
Guk

di-
Amak zuei dirua gordeko dizue.

2
zuei

1
liburuak

erosiko

-gu -zue- dizki-

dizkizuegu

Guk zuei liburuak erosiko dizkizuegu.

NOR - NORI - NORK adizkiak

(Orainean)
NOR/ZER

NORI

NORK

Subjektua

t/da

(nik)

pluralak

(hik)

Di

(zki)

(hark)

gu

GU

(guk)

zu

ZU

(zuk)

zue

ZUE

(zuek)

TE

(haiek)

Otro truco para traducir del castellano al euskara: Sigue el orden de las palabras.
1

(siempre)

Nos

habis

di- (dizki-)

-gu-

-zue

diguzue

A-105 NOR-NORK adizkiak 1

(Orainean)
Ya vimos en el 1.er nivel A (1. maila A) el caso ms sencillo de este conjunto de formas
verbales: cuando lo que se ve, se lleva, se ama (personas y cosas) est en 3 persona.
Objektu
zuzena

(hura)

(haiek)

NOR

pluralak

erroa

D...

-it-

NORK

Subjektua

(nik)
(hik)

(hark)

GU

(guk)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

(z)TE

(haiek)

Aqu tambin el orden de los distintos componentes de la forma verbal nos lo indica su
mismo nombre:
NOR/ZER NORK:
1: La cosa o cosas que se llevan o se compran, la persona o personas a las que se ve o se
ama (el objeto directo):
La forma verbal empieza por la partcula correspondiente:

d- o dit-, en este caso.

2: Detrs, la raz del verbo izan/ukan ( -U-)
3: Por ltimo, la persona o personas que compran, ven o aman (el sujeto):
El verbo termina en -zu , -zue

d-u-zu.

Zuk ama - ogia ekarri

Vamos a ver el resto de personas que pueden ser objeto directo. Empezamos por la
1 persona del singular: a m me
Objektu
zuzena
(ni)

NOR

pluralak

erroa

NORK

Subjektua

(hark)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

TE

(haiek)

NA

A-105 NOR-NORK adizkiak 2

(Orainean)
La 2 persona del singular , a ti te, en euskara funciona como plural;
por eso, lleva la partcula -it-.
Objektu
zuzena

(zu)

NOR

ZA

pluralak

-it-

erroa

NORK

Subjektua

(nik)

(hark)

GU

(guk)

(z)TE

(haiek)

A-106 NOR-NORK adizkiak 3

(Orainean)
La 1 persona del plural , a nosotros nos, lleva tambin la partcula -it-.
Objektu
zuzena

(gu)

NOR

GA

pluralak

-it-

erroa

NORK

Subjektua

(hark)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

(z)TE

(haiek)

NOR-NORK adizkiak 4
(Orainean)
La 2 persona del plural , a vosotros os, lleva tambin la partcula -it-,
pero adems aade la partcula -zte-, entre la raz del verbo y las terminaciones de
Nork, para diferenciarlo de zuk.
Objektu
zuzena

(zuek)

NOR

ZA

pluralak

-it-

erroa

(zuek)

NORK

Subjektua

(nik)
(hik)

(hark)

GU

(guk)
(zuk)

-zte-

(zuek)
TE

(haiek)

A-107 NOR-NORK adizkiak 0

(Orainean)
Objektu
zuzena

NOR

erroa

pluralak

(zuek)

NA

(ni)

D
GA
ZA
ZA
D

(hura)
(gu)
(zu)
(zuek)
(haiek)

-it-it-it-

NORK

Subjektua

(nik)
(hik)

-zte-

-it-

(hark)

GU

(guk)

ZU

(zuk)

ZUE

(zuek)

(z)TE

(haiek)

Recuerda: para formar el verbo auxiliar de las oraciones en Nor-Nork:

Cambia el orden de los pronombres.
2

Zuek

gu

(zuek)

-gaitu-

-zue

gaituzue

Para traducir del castellano al euskara las frases con NOR-NORK se va, como es muy
frecuente, de atrs hacia adelante:
Vosotros nos queris mucho
1) Si tiene sujeto, empezamos por l.
Vosotros
Zuek
2) Despus, saltamos al final:
mucho
oso / asko
2) Luego, escribimos el participio que corresponda del verbo:
queris
maite
3) Llegamos al verbo auxiliar y seguimos hacia adelante:

nos

gaitu-

Vosotros

El verbo termina en -zue

Zuek oso/asko maite gaituzue.

gaitu-zue

A-108 NOR-NORI-NORK eta NOR-NORK adizkiak

(Orainean)
Como indica su nombre, dejando aparte el sujeto y los complementos (de tiempo, de lugar), en
su ncleo fundamental,
las oraciones en NOR-NORI-NORK tienen tres elementos:
El verbo (Aditza)
El objeto directo (OZ)
El objeto indirecto (ZO)
las oraciones en NOR-NORK slo tienen dos elementos:
El verbo (Aditza)
El objeto directo (OZ)
Un truco: Si detrs del verbo (delante, en euskara) no va un objeto concreto (luna, hierba),
el pronombre es el objeto directo y la oracin es de NOR-NORK.

En euskara es ms fcil distinguir las oraciones: Si una de las palabras termina en -ari o
-ei, el verbo estar en NOR-NORI- NORK.

A-109 NOR-NORI adizkiak

(Orainean)
Ya vimos en el 1.er nivel A (1. maila A) el caso ms sencillo y habitual de este conjunto de
formas verbales: cuando lo que nos viene, se nos acerca, se nos pierde (personas y cosas)
est en 3 persona.
Subjektua

(hura)

(haiek)

NOR

ZA

erroa

pluralak

Zehar
objektua

(niri)
(hiri)

ZA

NORI

-zki-

(hari)

GU

(guri)

ZU

(zuri)

ZUE

(zuei)

(haiei)

Aqu tambin el orden de los distintos componentes de la forma verbal nos lo indica su
mismo nombre:
NOR/ZER NORI
1: La persona o las cosas que se nos van o se nos enfadan (el sujeto):
La forma verbal empieza por la partcula correspondiente:

za-, en este caso.

2: Detrs, la raz del verbo izan

( -I-)

3: Si el sujeto es plural, se aade la partcula -zki-,

2: Por ltimo, la persona o personas a las que les sucede lo que dice el verbo
(el objeto indirecto, en euskara: Zehar objektua):
El verbo termina en
-zue

Zuei semea - giltza galdu

za-i-zue.

El resto de personas se utilizan en euskara, sobre todo en lenguaje coloquial,

acompaando a verbos de movimiento y algunos otros.
Adems de los ya conocidos,
Acercarse: hurbildu, gerturatu, inguratu

La traduccin al castellano de estas oraciones no siempre es fcil:

Joan zatzaizkigu etxetik ezer esan gabe.
(Te nos has ido de casa sin decir nada)
Hurbildu natzaizue eta zuek ez zarete konturatu.
(Me os he acercado !!! y vosotros no os habis dado cuenta)

En castellano diramos: Me he acercado a vosotros, pero esa es otra expresin:

Zuengana hubildu naiz.

S es muy frecuente su uso como presente puntual (puntukaria) de las oraciones que
en otros tiempos y aspectos utilizan el NOR-NORI-NORK.
Zuk niri eskulanak egiten dizkidazu.
Zu niri eskulanak egiten ari zatzaizkit

En las oraciones puntuales de NOR-NORI-NORK, no se tiene en cuenta

si es plural o singular el objeto directo.

En los apartados siguientes vamos a ver las distintas personas que pueden ser objeto
indirecto (aquellas a las que le sucede lo que dice el verbo).

A-109 NOR-NORI adizkiak Niri

(Orainean)
NOR

Subjektua

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

(hura)

ZA

(zu)

ZATZA

(zuek)

ZATZA

(haiek)

ZA

Zehar
objektua
(niri)

-zki-zki-

DA

TE

-zki-

NOR-NORI adizkiak Hari

Subjektua

NOR

(ni)

NATZA

(hura)

ZA

(gu)

GATZA

(zu)

ZATZA

(zuek)

ZATZA

(haiek)

ZA

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

Zehar
objektua

(hari)

-zki-zki-zki-

TE

-zki-

NOR-NORI adizkiak Guri

Subjektua

(hura)

NOR

ZA

(zu)

ZATZA

(zuek)

ZATZA

(haiek)

ZA

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

GU

(guri)

-zki-zki-zki-

Zehar
objektua

TE

A-109 NOR-NORI adizkiak Zuri

(Orainean)
Subjektua

NOR

(ni)

NATZA

(hura)

ZA

(gu)

GATZA

(haiek)

erroa

pluralak

-zki-

ZA

NORI

(zuek)

ZU

Zehar
objektua

(zuri)

-zki-

NOR-NORI adizkiak Zuei

Subjektua

NOR

(ni)

NATZA

(hura)

ZA

(gu)

GATZA

(haiek)

erroa

pluralak

-zki-

ZA

NORI

(zuek)

ZUE

Zehar
objektua

(zuei)

-zki-

NOR-NORI adizkiak Haiei

Subjektua

NOR

(ni)

NATZA

(hura)

ZA

(gu)

GATZA

(zu)

ZATZA

(zuek)

ZATZA

(haiek)

ZA

erroa

pluralak

-zki-

NORI

(zuek)

Zehar
objektua

-zki-zki-zki-

TE

(haiei)

A-109 NOR-NORI adizkiak

(Orainean)
NOR

Subjektua
(ni)

NATZA

(hura)

ZA

(gu)

GATZA

(zu)

ZATZA

(zuek)

ZATZA

(haiek)

ZA

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

Zehar
objektua

T/DA

(ni)

(hari)

-zki-

GU

(guri)

-zki-

ZU

(zuri)

-zki-

ZUE

-zki-

TE

(zuei)
(haiei)

Para traducir del castellano al euskara las frases con NOR-NORI:

Les estis dando muchas normas - dinero
1) Como no aparece el sujeto, saltamos al final y vamos retrocediendo hacia adelante:
muchas normas
arau asko
dinero
dirua
(Que el objeto sea plural o singular no afecta a la forma verbal)
2) Despus, escribimos el participio que corresponda del verbo:
dando
ematen ari
3) Por ltimo, llegamos al verbo auxiliar y seguimos retrocediendo:
estis
Qu persona es?
2 del plural -zatzaizki-
les
Qu persona es?
3 del plural
-e-
El verbo, al ser el sujeto zuek, termina en -te

zatzaizki-e-te

Zuek arau asko - dirua ematen zatzaizkiete.

A-111 NOR-NORI-NORK adizkiak 1

(Iraganean)

Hari

Subjektua

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala

ezaugarria

(nik)
(hik)
(hark)
(guk)
(zuk)
(zuek)
(haiek)

Z
Gen
Zen
Zen
Z

I O N
(zki)

TE
TE

En pasado, cambia el orden de los distintos componentes de la forma verbal :

NORK NOR/ZER NORI
1: La persona o personas que compran (el sujeto):
El verbo empieza por n- , z- , zen-
2: En todas las formas se aade la raz del verbo izan/ukan: -i-
3: Si lo que se lleva, se compra (el objeto directo) es plural,
se aade el pluralizante -zki-
4: Luego viene la caracterstica de la persona o personas a quien se le lleva o
se le compra el objeto (el objeto indirecto):
Al verbo le aadimos -o-, -gu-
5: Si el sujeto es Zuek o Haiek , se aade la partcula -te-
6: Por ltimo, la caracterstica del pasado:
Todas las formas verbales terminan en -n
NI
(zki)
ZI
(zki)
GENI (zki)
ZENI (zki)
ZENI (zki)
ZI
(zki)

ON
ON
ON
ON
OteN
OteN

A-111 NOR-NORI-NORK adizkiak 2

(Iraganean)

Haiei

Subjektua

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala

ezaugarria

(nik)
(hik)
(hark)
(guk)
(zuk)
(zuek)
(haiek)

Z
Gen
Zen
Zen
Z

I E N
(zki)

TE
TE

Para traducir del castellano al euskara las frases en pasado con NOR-NORI-NORK:
(Vosotros) les dabais entradas
1) Si aparece el sujeto, empezamos por ah.
Vosotros
Zuek
2) Luego, o si no aparece el sujeto, saltamos al final:
entradas
sarrerak
2) Despus, escribimos el participio que corresponda del verbo:
dabais
ematen
3) Por ltimo, llegamos al verbo auxiliar. Tenemos que tener en cuenta varias cosas:
(Vosotros) dabais
Qu persona es?
2 del plural
El verbo empieza por zeni-
entradas
Es plural?
Se le aade
-zki-
les
Qu persona es?
3 del plural
-e-

(Vosotros) dabais
zeni-zki-e-te-n

Se aade la partcula -te-

Al ser pasado, el verbo termina en -n

Zuek sarrerak ematen zenizkieten.

A-112 NOR-NORI-NORK adizkiak 3

(Iraganean)

Niri

Subjektua

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala

(hark)

ezaugarria

I DA N
(zki)

(zuk)
(zuek)
(haiek)

Zuri

Subjektua

Zen
Zen
Z

TE
TE

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala
(nik)

(hark)

Z
Gen

(guk)

(haiek)

ezaugarria

I ZU N
(zki)

TE

A-113 NOR-NORI-NORK adizkiak 4

(Iraganean)

Guri

Subjektua

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala

(hark)

ezaugarria

I GU N
(zki)

(zuk)
(zuek)
(haiek)

Zuei

Subjektua

Zen
Zen
Z

TE
TE

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala
(nik)

(hark)

Z
Gen

(guk)

(haiek)

ezaugarria

I ZUE N
(zki)

TE

A-114 NOR - NORI - NORK adizkiak 5

(Iraganean)
Subjektua

NORK

ZER

NORI

Iraganaren

erroa
plurala
(nik)

(hik)
(hark)
(guk)
(zuk)
(zuek)
(haiek)

Z
Ge
n
Zen
Zen
Z

ezaugarria

DA

(zki)

O
GU
ZU
ZU
E

TE
TE

A-116 NOR-NORK adizkiak 1

(Iraganean)
Objektu
zuzena
(ni)

NOR Iraganaren

erroa

ezaugarria

Iraganaren
ezaugarria

NORK

Subjektua

IND

ZU
ZUE

(hark)

(zuk)
(zuek)
(haiek)

TE

En pasado, el orden de los distintos componentes de la forma verbal nos lo indica tambin
su mismo nombre:
NOR/ZER NORK:
1: La cosa o cosas que se llevaban o se compraban, la persona o personas a las que se vea
o se amaba (el objeto directo):
La forma verbal empieza por la partcula correspondiente:

n-, en este caso.

2: Detrs, la caracterstica de pasado ( -IND-)
3: Luego, la raz del verbo izan/ukan ( -U-)
4: La persona o personas que compraban, van o amaban (el sujeto):

-zu- , -zue-
5: Por ltimo, la otra caracterstica de pasado ( -N)

Zuk asko-oso maite

Hark
Zuk
Zuek
Haiek

ni
ni
ni
ni

n-ind-u-zu-n

NINDUEN
NINDUZUN
NINDUZUEN
NINDUTEN

A-116 NOR-NORK adizkiak Zu

(Iraganean)
Objektu
zuzena

NOR Iraganaren

erroa

ezaugarria

Iraganaren
ezaugarria

NORK

Subjektua

DA

(zu)

INT

GU

zu
zu
zu
zu

(zuk)
(zuek)
(haiek)

(z)TE

Nik
Hark
Guk
Haiek

(hark)

ZINTUDAN
ZINTUEN
ZINTUGUN
ZINTUZTEN

NOR-NORK adizkiak Gu
Objektu
zuzena

(gu)

NOR Iraganaren

ezaugarria

erroa

INT

Iraganaren
ezaugarria

NORK

ZU
ZUE
(z)TE

Hark
Zuk
Zuek
Haiek

gu
gu
gu
gu

GINTUEN
GINTUZUN
GINTUZUEN
GINTUZTEN

Subjektua

(hark)

(zuk)
(zuek)
(haiek)

A-117 NOR-NORK adizkiak Zuek

(Iraganean)
La 2 persona del plural , a vosotros os, aade la partcula -zte-, entre la
raz del verbo y la columna Nork, para diferenciarlo de zuk.
Objektu
zuzena

NOR Iraganaren
ezaugarria

NORK

erroa

Iraganaren
ezaugarria

(nik)

DA

(zuek)

INT

GU

zte

TE

Nik
Hark
Guk
Haiek

zuek
zuek
zuek
zuek

Subjektua

(hark)
(guk)

(haiek)

ZINTUZTEDAN
ZINTUZTEN
ZINTUZTEGUN
ZINTUZTETEN

Para traducir del castellano al euskara, tanto en presente como en pasado, las frases con
NOR-NORK se hace de atrs hacia adelante:
Vosotros nos queris/querais mucho
1) Si tiene sujeto, empezamos por l.
Vosotros
Zuek
2) Despus, saltamos al final:
mucho
oso / asko
2) Luego, escribimos el participio que corresponda del verbo:
queris/querais
maite
3) Llegamos al verbo auxiliar y seguimos hacia adelante:

nos

gaitu-

Vosotros

El verbo termina en -zue

gaitu-zue

Zuek oso/asko maite gaituzue.

nos

gintu-

Vosotros

El verbo termina en -zuen

Zuek oso/asko maite gintuzuen.

gintu-zuen

A-118 NOR-NORK adizkiak

(Iraganean)
Objektu
zuzena

NOR Iraganaren
ezaugarria

(ni)

(gu)
(zu)
(zuek)

INT
INT
INT

(e)

GU
ZU
zte

ZUE

(hark)
(guk)
(zuk)
(zuek)
(haiek)

(z)TE

Subjektua

(nik)

DA

IND

G
Z
Z

Iraganaren
ezaugarria

NORK

erroa

Cuando el objeto directo (objektu zuzena) es 3 persona, como vimos en el

1.er nivel B (1.maila B), las formas verbales se construyen de una manera distinta.
Subjektua

NORK Iraganaren
ezaugarria

(nik)

(hark)

Z
G
Z
Z
Z

(guk)
(zuk)
(zuek)
(haiek)

ZER
plurala

Iraganaren
ezaugarria

erroa

IT

EN

IT

EN

IT

EN

IT
IT

U N
(e)

zte
zte

A-121 NOR-NORI adizkiak

(Iraganean)
Ya vimos en el 1.er nivel B (1. maila B) el caso ms sencillo y habitual de este conjunto de
formas verbales: cuando lo que nos vino, se nos acerc, se nos perda (personas y cosas)
estaba en 3 persona.
Subjektua

NOR
ZER

erroa

pluralak

NORI

Iraganaren
ezaugarria

DA

(hura)

(haiek)

ZITZA

ZITZA

O
GU
ZU
ZUE
-zki-

Zehar
objektua
(niri)

(hiri)
(hari)
(guri)
(zuri)
(zuei)
(haiei)

Aqu tambin el orden de los distintos componentes de la forma verbal nos lo indica su
mismo nombre:
NOR/ZER NORI
1: La persona o las cosas que se nos fueron o se nos enfadaron (el sujeto):
La forma verbal empieza por la partcula correspondiente:

zitza-, en este caso.

2: Detrs, la raz del verbo izan

( -I-)

3: Si el sujeto es plural, se aade la partcula -zki-,

4: A continuacin, la persona o personas a las que les sucedi lo que dice el verbo
(el objeto indirecto, en euskara: Zehar objektua):
En este caso, Zuei
-zue-
5: Por ltimo, la caracterstica de pasado
El verbo termina en

Zuei semea - giltza galdu

-n
zitza-i-zue-n.

El resto de personas se utilizan en euskara, sobre todo en lenguaje coloquial,

acompaando a verbos de movimiento y algunos otros.
Adems de los ya conocidos,
Acercarse: hurbildu, gerturatu, inguratu

La traduccin al castellano de estas oraciones no siempre es fcil:

Joan zintzaizkigun etxetik ezer esan gabe.
(Te nos fuiste de casa sin decir nada)
Hurbildu nintzaizuen eta zuek ez zineten konturatu.
(Me os acerqu !!! y vosotros no os disteis cuenta)

En castellano diramos: Me acerqu a vosotros, pero esa es otra expresin:

Zuengana hubildu nintzen.

S es muy frecuente su uso como presente puntual (puntukaria) de las oraciones que
en otros tiempos y aspectos utilizan el NOR-NORI-NORK.
Zuk niri eskulanak egiten zenizkidan.
Zu niri eskulanak egiten ari zintzaizkidan

En las oraciones puntuales de NOR-NORI-NORK, no se tiene en cuenta

si es plural o singular el objeto directo.

Vamos a ver las distintas personas que pueden ser objeto indirecto (aquellas a las que le
sucede lo que dice el verbo).

A-121 NOR-NORI adizkiak Niri

(Iraganean)
Subjektua

NOR
ZER

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

Iraganaren
ezaugarria

DA
(hura)

ZITZA

(zu)

ZINTZA

(zuek)

ZINTZA

(haiek)

ZITZA

(niri)

-zki-zki-

Zehar
objektua

TE

-zki-

NOR-NORI adizkiak Hari

Subjektua

NOR
ZER

(ni)

NINTZA

(hura)

ZITZA

(gu)

GINTZA

(zu)

ZINTZA

(zuek)

ZINTZA

(haiek)

ZITZA

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

O
-zki-zki-zki-

TE

Iraganaren
ezaugarria

Zehar
objektua

(hari)

-zki-

NOR-NORI adizkiak Guri

Subjektua

(hura)

NOR
ZER

ZITZA

(zu)

ZINTZA

(zuek)

ZINTZA

(haiek)

ZITZA

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

GU
-zki-zki-zki-

TE

Iraganaren
ezaugarria

Zehar
objektua

(guri)

A-121 NOR-NORI adizkiak Zuri

(Iraganean)
Subjektua

NOR
ZER

(ni)

NINTZA

(hura)

ZITZA

(gu)

GINTZA

(haiek)

erroa

pluralak

-zki-

ZITZA

NORI

(zuek)

Iraganaren
ezaugarria

ZU

Zehar
objektua

(zuri)

-zki-

A-121 NOR-NORI adizkiak Zuei

Subjektua

NOR
ZER

(ni)

NINTZA

(hura)

ZITZA

(gu)

GINTZA

(haiek)

erroa

pluralak

-zki-

ZITZA

NORI

(zuek)

Iraganaren
ezaugarria

ZUE

Zehar
objektua

(zuei)

-zki-

A-121 NOR-NORI adizkiak Haiei

Subjektua

NOR
ZER

(ni)

NINTZA

(hura)

ZITZA

(gu)

GINTZA

(zu)

ZINTZA

(zuek)

ZINTZA

(haiek)

ZITZA

erroa

pluralak

-zki-

NORI

(zuek)

-zki-zki-zki-

TE

Iraganaren
ezaugarria

Zehar
objektua

N
(haiei)

A-121 NOR-NORI adizkiak

(Iraganean)
Subjektua

NOR
ZER

(ni)

NINTZA

(hura)

ZITZA

(gu)

GINTZA

(zu)

ZINTZA

(zuek)

ZINTZA

(haiek)

ZITZA

erroa

pluralak

NORI

(zuek)

Iraganaren
ezaugarria

DA

(niri)

O
-zki-

GU

-zki-

ZU

-zki-

ZUE

-zki-

Zehar
objektua

TE

(hari)
(guri)
(zuri)
(zuei)
(haiei)

Recuerda: Para traducir del castellano al euskara estas frases con NOR-NORI:
Les estabais dando muchas normas - dinero
1) Como no aparece el sujeto, saltamos al final y vamos retrocediendo hacia adelante:
muchas normas
arau asko
dinero
dirua
(Que el objeto sea plural o singular no afecta a la forma verbal)
2) Despus, escribimos el participio que corresponda del verbo:
dando
ematen ari
3) Llegamos al verbo auxiliar y seguimos retrocediendo:
estabais
Qu persona es?
2 del plural zintzaizki-
les
Qu persona es?
3 del plural
-e-
Al ser el sujeto zuek, al verbo se le aade la partcula
3) Por ser pasado, todas las formas verbales terminan en

zintzaizki-e-te-n

-te-
-n

Zuek arau asko - dirua ematen ari zintzaizkieten.

A-131 ALEGIAZKOAK (Hipotetikoak)

Morfemak:
...-(e)n
z-...

Iraganeko
3. pertsonako

...(TE)KE
L-...

bihurtzen da
bihurtzen da

Paradigmak:

NOR
(naiz)
(zara)
(da)
(gara)
(zarete)
(dira)

NINTZen
ZINen
Zen
GINen
ZINeten
ZIren

NINTZATEKE
ZINATEKE
LITZATEKE
GINATEKE
ZINATEKETE
LIRATEKE

NOR - NORK
NUen
ZENUen
ZUen
GENUen
ZENUten
ZUten

NUKE
ZENUKE
LUKE
GENUKE
ZENUKETE (!)
LUKETE

NITUen
ZENITUen
ZITUen
GENITUen
ZENITUZten
ZITUZten

NITUZKE
ZENITUZKE
LITUZKE
GENITUZKE
ZENITUZKETE (!)
LITUZKETE

NORI-NORI eta NOR-NORI-NORK formak ere berdin egiten dira:

NIOn
ZITAIOn
ZIOn

NIOKE
LITZAIOKE
LIOKE

ZENIEn
ZITZAIGUn
ZIGUn

ZENIEKE
LITZAIGUKE
LIGUKE

Erabilera:
Gauzak kortesiaz esateko edo nolabait leuntzeko erabiltzen dira askotan forma
hauek. Desioak ere horrela adierazten dira maiz.
Etorri behar duzu
Zer nahi duzue?
Lagunduko didazu?

Etorri behar zenuke

Zer nahi zenukete?
Lagunduko zenidake?

Kafea hartuko dut

Kafea hartuko nuke

(tienes que... / tendras que...)

(qu queris? / qu querrais?
(me ayudars? /
me ayudaras?)
(tomar ... / tomara...)

A-132 Balditzazkoak 01
Aurkezpena:
Lau baldintza-mota daude euskaraz:

1.- Indikatiboarekin:
a.- baldintza erreala
b.- baldintza ebentuala

2.- Alegiazko formekin:

a.- baldintza irreala
b.- baldintza hipotetikoa

Indikatiboarekin: (baldin) ba + indikatiboa

Mikel etorri bada,...
Mikel etortzen bada,...

(si ha venido)
(si viene)

Pelikula ikusi baduzu,...

Pelikula ikusten baduzu,...

(si has visto)

(si ves)

Baldintza hau bi eratakoa izan daiteke:

Erreala: baldintza 'gertatua' bezala ematen du.

Hara, pelikula ikusi baduzu, nora joango gara?
Dirua eman badio, behar zuelako izan da.

Ebentuala: baldintza 'gertagarria' da, beharbada gertatu da

edo gertatuko da.
Pelikula ikusi baduzu, jakingo duzu nolakoa den.
Dirua eman badio, pozik egongo da.
Normalean ondorioak hau da, bigarren parteak adierazten du baldintza errealtzat
ala ebentualtzat hartzen den. Batzuetan, hala ere, anbiguoa izaten da esaldia.
Gaur etorri bada, bihar ere etorriko da.
Esa condicin puede entenderse
como real (hoy ha venido; y si hoy ha venido, maana tambin vendr)
o como eventual (si resulta que es cierto que hoy ha venido, tambin vendr maana)

Esan bezala, indikatiboarekin baldintza erreala eta ebentuala egiten dira.

Hiru aspektuak erabiltzen dira:

a.- Burutua:
Etorri bada, libre zegoelako izan da. (erreala)
Etorri bada, ikusiko dut.
(ebentuala)

b.- Burutugabea:
Etortzen bada, komeni zaiolako da. (erreala)
Etortzen bada, ikusiko dut.
(ebentuala)

c.- Geroko aspektua gutxi erabiltzen da; 'obligazio' kutsua du. Ondorioan
behar agertzen da maiz:
Sartuko bagara, atea ireki beharko duzu.
(gu sartzeko, sartu ahal izateko..., zuk

behar duzu)

Trena hartu behar du, garaiz iritsiko bada.

(garaiz iristeko...,
behar du)

Zenbaitetan

baldin partikula gehitzen da, aditz jokatuaren ezkerrean edo

aurrerago. Esanahia ez da aldatzen:
Etorri baldin bada,... (si ha venido)
Baldin etorri bada,...
Baldin Mikel etorri bada,...

Partikula hau aditz sintetikoekin erabiltzen da maiz:

Berandu baldin badoa,...
Gurekin baldin bazatoz,...

A-132 Baldintzazkoak 02
Alegiazko formekin:
a) Irreala: baldintza honek iraganera begiratzen du, gertatu ez den zerbait
adieraziz (si hubiera...).
Nahi izan balu, egingo zuen.
(Si hubiera querido, lo habra hecho)
Joan bazina, ikusiko zenuen.
(Si hubieras ido, lo habras visto)

Aurrekoa: Iraganari -en amaiera kenduta egiten da aditza.

Hirugarren pertsonako z-, l- bihurtzen da.
NINTZen
ZINen
NUen
ZENUen

baNINTZ
baZINA
baNU
baZENU

ZUen
ZUTEn

baLU
baLUTE

NOR
BANINTZ
BAZINA
BALITZ
BAGINA
BAZINETE
BALIRA

NOR - NORK
BANU
BAZENU
BALU
BAGENU
BAZENUTE
BALUTE

BANITU
BAZENITU
BALITU
BAGENITU
BAZENITUZTE
BALITUZTE

Aditz nagusia partizipioan dago beti, eta batzuetan izan

ipintzen zaio ondoan.
Ikusi (izan) balu...
(Si lo hubiera visto...)
Jakin (izan) banu...
(Si lo hubiera sabido...)
Etorri (izan) bagina... (Si hubiramos venido...)
Aditz bereziek (nahi, behar, bizi, maite...) izan daramate beti.
Nahi izan bagenu...
(Si hubiramos querido...)
Behar izan balute...
(Si lo hubieran necesitado...)
Bizi izan bazina...
(Si hubieras vivido...)

 Ondorioa:
Normalean iragana da eta geroko iraganean doa aditza
(...-ko ...-en).
Dirua izan balu, erosiko zuen.
(Si hubiera tenido dinero, lo habra comprado)
Jakin (izan) bagenu, ez ginen etorriko.
(Si lo hubiramos sabido, no habramos venido)
Nahi izan bazenu, egingo zenuen,
(Si hubieras querido, lo habras hecho)

Batzuetan, ordea, orain-gerokoa da ondorioa eta orduan

alegiazkoa erabiltzen da (...-ko ...-ke).
NOR
NINTZATEKE
ZINATEKE
LITZATEKE
GINATEKE
ZINATEKETE
LIRATEKE

NOR - NORK
NUKE
ZENUKE
LUKE
GENUKE
ZENUKETE
LUKETE

NITUZKE
ZENITUZKE
LITUZKE
GENITUZKE
ZENITUZKETE
LITUZKETE

Nahi izan balu, aurrena izango litzateke orain.

(Si hubiera querido, ahora sera el primero)
Dena aprobatu bazenu, pozik egongo zinateke orain.
(Si hubieras aprobado todo, ahora estaras contento)
Gehiago ikasi (izan) banu, hobeto jakingo nuke dena.
(Si hubiera estudiado ms, sabra mejor todo)
Iragana adierazteko, eta euskara idatzian batez ere, jatorrizko
forma erabiltzea gomendatzen da. Orduan, goiko koadroa honela
bihurtzen da.
NOR
NINTZATEKEEN
ZINATEKEEN
ZATEKEEN
GINATEKEEN
ZINATEKETEN
ZIRATEKEEN

NOR - NORK
NUKEEN
ZENUKEEN
ZUKEEN
GENUKEEN
ZENUKETEN
ZUKETEN

NITUZKEEN
ZENITUZKEEN
ZITUZKEEN
GENITUZKEEN
ZENITUZKETEN
ZITUZKETEN

Dirua izan balu, erosiko zukeen.

(Si hubiera tenido dinero, lo habra comprado)
Jakin (izan) bagenu, ez ginatekeen etorriko.
(Si lo hubiramos sabido, lo habramos hecho)
Nahi izan bazenu, egingo zenukeen,
(Si hubieras querido, lo habras hecho)

Euskara\Apoyo-3\A_132_Baldintzazkoak_02.doc - 2

A-132 Baldintzazkoak 03

Alegiazko formekin:
b) Hipotetikoa: baldintza honek, ordea, aurrera begiratzen du, eta gerta
daitekeen hipotesi bat adierazten du.
Arropa ona ikusiko banu, erosiko nuke.
(Si viera ropa buena, la comprara)
Bihar jubilatuko bazina, zer egingo zenuke?
(Si te jubilaras maana, qu haras?)

Aurrekoa:
Aditz nagusia 3. aditzaren eran (gerokoan) joaten da eta aditz
laguntzailea, aurreko baldintzetan bezala.
Ikusiko balu...
(Si lo viera...)
Aurkituko bazenu...
(Si lo encontraras...)
Eroriko bagina...
(Si nos cayramos...)
Oheratuko balira...
(Si se acostaran...)

Aditz trinkoek (egon, etorri, eduki, jakin...) bi eratan jar daitezke:

Aurrenekoak bezala.
Ba + iragana -(e)n gabe.
Lasaiago egongo balitz...
Lasaiago balego...
Azkar etorriko bazina...
Azkar bazentor...
Dirurik edukiko bagenu...
Dirurik bageneuka...
Dena jakingo banu...
Dena baneki...

(Si estuviera ms tranquilo...)

(Si vinieras rpidamente...)
(Si tuviramos dinero...)
(Si lo supiera todo...)

Izan aditzak, izango adizkia eraman dezake arren, ez ipintzeko

joera dago.
Aberatsa (izango) banintz...
(Si fuera rico...)
Gazteagoak (izango) bagina...
(Si furamos ms jvenes)

Izan-ukan aditza, berriz, ez du izango adizkia eramaten.

Denborarik banu...
Urte gutxiago bagenu...

(Si tuviera tiempo...)

(Si tuviramos menos aos...)

Gauza bera egiten dute aditz bereziek (nahi, behar, bizi...).

Nahi bazenu...
Behar balute...
Bizi bagina...

(Si quisieras...)
(Si lo necesitasen...)
(Si viviramos...)

 Ondorioa ere orain-gerokoa da eta ahalegiazkoa erabiltzen da

(...-ko ...-ke).
Etorriko balitz (baletor), pozik hartuko nuke.
(Si viniera, lo acogera contento)
Nahi balu, aurrena izango litzateke beti.
(Si quisiera, sera siempre el primero)
Ezagutuko bazenu, ez zenuke hori esango.
(Si lo conocieras, no diras eso)
Onartuko ez balute, zer egingo genuke?
(Si no lo aceptasen, que haramos?)

A-133 Baldintzazkoak 04

Nor - Nork
+ Baldintza
ni
Nik
Zuk

baninduzu

Hark

banindu

Guk
Zuek

baninduzue

Haiek

banindute

zu

hura

bazintut

banu

gu

bazenu

bagintuzu

bazintu

balu

bagintu

bazintugu

bagenu

zuek

haiek

bazintuztet

banitu
bazenitu

bazintuzte

balitu

bazintuztegu

bagenitu

bazenute

bagintuzue

bazintuzte

balute

bagintuzte

bazintuzte(te)

balituzte

zu

hura

gu

zuek

haiek

zintuzket

nuke

zintuzketet

nituzke

bazenituzte

+ Ondorioa
ni
Nik
Zuk

nindukezu

Hark

ninduke

Guk
Zuek

nindukezue

Haiek

nindukete

zenuke

gintuzkezu

zintuzke

luke

gintuzke

zintuzkegu

genuke

zintuzkete

zenukete

gintuzkezue

lukete

gintuzkete

zenituzke
zintuzkete

lituzke

zintuzketegu

genituzke
zenituzkete

zintuzkete(te)

lituzkete

Erabilera:
Baldintza irreala:
partizipioa (izan) + BANU

3. aditzaren era + ZUEN

3. aditzaren era + LUKE

Baldintza hipotetikoa:

3. aditzaren era

BANU
+ BANU

3. aditzaren era + LUKE

3. aditzaren era + LUKE

(lehen)
(orain-gero)

 Adibideak:
Ikusi bazintut, elkarrekin joango ginen.
(Si te hubiera visto, habramos ido juntos)
Onartu (izan) banindu, berarekin biziko nintzateke orain.
(Si me hubiera aceptado, ahora vivira con l)
Ikusiko bazintut, elkarrekin joango ginateke.
(Si te viera, iramos juntos)
Onartuko banindu, berarekin biziko nintzateke.
(Si me aceptara, vivira con l)
Irabazi bazenu, txaloka hartuko zintugun.
(Si hubieras ganado, te habramos recibido con aplausos)
Irabazi bazenu, txaloka hartuko zintuzkegu.
(Si hubieras ganado, te recibiramos con aplausos)
Irabaziko bazenu, txaloka hartuko zintuzkegu.
(Si ganaras, te recibiramos con aplausos)

Gogoratu iragana adierazteko, eta euskara idatzian batez ere, jatorrizko forma
erabiltzea gomendatzen dela. Orduan, goiko koadroa honela bihurtzen da.

+ Ondorioa (iraganean)
ni

zu

hura

gu

zintuzkedan nukeen

Nik
Zuk

nindukezun

Hark

nindukeen

zintuzkeen

zenukeen

gintuzkezun

zukeen

gintuzkeen

zintuzkegun genukeen

Guk
Zuek

nindukezuen

Haiek

ninduketen

zintuzketen

zenuketen

gintuzkezuen

zuketen

gintuzketen

zuek

haiek

zintuzketedan

nituzkeen
zenituzkeen

zintuzketen

zituzkeen

zintuzketegun

genituzkeen
zenituzketen

zintuzkete(te) n

zituzketen

A-133 Baldintzazkoak 05

Zer - Nori
+ Baldintza
niri

zuri

hari

guri

zuei

haiei

Hura

balitzait

balitzaizu

balitzaio

balitzaigu

balitzaizue

balitzaie

Haiek

balitzaizkit

balitzaizkizu

balitzaizkio

balitzaizkigu

balitzaizkizue

balitzaizkie

+ Ondorioa
niri

zuri

hari

guri

zuei

haiei

Hura

litzaidake

litzaizuke

litzaioke

litzaiguke

litzaizueke

litzaieke

Haiek

litzaizkidake

litzaizkizuke

litzaizkioke

litzaizkiguke

litzaizkizueke

litzaizkieke

Erabilera:
Baldintza irreala:
partizipioa (izan) + BALITZAIT

3. aditzaren era
3. aditzaren era

+ ZITZAION (lehen)
+ LITZAIOKE (orain-gero)

3. aditzaren era

+ LITZAIOKE

Baldintza hipotetikoa:
3. aditzaren era

BALITZAIT

Adibideak:
Galdu balitzaizu, dagoeneko agertuko zen.
(Si se te hubiera perdido, ya habra aparecido)
Galdu balitzaizu, agertuko litzateke.
(Si se te hubiera perdido, aparecera)
Beste zerbait egin behar bagenu, ez litzaiguke inportako.
(Si tuviramos que hacer alguna otra cosa, no nos importara)

 Gogoratu iragana adierazteko, eta euskara idatzian batez ere, jatorrizko forma
erabiltzea gomendatzen dela. Orduan, goiko koadroa honela bihurtzen da.

+ Ondorioa (Iraganean)
niri

zuri

hari

Hura

zitzaidakeen

zitzaizukeen

zitzaiokeen

Haiek

zitzaizkidakeen

zitzaizkizukeen

zitzaizkiokeen

guri

zuei

haiei

Hura

zitzaigukeen

zitzaizuekeen

zitzaiekeen

Haiek

zitzaizkigukeen

zitzaizkizuekeen

zitzaizkiekeen

A-133 Baldintzazkoak 06
Nor - Nori - Nork
+ Baldintza
niri
Nik
Zuk

bazenit

Hark

balit

Guk
Zuek

bazenidate

Haiek

balidate

zuri

hari

banizu

banio

guri

bazenio

bazenigu

balizu

balio

baligu

bagenizu

bagenio

balizute

bazeniote

bazenigute

baliote

baligute

zuei

haiei

banizue

banie
bazenie

balizue

balie

bagenizue

bagenie
bazeniete

balizuete

baliete

Objektu plurala: BANIzkiO, BAZENIzkiGU, BALIzkiT...

+ Ondorioa
niri
Nik
Zuk

zenidake

Hark

lidake

Guk
Zuek

zenidakete

Haiek

lidakete

zuri

hari

nizuke

nioke

guri

zenioke

zeniguke

lizuke

lioke

liguke

genizuke

genioke

lizukete

zeniokete

zenigukete

liokete

ligukete

zuei

haiei

nizueke

nieke
zenieke

lizueke

lieke

genizueke

genieke
zeniekete

lizuekete

liekete

Objektu plurala: NIzkiOKE, ZENIzkiGUKE, BALIzkiDAKE...

Erabilera:
Baldintza irreala:
partizipioa (izan) + BANIO

3. aditzaren era + ZIDAN

3. aditzaren era + LIDAKE

Baldintza hipotetikoa:

3. aditzaren era +

BANU
BANIO

3. aditzaren era + LIOKE

3. aditzaren era + LIDAKE

(lehen)
(orain-gero)

 Adibideak:
Lagundu bazenio, eskertuko zizun.
(Si le hubieras ayudado, te lo habra agradecido)
Lagundu bazenio, eskertuko lizuke.
(Si le hubieras ayudado, te lo agradecera)
Gehiago baleuka, gehiago emango lizuke.
(Si tuviera ms, ms te dara)
Gehiago eskatuko bazenio, gehiago emango lizuke.
(Si le pidieras ms, te dara ms)

Gogoratu iragana adierazteko, eta euskara idatzian batez ere, jatorrizko forma
erabiltzea gomendatzen dela. Orduan, goiko koadroa honela bihurtzen da.

+ Ondorioa
niri
Nik
Zuk

zenidakeen

Hark

zidakeen

Guk
Zuek

zenidaketen

Haiek

zidaketen

zuri

hari

nizukeen

niokeen

guri

zeniokeen

zenigukeen

zizukeen

ziokeen

zigukeen

genizukeen

geniokeen

zizuketen

zenioketen

zeniguketen

zioketen

ziguketen

zuei

haiei

nizuekeen

niekeen
zeniekeen

zizuekeen

ziekeen

genizuekeen

geniekeen
zenieketen

zizueketen

Objektu plurala: NIzkiOKEEN, ZENIzkiGUKEEN, ZIzkiDAKEEN...

zieketen

A-136 Ahalera 01
Aurkezpen nagusia
Bi modu daude euskaraz potentziala emateko:
AHAL eta EZIN modalak erabiliz
edo modu potentziala erabiliz (daiteke, dezake...).

Aditz-objekturik gabe (si puedo, no podemos.)

a) AHAL, mendeko esaldietan bakarrik:
Cuando no se expresa el verbo objeto, ahal no se usa ms que en oraciones
subordinadas: ahal badut, ahal duenean...

Denbora:
Ahal dudanean, joango naiz.
Ahal duzun bitartean, egon lasai.

(cuando pueda...)
(mientras puedas...)

Erlatiboa:
Ahal dudan guztia egingo dut.
Ahal dudana egingo dut.
Ahal duenak egingo du.
Ahal dudan ondoen egingo dut.

(todo lo que pueda)

(lo que pueda)
(el que pueda)
(lo mejor que pueda)

Baldintza:
Ahal badut, egingo dut.
Ahal banu, egingo nuke.
Ahal dela, ez esan ezer.
Ahal izanez gero, ez hitz egin.

(si puedo, ...)

(si pudiera,...)
(a poder ser...)
(a poder ser...)

Forma inpertsonalak:
Ahal bada, goiz jaiki behar da.
Ahal den ondoen egin behar da.

(si se puede...)
(lo mejor posible)

Gogoan izan: ahalik ...en superlatibo-formak

Ahalik ondoen...
Ahalik urrutien...
Ahalik merkeen...

(lo mejor posible)

(lo ms lejos posible)
(lo ms barato posible)

b) EZIN, esaldi nagusietan eta mendekoetan.

Las formas ezin dut, ezin duzu etc. (no puedo, no puedes...), en cambio, se usan
tanto en frases independientes como subordinadas.

Esaldi nagusia:
Ezin dut!
Ezin duzu?
Ezin da!

(no puedo)
(no puedes?)
(no se puede)

Menpeko esaldiak:
Ezin dudanean,...
Ezin duzuna,...
Ezin badu,...
Ezin bada,...

(cuando no puedo/pueda, ...)

(lo que no puedes/puedas, ...)
(si no puede, ...)
(si no se puede, ...)

Modalaren aditz-objektua esaten denean:

Cuando se expresa el verbo objeto de 'poder' (poder + infinitivo: 'poder hacer',
'poder trabajar'...), se emplean normalmente las formas conjugadas del potencial:
Joan naiteke.
Egin dezaket.
Ezin joan naiteke.
Ezin naiteke joan.
Ezin egin dezaket.
Ezin dezaket egin.

(puedo ir)
(puedo hacerlo)
(no puedo ir)
(no puedo hacerlo)

Baina AHAL eta EZIN ere erabiltzen dira:

A-136 Ahalera 02
Ahalera - Nor

Modu potentzialaren aditz nagusia aditzoina izaten da euskara batuan (etor, ibil,
ekar, geldi, har, joan, egin...). Hala ere, ezezkoetan eta euskara mintzatuan batez
ere, maiz aditz-partizipioa erabiltzen da.

Laguntzailearen ezaugarria, berriz, -ke morfema da:

Etor daiteke
Ekar dezake
Ezin daiteke etor(ri)
Ezin dezake ekar(ri)

Ahalerak hiru denbora ditu:

(puede venir)
(puede traer)
(no puede venir)
(no puede traer)

orainaldi arrunta:
orainaldi leuna:
iragana:

Etor daiteke
Etor liteke
Etor zitekeen

(puede venir)
(puede/podra venir)
(poda venir)

Aditz hauek 'puntualak' dira eta AHAL perifrasiaren parekoak dira:

Nahi duzunean joan zaitezke.
Nahi duzunean joan ahal zara.

(puedes irte)

Jende guztia sar daiteke.

Jende guztia sartu ahal da.

(puede entrar)

Forma:
ORAINALDIA
arrunta (puedo)

leuna (podra)

IRAGANA
(poda)

ni

NAITEKE

NINTEKE

NINTEKEEN

zu

ZAITEZKE

ZINTEZKE

ZINTEZKEEN

hura

DAITEKE

LITEKE

ZITEKEEN

gu

GAITEZKE

GINTEZKE

GINTEZKEEN

zuek

ZAITEZKETE

ZINTEZKETE

ZINTEZKETEN

haiek

DAITEZKE

LITEZKE

ZITEZKEEN

 Erabilera:

Orainaldiko forma biak praktikan berdintsuak dira askotan:

Nahi duzunean etor zaitezke.
Nahi duzunean etor zintezke.

(...puedes venir)
(...puedes/podras venir)

Inpertsonala egiteko 3. pertsonak erabiltzen dira:

Erre daiteke?
Ezin egin daitezke argazkiak.
Ezin daitezke argazkiak egin.
Sar liteke?
Erraz egin liteke hori.

(se puede fumar?)

(no se pueden hacer...)
(se puede/podra entrar?)
(eso se puede/podra hacer fcilmente)

Esamolde batzuk sortzen dira potentzialarekin:

Baliteke!
Litekeena da.
Izan liteke!
Ezin liteke!

(puede ser)
(es posible)
(puede ser)
(no puede ser)

A-136 Ahalera 03
Ahalera - Zer-Nork
Forma:
Indikatiboko -u-

-(e)zake-

d-u-t............
dit-u-t..........
n-u-en.........
nit-u-en.......

ORAINALDIA
arrunta (puedo)

d-ezake-t
dit-zake-t
n-ezake-(en)
n-itzake-(en)
IRAGANA

leuna (podra)

(poda)

nik

DEZAKET

NEZAKE

NEZAKEEN

zuk

DEZAKEZU

ZENEZAKE

ZENEZAKEEN

hark

DEZAKE

LEZAKE

ZEZAKEEN

guk

DEZAKEGU

GENEZAKE

GENEZAKEEN

zuek

DEZAKEZUE

ZENEZAKETE

ZENEZAKETEN

haiek

DEZAKETE

LEZAKETE

ZEZAKETEN

Objektua plurala denean

ORAINALDIA
arrunta (puedo)

IRAGANA

leuna (podra)

(poda)

nik

DITZAKET

NITZAKE

NITZAKEEN

zuk

DITZAKEZU

ZENITZAKE

ZENITZAKEEN

hark

DITZAKE

LITZAKE

ZITZAKEEN

guk

DITZAKEGU

GENITZAKE

GENITZAKEEN

zuek

DITZAKEZUE

ZENITZAKETE

ZENITZAKETEN

haiek

DITZAKETE

LITZAKETE

ZITZAKETEN

Nahi duzuna ekar dezakezu.

Nahi duzuna ekar zenezake.
Nahi zenuena ekar zenezakeen.

(puedes...)
(puedes/podras... )
(podas...)

 Erabilera:

Gogoan izan forma hauek esanahi 'puntuala' dutela

eta AHAL perifrasiaren parekoak direla:
Edozeinek egin dezake hori.
Edozeinek egin ahal du hori.

(cualquiera puede hacer eso)

Denak har ditzakezu.

Denak hartu ahal dituzu.

(puedes cogerlos todos)

Nahi zuena eraman zezakeen.

Nahi zuena eraman ahal zuen.

(poda llevar lo que quera)

Beste aspektuak

Bi orainaldi daude hemen ere, arrunta eta Ieuna:

ahal izan
ahal izaten
ahal izango/ahalko

(he podido),
(puedo/suelo poder)
(podr)
perifrasiekin egiten dira.

Edozeinek egin dezake hori.

Edozeinek egin lezake hori.

(cualquiera puede hacer eso)

(cualquiera podra hacer eso)

Nahi duzuna egin dezakezu.

Nahi duzuna egin zenezake.

(puedes hacer lo que quieras)

(podras hacer lo que quisieras)

A-136 Ahalera 04
Ahalera - t(z)ea / t(z)erik

Orain arte ikusi ditugunez gain, badira ahaltasuna / ezintasuna adierazteko beste
bide batzuk:

Ahala: t(z)ea + ukan (eduki)

Ados ez badago, esatea dauka.
Gustukoa ez baduzu, berriro egitea duzu.
Etorri nahi bazenuen, lehenago esatea zeneukan.

(... puede decirlo)

(... puedes hacerlo)
(... podas haberlo dicho)

Ezina: t(z)erik + izan (egon) / ukan (eduki)

Sistema honekin ez dago okertzerik.
Sentitzen dut; gaur ez daukat joaterik.
Ederki, ez dago hobeto egiterik.

(... no se puede equivocar)

(... no puedo ir)
(... no se puede hacer)

Egitura hau ezezkoetan ez ezik, galdezko eta baldintzazko perpausetan ere

erabiltzen da:
Ba al dago hobeto adierazterik ?
Beste era batera egiterik badago...

(Se puede explicar...)

(Si hay ... de hacerlo...)

Zenbait aditz-lokuziorekin:
komeni izan:
falta izan:
posible izan:
merezi izan:
hobe izan:
beharrezkoa izan:

Ondo egitea komeni da.

Hau bukatzea falta da.
Posible da gu ez joatea.
Ikustea merezi du.
Hobe da ez esatea.
Beharrezkoa da hori egitea.

(Conviene hacer...)
(Falta terminar...)
(Es posible que no vayamos)
(Merece verlo)
(Es mejor no decirlo)
(Es necesario hacer...)

Ezezko perpausetan, aditz-izena perpausaren subjektua ez bada, partitiboan

jar daiteke:
Ez dut ikusterik (ikustea) lortu.
Ez dut gainditzerik (gainditzea) espero.

A-137 Ahalera 05
Ahalera - Nor-Nork Osoa
Forma:

Objetua hura edo haiek denean, ikusita dago

Indikatiboko -u-

-(e)zake- na-u-zu............
zait-u-t.............
nindu-u-en.......
gint-u-zten..........

ORAINALDIA
arrunta (te puedo)

na-zake-zu
zait-zake-t
nint-zake-(en)
gint-zake-te(en)
IRAGANA

leuna (te podra)

Nork

(te poda)

Nork

Nork

ni

NAZAKE

-T

NINTZAKE

-T

NINTZAKE

-DAN

zu

ZAITZAKE

-ZU

ZINTZAKE

-ZU

ZINTZAKE

-ZUN

hura

DEZAKE

---

gu

GAITZAKE

-GU

zuek

ZAITZAKETE -ZU

haiek

DITZAKE

--GINTZAKE

---

-GU

GINTZAKE

ZINTZAKETE -ZUE ZINTZAKETE

-TU

-TE

Hemendik ezin ikus zaitzaket.

Nahi baduzue, etxera eraman zaitzaketet.
Nork har gintzakeen gu, itxura harekin?
Ezin ikus nintzakezuen.

-GUN
-ZUE
-TEN

(no puedo verte)

(puedo llevaros)
(poda cogernos)
(no podais verme)

Erabilera:

Gogoan izan forma hauek esanahi 'puntuala' dutela

eta -T(Z)EN AHAL perifrasiaren parekoak direla:
Edozeinek eraman zaitzake.
Edozeinek eramaten ahal zaitu.

(cualquiera puede llevarte)

Bere etxean har gintzake.

Bere etxean hartzen ahal gaitu.

(puede cogernos)

Edozeinek ikus zintzaketen.

(poda veros)
Edozeinek ikusten ahal zintuzten.

Beste aspektuak perifrasiekin egiten dira.

Eraman ahal izan zaitut.
Eraman ahal izaten zaitut.
Eraman ahalko zaitut.

(he podido llevarte)

(suelo poder llevarte)
(podr llevarte)

A-137 Ahalera 06
Ahalera - Zer-Nori-Nork
Forma:
ORAINALDIA
arrunta (me puedes)

DIEZA(zki)

IRAGANA
(me podas)

leuna (me podras)

DA
ZU

KE -T
KE -ZU

NIEZA
ZENIEZA

(i)O

KE ---

LIEZA

GU

KE -GU

GENIEZA

ZUE KE -ZUE

ZENIEZA

(i)TE KE TE

LIEZA

DA
ZU

KE
KE

NIEZA
ZENIEZA

(zki) (i)O

KE

LIEZA

GU

KE

GENIEZA

GU

ZUE KETE

ZENIEZA

ZUE KE eN

TE

LIEZA

TE

KETE

DA
ZU
(zki) (i)O

Zer esan diezazueket, bada, nik?

Ezin utz diezazukegu hori egiten.
Nahi dutena eman diezaieket.

(qu os puedo decir...?)

(no te podemos dejar hacer...)
(puedo darles...)

Zer esan niezazueke, bada, nik?

Ezin utz geniezazuke hori egiten.
Nahi dutena eman niezaieke.

(qu os puedo/podra decir...?)

(no te podemos dejar hacer...)
(podra darles...)

Zer esan niezazuekeen, bada, nik?

Ezin utz geniezazukeen hori egiten.
Nahi zutena eman niezaiekeen.

(qu os poda decir...?)

(no te podamos dejar hacer...)
(poda darles...)

KE eN
KE eN
KE

KE eN
KE

A-137 Ahalera 07
Ahalera - Zer-Nori
Forma:
ORAINALDIA
arrunta (me puede)

DAKI

DA
ZU

KE
KE

KE

GU

KE

KE

(me poda)

leuna (me podra)

LEKI

ZUE KE
DAKIZKI

IRAGANA

DA
ZU

KE
KE

KE

GU

KE

ZEKI

ZUE KE
LEKIZKI

Edozer gauza gerta dakiguke.

Ezin ahantz lekizuke.
Edozeini axola zekizkiokeen.
Gogorra irudi zekiokeen.

KE

DA
ZU

KE eN
KE eN

KE

GU

KE eN

ZUE KE eN
ZEKIZKI

KE

(puede sucedernos)
(no se te puede olvidar)
(le podan interesar)
(poda parecerle)

A-141 Subjuntiboa 0
Aurkezpen nagusia
Subjuntiboa -(e)n honako kasu hauetan erabiltzen da:
a) Borondatea adierazten duten aditzen osagarri: on izan, komeni izan,
nahi izan, behar izan...
Isil dadin nahi dugu.
(que se calle)
Lehenbailehen egin dezaten komeni da. (que lo hagan)

b) Helburua adierazteko.
Lasai dadin esan diot hori.
Hobeto ikus dezazun piztu dut argia.

c)

(para que se calme)

(para que veas)

Adindua adierazteko (1. pertsonan).

Joan gaitezen lehenbailehen.
Ikus dezagun zer nahi duten horiek.

(vayamos!)
(veamos!)

Subjuntiboa - (e)la
a) Adindua adierazteko (beste pertsonei).
Joan zaiteztela lehenbailehen.
Ikus dezala zer nahi duten horiek.

(que os vayis!)
(que vea!)

b) Zehar agintea adierazteko: esan, adierazi, jakinarazi...

Jan ezazu dena!
Sar zaitez barrura!

Dena jan dezazula esan dizut.

(= Dena jateko esan dizut)
Barrura sar zaitezela adierazi dute.
(= Barrura sartzeko adierazi dute)

Subjuntiboa - (e)n ala - (e)la zenbait kasutan?

Kontu hau ez dago erabat argi, baina joeraren bat nagusitzen ari da:
Aditz nagusiak borondatea adierazteaz gain, nolabait komunikazio egiten
badu ere, erregua, agindua, eskaria eta horrelakoa, - (e)la erabiliko
litzateke.
Lehenbailehen etor daitezen eskatu die.
Lehenbailehen etor daitezela eskatu die.
(= Etortzeko eskatu die)
Liburua liburutegira itzul dezazun agindu dizute.
Liburua liburutegira itzul dezazula agindu dizute.
(= Itzultzeko agindu dizute)
Hemen isil zitezen erregutu nien.
Hemen isil zitezela erregutu nien.
(= Isiltzeko erregutu nien)

A-141 Subjuntiboa Orain (Nor)

ni

hi

hura

gu

zu

zuek

haiek

nadin hadin dadin gaitezen zaitezen zaitezten daitezen

Subjuntiboa Lehen (Nor)

ni

hi

hura

gu

zu

zuek

haiek

nendin hendin zedin gintezen zintezen zintezten zitezen

Subjuntiboa Orain (Nor-Nork)

ni

hura

gu

zu

dezadan

nik
nazan

hark

dezan

gaitzan

zaitzan

zaitzaten

ditzadan
ditzan

zaitzagun zaitzategun

ditzagun

zuk

nazazun

gaitzazun

ditzazun

zuek

nazazuen dezazuen gaitzazuen

ditzazuen

nazaten

haiek

dezazun

haiek

zaitzadan zaitzatedan

dezagun

guk

zuek

dezaten

gaitzaten

zaitzaten

zaitzateten

ditzaten

Subjuntiboa Lehen (Nor-Nork)

ni

gu

nezan

nik
hark

hura

nintzan

zezan

gintzan

genezan

guk

zu

zuek

haiek

zintzadan

zintzatedan

nitzan

zintzan

zintzaten

zitzan

zintzagun

zintzategun

genitzan

zuk

nintzazun

zenezan

gintzazun

zenitzan

zuek

nintzazuen

zenezaten

gintzazuen

zenitzaten

haiek

nintzaten

zezaten

gintzaten

zintzaten

zintzateten

zitzaten

A-142 Subjuntiboa Orain (Nor-Nori)

ni

gu

dakidan

niri
hari

hura

nakion

dakion

gakizkion

dakigun

guri

zuek

haiek

zakizkidan zakizkidaten

dakizkidan

zakizkion

zakizkioten

dakizkion

zakizkigun zakizkiguten

dakizkigun

zuri

nakizun

gakizkizun

dakizkizun

zuei

nakizuen dakizuen gakizkizuen

dakizkizuen

haiei

nakien

dakizun

zu

dakien

gakizkien

zakizkien

zakizkieten

dakizkien

Subjuntiboa Lehen (Nor-Nori)

ni

gu

zekidan

niri
hari

hura

nenkion

zekion

genkizkion

zekigun

guri

zuek

haiek

zenkizkidan zenkizkidaten

zekizkidan

zenkizkion

zenkizkioten

zekizkion

zenkizkigun zenkizkiguten

zekizkigun

zuri

nenkizun

genkizkizun

zekizkizun

zuei

nenkizuen zekizuen genkizkizuen

zekizkizuen

haiei

nenkien

zekizun

zu

zekien

genkizkien

zenkizkien

zenkizkieten

zekizkien

A-142 Subjuntiboa Orain (Nor-Nori-Nork)

niri

guri

diezaiodan

nik
hark

hari

diezadan

diezaion

diezagun

diezazun

diezazuen

diezazugun diezazuegun

haiei
diezaiedan
diezaien
diezaiegun

zuk

diezadazun

diezaguzun

diezaiezun

zuek

diezadazuen diezaiozuen diezaguzuen

diezaiezuen

haiek

diezadaten

diezaiozun

zuei

diezazudan diezazuedan

diezaiogun

guk

zuri

diezaioten

diezaguten

diezazuten

diezazueten

diezaieten

Subjuntiboa Lehen (Nor-Nori-Nork)

niri

ziezadan

zuek
haiek

ziezaion

ziezagun

geniezaion

guk
zuk

guri

niezaion

nik
hark

hari

zeniezadan

zeniezaion

zuri

zuei

haiei

niezazun

niezazuen

niezaien

ziezazun

ziezazuen

ziezaien

geniezazun geniezazuen
zeniezagun

zeniezaien

zeniezadaten zeniezaioten zeniezaguten

ziezadaten

ziezaioten

ziezaguten

geniezaien

zeniezaieten
ziezazuten

ziezazueten

ziezaieten

A-143 Agintera 1
Aurkezpen nagusia
Dakigun bezala, modu asko daude euskaraz potentziala; hauen artean, aginte
adizkiak:

Lehen pertsonak ez du aginte-adizkiderik. Subjuntiboa erabiltzen da horrelakoetan.

Goazen etxera!
Ixil gaitezen!

Hirugarren pertsonak baditu aginte-adizkirik, gutxi erabiliak ba dira ere.

Eser bedi!
Egin beza!
Goian bego!

(vayamos, vmonos)
(callemonos)

(sintese l/ella)
(hgalo l/ella)
(est/descanse en paz)

Bigarren pertsonak dira normalean agintea hartzen dutenak.

Agintea egiteko modu diferenteak daude, bestalde:
Simplea (laguntzailerik gabe). Euskalki batzuetan, aditzoina erabiltzen dute,
besteek, ordea, partizipioa.
Etor /etorri hona!
Garbi / garbitu hori!

(ven, venid aqu)

(limpia, limpiad eso)

Laguntzailearekin:
Etor zaitez hona!
Garbi(tu) ezazue hori!

(ven aqu)
(estad tranquilos)

Sintetikoak:
Zatoz hona!
Zabiltza kontuz!
Zaude lasai!

(ven aqu)
(anda con cuidado)
(estate tranquilo)

Ezezko aginteak berdin eginten dira:

Ez garbi(tu) hori!
Ez ezazu ezer egin!
Ez zaitezela etor!

(no limpies, no limpiis eso)

(no hagas nada)
(no vengas)

A-143 Agintera 2
a) Aginte-adizkiak Nor eta Zer-Nork.
NOR
(zu)
(zuek)
(hura)
(haiek)

ZER-NORK

(hura)
ZAITEZ
ZAITEZTE
BEDI
BITEZ

(haiek)
EZAZU
EZAZUE
BEZA
BEZATE

(zuk)
(zuek)
(hark)
(haiek)

Hurbil zaitez gehiago!

Bota itzazue hari horiek!
Egin bedi zure nahaia!

ITZAZU
ITZAZUE
BITZA
BITZATE

(acrcate ms)
(tirad esas piedras)
(hgase tu voluntad)

b) Aginte-adizkiak: Zer-Nori-Nork, Zer-Nork eta Zer-Nori .

ZER-NORI-NORK
zuk
(niri)
(hari)
(guri)
(haiei)

IEZA
IEZA
IEZAzki
IEZAzki

DAZU
IOZU
GUZU
IEZU

zuek
IEZA
IEZA
IEZAzki
IEZAzki

hark
(niri)
(zuri)
(hari)
(guri)
(zuei)
(haiei)

BIEZA
BIEZA
BIEZA
BIEZAzki
BIEZAzki
BIEZAzki

T
ZU
IO
GU
ZUE
TE

DAZU
IOZU
GUZU
IEZU

haiek
BIEZA
BIEZA
BIEZA
BIEZAzki
BIEZAzki
BIEZAzki

DATE
ZUTE
IOTE
GUTE
ZUETE
IETE

ZER-NORK
zuk
(ni)
(hura)
(gu)
(haiek)

NAZA
EZA
GAITZA
EZA

ZU
ZU
ZU
ZUE

zuek
NAZA
EZA
GAITZA
ITZA

ZER-NORI
BEKI
BEKI
BEKI
BEKI zki
BEKI zki
BEKI zki

T
ZU
IO
GU
ZUE
E

Lagun iezadazu, mesedez!

Eman biezaiote bakea.
Eraman nazazu etxera.
Nahi duzun bezala gerta bekizu.

(niri)
(zuri)
(hari)
(guri)
(zuei)
(haiei)

(aydame)
(denle)
(llvame)
(te suceda)

ZUE
ZUE
ZUE
ZUE

A-143 Agintera 3
c) Aginte-adizkiak: TRINKOAK NOR.
Etorri
ZATOZ
ZATOZTE
BETOR
BETOZ

Zatoz nahi duzunean.

Zatozte lasai
Betor bakea.
Betoz denak.

(ven cuando quieras)

(venid despacio)
(venga en paz)
(vengan todos)

Zoaz hemendik.
Zoazte etxera.
Bihoa dena ondo
Bihoaz etorri ziren bezala

(vete de aqu)
(id a casa)
(vaya todo bien)
(vayan como vinieron)

ZABILTZA
ZABILTZATE

Zabiltza kontuz
Zabiltzate garaiz.

(anda con cuidado)

(andad a tiempo)

Egon
ZAUDE
ZAUDETE
BEGO
BEUDE

Zaude hor.
Zaudete lasai.
Goian bego.
Zaude hor.

(estate ah)
(estad tranquilos)
(est arriba)
(est nah)

Joan
ZOAZ
ZOAZTE
BIHOA
BIHOAZ

Ibili

A-143 Agintera 4
d) Aginte-adizkiak: TRINKOAK NOR-NORI-NORK.
esa
ema
ekar
erama
entzu
utzi
galde
egi

DA
--(i)
(ZKI)

Esaiozu amari!
Esadazu egia!
Emazkiozu horri!
Emadazu ogia!
Ekarriozu ura umeari
Eramaiozu Joni!
Entzudazu, arren!
Utzidazu dirua!
Utziguzue giltza!
Galdeiozu amari!
Egidazu mesede bat!
Egiozu arrautza bat!

GU
----(i)

--K/N
----ZU
ZUE
---

(dselo a la madre)
(dime la verdad)
(dselos a ese)
(dame pan)
(trele agua al nio)
(llvaselo a Jon)
(escchame, por favor)
(djame dinero)
(dejadnos la llave)
(pregntaselo a la madre)
(hazme un favor)
(hazle un huevo)