Z
q
2
2
2
a)
, y <x< 1y
(x + y) dx dy,
= (x, y) R : 0 < y <
2
h i
1
3
b)
= (x, y) R2 : 0 x 1, 1 y 2
x2 + y 2 dx dy,
o
h i
8
3
c)
d)
xy dx dy,
o
x
h
xy
dx dy,
2
x + y2
1
12
o
h i
3
4
e)
xy dx dy,
f)
xy dx dy,
5
48
1
16
g)
x(1 y) dx dy,
q
2
(x, y) R : 0 < y <
, y < x < 1 y2
2
2
2
6
h)
1
1
= (x, y) R : 1 < x < , 4x < y <
2
x
1
16
[5 log 2 3]
*i)
l)
1
= (x, y) R : x < y 2 < x, 1 < xy < 2
4
x
log 2 dx dy,
y
1
dx dy,
(x + y)2
= (x, y) R2 : 1 x 2, 3 y 4
log2 4
1
6
m)
x
dx dy,
2
x + y2
2 arctan 4 3 arctan 2 +
Z
n)
sin y 2
dx dy,
y
< y < 2
[1]
Z
o)
xy dx dy,
= (x, y) R2 : x2 + 2y 2 < 1
[0]
Z q
p)
x2 + y 2 dx dy,
r)
o
h
q)
= (x, y) R2 : x2 + y 2 4x < 0
x + y 2 dx dy,
x x2 + y 2 dx dy,
256
9
7
3
15
16
3
20
s)
(x + y) dx dy,
h
4
3+
i
2
Svolgimento
Z
a) Consideriamo lintegrale
(x + y) dx dy, dove
q
2
(x, y) R : 0 < y <
, y < x < 1 y2 .
2
2
y
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0.2
0.2
0.4
0.6
0.8
1.2
Z
Z 2 "Z
2
2
2
2
(x + y) dx dy =
1 2
x + xy
2
1y2
dy =
y
b) Consideriamo lintegrale
n
q
1
2y 2 + y 1 y 2
2
1y 2
2
2
(x + y) dx dy =
3
1 y 2 + y 1 y 2 y 2 dy =
2
2
3
1
2
1
dy = y y 3
1 y2 2
2
3
3
x2 + y 2 dx dy, dove
o
= (x, y) R2 : 0 x 1, 1 y 2 .
2
2
1
= .
3
y
2.5
1.5
0.5
0
1
0.5
0.5
1.5
Z 1
0
x +y
1
x y + y3
3
2
dx dy =
dx =
Z 1 Z 2
0
Z 1
0
7
x +
3
x +y
dy dx =
1
7
dx = x3 + x
3
3
c) Consideriamo lintegrale
xy dx dy, dove
o
x .
y
1.2
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0.2
0.2
0.4
0.6
0.8
1.2
1.4
8
= .
3
Z 1
0
1
x y2
2
xy dx dy =
dx =
x2
1
2
d) Consideriamo lintegrale
x2
Z 1
0
Z 1 "Z x
x2
xy dy dx =
x2 x5 dx =
1 1 3 1 6
x x
2 3
6
=
0
1
.
12
xy
dx dy, dove
+ y2
y
2.5
1.5
0.5
0
0.5
0.5
1.5
2.5
Linsieme `e sia x-semplice che y-semplice. Osserviamo che presenta una simmetria radiale. Possiamo quindi passare in coordinate polari nel piano. Poniamo
quindi
x = cos
y = sin ,
0, 0 2,
Allora
(x, y)
|det J (, )| = .
1<<2
0 < < 2 .
xy
dx dy =
x2 + y 2
.
2
Z
0
cos sin d d =
Z 2
1
cos sin d
1
= 2
2
2
1
1
sin2
2
3
= .
4
y
2
/2
0.5
x
0
0.5
1.5
2.5
e) Consideriamo lintegrale
xy dx dy, dove
y
1.5
0.5
0
1.5
0.5
0.5
1.5
0.5
1.5
2.5
x = cos
0, 0 2,
y = sin ,
Allora
|det J (, )| = .
0<<1
(x, y)
01
<
.
3
2
2.5
1.5
0.5
0.5
0.5
/3
/2
2.5
01
xy dx dy =
3 cos sin d d =
Z
3 cos sin d d +
02
3 cos sin d d =
Z 1
0
3 d
cos sin d +
"Z
cos sin
2 cos
3 d d =
=
=
1 4
1
0
3
+4
32
1
sin2
2
cos sin
1 4
2 cos
d =
0
cos5 sin d =
3
1
+ 4 cos6
32
6
5
.
48
f ) Consideriamo lintegrale
xy dx dy, dove
y
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
1
0.5
0.5
0.2
0.4
0.6
0.8
1
x = cos
y=
2
2 sin ,
0, 0 2,
Allora
(x, y)
2
.
|det J (, )| =
2
0<<1
0 < < 2 .
Ne segue che
1
xy dx dy =
2
Z
0
3 cos sin d d =
y2
1
2
= 1,
/2
0.5
0.5
0.5
1.5
2.0
Z 1
0
Z
3
cos sin d =
1 1 4
2 4
1
0
1
sin2
2
g) Consideriamo lintegrale
q
2
(x, y) R : 0 < y <
, y < x < 1 y2 .
2
2
y
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0.2
0.2
0.4
0.6
0.8
1.2
Z
Z 2 "Z
x(1 y) dx dy =
1y 2
x(1 y) dx dy =
1
.
16
10
=
1
=
2
2
2
Z
0
2
2
1y2
1 2
x (1 y)
2
1
dy =
2
1 y 2y + 2y
2
2
Z
0
(1 y) 1 2y 2 dy =
1
1
2
1
dy =
y y2 y3 + y4
2
2
3
2
2
2
2
1
=
.
6
16
h) Consideriamo lintegrale
1
1
= (x, y) R2 : 1 < x < , 4x < y <
.
2
x
0
3
1/2
Fig. 11: Linsieme `e la parte di piano delimitata dalliperbole xy = 1 (in blu) e dalle
rette y = 4x (in rosso) e x = 1 (in nero).
Linsieme `e y-semplice. Quindi si ha che
Z
log (xy) dx dy =
Z 1 "Z
2
1
1
x
4x
log (xy) dy dx =
Z 1 h
2
1
i1
y log (xy)
4x
1
x
4x
dy
dx =
Z 1
2
1
4x log 4x2
1
+ 4x
x
= 4
1 2
x log 4x2
2
1
2
Z 1
2
1
i 1
2
dx =
11
3
= 4 log 2 +
8
Z
log
+ log 2
3
= 5 log 2 3.
2
x
dx dy, dove
y2
= (x, y) R2 :
1
x < y 2 < x, 1 < xy < 2 .
4
2.5
1.5
0.5
0
1
0.5
0.5
1.5
2.5
3.5
Fig. 12: Linsieme `e la parte di piano delimitata dalle parabole x = y 2 (in blu),
x = 4y 2 (in nero) e dalle iperboli xy = 1 (in rosso) e xy = 2 (in fucsia).
Linsieme si pu`o scomporre nellunione di un numero finito di insiemi x-semplici
o y-semplici aventi a due a due in comune al pi`
u dei segmenti del piano. Tuttavia
procedendo in questo modo risulta assai arduo il calcolo dellintegrale. Pertanto
conviene procedere come segue.
Osserviamo che `e contenuto nel I quadrante. Pertanto per ogni (x, y) si ha
che x, y > 0. Quindi
(x, y)
1 < y2 < 1,
4
x
1 < xy < 2.
y2
x,
con-
12
Evidentemente
(x, y)
1 < u < 2,
1 < v < 4.
x = u 3 u
:
q
y = 3 u,
Si ha che
J (x, y) =
u
x (x, y)
v
x (x, y)
!
u
y (x, y)
v
y (x, y)
1
y2
2x
y3
det J (x, y) =
Quindi
| det J (u, v)| =
n
1
.
3v
0
1
3x
.
y2
Lintegrale diventa
13
x
log 2 dx dy =
y
Z
0
log v
du dv =
3v
Z 2
Z 4
log v
du
l) Consideriamo lintegrale
1 h i2 1
dv = u
log2 v
1 2
3
=
1
1
log2 4.
6
1
dx dy, dove
(x + y)2
= (x, y) R2 : 1 x 2, 3 y 4 .
0
2
1
dx dy =
(x + y)2
Z 2
1
Z 2 Z 4
1
1
1
x+3 x+4
Z 2
x+y
i2
dx = log |x + 3| log |x + 4|
m) Consideriamo lintegrale
1
dy dx =
(x + y)2
x2
dx =
3
x
dx dy, dove
+ y2
o
14
y
8
0
3
x
dx dy =
2
x + y2
Z 2
1
Z 2 "Z 2x2
x2
x
dy dx =
2
x + y2
2x2
y
x
arctan
dx =
Z 2
x2
Z 2 "Z 2x2
1
x2
1
x
1+
y 2 dy dx =
x
(arctan 2x arctan x) dx =
i2
= x(arctan 2x arctan x)
Z 2
1
2x
x
2
1 + 4x
1 + x2
dx =
1
= 2 arctan 4 3 arctan 2 +
log 1 + 4x2 log 1 + x2
4
4
2
= 2 arctan 4 3 arctan 2 +
n) Consideriamo lintegrale
n
3
1
1
log 17 + log 5 log 2.
4 4
4
2
sin y 2
dx dy, dove
y
< y < 2 .
=
1
15
sin y 2
dx dy =
y
=
Z 2 "Z y2
sin y 2
Z 2
dx dy =
1
y sin y 2 dy = cos y 2
2
#y 2
Z 2 "
sin y 2
dy =
= 1.
o) Consideriamo lintegrale
xy dx dy, dove
n
= (x, y) R2 : x2 + 2y 2 < 1 .
Osserviamo che sia che f (x, y) = xy presentano una simmetria rispetto ad
entrambi gli assi. In particolare si ha che
(x, y) , y > 0
Quindi
(x, y) ,
Z
{(x,y): y0}
xy dx dy =
Essendo = (x, y) R2 : y 0
che
{(x,y): y<0}
(x, y) R2 : y < 0
xy dx dy.
xy dx dy = 0.
, si ha
16
y
1
0.5
0
1.5
0.5
0.5
1.5
0.5
p) Consideriamo lintegrale
x2 + y 2 dx dy, dove
= (x, y) R2 : x2 + y 2 4x < 0 .
0
1
x = cos
y = sin ,
0, ,
Allora
(x, y)
|det J (, )| = .
17
2 /2
/2
x2
essendo
Z q
y 2 dx dy
2 d d =
una di si ottiene
Z
4 cos
!
2
d =
1 3
4 cos
d =
0
64
3
cos3 d =
Z
i
2
64 h
2
2
sin cos + 2
cos sin2 d
=
3
2
2
q) Consideriamo lintegrale
n
128 1
=
sin3
3 3
x + y 2 dx dy, dove
o
256
.
9
18
y
2.5
1.5
0.5
0
0.5
0.5
1.5
2.5
x = cos
0, 0 2,
y = sin ,
Allora
(x, y)
|det J (, )| = .
1<<2
0 < < 2 .
Ne segue che
Z
x + y 2 dx dy =
2 cos + 3 sin2 d d =
Z 2
1
1
= 3
3
2 d
2 h
sin
1
r) Consideriamo lintegrale
n
cos d +
1
+ 4
4
2
1
Z 2
1
3 d
sin2 d =
1
( sin cos )
2
7 15
+ .
3 16
x x2 + y 2 dx dy, dove
o
19
y
2
/2
0.5
x
0
0.5
1.5
2.5
0
2
20
x = cos
0, 0 2,
y = sin ,
Allora
|det J (, )| = .
0<<1
(x, y)
2 < < .
01
5
= (, ) R : 0 < < 1,
<< ,
2
6
2
5
< .
6
0
0
/2
5/6
x2
y 2 dx dy
01
3 cos d d +
02
3 cos d d =
3 cos d d =
Z 1
0
3 d
cos d +
Z
5
"Z
cos
2 sin
3 d d =
21
1 4
1
= +4
8
1 h
i5
sin
0
Z
5
cos
1 4
2 sin
d =
0
1
1
cos sin4 d = + 4
sin5
5
8
5
1
1
3
=
= .
8 40
20
Z
s) Consideriamo lintegrale
(x + y) dx dy, dove
y
2
0
2
x2
2
y2
4
3
(
x = 2 cos
2
0, 0 2, |det J (, )| =
6.
:
3
y = 23 3 sin ,
Allora
(x, y)
0<<1
0 < < 2 .
.
2
= 1,
22
/2
0.5
0.5
0.5
1.5
2.0
Ne segue che
Z
(x + y) dx dy =
2
2
6
2 cos +
3 sin d d =
3
3
Z 1
0
2 d
4 1 3
=
3
3
3
4
2
cos d +
3
1 h
sin
0
4 1 3
+
2
3
3
1 h
Z 1
0
2 d
i
cos
0
sin d
4
3+ 2 .
9