Sei sulla pagina 1di 25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

CAPTULOII
DOPODEREXECUTIVO
SeoI
DOPRESIDENTEEDOVICEPRESIDENTEDAREPBLICA
Art.76.OPoderExecutivoexercidopeloPresidentedaRepblica,auxiliadopelosMinistrosdeEstado.
Art. 77. A eleio do Presidente e do VicePresidente da Repblica realizarse, simultaneamente, no
primeirodomingodeoutubro,emprimeiroturno,enoltimodomingodeoutubro,emsegundoturno,sehouver,
doanoanterioraodotrminodomandatopresidencialvigente.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln16,
de1997)
1AeleiodoPresidentedaRepblicaimportaradoVicePresidentecomeleregistrado.
2 Ser considerado eleito Presidente o candidato que, registrado por partido poltico, obtiver a maioria
absolutadevotos,nocomputadososembrancoeosnulos.
3Senenhumcandidatoalcanarmaioriaabsolutanaprimeiravotao,farsenovaeleioematvinte
dias aps a proclamao do resultado, concorrendo os dois candidatos mais votados e considerandose eleito
aquelequeobtiveramaioriadosvotosvlidos.
4Se,antesderealizadoosegundoturno,ocorrermorte,desistnciaouimpedimentolegaldecandidato,
convocarse,dentreosremanescentes,odemaiorvotao.
5Se,nahiptesedospargrafosanteriores,remanescer,emsegundolugar,maisdeumcandidatocom
amesmavotao,qualificarseomaisidoso.
Art.78.OPresidenteeoVicePresidentedaRepblicatomaroposseemsessodoCongressoNacional,
prestandoocompromissodemanter,defenderecumpriraConstituio,observarasleis,promoverobemgeral
dopovobrasileiro,sustentaraunio,aintegridadeeaindependnciadoBrasil.
Pargrafonico.Se,decorridosdezdiasdadatafixadaparaaposse,oPresidenteouoVicePresidente,
salvomotivodeforamaior,notiverassumidoocargo,esteserdeclaradovago.
Art.79.SubstituiroPresidente,nocasodeimpedimento,esucederlhe,nodevaga,oVicePresidente.
Pargrafonico.OVicePresidentedaRepblica,almdeoutrasatribuiesquelheforemconferidaspor
leicomplementar,auxiliaroPresidente,semprequeporeleconvocadoparamissesespeciais.
Art.80.EmcasodeimpedimentodoPresidenteedoVicePresidente,ouvacnciadosrespectivoscargos,
sero sucessivamente chamados ao exerccio da Presidncia o Presidente da Cmara dos Deputados, o do
SenadoFederaleodoSupremoTribunalFederal.
Art. 81. Vagando os cargos de Presidente e VicePresidente da Repblica, farse eleio noventa dias
depoisdeabertaaltimavaga.
1Ocorrendoavacncianosltimosdoisanosdoperodopresidencial,aeleioparaambososcargos
serfeitatrintadiasdepoisdaltimavaga,peloCongressoNacional,naformadalei.
2Emqualquerdoscasos,oseleitosdeverocompletaroperododeseusantecessores.
Art.82.OmandatodoPresidentedaRepblicadequatroanoseterincioemprimeirodejaneirodoano
seguinteaodasuaeleio.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln16,de1997)
Art.83.OPresidenteeoVicePresidentedaRepblicanopodero,semlicenadoCongressoNacional,
ausentarsedoPasporperodosuperioraquinzedias,sobpenadeperdadocargo.
SeoII
DasAtribuiesdoPresidentedaRepblica
Art.84.CompeteprivativamenteaoPresidentedaRepblica:
InomeareexonerarosMinistrosdeEstado
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

1/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

IIexercer,comoauxliodosMinistrosdeEstado,adireosuperiordaadministraofederal
IIIiniciaroprocessolegislativo,naformaenoscasosprevistosnestaConstituio
IVsancionar,promulgarefazerpublicarasleis,bemcomoexpedirdecretoseregulamentosparasuafiel
execuo
Vvetarprojetosdelei,totalouparcialmente
VIdispor,mediantedecreto,sobre:(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln32,de2001)
a) organizao e funcionamento da administrao federal, quando no implicar aumento de despesa nem
criaoouextinodergospblicos(IncludapelaEmendaConstitucionaln32,de2001)
b)extinodefunesoucargospblicos,quandovagos (Includa pela Emenda Constitucional n 32, de
2001)
VIImanterrelaescomEstadosestrangeiroseacreditarseusrepresentantesdiplomticos
VIIIcelebrartratados,conveneseatosinternacionais,sujeitosareferendodoCongressoNacional
IXdecretaroestadodedefesaeoestadodestio
Xdecretareexecutaraintervenofederal
XI remeter mensagem e plano de governo ao Congresso Nacional por ocasio da abertura da sesso
legislativa,expondoasituaodoPasesolicitandoasprovidnciasquejulgarnecessrias
XIIconcederindultoecomutarpenas,comaudincia,senecessrio,dosrgosinstitudosemlei
XIIIexercerocomandosupremodasForasArmadas,nomearosComandantesdaMarinha,doExrcito
edaAeronutica,promoverseusoficiaisgeneraisenomelosparaoscargosquelhessoprivativos (Redao
dadapelaEmendaConstitucionaln23,de02/09/99)
XIV nomear, aps aprovao pelo Senado Federal, os Ministros do Supremo Tribunal Federal e dos
Tribunais Superiores, os Governadores de Territrios, o ProcuradorGeral da Repblica, o presidente e os
diretoresdobancocentraleoutrosservidores,quandodeterminadoemlei
XVnomear,observadoodispostonoart.73,osMinistrosdoTribunaldeContasdaUnio
XVInomearosmagistrados,noscasosprevistosnestaConstituio,eoAdvogadoGeraldaUnio
XVIInomearmembrosdoConselhodaRepblica,nostermosdoart.89,VII
XVIIIconvocarepresidiroConselhodaRepblicaeoConselhodeDefesaNacional
XIXdeclararguerra,nocasodeagressoestrangeira,autorizadopeloCongressoNacionaloureferendado
por ele, quando ocorrida no intervalo das sesses legislativas, e, nas mesmas condies, decretar, total ou
parcialmente,amobilizaonacional
XXcelebrarapaz,autorizadooucomoreferendodoCongressoNacional
XXIconferircondecoraesedistineshonorficas
XXII permitir, nos casos previstos em lei complementar, que foras estrangeiras transitem pelo territrio
nacionalounelepermaneamtemporariamente
XXIII enviar ao Congresso Nacional o plano plurianual, o projeto de lei de diretrizes oramentrias e as
propostasdeoramentoprevistosnestaConstituio
XXIV prestar, anualmente, ao Congresso Nacional, dentro de sessenta dias aps a abertura da sesso
legislativa,ascontasreferentesaoexerccioanterior
XXVprovereextinguiroscargospblicosfederais,naformadalei
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

2/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

XXVIeditarmedidasprovisriascomforadelei,nostermosdoart.62
XXVIIexerceroutrasatribuiesprevistasnestaConstituio.
Pargrafonico.OPresidentedaRepblicapoderdelegarasatribuiesmencionadasnosincisosVI,XII
e XXV, primeira parte, aos Ministros de Estado, ao ProcuradorGeral da Repblica ou ao AdvogadoGeral da
Unio,queobservarooslimitestraadosnasrespectivasdelegaes.
SeoIII
DaResponsabilidadedoPresidentedaRepblica
Art. 85. So crimes de responsabilidade os atos do Presidente da Repblica que atentem contra a
ConstituioFederale,especialmente,contra:
IaexistnciadaUnio
II o livre exerccio do Poder Legislativo, do Poder Judicirio, do Ministrio Pblico e dos Poderes
constitucionaisdasunidadesdaFederao
IIIoexercciodosdireitospolticos,individuaisesociais
IVaseguranainternadoPas
Vaprobidadenaadministrao
VIaleioramentria
VIIocumprimentodasleisedasdecisesjudiciais.
Pargrafonico.Essescrimesserodefinidosemleiespecial,queestabelecerasnormasdeprocessoe
julgamento.
Art.86.AdmitidaaacusaocontraoPresidentedaRepblica,pordoisterosdaCmaradosDeputados,
serelesubmetidoajulgamentoperanteoSupremoTribunalFederal,nasinfraespenaiscomuns,ouperanteo
SenadoFederal,noscrimesderesponsabilidade.
1OPresidenteficarsuspensodesuasfunes:
Inasinfraespenaiscomuns,serecebidaadennciaouqueixacrimepeloSupremoTribunalFederal
IInoscrimesderesponsabilidade,apsainstauraodoprocessopeloSenadoFederal.
2 Se, decorrido o prazo de cento e oitenta dias, o julgamento no estiver concludo, cessar o
afastamentodoPresidente,semprejuzodoregularprosseguimentodoprocesso.
3Enquantonosobreviersentenacondenatria,nasinfraescomuns,oPresidentedaRepblicano
estarsujeitoapriso.
4 O Presidente da Repblica, na vigncia de seu mandato, no pode ser responsabilizado por atos
estranhosaoexercciodesuasfunes.
SeoIV
DOSMINISTROSDEESTADO
Art. 87. Os Ministros de Estado sero escolhidos dentre brasileiros maiores de vinte e um anos e no
exercciodosdireitospolticos.
Pargrafo nico. Compete ao Ministro de Estado, alm de outras atribuies estabelecidas nesta
Constituioenalei:
Iexerceraorientao,coordenaoesupervisodosrgoseentidadesdaadministraofederalnarea
desuacompetnciaereferendarosatosedecretosassinadospeloPresidentedaRepblica
IIexpedirinstruesparaaexecuodasleis,decretoseregulamentos

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

3/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

IIIapresentaraoPresidentedaRepblicarelatrioanualdesuagestonoMinistrio
IVpraticarosatospertinentessatribuiesquelheforemoutorgadasoudelegadaspeloPresidenteda
Repblica.
Art. 88. A lei dispor sobre a criao e extino de Ministrios e rgos da administrao
pblica.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln32,de2001)
SeoV
DOCONSELHODAREPBLICAEDOCONSELHODEDEFESANACIONAL
SubseoI
DoConselhodaRepblica
Art. 89. O Conselho da Repblica rgo superior de consulta do Presidente da Repblica, e dele
participam:
IoVicePresidentedaRepblica
IIoPresidentedaCmaradosDeputados
IIIoPresidentedoSenadoFederal
IVoslderesdamaioriaedaminorianaCmaradosDeputados
VoslderesdamaioriaedaminorianoSenadoFederal
VIoMinistrodaJustia
VIIseiscidadosbrasileirosnatos,commaisdetrintaecincoanosdeidade,sendodoisnomeadospelo
PresidentedaRepblica,doiseleitospeloSenadoFederaledoiseleitospelaCmaradosDeputados,todoscom
mandatodetrsanos,vedadaareconduo.
Art.90.CompeteaoConselhodaRepblicapronunciarsesobre:
Iintervenofederal,estadodedefesaeestadodestio
IIasquestesrelevantesparaaestabilidadedasinstituiesdemocrticas.
1 O Presidente da Repblica poder convocar Ministro de Estado para participar da reunio do
Conselho,quandoconstardapautaquestorelacionadacomorespectivoMinistrio.
2AleiregularaorganizaoeofuncionamentodoConselhodaRepblica.
SubseoII
DoConselhodeDefesaNacional
Art. 91. O Conselho de Defesa Nacional rgo de consulta do Presidente da Repblica nos assuntos
relacionados com a soberania nacional e a defesa do Estado democrtico, e dele participam como membros
natos:
IoVicePresidentedaRepblica
IIoPresidentedaCmaradosDeputados
IIIoPresidentedoSenadoFederal
IVoMinistrodaJustia
VoMinistrodeEstadodaDefesa(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln23,de1999)
VIoMinistrodasRelaesExteriores
VIIoMinistrodoPlanejamento.
VIIIosComandantesdaMarinha,doExrcitoedaAeronutica.(Includo pela Emenda Constitucional n
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

4/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

23,de1999)
1CompeteaoConselhodeDefesaNacional:
Iopinarnashiptesesdedeclaraodeguerraedecelebraodapaz,nostermosdestaConstituio
IIopinarsobreadecretaodoestadodedefesa,doestadodestioedaintervenofederal
IIIproporoscritriosecondiesdeutilizaodereasindispensveisseguranadoterritrionacional
e opinar sobre seu efetivo uso, especialmente na faixa de fronteira e nas relacionadas com a preservao e a
exploraodosrecursosnaturaisdequalquertipo
IVestudar,proporeacompanharodesenvolvimentodeiniciativasnecessriasagarantiraindependncia
nacionaleadefesadoEstadodemocrtico.
2AleiregularaorganizaoeofuncionamentodoConselhodeDefesaNacional.
CAPTULOIII
DOPODERJUDICIRIO
SeoI
DISPOSIESGERAIS
Art.92.SorgosdoPoderJudicirio:
IoSupremoTribunalFederal
IAoConselhoNacionaldeJustia(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IIoSuperiorTribunaldeJustia
IIIosTribunaisRegionaisFederaiseJuzesFederais
IVosTribunaiseJuzesdoTrabalho
VosTribunaiseJuzesEleitorais
VIosTribunaiseJuzesMilitares
VIIosTribunaiseJuzesdosEstadosedoDistritoFederaleTerritrios.
1 O Supremo Tribunal Federal, o Conselho Nacional de Justia e os Tribunais Superiores tm sede na
CapitalFederal.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
2 O Supremo Tribunal Federal e os Tribunais Superiores tm jurisdio em todo o territrio
nacional.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art. 93. Lei complementar, de iniciativa do Supremo Tribunal Federal, dispor sobre o Estatuto da
Magistratura,observadososseguintesprincpios:
Iingressonacarreira,cujocargoinicialserodejuizsubstituto,medianteconcursopblicodeprovase
ttulos, com a participao da Ordem dos Advogados do Brasil em todas as fases, exigindose do bacharel em
direito, no mnimo, trs anos de atividade jurdica e obedecendose, nas nomeaes, ordem de classificao
(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
II promoo de entrncia para entrncia, alternadamente, por antigidade e merecimento, atendidas as
seguintesnormas:
a)obrigatriaapromoodojuizquefigureportrsvezesconsecutivasoucincoalternadasemlistade
merecimento
b)apromoopormerecimentopressupedoisanosdeexerccionarespectivaentrnciaeintegrarojuiz
aprimeiraquintapartedalistadeantigidadedesta,salvosenohouvercomtaisrequisitosquemaceiteolugar
vago
c)aferiodomerecimentoconformeodesempenhoepeloscritriosobjetivosdeprodutividadeepresteza
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

5/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

no exerccio da jurisdio e pela freqncia e aproveitamento em cursos oficiais ou reconhecidos de


aperfeioamento(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
d) na apurao de antigidade, o tribunal somente poder recusar o juiz mais antigo pelo voto
fundamentado de dois teros de seus membros, conforme procedimento prprio, e assegurada ampla defesa,
repetindoseavotaoatfixarseaindicao(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
e) no ser promovido o juiz que, injustificadamente, retiver autos em seu poder alm do prazo legal, no
podendodevolvlosaocartriosemodevidodespachooudeciso(IncludapelaEmendaConstitucionaln45,
de2004)
III o acesso aos tribunais de segundo grau farse por antigidade e merecimento, alternadamente,
apuradosnaltimaounicaentrncia(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IV previso de cursos oficiais de preparao, aperfeioamento e promoo de magistrados, constituindo
etapa obrigatria do processo de vitaliciamento a participao em curso oficial ou reconhecido por escola
nacional de formao e aperfeioamento de magistrados (Redao dada pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
V o subsdio dos Ministros dos Tribunais Superiores corresponder a noventa e cinco por cento do
subsdio mensal fixado para os Ministros do Supremo Tribunal Federal e os subsdios dos demais magistrados
serofixadosemleieescalonados,emnvelfederaleestadual,conformeasrespectivascategoriasdaestrutura
judicirianacional,nopodendoadiferenaentreumaeoutrasersuperioradezporcentoouinferioracincopor
cento, nem exceder a noventa e cinco por cento do subsdio mensal dos Ministros dos Tribunais Superiores,
obedecido,emqualquercaso,odispostonosarts.37,XI,e39,4(RedaodadapelaEmendaConstitucional
n19,de1998)
VI a aposentadoria dos magistrados e a penso de seus dependentes observaro o disposto no art.
40(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln20,de1998)
VIIojuiztitularresidirnarespectivacomarca,salvoautorizaodotribunal(Redao dada pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
VIIIoatoderemoo,disponibilidadeeaposentadoriadomagistrado,porinteressepblico,fundarseem
deciso por voto da maioria absoluta do respectivo tribunal ou do Conselho Nacional de Justia, assegurada
ampladefesa(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
VIIIA a remoo a pedido ou a permuta de magistrados de comarca de igual entrncia atender, no que
couber,aodispostonasalneasa,b,ceedoincisoII(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IX todos os julgamentos dos rgos do Poder Judicirio sero pblicos, e fundamentadas todas as
decises,sobpenadenulidade,podendoaleilimitarapresena,emdeterminadosatos,sprpriaspartesea
seusadvogados,ousomenteaestes,emcasosnosquaisapreservaododireitointimidadedointeressado
nosigilonoprejudiqueointeressepblicoinformao(Redao dada pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
X as decises administrativas dos tribunais sero motivadas e em sesso pblica, sendo as disciplinares
tomadaspelovotodamaioriaabsolutadeseusmembros(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de
2004)
XInostribunaiscomnmerosuperioravinteecincojulgadores,poderserconstitudorgoespecial,com
o mnimo de onze e o mximo de vinte e cinco membros, para o exerccio das atribuies administrativas e
jurisdicionais delegadas da competncia do tribunal pleno, provendose metade das vagas por antigidade e a
outrametadeporeleiopelotribunalpleno(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
XIIaatividadejurisdicionalserininterrupta,sendovedadofriascoletivasnosjuzosetribunaisdesegundo
grau, funcionando, nos dias em que no houver expediente forense normal, juzes em planto
permanente(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
XIIIonmerodejuzesnaunidadejurisdicionalserproporcionalefetivademandajudicialerespectiva
populao(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

6/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

XIVosservidoresreceberodelegaoparaaprticadeatosdeadministraoeatosdemeroexpediente
semcarterdecisrio(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
XV a distribuio de processos ser imediata, em todos os graus de jurisdio.(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
Art.94.UmquintodoslugaresdosTribunaisRegionaisFederais,dosTribunaisdosEstados,edoDistrito
FederaleTerritriossercompostodemembros,doMinistrioPblico,commaisdedezanosdecarreira,ede
advogados de notrio saber jurdico e de reputao ilibada, com mais de dez anos de efetiva atividade
profissional,indicadosemlistasxtuplapelosrgosderepresentaodasrespectivasclasses.
Pargrafo nico. Recebidas as indicaes, o tribunal formar lista trplice, enviandoa ao Poder Executivo,
que,nosvintediassubseqentes,escolherumdeseusintegrantesparanomeao.
Art.95.Osjuzesgozamdasseguintesgarantias:
Ivitaliciedade,que,noprimeirograu,sseradquiridaapsdoisanosdeexerccio,dependendoaperda
do cargo, nesse perodo, de deliberao do tribunal a que o juiz estiver vinculado, e, nos demais casos, de
sentenajudicialtransitadaemjulgado
IIinamovibilidade,salvopormotivodeinteressepblico,naformadoart.93,VIII
IIIirredutibilidadedesubsdio,ressalvadoodispostonosarts.37,XeXI,39,4,150,II,153,III,e153,
2,I.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,de1998)
Pargrafonico.Aosjuzesvedado:
Iexercer,aindaqueemdisponibilidade,outrocargooufuno,salvoumademagistrio
IIreceber,aqualquerttulooupretexto,custasouparticipaoemprocesso
IIIdedicarseatividadepolticopartidria.
IV receber, a qualquer ttulo ou pretexto, auxlios ou contribuies de pessoas fsicas, entidades pblicas
ouprivadas,ressalvadasasexceesprevistasemlei(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
V exercer a advocacia no juzo ou tribunal do qual se afastou, antes de decorridos trs anos do
afastamentodocargoporaposentadoriaouexonerao.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.96.Competeprivativamente:
Iaostribunais:
a) eleger seus rgos diretivos e elaborar seus regimentos internos, com observncia das normas de
processo e das garantias processuais das partes, dispondo sobre a competncia e o funcionamento dos
respectivosrgosjurisdicionaiseadministrativos
b)organizarsuassecretariaseserviosauxiliareseosdosjuzosquelhesforemvinculados,velandopelo
exercciodaatividadecorreicionalrespectiva
c)prover,naformaprevistanestaConstituio,oscargosdejuizdecarreiradarespectivajurisdio
d)proporacriaodenovasvarasjudicirias
e) prover, por concurso pblico de provas, ou de provas e ttulos, obedecido o disposto no art. 169,
pargrafonico,oscargosnecessriosadministraodaJustia,excetoosdeconfianaassimdefinidosem
lei
f)concederlicena,friaseoutrosafastamentosaseusmembroseaosjuzeseservidoresquelhesforem
imediatamentevinculados
II ao Supremo Tribunal Federal, aos Tribunais Superiores e aos Tribunais de Justia propor ao Poder
Legislativorespectivo,observadoodispostonoart.169:
a)aalteraodonmerodemembrosdostribunaisinferiores
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

7/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

b) a criao e a extino de cargos e a remunerao dos seus servios auxiliares e dos juzos que lhes
forem vinculados, bem como a fixao do subsdio de seus membros e dos juzes, inclusive dos tribunais
inferiores,ondehouver(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln41,19.12.2003)
c)acriaoouextinodostribunaisinferiores
d)aalteraodaorganizaoedadivisojudicirias
III aos Tribunais de Justia julgar os juzes estaduais e do Distrito Federal e Territrios, bem como os
membrosdoMinistrioPblico,noscrimescomunsederesponsabilidade,ressalvadaacompetnciadaJustia
Eleitoral.
Art. 97. Somente pelo voto da maioria absoluta de seus membros ou dos membros do respectivo rgo
especialpoderoostribunaisdeclararainconstitucionalidadedeleiouatonormativodoPoderPblico.
Art.98.AUnio,noDistritoFederalenosTerritrios,eosEstadoscriaro:
Ijuizadosespeciais,providosporjuzestogados,outogadoseleigos,competentesparaaconciliao,o
julgamento e a execuo de causas cveis de menor complexidade e infraes penais de menor potencial
ofensivo, mediante os procedimentos oral e sumarissimo, permitidos, nas hipteses previstas em lei, a
transaoeojulgamentoderecursosporturmasdejuzesdeprimeirograu
II justia de paz, remunerada, composta de cidados eleitos pelo voto direto, universal e secreto, com
mandatodequatroanosecompetnciapara,naformadalei,celebrarcasamentos,verificar,deofcioouemface
de impugnao apresentada, o processo de habilitao e exercer atribuies conciliatrias, sem carter
jurisdicional,almdeoutrasprevistasnalegislao.
1LeifederaldisporsobreacriaodejuizadosespeciaisnombitodaJustiaFederal. (Renumerado
pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
2 As custas e emolumentos sero destinados exclusivamente ao custeio dos servios afetos s
atividadesespecficasdaJustia.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.99.AoPoderJudicirioasseguradaautonomiaadministrativaefinanceira.
1 Os tribunais elaboraro suas propostas oramentrias dentro dos limites estipulados conjuntamente
comosdemaisPoderesnaleidediretrizesoramentrias.
2Oencaminhamentodaproposta,ouvidososoutrostribunaisinteressados,compete:
I no mbito da Unio, aos Presidentes do Supremo Tribunal Federal e dos Tribunais Superiores, com a
aprovaodosrespectivostribunais
IInombitodosEstadosenodoDistritoFederaleTerritrios,aosPresidentesdosTribunaisdeJustia,
comaaprovaodosrespectivostribunais.
3Seosrgosreferidosno2noencaminharemasrespectivaspropostasoramentriasdentrodo
prazo estabelecido na lei de diretrizes oramentrias, o Poder Executivo considerar, para fins de consolidao
da proposta oramentria anual, os valores aprovados na lei oramentria vigente, ajustados de acordo com os
limitesestipuladosnaformado1desteartigo.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
4 Se as propostas oramentrias de que trata este artigo forem encaminhadas em desacordo com os
limites estipulados na forma do 1, o Poder Executivo proceder aos ajustes necessrios para fins de
consolidaodapropostaoramentriaanual.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
5 Durante a execuo oramentria do exerccio, no poder haver a realizao de despesas ou a
assuno de obrigaes que extrapolem os limites estabelecidos na lei de diretrizes oramentrias, exceto se
previamente autorizadas, mediante a abertura de crditos suplementares ou especiais. (Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
Art.100.OspagamentosdevidospelasFazendasPblicasFederal,Estaduais,DistritaleMunicipais,em
virtudedesentenajudiciria,farseoexclusivamentenaordemcronolgicadeapresentaodosprecatriose
contadoscrditosrespectivos,proibidaadesignaodecasosoudepessoasnasdotaesoramentriase
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

8/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

noscrditosadicionaisabertosparaestefim.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009). (Vide
EmendaConstitucionaln62,de2009)
1 Os dbitos de natureza alimentcia compreendem aqueles decorrentes de salrios, vencimentos,
proventos, penses e suas complementaes, benefcios previdencirios e indenizaes por morte ou por
invalidez, fundadas em responsabilidade civil, em virtude de sentena judicial transitada em julgado, e sero
pagos com preferncia sobre todos os demais dbitos, exceto sobre aqueles referidos no 2 deste
artigo.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
2 Os dbitos de natureza alimentcia cujos titulares tenham 60 (sessenta) anos de idade ou mais na
data de expedio do precatrio, ou sejam portadores de doena grave, definidos na forma da lei, sero pagos
comprefernciasobretodososdemaisdbitos,atovalorequivalenteaotriplodofixadoemleiparaosfinsdo
dispostono3desteartigo,admitidoofracionamentoparaessafinalidade,sendoqueorestanteserpagona
ordemcronolgicadeapresentaodoprecatrio.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
3 O disposto no caput deste artigo relativamente expedio de precatrios no se aplica aos
pagamentosdeobrigaesdefinidasemleiscomodepequenovalorqueasFazendasreferidasdevamfazerem
virtudedesentenajudicialtransitadaemjulgado.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
4Paraosfinsdodispostono3,poderoserfixados,porleisprprias,valoresdistintossentidades
de direito pblico, segundo as diferentes capacidades econmicas, sendo o mnimo igual ao valor do maior
benefciodoregimegeraldeprevidnciasocial.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
5 obrigatria a incluso, no oramento das entidades de direito pblico, de verba necessria ao
pagamentodeseusdbitos,oriundosdesentenastransitadasemjulgado,constantesdeprecatriosjudicirios
apresentados at 1 de julho, fazendose o pagamento at o final do exerccio seguinte, quando tero seus
valoresatualizadosmonetariamente.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
6AsdotaesoramentriaseoscrditosabertosseroconsignadosdiretamenteaoPoderJudicirio,
cabendoaoPresidentedoTribunalqueproferiradecisoexequendadeterminaropagamentointegraleautorizar,
a requerimento do credor e exclusivamente para os casos de preterimento de seu direito de precedncia ou de
no alocao oramentria do valor necessrio satisfao do seu dbito, o sequestro da quantia
respectiva.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
7OPresidentedoTribunalcompetenteque,poratocomissivoouomissivo,retardaroutentarfrustrara
liquidao regular de precatrios incorrer em crime de responsabilidade e responder, tambm, perante o
ConselhoNacionaldeJustia.(IncludopelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
8 vedada a expedio de precatrios complementares ou suplementares de valor pago, bem como o
fracionamento,repartioouquebradovalordaexecuoparafinsdeenquadramentodeparceladototalaoque
dispeo3desteartigo.(IncludopelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
9Nomomentodaexpediodosprecatrios,independentementederegulamentao,delesdeverser
abatido,attulodecompensao,valorcorrespondenteaosdbitoslquidosecertos,inscritosounoemdvida
ativa e constitudos contra o credor original pela Fazenda Pblica devedora, includas parcelas vincendas de
parcelamentos,ressalvadosaquelescujaexecuoestejasuspensaemvirtudedecontestaoadministrativaou
judicial.(IncludopelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
10.Antesdaexpediodosprecatrios,oTribunalsolicitarFazendaPblicadevedora,pararesposta
emat30(trinta)dias,sobpenadeperdadodireitodeabatimento,informaosobreosdbitosquepreencham
ascondiesestabelecidasno9,paraosfinsneleprevistos. (Includo pela Emenda Constitucional n 62, de
2009).
11. facultada ao credor, conforme estabelecido em lei da entidade federativa devedora, a entrega de
crditos em precatrios para compra de imveis pblicos do respectivo ente federado. (Includo pela Emenda
Constitucionaln62,de2009).
12.ApartirdapromulgaodestaEmendaConstitucional,aatualizaodevaloresderequisitrios,aps
sua expedio, at o efetivo pagamento, independentemente de sua natureza, ser feita pelo ndice oficial de
remuneraobsicadacadernetadepoupana,e,parafinsdecompensaodamora,incidirojurossimplesno
mesmo percentual de juros incidentes sobre a caderneta de poupana, ficando excluda a incidncia de juros
compensatrios.(IncludopelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

9/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

13. O credor poder ceder, total ou parcialmente, seus crditos em precatrios a terceiros,
independentemente da concordncia do devedor, no se aplicando ao cessionrio o disposto nos 2 e
3.(IncludopelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
14. A cesso de precatrios somente produzir efeitos aps comunicao, por meio de petio
protocolizada,aotribunaldeorigemeentidadedevedora.(IncludopelaEmendaConstitucionaln62,de2009).
15. Sem prejuzo do disposto neste artigo, lei complementar a esta Constituio Federal poder
estabelecerregimeespecialparapagamentodecrditodeprecatriosdeEstados,DistritoFederaleMunicpios,
dispondo sobre vinculaes receita corrente lquida e forma e prazo de liquidao. (Includo pela Emenda
Constitucionaln62,de2009).
16. A seu critrio exclusivo e na forma de lei, a Unio poder assumir dbitos, oriundos de precatrios,
deEstados,DistritoFederaleMunicpios,refinanciandoosdiretamente.(IncludopelaEmendaConstitucionaln
62,de2009)
SeoII
DOSUPREMOTRIBUNALFEDERAL
Art.101.OSupremoTribunalFederalcompesedeonzeMinistros,escolhidosdentrecidadoscommais
detrintaecincoemenosdesessentaecincoanosdeidade,denotvelsaberjurdicoereputaoilibada.
Pargrafonico.OsMinistrosdoSupremoTribunalFederalseronomeadospeloPresidentedaRepblica,
depoisdeaprovadaaescolhapelamaioriaabsolutadoSenadoFederal.
Art.102.CompeteaoSupremoTribunalFederal,precipuamente,aguardadaConstituio,cabendolhe:
Iprocessarejulgar,originariamente:
a) a ao direta de inconstitucionalidade de lei ou ato normativo federal ou estadual e a ao declaratria
deconstitucionalidadedeleiouatonormativofederal(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln3,de1993)
b)nasinfraespenaiscomuns,oPresidentedaRepblica,oVicePresidente,osmembrosdoCongresso
Nacional,seusprpriosMinistroseoProcuradorGeraldaRepblica
c) nas infraes penais comuns e nos crimes de responsabilidade, os Ministros de Estado e os
Comandantes da Marinha, do Exrcito e da Aeronutica, ressalvado o disposto no art. 52, I, os membros dos
Tribunais Superiores, os do Tribunal de Contas da Unio e os chefes de misso diplomtica de carter
permanente(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln23,de1999)
d)ohabeascorpus,sendopacientequalquerdaspessoasreferidasnasalneasanterioresomandadode
seguranaeohabeasdatacontraatosdoPresidentedaRepblica,dasMesasdaCmaradosDeputadosedo
Senado Federal, do Tribunal de Contas da Unio, do ProcuradorGeral da Repblica e do prprio Supremo
TribunalFederal
e)olitgioentreEstadoestrangeiroouorganismointernacionaleaUnio,oEstado,oDistritoFederalouo
Territrio
f)ascausaseosconflitosentreaUnioeosEstados,aUnioeoDistritoFederal,ouentreunseoutros,
inclusiveasrespectivasentidadesdaadministraoindireta
g)aextradiosolicitadaporEstadoestrangeiro
h)(RevogadopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
i)ohabeascorpus,quandoocoatorforTribunalSuperiorouquandoocoatorouopacienteforautoridade
oufuncionriocujosatosestejamsujeitosdiretamentejurisdiodoSupremoTribunalFederal,ousetratede
crimesujeitomesmajurisdioemumanicainstncia(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln22,de
1999)
j)arevisocriminaleaaorescisriadeseusjulgados
l)areclamaoparaapreservaodesuacompetnciaegarantiadaautoridadedesuasdecises
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

10/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

m) a execuo de sentena nas causas de sua competncia originria, facultada a delegao de


atribuiesparaaprticadeatosprocessuais
n)aaoemquetodososmembrosdamagistraturasejamdiretaouindiretamenteinteressados,eaquela
emquemaisdametadedosmembrosdotribunaldeorigemestejamimpedidosousejamdiretaouindiretamente
interessados
o) os conflitos de competncia entre o Superior Tribunal de Justia e quaisquer tribunais, entre Tribunais
Superiores,ouentreestesequalqueroutrotribunal
p)opedidodemedidacautelardasaesdiretasdeinconstitucionalidade
q)omandadodeinjuno,quandoaelaboraodanormaregulamentadoraforatribuiodoPresidenteda
Repblica, do Congresso Nacional, da Cmara dos Deputados, do Senado Federal, das Mesas de uma dessas
Casas Legislativas, do Tribunal de Contas da Unio, de um dos Tribunais Superiores, ou do prprio Supremo
TribunalFederal
r) as aes contra o Conselho Nacional de Justia e contra o Conselho Nacional do Ministrio
Pblico(IncludapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IIjulgar,emrecursoordinrio:
a)ohabeascorpus,omandadodesegurana,ohabeasdataeomandadodeinjunodecididosemnica
instnciapelosTribunaisSuperiores,sedenegatriaadeciso
b)ocrimepoltico
III julgar, mediante recurso extraordinrio, as causas decididas em nica ou ltima instncia, quando a
decisorecorrida:
a)contrariardispositivodestaConstituio
b)declararainconstitucionalidadedetratadoouleifederal
c)julgarvlidaleiouatodegovernolocalcontestadoemfacedestaConstituio.
d) julgar vlida lei local contestada em face de lei federal. (Includa pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
1. A argio de descumprimento de preceito fundamental, decorrente desta Constituio, ser
apreciadapeloSupremoTribunalFederal,naformadalei.(Transformadodopargrafonicoem1pelaEmenda
Constitucionaln3,de17/03/93)
2 As decises definitivas de mrito, proferidas pelo Supremo Tribunal Federal, nas aes diretas de
inconstitucionalidade e nas aes declaratrias de constitucionalidade produziro eficcia contra todos e efeito
vinculante, relativamente aos demais rgos do Poder Judicirio e administrao pblica direta e indireta, nas
esferasfederal,estadualemunicipal.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
3 No recurso extraordinrio o recorrente dever demonstrar a repercusso geral das questes
constitucionais discutidas no caso, nos termos da lei, a fim de que o Tribunal examine a admisso do recurso,
somente podendo recuslo pela manifestao de dois teros de seus membros. (Includa pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
Art. 103. Podem propor a ao direta de inconstitucionalidade e a ao declaratria de
constitucionalidade:(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IoPresidentedaRepblica
IIaMesadoSenadoFederal
IIIaMesadaCmaradosDeputados
IV a Mesa de Assemblia Legislativa ou da Cmara Legislativa do Distrito Federal (Redao dada pela
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

11/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

EmendaConstitucionaln45,de2004)
V o Governador de Estado ou do Distrito Federal (Redao dada pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
VIoProcuradorGeraldaRepblica
VIIoConselhoFederaldaOrdemdosAdvogadosdoBrasil
VIIIpartidopolticocomrepresentaonoCongressoNacional
IXconfederaosindicalouentidadedeclassedembitonacional.
1OProcuradorGeraldaRepblicadeverserpreviamenteouvidonasaesdeinconstitucionalidadee
emtodososprocessosdecompetnciadoSupremoTribunalFederal.
2 Declarada a inconstitucionalidade por omisso de medida para tornar efetiva norma constitucional,
serdadacinciaaoPodercompetenteparaaadoodasprovidnciasnecessriase,emsetratandodergo
administrativo,parafazloemtrintadias.
3QuandooSupremoTribunalFederalapreciarainconstitucionalidade,emtese,denormalegalouato
normativo,citar,previamente,oAdvogadoGeraldaUnio,quedefenderoatooutextoimpugnado.
4.(RevogadopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art. 103A. O Supremo Tribunal Federal poder, de ofcio ou por provocao, mediante deciso de dois
terosdosseusmembros,apsreiteradasdecisessobrematriaconstitucional,aprovarsmulaque,apartirde
suapublicaonaimprensaoficial,terefeitovinculanteemrelaoaosdemaisrgosdoPoderJudicirioe
administrao pblica direta e indireta, nas esferas federal, estadual e municipal, bem como proceder sua
revisooucancelamento,naformaestabelecidaemlei.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
1Asmulaterporobjetivoavalidade,ainterpretaoeaeficciadenormasdeterminadas,acercadas
quaishajacontrovrsiaatualentrergosjudiciriosouentreesseseaadministraopblicaqueacarretegrave
insegurana jurdica e relevante multiplicao de processos sobre questo idntica. (Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
2Semprejuzodoquevieraserestabelecidoemlei,aaprovao,revisooucancelamentodesmula
poderserprovocadaporaquelesquepodemproporaaodiretadeinconstitucionalidade.(IncludopelaEmenda
Constitucionaln45,de2004)
3 Do ato administrativo ou deciso judicial que contrariar a smula aplicvel ou que indevidamente a
aplicar,caberreclamaoaoSupremoTribunalFederalque,julgandoaprocedente,anularoatoadministrativo
ou cassar a deciso judicial reclamada, e determinar que outra seja proferida com ou sem a aplicao da
smula,conformeocaso.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.103B.OConselhoNacionaldeJustiacompesede15(quinze)membroscommandatode2(dois)
anos,admitida1(uma)reconduo,sendo:(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln61,de2009)
IoPresidentedoSupremoTribunalFederal(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln61,de2009)
II um Ministro do Superior Tribunal de Justia, indicado pelo respectivo tribunal(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
III um Ministro do Tribunal Superior do Trabalho, indicado pelo respectivo tribunal(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
IV um desembargador de Tribunal de Justia, indicado pelo Supremo Tribunal Federal (Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
Vumjuizestadual,indicadopeloSupremoTribunalFederal(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de
2004)
VIumjuizdeTribunalRegionalFederal,indicadopeloSuperiorTribunaldeJustia (Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

12/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

VIIumjuizfederal,indicadopeloSuperiorTribunaldeJustia(Includo pela Emenda Constitucional n 45,


de2004)
VIII um juiz de Tribunal Regional do Trabalho, indicado pelo Tribunal Superior do Trabalho (Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
IXumjuizdotrabalho,indicadopeloTribunalSuperiordoTrabalho(IncludopelaEmendaConstitucionaln
45,de2004)
X um membro do Ministrio Pblico da Unio, indicado pelo ProcuradorGeral da Repblica (Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
XI um membro do Ministrio Pblico estadual, escolhido pelo ProcuradorGeral da Repblica dentre os
nomes indicados pelo rgo competente de cada instituio estadual (Includo pela Emenda Constitucional n
45,de2004)
XII dois advogados, indicados pelo Conselho Federal da Ordem dos Advogados do Brasil (Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
XIIIdoiscidados,denotvelsaberjurdicoereputaoilibada,indicadosumpelaCmaradosDeputados
eoutropeloSenadoFederal.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
1 O Conselho ser presidido pelo Presidente do Supremo Tribunal Federal e, nas suas ausncias e
impedimentos,peloVicePresidentedoSupremoTribunalFederal.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln
61,de2009)
2OsdemaismembrosdoConselhoseronomeadospeloPresidentedaRepblica,depoisdeaprovada
aescolhapelamaioriaabsolutadoSenadoFederal.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln61,de2009)
3 No efetuadas, no prazo legal, as indicaes previstas neste artigo, caber a escolha ao Supremo
TribunalFederal.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
4 Compete ao Conselho o controle da atuao administrativa e financeira do Poder Judicirio e do
cumprimentodosdeveresfuncionaisdosjuzes,cabendolhe,almdeoutrasatribuiesquelheforemconferidas
peloEstatutodaMagistratura:(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
I zelar pela autonomia do Poder Judicirio e pelo cumprimento do Estatuto da Magistratura, podendo
expediratosregulamentares,nombitodesuacompetncia,ourecomendarprovidncias(IncludopelaEmenda
Constitucionaln45,de2004)
II zelar pela observncia do art. 37 e apreciar, de ofcio ou mediante provocao, a legalidade dos atos
administrativospraticadospormembrosourgosdoPoderJudicirio,podendodesconstitulos,revlosoufixar
prazo para que se adotem as providncias necessrias ao exato cumprimento da lei, sem prejuzo da
competnciadoTribunaldeContasdaUnio(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
III receber e conhecer das reclamaes contra membros ou rgos do Poder Judicirio, inclusive contra
seus servios auxiliares, serventias e rgos prestadores de servios notariais e de registro que atuem por
delegaodopoderpblicoouoficializados,semprejuzodacompetnciadisciplinarecorreicionaldostribunais,
podendoavocarprocessosdisciplinaresemcursoedeterminararemoo,adisponibilidadeouaaposentadoria
com subsdios ou proventos proporcionais ao tempo de servio e aplicar outras sanes administrativas,
asseguradaampladefesa(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IV representar ao Ministrio Pblico, no caso de crime contra a administrao pblica ou de abuso de
autoridade(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
V rever, de ofcio ou mediante provocao, os processos disciplinares de juzes e membros de tribunais
julgadoshmenosdeumano(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
VI elaborar semestralmente relatrio estatstico sobre processos e sentenas prolatadas, por unidade da
Federao,nosdiferentesrgosdoPoderJudicirio(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
VII elaborar relatrio anual, propondo as providncias que julgar necessrias, sobre a situao do Poder
Judicirio no Pas e as atividades do Conselho, o qual deve integrar mensagem do Presidente do Supremo
Tribunal Federal a ser remetida ao Congresso Nacional, por ocasio da abertura da sesso legislativa. (Includo
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

13/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
5OMinistrodoSuperiorTribunaldeJustiaexercerafunodeMinistroCorregedoreficarexcludo
da distribuio de processos no Tribunal, competindolhe, alm das atribuies que lhe forem conferidas pelo
EstatutodaMagistratura,asseguintes:(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
I receber as reclamaes e denncias, de qualquer interessado, relativas aos magistrados e aos servios
judicirios(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
II exercer funes executivas do Conselho, de inspeo e de correio geral(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
III requisitar e designar magistrados, delegandolhes atribuies, e requisitar servidores de juzos ou
tribunais, inclusive nos Estados, Distrito Federal e Territrios.(Includo pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
6 Junto ao Conselho oficiaro o ProcuradorGeral da Repblica e o Presidente do Conselho Federal da
OrdemdosAdvogadosdoBrasil.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
7AUnio,inclusivenoDistritoFederalenosTerritrios,criarouvidoriasdejustia,competentespara
receber reclamaes e denncias de qualquer interessado contra membros ou rgos do Poder Judicirio, ou
contra seus servios auxiliares, representando diretamente ao Conselho Nacional de Justia. (Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
SeoIII
DOSUPERIORTRIBUNALDEJUSTIA
Art.104.OSuperiorTribunaldeJustiacompesede,nomnimo,trintaetrsMinistros.
Pargrafo nico. Os Ministros do Superior Tribunal de Justia sero nomeados pelo Presidente da
Repblica, dentre brasileiros com mais de trinta e cinco e menos de sessenta e cinco anos, de notvel saber
jurdico e reputao ilibada, depois de aprovada a escolha pela maioria absoluta do Senado Federal,
sendo:(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
I um tero dentre juzes dos Tribunais Regionais Federais e um tero dentre desembargadores dos
TribunaisdeJustia,indicadosemlistatrpliceelaboradapeloprprioTribunal
II um tero, em partes iguais, dentre advogados e membros do Ministrio Pblico Federal, Estadual, do
DistritoFederaleTerritrios,alternadamente,indicadosnaformadoart.94.
Art.105.CompeteaoSuperiorTribunaldeJustia:
Iprocessarejulgar,originariamente:
a) nos crimes comuns, os Governadores dos Estados e do Distrito Federal, e, nestes e nos de
responsabilidade,osdesembargadoresdosTribunaisdeJustiadosEstadosedoDistritoFederal,osmembros
dos Tribunais de Contas dos Estados e do Distrito Federal, os dos Tribunais Regionais Federais, dos Tribunais
RegionaisEleitoraisedoTrabalho,osmembrosdosConselhosouTribunaisdeContasdosMunicpioseosdo
MinistrioPblicodaUnioqueoficiemperantetribunais
b) os mandados de segurana e os habeas data contra ato de Ministro de Estado, dos Comandantes da
Marinha,doExrcitoedaAeronuticaoudoprprioTribunal(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln23,
de1999)
c) os habeas corpus, quando o coator ou paciente for qualquer das pessoas mencionadas na alnea "a",
ou quando o coator for tribunal sujeito sua jurisdio, Ministro de Estado ou Comandante da Marinha, do
Exrcito ou da Aeronutica, ressalvada a competncia da Justia Eleitoral (Redao dada pela Emenda
Constitucionaln23,de1999)
d) os conflitos de competncia entre quaisquer tribunais, ressalvado o disposto no art. 102, I, "o", bem
comoentretribunalejuzesaelenovinculadoseentrejuzesvinculadosatribunaisdiversos
e)asrevisescriminaiseasaesrescisriasdeseusjulgados
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

14/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

f)areclamaoparaapreservaodesuacompetnciaegarantiadaautoridadedesuasdecises
g)osconflitosdeatribuiesentreautoridadesadministrativasejudiciriasdaUnio,ouentreautoridades
judiciriasdeumEstadoeadministrativasdeoutrooudoDistritoFederal,ouentreasdesteedaUnio
h) o mandado de injuno, quando a elaborao da norma regulamentadora for atribuio de rgo,
entidade ou autoridade federal, da administrao direta ou indireta, excetuados os casos de competncia do
Supremo Tribunal Federal e dos rgos da Justia Militar, da Justia Eleitoral, da Justia do Trabalho e da
JustiaFederal
i) a homologao de sentenas estrangeiras e a concesso de exequatur s cartas
rogatrias(IncludapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IIjulgar,emrecursoordinrio:
a) os habeas corpus decididos em nica ou ltima instncia pelos Tribunais Regionais Federais ou pelos
tribunaisdosEstados,doDistritoFederaleTerritrios,quandoadecisofordenegatria
b) os mandados de segurana decididos em nica instncia pelos Tribunais Regionais Federais ou pelos
tribunaisdosEstados,doDistritoFederaleTerritrios,quandodenegatriaadeciso
c)ascausasemqueforempartesEstadoestrangeiroouorganismointernacional,deumlado,e,dooutro,
MunicpiooupessoaresidenteoudomiciliadanoPas
III julgar, em recurso especial, as causas decididas, em nica ou ltima instncia, pelos Tribunais
RegionaisFederaisoupelostribunaisdosEstados,doDistritoFederaleTerritrios,quandoadecisorecorrida:
a)contrariartratadoouleifederal,ounegarlhesvigncia
b) julgar vlido ato de governo local contestado em face de lei federal (Redao dada pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
c)deraleifederalinterpretaodivergentedaquelhehajaatribudooutrotribunal.
Pargrafo nico. Funcionaro junto ao Superior Tribunal de Justia: (Redao dada pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
IaEscolaNacionaldeFormaoeAperfeioamentodeMagistrados,cabendolhe,dentreoutrasfunes,
regulamentaroscursosoficiaisparaoingressoepromoonacarreira(IncludopelaEmendaConstitucionaln
45,de2004)
II o Conselho da Justia Federal, cabendolhe exercer, na forma da lei, a superviso administrativa e
oramentria da Justia Federal de primeiro e segundo graus, como rgo central do sistema e com poderes
correicionais,cujasdecisesterocartervinculante.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
SeoIV
DOSTRIBUNAISREGIONAISFEDERAISEDOSJUZESFEDERAIS
Art.106.SorgosdaJustiaFederal:
IosTribunaisRegionaisFederais
IIosJuzesFederais.
Art. 107. Os Tribunais Regionais Federais compemse de, no mnimo, sete juzes, recrutados, quando
possvel,narespectivaregioenomeadospeloPresidentedaRepblicadentrebrasileiroscommaisdetrintae
menosdesessentaecincoanos,sendo:
I um quinto dentre advogados com mais de dez anos de efetiva atividade profissional e membros do
MinistrioPblicoFederalcommaisdedezanosdecarreira
IIosdemais,mediantepromoodejuzesfederaiscommaisdecincoanosdeexerccio,porantigidade
emerecimento,alternadamente.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

15/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

1 A lei disciplinar a remoo ou a permuta de juzes dos Tribunais Regionais Federais e determinar
suajurisdioesede.(Renumeradodopargrafonico,pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
2 Os Tribunais Regionais Federais instalaro a justia itinerante, com a realizao de audincias e
demais funes da atividade jurisdicional, nos limites territoriais da respectiva jurisdio, servindose de
equipamentospblicosecomunitrios.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
3 Os Tribunais Regionais Federais podero funcionar descentralizadamente, constituindo Cmaras
regionais,afimdeasseguraroplenoacessodojurisdicionadojustiaemtodasasfasesdoprocesso. (Includo
pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.108.CompeteaosTribunaisRegionaisFederais:
Iprocessarejulgar,originariamente:
a)osjuzesfederaisdareadesuajurisdio,includososdaJustiaMilitaredaJustiadoTrabalho,nos
crimescomunsederesponsabilidade,eosmembrosdoMinistrioPblicodaUnio,ressalvadaacompetncia
daJustiaEleitoral
b)asrevisescriminaiseasaesrescisriasdejulgadosseusoudosjuzesfederaisdaregio
c)osmandadosdeseguranaeoshabeasdatacontraatodoprprioTribunaloudejuizfederal
d)oshabeascorpus,quandoaautoridadecoatoraforjuizfederal
e)osconflitosdecompetnciaentrejuzesfederaisvinculadosaoTribunal
II julgar, em grau de recurso, as causas decididas pelos juzes federais e pelos juzes estaduais no
exercciodacompetnciafederaldareadesuajurisdio.
Art.109.Aosjuzesfederaiscompeteprocessarejulgar:
I as causas em que a Unio, entidade autrquica ou empresa pblica federal forem interessadas na
condio de autoras, rs, assistentes ou oponentes, exceto as de falncia, as de acidentes de trabalho e as
sujeitasJustiaEleitoraleJustiadoTrabalho
II as causas entre Estado estrangeiro ou organismo internacional e Municpio ou pessoa domiciliada ou
residentenoPas
III as causas fundadas em tratado ou contrato da Unio com Estado estrangeiro ou organismo
internacional
IVoscrimespolticoseasinfraespenaispraticadasemdetrimentodebens,serviosouinteresseda
Unio ou de suas entidades autrquicas ou empresas pblicas, excludas as contravenes e ressalvada a
competnciadaJustiaMilitaredaJustiaEleitoral
V os crimes previstos em tratado ou conveno internacional, quando, iniciada a execuo no Pas, o
resultadotenhaoudevesseterocorridonoestrangeiro,oureciprocamente
VA as causas relativas a direitos humanos a que se refere o 5 deste artigo(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
VI os crimes contra a organizao do trabalho e, nos casos determinados por lei, contra o sistema
financeiroeaordemeconmicofinanceira
VIIoshabeas corpus, em matria criminal de sua competncia ou quando o constrangimento provier de
autoridadecujosatosnoestejamdiretamentesujeitosaoutrajurisdio
VIIIosmandadosdeseguranaeoshabeasdatacontraatodeautoridadefederal,excetuadososcasos
decompetnciadostribunaisfederais
IXoscrimescometidosabordodenaviosouaeronaves,ressalvadaacompetnciadaJustiaMilitar
X os crimes de ingresso ou permanncia irregular de estrangeiro, a execuo de carta rogatria, aps o
"exequatur", e de sentena estrangeira, aps a homologao, as causas referentes nacionalidade, inclusive a
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

16/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

respectivaopo,enaturalizao
XIadisputasobredireitosindgenas.
1 As causas em que a Unio for autora sero aforadas na seo judiciria onde tiver domiclio a outra
parte.
2AscausasintentadascontraaUniopoderoseraforadasnaseojudiciriaemquefordomiciliado
o autor, naquela onde houver ocorrido o ato ou fato que deu origem demanda ou onde esteja situada a coisa,
ou,ainda,noDistritoFederal.
3Seroprocessadasejulgadasnajustiaestadual,noforododomicliodosseguradosoubeneficirios,
ascausasemqueforemparteinstituiodeprevidnciasocialesegurado,semprequeacomarcanosejasede
de vara do juzo federal, e, se verificada essa condio, a lei poder permitir que outras causas sejam tambm
processadasejulgadaspelajustiaestadual.
4Nahiptesedopargrafoanterior,orecursocabvelsersempreparaoTribunalRegionalFederalna
readejurisdiodojuizdeprimeirograu.
5 Nas hipteses de grave violao de direitos humanos, o ProcuradorGeral da Repblica, com a
finalidadedeassegurarocumprimentodeobrigaesdecorrentesdetratadosinternacionaisdedireitoshumanos
dos quais o Brasil seja parte, poder suscitar, perante o Superior Tribunal de Justia, em qualquer fase do
inquritoouprocesso,incidentededeslocamentodecompetnciaparaaJustiaFederal.(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
Art.110.CadaEstado,bemcomooDistritoFederal,constituirumaseojudiciriaqueterporsedea
respectivaCapital,evaraslocalizadassegundooestabelecidoemlei.
Pargrafo nico. Nos Territrios Federais, a jurisdio e as atribuies cometidas aos juzes federais
caberoaosjuzesdajustialocal,naformadalei.
SeoV
DOSTRIBUNAISEJUZESDOTRABALHO
Art.111.SorgosdaJustiadoTrabalho:
IoTribunalSuperiordoTrabalho
IIosTribunaisRegionaisdoTrabalho
IIIJuizesdoTrabalho.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln24,de1999)
1a3(RevogadospelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art. 111A. O Tribunal Superior do Trabalho comporse de vinte e sete Ministros, escolhidos dentre
brasileiros com mais de trinta e cinco e menos de sessenta e cinco anos, nomeados pelo Presidente da
RepblicaapsaprovaopelamaioriaabsolutadoSenadoFederal,sendo:(IncludopelaEmendaConstitucional
n45,de2004)
I um quinto dentre advogados com mais de dez anos de efetiva atividade profissional e membros do
Ministrio Pblico do Trabalho com mais de dez anos de efetivo exerccio, observado o disposto no art.
94(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
II os demais dentre juzes dos Tribunais Regionais do Trabalho, oriundos da magistratura da carreira,
indicadospeloprprioTribunalSuperior.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
1 A lei dispor sobre a competncia do Tribunal Superior do Trabalho.(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
2 Funcionaro junto ao Tribunal Superior do Trabalho: (Includo pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
I a Escola Nacional de Formao e Aperfeioamento de Magistrados do Trabalho, cabendolhe, dentre
outras funes, regulamentar os cursos oficiais para o ingresso e promoo na carreira (Includo pela Emenda
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

17/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

Constitucionaln45,de2004)
II o Conselho Superior da Justia do Trabalho, cabendolhe exercer, na forma da lei, a superviso
administrativa,oramentria,financeiraepatrimonialdaJustiadoTrabalhodeprimeiroesegundograus,como
rgocentraldosistema,cujasdecisesteroefeitovinculante.(Includo pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
Art. 112. A lei criar varas da Justia do Trabalho, podendo, nas comarcas no abrangidas por sua
jurisdio,atribulaaosjuzesdedireito,comrecursoparaorespectivoTribunalRegionaldoTrabalho. (Redao
dadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.113.Aleidisporsobreaconstituio,investidura,jurisdio,competncia,garantiasecondiesde
exercciodosrgosdaJustiadoTrabalho.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln24,de1999)
Art.114.CompeteJustiadoTrabalhoprocessarejulgar:(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln
45,de2004)
I as aes oriundas da relao de trabalho, abrangidos os entes de direito pblico externo e da
administraopblicadiretaeindiretadaUnio,dosEstados,doDistritoFederaledosMunicpios(Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
II as aes que envolvam exerccio do direito de greve (Includo pela Emenda Constitucional n 45, de
2004)
III as aes sobre representao sindical, entre sindicatos, entre sindicatos e trabalhadores, e entre
sindicatoseempregadores(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IVosmandadosdesegurana,habeascorpusehabeasdata, quando o ato questionado envolver matria
sujeitasuajurisdio(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Vosconflitosdecompetnciaentrergoscomjurisdiotrabalhista,ressalvadoodispostonoart.102,I,
o(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
VI as aes de indenizao por dano moral ou patrimonial, decorrentes da relao de trabalho (Includo
pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
VII as aes relativas s penalidades administrativas impostas aos empregadores pelos rgos de
fiscalizaodasrelaesdetrabalho(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
VIII a execuo, de ofcio, das contribuies sociais previstas no art. 195, I, a , e II, e seus acrscimos
legais,decorrentesdassentenasqueproferir(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IX outras controvrsias decorrentes da relao de trabalho, na forma da lei.(Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
1Frustradaanegociaocoletiva,aspartespoderoelegerrbitros.
2Recusandosequalquerdaspartesnegociaocoletivaouarbitragem,facultadosmesmas,de
comumacordo,ajuizardissdiocoletivodenaturezaeconmica,podendoaJustiadoTrabalhodecidiroconflito,
respeitadas as disposies mnimas legais de proteo ao trabalho, bem como as convencionadas
anteriormente.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
3 Em caso de greve em atividade essencial, com possibilidade de leso do interesse pblico, o
Ministrio Pblico do Trabalho poder ajuizar dissdio coletivo, competindo Justia do Trabalho decidir o
conflito.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.115.OsTribunaisRegionaisdoTrabalhocompemsede,nomnimo,setejuzes,recrutados,quando
possvel,narespectivaregio,enomeadospeloPresidentedaRepblicadentrebrasileiroscommaisdetrintae
menosdesessentaecincoanos,sendo:(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
I um quinto dentre advogados com mais de dez anos de efetiva atividade profissional e membros do
Ministrio Pblico do Trabalho com mais de dez anos de efetivo exerccio, observado o disposto no art.
94(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

18/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

II os demais, mediante promoo de juzes do trabalho por antigidade e merecimento,


alternadamente.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
1 Os Tribunais Regionais do Trabalho instalaro a justia itinerante, com a realizao de audincias e
demais funes de atividade jurisdicional, nos limites territoriais da respectiva jurisdio, servindose de
equipamentospblicosecomunitrios.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
2 Os Tribunais Regionais do Trabalho podero funcionar descentralizadamente, constituindo Cmaras
regionais,afimdeasseguraroplenoacessodojurisdicionadojustiaemtodasasfasesdoprocesso. (Includo
pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art. 116. Nas Varas do Trabalho, a jurisdio ser exercida por um juiz singular. (Redao dada pela
EmendaConstitucionaln24,de1999)
Pargrafonico.(RevogadopelaEmendaConstitucionaln24,de1999)
Art.117.ePargrafonico.(RevogadospelaEmendaConstitucionaln24,de1999)
SeoVI
DOSTRIBUNAISEJUZESELEITORAIS
Art.118.SorgosdaJustiaEleitoral:
IoTribunalSuperiorEleitoral
IIosTribunaisRegionaisEleitorais
IIIosJuzesEleitorais
IVasJuntasEleitorais.
Art.119.OTribunalSuperiorEleitoralcomporse,nomnimo,desetemembros,escolhidos:
Imedianteeleio,pelovotosecreto:
a)trsjuzesdentreosMinistrosdoSupremoTribunalFederal
b)doisjuzesdentreosMinistrosdoSuperiorTribunaldeJustia
IIpornomeaodoPresidentedaRepblica,doisjuzesdentreseisadvogadosdenotvelsaberjurdicoe
idoneidademoral,indicadospeloSupremoTribunalFederal.
Pargrafo nico. O Tribunal Superior Eleitoral eleger seu Presidente e o VicePresidente dentre os
Ministros do Supremo Tribunal Federal, e o Corregedor Eleitoral dentre os Ministros do Superior Tribunal de
Justia.
Art.120.HaverumTribunalRegionalEleitoralnaCapitaldecadaEstadoenoDistritoFederal.
1OsTribunaisRegionaisEleitoraiscomporseo:
Imedianteeleio,pelovotosecreto:
a)dedoisjuzesdentreosdesembargadoresdoTribunaldeJustia
b)dedoisjuzes,dentrejuzesdedireito,escolhidospeloTribunaldeJustia
IIdeumjuizdoTribunalRegionalFederalcomsedenaCapitaldoEstadoounoDistritoFederal,ou,no
havendo,dejuizfederal,escolhido,emqualquercaso,peloTribunalRegionalFederalrespectivo
III por nomeao, pelo Presidente da Repblica, de dois juzes dentre seis advogados de notvel saber
jurdicoeidoneidademoral,indicadospeloTribunaldeJustia.
2 O Tribunal Regional Eleitoral eleger seu Presidente e o VicePresidente dentre os
desembargadores.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

19/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

Art.121.Leicomplementardisporsobreaorganizaoecompetnciadostribunais,dosjuzesdedireito
edasjuntaseleitorais.
1Osmembrosdostribunais,osjuzesdedireitoeosintegrantesdasjuntaseleitorais,noexercciode
suasfunes,enoquelhesforaplicvel,gozarodeplenasgarantiaseseroinamovveis.
2Osjuzesdostribunaiseleitorais,salvomotivojustificado,serviropordoisanos,nomnimo,enunca
por mais de dois binios consecutivos, sendo os substitutos escolhidos na mesma ocasio e pelo mesmo
processo,emnmeroigualparacadacategoria.
3 So irrecorrveis as decises do Tribunal Superior Eleitoral, salvo as que contrariarem esta
Constituioeasdenegatriasdehabeascorpusoumandadodesegurana.
4DasdecisesdosTribunaisRegionaisEleitoraissomentecaberrecursoquando:
IforemproferidascontradisposioexpressadestaConstituiooudelei
IIocorrerdivergncianainterpretaodeleientredoisoumaistribunaiseleitorais
IIIversaremsobreinelegibilidadeouexpediodediplomasnaseleiesfederaisouestaduais
IVanularemdiplomasoudecretaremaperdademandatoseletivosfederaisouestaduais
Vdenegaremhabeascorpus,mandadodesegurana,habeasdataoumandadodeinjuno.
SeoVII
DOSTRIBUNAISEJUZESMILITARES
Art.122.SorgosdaJustiaMilitar:
IoSuperiorTribunalMilitar
IIosTribunaiseJuzesMilitaresinstitudosporlei.
Art.123.OSuperiorTribunalMilitarcomporsedequinzeMinistrosvitalcios,nomeadospeloPresidente
da Repblica, depois de aprovada a indicao pelo Senado Federal, sendo trs dentre oficiaisgenerais da
Marinha,quatrodentreoficiaisgeneraisdoExrcito,trsdentreoficiaisgeneraisdaAeronutica,todosdaativae
dopostomaiselevadodacarreira,ecincodentrecivis.
Pargrafo nico. Os Ministros civis sero escolhidos pelo Presidente da Repblica dentre brasileiros
maioresdetrintaecincoanos,sendo:
I trs dentre advogados de notrio saber jurdico e conduta ilibada, com mais de dez anos de efetiva
atividadeprofissional
IIdois,porescolhaparitria,dentrejuzesauditoresemembrosdoMinistrioPblicodaJustiaMilitar.
Art.124.JustiaMilitarcompeteprocessarejulgaroscrimesmilitaresdefinidosemlei.
Pargrafonico.Aleidisporsobreaorganizao,ofuncionamentoeacompetnciadaJustiaMilitar.
SeoVIII
DOSTRIBUNAISEJUZESDOSESTADOS
Art.125.OsEstadosorganizarosuaJustia,observadososprincpiosestabelecidosnestaConstituio.
1 A competncia dos tribunais ser definida na Constituio do Estado, sendo a lei de organizao
judiciriadeiniciativadoTribunaldeJustia.
2CabeaosEstadosainstituioderepresentaodeinconstitucionalidadedeleisouatosnormativos
estaduais ou municipais em face da Constituio Estadual, vedada a atribuio da legitimao para agir a um
nicorgo.
3 A lei estadual poder criar, mediante proposta do Tribunal de Justia, a Justia Militar estadual,
constituda, em primeiro grau, pelos juzes de direito e pelos Conselhos de Justia e, em segundo grau, pelo
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

20/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

prprioTribunaldeJustia,ouporTribunaldeJustiaMilitarnosEstadosemqueoefetivomilitarsejasuperiora
vintemilintegrantes.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
4 Compete Justia Militar estadual processar e julgar os militares dos Estados, nos crimes militares
definidosemleieasaesjudiciaiscontraatosdisciplinaresmilitares,ressalvadaacompetnciadojriquando
a vtima for civil, cabendo ao tribunal competente decidir sobre a perda do posto e da patente dos oficiais e da
graduaodaspraas.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
5 Compete aos juzes de direito do juzo militar processar e julgar, singularmente, os crimes militares
cometidoscontraciviseasaesjudiciaiscontraatosdisciplinaresmilitares,cabendoaoConselhodeJustia,
sob a presidncia de juiz de direito, processar e julgar os demais crimes militares. (Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
6 O Tribunal de Justia poder funcionar descentralizadamente, constituindo Cmaras regionais, a fim
deasseguraroplenoacessodojurisdicionadojustiaemtodasasfasesdoprocesso. (Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
7OTribunaldeJustiainstalarajustiaitinerante,comarealizaodeaudinciasedemaisfunes
daatividadejurisdicional,noslimitesterritoriaisdarespectivajurisdio,servindosedeequipamentospblicose
comunitrios.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Art. 126. Para dirimir conflitos fundirios, o Tribunal de Justia propor a criao de varas especializadas,
comcompetnciaexclusivaparaquestesagrrias.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
Pargrafonico.Semprequenecessrioeficienteprestaojurisdicional,ojuizfarsepresentenolocal
dolitgio.
CAPTULOIV
DASFUNESESSENCIAISJUSTIA
(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln80,de2014)
SEOI
DOMINISTRIOPBLICO
Art. 127. O Ministrio Pblico instituio permanente, essencial funo jurisdicional do Estado,
incumbindolhe a defesa da ordem jurdica, do regime democrtico e dos interesses sociais e individuais
indisponveis.
1 So princpios institucionais do Ministrio Pblico a unidade, a indivisibilidade e a independncia
funcional.
2 Ao Ministrio Pblico assegurada autonomia funcional e administrativa, podendo, observado o
disposto no art. 169, propor ao Poder Legislativo a criao e extino de seus cargos e servios auxiliares,
provendoos por concurso pblico de provas ou de provas e ttulos, a poltica remuneratria e os planos de
carreiraaleidisporsobresuaorganizaoefuncionamento.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,
de1998)
3 O Ministrio Pblico elaborar sua proposta oramentria dentro dos limites estabelecidos na lei de
diretrizesoramentrias.
4 Se o Ministrio Pblico no encaminhar a respectiva proposta oramentria dentro do prazo
estabelecido na lei de diretrizes oramentrias, o Poder Executivo considerar, para fins de consolidao da
proposta oramentria anual, os valores aprovados na lei oramentria vigente, ajustados de acordo com os
limitesestipuladosnaformado3.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
5 Se a proposta oramentria de que trata este artigo for encaminhada em desacordo com os limites
estipuladosnaformado3,oPoderExecutivoprocederaosajustesnecessriosparafinsdeconsolidaoda
propostaoramentriaanual.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
6 Durante a execuo oramentria do exerccio, no poder haver a realizao de despesas ou a
assuno de obrigaes que extrapolem os limites estabelecidos na lei de diretrizes oramentrias, exceto se
previamente autorizadas, mediante a abertura de crditos suplementares ou especiais. (Includo pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

21/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

Art.128.OMinistrioPblicoabrange:
IoMinistrioPblicodaUnio,quecompreende:
a)oMinistrioPblicoFederal
b)oMinistrioPblicodoTrabalho
c)oMinistrioPblicoMilitar
d)oMinistrioPblicodoDistritoFederaleTerritrios
IIosMinistriosPblicosdosEstados.
1 O Ministrio Pblico da Unio tem por chefe o ProcuradorGeral da Repblica, nomeado pelo
PresidentedaRepblicadentreintegrantesdacarreira,maioresdetrintaecincoanos,apsaaprovaodeseu
nome pela maioria absoluta dos membros do Senado Federal, para mandato de dois anos, permitida a
reconduo.
2AdestituiodoProcuradorGeraldaRepblica,poriniciativadoPresidentedaRepblica,deverser
precedidadeautorizaodamaioriaabsolutadoSenadoFederal.
3OsMinistriosPblicosdosEstadoseodoDistritoFederaleTerritriosformarolistatrplicedentre
integrantesdacarreira,naformadaleirespectiva,paraescolhadeseuProcuradorGeral,quesernomeadopelo
ChefedoPoderExecutivo,paramandatodedoisanos,permitidaumareconduo.
4 Os ProcuradoresGerais nos Estados e no Distrito Federal e Territrios podero ser destitudos por
deliberaodamaioriaabsolutadoPoderLegislativo,naformadaleicomplementarrespectiva.
5 Leis complementares da Unio e dos Estados, cuja iniciativa facultada aos respectivos
ProcuradoresGerais, estabelecero a organizao, as atribuies e o estatuto de cada Ministrio Pblico,
observadas,relativamenteaseusmembros:
Iasseguintesgarantias:
a) vitaliciedade, aps dois anos de exerccio, no podendo perder o cargo seno por sentena judicial
transitadaemjulgado
b)inamovibilidade,salvopormotivodeinteressepblico,mediantedecisodorgocolegiadocompetente
doMinistrioPblico,pelovotodamaioriaabsolutadeseusmembros,asseguradaampladefesa(Redao dada
pelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
c)irredutibilidadedesubsdio,fixadonaformadoart.39,4,eressalvadoodispostonosarts.37,XeXI,
150,II,153,III,153,2,I(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,de1998)
IIasseguintesvedaes:
a)receber,aqualquerttuloesobqualquerpretexto,honorrios,percentagensoucustasprocessuais
b)exerceraadvocacia
c)participardesociedadecomercial,naformadalei
d)exercer,aindaqueemdisponibilidade,qualqueroutrafunopblica,salvoumademagistrio
e)exerceratividadepolticopartidria(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
f)receber,aqualquerttulooupretexto,auxliosoucontribuiesdepessoasfsicas,entidadespblicasou
privadas,ressalvadasasexceesprevistasemlei.(IncludapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
6AplicaseaosmembrosdoMinistrioPblicoodispostonoart.95,pargrafonico,V. (Includo pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
Art.129.SofunesinstitucionaisdoMinistrioPblico:
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

22/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

Ipromover,privativamente,aaopenalpblica,naformadalei
II zelar pelo efetivo respeito dos Poderes Pblicos e dos servios de relevncia pblica aos direitos
asseguradosnestaConstituio,promovendoasmedidasnecessriasasuagarantia
IIIpromoveroinquritocivileaaocivilpblica,paraaproteodopatrimniopblicoesocial,domeio
ambienteedeoutrosinteressesdifusosecoletivos
IV promover a ao de inconstitucionalidade ou representao para fins de interveno da Unio e dos
Estados,noscasosprevistosnestaConstituio
Vdefenderjudicialmenteosdireitoseinteressesdaspopulaesindgenas
VIexpedirnotificaesnosprocedimentosadministrativosdesuacompetncia,requisitandoinformaes
edocumentosparainstrulos,naformadaleicomplementarrespectiva
VII exercer o controle externo da atividade policial, na forma da lei complementar mencionada no artigo
anterior
VIII requisitar diligncias investigatrias e a instaurao de inqurito policial, indicados os fundamentos
jurdicosdesuasmanifestaesprocessuais
IXexerceroutrasfunesquelheforemconferidas,desdequecompatveiscomsuafinalidade,sendolhe
vedadaarepresentaojudicialeaconsultoriajurdicadeentidadespblicas.
1 A legitimao do Ministrio Pblico para as aes civis previstas neste artigo no impede a de
terceiros,nasmesmashipteses,segundoodispostonestaConstituioenalei.
2 As funes do Ministrio Pblico s podem ser exercidas por integrantes da carreira, que devero
residirnacomarcadarespectivalotao,salvoautorizaodochefedainstituio.(RedaodadapelaEmenda
Constitucionaln45,de2004)
3 O ingresso na carreira do Ministrio Pblico farse mediante concurso pblico de provas e ttulos,
assegurada a participao da Ordem dos Advogados do Brasil em sua realizao, exigindose do bacharel em
direito, no mnimo, trs anos de atividade jurdica e observandose, nas nomeaes, a ordem de classificao.
(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
4 Aplicase ao Ministrio Pblico, no que couber, o disposto no art. 93.(Redao dada pela Emenda
Constitucionaln45,de2004)
5AdistribuiodeprocessosnoMinistrioPblicoserimediata.(IncludopelaEmendaConstitucional
n45,de2004)
Art. 130. Aos membros do Ministrio Pblico junto aos Tribunais de Contas aplicamse as disposies
destaseopertinentesadireitos,vedaeseformadeinvestidura.
Art. 130A. O Conselho Nacional do Ministrio Pblico compese de quatorze membros nomeados pelo
Presidente da Repblica, depois de aprovada a escolha pela maioria absoluta do Senado Federal, para um
mandatodedoisanos,admitidaumareconduo,sendo:(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
IoProcuradorGeraldaRepblica,queopreside
II quatro membros do Ministrio Pblico da Unio, assegurada a representao de cada uma de suas
carreiras
IIItrsmembrosdoMinistrioPblicodosEstados
IVdoisjuzes,indicadosumpeloSupremoTribunalFederaleoutropeloSuperiorTribunaldeJustia
Vdoisadvogados,indicadospeloConselhoFederaldaOrdemdosAdvogadosdoBrasil
VIdoiscidadosdenotvelsaberjurdicoereputaoilibada,indicadosumpelaCmaradosDeputadose
outropeloSenadoFederal.
1OsmembrosdoConselhooriundosdoMinistrioPblicoseroindicadospelosrespectivosMinistrios
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

23/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

Pblicos,naformadalei.
2CompeteaoConselhoNacionaldoMinistrioPblicoocontroledaatuaoadministrativaefinanceira
doMinistrioPblicoedocumprimentodosdeveresfuncionaisdeseusmembros,cabendolhe:
I zelar pela autonomia funcional e administrativa do Ministrio Pblico, podendo expedir atos
regulamentares,nombitodesuacompetncia,ourecomendarprovidncias
II zelar pela observncia do art. 37 e apreciar, de ofcio ou mediante provocao, a legalidade dos atos
administrativos praticados por membros ou rgos do Ministrio Pblico da Unio e dos Estados, podendo
desconstitulos, revlos ou fixar prazo para que se adotem as providncias necessrias ao exato cumprimento
dalei,semprejuzodacompetnciadosTribunaisdeContas
IIIrecebereconhecerdasreclamaescontramembrosourgosdoMinistrioPblicodaUniooudos
Estados, inclusive contra seus servios auxiliares, sem prejuzo da competncia disciplinar e correicional da
instituio, podendo avocar processos disciplinares em curso, determinar a remoo, a disponibilidade ou a
aposentadoria com subsdios ou proventos proporcionais ao tempo de servio e aplicar outras sanes
administrativas,asseguradaampladefesa
IV rever, de ofcio ou mediante provocao, os processos disciplinares de membros do Ministrio Pblico
daUniooudosEstadosjulgadoshmenosdeumano
Velaborarrelatrioanual,propondoasprovidnciasquejulgarnecessriassobreasituaodoMinistrio
PbliconoPaseasatividadesdoConselho,oqualdeveintegraramensagemprevistanoart.84,XI.
3OConselhoescolher,emvotaosecreta,umCorregedornacional,dentreosmembrosdoMinistrio
Pblico que o integram, vedada a reconduo, competindolhe, alm das atribuies que lhe forem conferidas
pelalei,asseguintes:
Ireceberreclamaesedenncias,dequalquerinteressado,relativasaosmembrosdoMinistrioPblicoe
dosseusserviosauxiliares
IIexercerfunesexecutivasdoConselho,deinspeoecorreiogeral
III requisitar e designar membros do Ministrio Pblico, delegandolhes atribuies, e requisitar servidores
dergosdoMinistrioPblico.
4OPresidentedoConselhoFederaldaOrdemdosAdvogadosdoBrasiloficiarjuntoaoConselho.
5 Leis da Unio e dos Estados criaro ouvidorias do Ministrio Pblico, competentes para receber
reclamaes e denncias de qualquer interessado contra membros ou rgos do Ministrio Pblico, inclusive
contraseusserviosauxiliares,representandodiretamenteaoConselhoNacionaldoMinistrioPblico.
SeoII
DAADVOCACIAPBLICA
(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,de1998)
Art. 131. A AdvocaciaGeral da Unio a instituio que, diretamente ou atravs de rgo vinculado,
representa a Unio, judicial e extrajudicialmente, cabendolhe, nos termos da lei complementar que dispuser
sobre sua organizao e funcionamento, as atividades de consultoria e assessoramento jurdico do Poder
Executivo.
1 A AdvocaciaGeral da Unio tem por chefe o AdvogadoGeral da Unio, de livre nomeao pelo
Presidente da Repblica dentre cidados maiores de trinta e cinco anos, de notvel saber jurdico e reputao
ilibada.
2Oingressonasclassesiniciaisdascarreirasdainstituiodequetrataesteartigofarsemediante
concursopblicodeprovasettulos.
3 Na execuo da dvida ativa de natureza tributria, a representao da Unio cabe Procuradoria
GeraldaFazendaNacional,observadoodispostoemlei.
Art.132.OsProcuradoresdosEstadosedoDistritoFederal,organizadosemcarreira,naqualoingresso
depender de concurso pblico de provas e ttulos, com a participao da Ordem dos Advogados do Brasil em
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

24/25

12/05/2015

ConstituicaoCompilado

todas as suas fases, exercero a representao judicial e a consultoria jurdica das respectivas unidades
federadas.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,de1998)
Pargrafo nico. Aos procuradores referidos neste artigo assegurada estabilidade aps trs anos de
efetivo exerccio, mediante avaliao de desempenho perante os rgos prprios, aps relatrio circunstanciado
dascorregedorias.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,de1998)
SEOIII
DAADVOCACIA
(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln80,de2014)
Art. 133. O advogado indispensvel administrao da justia, sendo inviolvel por seus atos e
manifestaesnoexercciodaprofisso,noslimitesdalei.
SEOIV
DADEFENSORIAPBLICA
(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln80,de2014)
Art.134.ADefensoriaPblicainstituiopermanente,essencialfunojurisdicionaldoEstado,incumbindolhe,
como expresso e instrumento do regime democrtico, fundamentalmente, a orientao jurdica, a promoo dos direitos
humanos e a defesa, em todos os graus, judicial e extrajudicial, dos direitos individuais e coletivos, de forma integral e
gratuita,aosnecessitados,naformadoincisoLXXIVdoart.5destaConstituioFederal.(RedaodadapelaEmenda
Constitucionaln80,de2014)
1 Lei complementar organizar a Defensoria Pblica da Unio e do Distrito Federal e dos Territrios e
prescrevernormasgeraisparasuaorganizaonosEstados,emcargosdecarreira,providos,naclasseinicial,
mediante concurso pblico de provas e ttulos, assegurada a seus integrantes a garantia da inamovibilidade e
vedado o exerccio da advocacia fora das atribuies institucionais. (Renumerado do pargrafo nico pela
EmendaConstitucionaln45,de2004)
2sDefensoriasPblicasEstaduaissoasseguradasautonomiafuncionaleadministrativaeainiciativa
desuapropostaoramentriadentrodoslimitesestabelecidosnaleidediretrizesoramentriasesubordinao
aodispostonoart.99,2.(IncludopelaEmendaConstitucionaln45,de2004)
3 Aplicase o disposto no 2 s Defensorias Pblicas da Unio e do Distrito Federal. (Includo pela
EmendaConstitucionaln74,de2013)
4SoprincpiosinstitucionaisdaDefensoriaPblicaaunidade,aindivisibilidadeeaindependnciafuncional,
aplicandosetambm,noquecouber,odispostonoart.93enoincisoIIdoart.96destaConstituioFederal.(Includo
pelaEmendaConstitucionaln80,de2014)
Art. 135. Os servidores integrantes das carreiras disciplinadas nas Sees II e III deste Captulo sero
remuneradosnaformadoart.39,4.(RedaodadapelaEmendaConstitucionaln19,de1998)

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cfont%20size%3D%222%22%20style%3D%22color%3A%20rgb(0%2C%200%2C%200)%3B%20fontfamily%3A%20'Ti

25/25

Potrebbero piacerti anche