Text file, charset=Cyrillic windows-1251

Text format: text only (playn text).

For DOS, convert http://123.dir.bg/win2mik.htm http://123.dir.bg/win2mik.exe
(Or http://bezmonitor.com)

Æîðæ Íóðèæàí
ËÀÒÈÍÑÊÈ ÑÅÍÒÅÍÖÈÈ È ÌÚÄÐÈ ÌÈÑËÈ

Source: http://bezmonitor.com
OCR: Buse4kata

Ñîôèÿ - 1945 ã.
Ïå÷àòíèöà "Ìóñàëà" - Ñîôèÿ, óë. Òðè óøè, 15
Îò ñúùèÿ àâòîð:
Èòàëî-áúëãàðñêè ðå÷íèê (Ëàéïöèã. Îòòî Õîëöå, 1921 ãîä.)
Èòàëèàíñêà ãðàìàòèêà (Õàéäåëáåðã, Þëèóñ Ãðîîñ, 1921 ãîä.)
Áúëãàðî-èòàëèàíñêè ðå÷íèê (Ñîôèÿ, Âèòàëè Íàõìèàñ, 1926 ãîä.)
Grammatica bulgara ad uso degli italiani (con prefazione del prof. dott St. Mlad
enov, Milano, Casa Editrice Ulrico Hoepli, 1928).
Èòàëèàíñêîòî îáåäèíåíèå è íåãîâèòå ãåðîè (Ñîôèÿ, ïå÷àòíèöà "Õóäîæíèê", 1929 ã.)
Ñúçäàòåëèòå íà èòàëèàíñêàòà äúðæàâà (Ìàêèàâåëè- Êàâóð-Êðèñïè-Ìàöèíè-Ãàðèáàëäè - Ìóñîëèíè,. Ñî
Dieci anni di vita bulgara (1920 - 1930)
Casa Editrice "Pravo", Sofia, 1930.
Îò îëòàðà íà ñâ. Ôðàíöèñê äî áúëãàðñêèÿ òðîí (Ñîôèÿ, ïå÷. "Äîâåðèå", 1930ã.)
Ìàíäçîíè, Êàðäó÷è, Ä'Àíóíöèî (Ñîôèÿ, ïå÷. "Õóäîæíèê", 1932 ã.)
Èòàëèàíñêà ãðàìàòèêà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Êíèïåãðàô" 1932 ãîä).
La Macedonia nel pensiero italiano (Roma, Casa Editrice "Ausonia", 1933).
Ìàêåäîíñêàòà òðàãåäèÿ ãëåäàíà îò Ðèì (Ñîôèÿ, ïå÷. "Åäèñîí", 1933 ã.)
Òâîðöè íà èòàëèàíñêèÿ äóõ (Ñðåùè è ðàçãîâîðè ñ Ãàáðèåëå ä'Àíóíöèî, Ìàðêîíè, Äæåíòèëå, Ãðàöèÿ
Italia e Bulgaria nel presente e nell'avvenire con prefazione di Nicila Pascazio
(Casa Editrice 1934)
Ëåñíèöà îò áåçñìúðòíè (Ñîôèÿ, ïå÷. "Åäèñîí", 1935 ã.)
Ìîãúùåñòâîòî íà áúëãàðñêèÿ äóõ (Ñîôèÿ, ïå÷. "Äîâåðèå", 1938 ã.)
Èíîðîäíè åëåìåíòè â ñúâðåìåííàòà äúðæàâà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Õóäîæíèê", 1938 ã.)
Î÷èòå íà æèâîòà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Åëèñåé Ïåòêîâ", 1938 ã.)
Ôèëîñîôèÿòà íà Áåíåäåòî Êðî÷å (Ñ ïðåäãîâîð îò ïðîô. Áèöèëè, Ñîôèÿ, ïå÷àòíèöà "Äîâåðèå" 1939 ã
Ñòîæåðè íà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà (Ñ ïðåäãîâîð îò ïðîô. Ì. Àðíàóäîâ, òîì I, ïå÷. "Äîâåðèå", 1
Ëþáîâíà ïåñåí, äðàìà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1940 ã.)
Áúëãàðñêî ïëåìå â äåñåò îáðàçà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Âåñòíèê íà æåíàòà", 1940 ã.)
Ïðèÿòåëè íà Áúëãàðèÿ (Ñ ïðåäãîâîð îò ïðîô. Ã. Ï. Ãåíîâ, ïå÷. "Á. Êîæóõàðîâ", 1940 ã.)
Áúëãàðñêàòà ìàéêà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Êíèïåãðàô" 1940 ãîä.)
Ïðîçðåíèÿ (Ñîôèÿ, ïå÷. "Äîâåðèå", 1940 ã.)
Èòàëèàíñêà ãðàìàòèêà (III-òî ïðåðàáîòåíî èçäàíèå, ïå÷. "Á Êîæóõàðîâ", Ñîôèÿ, 1940 ã.)
Ðèì ïðåç âåêîâåòå (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1941 ã.)
Ëþáîâòà íà Áàéðîíà â Èòàëèÿ (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1941 ã.)
Ñòîæåðè íà áúëãàðñêàòà ëèòåðàòóðà (òîì II, Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1941 ã.)
Áúëãàðèÿ ïðåä óòðåøíèÿ äåí (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1941 ãîä.)
Ìèðàæúò íà ñëàâÿíèòå (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1941 ã.)
Áúëãàðñêè êðèòèöè (Ñîôèÿ, ïå÷àòíèöà "Äîâåðèå", 1941 ãîä.)
Ìàêèàâåëè è íåãîâîòî ó÷åíèå (Ñîôèÿ, ïå÷àòíèöà "Íîâà Êàìáàíà", 1941 ã.)
Ìîðàëúò êàòî ñîöèàëåí äâèãàòåë (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1942 ãîä.)
Glorie bulgare (Sofia, 1942)
Ïðåç îñòðèåòî íà æèâîòà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1942 ã.)
Ãàëèëåî Ãàëèëåé (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1942 ã.)
Äæóçåïå Ìàöèíè è íåãîâîòî äåëî (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1942 ã.)
Ïðîáëÿñúöè (Ñîôèÿ, ïå÷. "Äîâåðèå", 1942 ãîä.)
 ñòðàíàòà íà Èñïåðèõîâèòå ïîòîìöè (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1942 ã.)
Æèâîòúò êàòî èäåÿ è ïîñòèæåíèå (Ñîôèÿ, ïå÷. "Äîâåðèå", 1942 ã.)
Îòêðîâåíèÿ íà ìúäðîñò (Ñîôèÿ, ïå÷. "Ïðàâî", 1942 ãîä.)
Èñòîðèÿ íà èòàëèàíñêàòà ëèòåðàòóðà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1942 ã.)
Çàä êóëèñèòå íà ïîëèòèêàòà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1943 ã.)
Ôðàí÷åñêî Êðèñïè è Áúëãàðèÿ (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1943 ã.)
Ñìÿõ çà âñè÷êè (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâ Æèâîò", 1943 ã.)
Èòàëèàíî-áúëãàðñêè ðå÷íèê (ïå÷. "Îòåö Ïàèñèé", Ïëîâäèâ, 1943 ã.)
Áúëãàðî-èòàëèàíñêè ðå÷íèê (Ïëîâäèâ, ïå÷àòíèöà "Îòåö Ïàèñèé", 1943 ã.)
Ñòî ãðàäà ìå ñëóøàõà (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1943 ã.)
Êàìèëëî Êàâóð (Ñîôèÿ, ïå÷. "Íîâà Êàìáàíà", 1943 ãîä.)
Ïðè Ä'Àíóíöèî (Ñîôèÿ, ïå÷àòíèöà "Íîâà Êàìáàíà", 1943 ãîä.)
Òâîðöè è ëèòåðàòóðà (Ñîôèÿ, ïå÷àòíèöà "Ìóñàëà", 1943 ãîä.)
Rivelazioni di saggezza (Sofia, 1944)
Óäàðåíè, êîìåäèÿ (Ñîôèÿ, 1944 ã.)
Êîãàòî äèïëîìàòúò ñå ñìåå, êîìåäèÿ (Ñîôèÿ, 1944 ã.)
Âåëèêàòà ìú÷åíèöà - Áúëãàðñêàòà ìàéêà (Ïëîâäèâ, 1944 ã.)
Ðå÷íèê íà ÷óæäèòå äóìè â áúëãàðñêèÿ åçèê (Ïëîâäèâ, 1944 ã.)
Âå÷íè èñòèíè (Ñîôèÿ, 1944 ã.)
Àôîðèçìè (Ñîôèÿ, 1944 ã.)
Ëàòèíñêè ñåíòåíöèè (Ñîôèÿ, 1945 ã.)
Ïîä ïå÷àò:
Íàé-èíòåðåñíîòî ó áúëãàðèíà (Ìèñëè, àôîðèçìè, àíåêäîòè íà âèäíè áóäèòåëè, ïèñàòåëè, äúðæàâíèö
Ïñèõîëîãè÷åñêè åòþäè
Äâàäåñåò è òðèìà ãåðîè è åäíà ãåðîèíÿ
Íîâèÿò ÷îâåê
Òàêúâ å æèâîòúò
Õîðà îò äðóãèÿ ñâÿò
Ïåòäåñåò ãîäèíè ãëåäàõ õîðàòà â î÷èòå
Äæóçåïå Ãàðèáàëäè è Áàëêàíèòå
Ïðèñòúïèòå íà åäíà èäåîëîãèÿ

Âìåñòî ïðåäãîâîð
Èç ñúêðîâèùíèöèòå íà àíòè÷íîñòòà ñå êðèÿò òîëêîâà ìíîãî íåîöåíèìè ïîçíàíèÿ, èñòèíñêà ìúäðîñò
 òèÿ ìèñëè ÷îâå÷åñòâîòî ñúçèðà ñåáå ñè, îáãîðåíî îò æèòåéñêè èçïèòàíèÿ, âúçâèñÿâàéêè ñå êúì
Âñÿêî ïðèîáùàâàíå ñ òèÿ áèñåðè íà ÷îâåøêèÿ äóõ íè êàðà äà ÷óâñòâóâàìå îáàÿíèåòî è êóëòà êúì â
Êîéòî èñêà äà îñìèñëè è îáëàãîðîäè æèâîòà ñè, íåêà ïðîíèêíå â ïîòàåíîòî âåëè÷èå íà òèÿ ïðèáëè
Æîðæ Íóðèæàí

A
a cuspide corona (à êóñïèäå êîðîíà),
êîðîíà îò êîïèåòî, ò. å. ñëàâà îò âîåííè ïîäâèçè.
a posteriori (à ïîñòåðèîðè),
ïî îïèò, ñïîðåä ïîñëåäñòâèÿòà. Óïîòðåáÿâà ñå çà ðàçñúæäåíèÿòà, êîèòî èçõîæäàò îò ïîñëåäñòâèÿò
a priori (à ïðèîðè),
ïðåäâàðèòåëíî, îò ïî-íàïðåä, îò ïî-ðàíøíî.
a verbis ad verbe (à âåðáèñ àä âåðáåðà),
îò äóìè íà óäàðè.
ab absurdo (àá àáñóðäî),
ñïîðåä áåçñìèñëèåòî (ìåòîä çà ïîêàçâàíå íà ìàòåìàòè÷åñêèòå íàóêè).
ab alio axspectes, alteri quod feceris (àá àëèî åêñïåêòåñ àëòåðè êâîä ôåöåðèñ),
òðÿáâà äà î÷àêâàø îò äðóãèÿ òîâà, êîåòî ìó íàïðàâèø.
ab antiqo (àá àíòèêâî),
îò äðåâíî âðåìå, îò ïàìòè âåêà.
ab hoc et ab hac (àá õîê åò àá õàê),
îò òóê è îò òàì, ò. å. áåç ðåä, êàêòî äîéäå.
ab imo pectore (àá èìî ïåêòîðå),
îò äúëáî÷èíàòà íà ñúðäöåòî ñè èëè èñêðåíî, ÷èñòîñúðäå÷íî.
ab initio (àá èíèöèî),
îò íà÷àëî.
ab intestat (àá èíòåñòàò),
áåç çàâåùàíèå.
ab irato (àá èðàòî),
îò ðàçãíåâåíîñò, â ìîìåíò íà ãíåâ (íàïð.: âçèìàò ðåøåíèå àá èðàòî).
ab origine (àá îðèãèíå),
îò íà÷àëîòî (íàïð. : çàïî÷âàì àá îðèãèíå).
àÜ ovo (àá îâî),
îò ÿéöåòî, ò. å îò ñàìîòî íà÷àëî.
àÜ ovo usque ad mala (àá îâî óñêâå àä ìàëà),
îò ÿéöåòî äîðè äî ÿáúëêèòå, ñèðå÷ îò íà÷àëî äî êðàé.
àÜ sit omen (àá ñèò îìåí),
äàëå÷ îò ìåí çëà óìèñúë.
àÜ urbe condita (àá óðáå êîíäèòà),
îò îñíîâàâàíåòî íà ãðàäà (Ðèì). Ëåòî÷èñëåíèåòî íà ðèìëÿíèòå çàïî÷íàëî îò îñíîâàâàíåòî íà ãð.
absque argento amnia vana (àáñêâå àðãåíòî îìíèà âàíà),
áåç ïàðè âñè÷êî å íàïðàçíî.
abundat dulcibus vitiis (àáóíäàò äóëöèáóñ âèöèèñ),
òîé èçîáèëñòâóâà ñ ïðèÿòíè ïîðîöè.
abusus non tollit usum (àáóçóñ íîí òîëèò óçóì),
âúçìîæíîòî çëîóïîòðåáëåíèå íå ìîæå äà áúäå ïîâîä ïðîòèâ íàäëåæíîòî óïîòðåáëåíèå, ò. å. àêî ñ
abussus abyssum invocat (àáèñóñ àáèñóì èíâîêàò),
áåçäíàòà áåçäíà çîâå. Ôèãóðàòèâåí èçðàç èç åäèí îò Äàâèäîâèòå ïñàëìè, çà äà ñå èçòúêíå, ÷å åä
accusare nemo se debet nisi coram Deo (àêóçàðå íåìî ñå äåáåò íèçè êîðàì äåî),
íèêîé íå å äëúæåí äà îáâèíÿâà ñåáå ñè, îñâåí ïðåä Áîãà.
acti labores jucundi (àêòè ëàáîðåñ þêóíäè),
çàâúðøåíèòå ðàáîòè ñà ïðèÿòíè.
acta est fabula (àêòà åñò ôàáóëà),
ïèåñàòà å èçèãðàíà. Ñ òåçè äóìè, â äðåâíèÿ òåàòúð, ñå ñúîáùàâàëî çà ñâúðøâàíåòî íà ïðåäñòàâëå
ad aperturam libri (àä àïåðòóðàì ëèáðè),
ïðè ñëó÷àéíî îòâàðÿíå íà êíèãàòà: ìàëöèíà ìîãàò äà ïðåâåæäàò äðåâíèòå àâòîðè àä àïåðòóðàì ëèá
ad augusta per angusta (àä àóãóñòà ïåð àíãóñòà),
êúì âåëèêèòå íåùà ñå îòèâà ïî òåñíè ïúòèùà.
ad calendas graecas (àä êàëåíäàñ ãðåêàñ),
íà ãðúöêèòå êàëåíäè, ò. å. íèêîãà (çàùîòî ãúðöèòå íÿìàëè êàëåíäè). Êóêîâî ëÿòî.
ad duo festinans neutrum bene peregeris (àä äóî ôåñòèíàíñ íåóòðóì áåíå ïåðåãåðèñ),
êîéòî áúðçà äà ñâúðøè íàâåäíàæ äâå ðàáîòè, íå ñïîëó÷âà íè â åäíà.
ad extremum (àä åêñòðåìóì),
äî êðàéíîñò.
ad gloriam (àä ãëîðèàì),
çà ñëàâà.
ad gustum (àä ãóñòóì),
ïî âêóñà ñè.
ad hoc (àä õîê),
çàòîâà, íàðî÷íî çà òîâà, ñïåöèàëíî.
ad hominem (àä õîìèíåì),
äî ÷îâåêà, ò. å. äî íåãîâèòå èíòåðåñè è ñòðàñòè.
ad honores (àä õîíîðåñ),
çà ïî÷åñòòà, ò. å. áåçïëàòíî.
ad huc sub judice lis est (àä õóê ñóá þäèöå ëèñ åñò),
äåëîòî å îùå â ðúöåòå íà ñúäèÿòà, ò. å. âúïðîñúò íå å îùå ðåøåí.
ad impossibilia nemo tenetur (àä èìïîñèáèëèà íåìî òåíåòóð),
íèêîé íå å äëúæåí äà âúðøè íåùà íåâúçìîæíè.
ad infinitum (àä èíôèíèòóì),
äî áåçêðàéíîñò, äî áåçêîíå÷íîñò.
ad interim (àä èíòåðèì),
âðåìåííî.
ad libitum (àä ëèáèòóì),
ïî èçáîð, ïðîèçâîëíî, êàêòî å óãîäíî.
ad litteram (àä ëåòåðàì),
áóêâàëíî, äîñëîâíî, äóìà ïî äóìà.
ad majorem dei gloriam (àä ìàéîðåì äå ãëîðèàì),
çà ïî ãîëÿìî ïðîñëàâÿíå íà Áîãà. Äåâèç íà ìîíàñèòå îò éåçóèòñêèÿ îðäåí, ÷èèòî èçäàíèÿ ÷åñòî ï
ad perpetuam rei memoriam (àä ïåðïåòóàì ðåé ìåìîðèàì),
çà óâåêîâå÷àâàíå ñïîìåíà çà íåùî (ïîñòàâÿ ñå ïîíÿêîãà âúðõó âúçïîìåíàòåëíè ïàìåòíèöè, ìåäàëè
ad poenitendum properat, cito qui iudicat (àä ïåíèöåíäóì ïðåïåðàò öèòî êâè þäèêàò),
ñêîðî ñå ðàçêàéâà òîçè, êîéòî áúðçî ñúäè.
ad normam (àä íîðìàì),
ñïîðåä íîðìàòà, ïî ïðàâèëîòî.
ad rem (àä ðåì),
íà ïðåäìåòà, ò. å. òî÷íî è ÿñíî (íàïð.: îòãîâàðÿì àä ðåì).
ad valorem (àä âàëîðåì),
ñïîðåä ñòîéíîñòòà.
ad vitam aeternam (àä âèòàì åòåðíàì),
çà âå÷åí æèâîò, ò. å. çà âèíàãè.
ad usum (àä óçóì),
ñïîðåä óïîòðåáëåíèåòî, ñïîðåä ñëó÷àÿ.
adulatio vitiorum altrix (àäóëàöèî âèöèîðóì àëòðèêñ),
ëàñêàòåëñòâîòî å êúðìà÷êà íà ïîðîöèòå.
adversa magnos probant (àäâåðñà ìàãíîñ ïðîáàíò),
íåñãîäèòå èçïèòâàò ñèëíèÿ.
aequo animo (åêâóî àíèìî),
áåç âúëíåíèå, ðàâíîäóøíî, ñúñ ñïîêîåí äóõ.
aequam memento rebus in arduis servare mentem (åêâàì ìåìåíòî ðåáóñ èí àðäóèñ ñåðâàðå ìåòåì),
ïîìíè, ÷å òðÿáâà äà ïàçèø ðàâíîâåñèå â íåùàñòèåòî.
aeternum vale (åòåðíóì âàëå),
âå÷íî ñáîãîì; ïðîùàâàé, ñáîãîì.
aeguat omnes cinis impares nascimur pares morimur (åêâàò îìíåñ öèíèñ èìïàðåñ íàñöèìóð ïàðåñ ì
ïåïåëòà èçðàâíÿâà âñè÷êè íè; íåðàâíè ñå ðàæäàìå, ðàâíè óìèðàìå.
age quod agis (àãå êâîä àãèñ),
ïðàâè, êàêâîòî ïðàâèø, ò. å. âíèìàâàé êàêâî âúðøèø.
alea jacta est (àëåà ÿêòà åñò),
æðåáèÿò å õâúðëåí. Òåçè äóìè êàçàë Þëèé Öåçàð, êîãàòî ïðåìèíàë ñ âîéñêèòå ñè ð. Ðóáèêîí, ïðè
alia tentanda via est (àëèà òåíòàíäà âèà åñò),
òðÿáâà äà ñå îïèòà äðóã ñïîñîá.
aliena oprimum frui insania (àëèåíà îïöèìóì ôðóè èíñàíèà),
äîáðå å äà ñå ïîëçóâà ÷îâåêà îò ëóäîñòòà íà äðóãèòå.
aliena vitia reprehendi quisque mavult, quam sua (àëèåíà âèöèà ðåïðåõåíäè êâèñêâóå ìàâóëò êâó
âñÿêîé ïðåäïî÷èòà äà ñå áè÷óâàò ÷óæäèòå ïîðîöè, à íå ñîáñòâåíèòå ìó.
alienum nobis nostrum plus aliis placet (àëèåíóì íîáèñ íîñòðóì ïëóñ àëèèñ ïëàöåò),
÷óæäîòî íàì, íàøåòî ïúê íà äðóãèòå ïîâå÷å õàðåñâà.
aliter de aliis ac de nobis judicamus (àëèòåð äå àëèèñ àê äå íîáèñ þäèêàìóñ),
ðàçëè÷íî ñúäèìå çà äðóãèòå è çà ñåáå ñè.
alteri vivas oportet si vis tibi vivere (àëòåðè âèâàñ îïîðòåò ñè âèå òèáè âèâåðå),
òðÿáâà äà æèâååø çà äðóãèòå, àêî èñêàø äà æèâååø çà ñåáå ñè.
alta candunt odiis, parva axtolluntur amore (àëòà êàäóíò îäèèñ ïàðâà åêñþëóíòóð àìîðå),
âåëèêîòî ñå ðóøè îò îìðàçàòà, íèùîæíîòî ñå èçäèãà îò ëþáîâòà.
alter ego (àëòåð åãî),
äðóãîòî àç; ìíîãî áëèçúê ïðèÿòåë; êàòî ñúùè çàìåñòíèê íà åäíîãî, àêî è äðóãîëè÷åí.
alterumr alterius auxilio eget (àëòåðóì àëòåðèóñ àóêñèëèî åãåò),
åäèíèÿ èìà íóæäà îò ïîìîùòà íà äðóãèÿ.
amare et sapere vix deo conceditur (àìàðå åò ñàïåðå âèêñ äåî êîíöåäèòóð),
äà ëþáè è äà å ìúäúð åäâà ëè å äàäåíî è íà åäèí Áîã.
amare iuveni fructis est, crimen seni (àìàðå þâåíè ôðóêòèñ åñò êðèìåí ñåíè),
çà þíîøàòà ëþáîâòà å íàñëàäà, çà ñòàðåöà - ïðåñòúïëåíèå.
amicus humeni generic (àìèêóñ õóìàíè ãåíåðèñ),
ïðèÿòåë íà ÷îâåøêèÿ ðîä, ò. å. íè÷èé ïðèÿòåë
agnosco veteris vestigial fiammae (àãíîñêî âåòåðèñ âåñãèãèÿ ôèàìå),
â åäèí ñòèõ íà Âèðãèëèé - ÷îâåê âèíàãè ñè ñïîìíÿ çà ïúðâàòà ëþáîâ.
amici vitia si feras, facis tua (àìèöè âèöèà ñè ôåðàñ ôàöèñ òóà),
àêî òúðïèø ïîðîöèòå íà ïðèÿòåëÿ ñè, ïðàâèø ãè ñâîè.
amicos res secundae parant, adversae probant (àìèêîñ ðåñ ñåêóíäå ïàðàíò àäâåðñå ïðîáàíò),
÷îâåê ïå÷åëè ïðèÿòåëè â ùàñòèå, à ãè èçïèòâà â çëîïîëóêà.
amicus animae dimidium (àìèêóñ àíèìå äèìèäèóì),
ïðèÿòåëÿò å ïîëîâèíàòà íè äóøà.
amicus certus in re incerta cernitur (àìèêóñ öåðòóñ èí ðå èíöåðòà öåðíèòóð),
â íåùàñòèåòî ñå ïîçíàâà âåðíèÿ ïðèÿòåë.
amicus Plato, sed magis amica veritas (àìèêóñ Ïëàòî ñåä ìàãèñ àìèêà âåðèòàñ),
ïðèÿòåë (ìè å) Ïëàòîí, íî ïîâå÷å ìè å ïðèÿòåë èñòèíàòà.
amor misceri cum timore non potest (àìîð ìèñöåðè êóì òèìîðå íîí ïîòåñò),
ëþáîâòà íå ìîæå äà ñå ñìåñâà ñúñ ñòðàõà.
amor vincit omnia (àìîð âèíöèò îìíèà),
ëþáîâòà âñè÷êî íàäâèâà.
annosus stultus non diu, diu fuit (àíîçóñ ñòóëòóñ íîí äèó, äèó ôóèò),
ãëóïàâèÿò ñòàðåö íå å äúëãî æèâÿë, à äúëãî å ñúùåñòâóâàë.
ante mare undae (àíòå ìàðå óíäå),
ïðåäè ìîðåòî âîäèòå, ò. å. ïðè÷èíàòà ïðåäøåñòâóâà ñëåäñòâèåòî.
anguis in herba (àíãóèñ èí õåðáà),
çìèÿ â òðåâàòà (ò. å. íå ñå äîâåðÿâàé è íà íàé-ïðèâëåêàòåëíàòà âúíêàøíîñò).
an divea, omnes quaerimus, nemo an bonus (àí äèâå îìíåñ êâåðèìóñ íåìî àí áîíóñ),
âñè÷êè ïèòàìå - äàëè å áîãàò, íèêîé - äàëè å äîáúð.
annuzio vobis gaudium magnum (àíóíöèî âîáèñ ãàóäèóì ìàãíóì),
èçâåñòÿâàì âè íàé-ãîëÿìà (ðàäîñòíà) âåñò.
Apage, Satana! (Àïàãå, Ñàòàíà),
ìàõíè ñå, Ñàòàíà! (Åâàíã.).
aquila non capit muscas (àêâèëà íîí êàïèò ìóñêàñ),
îðåëúò íå õâàùà ìóõè. Êîéòî íå ñå çàíèìàâà ñ äðåáîëèè.
argumentum ad hominem (àðãóìåíòóì àä õîìèíåì),
äîêàçàòåëñòâî (ïðèëîæåíî) âúðõó ÷îâåê, ò. å. ñ áîé âìåñòî ñ óáåæäåíèå.
ars longa, vita brevis (àðñ ëîíãà âèòà áðåâèñ),
èçêóñòâîòî (å) äúëãî, æèâîòúò êðàòúê.
asinus ad lyram (àçèíóñ àä ëèðàì),
îñåë íà ëèðàòà, ò. å. çà ÷îâåê, êîéòî âúðøè íåùî íåñðú÷íî, ãëóïàâî.
asinus asinum fricat (àçèíóñ àçèíóì ôðèêàò),
ìàãàðå-ìàãàðå òàìàðè (âçàèìíè îïðàâäàíèÿ).
aspicere oportet, quicquid nolis perdere (àñïèöåðå îïîðòåò êâèêâèä íîëèå ïåðäåðå),
òðÿáâà äà ïàçèø òîâà, êîåòî íå èñêàø äà èçãóáèø.
audaces fortuna juvat (àóäàöåñ ôîðòóíà þâàò),
ùàñòèåòî ñå óñìèõâà íà ñìåëèòå, êàçàë Ïëèíèé, êîãàòî å îòèâàë íà Âåçóâèé, èçðèãâàù è âèäÿë ëî
audax et cautus (àóäàê åò êàóòóñ),
ñìåë è îñòîðîæåí.
audi elteram partem (àóäè àëòåðàì ïàðòåì),
âñëóøàé ñå â äâåòå ñòðàíè, ïðåäè äà äàäåø çàêëþ÷åíèåòî ñè.
audi, vide, tace, si vis manere in pace (àóäè, âèäå, òàöå ñè âèñ ìàíåðå èí ïàöå),
ñëóøàé, ãëåäàé è ìúë÷è, àêî èñêàø äà æèâååø â ìèð.
aura sacra fames (àóðà ñàêðà ôàìåñ),
ïðîêëåòàòà æàæäà (àë÷íîñò) çà çëàòî.
aures mediocritas (àóðåà ìåäèîêðèòàñ),
çëàòíà ñðåäèíà (çà óìåðåíîñò).
aures habent et non audiunt (àóðåñ õàáåíò åò íîí àóäèóíò),
èìàø óøè è íå ÷óÿò.
aut Ceasar, aut nihil (àóò Öåçàð àóò íèõèë),
èëè Öåçàð, èëè íèùî. Äåâèç ïðèïèñâàí íà Öåçàð Áîðäæèÿ è êîéòî ìîæå äà ñëóæè íà âñè÷êè ñëàâîëþ
aut vincere, aut mori (àóò âèíöåðå àóò ìîðè),
èëè äà ïîáåäèø, èëè äà óìðåø.
avarus ipse miseriae causa est suae (àâàðóñ èïñå ìèçåðèå êàóçà åñò ñóå),
ñêúïåðíèêúò ñàì å âèíîâåí çà ñâîåòî íåùàñòèå.
avarus nec sibi carus (àâàðóñ íåê ñèáè êàðóñ),
ñêúïåðíèêúò è íà ñåáå ñè íå å ìèë.
ave, Ceaser, morituri te salutant (àâå, Öåçàð, ìîðèòóðè òå ñàëóòàíò),
çäðàâåé, Öåçàðå, îòèâàùèòå äà óìðàò òå ïðèâåòñòâóâàò! (Äóìè ïðîèçíàñÿíè îò ãëàäèàòîðèòå, êîãà
B
basis virtutum constantia (áàçèñ âèðòóòóì êîíñòàíöèà),
ïîñòîÿíñòâîòî å îñíîâàòà íà äîáðîäåòåëèòå.
beati monoculi in tera caecorum (áåàãè ìîíîêîëè èí òåðà öåêîðóì),
áëàæåíè îíèÿ, êîèòî èìàò åäíî îêî íà çåìÿòà íà ñëåïöèòå.
beati pauperes spiriti (áåàòè ïàóïåðåñ ñïèðèòè),
áëàæåí íèøè äóõîì (Åâàíã. Ìàò. V. 3.)
beati possidentes (áåàòè ïîñèäåíòåñ),
áëàæåíè (ñà) ïðèòåæàâàùè (òå); ÷åñòèòè îíèÿ, êîèòî èìàò. ×åñòèòè áîãàòèòå! (èçðàç âúâåäåí îò
beatum vitam in animi securitate ponimus (áåàòóì âèòàì èí àíèìè ñåêóðèòàòå ïîíèìóñ),
ùàñòëèâèÿò æèâîò âèæäàìå â äóøåâíîòî ñïîêîéñòâèå.
beatus non qui habet, quae cupit, sed qui non cupit, quae non habet (áåàòóñ íîí êâè õàáåò, êâ
÷åñòèò å íå îíçè, êîéòî èìà òîâà, ùî æåëàå, à îíçè, êîéòî íå æåëàå òîâà, êîåòî íÿìà.
bella matribus detensita (áåëà ìàòðèáóñ äåòåíçèòà),
âîéíèòå ñà îìðàçíè íà ìàéêèòå (èçðàç íà Õîðàöèé, Îäè, I. 124. 29).
bellua multorum capitum (áåëóà ìóëòîðóì êàïèòóì),
òàêà Õîðàöèé íàðè÷à íàðîäà: çâÿð ñ ìíîãî ãëàâè.
bellum omnium contra omnis (áåëóì îìíèóì êîíòðà îìíèñ),
âîéíà íà âñè÷êè ïðîòèâ âñè÷êè.
bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumat (áåíå ôàöèò êâè åêñ àëèîðóì åðîðèáóñ
äîáðå ïðàâè îíçè, êîéòî âçèìà ïîóêà îò ãðåøêèòå íà äðóãèòå.
bene vixit is, qui potuis, quum voluit, mori (áåíå âèêñèò èñ êâè ïîòóèò êâóóì âîëóèò ìîðè),
äîáðå å æèâÿë òîÿ, êîéòî å ìîæàë äà óìðå, êîãàòî å ïîèñêàë òîâà.
bipede implume (áèïåäå èìïëóìå),
÷îâåêúò.
bis dat qui cito dat (áèñ äàò êâè öèòî äàò),
äâîéíî äàâà, êîéòî íàâðåìå äàâà.
bis vincit, qui ce vincit in victoria (áèñ âèíöèò êâè ñå âèíöèò èí âèêòîðèà),
äâàæ ïîáåæäàâà, êîéòî ïîáåäè ñåáå ñè â ïîáåäà.
bona fide (áîíà ôèäå),
ñ ïúëíî äîâåðèå, ÷èñòîñúðäå÷íî.
bona opinio hominum tutior pecunia est (áîíà îïèíèî õîìèíóì òóöèîð ïåêóíèà åñò),
äîáðîòî ìíåíèå íà õîðàòà å ïî ñèãóðíî îò ïàðèòå.
boni nullo emolumento impelentur in fraudem improbi saepe parvo (áîíè íóëî åìîëóìåíòî èìïåëåí
ñåíòåíöèÿ íà Öåçàð: äîáðèòå ëþäå, êîëêîòî è äà ãè âúçíàãðàæäàâàø íå ìîãàò äà íàïðàâÿò çëî, ëî
boni pastoris est tondere pecus, non deglubere (áîíè ïàñòîðèñ åñò òîíäåðå ïåêóñ íîí äåãëóáåðå
äîáðèÿò îâ÷àð ñòðèæå îâöåòå, íî íå ãè äåðå.
bono iustitiae proxima est severitas (áîíî þñòèöèå ïðîêñèìà åñò ñåâåðèòàñ),
çà äîáðèÿ ñòðîãîñòòà å íàé-áëèçî äî ñïðàâåäëèâîñòòà.
bonum vinum laetificat cor hominis (áîíóì âèíóì ëåòèôèêàò êîð õîìèíèñ),
äîáðîòî âèíî âåñåëè ñúðöåòî íà ÷îâåêà.
C
ceaca invidia est, nec quidquam, aliud scit, quam detrectare virtutes (öåêà èíçèäèà åñò íåê ê
çàâèñòòà å ñëÿïà è íå çíàå íèùî äðóãî, îñâåí äà óíèæàâà äîáðîäåòåëèòå.
canes timidi vehementius (êàíåñ òèìèäè âåõåìåíöèóñ),
ñòðàõëèâèòå êó÷åòà ëàÿò íàé-âèñîêî.
carere patria intolerabile est (êàðåðå ïàòðèà èíòîëåðàáèëå åñò),
íåïîíîñèìî å äà ñå ëèøèø îò îòå÷åñòâîòî ñè.
carmina non dant panem (êàðìèíà íîí äàíò ïàíåì),
ïîåçèÿòà íå õðàíè.
carpe diem (êàðïå äèåì),
èçïîëçâàé äåíÿ. Äóìè íà Õîðàöèé, êîéòî ïðåïîðú÷âà äà ñå èçïîëçóâà âñåêè äåí îò æèâîòà, ïîíåæå
castigat ridendo mores (êàñòèãàò ðèäåíäî ìîðåñ),
ïîïðàâÿ íðàâèòå ÷ðåç ñìåõà. Äåâèç íà êîìåäèÿòà.
casus belli (êàçóñ áåëè),
ñëó÷àé çà âîéíà, ò. å. ïîâîä çà âîéíà. Óïîòðåáÿâà ñå, êîãàòî ñå ãîâîðè çà äåëà, êîèòî ìîãàò ä
casus foederis (êàçóñ ôåäåðèñ),
ñëó÷àé íà ñúþç, ò. å. ïîâîä äà ñå ïðèëîæè ñúþçåí äîãîâîð.
cautio juridicatum solvi (êàóöèî þðèäèêàòóì ñîëâè),
ãàðàíöèÿ, ïîðú÷èòåëñòâî, ÷å ùå ñå çàïëàòè ïðèñúäåíîòî (ñúäåáíè ðàçíîñêè è äð.).
cave illum simper, qui tibi imposuit semel (êàâå èëóì ñàìïåð êâè òèáè èìïîçóèò ñåìåë),
ïàçè ñå âèíàãè îò òîÿ, êîéòî âåäíàæ òå å èçëúãàë.
caveant consules! (êàâåàò êîíñóëåñ),
íåêà âíèìàâàò êîíñóëèòå! ×ðåç òåçè äóìè ðèìñêèÿò ñåíàò, â êðèòè÷åñêè ìîìåíòè, ïîäêàíâàë êîíñó
cedant arma togae (öåäàíò àðìà òîãå),
íåêà îðúæèÿòà äà îòñòúïÿò ïðåä òîãàòà, ò. å. äà îò ñòúïè âîåííàòà âëàñò ïðåä ãðàæäàíñêàòà.
certa amittimus, dum in certa petimus (öåðòà àìèöèìóñ äóì èí öåðòà ïåöèìóñ),
÷åñòî ãóáèìå ñèãóðíîòî, äîêàòî òúðñèìå íåñèãóðíîòî.
certum est, quia impossibile est (öåðòóì åñò, êâèà èìïîñèáèëå åñò),
ñèãóðíî (ïîëîæèòåëíî å, çàùîòî å íåâúçìîæíî) íåâúçìîæíî ñå ðàçáèðà ñúñ ñðåäñòâàòà, êîèòî ðàçï
circulus vitiosus (öèðêóëóñ âèöèîçóñ),
îìàãüîñàí êðúã; óìîçàêëþ÷åíèå, ïðè êîåòî ñå ïðåäñòàâÿ êàòî äîêàçàòåëñòâî èìåííî îíîâà, êîåòî
clara pacta, boni amici (êëàðà ïàêòà áîíè àìèöè),
ÿñíè óñëîâèÿ - äîáðè ïðèÿòåëè.
cogito, ergo sum (êîãèòî, åðãî ñóì),
ìèñëÿ, ñëåäîâàòåëíî ñúùåñòâóâàì - ìèñúë íà ãîëåìèÿ ôðåíñêè ôèëîñîô Äåêàðò.
compos sui (êîìïîñ ñóè),
ãîñïîäàð íà ñåáå ñè.
communio est mater rixarum (êîìóíèî åñò ìàòåð ðèêñàðóì),
îáùîòî å ìàéêàòà íà ðàçäîðèòå.
conatus sese conservandi primum et unicum virtutis est fondamentum (êîíàòóñ ñåñå êîíñåðâàíäè
ñòðåìåæúò êúì ñàìîõðàíåíèåòî å ïúðâàòà è åäèíñòâåíà îñíîâà íà äîáðîäåòåëòà (Ñïèíîçà).
concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur (êîíêîðäèÿ ïàðâå ðåñ êðåñêóíò, äè
ñúñ ñúãëàñèå ìàëêèòå ðàáîòè ñòàâàò ãîëÿìè, à áåç ñúãëàñèå ãîëÿìèòå ðàáîòè ñòàâàò ìàëêè.
condictio indebiti (êîíäèêöèî èíäåáèòè),
ñúèñêâàíå èñêàíå íà íåäúëæèìî.
conditio sine qua non (êîíäèöèî ñèíå êâà íîí),
óñëîâèå, áåç êîåòî íå ìîæå, ò. å. íåîáõîäèìî, íåèçáåæíî óñëîâèå.
confessio conscientiae vox est (êîíôåñèî êîíñöèåíöèå âîêñ åñò),
ïðèçíàíèåòî å ãëàñ íà ñúâåñòòà.
consilio melius vincas, quam iracundia (êîíñèëèñ ìåëèóñ âèíêàñ êâàì èðàêóíäèà),
ñ ðàçóì ñå ïîáåæäàâà ïî-ëåñíî, îòêîëêîòî ñ ãíåâ.
consuetudinis magna vis est (êîíñóåòóäèíèñ ìàãíà âèñ åñò),
ãîëÿìà å ñèëàòà íà íàâèêà (Öèöåðîí).
consuetudo est altera natura (êîíñóåòóäî åñò àëòåðà íàòóðà),
íàâèêúò å âòîðà ïðèðîäà.
consultor homini tempus utilissimus (êîíñóëòîð õîìèíè òåìïóñ óòèëèñèìóñ),
âðåìåòî å íàé-ïîëåçíèÿò ñúâåòíèê çà ÷îâåêà.
contentus abundant (êîíòåíòóñ àáóíäàò),
äîâîëíèÿò èìà âñè÷êî â èçîáèëèå.
contra factum non dadur argumentum (êîíòðà ôàêòóì íîí äàäóð àðãóìåíòóì),
íå ñúùåñòâóâà àðãóìåíòàöèÿ ñðåùó äàäåí ôàêò.
contra impudentem stulta est nimia ingenuitas (êîíòðà èìïóäåíöåì ñòóëòà åñò íèìèà èíãåíóèòàñ)
ïðåêàëåíîòî áëàãîðîäñòâî ñïðÿìî áåçî÷ëèâèÿ å ãëóïîñò.
contraria contrariis curantur (êîíòðàðèà êîíòðàðèèñ êóðàíòóð),
ïðîòèâíè íåùà ñå ëåêóâàò ñ ïðîòèâíè ñðåäñòâà.
cornix cornici numquam oculos effodit (êîðíèêñ êîðíèöè íóìêâóàì îêóëîñ åôîäèò),
ãàðâàí ãàðâàíó îêî íå âàäè.
corpus delicti (êîðïóñ äåëèêòè),
òÿëîòî íà ïðåñòúïëåíèåòî, ò. å. ïðåäìåòúò, êîéòî äîêàçâà ñúùåñòâóâàíåòî íà ïðåñòúïëåíèåòî, áè
credo quia absurdum (êðåäî êâèà àáñóðäóì),
âÿðâàì, çàùîòî å àáñóðäíî. Ïàðàäîêñ, êîéòî ñå ïðèïèñâà íà Òåðòóëèàí â ïîäêðåïà íà ðåëèãèîçíàò
crudelis est in re adversa obiurgatio (êðóäåëèñ åñò èí ðå àäâåðñà îáèóðãàöèî),
äà êîðèø íÿêîãî â íåùàñòèå å æåñòîêî.
cui nusquam domus est, sine sepulcro est mortuus (êâè íóñêâóàì äîìóñ åñò ñèíå ñåïóëêðî åñò ìî
êîéòî íÿìà íèéäå ïîäñëîí, å ìúðòâåö áåç ãðîá.
cui prodest scelus, in fecit (êâè ïðîäåñò ñöåëóñ èí ôåöèò),
îíçè èçâúðøè ïðåñòúïëåíèåòî íà êîãîòî ìó áå èçãîäíî (Ñåíåêà).
cuique suum (êóèêâå ñóóì),
âñÿêèìó ñâîåòî.
cujus regio, ejus religio (êóèóñ ðåãêî åèóñ ðåëèãèî),
îò êàêâàòî ñòðàíà å, îò íåéíàòà âÿðà å, ò. å. ÷îâåê èçïîâÿäâà âÿðàòà íà îòå÷åñòâîòî ñè (ëàòèí
cuivis artifici in arte credendum est sua (êóèâèñ àðòèôèöè èí àðòå êðåäåíäóì åñò ñóà),
òðÿáâà äà âåðâàìå íà âñÿêè ìàéñòîð â íåãîâîòî èçêóñòâî.
cum grano salis (êóì ãðàíî ñàëèñ),
ñ åäíî çúðíî îò ñîë, ò. å. ñ ìàëêî ïîâå÷å áëàãîðàçóìèå, íà øåãà (Ïëèíèé ñòàðèÿ).
cupido atque ira consultores pessimi (êóïèäî àòêâå èðà êîíñóëòîðåñ ïåñèìè),
ñòðàñòòà è ãíåâúò ñà íàé-ëîøèòå ñúâåòíèöè.
cupido dominandi cunctis affectibus flagrantior est (êóïèäî äîìèíàíäè êóíêòèñ àôåêòèáóñ ôëàãð
æàæäàòà çà âëàñò å íàé-íåíàñèòíàòà îò âñè÷êè äðóãè ñòðàñòè.
curenti calamo (êóðåíòè êàëàìî),
ñ òå÷åùå ïåðî, ò. å. áúðçî è áåç ìíîãî ðàçìèøëåíèÿ.
curriculum vitae (êóðèêóëóì âèòå),
æèâîòîïèñåí î÷úðò.
D
dat veniam corvis, vexat censura columbas (äàò âåíèàì êîðâèñ âåêñàò öåíçóðà êîëóìáàñ),
êðèòèêàòà ïðîùàâà íà ãàðâàíèòå, à îáèæäà ãóðãóëèöèòå (Þâåíàë).
Davus sum, non Oedipus (Äàâóñ ñóì íîí Åäèïóñ)
àç ñúì Äàâèé (ñëóãàòà), à íå Åäèï ìúäðåöúò, êîéòî îáÿñíèë çàãàäêàòà çà Ñâèíêñà), ìèñúë íà Òåð
dediscit animo sero, quod dedicit diu (äåäåñöèò àíèìî ñåðî, êâîä äåäåöèò äèó),
êúñíî äóøàòà îòâèêâà îò òîâà, íà êîåòî å íàâèêíàëà äúëãî âðåìå.
deductio ad absurdum (äåäóêöèî àä àáñóðäóì),
çàêëþ÷åíèå îò íåëåïî ñúïîñòàâÿíå íà ïîíÿòèÿ.
de facto (äå ôàêòî),
â ñúùíîñò, â äåéñòâèòåëíîñò, ôàêòè÷åñêè.
de jure (äå þðå),
ïî ïðàâî, ïî çàêîíà, ôîðìàëíî.
de gustus et coloribus non disputandum (äå ãóñãèáóñ åò êîëîðèáóñ íîí äèñïóòàíäóì),
çà âêóñîâåòå è öâåòîâåòå íå ñå ñïîðè.
de hoc satis (äå õîê ñàòèñ),
äî òóê äîñòàòú÷íî.
delenda Carthago (äåëåíäà êàðòàãî),
òðÿáâà äà ñå ðàçðóøè Êàðòàãåí. - Äóìè, ñ êîèòî Êàòîí Ñòàðèÿò çàâúðøâàë âñè÷êèòå ñè ðå÷è, ïî ê
deliberaudum est diu, quod statuendum est semel (äåëèáåðàíäóì åñò äèó êâîä ñòàòóåíäóì åñò ñåì
äúëãî òðÿáâà äà ñå îáìèñëÿ, ïîíåæå âåäíúæ òðÿáâà äà ñå ðåøè.
deliberando discitur sapientia (äåëèáåðàíäî äèñöèòóð ñàïèåíöèà),
ìúäðîñòòà ñå ó÷è ÷ðåç ìèñëåíå.
de minimis non curat Praetor (äå ìèíèìèñ íîí êóðàò ïðåòîð),
íà ìàëêèòå íåùà íå òðÿáâà äà ñå îòäàâà ãîëÿìî çíà÷åíèå.
de mortibus, nihil nisi bene (äå ìîðòèáóñ íèõèë íèçè áåíå),
çà óìðåëèòå íå òðÿáâà äà ñå ãîâîðè íèùî, îñâåí äîáðî.
de nihilo nihilum, in nihilum nie posse reverti (äå íèõèëî íèõèëóì èí íèõèëóì íèå ïîñå ðåâåðò
íèùî íå ðàæäà îò íèùî, íèùî íå ìîæå äà ñå âúðíå â íèùî.
desideria pia (äåçèäåðèà ïèà),
õóáàâè æåëàíèÿ, êîèòî îáèêíîâåíî îñòàâàò íåèçïúëíåíè.
despicere oportet, quicquid possis perdere (äåñïèöèðè îïîðòåò êâèêâèä ïîñèñ ïåðäåðå),
òðÿáâà äà ïðåçèðàø òîâà, êîåòî íå ìîæåø äà èçãóáèø.
de te fabula narrator (äå òå ôàáóëà íàðàòóð),
çà òåá ñå ðàçêàçâà â áàñíÿòà (ïîäìåòàíå, êîãàòî íÿêîé íå ðàçáèðà).
Deus est qui regit omnia (äåóñ åñò êâè ðåãèò îìíèà),
èìà åäèí Áîã, êîéòî óïðàâëÿâà âñè÷êî.
dictum factum (äèêòóì ôàêòóì),
ðå÷åíî-ñòîðåíî.
didecere glere feminae in mendacium (äèäåöåðå ôëåðå ôåìèíå èí ìåíäàöèóì),
íÿêîè æåíè ñà ñå íàó÷èëè äà ïëà÷àò, çà äà ëúæàò.
dies quod donat, timeas; cito raptum venit (äèåñ êâîä äîíàò òèìåàñ öèòî ðàïòóì âåíèò),
áîè ñå îò ïîäàðúöèòå íà äåíÿ; áúðæå òîé èäâà äà òè ãè îòíåìå.
defficile est crimen non prodere vultu (äèôèöèëå åñò êðèìåí íîí ïðîäåðå âóëòó),
ìú÷íî å äà íå èçäàäåø ïðåñòúïëåíèåòî ñè ñ èçðàç íà ëèöåòî.
difficile satiram non (äèôèöèëå ñàòèðàì íîí ñêðèáåðå),
ìú÷íî å äà íå ïèøå ÷îâåê ñàòèðè.
discordia fit carior concordia (äèñêîðäèà ôèò êàðèîð êîíêîðäèà),
ïîíÿêîãà ñâàäàòà çàÿê÷àâà ñãîâîðà.
diu apparandum est bellum, ut vincas celeries (äèó àïàðàíäóì åñò áåëóì óò âèíêàñ öåëåðèóñ),
äúëãî âðåìå òðÿáâà äà ñå ãîòâèø çà âîéíà, çà äà ïîáåäèø ïî-ñêîðî.
diuturna quies vitiis alimenta ministrant (äèóòóðíà êâèåñ âèöèèñ àëèìåíòà ìèíèñòðàò),
ïðîäúëæèòåëíàòà ïî÷èâêà å õðàíà íà ïîðîöèòå.
divitiae apud sapientem virum in servitude sunt, apud stultum in imperio (äèâèöèå àïóä ñàïèåí
áîãàòñòâîòî ðîáóâà íà ìúäðèÿ, à íà ãëóïàâèÿ çàïîâÿäâà.
divide et impera (äèâèäå åò èìïåðà),
ðàçäåëÿé è âëàäåé! (ïîëèòè÷åñêî ïðàâèëî íà Ìàêèàâåëè, óñâîåíî è ïðèëàãàíî îò ìîíàðñèòå íà áèâ
dixi! (äèêñè),
êàçàõ! (ôîðìóëà, ñ êîÿòî íåêîè îðàòîðè, çàùèòíèöè ïðåä ñúä è äð. çàâúðøâàò ðå÷òà ñè.
dona ingeni et fortunae proposita omnibus (äîíà èíãåíè åò ôîðòóíå ïðîïîçèòà îìíèáóñ)
äàðîâåòå íà óìà è íà ùàñòèåòî ñà äîñòúïíè çà âñè÷êè.
docendo discimus (äîöåíäî äèñöèìóñ),
êàòî ó÷èìå äðóãèòå è ñàìè ñå ó÷èìå.
dolorem dies consumit (äîëîðåì äèåñ êîíñóìèò),
âðåìåòî óíèùîæàâà ñêðúáòà.
dones eris felix, multos numerabis amicos, tempora si fuerint nubila, solus eris
(äîíåê åðèñ ôåëèêñ ìóëòîñ íóìåðàáèñ àìèêîñ, òåìïîðà ñè ôóåðèíò íóáèëà ñîëóñ åðèñ),
äîêàòî ñè ùàñòëèâ ìíîãî ïðèÿòåëè ùå èìàø, èçìåíÿò ëè ñå âðåìåíàòà, ñàì ùå îñòàíåø.
do ut des (äî óò äåñ),
äàé çà äà òè äàì.
dos non facit faustum conjugium, sed virtus (äîñ íîí ôàöèò ôàóñòóì êîíþãèóì ñåä âèðòóñ),
çåñòðàòà íå ïðàâè áðàêà ùàñòëèâ, íî äîáðîäåòåëòà.
dulce et decorum est pro patria mori (äóëöå åò äåêîðóì åñò ïðî ïàòðèà ìîðè),
ïðèÿòíî è õóáàâî å äà óìðåø çà îòå÷åñòâîòî ñè (ñòèõ îò Õîðàöèé, îòïðàâåí äî ìëàäèòå ðèìëÿíè,
dulcis malorum praeteritorum memoria (äóëöèñ ìàëîðóì ïðåòåðèòîðóì ìåìîðèà),
ñëàäúê å ñïîìåíúò çà èçìèíàëèòå íåùàñòèÿ.
dulcia non novit, qui non gustavit amara (äóëöèà íîí íîâèò, êâè íîí ãóñòàâèò àìàðà),
íå çíàå ñëàäîñòòà îíçè, êîéòî íå å èçïèòàë ãîð÷èâèíà.
dum spiro spero (äóì ñïèðî ñïåðî),
äîêàòî äèøàì, íàäÿâàì ñå, ò. å. äîêàòî ñúì æèâ íå ãóáÿ íàäåæäà.
dum vivimus, vivamus (äóì âèâèìóñ âèâàìóñ),
äîêàòî æèâååì, íåêà æèâååì.
dum vivant stulti vitia, in contraria currunt (äóì âèòàíò ñòóëòè âèöèà èí êîíòðàðèà êóðóíò),
äîêàòî ãëóïàâèòå áÿãàò îò åäíè ïîðîöè, èçïàäàò â äðóãè.
duplicatur bonitas, simul accessit celeritas (äóáëèêàòóð áîíèòàñ, ñèìóë àöåñèò öåëåðèòàñ),
äâîéíî å ñòîðåíîòî äîáðî, ùîì å íà âðåìå.
dura lex, sed lex (äóðà ëåêñ ñåä ëåêñ),
çàêîíúò å ñòðîã, íî å çàêîí! (óïîòðåáÿâà ñå, êîãàòî ñå ãîâîðè çà íÿêîÿ íåïðèÿòíà íàðåäáà, íà
E
åcce homo (åêöå õîìî),
åòî ÷åëîâåêúò! (äóìè íà Ïèëàòà êúì åâðåèòå, êîãàòî èì ïîêàçàë Èñóñà Õðèñòà ñ òðúíåí âåíåö íà
eda, bibi, lude (åäà, áèáè, ëóäå),
ÿæ, ïèé, âåñåëè ñå.
editio princes (åäèöèî ïðèíöåïñ),
ïúðâî èçäàíèå (íà êíèãà).
e duobus malis minimum eligendum est (å äóîáóñ ìàëèñ ìèíèìóì åëèãåíäóì åñò),
îò äâåòå çëèíè òðÿáâà äà ñå èçáèðà ïî-ìàëêàòà.
effugere cupiditatem, regnum est vincere (åôóãåðå êóïèäèòàòåì ðåãíóì åñò âèíöåðå),
êîéòî îòáåãíå ñòðàñòèòå, å ïî-ñèëåí îò öàð.
eget minus mortalis, quo minus cupit (åãåò ìèíóñ ìîðòàëèñ êâî ìèíóñ êóïèò),
êîëêîòî ïî-ìàëêî æåëàå ÷îâåê, òîëêîâà ïî-ìàëêî ñå íóæäàå.
ense et eratro (åíñå åò åðàòðî),
ñ ìå÷ è ðàëî.
e pluribus unum (å ïëóðèáóñ óíóì),
îò ìíîãîòî ñàìî åäíî. - Äåâèç íà Ñúåäèíåíèòå ùàòè, êàòî åäíà ðåïóáëèêà, ñúñòàâåíà îò ìíîãî ùà
årrata (åðàòà),
ñïèñúêúò íà ïå÷àòíèòå ãðåøêè â åäíî ñú÷èíåíèå.
error communis facit jus (åðîð êîìóíèñ ôàöèò þñ),
ãðåøêàòà íà ìíîçèíà ñúñòàâëÿâà çàêîí, ìèñúë èçêàçàíà îò Äèãåñò â III çàêîí).
esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas (åñå îïîðòåò óò âèâàñ íîí âèâåðå óò åäàñ),
òðÿáâà äà ÿäåø, çà äà æèâååø, à íå äà æèâååø, çà äà ÿäåø.
est regium male audire et benefacere (åñò ðåãèóì ìàëå àóäèðå åò áåíåôàöåðå),
äà ÷óâàø, ÷å òå õóëÿò, è ïàê äà ïðàâèø äîáðî å ïî-öàðñêè.
errare humanum est, sed perseverare in errore turpe est (åðàðå õóìàíóì åñò, ñåä ïåðñåâåðàðå è
äà ãðåøèø å ÷îâåøêî, íî äà ïðîäúëæàâàø â ãðåøêà å ïîçîðíî.
esto quod esse videris (åñòî êâîä åñå âèäåðèñ),
áúäè êàêâîòî ñå âèæäàø äà ñè.
etiam hosti fides servanda (åöèàì õîñòè ôèäåñ ñåðâàíäà),
è ñïðÿìî íåïðèÿòåëÿ òðÿáâà äà ñå ñïàçâà äàäåíàòà äóìà.
etiam sine magistro vitia discuntur (åöèàì ñèíå ìàãèñòðî âèöèà äèñêóíòóð),
ïîðîöèòå ñå ó÷àò è áåç ó÷èòåë.
et post malam segetem serendum (åò ïîñò ìàëåì ñåãåòåì ñåðåíäóì),
è ñëåä ëîøà æúòâà òðÿáâà äà ñå ñåå.
et in Arcadia ego (åò èí Àðêàäèà åãî),
è àç æèâåÿ â Àðêàäèÿ! (Âúçêëèê çà åôèìåðíîñòòà íà ùàñòèåòî).
etiam sine lege poena est conscientia (åöèàì ñèíå ëåãå ïåíà åñò êîíñöèåíöèà),
ñúâåñòòà íàêàçâà, äîðè áåç äà å îñúäèë çàêîíúò.
etiam sanato vulnere cicatrix manet (åöèàì ñàíàòî âóëíåðå öèêàòðèêñ ìàíåò),
äîðè îò èçëåêóâàíà ðàíà îñòàâà áåëåã.
et miseriarum portus et partientia (åò ìèçåðèàðóì ïîðòóñ åñò ïàöèåíöèà),
òúðïåíèåòî å ïðèñòàíèùå íà íåùàñòíèòå.
et monere et moneri proprium est verae amicitiae (åò ìîíåðå åò ìîíåðè ïðîïðèóì åñò âåðå àìèöè
äà ìúìðåø è äà áúäåø ìúìðåí å ïðèñúùî íà èñòèíñêîòî ïðèÿòåëñòâî (Öèöåðîí).
ex abrupto (åêñ àáðóïòî),
âíåçàïíî, áåç ïîäãîòîâêà.
ex aequo (åêñ åêâóî),
ïî ðàâíî, íàðàâíî.
ex cathedra (åêñ êàòåäðà),
îò âèñî÷èíàòà íà êàòåäðàòà, ò. å. ñ àâòîðèòåò.
ex commodo (åêñ êîìîäî),
óäîáíî, áåç ïðèòåñíåíèå.
ex-libris (åêñ ëèáðèñ),
èçìåæäó êíèãèòå. Òîçè èçðàç ïîñòàâÿ ÷îâåê âúðõó ñîáñòâåíèòå ñè êíèãè, çàåäíî ñ èìåòî ñè, èíèö
ex nihilo nixil (åêñ íèõèëî íèõèë),
îò íèùî íå ìîæå äà ïðîèçëåçå äðóãî îñâåí íèùî (ôèëîñîôñêè âúçãëåä íà Ëóêðåöèè è íà Åïèêóð).
exegi monumentum aere perennius (åêçåãè ìîíóìåíòóì åðå ïåðåíèóñ),
èçäèãíàõ ïàìåòíèê ïî-òðàåí îò áðîíçà! (ïúðâèÿò ñòèõ îò 30-òà è ïîñëåäíà ïåñåí îò III-òà êíèãà
ex nunc (åêñ íóíê),
îò ñåãà (íàòàòúê).
ex officio (åêñ îôèöèî),
ïî ñëóæáà, ñëóæåáíî, ïî äëúæíîñò.
ex ore parvulorum veritas (åêñ îðå ïàðâóëîðóì âåðèòàñ),
èç óñòàòà íà ìàëêèòå èçëèçà èñòèíàòà.
ex professo (åêñ ïðîôåñî),
â êà÷åñòâîòî íà ÷îâåê, êîéòî ïîçíàâà íàïúëíî ïðåäìåòà ñè (íàïð.: ãîâîðÿ åêñ ïðîôåñî).
ex tunc (åêñ òóíê)
îò òîãàâà íàñàì, äî ñåãà.
exceptis excipiendis (åêñöåïòèñ åêñöèïèåíäèñ),
ñ èçêëþ÷åíèå íà îíîâà, êîåòî òðÿáâà äà áúäå èçêëþ÷åíî (íàïð.: òîâà å åäíî îáùî ïðàâèëî, åêñöå
excusatio non petita, accusatio manifesta (åêñ êóçàöèî íîí ïåòèòà, àêóçàöèî ìàíèôåñòà),
íåïîèñêàíî èçâèíåíèå ïîòâúðæäàâà åäíî îáâèíåíèå.
ex ungue leonem (åêñ óíãâå ëåîíåì),
ïî íîêúò (ùå ïîçíàåø) ëúâà, ò. å. åäèí õóäîæíèê ùå ïîçíàåø ïî íÿêîëêî ìàëêè äðàñêè, (òîíîâå,
ex vitio alterius sapiens emendat suum (åêñ âèöèî àëòåðèóñ ñàïèåíñ åìåíäàò ñóóì),
ìúäðèÿò ïîïðàâÿ ñâîÿòà ãðåøêà, êàòî ãëåäà ÷óæäàòà.
ex uno disce omnes (åêñ óíî äèñöå îìíèñ),
îò åäíî íàó÷è âñè÷êî; îò åäíî ñúäè çà öÿëîòî.
experientia docet stu etos (åêñïåðèåöèà äîöåò ñòó åòîñ),
îïèòúò ó÷è ãëóïöèòå.
exempla sunt odioda (åêçåìïëà ñóíò îäèîäà),
ïðèìåðèòå îáèæäàò.
ex omnilus aliquid, ex toto nihil (åêñ îìíèëóñ àëèêâèä åêñ òîòî íèõèë),
îò âñè÷êî ïî íåùî, îò öÿëîòî íèùî.
experientia est oplima rerum magistra (åêñïåðèåíöà åñò îïëèìà ðåðóì ìàãèñòðà),
îïèòúò å íàé-äîáðèÿ ó÷èòåë.
experto crede Roberto (åêñïåðòî êðåäå Ðîáåðòî),
âåðâàé â Ðîáåðòà, êîéòî ãî çíàå îò îïèò; îòãîâàðÿ íà áúëãàðñêîòî : ïèòàé ïàòèëî.
exceptio probat regulam (åêñöåïöèî ïðîáàò ðåãóëàì),
èçêëþ÷åíèåòî äîêàçâà ïðàâèëîòî.
exire magnus ex tugurio vir potest (åêñèðå ìàãíóñ åêñ òóãóðèî âèð ïîòåñò),
è îò êîëèáà ìîæå äà èçëåçå âåëèê ìúæ.
extrema semper de antefactis iudicant (åêñòðåìà ñåìïåð äå àíòåôàêòèñ þäèêàíò),
êðàÿò âèíàãè ïðåöåíÿâà ïðåäèøíèòå ïîñòúïêè.
exitus acta probat (åêçèòóñ àêòà ïðîáàò),
óñïåõúò õâàëè äåëàòà.
ex lingua stulta veniunt incommode multa (åêñ ëèíãâà ñòóëòà âåíèóíò èíêîìîäà ìóëòà),
îò ãëóïàâèÿ åçèê ïðîèçòè÷àò ìíîãî íåùàñòèÿ.
ex minimis seminibus nascuntur ingentia (åêñ ìèíèìèñ ñåìèíèáóñ íàñêóíòóð èíãåíöèà),
îò ìàëêè ñåìåíà èçíèêâàò ãîëåìè íåùà.
F
facile omnes, cum valemus, recta consulia aegrotis (ôàöèëå îìíåñ êóì âàëåìóñ ðåêòà êîíñóëèà å
âñè÷êè, êîãàòî ñìå çäðàâè, äàâàìå äîáðè ñúâåòè íà áîëíèòå.
factotum (ôàêòîòóì),
÷îâåê, êîìóòî ñå âúçëàãà äà âúðøè âñè÷êî.
fama volat (ôàìà âîëàò),
ìúëâàòà ëåòè, ò. å. ðàçïðîñòðàíÿâà ñå ìíîãî áúðçî.
famam curant multi, pauci conscientiam (ôàìàì êóðàíò ìóëòè, ïàóöè êîíñöèåíöèàì),
ìíîçèíà ñå ãðèæàò çà ñëàâàòà ñè, ìàëöèíà çà ñúâåñòòà ñè.
fas est ab hoste doceri (ôàñ åñò àá õîñòå äîöåðè),
ïîçâîëåíî å äà ñå ó÷è ÷îâåê è îò íåïðèÿòåë.
felix qui rerum potuit conoscere causas (ôåëèêñ êâè ðåðóì ïîòóèò êîíîñöåðå êàóçàñ),
ùàñòëèâ å, êîéòî å ìîæàë äà óçíàå ïðè÷èíàòà íà íåùàòà (Âèðãèëèé).
fervet opus (ôåðâåò îïóñ),
êèïè æèâîòúò.
festina lente (ôåñòèíà ëåíòå),
áúðçàé áàâíî! Äóìè, ïðèïèñâàíè íà ðèìñêèÿ èìïåðàòîð Àâãóñò.
festinationis comites sunt error et paenitentia (ôåñòèíàöèîíèñ êîìèòåñ ñóíò åðîð åò ïåíèòåíöè
ãðåøêèòå è ðàçêàÿíèåòî ñà ñúïúòíèöè íà áúðçàíåòî.
fiat justitia, pereat mundus (ôèàò þñòèöèà ïåðåàò ìóíäóñ),
äà âëàäåå ïðàâäàòà, àêî ùå äà ïîãèíå ñâåòà.
fidem qui perdit, perdere ultra nil potest (ôèäåì êâè ïåðäèò ïåðäåðå óëòðà íèë ïîòåñò),
êîéòî å èçãóáèë äîâåðèå, íèùî ïîâå÷å íå ìîæå äà èçãóáè.
finis coronat opus (ôèíèñ êîðîíàò îïóñ),
êðàÿò, çàâúðøåêúò óâåí÷àâà äåëîòî.
fletus aerumnas levat (ôëåòóñ åðóìíàñ ëåâàò),
ïëà÷úò îáëåê÷àâà òúãàòà.
fluctuat nec mergitur (ôëóêòóàò íåê ìåðãèòóð),
êëàòóøêà ñå, íî íå ïîòúâà. Äåâèç íà ãð. Ïàðèæ, ÷èÿòî åìáëåìà áèëà îùå â ñòàðî âðåìå åäèí êîðà
formosa facies muta commendatio est (ôîðìîçà ôàöèóñ ìóòà êîìåíäàöèî åñò),
êðàñèâîòî ëèöå å íåìà ïðåïîðúêà.
fortuna nimium quem fovet, stultum facit (ôîðòóíà íèìèóì êâåì ôîâåò ñòóëòóì ôàöèò),
ùàñòèåòî ïðàâè ãëóïàâ îíîãîâà, êîãîòî ïðåêàëåíî ïîêðîâèòåëñòâóâà.
fortunam citius reperias, quam retineas (ôîðòóíàì öèöèóñ ðåïåðèàñ êâàì ðåöèíåàñ),
ïî-ëåñíî å äà íàìåðèø ùàñòèå, îòêîëêîòî äà ãî çàäúðæèø.
fraus est accipere, quod non possis reddere (ôðàóñ åñò àêöèïåðå êâîä íîí ïîñèñ ðåäåðå),
êîâàðñòâî å äà ïîëó÷èø òîâà, êîåòî íå ìîæåø äà âúðíåø.
frangar non flectar (ôðàíãàð íîí ôëåêòàð),
÷óïÿ ñå, íî íå ñå îãúâàì, (óïîòðåáÿâà ñå çà èçðàçÿâàíå ñèëàòà íà õàðàêòåðà.
fruges consumere nati (ôðóãåñ êîíñóìåðå íàòè),
ðîäåíè çà äà ïàñÿò (óïîòðåáÿâà ñå çà õîðà êîèòî áåçäåéñòâóâàò).
frugit irreparabile tempus (ôðóãèò èðåïàðàáèëå òåìïóñ),
âðåìåòî áÿãà (ëåòè) áåçâúçâðàòíî (Âèðãèëèé),
frustra habet, qui non utitur (ôðóñòðà õåáåò êâè óòèòóð),
íàïðàçäíî ïðèòåæàâà îíçè, êîéòî íå ãî èçïîëçóâà.
frustra rogatur, qui miserere non potest (ôðóñòðà ðîãàòóð êâè ìèçåðåðå íîí ïîòåñò),
íàïðàçíè ñà ìîëáèòå êúì òîçè, êîéòî íå ìîæå äà ñå ñúæàëè.
G
gaudeamus igitur, juvenus fum sumus! (ãàóäèàìîñ èãèòóð þâåíåñ äóì ñóìóñ),
äà ñå âåñåëèì, ïðî÷åå, äîêàòî ñìå ìëàäè; íà÷àëíèòå äóìè íà òðàäèöèîííàòà ïåñåí íà ëàòèíñêè åç
gaudet tentamine virtus (ãàóäòã òåíòàìèíå âèðòóñ),
äîáðîäåòåëòà ñå ðàäâà â èçêóøåíèå.
gaudia principium nostri sunt saepe doloris (ãåóäèà ïðèíöèïèóì íîñòðè ñóíò ñåïå äîëîðèñ),
ðàäîñòòà ÷åñòî å íà÷àëî íà íàøàòà ñêðúá.
generatio aequivoca (ãåíåðàöèî åêâèâîêà),
ïúðâè÷íî çàðàæäàíå.
generosos animos labor nutrit (ãåíåðîçîñ àíèìîñ ëàáîð íóòðèò),
òðóäúò õðàíè áëàãîðîäíèòå äóøè.
generosus equus haud curat latratum canum (ãåíåðîçóñ åêâóóñ õàóä êóðàò ëàòðàòóì êàíóì),
ïîðîäèñòèÿò êîí íå îáðúùà âíèìàíèå íà ëàÿ íà ïñåòàòà.
genus iritabile vatum (ãåíóñ èðèòàáèëå âàòóì),
ëþòèÿò ðîä íà ïîåòèòå (òàêà Õîðàöèé ïðåäñòàâÿ ðàçäðàçíèòåëíîñòòà íà ïîåòè è ïèñàòåëè).
gladii jus et potestas (ãëàäèè þñ åò ïîòåñòàñ),
ïðàâîòî è ñèëàòà íà ìå÷à.
gloria invidiam invidia seguitur (ãëîðèà èâíèäèàì èíâèäèà ñåãóèòóð),
çàâèñòòà ñëåäâà ñèëàòà.
gloria in excelsis Deo (ãëîðèà èí åêñöåëçèñ äåî),
ñëàâà íà âèøíèõ Áîãó!
gloria victis (ãëîðèà âèêòèñ),
ñëàâà íà ïîáåäåíèòå (äåâèç âúðõó ïàìåòíèöè íà ïàäíàëè âîéíèöè-ãåðîè).
Gnothi telos (ãíüîòè òåëîñ),
ïî ãðúöêè - ïîçíàé öåëòà, êîÿòî ïðåñëåäâàø.
graecum est, non legitur (ãðåêóì åñò, íîí ëåãèòóð),
ïî ãðúöêè å, íå ñå ÷åòå. Òàêà ñå å ïèñàëî è ãîâîðèëî ïðåç ñðåäíèòå âåêîâå, êîãàòî ãðúöêèÿ åçè
gradus futuri est finis praesentis mali (ãðàäóñ ôóòóðè åñò ôèíèñ ïðåçåíòèñ ìàëè),
êðàÿò íà íàñòîÿùåòî çëî å ñòúïêà êúì áúäåùå òàêîâà.
gratis pro Deo (ãðàòèñ ïðî äåî),
çà Áîã äà ïðîñòè, äàðîì.
gravissimum est imperium consuetudinis (ãðàâèñèìóì åñò èìïåðèóì êîíñóåòóäèíèñ),
íàé-òåæêà å âëàñòòà íà íàâèêà.
gravissima est probi hominis iracundia (ãðàâèñèìà åñò ïðîáè õîìèíèñ èðàêóíäèà),
íàé-òåæúê å ãíåâúò íà ÷åñòíèÿ ÷îâåê.
grosso modo (ãðîñî ìîäî),
íà åäðî, ãîðå-äîëó, ïðèáëèçèòåëíî, áåç ïîäðîáíîñòè.
H
habent sua fata libeli (õàáåíò ñóà ôàòà ëèáåëè),
èìàò ñâîÿ ñúäáà (è) êíèãèòå - èçðàç íà ëàòèíñêèÿ ïîåò-ãðàìàòèê Òåðåíöèàí Ìàâúð.
Hannibal ante portas (Õàíèáàë àíòå ïîðòàñ),
Õàíèáàë å ïðåä âðàòèòå (íà Ðèì). Óïîòðåáÿâà ñå, çà äà ñå èçòúêíå åäíà ãðîçÿùà îïàñíîñò.
heu! quam difficilis gloriae custodia est (õåó! êâàì äèôèöèëèñ ãëîðèå êóñòîäèà åñò),
î, êîëêî å ìú÷íî äà ñå çàïàçè ñëàâàòà.
hoc natura est insitum, ut quem timueris, hun semper oderis (õîê íàòóðà åñò èíñèòóì óò êâåì ò
ïðèðîäåí çàêîí å äà ìðàçèø îíîãîâà, îò êîãîòî ñå áîèø.
hodie mihi, cras tibi (õîäèå ìèõè êðàñ òèáè),
äíåñ íà ìåí, óòðå íà òåáå, ò. å. çëèíèòå ñïîëåòÿâàò ïî ðåä ëþäåòå.
homo bonus semper tiro est (õîìî áîíóñ ñåìïåð òèðî åñò),
äîáðèÿò ÷îâåê å âèíàãè åäèí íîâàê (íà÷èíàþù).
hominem quaero! (õîìèíåì êâåðî),
òúðñÿ ÷îâåêà!
hominis tota vita nihil aliud est, quam ad mortem iter (õîìèíèñ òîòà âèòà íèõèë àëèóä åñò êâà
öåëèÿò ÷îâåøêè æèâîò íå å íèùî äðóãî, îñâåí ïúò êúì ñìúðòòà.
hominem experiri multa paupertas iubet (õîìèíåì åêñïåðèòè ìóëòà ïàóïåðòàñ þáåò),
áåäíîñòòà ïðèíóæäàâà ÷îâåêà äà ïðàâè ìíîãî îïèòè.
homo homini lupos (õîìî õîìèíå ëóïîñ),
÷îâåê çà ÷îâåêà å âúëê! (èçðàç íà Ïëàâò, âúçïðèåò îò Áåéêúí è Õîáñ êàòî õàðàêòåðèñòèêà íà ëîø
homo ornat locum, non hominem locus (õîìî îð-íàò ëîêóì, íîí õîìèíåì ëîêóñ),
÷îâåê êðàñè ìåñòîòî, à íå ìåñòîòî ÷îâåêà.
homo, qui tacere nescit, nescit dicere (õîìî êâè òàöåðå íåñöèò, íåñöèò äèöåðå),
÷îâåê, êîéòî íå çíàå äà ìúë÷è, íå çíàå äà ãîâîðè.
homo sum: humani nihil a me alienum puto (õîìî ñóì: õóìàíè íèõèë à ìå àëèåíóì ïóòî),
÷îâåê ñúì è ñìåòàì, ÷å íèùî ÷îâåøêî íå ìè å ÷óæäî (ñòèõ îò Òåðåíöèé, â êîéòî ñå èçðàçÿâà ÷îâå
humanitatis optima est certatio (õóìàíèòàòèñ îïòèìà åñò öåðòàöèî),
íàé-ïîõâàëíî å ñúðåâíîâàíèåòî â ÷îâå÷íîñò.
honesta fama est alterum patrimonium (õîíåñòà ôàìà åñò àëòåðóì ïàòðèìîíèóì),
äîáðîòî èìå å âòîðî íàñëåäñòâî.
honesta mors turpi vita potior (õîíåñòà ìîðñ òóðïè âèòà ïîöèîð),
÷åñòíàòà ñìúðò å ïî äîáðà îò ïîçîðíèÿ æèâîò.
honores mutant mores (õîíîðåñ ìóòàíò ìîðåñ),
ïî÷åñòè ìåíÿò íðàâè (ïðàâÿò äà ñå èçìåíÿò íðàâúò íà ÷îâåêà).
honos honestum decorat, inhonestum notat (õîíîñ õîíåñòóì äåêîðàò èíõîíåñòóì íîòàò),
çà ÷åñòíèÿ ÷åñòòà å óêðàøåíèå, çà íå÷åñòíèÿ ïåòíî.
I
iacet omnis virtus, fama nisi late paret (èàöåò îìíèñ âèðòóñ ôàìà íèçè ëàòå ïàðåò),
âñÿêà çàñëóãà îñòàâà â íåèçâåñòíîñò, àêî ìúëâàòà íå ÿ ðàçãëàñè.
ibidem (èáèäåì),
ïàê òàì, íà ñúùîòî ìÿñòî (óïîòðåáÿâà ñå, êîãàòî ñå öèòèðà íÿêîëêî ïúòè åäíî è ñúùî ñú÷èíåíèå)
ibi pote velet populus, ubi leges valent (èáè ïîòå âàëåò ïîïóëóñ óáè ëåãåñ âàëåíò),
òàì å ñèëåí íàðîäúò, äåòî ñå çà÷èòàò çàêîíèòå.
id agas, tuo te merito ne quis oderit (èä àãàñ òóî òå ìåðèòî íå êâèñ îäåðèò),
òàêà ïîñòúïâàé, ÷å íèêîé äà íå òå ìðàçè çàñëóæåíî.
id alteri crimini no dabis, quod ipse fecisti (èä àëòåðè íîí äàáèñ êâîä èïñå ôåöèñòè),
íå âìåíÿâàé âúâ âèíà äðóãèìó òîâà, êîåòî ñàì ñè èçâúðøèë.
idem (èäåì),
ñúùèÿò èëè ñúùîòî (óïîòðåáÿâà ñå çà èçáåãâàíå íà ïîâòîðåíèÿ).
ignoramus et ignorabimus (èãíîðàìóñ åò èãíîðàáèìóñ),
íå çíàåì è íå ùå çíàåì, äóìè íà åñòåñòâåíèêà Äþáîà Ðàéìîíä çà îñíîâíèòå âúïðîñè íà ÷îâåøêîòî
ignorantia legis neminem exusat (èãíîðàíöèà ëåãèñ íåìèíåì åêñêóçàò),
íåçíàåíå çàêîíà íå èçâèíÿâà íèêîìó.
ignosce saepe alteri, nunquam tibi (èãíîñöå ñåïå àëòåðè íóíêâóàì òèáè),
ïðîùàâàé äðóãèìó ÷åñòî, íà ñåáå ñè íèêîãà.
ignoti nulla cupido (èãíîòè íóëà êóïèäî),
çà íåïîçíàòîòî íèêàêâî ñèëíî æåëàíèå íÿìà.
imago animi vultus est (èìàãî àíèìè âóëòóñ åñò),
ëèöåòî å îãëåäàëî íà äóøàòà.
immodica ira gignit insaniam (èìîäèêà èðà ãèãíèò èíñàíèàì),
íåóìåðåíèÿò ãíåâ ðàæäà áåçóìèå.
imedit ira animum, ne possis cernere verum (èìïåäèò èðà àíèìóì íå ïîñèñ öåðíåðå âåðóì),
ãíåâúò ïðå÷è äà íå ìîæåø äà âèäèø èñòèíàòà.
imperium in imperio (èìïåðèóì èí èìïåðèî),
äúðæàâà â äúðæàâà, êîãà èçâåñòíè ëèöà â åäíà äúðæàâà èçáÿãâàò äà ñå ïîä÷èíÿâàò íà îáùîäúðæàâí
in abstracto (èí àáñòðàêòî),
â àáñòðàêòíîñòòà, ò. å. áåç äà ñå äúðæè ñìåòêà çà äåéñòâèòåëíîñòòà.
in corpore (èí êîðïîðå),
âêóïîì; â ïúëåí ñúñòàâ.
in globo (èí ãëîáî),
èçöÿëî, âêóïîì, ãëîáàëíî.
in aeternum (èí åòåðíóì),
âúâ âå÷íîñòòà, ò. å. çà âèíàãè.
in cauda venenum (èí êàóäà âåíåíóì),
â îïàøêàòà å îòðîâàòà (êîãàòî èñêàìå äà êàæåì, ÷å æëú÷íîñòòà ñå ïðîÿâÿâà â êðàÿ íà åäíà ðå÷ è
in extenso (èí åêñòåíçî),
èçöÿëî, íà äúëãî è øèðîêî, îáøèðíî.
in extremis (èí åêñòðåìèñ),
â êðàéíèÿ, ïîñëåäíèÿ ìîìåíò (íàïð.: èçïîâåäâàì ñå èí åêñòðåìèñ).
in infinitum (èí èíôèíèòóì),
äî áåçêîíå÷íîñò, äî áåçêðàéíîñò.
in dubiis abstim (èí äóáèèñ àáñòèì),
â êîëåáàíèåòî ñè ñïðè äà âçåìàø âñÿêàêâî ðåøåíèå.
insertus animus dimidium est sapientiae (èíöåðòóñ àíèìóñ äèìèäèóì åñò ñàïèåíöèå),
ñúìíåíèåòî å ïîëîâèí ìúäðîñò.
in amore forma plus valet, quam auctoritas (èí àìîðå ôîðìà ïëóñ âàëåò êâàì àóêòîðèòàñ),
â ëþáîâòà õóáîñòòà èìà ïî-ãîëÿìî çíà÷åíèå îò âëàñòòà.
in amore semper mendax iracundia est (èí àìîðå ñåìïåð ìåíäàêñ èðàêóíäèà åñò),
â ëþáîâòà âèíàãè ãíåâúò å ïðåñòîðåí.
in facto (èí ôàêòî),
íà äåëî, â äåéñòâèòåëíîñò.
in honorem (èí õîíîðåì),
â ÷åñò.
in hoc signo vinces (èí õîê ñèãíî âèíöåñ),
ñ òîçè çíàê ùå ïîáåäèø. - Ñïîðåä ïðåäàíèåòî, êîãàòî èìïåðàòîð Êîíñòàíòèí òðúãíàë äà âîþâà ñðå
iniquum est collapses manum non porrigere (èíèêâóóì åñò êîëàïñèñ ìàíóì íîí ïîðèãåðå),
íåñïðàâåäëèâî (æåñòîêî) å äà íå ïîäàâàø ðúêà íà ïàäíàëèòå (Ñåíåêà).
ingrato tellus homine nil peius creat (èíãðàòî òåëóñ õoìèíå íèë ïåèóñ êðåàò),
íèùî ïî-ëîøî çåìÿòà íå ñúçäàâà îò íåáëàãîäàðíèÿ ÷îâåê.
inimicum, quamovis humilem, docti metuere est (èíèìèêóì êâàìîâèñ õóìèëåì äîêòè ìåòóåðå åñò),
ìúäðèÿò ñå áîè è îò íàé-ñëàáèÿ âðàã.
in limine (èí ëèìèíå),
íà ïðàãà, â ñàìîòî íà÷àëî.
in medias res (èí ìåäèàñ ðåå),
â ñàìèÿ âúïðîñ, â ñðåäíèòå ðàáîòè.
in medio stat virtus (èí ìåäèî ñòàò âèðòóñ),
äîáðîäåòåëòà ñòîè ïî ñðåäàòà, ò. å. íå îòèâà äî êðàéíîñòè.
in memoriam (èí ìåìîðèàì),
â ïàìåò íà, â ñïîìåí, çà ñïîìåí.
in nihil sapiendo vita est in iucundissima (èí íèõèë ñàïèåíäî âèòà åñò þêóíäèñèìà),
æèâîòúò å ïðèÿòåí, êîãàòî íå ìúäðóâàìå.
in omnia paratus (èí îìíèà ïàðàòóñ),
ãîòîâ çà âñè÷êî.
intus et in cute (èíòóñ åò èí êóòå),
âúòðå è ïîä êîæàòà; ïðåí. îñíîâíî: òîé ãî ïîçíàâà èíòóñ åò èí êóòå.
in partibus (èí ïàðòèáóñ),
â ñòðàíèòå (íà íåâåðâàùèòå). Òîçè èçðàç ñå óïîòðåáÿâàë çà åïèñêîïè ñ ÷èñòî ïî÷åòíè òèòëè, áåç
in rerum natura (èí ðåðóì íàòóðà),
â ïðèðîäàòà (åñòåñòâîòî) íà íåùàòà.
in secula seculorum (èí ñåêóëà ñåêóëîðóì),
îòãîâàðÿ íà ñòàðîáúëãàðñêîòî, âî âåê è âåêîâ: âúâ âåêîâåòå íà âåêîâåòå, âåêîâå÷íî.
instar omnium (èíñòàð îìíèóì),
ïî ïîäîáèå íà âñè÷êè.
in statu quo ante (èí ñòàòó êâî àíãå),
â ïî-ðàíøíîòî, ò. å â ñúùîòî ïîëîæåíèå.
intensus arcus nimium facile rumpitur (èíòåíçóñ àðêóñ íèìèóì ôàöèëå ðóìïèòóð),
ïðåêàëåíî îáòåãíàòèÿò ëúê ëåñíî ñå ÷óïè.
intelligenti pauca (èíòåëèãåíòè ïàóêà),
íà ÷îâåê, êîéòî çíàå äà ðàçáèðà, ìàëêî äóìè ñà ïîòðåáíè.
in tempore opportuno (èí òåìïîðå îïîðòóíî),
â áëàãîïðèÿòíèÿ ìîìåíò.
inter arma silent leges (èíòàð àðìà ñèëåíò ëåãåñ),
ìåæäó îðúæèÿòà çàêîíèòå ìúë÷àò, ò. å. òàì, äåòî ãîâîðè îðúæèåòî, çàêîíèòå îñòàâàò ìúðòâà áóêâ
in terminis (èí òåðìèíèñ),
íà êðàÿ, íà ïîñëåäíî ìÿñòî, â ïîñëåäíèÿ ìîìåíò.
inter nos (èíòåð íîñ),
ïîìåæäó íàñ, ò. å. ïîìåæäó íàñ äà ñè îñòàíå.
inter os et offam multa accidere possunt (èíòåð îñ åò îôàì ìóëòà àêöèäåðå ïîñóíò),
ìåæäó óñòàòà è çàëúêà ìíîãî íåùî ìîæå äà ñå ñëó÷è.
in Venere semper certat dolor et gaudium (èí Âåíåðå ñåìïåð öåðòàò äîëîð åò ãàóäèóì),
â ëþáîâòà âèíàãè ñå áîðÿò ñêðúáòà è ðàäîñòòà.
inventus-ventus (èíâåíòóñ-âåíòóñ),
ìëàäîñòòà ìèíàâà êàòî âåòúðà.
in usum Delphini (èí óçóì Äåëôèíè),
çà óïîòðåáà íà ïðåñòîëîíàñëåäíèêà èëè äîôèíà.
ipso facto (èïñî ôàêòî),
ïî ñèëàòà íà ñàìîòî äåëî, íà ôàêòèòå.
ipso jure (èïñî þðå),
ïî ñèëàòà íà ïðàâîòî, íà çàêîíà.
ira furor brevis est (èðà ôóðîð áðåâèñ åñò),
ãíåâúò å êðàòêîòðàéíà ëóäîñò (ñòèõ îò Õîðàöèé).
iratus, cum ad se rediit, sibi tum irascitur (èðàòóñ êóì àä ñå ðåäèèò ñèáè òóì èðàñöèòóð),
ðàçãíåâåíèÿò, ùîì ñå îïîìíè, ñå ãíåâè íà ñåáå ñè.
is fecit cui prodest (èñ ôåöèò êâè ïðîäåñò),
òîç ãî íàïðàâè, êîéòî èìà îò òîâà èçãîäà.
iter est, quacumque dat prior vestigium (èòåð åñò êâàêóìêâå äàò ïðèîð âåñòèãèóì),
âñåêè ìîæå äà ìèíå, äåòî ïðåäè íåãî å îñòàâåíî ÷îâåøêà ñëåäà.
iusta atque audire magistratum decet (þñòà àòêâå èíþñòà àóäèðå ìàãèñòðàòóì äåöåò),
íà óïðàâíèêà ïðèëè÷à äà èçñëóøà ñïðàâåäëèâîòî è íåñïðàâåäëèâîòî.
L
labia pudenti (ëàáèà ïóäåíòè),
ñðàìíèòå óñòíè.
labores parturientum (ëàáîðåñ ïàðòóðèåíòóì),
ðîäèëíèòå áîëêè.
labor vincit omnia (ëàáîð âèíöèò îìíèà),
òðóäúò âñè÷êî ïîáåæäàâà.
labor non onus, sed beneficium (ëàáîð íîí îíóñ ñåä áåíåôèöèóì),
òðóäúò íå å áðåìå, à áëàãîäåÿíèå.
labore peracto, quiis jacanda (ëàáîðå ïåðàêòî êâèèñ þêàíäà),
ñëåä èçâúðøåíà ðàáîòà, ïî÷èâêàòà å ïðèÿòíà.
lacrimae pondera vocis habent (ëàêðèìå ïîíäåðà âîöèñ õàáåíò),
ñúëçèòå èìàò ñèëàòà íà ãëàñà.
lascivia et laus nunquam habent concordiam (ëàñöèâèà åò ëàóñ íóíêâàì õàáåíò êîíêîðäèàì),
ðàçïóñíàòîñòòà è äîáðîäåòåëòà íèêîãà íå æèâåÿò â ñúãëàñèå.
lapis phiiosophorum (ëàïèñ ôèëîñîôîðóì),
ôèëîñîôñêè êàìúê, êîéòî ñïîðåä àëõèìèöèòå, èìàë ñâîéñòâî äà ïðåâðúùà ìåòàëèòå â çëàòî.
lapsus calami (ëàïñóñ êàëàìè),
ãðåøêà íà ïåðîòî, ò. å. ïðè ïèñàíåòî.
lapsus linguae (ëàïñóñ ëèíãâå),
ãðåøêà íà åçèêà, ò. å. ïðè èçãîâàðÿíåòî.
lassata necdum satiata (ëàñàòà íåêäóì ñàöèàòà),
èçìîðåíà, íî íå îùå íàñèòåíà (èçðàç, ñ êîéòî Þâåíàë îïèñâà íåíàñèòíàòà ïîõîò íà Ìåñàëèíà ïðè
latu sensu (ëàòó ñåíñó),
â øèðîêèÿ ñìèñúë íà äóìàòà.
lege artis (ëåãå àðòèñ),
ïî ïðàâèëàòà íà èçêóñòâàòà.
leo a laportibus insultatur mortuus (ëåî à ëàïîðèáóñ èíñóëòàòóð ìîðòóóñ),
ñ óìðåëèÿ ëúâ äîðè çàÿöèòå ñå ãàâðÿò.
levis sit tibi terra! (ëåâèñ ñèò òèáè òåðà),
ëåêà òè ïðúñò!
leve fut onis, quod bene fertur (ëåâå ôóò îíèñ êâîä áåíå ôåðòóð),
ëåê ñòàâà òîâàðúò, êîéòî äîáðå ñå íîñè.
lex loci (ëåêñ ëîöè),
ìåñòåí çàêîí (èëè îáè÷àé).
lex non scripta (ëåêñ íîí ñêðèïòà),
íåïèñàí çàêîí, ò. å. îáè÷àéíîòî ïðàâî.
libenter homines id, quod volunt, credunt (ëèáåíòåð õîìèíåñ èä êâîä âîëóíò êðåäóíò),
õîðàòà íà äðàãî ñúðäöå âÿðâàò â òîâà, êîåòî æåëàÿò.
libido sexualis (ëèáèäî ñåêñóàëèñ),
ïîëîâî âëå÷åíèå.
linguam compescere virtus non minima est (ëèíãâàì êîìïåñöåðå âèðòóñ íîí ìèíèìà åñò),
íå å ìàëêà äîáðîäåòåë äà îáóçäàåø åçèêà ñè.
loco dolenti (ëîêî äîëåíòè),
íà áîëíîòî ìåñòî (ìåäèöèíñêè èçðàç).
loco citato (ëîêî öèòàòî),
íà öèòèðàíîòî (ïîñî÷åíîòî, ãîðåêàçàíîòî) ìåñòî.
locum tenens (ëîêóì òåíåíñ),
çàìåñòíèê, íàìåñòíèê.
locus criminis (ëîêóñ êðèìèíèñ),
ìåñòîòî, êúäåòî å èçâúðøåíî ïðåñòúïëåíèåòî; ìåñòîïðåñòúïëåíèå.
lucrum sine damno alterius fieri non potest (ëóêðóì ñèíå äàìíî àëòåðèóñ ôèåðè íîí ïîòåñò),
ïå÷àëáàòà çà åäíîãî å çàãóáà çà äðóãèãî.
lupus in fabula (ëóïóñ èí ôàáóëà),
ãîâîðÿò çà âúëêà, à òîé å â êîøàðàòà.
M
magister dixit (ìàãèñòåð äèêñèò),
ó÷èòåëÿò êàçà; äóìè, èçïîëçóâàíè êàòî äîâîä èäÿù îò àâòîðèòåò.
magistratus lex est loquens, lex autem mutus magistratus (ìàãèñòðàòóñ ëåêñ åñò ëîêâåíñ ëåêñ à
÷èíîâíèêúò å çàêîí, êîéòî ãîâîðè, à ïúê çàêîíúò å ÷èíîâíèê, êîéòî ìúë÷è.
magni animi est injurias despicere (ìàãíè àíèìè åñò èíþðèàñ äåñïèöåðå),
íà âåëèêèÿ äóõ å ñâîéñòâåíî äà ïðåçèðà îáèäèòå.
mala sunt vicina bonis (ìàëà ñóíò âèöèíà áîíèñ),
çëîòî å ñúñåä íà äîáðîòî.
mala tempora curront (ìàëà òåìïîðà êóðîíò),
òåæêè âðåìåíà ïðåæèâÿâàìå.
malefacere qui vult, nunquam non causam invenit (ìàëåôàöåðå êâè âóëò íóíêâàì íîí êàóçàì èíâåí
êîéòî èñêà äà íàïðàâè çëî, âñåêîãà ùå íàìåðè ïîâîä.
male vivet, quisquis nesciet mori bene (ìàëå âèâåò êâèñêâèñ íåñöèåò ìîðè áåíå),
ëîøî æèâåå òîçè, êîéòî íå ùå çíàå äà óìðå äîñòîéíî.
malo periculosam libertatem quam quietum servitium (ìàëî ïåðèêóëîçàì ëèáåðòàòåì êâàì êâèåòóì
ïðåäïî÷èòàì åäíà ñâîáîäà ñ âñè÷êè ñâîè óãðîçè, ïðåä åäíî òèðàíè÷åñêî ïðàâèòåëñòâî ñ âñè÷êè ñâ
malo videri nimis timidis, quam parum prudens (ìàëî âèäåðè íèìèñ òèìèäóñ êâàì ïàðóì ïðóäåíñ),
ïðåäïî÷èòàì äà èçãëåæäàì ïðåêàëåíî ñòðàõëèâ, îòêîëêîòî ìàëêî áëàãîðàçóìåí.
malus bonum ubi se simulat, tunc est pessimis (ìàëóñ áîíóì óáè ñå ñèìóëàò, òóíê åñò ïåñèìóñ),
êîãàòî ëîøèÿò ñå ïðåñòðóâà íà äîáúð, òîãàâà òîé å íàé-ëîø.
malus est vocandus, qui sui causa est bonus (ìàëóñ åñò âîêàíäóñ êâè ñóè êàóçà åñò áîíóñ),
ëîø å òîÿ, êîéòî å äîáúð çà ëè÷íà îáëàãà.
manu militari (ìàíó ìèëèòàðè),
ñ âúîðúæåíà ñèëà, ò. å. ÷ðåç ïðèáåãâàíå äî âúîðúæåíà ñèëà, äî ìèëèöèÿòà.
manus manum lavat (ìàíóñ ìàíóì ëàâàò),
ðúêà, ðúêà ìèå.
maxima egestas avaritia (ìàêñèìà åãåñòàñ àâàðèöèà),
ñêúïåðíè÷åñòâîòî å íàé-ãîëÿìàòà ñèðîìàøèÿ.
medice, cura te ipsum (ìåäèöå êóðà òå èïñóì),
ëåêàðþ, ñàì ñåáå ñè èçëåêóâàé! (êàçâà ñå íà íåêàíåí ñúâåòíèê, êîéòî ñàì ñå íóæäàå îò ñúâåò).
melius est nubere quam uri (ìåëèóñ åñò íóáåðå êâàì óðè),
ïî-äîáðå å äà ñå æåíÿò, îòêîëêîòî äà ñå ðàçæåíâàò. Äóìè íà ñâ. Ïàâåë â ïúðâîòî ìó ïîñëàíèå êú
memento (ìåìåíòî),
áåëåæêà çà íàïîìíÿíå; áåëåæíèê çà âïèñâàíå íà íåùà, çà êîèòî ÷îâåê èñêà äà ñè ñïîìíè ïî-êúñíî
memento mori (ìåìåíòî ìîðè),
ïîìíè, ÷å ùå óìðåø.
Mane, Thekel, Phares!,
(ò. å. îòìåðåíî, ïðåáðîåíî, ðàçäåëÿíî), ïðîðî÷åñêî çàïëàøâàíå, êîåòî íåâèäèìà ðúêà íà÷åðòàëà
memoria minuitur, nisi eam exerceas (ìåìîðèà ìèíóèòóð íèçè åàì åêçåðöåñ),
ïàìåòòà íàìàëÿâà, àêî íå ÿ óïðàæíÿâàø.
mendacem memorem esse oportet (ìåíäàöåì ìåìîðåì åñå îïîðòåò),
ëúæåöúò òðÿáâà äà ïîìíè.
mendax est furax (ìåíäàêñ åñò ôóðàêñ),
ëúæåöúò å êðàäåö.
mens sana in corpore sano (ìåíñ ñàíà èí êîðïîðå ñàíî),
çäðàâ äóõ â çäðàâî òÿëî (äóìè íà Þâåíàë).
memento, homo, quia pulvis es et in pulvere reverteris (ìåìåíòî õîìî, êâèà ïóëâèñ åñ åò èí ïó
ñïîìíÿé ñè, ÷îâå÷å, ÷å ñè ïðàõ è ÷å íà ïðàõ ùå ñå ïðåâúðíåø.
mirabile dictu (ìèðàáèëå äèêòó),
÷óäíî äà ñå êàæå.
mirabile visu (ìèðàáèëå âèçó),
÷óäíî äà ñå âèäè.
minime sibi quisque notus est (ìèíè ìå ñèáè êâèñêâèå íîòóñ åñò),
âñåêîé íàé-ìàëêî å ïîçíàò íà ñåáå ñè.
miseri est nescire sine periclo vivere (ìèçåðè åñò íåñöèðå ñèíå ïåðèêëî âèâåðå),
çëîùàñòåí å îíÿ, êîéòî íå óìåå äà æèâåå ñðåä îïàñíîñò.
modus operandi (ìîäóñ îïåðàíäè),
íà÷èí çà äåéñòâóâàíå, ïîñòúïâàíå.
modus procedendi (ìîäóñ ïðîöåäåíäè),
íà÷èí íà ïîñòúïâàíå, íà÷èí íà äåéñòâèå.
modus vivendi (ìîäóñ âèâåíäè),
íà÷èí íà æèâååíå (â ñìèñúë: ñïîãîäáà, ñïîðàçóìåíèå ìåæäó äâå âðàæäóâàùè èëè íåïðèÿòåëñêè íàñò
mora cogitationis deligentia est (ìîðà êîãèòàöèîíèñ äèëèãåíöèà åñò),
áàâíîñòòà â ìèñëåíåòî å ãîëÿìî äîñòîéíñòâî.
more maiorum (ìîðå ìàèîðóì),
îáè÷àÿ íà ñòàðèòå.
mors ultima ratio (ìîðå óëòèìà ðàöèî),
ñìúðòòà å ïîñëåäíèÿ ðàçóì (ïîñëåäíî ãëåäàíå íà ñìåòêè, îò÷èòàíå) êðàéíèÿò ñìèñúë íà âñè÷êî.
moto proprio (ìîòî ïðîïðèî),
ïî ñâîå ïîáóæäåíèå, íåïðèíóäåíî.
multi sunt vocati, pauci vero electi (ìóëòè ñóíò âîêàòè, ïàóöè âåðî åëåêòè),
ìíîçèíà ñà çâàíè, íî ìàëöèíà èçáðàíè. Äóìè íà Èñóñ Õðèñòîñ (ñïîðåä åâàíãåëèåòî íà Ìàòåÿ è Ìàð
musco lapis volutus obducitur (ìóñêî ëàïèñ âîëóòóñ îáäóöèòóð),
òúðêàëÿùèÿò ñå êàìúê íå õâàùà ìúõ.
mutatis mutandis (ìóòàòèñ ìóòàíäèñ),
îòêàê ñå èçìåíÿò îíèÿ íåùà, êîèòî òðÿáâà äà áúäàò èçìåíåíè, ñ íåèçáåæíè ïðîìåíè.
N
natura non facit saltus (íàòóðà íîí ôàöèò ñàëòóñ),
ïðèðîäàòà íå ïðàâè ñêîêîâå, ò. å. âñè÷êî ó íåÿ ñå ðàçâèâà åñòåñòâåíî, ñ ïîñëåäîâàòåëíîñò.
naturalia non sunt turpia (íàòóðàëíà íîí ñóíò òóðïèà),
åñòåñòâåíèòå íåùà íå ñà ñðàìîòèè.
naturam expelles furca, tamen usque recurret (íàòóðàì åêñïåëåñ ôóðêà òàìåí óñêâå ðåêóðåò),
ùå ïðîãîíÿ ïðèðîäàòà (ò. å. åñòåñòâåíèÿ èíñòèíêò) ñ âèëèöàòà (ñúñ ñèëàòà), íî òÿ îòíîâî (âèíà
naturae convenienter vive (íàòóðå êîíâåíèåíòåð âèâå),
æèâåé ñúãëàñíî ñ ïðèðîäàòà.
ne cede malis (íå öåäå ìàëèñ),
íå îòñòúïâàé ïðåä íåùàñòèåòî.
necessitas egentem mendacem facit (íåöåñèòàñ åãåíòåì ìåíäàöåì ôàöèò),
íóæäàòà ïðàâè áåäíèÿ ëúæåö.
Necessitas, quod poscit, nisi das, eripit (íåöåñèòàñ êâîä ïîñöèò íèçè äàñ åðèïèò),
íóæäàòà òðÿáâà òîâà, êîåòî èñêà, àêî íå é ñå äàâà.
nec pluribus impar (íåê ïëóðèáóñ èìïàð),
íå ðàâåí íà ìíîçèíà (íà ìíîãî ñëúíöà), ò. å. ïî-âèñø îò äðóãèòå. Ñàìîíàäååí äåâèç íà ôðåíñêèÿ
nec plus ultra (íåê ïëóñ óëòðà),
íå ïî-äàëå÷, ò. å. îò òóé ïîâå÷å å íåâúçìîæíî. Íàäïèñ, êîéòî, ñïîðåä ïðåäàíèåòî, áèë ïîñòàâåí
nec scire pas est omnia (íåê ñöèðå ïàñ åñò îìíèà),
íå å ïîçâîëåíî äà çíàå ÷îâåê âñè÷êî.
negando causa avaro nunquam deficit (íåãàíäî êàóçà àâàðî íóíêâàì äåôèöèò),
ñêúïåðíèêúò âèíàãè íàìèðà ïîâîä äà îòêàæå.
negat sibi ipse, qui, quod difficile est petit (íåãàò ñèáè èïñå êâè êâîä äèôèöèëå åñò ïåòèò),
ñàì íà ñåáå ñè îòêàçâà òîçè, êîéòî èñêà òîâà êîåòî å ìú÷íî.
nemo ante mortem beatus (íåìî àíòå ìîðòåì áåàòóñ),
íèêîé íå å áëàæåí ïðåäè ñìúðòòà ñè (äóìè íà ãðúöêèÿ ìúäðåö Ñîëóí êúì áîãàòèÿ öàð Êðåç, êîéòî
nemo ignavia immortalis factus est (íåìî èãíàâèà èìîðòàëèñ ôàêòóñ åñò),
íèêîé ÷ðåç ëåíîñò íå å ñòàíàë áåçñìúðòåí.
nemo ita pauper vivit, quam pauper natus est (íåìî èòà ïàóïåð âèâèò êâàì ïàóïåð íàòóñ åñò),
íèêîé íå æèâåå òîëêîâà áåäåí, êîëêîòî áåäåí å ðîäåí.
nemo patriam, quia magna est, amat, sed quia sua (íåìî ïàòðèàì, êâèà ìàãíà åñò àìàò ñåä êâèà
íèêîé íå îáè÷à ðîäèíàòà çàòîâà, ÷å òÿ å ãîëÿìà, à ÷å å íåãîâà.
nemo potest omnia scire (íåìî ïîòåñò îìíèà ñöèðå),
íèêîé íå ìîæå äà çíàå âñè÷êî.
nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur (íåìî ïðóäåíñ ïóíèò êâèà ïåêàòóì åñò ñ
íèêîé áëàãîðàçóìåí íå íàêàçâà çàòîâà, çàùîòî å ñãðåøåíî, à çà äà ñå íå ãðåøè.
nemo timendo ad summum pervenit locum (íåìî òèìåíäî àä ñóìóì ïåðâåíèò ëîêóì),
íèêîé íå å äîñòèãíàë ñúñ ñòðàõ äî íàé-âèñîêîòî ìÿñòî.
ne plus promittas, quam praestari possis (íå ïëóñ ïðîìèòàñ êâàì ïðåñòàðè ïîñèñ),
äà íå îáåùàâàø ïîâå÷å, îòêîëêîòî ìîæåø äà èçïúëíèø.
ne quidquam incipies, quod poeniteat, cave (íå êâèäêâàì èíöèïèåñ êâîä ïåíèöåò êàâå),
ïàçè ñå, äà íå ñå çàëîâèø çà íåùî, çà êîåòî äà ñå ðàçêàéâàø.
nervus probandi (íåðâóñ ïðîáàíäè),
íåðâúò íà îíîâà, êîåòî òðÿáâà äà ñå äîêàæå.
nervus rerum (íåðâóñ ðåðóì),
íåðâ íà íåùàòà (êîèòî èìà äà ñå âúðøàò); ãëàâíîòî íåùî çà ïðåäïðèÿòèÿ - ïàðèòå.
ne varietur (íå âàðèåòóð),
äà íå ñå èçìåíÿ! (êàçâà ñå çà ðåäàêöèÿ íà äîêóìåíò èëè çà èçäàíèå â îêîí÷àòåëåí âèä).
nihil aliud est ebrietas quam voluntaria insania (íèõèë àëèóä åñò åáðèåòàñ êâàì âîëóíòàðèà èí
ïèÿíñòâîòî íå å íèùî äðóãî îñâåí äîáðîâîëíà ëóäîñò.
nihil est in intellectu quod prius non fuerit in sensu (íèõèë åñò èí èíòåëåêòó êâîä ïðèóñ íîí
íèùî íÿìà â ðàçóìà, êîåòî ïðåäè òîâà äà íå å áèëî â ÷óâñòâàòà.
ninil est simul et inventum et perfectum (íèõèë åñò ñèìóë åò èíâåíòóì åò ïåðôåêòóì),
íèùî íå å åäíîâðåìåííî èçíàìåðåíî è óñúâúðøåíñòâóâàíî.
nihil sub sole novum (íèõèë ñóá ñîëå íîâóì),
íèùî íå å íîâî ïîä ñëúíöåòî.
nihilo minus (íèõèëî ìèíóñ),
íèùî ïî-ìàëêî.
nil nimis (íèë íèìèñ),
íèùî ïðåêàëåíî.
nil novi sub sole (íèë íîâè ñóá ñîëå),
íèùî íîâî ïîä ñëúíöåòî (äóìè íà öàð Ñîëîìîí).
nil sine magno vita labore dedit mortalibus (íèë ñèíå ìàãíî âèòà ëàáîðå äåäèò ìîðòàëèáóñ),
íèùî áåç ãîëÿì òðóä æèâîòúò íå å äàðèë íà ïðîñòîñìúðòíèòå.
nimis alit flammam, grandior aura necat (íèìèñ àëèò ôëàìàì ãðàíäèîð àóðà íåêàò),
òèõèÿò âåòúð õðàíè ïëàìúêà, ñèëíèÿò ãî çàäóøàâà.
nisi per te sapias, frustra sapientem audias (íèçè ïåð òå ñàïèàñ ôðóñòðà ñàïèåíöåì àóäèàñ),
àêî ìúäðîñòòà íå å â òåáå, íàïðàçäíî ùå ñëóøàø ìúäðåöèòå.
nitimur in vetitum semper cupimusque negata (íèòèìóð èí âåòèòóì ñåìïåð êóïèìóñêâå íåãàòà),
âèíàãè ñå ñòðåìèì êúì òîâà, êîåòî å çàáðàíåíî è æåëàåì íåùàòà, êîèòî íè ñå îòêàçâàò.
nil admirari (íèë àäìèðàðè),
îò íèùî äà íå ñå òðîãâàòå (â ìîðàëíî è èíòåëåêòóàëíî îòíîøåíèå). Òîçè èçðàç, âúçïðèåò îò Õîðà
nolens-volens (íîëåíñ-âîëåíñ),
âîëþ-íåâîëþ, ùåø-íåùåø.
noli me tangere (ïîëè ìå òàíãåðå),
íå ñå äîêîñâàé äî ìåíå! (äóìè íà Õðèñòà êúì Ìàãäàëèíà). Óïîòðåáÿâà ñå â ïðåí. ñìèñúë çà íåùî
nolite mittere margaritas ante porcos (íîëèòå ìèòåðå ìàðãàðèòàñ àíòå ïîðêîñ),
íå õâúðëÿé áèñåðè íà ñâèíåòå.
nomen et omen (íîìåí åò îìåí),
èìå è êîáà (çëîêîáíîñò).
nomina stultorum scribuntur ubique locorum (íîìèíà ñòóëòîðóì ñêðèáóíòóð óáèêâå ëîêîðóì),
èìåíàòà íà ãëóïöèòå âèñÿò ïî ñòåíèòå.
non bis in idem (íîí áèñ èí èäåì),
ïðàâîñúäíà àêñèîìà, ñïîðåä êîÿòî ÷îâåê íå ìîæå äà áúäå ñúäåí äâà ïúòè çà åäíî è ñúùî ïðåñòúïë
non bonus est ulli, qui malus ipse sibi (íîí áîíóñ åñò óëè êâè ìàëóñ èïñå ñèáè),
çà íèêîãî íå å äîáúð, êîéòî å ëîø çà ñåáå ñè.
non est bonitas esse meliorem pessimo (íîí åñò áîíèòàñ åñå ìåëèîðåì ïåñèìî),
äà ñè ïî-äîáúð îò íàé-ëîøèÿ, íå çíà÷è äà ñè äîáúð.
non ex quovis ligno fit Mercurius (íîí åêñ êâîâèñ ëèãíî ôèò Ìåðêóðèóñ),
íå îò âñåêî äúðâî ìîæå äà ñå èçâàå Ìåðêóðèé, - îòãîâàðÿ íà áúëãàðñêàòà ïîãîâîðêà: îò âñåêî äú
non facile de innocente crimen fingitur (íîí ôàöèëå äå èíîöåíòå êðèìåí ôèíãèòóð),
íå ëåñíî ñå èçìèñëÿ ïðåñòúïëåíèå çà íåâèííèÿ.
non ignara mala miseris succurrere disco (íîí èãíàðà ìàëà ìèçåðèñ ñóêóðåðå äèñêî),
ïîçíàâàéêè íåùàñòèåòî, çíàÿ äà ïîìàãàì íà íåùàñòíèòå.
non est tuum, fortuna quod fecit tuum (íîí åñò òóóì ôîðòóíà êâîä ôåöèò òóóì),
íå å òâîå òîâà, êîåòî ùàñòèåòî å íàïðàâèëî òâîå.
non ille beatus, qui multa scit, sed qui facit, quae bona esse scit (íîí èëå áåàòóñ êâè ìóëòà
íå å ùàñòëèâ, êîéòî ìíîãî çíàå, íî êîéòî ïðàâè òîâà, êîåòî çíàå, ÷å å äîáðî.
non metuit mortem qui scit contemnere vitam (íîí ìåòóèò ìîðòåì êâè ñöèò êîíòåìíåðå âèòàì),
íå ñå ñòðàõóâà îò ñìúðòòà, êîéòî óìåå äà ïðåçèðà æèâîòà.
non multa, sed multum (íîí ìóëòà ñåä ìóëòóì),
íå ìíîãî äóìè, à ìíîãî äåëà.
nonunquam sera est ad bonus mores via (íîíóêâàì ñåðà åñò àä áîíóñ ìîðåñ âèà),
ïîíåêîãà å êúñíî äà âëåçåì â ïðàâèÿ ïúò.
non novit virtus calamitati cedere (íîí íîâèò âèðòóñ êàëàìèòàòè öåäåðå),
ñìåëîñòòà íå óìåå äà îòñòúïâà ïðåä îïàñíîñòèòå.
non numeranda, sed ponderanda argumenta (íîí íóìåðàíäà ñåä ïîíäåðàíäà àðãóìåíòà),
äîêàçàòåëñòâàòà íå ñå áðîÿò, à ñå òåãëÿò.
non plus ultra (íîí ïëóñ óëòðà),
íå ïîâå÷å îòòàòúê ò. å. ïðåäåë, çàä êîéòî íå ìîæå äà ñå îòêàæå ïðåí.: íåùî ñúâúðøåíî, íåíàäìè
non possimus (íîí ïîñèìóñ),
íå ìîæåì (èçðàç íà îòðè÷àíå èëè íà ñúïðîòèâà ñðåùó ïðåäÿâåíî èñêàíå).
non potest bene geri res pubblica multorum imperiis (íîí ïîòåñò áåíå ãåðè ðåñ ïóáëèêà ìóëòîðè
äúðæàâàòà íå ìîæå äà ñå óïðàâëÿâà äîáðå, êîãàòî ìíîçèíà çàïîâåäâàò.
no pudere dicere quod non pude est centire (íîí ïóäåðå äèöåðå êâîä íîí ïóäå åñò öåíòèðå),
íå ñå ñðàìóâàì äà èçêàæà òîâà, çà êîåòî íå ñå ñðàìóâàì äà ìèñëÿ (Âèðãèëèé).
non qui parum habent, sed qui plus cupido pauc per est (íîí êâè ïàðóì õàáåíò ñåä êâè ïëó êóïè
íå òîçè, êîéòî èìà ìàëêî íî êîéòî èñêà äà èìà ïîâå÷å, å áåäåí (Ñåíåêà).
non sibi, sed patriae (íîí ñèáè ñåä ïàòðèå),
íå çà íàñ, à çà íàøåòî îòå÷åñòâî.
Non quam diu, sed quam ben vixseris refert (íîí êâàì äèó ñåä êâàì áåí âèêñåðèñ ðåôåðò),
íå å âàæíî êîëêî âðåìå, à êîëêî äîáðå ñè æèâåë.
nun qua itur, sed qua eumdur est (íîí êâà èòóð ñåä êâà åóìäóð åñò),
íå ïðåç ãäå ñå ìèíàâà, à ïðåç ãäå òðåáâà äà ñå ìèíå.
non quis, sed quid (íîí êâèñ ñåä êâèä),
íå êîé, à êàêâî, ò. å. íå ëèöåòî, à äåëîòî.
non scit vox missa reverti (íîí ñöèò âîêñ ìèñà ðåâåðòè),
êàçàíàòà äóìà íå ñå âðúùà âå÷å.
non scholae, sed vitae discendum (íîí ñêõîëå ñåä âèòå äèñöåíäóì),
òðåáâà äà ñå ó÷èì, íå çà ó÷èëèùåòî, à çà æèâîòà.
non sibi, sed omnibus (íîí ñèáè ñåä îìíèáóñ),
íå çà ñåáå ñè, à çà âñè÷êè.
nosce te ipsum (íîñöå òå èïñóì),
ïîçíàé ñåáå ñè! (ëàòèíñêè ïðåâîä íà ïðî÷óòèÿ ñòàðîãðúöêè íàäïèñ ãíîòè ñåàâòîí âúðõó õðàìà íà
nota bene (íîòà áåíå),
çàáåëåæè äîáðå, ò. å. îáúðíè âíèìàíèå! - Ñúêðàòåíî ñå ïèøå: N. B.
novissima verba (íîâèñèìà âåðáà),
íàé-íîâè, ò. å. ïîñëåäíè äóìè. Óïîòðåáÿâà ñå îáèêíîâåíî çà îçíà÷àâàíå íà ïîñëåäíèòå äóìè íà ó
nulla regula sine exceptione (íóëà ðåãóëà ñèíå åêñöåïöèîíå),
íÿìà ïðàâèëî áåç èçêëþ÷åíèå.
nunquam non paratus (íóíêâàì íîí ïàðàòóñ),
íèêîãà íåïðèãîòâåí.
nulla dies sine linea (íóëà äèåñ ñèíå ëèíåà),
íèêàêúâ äåí áåç ðåä, ò. å. íå ïðîïóñêàé äåí, áåç äà èçâúðøèø íåùî!
nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit (íóëóì ìàãíóì èíãåíèóì ñèíå ìèêñòóðà äåìåí
íå ñúùåñòâóâà ãîëåì òàëàíò áåç äîçà îò ëóäîñò (Ñåíåêà).
nulla tempestas magna perdurat (íóëà òåìïåñòàñ ìàãíà ïåðäóðàò),
íèòî åäíà ãîëÿìà áóðÿ íå òðàå äúëãî âðåìå.
nullus agenti dies longus est (íóëóñ àãåíòè öèåñ ëîíãóñ åñò),
çà òðóäîëþáèåòî íèòî åäèí äåí íå å äúëúã.
nullum tam impudens mendacium est, ut teste careat (íóëàì òàì èìïóäåíñ ìåíäàöèóì åñò óò òåñòå
íèêîÿ ëúæà íå å òúé áåçî÷ëèâà, êàêòî òàçè, çà êîÿòî íÿìà ñâèäåòåë.
nunc aut numquam (íóíê àóò íóìêâàì),
ñåãà èëè íèêîãà.
nunc est bibendum (íóíê åñò áèáåíäóì),
ñåãà òðÿáâà äà ïèåì! (èçðàç íà Õîðàöèé ïî ïîâîä íà ïîáåäàòà ïðè Àêöèóì. Óïîòðåáÿâà ñå ôàìèëèà
nunquam, ubi diu fuit ignis, deficit vapor (íóíêâàì óáè äó ôóèò èãíèñ äåôèöèò âàïîð),
íèêîãà íå ëèïñâà äèì òàì, äåòî äúëãî å èìàëî îãúí.
nunquam aliud natura, aliud sapientia dicit (íóíêâàì àëèóä íàòóðà àëèóä ñàïèåíöèà äèöèò),
íèêîãà ïðèðîäàòà íå ãîâîðè åäíî, à ìúäðîñòòà äðóãî.
nunquam periculum sine periculo vincitur (íóíêâàì ïåðèêóëóì ñèíå ïåðèêóëî âèíöèòóð),
íèêîãà îïàñíîñòòà íå ñå ïîáåæäàâà áåç îïàñíîñò.
nutritur vento, vento restinguitur ignis (íóòðèòóð âåíòî âåíòî ðåñòèíãóèòóð èãíèñ),
îãúíÿò ñå ïîäõðàíâà è ãàñè îò âåòúðà.
O
obsequium, amicos verita odium parit (îáñåêâèóì àìèêîñ âåðèòà îäèóì ïàðèò),
óãàæäàíåòî ñúçäàâà ïðèÿòåëè, èñòèíàòà - íåïðèÿòåëè.
oderint, dum metuant (îäåðèò äóì ìåòóàíò),
íåêà ìå ìðàçÿò, ñòèãà äà ñå áîÿò. Èçðàç íà ëàòèíñêèÿ òðàãè÷åñêè ïîåò Àöèé, öèòèðàí îò Öèöåðîí
odi profanum vilgus (îäè ïðîôàíóì âèëãóñ),
ìðàçÿ ïðîñòèÿ íàðîä (Õîðàöèé).
odi sapientem, qui sibi ipsi non sapit (îäè ñàïèåíöåì êâè ñèáè èïñè íîí ñàïèò),
ìðàçÿ ìúäðåö, êîéòî çà ñåáå ñè íå å ìúäðåö.
odium est ira inveterata (îäèóì åñò èðà èíâåòåðàòà),
îìðàçàòà å çàñòàðÿë ãíåâ.
officium damno esse haud decet praestantibus (îôèöèóì äàìíî åñå õàóä äåöåò ïðåñòàíòèáóñ),
óñëóãàòà íå áèâà äà å âúâ âðåäà íà òîçè, êîéòî ÿ ïðàâè.
oleum perdidisti (îëåóì ïåðäèäèñòè),
ïðàõîñàë ñè ìàñëîòî, ò. å. èçãóáèë ñè âðåìåòî. (Äðåâíèòå ñå îñâåòÿâàëè ñ äúðâåíî ìàñëî è êàçâ
omne ignotum pro magnifico est (îìíå èãíîòóì ïðî ìàãíèôèêî åñò),
âñåêî íåùî, êîåòî íå ïîçíàâàìå, ñ÷èòàìå ãî çà ÷óäåñíî. (Âåëèêîëåïåí àôîðèçúì íà Òàöèò).
omne nimium nocet (îìíå íèìèóì íîöåã),
âñåêî èçëèøåñòâî (âñåêî ïðåêàëåíî) âðåäè.
omne principium grave (îìíå ïðèíöèïèóí ãðàâå),
âñåêî íà÷àëî å òðóäíî.
omne vivum ex ovo (îìíå âèâóì åêñ îâî),
âñåêà æèâà òâàð ïðîèçõîæäà îò çàðîäèø. Àôîðèçúì íà àíãëèéñêèÿ áèîëîã Õàðâåé).
omne nimium vertitur in vitium (îìíå íèìèóì âåðòèòóð èí âèöèóì),
âñè÷êî ïðåêàëåíî ñå ïðåâðúùà â ïîðîê.
omnia bona bonis (îìíèà áîíà áîíèñ),
âñè÷êè íåùà ñà äîáðè çà äîáðèòå.
omnia mecum porto (îìíèà ìåêóì ïîðòî),
âñè÷êîòî ñè áîãàòñòâî íîñÿ ñúñ ñåáå ñè. - Îòãîâîð íà ãðúöêèÿ ìúäðåö Áèàñ êúì íåãîâèòå ñúãðàæä
omnia si perdas, famam servare memento! (îìíèà ñè ïåðäàñ ôàìàì ñåðâàðå ìåìåíòî),
àêî âñè÷êî èçãóáèø, ãëåäàé äà çàïàçèø äîáðîòî ñè èìå.
omnia sunt incerta, cum a jure discessum est (îìíèà ñóíò èíöåðòà êóì à þðå äèñöåñóì åñò),
âñè÷êî å íåñèãóðíî, êîãàòî ÷îâåê å îòñòúïèë îò ïðàâîòî.
omnia vincit amor (îìíèà âèíöèò àìîð),
ëþáîâòà âñè÷êî ïîáåæäàâà.
omnis amans amens (îìíèå àìàíñ àìåíñ),
âñåêè âëþáåí å áåçóìåí.
omnis dies velut ultimus ordinandus est (îìííñ äèåñ âåëóò óëòèìóñ îðäèíàíäóñ åñò),
âñåêè äåí òðåáâà äà ñå ðàçïðåäåëÿ òàêà, êàòî ÷å ëè å ïîñëåäåí.
îmnis homo mendax (îìíèñ õîìî ìåíäàêñ),
âñåêè ÷îâåê å ëúæåö.
omnium rerum mors est extremum (îìíèóì ðåðóì ìîðñ åñò åêñòðåìóì),
îò âñè÷êè íåùà ñìúðòòà å ïîñëåäíîòî.
onus probandi (îíóñ ïðîáàíäè),
çàäúëæåíèåòî (ãëàâíî íà îáâèíèòåëÿ) äà ïîäêðåïè ñ äîêàçàòåëñòâà îáâèíåíèÿòà ñè.
opera et studio (îïåðà åò ñòóäèî),
ñ òðóä è ïðèëåæàíèå.
o pessimum periclum, quod opertum latet! (î ïåñèìóì ïåðèêëóì êâîä îïåðòóì ëàòåò),
íàé-ëîøà å ñêðèòàòà îïàñíîñò.
ora et labora (îðà åò ëàáîðà),
ìîëè ñå è ðàáîòè.
ora pro nobis (îðà ïðî íîáèñ),
ìîëè ñå çà íàñ.
orbis pictus (îðáèñ ïèêòóñ),
ïúñòúð ñâåò, ñâåò â îáðàçè, òðóä íà áåëåæèòèÿ ÷åøêè ïåäàãîã ßí Àìîñ Êîìåíñêè.
o sancta simplicitas! (î ñàíêòà ñèìïëèöèòàñ),
î ñâåùåíà ïðîñòîòà! Âúçêëèê, ïðèïèñâàí íà ßí Õóñ (à ñïîðåä äðóãè - íà Èåðîíèì Ïðàæêè), êîãàòî
o tempora, o mores! (î òåìïîðà, î ìîðåñ),
î âðåìåíà, î íðàâè! Âúçêëèê, ñ êîéòî Öèöåðîí èçêàçâà âúçìóùåíèåòî ñè îò ïîêâàðàòà íà ñúâðåìåí
P
pacem cum hominibus, bellum cum vitiis habe (ïàöåì êóì õîìèíèáóñ áåëóì êóì âèöèèñ õàáå),
æèâåé â ìèð ñ õîðàòà, à âîäè âîéíà ñ ïîðîöèòå èì.
palmam qui metuit ferat (ïàëìàì êâè ìåòóèò ôåðàò),
íåêà íîñè ïàëìàòà îíçè, êîéòî ÿ çàñëóæèë.
panem et circenses (ïàíåì åò öèðöåíçåñ),
õëÿá è çðåëèùà. Ïðåçðèòåëíè äóìè íà Þâåíàë êúì ðèìëÿíèòå îò åïîõàòà íà óïàäúêà, êîèòî íå ìèñë
paratae lacrimae insidias, non fletum indicant (ïàðàòå ëàêðèìå èíñèäèàñ íîí ôëåòóì èíäèêàíò),
ïðåñòîðåíèòå ñúëçè èçäàâàò êîâàðñòâî, à íå ïëà÷.
parcere subjectis et debellare superbos (ïàðöåðå ñóáèåêòèñ åò äåáåëàðå ñóïåðáîñ),
äà ùàäèø ïîä÷èíèëèòå ñå è äà óêðîòèø íàäìåííèòå. Äóìè ïîñòàâåíè îò Âèðãèëèé â óñòàòà íà Àíõèç
parcimonia est magnum vectigal (ïàðöèìîíèà åñò ìàãíóì âåêòèãàë),
ïåñòåëèâîñòòà å ãîëÿì äîõîä.
parem non fert (ïàðåì íîí ôåðò),
íå ïîíàñÿ, íå òúðïè ðàâåí íà ñåáå ñè.
pares cum paribus facillime congragantur (ïàðåñ êóì ïàðèáóñ ôàöèëèìå êîíãðàãàíòóð),
ðàâíè ñ ðàâíè íàé-ëåñíî ñå ñúáèðàò.
par interim (ïàð èíòåðèì),
ïðèâðåìåííî. Óïîòðåáÿâà ñå çà îçíà÷àâàíå âðåìåííî çàìåñòâàíå íà äëúæíîñòíî ëèöå (íàïð.: óïðàâ
paritur pax bello (ïàðè òóð ïàêñ áåëî),
ìèðúò ñå ðàæäà îò âîéíà.
pars adversa (ïàðñ àäâåðñà),
ïðîòèâíàòà ñòðàíà (â ïðîöåñ).
parum fidei miseris est (ïàðóì ôèäåè ìèçåðèñ åñò),
íà íåùàñòíèöèòå ñå âÿðâà ìàëêî.
parturient montes, nascetur ridiculus mus! (ïàðòóðèåíò ìîíãåñ íàñöåòóð ðèäèêóëóñ ìóñ),
çàìú÷èëà ñå å ïëàíèíàòà è ðîäèëà ìèøêà. (Õîðàöèé).
parvum parva decent (ïàðâóì ïàðâà äåöåíò),
íà ìàëêèÿ ïðèëè÷à ìàëêîòî.
paciens, quia aeternus (ïàöèåíñ êâèà åòåðíóñ),
òúðïåëèâ, çàùîòî å âå÷åí. Èçðàç, ñ êîéòî ñâ. Àâãóñòèí èçêàçâà âúçõèùåíèåòî ñè îò ïðåãîëÿìàòà
pauca, sed bona (ïàóêà ñåä áîíà),
ìàëêî íåùà, íî äîáðè íåùà.
pecunia tua tecum est (ïåêóíèà òóà òåêóì åñò),
ïàðèòå òè çàåäíî ñ òåáå äà ïîãèíàò! Ïðî÷óòè äóìè, îòïðàâåíè îò àïîñòîë Ïåòúð êúì Ñèìîí Ìàãåñí
pectus facit theologum (ïåêòóñ ôàöèò òåîëîãóì),
ñúðäöåòî ïðàâè áîãîñëîâà, ò. å. áîãîñëîâ ñòàâà ïî óáåæäåíèå.
pecunia una regimem est rerum omnium (ïåêóíèà óíà ðåãèìåì åñò ðåðóì îìíèóì),
ïàðèòå ñà åäíè÷úê äâèãàòåë íà âñè÷êè íåùà.
per aspera ad astra (ïåð àñïåðà àä àñòðà),
ïðåç ãðàïàâèíèòå êúì çâåçäèòå, ò. å. ñ òðóä âñè÷êî ñå ïîñòèãà.
pereat mundus (ïåðåàò ìóíäóñ),
íåêà ïîãèíå ñâåòúò!
pericla timidus, etiam quae non sunt, videt! (ïåðèêëà òèìèäóñ åöèàì êâóå íîí ñóíò âèäåò),
ñòðàõëèâåöúò âèæäà îïàñíîñòè è òàì äåòî ãè íÿìà.
per fas et nefas (ïåð ôàñ åò íåôàñ),
÷ðåç ïîçâîëåíîòî è íåïîçâîëåíîòî, ò. å. ÷ðåç âñè÷êè ñðåäñòâà, íà âñåêà öåíà.
pericula qui audit ante vicit, quam accipit (ïåðèêóëà êâè âóäåò àíòå âèöèò êâóàì àêöèïèò),
ñìåëèÿò ïîáåæäàâà îïàñíîñòòà, ïðåäè äà å èçïèòàë.
perdes maiora, minora nisi sevaveris (ïåðäåñ ìàéîðà ìèíîðà íèçè ñåðâàâåðèñ),
ùå èçãóáèø â ãîëåìèòå ðàáîòè, àêî íå óìååø äà ïàçèø ìàëêîòî.
perpetuo vincit, qui utitur clementia (ïåðïåòóñ âèíöèò êâè óòèòóð êëåìåíöèà),
âèíàãè ïîáåæäàâà, êîéòî å ñíèçõîäèòåëåí.
per quae sis tutus, illa simper sogites (ïåð êâóå ñèñ òóòóñ èëà ñåìïåð êîãèòåñ),
âèíàãè ìèñëè çà òîâà, êîåòî òè îñèãóðÿâà ñïîêîéñòâèåòî.
pingue ingenium (ïèíãâå èíãåíèóì),
çàòëúñòÿë, òúï óì.
plaudete cives (ïëàóäåòå öèâåñ),
ðúêîïëåñêàéòå, ãðàæäàíè! Ñ òåçè äóìè àêòüîðèòå íà äðåâíèÿ Ðèì ìîëåëè ïóáëèêàòà äà ðúêîïëåñêà
plus stricto mendax offendit lingua mucrone (ïëóñ ñòðèêòî ìåíäàêñ îôåíäèò ëèíãâà ìóêðîíå),
ëúæëèâèÿò åçèê íàðàíÿâà ïî-ñèëíî îò èçâàäåíèÿ ìå÷.
plerique metu boni, non innocentia (ïëåðèêâå ìåòó áîíè íîí èíîöåíöèà),
ïîâå÷åòî õîðà ñà äîáðè îò ñòðàõ, íå îò äîáðîäåòåë.
poena potest demi, culpa perennis erit (ïåíà ïîòåñò äåìè êóëïà ïåðåíèñ åðèò),
íàêàçàíèåòî ìîæå äà ñå íàìàëè, à âèíàòà å âå÷íà.
poeta nascitur, orator fit (ïîåòà íàñöèòóð, îðàòîð ôèò),
ïîåòúò ñå ðàæäà, îðàòîðúò ñå ñúçäàâà.
post calamitatem memoria alia est calamitas (ïîñò êàëàìèòàòåì ìåìîðèà àëèà åñò êàëàìèòàñ),
ñïîìåíúò çà ïðåæèâåíî íåùàñòèå å íîâî íåùàñòèå.
post factum (ïîñò ôàêòóì),
ñëåä ñâúðøåíèÿ ôàêò, ñëåä ñëó÷êàòà.
post festum (ïîñò ôåñòóì),
ñëåä ïðàçäíèêà, ò. å. ìíîãî êúñíî.
post factum, nullum consilium (ïîñò ôàêòóì íóëóì êîíñèëèóì),
ñëåä èçâúðøåíî íåùî, áåçïîëåçíî å äà ñå ðàçñúæäàâà ïîâå÷å.
post scriptum (ïîñò ñêðèïòóì),
ïîñëå ïèñàíîòî, ï.ï. ïðèïèñàíî íåùî êúì ñâúðøåíî è ïîäïèñàíî ïèñìî.
potius mori quam foedari (ïîöèóñ ìîðè êâóàì ôåäàðè),
ïî-äîáðå äà óìðåø, îòêîëêîòî äà ñå îïîçîðèø.
praemissis praemittendis (ïðåìèñèñ ïðåìèòåíäèñ),
íåùàòà, êîèòî ñà çà ïðåäïîñòàâêè.
primo mihi (ïðèìî ìèõè),
íàé-íàïðåä íà ìåíå ñè (äåâèç íà åãîèñòèòå).
primo occupanti (ïðèìî îêóïàíòè),
íà ïúðâèÿ çàâîåâàòåë. Ôîðìóëà, ñïîðåä êîÿòî ïðàâîòî íà ïúðâîòî çàâçåìàíå ñúñòàâÿ, ïðè ëèïñà í
primum discere, dein docere (ïðèìóì äèñöåðå äåèí äîöåðå),
ïúðâî ñå íàó÷è, ñëåä òîâà ó÷è.
primum vivere deinde philosophari (ïðèìóì âè-âåðå äåèíäå ôèëîñîôàðè),
íàé-íàïðåä äà ìèñëèì çà æèâîòà, òà ïîñëå çà ôèëîñîôèÿòà. Ïîäèãðàâàòåëíè äóìè, îòïðàâÿíè â ñòà
primus inter pares (ïðèìóñ èíòåð ïàðåñ),
ïðúâ ìåæäó ðàâíèòå íà ñåáå ñè.
privatissime (ïðèâàòèñèìå),
â íàé-òåñåí êðúã.
pro aris et focis (ïðî àðèñ åò ôîöèñ),
çà îëòàðèòå íà îãíèùàòà. Óïîòðåáÿâà ñå êîãàòî èñêàìå äà ïîäêðåïèì åäíà ñïðàâåäëèâà âîéíà.
prodest, quicunque obesse non vult, quum potest (ïðîäåñò êâèêóíêâå îáåñå íîí âóëò êâóóì ïîòåñ
ïðèíàñÿ ïîëçà, êîéòî íå æåëàå äà âðåäè, êîãàòî ìîæå.
pro doma sua (ïðî äîìà ñóà),
çà äîìà ñè, ò. å. çà ñîáñòâåíàòà ñè ÷åðãà, çà ëè÷íèÿ ñè èíòåðåñ.
pro forma (ïðî ôîðìà),
çà ôîðìà, çà ëèöå, çà î÷è (êîãàòî ñå ãîâîðè çà íåùî, êîåòî å íàïðàâåíî, ñàìî çà äà ñå êàæå, ÷
pro memoria (ïðî ìåìîðèà),
çà íàïîìíÿíå. - Èçðàç, óïîòðåáÿâàí â äèïëîìàöèÿòà çà ïèñìåíèòå èçëîæåíèÿ íà íåêîè ñïåöèàëíè â
promissum cadit in debitum (ïðîìèñóì êàäèò èí äåáèòóì),
âñÿêî îáåùàíèå å åäíî çàäúëæåíèå (äúëã).
pro patria (ïðî ïàòðèà),
çà îòå÷åñòâîòî.
pro rege saepe, pro patria semper (ïðî ðåãå ñåïå ïðî ïàòðèà ñåìïåð),
÷åñòî çà êðàëÿ, âèíàãè çà îòå÷åñòâîòî. (Äåâèç íà ôðåíñêèÿ äúðæàâíèê Êîëáåð).
pudorem alienum qui eripit, perdit suum (ïóäîðåì àëèåíóì êâè åðèïèò ïåðäèò ñóóì),
êîéòî ëèøàâà äðóãèãî îò ñðàì, ãóáè ñâîÿ.
pulvis et umbra sumus (ïóëâèñ åò óìáðà ñóìóñ),
ïðàõ è ñÿíêà ñìå.
Q
quae desiit amicitia, ne cepit quidem (êâóå äåçèèò àìèöèöèà íå öåïèò êâèäåì),
ïðèÿòåëñòâîòî, êîåòî å ïðåñòàíàëî, äîðè íå å ïî÷âàëî.
quails artifex pereo! (êâàëèñ àðòèôåêñ ïåðåî),
çàãèâàì êàòî ãîëÿì àðòèñò! Òîâà ñà ïîñëåäíèòå äóìè, êîèòî Íåðîí èçðåêúë, ïðåäè äà çàãèíå, çà
quails pater, talis filius (êâàëèñ ïàòåð òàëèñ ôèëèóñ),
êàêúâòî áàùàòà, òàêúâ è ñèíúò.
quails rex, talis grex (êâàëèñ ðåêñ òàëèñ ãðåêñ),
êàêúâòî öàðÿò, òàêîâà è ñòàäîòî (îò ïîäàíèöè).
quails vita, finis ita (êâàëèñ âèòà ôèíèñ èòà),
êàêúâòî å æèâîòúò, òàêúâ å è êðàÿò.
quam miserum est mortem cupere, nec posse emore! (êâàì ìèçåðóì åñò ìîðòåì êóïåðå íåê ïîñå åìî
êàêâî íåùàñòèå, äà èñêàø äà óìðåø è äà íå ìîæåø!
quam miserium est, ubi te capitant, qui defenderint! (êâàì ìèçåðèóì åñò óáè òå êàïèòàíò êâè ä
êàêâî íåùàñòèå, äà áúäåø íàïàäíàò îò òèÿ, êîèòî ñà òå çàùèùàâàëè.
quam saepe veniam, qui negaverat petit! (êâàì ñåïå âåíèàì êâè íàãàâåðàò ïåòèò),
êîëêî ÷åñòî èñêà ïðîøêà òîÿ, êîéòî ÿ å îòêàçâàë!
quam timidus is est, paupertatem qui temet! (êâóàì òåìèäóñ èñ åñò ïàóïåðòàòåì êâè òèìåò),
êîëêî å ñòðàõëèâ òîÿ, êîéòî ñå áîè îò áåäíîñò!
quamvis acerbus, qui monet, nulli nocet (êâóàìâèñ àöåðáóñ êâè ìîíåò íóëè íîöåò),
êîëêîòî è äîñàäíè, ñúâåòèòå íèêîìó íå âðåäÿò.
quantum satis (êâóàòóì ñàòèñ),
êîëêîòî å äîñòàòú÷íî, êîëêîòî òðÿáâà.
quasi (êâàçè),
óæ, êàòî ÷å; ïî÷òè.
quasi modo genitus (êâàçè ìîäî ãåíèòóñ),
ïî íÿêàêúâ ñè íà÷èí ðîäåí; óæ íåêàê ðîäåí.
quem Deus vult perdere demental (êâóåì äåóñ âóëò ïåðäåðå äåìåíòàë),
Áîã îòíèìà ðàçóìà íà îíçè, êîãîòî èñêà äà ïîãóáè.
quem Jupiter perdere vult, dementat prius (êâóåì Þïèòåð ïåðäåðå âóëò äåìåíãàò ïðèóñ),
êîãîòî Þïèòåð èñêà äà ïîãóáè, ïî-íàïðåä ìó âçåìà óìà.
quid ipse sis, non quid habearis interest (êâóèä èïñå ñèñ íîí êâóèä õàáåðèñ èíòåðåñò),
âàæè êàêúâ ñè, íå çà êàêúâ ñå ñìåòàø ñàì.
qui aequo malis animo miscetur, est malus (êâè åêâóî ìàëèñ àíèìî ìèñöñòóð åñò ìàëóñ),
êîéòî ðàâíîäóøíî ãëåäà çëîòî å ëîø.
quid leges sine moribus vanae proficiónt? (êâèä ëåãåñ ñèíå ìîðèáóñ âàíå ïðîôèöèóíò),
êàêâà ïîëçà îò çàêîíè, êîãàòî íÿìà äîáðè íðàâè?
quid novi (êâèä íîâè),
êàêâî íîâî èìà? Ôàìèëèàðíî çàïèòâàíå ìåæäó äâå áëèçêè ëèöà, êîãàòî ñå ñðåùíàò.
qui accusare volunt, probationes habere debent (êâè àêóçàðå âîëóíò ïðîáàöèîíåñ õàáåðå äåáåíò)
òèÿ, êîèòî îáâèíÿâàò, òðåáâà äà èìàò äîêàçàòåëñòâà.
quidquid agis, prudenter age, et respice finem (êâèäêâèä àãèñ ïðóäåíòåð àãå åò ðåñïèöå ôèíåì)
êàêâîòî âúðøèø, áëàãîðàçóìíî ãî âúðøè è ìèñëè çà êðàÿò ìó.
quid tibi pecunia opus est, si ea uti non potes? (êâèä òèáè ïåêóíèà îïóñ åñò ñè åà óòè íîí ïî
êàêâà íóæäà èìàø îò ïàðè, ùîì íå ìîæåø äà ãè èçïîëçóâàø.
quieta non movere (êâèåòà íîí ìîâåðå),
ñïîêîéíèòå ðàáîòè äà íå ñå ñìóùàâàò, ò. å. íåðàçóìíî å äà ñå ïîäèãàò íàíîâî óòèõíàëèòå ñïîðîâ
qui facilis credit, facilis quoque fallitur idem (êâè ôàöèëèñ êðåäèò ôàöèëèñ êâîêâóå ôàëèòóð
êîéòî ëåñíî âÿðâà, ëåñíî ñå ëúæå.
qui nescit dissimulare, nescit regnare (êâè íåñöèò äèñèìóëàðå íåñöèò ðåãíàðå),
êîéòî íå çíàå äà ïðèêðèâà, íå ìîæå äà öàðóâà. Ëþáèì èçðàç íà Ëþäîâèê XI.
qui nescit pati, nescit dominari (êâè íåñöèò ïåòè íåñöèò äîìèíàðè),
êîéòî íå óìåå äà òúðïè, íå óìåå äà óïðàâëÿâà.
qui nimium probat, nihil probat (êâè íèìèóì ïðîáàò íèõèë ïðîáàò),
êîéòî äîêàçâà òâúðäå ìíîãî, íå äîêàçâà íèùî.
qui potui, feci; faciant meliora potentes (êâè ïîòóè ôåöè ôàöèàíò ìåëèîðà ïîòåíòåñ),
êàêâîòî ìîæàõ, íàïðàâèõ ; íåêà ïðàâÿò ïî-äîáðå îíèÿ, êîèòî ìîãàò.
qui pro quo (êâè ïðî êâî),
êîé çà êîãî - ïîãðåøêà èëè íåäîðàçóìåíèå, êîåòî ïðîèçõîæäà îò âçèìàíå åäíî íåùî (èëè ëèöå) çà
qui semet accusat, crimine non indigent (êâå ñåìåò àêóçàò êðèìèíå íîí èíäèãåò),
êîéòî ñåáå ñè îáâèíÿâà, âèíàãè èìà çà êàêâî.
qui scribit, bis legit (êâè ñêðèáèò áèñ ëåãèò),
êîéòî ïèøå, äâà ïúòè ÷åòå, ò. å. çà äà ðàçáåðåø åäèí òåêñò - àêî ãî ïðåïèøåø, âñå åäíî, ÷å ñè
qui sibi modo vivit, merito aliis est mortuus (êâè ñèáè ìîäî âèâèò ìåðèòî àëèèñ åñò ìîðòóóñ),
êîéòî æèâåå ñàìî çà ñåáå ñè, ñ ïðàâî ñå ñ÷èòà óìðåë çà äðóãèòå.
qui tacet consentire vedetur (êâè òàöåò êîíñåíòèðå âåäåòóð),
êîéòî ìúë÷è, çíà÷è å ñúãëàñåí (îäîáðÿâà). Ìàêñèìà îò ðèìñêîòî ïðàâî.
qui ventum seminat, turbinem metet (êâè âåíòóì ñåìèíàò òóðáèíåì ìåòåò),
êîéòî ñåå âåòúð, ùå æúíå áóðÿ.
qui usque tandem (êâî óñêâóå òàíäåì),
òîâà ñà íà÷àëíèòå äóìè íà ïúðâàòà ðå÷, êîÿòî Öèöåðîí ïðîèçíåñúë ñðåùó Êàòèëèíà, êîãàòî ïîñëåä
quod Deus conjunxit, homo non separet (êâîä äåóñ êîíþíêñèò õîìî íîí ñåïàðåò),
êàêâîòî Áîã ñúåäèíè, ÷îâåêúò íå ìîæå äà ðàçäåëè; èçâåñòíèÿò ïðèíöèï îò Åâàíãåëèåòî (I. Ìàòåé)
quod bonum felix faustum fortunatumque sit (êâîä áîíóì ôåëèêñ ôàóñòóì ôîðòóíàòóìêâóå ñèò),
èçðàç íà áëàãîïîæåëàíèå: íåêà òîâà ñå óâåí÷àå ñ ùàñòèå è äîáúð óñïåõ.
quod cibus aliis, aliis est atrum venenum (êâîä öèáóñ àëèèñ àëèèñ åñò àòðóì âåíåíóì),
òîâà, êîåòî çà åäíè å õðàíà, çà äðóãè å îòðîâà.
quod erat demonstrandum (êâîä åðàò äåìîíñòðàíäóì),
òîâà, êîåòî òðåáâàøå äà ñå äîêàæå.
quo felicitas devertit, ibi pernoctat et invidia (êâî ôåëèöèòàñ äåâåðòèò èáè ïåðíîêòàò åò èíâ
äåòî ñå ïîäñëîíè ùàñòèåòî, òàì íîùóâà è çàâèñòòà.
quod sors feret, feremus aequo animo (êâîä ñîðñ ôåðåò ôåðåìóñ åêâóî àíèìî),
òîâà, êîåòî íè äîíåñå ñúäáàòà, íåêà ãî ïîíåñåì ñúñ ñìèðåíèå (Òåðåíöèé).
quod timeas, citius, quam quod speres, evenit (êâîä òèìåàñ öèöèóñ êâóàì êâîä ñïåðåñ åâåíèò),
ïî-áúðæå ñå ñëó÷âà òîâà, îò êîåòî ñå áîèø, îòêîëêîòî òîâà, íà êîåòî ñå íàäåâàø.
quod vult cupiditas cogitat, non quod decet (êâîä âóëò êóïèäèòàñ êîãèòàò íîí êâîä äåöåò),
ñòðàñòòà ìèñëè, êàêâîòî èñêà, íå êàêâîòî å ïðèëè÷íî.
quos ego (êâóîñ åãî),
ëàòèíñêè èçðàç ñúñ ñìèñúë: "Ùå âè íàó÷à àç âàñ!" Äóìè, êîèòî Âèðãèëèé ïîñòàâÿ â óñòàòà íà Íåï
quot capita, tot sensus (êâîò êàïèòà, òîò ñåíñóñ),
êîëêîòî ãëàâè, òîëêîâà ìíåíèÿ.
quousque tandem, Catilina, abutere patientia nostra (êâóîóñêâóå òàíäåì Êàòèëèíà àáóòåðå ïàöèå
äî êîãà, î Êàòèëèíà, ùå çëîóïîòðåáÿâàø ñ íàøåòî òúðïåíèå?
quum ames, non sapias, aut quum sapias, non ames (êâóóì àìåñ íîí ñàïèàñ àóò êâóóì ñàïèàñ íîí
êîãàòî îáè÷àìå, íå ñìå ìúäðè, à êîãàòî ñìå ìúäðè, íå îáè÷àìå.
R
rapere est accipere, quod non possis reddere (ðàïåðå åñò àêöèïåðå êâóîä íîí ïîñèñ ðåäåðå),
äà ïîëó÷èø, êîåòî íå ìîæåø âúðíà, çíà÷è äà ãî ïîòðåáèø.
rarum est felix idemque senex (ðàðóì åñò ôåëèêñ èäåìêâóå ñåíåêñ),
ðåäêî åäèí è ñúù ÷îâåê å è ùàñòëèâ è ñòàð.
rebus sic stantibus (ðåáóñ ñèê ñòàíòèáóñ),
ïðè òîâà ïîëîæåíèå íà íåùàòà.
recta linea est brevissima, recta via tutissima (ðå÷òà ëèíåå åñò áðåâèñèìà ðåêòà âèà òóòèñèìà
ïðàâàòà ëèíèÿ å íàé-êúñà, ïðàâèÿò ïúò íàé-ñèãóðåí.
recte sapit, periclo qui alieno sapit (ðåêòå ñàïèò ïåðèêëî êâè àëèåíî ñàïèò),
èñòèíñêà ìúäðîñò äîáèâà, êîéòî ñå ó÷è îò ÷óæäà îïàñíîñò.
recte valere et sapere duo vatae bona (ðåêòå âàëåðå åò ñàïåðå äóî âèòå áîíà),
çäðàâåòî è ìúäðîñòòà ñà äâåòå áëàãà íà æèâîòà.
redde Caesari, quae sunt Caesaris et quae sunt Dei-Deo (ðåäå Öåçàðè êâóå ñóíò Öàçàðèñ åò êâóå
îòäàé êåñàðåâîòî Êåñàðþ è áîæèåòî Áîãó (Åâàíã. Ìàò. 22 21).
reddere suum cuique (ðåäåðå ñóóì êóèêâóå),
îòäàé âñåêèìó ñâîåòî.
repetitio est mater studiorium (ðåïåòèöèî åñò ìàòåð ñòóäèîðóì),
ïîâòîðåíèåòî å ìàéêà íà ó÷åíèåòî.
remedium est frustra contra fulmen quaerere (ðåìåäèóì åñò ôðóñòðà êîíòðà ôóëìåí êâåðåðå),
áåçïîëåçíî å äà ñå òúðñè ñðåäñòâî ïðîòèâ ñâåòêàâèöà.
res judicata pro veritate habetur (ðåå þäèêàòà ïðî âåðèòàòå õàáåòóð),
ðåøåíèåòî íà ñúäà òðÿáâà äà ñå ñìÿòà çà èñòèíñêî. (Àêñèîìà íà äðåâíîòî ðèìñêî ïðàâî â ñìèñúë,
res non verba (ðåñ íîí âåðáà),
äåëà, à íå äóìè.
res nullius (ðåå íóëèóñ),
âåù, êîÿòî íå ïðèíàäëåæè íèêîìó, ò. å. áåçñòîïàíñòâåíà.
requiscat in pace (ðåêâóèñêàò èí ïàöå),
íåêà ïî÷èâà â ìèð - ìèð íà ïðàõúò ìó, ëåêà ìó ïðúñò!
restitutio in integrum (ðåñòèòóöèî èì èíòåãðóì),
âúçñòàíîâÿâàíå â öåëîêóïíîñò, öåëîêóïíî âðúùàíå â èçïðàâíî ñúñòîÿíèå èëè ïîëîæåíèå.
rex esse nolim, ut esse crudelis velim (ðåêñ åñå õîëèì óò åñå êðóäåëèñ âåëèì),
íå áèõ èñêàë äà áúäà öàð, àêî áè òðÿáâàëî äà áúäà æåñòîê.
ridendo dicere verum (ðèäåíäî äèöåðå âåðóì),
êàçâàì èñòèíàòà íåêîìó ïîä ôîðìà íà øåãà.
ridentem dicere verum quid vetat? (ðèäåíòåì äèöåðå âåðóì êâóèä âåòàò),
êàêâî çàáðàíÿâà (íà) ñìååùèÿ ñå, äà êàçâà èñòèíàòà? (Õîðàöèé).
risus abundat in ore stultorum (ðèçóñ àáóíäàò èí îðå ñòóëòîðóì),
ñìåõúò èçîáèëñòâóâà âúðõó óñòíèòå íà ãëóïöèòå.
ruborem amico excutere amicum est perdere (ðóáåðåì àìèêî åêñêóòåðå àìèêóì åñò ïåðäåðå),
äà íàêàðàø ïðèÿòåë äà ñå èç÷åðâè, çíà÷è äà ãî çàãóáèø.
rustica progenies semper villana fuit (ðóñòèêà ïðîãåíèåñ ñåìïåð âèëèàíà ôóèò),
ïðèðîäàòà íà ñåëÿíèòå å áèëà âèíàãè ïðîñòàøêà.
S
salus revolutiae supreme lex!,
ðåâîëþöèÿòà îñâåòÿâà âå÷íî.
saepe oculi et aures vulgi sunt testes mali (ñåïå îêëè åò àóðåñ âóëãè ñóíò òåñòåñ ìàëè),
÷åñòî î÷èòå è óøèòå íà òúëïàòà ñà ëîøè ñâèäåòåëè.
salve (ñàëâå),
çäðàâåé! Çäðàâåéòå!
salus populi suprema lex esto (ñàëóñ ïîïóëè ñóïðåìà ëåêñ åñòî),
áëàãîòî íà íàðîäà òðÿáâà äà áúäå âèñø çàêîí.
sancta sanctorum (ñàíêòà ñàíêòîðóì),
ñâÿòàÿ ñâÿòèõ.
sapiens nihil affirmat, quod non probet (ñàïèåíñ íèõèë àôèðìàò êâîä íîí ïðîáåò),
ìúäðèÿò íèùî íå ïîòâúðäÿâà, èçêàçâà, ïðåäè äà íå ãî å èçïèòàë.
sapienti sat (ñàïèåíòè ñàò),
íà óìíèÿ ñòèãà äà ñå êàæå ìàëêî, çà äà ðàçáåðå.
sapit nequicquam, qui sibi ipsi non sapit (ñàïèò íåêâèêâóàì êâè ñèáè èïñè íîí ñàïèò),
íàïðàçäíî å ìúäúð, êîéòî íå å ìúäúð çà ñåáå ñè.
satius ignorare est rem, quam male discere (ñàöèóñ èãíîðàðå åñò ðåì êâóàì ìàëå äèñöåðå),
ïî-äîáðå å äà íå çíàåø íåùî, îòêîëêîòî äà ãî çíàåø ñëàáî.
scribere scribendo, dicendo dicere disces (ñêðèáåðå ñêðèáåíöî äèöåíäî äèöåðå äèñöåñ),
ïèñàíîòî ñå íàó÷àâà ÷ðåç ïèñàíå, à ãîâîðåíåòî - ÷ðåç ãîâîðåíå.
scripta manent, verba volant (ñêðèïòà ìàíåíò âåðáà âîëàíò),
ïèñàíîòî îñòàâà, à äóìèòå îòëèòàò; ÷åðíî íà áÿëî.
semper avarus eget (ñåìïåð àâàðóñ åãåò),
ñêúïåðíèêúò âèíàãè ñå íóæäàå.
senectus ipsa est morbus (ñåíåêòóñ èïñà åñò ìîðáóñ),
ñòàðîñòòà å îò ñåáå ñè åäíà áîëåñò.
senem ante tempus fieri miserum est (ñåíåì àíòå òåìïóñ ôèåðè ìèçåðóì åñò),
íåùàñòèå å äà îñòàðååø áåç âðåìå.
senex bis puer (ñåíåêñ áèñ ïóåð),
ñòàðåöúò å äâàæ ìîì÷å (äåòå).
senex laudator temporis ecti (ñåíåêñ ëàóäàòîð òåìïîðèñ åêòè),
ñòàðèòå õâàëÿò ìèíàëîòî.
serum est cavendi tempus in mediis malis (ñåðóì åñò êàâåíäè òåìïóñ èí ìåäèèñ ìàëèñ),
êúñíî å âå÷å ñðåä çëîòî äà ñå ïðåäïàçâàìå.
sic! (ñèê),
òàêà, òàêà ëè ? - Óïîòðåáÿâà ñå èðîíè÷íî, çà äà ñå îçíà÷è íåâåðíîñò íà ìèñúëòà èëè íåïðàâèëíî
sibi quisque peccat (ñèáè êâóèñêâóå ïåêàò),
âñå êîé ãðåøè çà ñåáå ñè.
servum pecus (ñåðâóì ïåêóñ),
äîáèòúê îò ðîáè. Âúçêëèê íà Õîðàöèé êúì ïîäðàæàòåëèòå.
sic transit gloria mundi (ñèê òðàíçèò ãëîðèà ìóíäè),
òúé ïðåìèíàâà ñâåòîâíàòà ñëàâà! (Äóìè, îòïðàâåíè äî ãëàâàòà íà ðèìîêàòîëè÷åñêàòà öúðêâà, ïðè
sic volo, sic jubeo (ñèê âîëî ñèê þáåî),
òúé èñêàì, òúé çàïîâåäâàì! Òîçè ëàòèíñêè èçðàç ïîíåêîãà ñå ïðèäðóæàâà îùå ñ äóìèòå sit pro ra
si fractis illabatur orbis, impavidum ferient ruine (ñè ôðàêòèñ èëàáàòóð îðáèñ èìïàâèäóì ôåðè
êîãàòî ñâåòúò äîðè áè ñå ðàçïàäíàë íà êúñîâå, òî è òîãàâà íåãîâèòå ðàçâàëèíè íå áèõà ñìóòèëè
silent leges inter arma (ñèëåíò ëåãåñ èíòåð àðìà),
çàêîíèòå ìúë÷àò âñðåä îðúæèÿòà, ò. å. âúâ âðåìå íà âîéíà.
similia similibus curantur (ñèìèëèà ñèìèëèáóñ êóðàíòóð),
ïîäîáíèòå ñ ïîäîáíè (ñðåäñòâà) ñå ëåêóâàò - îñíîâíî íà÷àëî íà ìåäèöèíñêàòà íàóêà.
similis simili gaudet (ñèìèëèñ ñèìèëè ãàóäåò),
ïîäîáíèÿò ñå ðàäâà íà ïîäîáíèÿ.
simulans amicum imimicus inimicissimus (ñèìóëàíñ àìèêóì èíèìèêóñ èíèìèöèñèìóñ),
íàé-ãîëÿì âðàã å òîçè, êîéòî ñå ïðåñòðóâà íà ïðèÿòåë.
sine Cerere et Bacho frigit Venus (ñèíå Öåðåðå åò Áàêõî ôðèãèò Âåíóñ),
áåç Öåðåðà è Áàêõóñà îìðúçâà íà Âåíåðà, ò. å. áåç õðàíà è âèíî ëþáîâòà å ìúðòâà.
sine ira et studio (ñèíå èðà åò ñòóäèî),
áåç ãíåâ è ïðèñòðàñòèå. - Èçðàç ó Òàöèòà (â íåãîâèòå "Àíàëè"); ñàì Òàöèò ðåäêî å ñëåäâàë òîâà
sit tibi terra brevis (ñèò òèáè òåðà áðåâèñ),
íåêà òè áúäå ëåêà ïðúñò!
si vis pacem, para bellum (ñè âèñ ïàöåì ïàðà áåëóì),
èñêàø ëè ìèð, ãîòâè ñå çà âîéíà.
sola fides sufficit? (ñîëà ôèäåñ ñóôèöèò?),
äîñòàòú÷íî ëè å ñàìî äà âÿðâàø?
sola nobilitas vertus (ñîëà íîáèëèòàñ âåðòóñ),
äîáðîäåòåëòà å åäíè÷êîòî áëàãîðîäñòâî.
sol lucet omnibus (ñîë ëóöåò îìíèáóñ),
ñëúíöåòî ãðåå çà âñè÷êè, ò. å. âñè÷êè èìàò ïðàâî äà ñå ïîëçóâàò îò èçâåñòíè ïðèðîäíè áëàãà.
solamen miseris socios habuisse malorum (ñîëàìåí ìèçåðèñ ñîöèîñ õàáóèñå ìàëîðóì),
çà íåùàñòíèöèòå å óòåõà äà èìàò äðóãàðè â íåùàñòèåòî.
somel pro simper (ñîìåë ïðî ñåìïåð),
âåäíàæ çà âèíàãè.
statu ante bellum (ñòàòó àíòå áåëóì),
â ïîëîæåíèå, â êîåòî (å áèëî) ïðåäè âîéíàòà.
statu quo(ante) (ñòàòó êâî(àíòå)),
â ïîëîæåíèå, â êîåòî ïî- ïðåäè å áèëî.
stricto jure (ñòðèêòî þðå),
â ñòðîãî þðèäè÷åñêà ñìèñúë; òî÷íî ñïîðåä çàêîíà.
strictu sensu (ñòðèêòó ñåíñó),
â òÿñíèÿ ñìèñúë íà äóìàòà.
stultitia est insectari, quem omnes deligunt (ñòóëòèöèà åñò èíñåêòàðè êâóåì îìíåñ äåëèãóíò),
ãëóïîñò å äà õóëèø òîãîâà, êîãîòî âñè÷êè ïî÷èòàò.
stultum imperare reliquis, qui nescit sibi (ñòóëòóì èìïåðàðå ðåëèêâóèñ êâè íåñöèò ñèáè),
ãëóïàâî å äà çàïîâÿäâà íà äðóãèòå, êîéòî íå óìåå äà çàïîâÿäâà íà ñåáå ñè.
suae quisque fortune faber est (ñóå êâóèñêâå ôîðòóíå ôàáåð åñò),
âñåêè å ñàì êîâà÷ íà ñâîåòî ùàñòèå.
sublata causa, tollitur effectus (ñóáëàòà êàóçà òîëèòóð åôåêòóñ),
ïðåìàõíå ëè ñå ïðè÷èíàòà, ùå èç÷åçíå è ïîñëåäèöàòà.
sudore et sanguine (ñóäîðå åò ñàíãâóèíå),
ñ ïîò è êðúâ, ò. å. ñ ïîò íà ÷åëîòî.
sui generis (ñóè ãåíåðèñ),
ñâîåãî ðîäà, ò. å. ñâîåîáðàçåí, îñîáåí.
suis qui nescit parcere, inimicis favet (ñóèñ êâè íåñöèò ïàðöåðå èíèìèöèñ ôàâåò),
êîéòî íå óìåå äà ùàäè ñâîèòå, ïîìàãà íà âðàãîâåòå ñè.
sume superbiam quaesitam meritis (ñóìå ñúïåðáèàì êâåçèòàì ìåðèòèñ),
çàåìè äîñòîéíñòâîòî ñïå÷åëåíî ñ òîâà, êîåòî ñòðóâàø (Õîðàöèé).
summum crede nefas animam praeferre pudori et propter vitam vivendi perdere caus
as (ñóìóì êðåäå íåôàñ àíèìàì ïðåôåðå ïóäîðè åò ïðîïòåì âèòàì âèâèíäè ïåðäåðå êàóçàñ),
òðÿáâà äà ñå ïðåäïî÷èòà ñìúðòòà ïðåä ëúæåñâèäåòåëñòâóâàíåòî è äà íå æåðòâóâàìå ÷åñòòà çàðàäè
summum jus, summa injuria (ñóìóì þñ ñóìà èíþðèà),
ïðåêàëåíîòî ïðàâîñúäèå âîäè êúì êðàéíà íåñïðàâåäëèâîñò, ò. å. ìíîãî ñòðîãîòî ïðèëàãàíå íà çàê
sunt verba et voces (ñóíò âåðáà åò âîöåñ),
ïðàçäíè ïðèêàçêè (Õîðàöèé).
supremum vale (ñóïðåìóì âàëå),
ïîñëåäíî ñáîãîì (Äóìè îòïðàâåíè, ñïîðåä ïîåòà Îâèäèé, îò Îðôåé êúì Åâðèäèêà, êîãàòî ÿ çàãóáèë
sursum corda (ñóðñóì êîðäà),
ãîðå ñúðäöàòà! ò. å. äà îòïðàâèì ÷óâñòâàòà ñè êúì Áîãà!
superstitione tollenda non tolitur religio (ñóïåðñòèöèîíå òîëåíäà íîí òîëèòóð ðåëèãèî),
ñ ïðåìàõâàíåòî íà ñóåâåðèåòî íå ñå ïðåìàõâà âÿðàòà.
suspicio probo homini tacita iniuria est (ñóñïèöèî ïðîáî õîìèíè òàöèòà èíþðèà åñò),
äà ïîäîçèðàø ÷åñòåí ÷îâåê, çíà÷è ìúëêîì äà ãî îáèæäàø.
sustine et abstine (ñóñòèíå åò àáñòèíå),
òúðïè è ñå âúçäúðæàé! (ìàêñèìà íà ñòîèöèòå).
sutor, ne supra crepidam (ñóòîð íå ñóïðà êðåïèäàì),
îáóùàðþ, íå îòèâàé ïî ãîðå îò îáóùàòà! - Äóìè íà õóäîæíèêà Àïåë êúì åäèí îáóùàð, êîéòî ñëåä ê
suum cuique (ñóóì êóèêâå),
âñåêèìó ñâîåòî, ò. å. îòäàé âñåêèìó ñâîåòî, êîåòî ìó ñå ïàäà.
T
tabula rasa (òàáóëà ðàçà),
îñòúðãàíà ãëàäêà ïëî÷à èëè äúñ÷èöà, íà êîÿòî îùå íèùî íå å íàïèñàíî èëè èçäúëáàíî. Ñïîðåä àíã
tacendo non incurritur periculam (òàöåíäî íîí èíêóðèòóð ïåðèêóëàì),
êîéòî ìúë÷è, íå ñå èçëàãà íà îïàñíîñò.
tacere nescit idem, qui nescit loqui (òàöåðå íåñöèò èäåì êâè íåñöèò ëîêâóè),
íå óìåå äà ìúë÷è, êîéòî íå óìåå äà ãîâîðè.
taciturnitas stulto homini pro sapientia est (òàöèòóðíèòàñ ñòóëòî õîìèíå ïðî ñàïèåíöèà åñò),
ìúë÷àíèåòî íà ãëóïàâèÿ ÷îâåê çàìåíÿ ìúäðîñòòà.
tamen est laudanda voluntas (òàìåí åñò ëàóäàíòà âîëóíòàñ),
ñâîáîäàòà å ïî-äîñòîéíà îò ïîõâàëàòà.
tanti nomini nullum par elogium (òàíòè íîìèíè íóëóì ïàð åëîãèóì),
ìíîãî çâàíè, ìàëêî ïðèçâàíè.
tantum scimus, quantum memoria tenemus (òàíòóì ñöèìóñ êâóàíòóì ìåìîðèà òåíåìóñ),
òîëêîâà çíàåì, êîëêîòî ïîìíèì.
tarde venientibus ossa (òàðäå âåíèåíòèáóñ îñà),
íà çàêúñíåëèòå (çà ÿäåíå) - ñàìî êîêàëèòå.
tempora mutantur (òåìïîðà ìóòàíòóð),
âðåìåíàòà ñå ìåíÿò.
tempora mutantur et nos mutamur in illis (òåìïîðà ìóòàíòóð åò íîñ ìóòàìóð èí èëèñ),
âðåìåíàòà ñå ìåíÿò è íèå ñå ìåíèì çàåäíî ñ òÿõ.
tempus omnia revelat (òåìïóñ îìíèà ðåâåëàò),
âðåìåòî âñè÷êî îòêðèâà.
terra incognita (òåðà èíêîãíèòà),
íåïîçíàòà çåìÿ (Óïîòðåáÿâà ñå, êîãàòî ñå ãîâîðè çà íåùî ñúâñåì íåèçâåñòíî).
tertius gaudet (òåðöèóñ ãàóäåò),
òðåòèÿò ñå ðàäâà, êîãàòî äâàìà ñå êàðàò, òðåòèÿò ïå÷åëè.
testimonium paupertatis animi (òåñòèìîíèóì ïàóïåðòàòèñ àíèìè),
ñâèäåòåëñòâî çà áåäíîñò íà äóõà, ò. å. äîêàçàòåëñòâî çà íåâåæåñòâî, çà ïðîñòîòèÿ.
testis unus, testis nullus (òåñòèñ óíóñ òåñòèñ íóëóñ),
åäèí ñâèäåòåë íå å íèêàêúâ ñâèäåòåë.
timeo danaos et dona ferentis (òèìåî äàíàîñ åò äîíà ôåðåíòèñ),
áîÿ ñå îò äàíàéöèòå (ãúðöèòå) äîðè êîãàòî ïîäíàñÿò äàðîâå. Äóìèòå, êîèòî Âèðãèëèé ïîñòàâÿ â ó
timeo hominem unius libri (òèìåî õîìèíåì óíèóñ ëèáðè),
áîÿ ñå îò ÷îâåêà íà åäíàòà êíèãà.
timidus vocat se cautum, parcum sordidus (òèìèäóñ âîêàò ñå êàóòóì ïàðêóì ñîðäèäóñ),
ñòðàõëèâåöúò íàðè÷à ñåáå ñè ïðåäïàçëèâ, ñêúïåðíèêúò - ïåñòåëèâ.
tot capita, tot sensus (òîò êàïèòà òîò ñåíñóñ),
êîëêîòî ãëàâè, òîëêîâà è ìíåíèÿ.
tres faciunt collegium (òðåñ ôàöèóíò êîëåãèóì),
òðèìà äóøè âå÷å ñúñòàâëÿâàò äðóæåñòâî.
turpis iactura est, quae fit negligentia (òóðïèñ ÿêòóðà åñò êâóå ôèò íåãëèãåíöèà),
ïîçîðíà å çàãóáàòà, ïðè÷èíåíà îò íåáðåæíîñò.
U
ubi bene, ibi patria (óáè áåíå èáè ïàòðèà),
äåòî (òè å ) äîáðå, òàì (òè å) îòå÷åñòâîòî.
ubi coepit pauper divitem imitari, perit (óáè êåïèò ïàóïåð äèâèòåì èìèòàðè ïåðèò),
êîãàòî áåäíèÿò ïî÷íå äà ïîäðàæàâà íà áîãàòèÿ, çàãèâà.
ubi concordia, ibi victoria (óáè êîíêîðäèà èáè âèêòîðèà),
äåòî èìà ñãîâîð, òàì èìà è ïîáåäà.
ubi libertas cecidit, audet nemo loqui (óáè ëèáåðòàñ öåöèäèò àóäåò íåìî ëîêâóè),
êîãàòî çàãèíå ñâîáîäàòà, íèêîé íå ñìåå äà ãîâîðè.
ubi maxime gaudebis, metues maxime (óáè ìàêñèìå ãàóäåáèñ ìåòóåñ ìàêñèìå),
çà äà ñå ïîïðàâÿò ìíîçèíà, åäèí òðÿáâà äà ïîñòðàäà.
ultima ratio regum (óëòèìà ðàöèî ðåãóì),
ïîñëåäíî, êðàéíî ñðåäñòâî íà öàðåòå. Äåâèç, êîéòî, ïî çàïîâåä íà Ëþäâèê XIV, áèë ãðàâèðàí âúð
ultima petita (óëòèìà ïåòèòà),
îòâúä èñêàíîòî. (Óïîòðåáÿâà ñå çà ñúäåáíè ðåøåíèÿ, êîèòî ïîñòàíîâÿâàò çà íåùà, ñ êàêâèòî íå å
ultra posse nemo obligatur (óëòðà ïîñå íåìî îáëèãàòóð),
îòòàòúê ìîæåíåòî (ïðÿêî ñèëàòà ñè) íèêîå íå ñå çàäúëæàâà, ñèðå÷ îò íèêîãî íå ìîæå äà ñå èñêà
una salus victis, nullam sperare salutem (óíà ñàëóñ âèêòèñ íóëàì ñïåðàðå ñàëóòåì),
ïîáåäåíèòå èìàò ñàìî åäèí èçõîä çà ñïàñåíèå, äà íå î÷àêâàò íèêàêâî ñïàñåíèå, ñèðå÷ äà íå âîþâ
unguibus et rosto (óíãâóèáóñ åò ðîñòî),
ñ íîêòèòå è ñ êúëâóíà, ò. å. ñ âñå ñèëà.
urbi et orbi (óðáè åò îðáè),
â ãðàäà (Ðèì) è ïî ñâåòà. Ïàïñêî áëàãîñëîâåíèå, çà äà ñå îçíà÷è, ÷å òî ñå ðàçïðîñòèðà íàä öÿë
usque ad finem (óñêâóå àä ôèíåì),
äî êðàé (óïîòðåáÿâà ñå çà äà ñå èçòúêíå óïîðèòîñò ïðè ïðåñëåäâàíå íà åäíà öåë).
usus tyrannus (óçóñ òèðàíóñ),
íàâèêúò (îáè÷àÿò) å òèðàíèí.
uti, non abuti (óòè íîí àáóòè),
ïîëçóâàé ñå, áåç äà çëîóïîòðåáÿâàø.
ut plures corrigantur, rite unus perit (óò ïëóðåñ êîðèãàíòóð ðèòå óíóñ ïåðèò),
çà äà ñå ïîïðàâÿò ìíîçèíà, åäèí òðÿáâà äà ïîñòðàäà.
ut supra (óò ñóïðà),
êàêòî ïî-ãîðå (ïðè öèòàòè).
V
vade retro satana! (âàäå ðåòðî ñàòàíà),
ìàõíè ñå îò ìåíå, Ñàòàíî! (äóìè íà Õðèñòà). Òîçè èçðàç ñå óïîòðåáÿâà çà îòáëúñêâàíå íà ÷îâåê
vae soli (âå ñîëè),
ãîðêî íà ñàìîòíèÿ!
vae victis (âå âèêòèñ),
ãîðêî íà ïîáåäåíèòå!
valet anchora artus (âàëåò àíêõîðà àðòóñ),
äîáðîäåòåëòà ñëóæè êàòî êîòâà.
vanitas vanitatum et omnia vanitas (âåíèòàñ âàíèòàòóì åò îìíèà âàíèòàñ),
ñóåòà íà ñóåòèòå è âñè÷êî å ñóåòà; ïðåâîä íà Ñîëîìîíîâèòå äóìè â íà÷àëîòî íà êí. "Åêëèñèàñò".
varium et mutabile semper foemina (âàðèóì åò ìóòàáèëå ñåìïåð ôåìèíà),
æåíàòà å âèíàãè èçìåííà è ïðîìåíëèâà.
vel capillus habet umbram suam (âåë êàïèëóñ õàáåò óìáðàì ñóàì),
äîðè è êîñúìúò èìà ñåíêà.
velle et molle (âåëå åò ìîëå),
ùåø-íåùåø.
vel taceas, vel meliora dic silento (âåë òàöåàñ âåë ìåëèîðà äèê ñèëåíöèî),
èëè ìúë÷è, èëè äóìèòå òè äà ñà ïî-õóáàâè îò ìúë÷àíèåòî.
veni, vidi, vici (âåíè, âèäè, âèöè),
äîéäîõ, âèäÿõ, ïîáåäèõ. Çíàìåíèòè äóìè, ñ êîèòî Þëèé Öåçàð ñúîáùèë íà ðèìñêèÿ ñåíàò çà áúðçèí
verba volant, scripta manent (âåðáà âîëàíò ñêðèïòà ìàíåíò),
äóìèòå ëåòÿò, ïèñàíîòî îñòàâà.
veritas odium parit (âåðèòàñ îäèóì ïàðèò),
èñòèíàòà âúçáóæäà íåíàâèñò.
veritatis simplex oratio est (âåðèòàòèñ ñèìïëåêñ îðàöèî åñò),
åçèêúò íà èñòèíàòà å ïðîñò.
verum cur non audimus? quia non dicimus (âåðóì êóð íîí àóäèìóñ? êâóèà íîí äåöèìóñ),
çàùî íå ÷óâàìå èñòèíàòà? Çàùîòî íå ÿ ãîâîðèì.
verum ipsum factum ( âåðóì èïñóì ôàêòóì),
ôàêòúò å êðèòåðèóìà íà èñòèíàòà.
verus amor nullum novit habere modum (âåðóñ àìîð íóëóì íîâè õàáåðå ìîäóì),
èñòèíñêàòà ëþáîâ íå ïîçíàâà ãðàíèöè (Ïðîïåöèé).
vestigia terrent! (âåñòèãèà òåðåíò),
ñëåäèòå (îò êðúâòà) ìå ïëàøàò! (Õîðàöèé).
veto (âåòî),
çàáðàíÿâàì. Ïðàâî íà âåòî: ïðàâî íà íÿêîãî äà êàæå çàáðàíÿâàì, òà ñ òîâà äà ñïðå èçïúëíåíèåòî
vice-versa (âèöå-âåðñà),
îáðàòíî, âçàèìíî.
vi et armis (âè åò àðìèñ),
ñúñ ñèëà è îðúæèå, ò. å. ñ âñå ñèëà.
videant consules (âèäåàíò êîíñóëåñ),
âíèìàíèå, êîíñóëè!
video meliora proboque, deteriora sequor (âèäåî ìåëèîðà ïðîáîêâóå äåòåðèîðà ñåêâóîð),
âèæäàì äîáðîòî, à çëîòî âúðøà (Îâèäèé).
vinci qui se vincit (âèíöè êâè ñå âèíöèò),
ïîáåæäàâà òîçè, êîéòî íàé-íàïðåä ñåáå ñè íàäâèâà.
viribus unitis (âèðèáóñ óíèòèñ),
ñ îáùè óñèëèÿ.
virtute duce, comite fortuna (âèðòóòå äóöå êîìèòå ôîðòóíà),
ìèñúë íà Öèöåðîí: äîáðîäåòåëòà äà òè áúäå âîäà÷, à ùàñòèåòî - äðóãàð.
virtuti melius, quam fortunae creditur (âèðòóòè ìåëèóñ êâóàì ôîðòóíå êðåäèòóð),
íà äîáðîäåòåëòà âÿðâàìå ïî-ëåñíî, îòêîëêîòî íà ùàñòèåòî.
virtuti omni impedimento falsus est pudor (âèðòóòè îìíè èìïåäèìåíòî ôàëñóñ åñò ïóäîð),
ëúæëèâèÿò ñðàì å ïðå÷êà çà âñåêà äîáðîäåòåë.
vis vitalis (âèñ âèòàëèñ),
æèçíåíà ñèëà.
vita brevis, ars longa est (âèòà áðåâèñ àðñ ëîíãà åñò),
æèâîòúò (å) êúñ, èçêóñòâîòî (íàóêàòà) äúëãî.
vita otiose regnum est et curae minus (âèòà îöèîçà ðåãíóì åñò åò êóðå ìèíóñ),
ñïîêîåí è áåçãðèæåí æèâîò å öàðñòâî.
virum bonum natura, non ordo facit (âèðóì áîíóì íàòóðà íîí îðäî ôàöèò),
ïðèðîäàòà, íå ïîëîæåíèåòî, ïðàâè ÷îâåêà äîáúð.
vitam impendere vero! (âèòàì èìïåíäåðå âåðî),
äà ïîñâåòèø æèâîòà ñè íà èñòèíàòà! (Äóìè íà Þâåíàë, êîèòî Ðóñî å âçåë çà ìîòî).
vitandae causa invidiae vela opulentiam (âèòàíäå êàóçà èíâèäèå âåëà îïóëåíöèàì),
çà äà îòáåãíåø çàâèñòòà, êðèé áîãàòñòâîòî ñè.
vivere militare est (âèâåðå ìèëèòàðå åñò),
æèâîòúò å áîðáà.
vivere si recte nescis, decede peritis (âèâåðå ñè ðåêòå íåñöèñ äåöåäå ïåðèòèñ),
àêî íå ïîçíàâàø èçêóñòâîòî äà æèâååø, òî îòíåñè ñå äî òîÿ, êîéòî å îïèòåí â æèâîòà (Õîðàöèé).
vox clamantis in deserto (âîêñ êëàìàíèòèñ èí äåçåðòî),
ãëàñ âúïèþùè â ïóñòèíÿ! (Äóìè íà Èâ. Êðúñòèòåëÿ, êîãàòî åâðåèòå ãî ïîïèòàëè, êîé å?)
vox populi, vox Dei (âîêñ ïîïóëè, âîêñ äåé),
ãëàñ íàðîäåí, ãëàñ Áîæè.
vulnerant omnes, ultima necat (âóëíåðàíò îìíåñ óëòèìà íåêàò),
âñè÷êè íàðàíÿâàò (çà ÷àñîâå), ïîñëåäíèÿ óáèâà (ñòàðà ïîãîâîðêà, êîÿòî ÷åñòî ñå ñðåùà êàòî íàä
valtu, an natura sapiens sis, multum interest (âóëòó àí íàòóðà ñàïèåíñ ñèñ ìóëòóì èíòåðåñò),
ìíîãî âàæè, äàëè ñè ìúäúð ñàìî íàãëåä èëè â äåéñòâèòåëíîñò.
vultus est index animi (âóëòóñ åñò èíäåêñ àíèìè),
ëèöåòî èçðàçÿâà äóøàòà.

Èçòî÷íèê: http://bezmonitor.com http://123.dir.bg

OCR: Buse4kata
Upload oct 2004