Sei sulla pagina 1di 28
Banco220 ¥: © 1 Mel eee dc a pane sue Ban CaP BE Doe nbtdein MORON er ES _ Dat SSAC] maou | 26.08 ¢2 Capitulo 1V A DANGA MODERNA ih va preconizads por seus prneios se compara ide Yor ‘Gogh, Caugune Clzanne a pinta ou da Seavey, Schoo Re im parte impulso de cortsiagsobrtoutambsim no meio dio bike, snc apes ongo cada de Peeps Tet Import daar Ar eforne conceidas pot kine epi, fentcerio sent g aspirates dos pineies da cance moderna. ‘Tis vores, pore 0 conraczir rovalmenteo vocab Tino aeademick Aperaso ibenarem co anes exageroeo, {so eeraso mimic do gon atte Mas spss, 8 aco Por Sees ascas 9 pepato teak perotaneceram ox mesos. Ea {Sts Rokine ala sd ffvencindo por ladora Duncan no at SS rele a nowimentos de eras, gor exempo, oe suas Move: Beso ga cn ara Jena esata {ere comongres, tntart.r ta lange in (Apres mae neve expecniment em Le Sacre du Pentemps, ee wou mov ‘enter dlerentesqoe cm nada se lacionavan com os do ballet [Sprencdo a Escola np Mas ques stars Nish ts ‘Evie lamaiead com's nove: da denga moverna saves en etre Mae Ramer ‘Depots e Niky, outros cowdpafosFirzram empeétine 2 daneh moderna tendéacin queso mann ater e pods ser ‘onsaiada em inmeras obras No entanin pera de uni oer Sonal o baler dit clacico os nea ta mosens segura ¢ SSrrm canon dst om main de ve ees fone SESE Quemdomin snc als pode seat as aol? teeunal Nanci Psi, Bajos “Fare outros emrfeto as. Maya repo no ¢ verdad ‘Um proisinnal formado eclsivarente na tence dx danea ‘Radel no faz 32 foes sem entehate nan cab, m0 ‘Se dangar sobre as pons e po kao no pode interpreta par ‘atscon odo Passa Azul oa Raina das Wiis ou do Pn Eipcom O Lago dos Canes|© tino do blr ass als ing, mais pio az do wuss uma et. Orn eas fol justamente um des aspects sais combats pos pecarores poets da danca moderna que pelea movienos ‘alts ves © innanados 2 natueea” Seu primes asus tranfenaramac dende mendos do scale XOX, yuan 0 alt ra aidemerte consuinio pela burguesa europa ii depres da dn en ect ai ‘Didaat,natcdo em Iblt Cantor na Opers Come a per Ios oon 23 ans. Acerca icrromplia Kv 430 re evar pia ena anata els acs ante vost get. ‘Sheers Toucos cm aso, boas nau eae Sponsors em ‘ospiaispubicos Inland exe pexuisa andoriodons como seu conhecmento rusia, Deane Caborou sna tena de Cpreseho corporal com ‘Slope de aprimorara eimento de acta cones. Ae. hava exerecos de contac ¢rlaament, pasting de posicto fala extenso maine iberaeao da emotvicede.Arstads romeo Gentien ee expis nua tara Gear Anfiteto de Medina da Serboone Ao marr mW. dcns inne ci ‘polos que continuaam evga «se ste Ente estes ‘Savam tres esas come Sachs, nny tind w Stowe Ma ‘he ee timo ev prac Eads Unidos omc gi Fa lle sobe Rah Spt Deni eed Shawn 1° Nici en 18 0 sea Ele ages Dalen ammo Tibui prslanar os Rimes Sodoncr moder alc ‘mo Dntars comecance pea music, Seb pest foram De ieee racknor No enero, Gato de ttle canoe, Diicsze mpl formato obtanda en diploms de Leas ‘Roe 29 anon apabonad por tat sunou pow Ag i fa 6c tame comport cuj ltadascetagao 0 fey war» Eur pe Como profesor de harmonise step no Conservstérn de Genkbra, Bakzore pevebia»dicudade de ios slunon et ‘Seordenar informa eexrewyo. Romo envao sm stra de censino segundo o qua aedacic audtiva deeria comer pelo ‘Sinan mice que ¢ basicamente muscular Eaipalow aeoan que ‘Seorpo eae trae primordial paras ssa dem Este foo comego de wma escola rtm que teri apt “epsevntgntnea maser daca moderna eee Sona uniao ene 0 pe Enos tela aio ontemporinco © admizador de aadora founcan, pashan ua mena tops de iberscso Bamana Sirswc dance, Dalrovediscordave del em fgUR= porto ee eens emprovsicin eos chamados movinentae ns, bem ‘Como a nogse de danga sobre mise, enatanao que 8 Bes ‘Apesat de jegar ofl! etinaural. Daleaz, ja como die tor dela yopatadaeovole enn Hale, na Alem, sceo0 “otra om Dinghies A pedi deat om 195, en0u 305 Bak ict Fuses uma ee sus principe colstoradorn Mare Ramer Assi anu metodo igen o rapano coeoprica de Ni fins em 2Xywes- Aun Fun Jou e sobre no Sacre dy temps. Nass em endo do afasamenta de Nincky em 1 pela ica dos bvlarinas de Companhia de un seiema que ‘iblan iecompatvel corsa Wadigs da Escola imperial cole ‘acho cewou, Outs Wi ta Surg: Mare Fambertetablecc-se ‘Gh Landes confine de fra notiel pasa crise do balet {gee Omasahocosporal que el i enn mantevese fel 90 principe de Doeat inlueniandl basta agus des mel ‘Aas de cguce Roache, ductor 4 Opera de Pars entre wae Dis, o metodo dalcnnano pentrou ambem sim dos mes {echados redunos da danga academics, bon apenas como cu spopeae sem maar mamen or aioe aa Alen de Mars Rambere, oizos expacntes da danca moder ra como Mary iginan, Haya en, Uy Shan Kar pasoaram Peis escia de cher, cu faci extendewae tame = Rue [aif son tabon «Kit Joos. Una iid exala fot aberta ne nedoves de Vena, funcionande até 1938 gando os nazisae 8 15 ISADORA, A DIONISIACA Minha prmeta dea sobre a danga me vio peas ondas do amar, bu provera tniar ee mevimonto Hine ess € uma das muttas imagens posias express por sado- + Duncan no livro Minhe Vidar Mana sa ete no nascev ape ‘os de uma observnoromanttaa da natura, Beaou tamer de uma visceral rebel conte tro agile quc carmela © bite spats de pont, poses en defor, pasion cds doe “audscoss, xravagante, cars, lado pretnden rea cender crams dioniiaca eau plena bile page ‘Descente de andes, ea nasceu em IR, a cidade de ‘Son Fanclca, na Califia de pionefesrades que truidarara indios para conguisor tease our. A dupla eran sera Fane ‘Samenf Durotes vids iteic, eadora antes 2 ostinato Pinctladn de fantasia, tipca dos andere, eo gosto pela a Es tal como cs que oe implanarars com fe aan Bo Nino Munda inca, bir do Pact fot natids por lendas sabre jifose nds. Amma, Profesor dems para fan 8 ‘revives emily desperate o gosto pea ate, depen Gh retnloglaconcencinal Interceawase mute peas teins ‘Se Beearteqe tr Stet MacKaye india nos Etats Ui sec ottislinase nats vehos ELDbety naputinelapeend, {Tssaram pelo mec aprendizado,O abet tamara Enntava com a presengn eqn de uma mulher emanespada Stroeka Donn Coolbith amiga de Mark Twain Ela suger ieidores lta de omanciase fia. Emote o diet feos excrso para aque vrs, ibtotes pues de Osand pris fome cultura 3a eagula dos Duncan ‘Autodata por vecaco ecomingenias, nadoraescapou de- ressn de um cls de halt, brigando com tudo e todee dee Erprimeiras goes. Assim, apenas adolescent, ea ef pres: fomde una Gangaivre,iventada no qenal dase, eee mis era, de modo sear, ebseracSe sobre a natuters, pao pola Gres disc eo produ de letras desordenade, 136 sexs inci eget hi te hinge «Nowe sng eg rene ae ts ‘Sunsete Wane Cte ener ee sheer aendicise mace Coieee te itndltor de Homer, efegoonto oat de Rodin, Descobau ‘len a etn sens oes Spat Aa MS pn bene te eee aoc em cots Boe on ae Sopp tee eee orem el cel ncn Seto na Soo ue nds me ees S irenstea weer ae none TS ne ens ede a epsom exited CEOS i Boe peas Sateat negli encanta’ pn sate ‘Sone SOLO ed oso We ay non serene Siem ag aS Roe O se oan sno Sma Date ins ie um th, Pack como milion Bagine Singer As das cian ‘2s moreram em Wb quando o cart que as ranspota cat {oo Sena. A perdabatal sea o primelo encore de endo ‘oma trap: Outros extavam 8 expels, bor dedicando- aos unos de uma nova escola nosar- redares de Pas, ladora, ais do que nc, precsane agar Ets dana st fer nas aprestvament ee anda, 9 ae cr tem eosbido na Europa, Mat now Estados Uns ft vases re musiv para cacao. Aoeaproviser sobre» Marehess no ales do Metropaian, em Nova lng, ela fl considerada ma [vaca a orem pics Sempre bers a experténcias,tedor, em 1921, aceiow co site do govero sod para abrir oma ‘escola ent Mosona E- State deni, Sano pa estga o gurtaiveriio de seluto de 117 Mas desta experiencia poaco ou nada fi resar ‘Os clanes do pron tars contnuaren sels. Subp So pea poets Serge Essenin, pec, alco « to atone {D quanto trinio levours «colar egaimente pla primera ¢ thita wer, © que ede dicion um patsapore swig eam ‘trie de protien coun 9 gover amerann © cel ev ain ft reeprd drone ovrnee por Nove York Boston Slandpote D convisio com Essenin, mista mais jovem, fi mawado por trig, spores conan sobre por ats sine to, ldots bento 0 decino asico anuarse 0 se co tims apresontaca, no Teatro Mogador ern Por, ot a8 def Ing de i827 Doi meses depos. em ie, ea momed esangula ih uae 2 sus longa extla prendeese a uma tod a crt, ‘ate velodade que sla mesma digi |Xpesse de tods editacha desu dcpals ois fle fs otis ma Duncan, a eco de ladoratve cota scbrevive a No enum oS pad fo de mania importance ‘Said at mea o baer araves das concepodes coreogrstcas Se olive Paova deantavadneimenss adi dia gue 2 Irgendiresmenimenios de bacos devia asta 3 owes en ‘ania, Porseulado, Ola Spessivtsevs, un ds maiores ete [asda companhia de Daghly, atirmou gue nema outs da ‘rina detuihe bmpresede too viva. E sem dvi de grande ‘Spread que win ata viecoraimente ata ens desper ‘otal adoraio entre ase dae sapatihes de pons 138 Mos endo judu arr conven ua pring sontluico conse cm incat novan tins express ‘Rent snpts em rodcls peep, ea fer mn daa ‘Go do corp sce poe mowimertos 0 pla simpy da emsnce. Sua danga propia cima eto, ues Namo ‘com snares, Deum modo bem mais itt do que ca {uns gues sm forego ess de unm attosidts, sempre ae ‘Sralandcierentese mao rao contsdtiasinfuncas.Tl co- fa Dacor Dela, elacecou mo plow solr aon een. ‘Sol domnovireto dancate no que one sepuide por uttos pio Seios cs eon moderna ha Europe enor Estados Uniden Tibuida do fils Nita, nd fo aga ma righ om perpetoa bse de bers lvrdace Etre mPa oe onto «demas pssst la es a 568i er Un'en queamuinerea ast dapotame primar de Neotna DENISHAWN Depais de rem feo careias independents, Rath Sai nis ed Shawn jmrsnae on IO case ram tan eccola em obs Angeles Denishawn — qe la pane poranca para 9 desenvolvimento da danga mademe nos Est Eos Undae Palhando ido fascinio por cvitzagdes angus e pelo vam il secs dancin uma ee Em ls ow fornaco celtics e admits ena do bale des {Be que cxrvatada desea, Comegou no paleo cooxe ati ed ‘fe ume fournce chante de oma figura Sa deusa Isis nu eat fazamncando cps epipis, la resolve dedicr-e flamer fei danga, ted Shown: hascdn em TBS, estudou teloga © aruvase par ser posto protstante quand uma area de Pinus roto e aprender sanea no camo de Hane Wola, “an unces Shawn Ruth SeintDens era arkstaadmirad nos Estados Unidos ena Europa Hera una sbilareputoo om dramas dances como Radha, Egyptae The Cabras que spam nto pei ra speeds ou ‘resclnentugns 9 cones do despair regs de Te Sora Duncan, or se lado, Ted Shawn comearaprofissionahmente como Parner de Nowa Goa em espetéculos de vtisdages, masa para o horizon calal tates de etre, pense see no. {eels ate geo om elton pot Bs san, Quando ocinea engatiahav, fe Gos poner da ang hada, parsipendo com Norns Gould de Dance ofthe fe Deseo ini escola Denishawn se fer como um labora ti aberto a todas as experincin, Mesttsdeoge, deatey a ‘is japonesas, enaniadores de serpent, stores do edo ‘uk ora rcs por Ruth e Te para eniqcescvocsbulaio ‘orpora expressto dos alunas Le eects ct caen ‘ictal ensinava on asta mara, ngage das mane acoos aad por ins saad do Rig Veda confoone milena falda ndi. Todo sso entre aula de all, massem supa, teenies de flamenco e apicacto da ena de Deore: escola gero a compantva Denishavn, toda de te gers lc qua fonts de ein masa sein de li 55 ideal em ques dant, emi da enone conic, Mbcts © calla © potercal human” As produoes podiam ser ttt ‘laboradss como a de later, evils ote tnelads deta {etl cnica. Ou tera simple de Morte de nis, um clo ‘tae Shown executava despid, lant du wns conte pret, Entre tas infuéncis 0 poders falar mas praia € ic, aa pp Americe Com uma Hse ae conta. Shawn comogtata sobre vole indigens,implacaves conga ‘adores eras em eolta, desbravadores de fontze, Bones doe ema asec, cra Rach para tna de uss melhores he tas, Martha Graham. Ee propo tradur em movimeno cop fal imo do jase partners 0 paleo com msces nepos de Nova Orleans. Uma ousadin, som divida, Now Estelos Unidos Eee peti rite trpottes nota ree Anna Pavi em Giselle. Crédiio: Ma gavin e/ es de Mille Nureyev em Prodi ‘Son, de Balenchin “Royal Ballet. Natalia Makarova em'O lago dos cisnes, i976. Margot Fonteyn e David Biair em Symphonic Variations, de Frederick Asnton. Sadler’s Wells Ballet, 1946. Mikhail Baryshnikov ée Merle Park em Romeu ¢ Julieta, de Kenneth MacMillan. Marcia Haydée e Richard Cragun em Eugene Oneguine. Ballet de Stuttgart. Fota de: Leslie ¢ Spatt. Ana Boiafogo ¢ Fernando Bujones em O quebra-nozes. Foto: Manchete. Jania Batista, bailarina brasileira, desde 1987 na Companhia de Béjart. Nora Esteves e Enrique Martinez em Coppélia. Ballet do Teatro Municipal .do Rio de Janeiro, 1981. Foto de: Beatrice Sasso. s Jorge Donn em Bolero. Coreografia de Maurice Béjart. | Foto de: Alain Béjart. Antonio Gades e Laura del Solem Carmen. Filme de Carlos Saura, coreografia de gS Antonio Gades. Cyril Atanassof e Alicia Alonse em O lago dos cisnes. Ballet da Opera de Paris. Foto: Colette Masson. Ekaterina Maximeva e Vladimir Vasiliev em Romeu ¢ Julieta. Ballet Boishoi. Foto: APN. Martha Graham en: Lamentation, 1935. Foto: Barbara Morgan, 7980. 2 Alwin Nikolais em Suzanne Farreil ; fF panceumn 79642 e Peter Martins em Apolo. & Coreografia de &@ George Balanchine. @& New York § ‘ City Ballet. Foto: Martha Swope. Merce Cunningham em Antic Meet, 1958. The Rite of Spring. Ballet do Século XX. °° + —- : ee ee te en, se ae ELTA a soe: ae ne Twyla Tharp em Push Comes to Shove (dancado por Kristine Elliott, American Blues Suite, de Alvin Ailey. Com Sara Yarborough, Estelle Spurlock e Balter Theatre), 1°76, Wood. Crédito: Susan Cook. a ae s mn Marika Gidali e Décio Otero. Ballet Stagium. ] o da URSS fred Astaire. ~~ Foto: The Granger Collection. i Gene Kelly em Um americano em Paris. Foto: 195}, Loew’s Incorporated. Houve de tudo em nome da vanguarda, do melhor ao pior. Estava em cena a contestacao. Dancou-se POis para protestar con- tra a guerra no Vietna, contra o racismo, contra o sexismo, contra o establishment. E para celebrar a paz, 0 amor livre, o culto do corpo. Certos espetaculos foram auténticos happenings congre- gando intelectuais, artistas, hippies. Alguns coredgrafos declara- ram-se a favor do consumo de drogas para agucar a inspiracao e a percepcao. Esse tipo de dan¢a, gerado pelo espirito libertdério dos anos 60, expandiu-se em pequenos teatros de aluguel barato, salas de associa¢oes de bairro, patios de escolas e igrejas. Foi justamente no auditdrio de um igreja protestante, a judson Memorial, no Greenwich Village, em Nova York, que se estabeleceu uma espé- cie de celeiro para grupos experimentais e coredgrafos anticon- formistas. Na vasta lista dos que por ali comecaram ou passaram estao Merce Cunningham, Twyla Tharp, Trisha Brown, David Gor- don, Jennifer Muller, Steve Paxton, Douglas Dunn, Meredith Monk, Yvonne Rainer, Elizabeth Keen, Simone Forti, James Wa- ring, Rudy Perez, Lucinda Childs, Karole Armitage. Houve de tu- do para todos os gostos. Sem faltar até uma antidanca ou n4o- danca, liderada per Deborah Hay que renunciou a qualquer téc- nica e utilizava apenas pessoas ndo-iniciadas, definidas pela im- prensa como “artistas instantaneos”. Na verdade, poucos criticos compareciam aos espetaculos da Judson Memorial. Os mais cons- tantes e interessados, desde 0 inicio, foram Jill Johnston do Villa- §@ Voice e Allen Hughes do New York Times. Os demais, temen- do escandalo no palco e confusao na platéia, preferiam manter- se a distancia. Apesar disso, havia um publico tao leal quanto aber- to e entusiasta para incentivar os artistas. Assim, durante mais de dez anos, a Judson Memorial comandou a vanguarda da dan- ca nos Estados Unidos. Nessa vanguarda de muiitas faces, incontaveis propostas e re- sultados desiguais, alguns se tornaram menos radicais com O cor- rer do tempo e sucesso conquistado, outros acharam mais céOmo- do aderir ao establishment a fim de obter subvencoes para seus grupos, havehdo igualmente aqueles que desapareceram sem dei- xar rastro. & : Entre os que passaram pela Judson Memorial, Twyla Tharp é, sem dtivida, um expoente. Ora trabalhando com jazz, oracom Haydn, ora com os Beach Boys, ela combina instinto e dominio coe i do métier. Aiém de dirigir a sua prépria companhia, Tharp tem 161 ri r = n 5 ed re ere ee ee | a = rr s [' anna Ea a a nce a ee sido solicitada frequentemente a coreografar para outras e tam- bém ja. chegou ao cinema. Coreografou as versGes filmadas de Hair e Amadeus, além de ter criado um solo melodramatico para Baryshnikov em White Nights. Destacam-se como alguns dos seus melhores trabalhos Push Comes to Shove, Bach Partita (ambos para o American Ballet Theatre), Eight Jelly Rolls, Deuce Coupe. Por seu lado, Meredith Monk passou da Judson Memorial para o La Mamma Theatre onde criou Quarry, espetaculo de multimi- dia que fez furor. Desde entao, ela esta sempre em foco, juntando Kabuki e rock, Ping Chong e dinossauros, ditadores e astronau- tas. O seu bric-a-brac é tido por genial. Quando se apresentou com 0 seu grupo na Bienal de Veneza de 1976, em praca ptblica e sob chuva torrencial, Michelangelo Antonioni, de capa e galo- chas, foi visto aplaudindo entusiasticamente. Apesar de habituados a todas as extravagancias, os freqiien- tadores da Judson Memorial Church ficaram surpresos quando Irisha Brown — literalmente — fez os seus dancarinos subirem pelas paredes. A obra, de nome adequado, Walking on the Wall, foi repetida, com idéntico sucesso, no Whitney Museum. Mas essa ex-aluna de Merce Cunningham abdicou do sensacionalismo, em- bora vez que outra ainda lidere um happening como Roof of Fire Piece. A aridez da pintura de Georgia O'Keeffe inspirou-lhe uma série de quadros vivos — misturando dangarinos, esqueletes de animais, cactos, espantalhos — levados na Sonnabend Gallery de Nova York. Seus artistas usam quase sempre macacGes espor- tivos e frequentemente dancam sem muisica em parques, estadios, praias. Planes, Pamplona Stones, Locus e Pyramid figuram entre as suas CriagGes mais elogiadas. Tal como Meredith Monk, Simone Forti, Yvonne Rainer e outros expoentes da vanguarda america- na, também Trisha Brown deve muito a Anna Halprin cujos work- shops em San Francisco, primando pela ousadia, agitaram a dé- cada de 1960. Alta, esqualida, cabelo espetado e multicolorido, Karole Ar- mitage combina punk e sapatilhas de ponta com 0 som metalico dos Sex Pistols. Comegou pelo ballet estudando com uma pro- fessora formada por Balanchine, depois aderiu ao estilo de Mer- ce Cunningham e deixou a prestigiosa companhia deste para testar-se como coredégrafa’na Judson Memorial Church. Ali, numa primeira fase, Armitage fez par constante com o compositor Rhys Chatham — de formacao classica mas influen- ciado pelo punk — apresentando trabalhos como Vertige e Dras- 162 tic Classicism de forte contetido erdtico e algumas pinceladas de Sadomasoquismo. A petulancia foi saudada pela severa Arlene Croce, critica da revista The New Yorker: “Armitage se auto-elegeu lider para guiar o classico através das vielas do punk-chique e de qualquer outro caminho que a cultura jovem ofereca.” Musa e companheira do pintor David Salle — que tem feito arrojados cenarios para muitas de suas criacdes — ela foi convo- cada por Baryshnikov, em 1986, para abrilhantar a temporada do American Ballet Theatre. Criou entao Mollino Room, com misi- ca de Paul Hindemith, para dez dancarinos, tendo como figura central 0 proprio Baryshnikov. A estréia lotou o Kennedy Center, em Washington, e significou mais uma vitéria para Armitage e a vanguarda versao-80. Yambém oriunda da Judson Memorial, Lucinda Childs se em- penha em analisar movimentos simples: caminhar, sentar, levan- tar, deitar. Explica que, ao serem executados em conjunto, esses movimentos se diferenciam infinitamente de acordo com a per- sonalidade de cada executante. Por isso, o seu trabalho cénico tem sido definido como uma réplica do cotidiano, o que alguns criti- cos julgam palpitante e outros, monstono. Insistindo nessa tecla, Childs fez a coreografia de Einstein on the Beach, producao de multimidia dirigida por Robert Wilson, com musica minimalista de Philip Glass. Sem ter propriamente um enredo, nem teatrali- zar Ge modo convencional a vida de Einstein, 0 espetaculo — que alcancou notavel éxito — propde uma visao poética da ciéncia, ao longo de quatre horas e meia sem intervalo. Sao focalizados esta- gios do pensamento que fluem entre contemplacao do cosmos e jogos corporais. | Em linha semelhante, outro espetaculo de multimidia — este lancado em Washington — também se propés combinar arte e ciéncia. Chamou-se Laser Dance. Foi elaborado durante dois anos, simultaneamente, num laboratdrio de ética e no estudio da co- reografa Maida Withers, tendo musica de Bob Boiien e efeitos vi- Suais de Rockne Krebs e William DeMull. Dancarines usando écu- los especiais fundiam-se em formas fantdsticas com feixes de Ja- ser, Como sp brotasem de um fiime de ficcde cientifica. Produto da alta tecrplogia americana, essa danca da era espacial contou com o financiamento do National Endowment for the Arts e re- cebeu varios prémios em 1985 e 1986. } : | Ac contrario do que se verificou nas duas décadas preceden- tes, a vanguarda-80 nos Estados Unidos desvinculou-se do pro- 163 testo. Raros sao os coredgrafos motivados por temas socials e po- liticos. O culto ao abstrato voltou 4 moda e ha um menor numero de nticleos autenticamente experimentais. As pesquisas se con- centram na relacao corpo-espaco. Embora sem constituir novida- de, o setor parece oferecer ainda possibilidade de descobertas. x PENETRACAO MUNDIAL DA DANCA CONTEMPORANEA Sob a influéncia direta ou nao dos Estados Unidos, a dan¢a contemporanea desenvolveu-se muito na Europa, Canada, Aus- tralia, Israel e América Latina desde a década de 1960. Surgiram intimeros grupos, alguns deles com propostas originais que are- jam © panorama. Entre estes, na Franca, o Théatre d’Essai de la Dance se tor- nou, nos anos 60, o centro privilegiado pela vanguarda parisien- se, acolhendo também coredégrafos de varios paises, como o bra- sileiro Gilberto Motta que ali apresentou diversos trabaihos. Outra experiéncia marcante foi o Ballet Theatre Contempo- rain, com sede na Maison de Culture d‘Amiens. Seu diretor, Jean- Albert Cartier, estimulou a colabora¢ao entre coredgratos e artis- tas plasticos — como Soto, Dewasne e César — para relacionar movimento corporal e abstracao geométrica, em pesquisas cine- ticas. Por seu lado, o Groupe de Recherches Chorégraphiques da Opera de Paris immportou personalidades norte-americanas, como Carolyn Carlson e Karole Armitage, cujo trabalho contrasta com o tradicionalismo reinante na comnpanhia principal. O grupo go- za de autonomia e se apresenta com sucesso dentro e fora da Fran- ca desde meados da década de i970. __ Nas companhias de Jan Fabre e de Emile Dubois domina a linha da audacia experimental. O coreégrafo Jean-Ciaude Gallot- ta, por exemplo, vinculado 4 segunda, surpreendeu publico e cri- ticos com Mammame | et Ii em que nonsense e pornografia se juntam para ridicularizar a propria G@ancga. Menos iconociasta, Ma- thilde Monnier também questiona os canones da dan¢a, apelan- do com freqtiéncia para a improvisa¢ao cOmica como em Mort de Rire, “realizado a quatro maos e a quatro pés” com Jean-Francois Duroure. Na Inglaterra, o London Contemporary Dance Theatre pre- dominou sobre outros grupos. Foi fundado, em 1969, por Robin Howard e pelo americano Robert Cohan, este um ex-componente 164 aa companhia ae Martha Graham. Quase todos os dancarinos foram recrutades na prestigiosa London School of Contemporary Dance. Mas 0 repertorio, sobretudo nos primeiros anos, se fez com obras de Graham. Isso deveu-se, em parte, nao sé a Robert Co- han como também a argentina Noemi Lapzeson, outra oriunda da companhia de Graham e co-responsavel pelo setor coreografi- co. Mas, a partir de 1973, o repertério do London Contemporary Dance Theatre adquiriu originalidade gracas a colaboracao de siobhan Davies, entao com apenas 23 anos, que criou Pilot, The Calm e Diary. Outros coredgrafos, como Robert North, Barry Mo- reland, Remy Charlip, Dan Wagoner marcaram positivamente a companhia que, no entanto, jamais aderiu a linha arrojada. Na Suécia, Conny Borg e Ulf Gadd especializaram-se em obras de folego (algumas durante mais de trés horas), com predominio de temas politicos e ecoldégicas. Na Holanda, fertil em grupos, o Nederlands Dans Theater procura abolir as fronteiras entre sapatilhas e pés descalcos. Seu repertoric — que muito deve a Hans van Manen — reflete misce- ianea de tendéncias e nao exclui apelo ao sensacional. Foi a pri- meira Companhia européia séria a pO6r em cena dangarinos despi- dos, em Mutations, criado em 1970 por Glen Tetley, cuja coreo- prafia adicionava projecao de filmes de danca experimental de van Nianen e Jean-Paul Vroom. Tanto pelo numero de companhias quanto pela multiplicida- de de experiéncias, a Alemanha Ocidenial leva a dianteira euro- pela na area da-danca contemporanea. Ali, desde a década de 1950, acompanhando o ritmo da recuperacao econdmica, cada ci- cade, por pequena que fosse, criou o seu grupo. Alguns conti- nuam, outros desaparecem. Mas quase tcdos foram ou s&o be- neficiades peio apoio financeiro do governo federal através do Ins- tituto Goethe. Se alguns desses prupos se mantiveram fiéis a he- ranca de Mary Wigman e de Dore Hioyer, outros romperam com quaiquer vincula¢ao e preferem nem mesmo admitir uma certa influéncia da vanguarda americana. No variaplo cenario da danca contempordanea aleméa, a figura de proa é Piga Bausch. Ela se identifica com ¢ cinema iconoclasta de Fassbinder e ja foi definida como uma mistura de valquiria e terrorista do Baader-Meinhoff. Sua companhia, Wuppertal Dan- ce Theatre, prima por um repertorio criginalissimo, provocando controvérsias. Ha quem o qualifique de circo de atitudes. Ou de 165 4 LSS a a a a a ae a, i ey ee a ee ee ee eee =e ieee ge EE ce Bel ie ee m pesca licgoe ine SSS ee einen tl. ome ties a) aiiiaial ieeemee liana ielliet Nielisela ei ——— = Ss WW EE —————————_——— SS Stade serena oa ag eel ality ict My eA greets perme eR eres ce ce eae cog: cee Sa ee LT TE SR Te a a Td 5. = SS Dats Mee Obama 6 - | laboratorio de excentricidades. Alheia as discussdées, Bausch abor- da sadomasoquismo e espiritualidade, neolitico e apocalipse, hos- picio global e antropofagia. Brigando com a estética convencio- nal, ela utiliza atores-dancarinos que nao precisam esconder bar- riga saliente, costas arqueadas, pernas cabeludas, 6culos de mio- pe. Café Miller, atormentada evocacao autobiogréafica, Walzer, ver- sao feminina e alucinada da crucificacado de Cristo, e um Sacre na lama, com a solista nua, constam entre as suas obras mais co- nhecidas. Embora nunca tenha pretendido fazer escola, Pina Bausch exerce notoria influéncia sobre outros coreégrafos como Jean- Claude Gallotta, Susanne Linke, Reinhilde Hoffmann, Luc Pet- ton e Marilen Breuker. Esta ultima, argentina, premiada nos con- cursos de Nyon, Bagnolet e Essen, dirige a companhia francesa lcosaedre, sediada em Reims, e parece a mais apta a seguir a tri- lha de Bausch. Devido a vizinhanca dos Estados Unidos, o Canada recebeu forte influéncia do estilo de Martha Graham, gue norteou seus coredgrafos nos anos 50 e 60. Mais recentemente a influéncia vem de grupos da vanguarda nova-iorquina como o Pilobolus Dance Theatre e o Multigravitacional Aerodance Group. Cidades como Toronto, Montreal, Ottawa, Vancouver contam com diversas pe- quenas companhias. Uma das mais interessantes, Danseurs de [Avenir, foi fundada em 1979 com 0 apoio da igreja catélica de Que- bec e se especializou em obras de protesto, seja contra 0 dominio da cultura inglesa, seja contra a devastacdo da natureza. Seu tra- balho mais comentado pds em cena a ameaca de um hoiocausto atOmico. Na Ausiralia, os nucleos da danca concentram-se em Sydney e Melbourne. Embora a maioria dos professores e coredgrafos te- nha estudado em Londres, a maior influéncia vem da vanguarda norte-americana. Antes, porém, predominou a escola alema atra- ves de Gertrud Bodenwieser, professora vienense radicada em sydney desde 1938. Margaret Chapple e Keith Bain foram os seus continuadores. Outra figura importante, Elizabeth Dalman, caracteriza-se por coreografias que rejeitam a emocado, usando mo- vimentos de iinha pura e severa. ) Israel contou com 0 entusiasmo e 0 patrocinic de uma mu- lher milionaria, Bethsabee de Rothschild, que fundou as compa- nhias Batsheva-e Bat-Dor, contratando ex-alunos de Martha Gra- ham como Rina Schenfeld, Moshe Efrati e Rena Gluck. O reper- 166 = ee ee ee torio de ambas alia coreografias abstratas com as de inspiracado religiosa e local. A presenca americana se mantém com trabalhos especiais criados por Pearl Lang, Merle Marsicano, Paul Taylor e Alvin Ailey, entre outros. Na América Latina, a danca moderna penetrou desde a dé- cada de 1940. O México teve um papel pioneiro através de Anna Sokclow, convidada pelo governo para fundar a companhia Pa- loma Azul, um celeire de talentos entre os quais Ana Mérida e Rosa Reyna. O Brasil encontrou em Nina Verchinina uma iniciadora de pul- so firme e estilo personalissimo que chegou ao Rio de Janeiro em 1946. Mas em Sao Paulo, desde 1932, havia uma escola de danca moderna dirigida por Kitty Bodenheim e Chinita Ullman, esta uma gauicha que se formou na Alemanha e integrou a companhia de Mary Wigman. De um modo geral, a danca moderna no Brasil conheceu fa- se ingrata na década de 1950, nao por falta de valores, mas por uma especie de fixacao do publico no ballet classico, prestigiando- se sobretudo companhias estrangeiras corno a do Marqués de Cue- vas. Os anos 60 assinalaram uma evolucado, mas ainda assim uma comipanhia como a de Paul Taylor apresentou-se no Municipal se- mideserto, enquanto um critico paulista afirmava que a danca mo- derna era “o reduto dos fracassados no ballet” ‘A. dancomania dos anos 70) dissipou preconceitos, fomentan- do o surgimento de vérios grupos. Como pesava entao sobre o teatro falado a censura feroz da ditadura militar, a contestacao as- sumiu freqiuentemente a forma da dan¢a e da expressao corpo- ral. O mesmo, alias, ocorreu também na Argentina. no Uruguai, no Chile. Em 1975, o Primeiro Concurso Nacional de Coreografia, or- ganizado pela Rede Globo, no programa Concertos para a Ju- ventude, premiou uma discipula de Verchinina, Ester Piragibe. Coredgrafos como Gilberto Motta, Lourdes Bastos, Gerry Maretsz- ki, Renato Magalhaes, Klaus e Angel Vianna, Regina Miranda, Ro- drigo Pedernejras, Ciro Barcelos, entre outros, tiveram seu traba- lho reconhecido dentro e fora do Brasil. O resultado mais sélido deve-se ao Ballet Stagium, dirigido por Décio Otero e Marika Gi- dali que, a partir de uma base classica, fizeram uma ponte com 0 estiio moderno, empenhando-se principaimente na criacdo de um repertorio de raizes brasileiras. Diadorim, Quebradas do Mundaréu, Kuarup situam-se en- 167 tre as meihores criac6es de Décio Otero para O Stagium. Sua li- nha coreografica busca 0 urbano, o social, sempre observados com a consciéncia de quem pertence ao Terceiro Mundo. Formado por vinte elementos, o Stagium 6 a unica companhia brasileira a ter percorrido 0 pais de um ao outro ponto extremo e também a que mais se apresentou no exterior (Europa, Estados Unidos, Améri- ca Latina), desde a sua fundacao em 1971, Prémios nacionais e internacionais integram seu curriculo. O grupo Corpo, mais recente, também se destaca no panora- ma brasileiro. Maria, Maria, com miisica de Milton Nascimento e coreografia de Rodrigo Pederneiras, é 0 seu melhor trabalho, fo- calizando a fibra da mulher pobre em luta pela sobrevivéncia. Na Argentina, a norte-americana Miriam Winslow contribuiu significativamente para desenvolver o gosto pela danca moder- na. Fundou uma companhia em Buenos Aires, em 1943 cujas ati- vidades estenderam-se por dezoito anos. Uma de suas alunas, Ana itelman, expandiu © trabalho e também criou uma companhia que alcangou repercussao favoravel na década de 1950, apresentando- se em diversos paises latino-americanos. Outra experiéncia posi- tiva, embora de curta duracao, deveu-se a Nina Verchinina que, de 1951 a 1954, dirigiu o Ballet Universidad de Cuyo, em Menda. za. Em fase mais recente e com carreira internacional, destaca-se Oscar Araiz que realizou diversos trabalhos no Brasil (para o Bal- let Stagium, Grupo Corpo, Baliet do Teatro Municipal do Rio de Janeiro) e no inicio da década de 1980 passou a dirigir a compa- nhia ae Grand Théatre de Genebra. Como tantos argentinos de sua geracao, tambem Araiz foi aluno de Renate Schottelius, alema que se radicou em Buenos Aires na década de 1930 e criou a sua com- panhia em 1955, depois de ter integrado a de Miriam Winslow. No Chile, a semente foi lancada por um casal de solistas da companhia de Kurt Jooss — Ernst Uthoff e Lola Botka — a partir de uma escoia aberta em Santiago, em 1942. Essa escola deu ori- gem ao Ballet Naciona! do Chile, vinculado a principai universi- dade do pais. No repertério figuravaim varias das mais iniportan- tes obras de Jooss, além das criadas por Uthoff e seus discipulos. Depois de quase trinta anos de boas realizacdes, a companhia ter- minou no inicio da década de 1970. Em Cuba, os centros experimentais de Camaguey e Santiago dao destaque a danca moderna. Alguns de seus coredgrafos Ja conseguiram produzir para o monumental Ballet Nacional de Cu- 168 Bh capt TS LS eS RS SO MAS cep TERRES ae ba, sediado em Havana, que até meados de 1970 manteve-se sé na linha cidssica. A tendéncia atual, em qualquer pais, é a integracao. Ballet e danc¢a contemporanea coexistem frequentemente numa mesma companhia e até numa mesma coreografia. No entanto, por dis- pensar as sapatilhas de ponta, as posicGes e os passos codifica- dos rigidamente, a danca moderna é mais abrangente do que o ballet e se ajusta melhor ao nosso tempo. ea 169

Potrebbero piacerti anche