Sei sulla pagina 1di 213

guram baTiaSvili

erTi, mxolod erTi!


romani

2009-2011w.w.

prologi
aleqsandre makedonelma lamis cxra mTa da cxra zRva daimorCila. sxvadasxva qveynis mxedarTmTavrebi, mefeebi, xalxi TavganwirviT ebrZodnen Wabuk mefes icavdnen samSoblos, Tavisuflebas.
makedonelma yvelas sZlia.
is, rac ver SesZles am qveynebis jarebma, mxedarTmTavrebma
makedonelis damarcxeba SesZlo sasmelma. magiuri siTxe qveynierebis amklebs ise moeria, rogorc mze ereva bnels. damTrgunvelis
damTrgunveli sasmeli aRmoCnda. sasmelma daabeCava is, visTvisac
milionobiT adamianis sicocxle yelgamoRadruli, RobesTan mofarTxale qaTamze Zvirfasi ar iyo.
am erTi kacis imperiam masTan erTad dalia suli imperia imaT
daSales, vinc momxiblav makedonel Wabuks misi Seqmnisas gverdiT
edga: CveniT imarjvebda da misi monapovaric sxvas vis, Tu ara Cvenao.
mamacma mxedarTmTavrebma beladis danatovaris dasakuTrebisaTvis
erTmaneTis sisxli Rvares.
da Seiqmna ramdenime samefo.
amaT Soris gaxldaT selevkidebis uZlieresi saxelmwifo. esec
imperia iyo momcro, vidre makedonelisa. selevkidebi Tavis Zalauflebas ramdenime saxelmwifos, xalxs axvevdnen Tavs.
kargad vxedav, ufro swored vgrZnob, mkiTxvelis iWvian mzeras:
ar moswons raoden sxapa-sxupiT vuambe didi imperiis ngrevisa da
patara imperiis Seqmnis ambavi, magram arc momiwadinebia mkiTxvels
selevkidebis saxelmwifos Seqmnaze ise vesaubro, Tavi movawono. ara,
sxva mizani maqvs da vgoneb, mivaRwev kidec; mkiTxvelma istorikosTa
Sromebi moZebnos da gaecnos Zveli welTaRricxvis meoTxe saukuneSi,
rogor iqmneboda selevkidebis saxelmwifo.
vfiqrob, mkiTxveli swor gzaze davayene.
selevkidebs qarTli ar daupyriaT, magram imas ki cdilobdnen,
qarTlis uzenaesT maTTvis angariSi gaewiaT. uwevdnen kidec da selevkidTa siuzerenni im cixe-simagred egulebodaT, romelsac gasaWiris
Jams Tavs Seafarebdnen.
didi mefe iyo farnavazi: Sors mxedveli, siuzerenTa bunebis
mcnobi. gonivruli moqmedebiT da selevkidebis SemweobiT waarTva
taxti azos da qarTls did patronad eqca jer kidev qarTuli
saxelmwifoebriobis akvnis rwevisas mixvda, Tu rogor SeiZleba
SeinarCunos patara qveyanis TavisTavadoba..
farnavazma ,,waravlina despanni winaSe asureTis mefisa da
aRuTqva morCileba, raTa Seewios azonsa zeda, xolo man warmosca
gvirgvini samefo da uwoda Zed da mouwera erisTavTa somxiTisaTa,
raTa Seeweodes farnaozs azonsa zeda~ wers `qarTlis cxovreba~.
da roca oriod wlis Semdeg azom `moirTo Zali berZenTagan~
da farnavazs Semoutia, farnavazma sZlia taxtis maZiebels.
im dRidan gadis saqarTvelo did gzaze.
Ze farnavazisa, saurmag megobrobda selevkidebTan.
farnajobma ki gadauxvia farnavazianTa gzas da vera-ra sikeTes

3.
ver ewia parTiis samefo selevkidebze umjobesi riT iyo?
Zvirfaso mkiTxvelo, raxan Cemi sxapa-sxupiT naambobma istorikosTa wignebi agaRebina xelT, SesaZloa, im werilsac wawydomodi,
romelic esoden mniSvnelovnad mimaCnia, magram vaiTu, romelime
Tqvengans, es werili SeumCneveli darCa? amitom guli miTqvams, ioseb
flaviusis wignidan erTi werili aq movixmo.
jer ioseb flaviusis Taobaze:axali welTaRricxvis pirvel
saukuneSi iudea romaelebs aujanyda.
ukve lamis asi weli ileoda, rac, roms iudea daemorCilebina.
umowyalod sTelavda ebraelTa samSoblos, erovnul Rirsebas,
religias. dRe erTi iyo da aTobiT iudevels akravdnen uxeSad gaCorknil jvarze. iudevelni ver urigdebodnen dampyrobelTa parpaSs,
moZmeTa jvarze gakvras. daiwyo sastiki, samkvdro-sasicocxlo brZola. ajanyebaSi lamis mTeli qveyana monawileobda. iosebi, Ze maTaTiahusi, ajanyebulTa erT-erTi razmis meTauri gaxldaT..
iosebi qalaq iodafatis dacvas meTaurobda. vespasiane flaviusma
am qalaqs uamravi legioneri Seasia. iudevelni ki maSinac cotani
iyvnen. qalaqi damarcxda. legionerebi ajanyebulebs musrs avlebdnen,
arc dids indobdnen, arc Cvils, arc dedakacsa da arc mlocvelT. ioseb maTaTiahus Zis razmisgan gadarCa ormociode kaci.
cocxlad darCenilebi gamoqvabulSi gamagrdnen da aseTi ganaCeni
gamoutanes Tavs: oRond mters cocxali ar CavuvardeT xelSi da
erTmaneTi amovxocoT: Tu sicocxles mteri mogvispobs, es Cveni
damarcxeba iqneba, xolo Tu Tavad gaveclebiT wuTisofels, mtris
ararad Cagdebao.
friad mepareba eWvi, rom pragmatuli ebraelni, aseT gadawyvetilebas miiRebdnen, magram isic mjera, iseTi amayi da mamaci adamianebi, rogoric iudeis damcvelebi iyvnen, mters ar danebdebodnen
eseni xom umamacesi, mtris mZulvarebiT aRvsili zelotebi gaxldnen. amas garda, im epoqis ebraul wyaroebSi msgavsi Tavganwirva
xSirad moixsenieba. amitom unda vivaraudoT, rom mebrZolTa Soris
aseTi ram xdeboda iudevelni mwvaved ganicdidnen samSobloSi
romael legionerTa TareSs.
maS ase: ormocma vaJkacma gadawyvita oRond ulmobeli mtris
arCivi ar gaxdnen da Tavad moiswrafon sicocxle. hyares kenWi vis
vin unda moekla. Tanmimdevrobas zustad icavdnen. iosebi Ze maTaTiahusi, rogorc meTauri, yvelaze bolos unda gascloda wuTisofels
masa da mis erT megobars, erTmaneTi unda daexocaT. vidre ocdaTvrameti mebrZoli sicocxles esalmeboda, iosebisa da misi TanamebrZolis gonebas sruliad sxva azri daeufla da erTmaneTi daarwmunes
araswor gzas vadgavarT, Tavi unda gadavirCinoT, vespasianes davnebdeT, iqneb, damarcxebul xalxsa da qveyanas raime vargoTo.
Aasec moiqcnen.
me ki varCevdi, sicocxlis gadarCenis azri adreve gasCenodaT da
imaze efiqraT, rom ormoci vaJkaci met sikeTes moutanda
iudeas, vidre ori, magram Cemi dRevandeli kacis gansja bevrs
arafers niSnavs.

4.
naTqvamia: is, vinc saSinel wuTs gadaurCa, saukune icocxlao.
aqac ase moxda: vespasianem iosebisa da misi megobris sikvdiliT dasja
gadasdo romSi gamarjvebuli rom davbrundebi, yvela urC iudevels sazeimo aRlumzemo gamovasalmeb wuTisofels, am sanaxaobiT
qveynierebis dedaqalaqs mxedarTmTavris rwmena ganvumtkicoo.
mamacma iosebma, Zem maTaTiahusam, vespasiane flaviuss uwinaswarmetyvela iudeidan dabrunebuli, romis salocavi imperatori gaxdebio. asec moxda: neronma rom codvili suli dalia, mis taxtze
vespasiane flaviusi amjobines. vespasianem ierusalimis alyis meTaurad Tavisi Ze titusi akurTxa, Tavad ki roms gaswia. iosebi, Tan
waiyola. vespasianem ara mxolod romis moqalaqeoba, es ki maSin
didi pativi iyo, Tavisi gvaric uboZa da did pativSi hyavda.
ase iqca iosebi, Ze maTaTiahusi, ioseb flaviusad.
am kacs maTaTiahus Zes, erT dros razmis meTaursa da megobrebze micemuli sityvis gamtexs, kacobrioba did istorikosad ioseb
flaviusad icnobs. ar mwadia ioseb flaviusi ganvsajo. Tumca, raxan
giambeT, rom megobrebze micemuli sityva gatexa, ukve ganvsaje. maT
xom erTad gadawyvites, mters ar danebebodnen da Tavi amoexocaT,
magram maTaTiahus Zes, fici rom Seesrulebina, kacobriobas ar
eqneboda ori fundamenturi wigni.
me mainc vfiqrob, iosebma Tavisi danaSauli, Tu mTlianad ara,
nawilobriv mainc gamoisyida: darCenili sicocxlis ganmavlobaSi
TanamebrZolTa xsovna, ebraelTa mier ierusalimisTvis gmiruli
brZola ukvdavyo. TumcaRa, arc romaelTa Savi saqmeebis TeTrad
warmoCenas daridebia: ierusalimis meore taZris daqceva ebraelTa
jiutobas daabrala dampyrobelTa nebas ar dahyvneno. romaelTa
sisxliani xelebi ver dainaxa Tavisi TavisaTvis
erTxelac ar
ukiTxavs iudeis borcvebze risTvis ibrZodnen romaeli legionerebi.
dawera wignebi: `romaelTa winaaRmdeg iudevelTa omis istoria~ (am
wigns SemoklebiT `iudevelTa oms~ eZaxian) da `iudeuri siZveleni~.
es ori wigni im epoqas acocxlebs.
ebraelebi flaviuss moRalated miiCnevdnen da kvlavac miiCneven.
ai, im werilis gacnobis jeric dadga, ris gamoc ioseb cxovreba
giambeT:
`iudevelTa omSi~ ioseb flaviuss mohyavs selvikidelTa didi
mefis antioqe III (Zveli welTaRricxvis 223-187 wlebi) werili
Tavisi mxedarTmTavrisa da uaxloesi megobris zavskidisadmi. `SevityeT, rom frigiasa da lidiaSi uwesrigobaa da gadavwyviteT, cixesimagresa da yvelaze ufro saSiS adgilebSi mesopotamiidan da
babilonidan gadavasaxloT 2000 iudevelis ojaxi. mivceT maT is, rac
saWiroa, me mjera: es adamianebi iq Cveni erTguli guSagni iqnebian.
Cemma winaprebma daadastures iudevelTa erTguleba da mxardaWeris
mzadyofna iq, sadac es saWiroa... me mwadia, gadavasaxlo iudevelebi
lidiasa da frigiaSi da neba vuboZo icxovron TavianTi kanonebiT.
roca gankargulebas gascem Caiyvanon isini naCveneb adgilze, yovel
maTgans miuCine Tavisi nakveTi saxlis asaSeneblad, aseve nakveTi
miwaTmoqmedebisa da mevenaxeobisaTvis, aTi wlis vadiT gaaTavisufle

5.
yovelgvari gadasaxadisagan vidre TavianTi miwidan nayofs ar
miiReben. Tavis Sesanaxad mieciT yvelaferi ise, rogorc eZlevaT,
Cems pirad msaxurebs. isinic ki daajildoveT, vinc maT TavianTi nebiT
mxardaWeras aRmouCens.
erTi sityviT, izrune am xalxze, rom arcerTi mxridan ar Sexvdes raime usiamovneba~.
zogi mecnieri varaudobs, rom ebraelebi qarTlSic selvikidebis
brZanebiTa da qarTvel siuzerenTa TanxmobiT regionis dacvisTvis,
xelosnobisa da aReb-micemobis ganviTarebisTvis gadmoasaxles. isini
dapyrobil xalxsa da qveynebs ise eqceodnen, rogorc Tavad daisaWiroebdnen. am mecnierTa azriT, qarTlSi ebraelebis gamoCena, swored Sens mier wakiTxuli werilis avtoris antioq mesamis xanas
emTxveva es aris Zveli welTaRricxvis mesame-meore saukuneebi,
Tumca, ufro kompetenturi azric arsebobs: `qarTlis cxovreba~
wers ebraelebi qarTlSi selevkidebamde sami-oTxi saukunis winaT
nabuqodonosorisgan darbeulni, sisxldenilni dasaxldneno. es ki Zv.
welTaRricxvis meeqvse saukunea.
ase rom xelT gvaqvs ori TariRi da mizezi saqarTveloSi
ebraelTa mosvlisa. ver getyviT, romelia zusti, SesaZloa, erTica
da meorec, (sxva TariRebic arsebobs!) Tumca, me Tu mkiTxavT, is
ufro mijobs, Tu Cemi winaprebi sisxldaclilni ki ar movidnen am
miwaze, aramed saxelmwifoebrivi misiiT gamogzavnes da aq dasaxlebis
pirvelive dRidan am qveynis usafrTxoebas, mewarmeobas, vaWrobas
emsaxurebodnen. ar dagimalavT: es guls siamayiT mivsebs.
Q

6.

q v e y a n a
es sofelic TiTqmis iseTive iyo, rogoric mTeli qveyana ara
mxolod sacqerlad saamo, gamrje adamianebiTac dasaxlebuli. Tu ar
gairjebodnen, Tu Zlier ar moiwadinebdnen, didZal ofls ar daRvridnen, verc Tavs Seinaxavdnen. am kuTxeSi miwa arcTu xelxvaviani
hqondaT uxvi mosavali iseve ar emeteboda, rogorc guias dedinacvals purze misatanebeli yvelis mozrdili naWeri. nayofs rogor
ar iZleoda, iZleoda, magram xelmoWerilad. sofelSi xiTxiTebdnen
kidec: ,,e, Cveni dalocvili miwa nalebis mWedel sesesa hgavs uxvi
mosavlis mocema ingre uWirs, rogorc seses ori rTvelis win
nasesxebi marcvlis Casesxeba~. amitom miwaze aTjer meti ofli unda
edinaT, vidre sxva kuTxis mcxovrebT. es sxva kuTxe ki arc ise Sors
iyo ai, im borcvebis gadaRma. soflis kacebma es kargad icodnen
da miwas xan emudarebodnen, xanac simReriT ealersebodnen: guli
gagvixsen, gagviRimeo.
nayofis xelmomWirned gametebas mxolod miwas ver daabralebdi:
dReebi iyo pirquSi aq, am kuTxeSi mze didxans ver sZlebda
mcire JamiT Semobrialdeboda, yovel kuTxe-kunWuls madlian sxivs
mohfenda da dasaZineblad garboda, iq amouSvebda xvrinvas. ise iqceoda, TiTqos viRacas dautatanebia ,,ase momwvda, babnavsa da mis
gareSemo soflebSi, muxli mogirTxams, xevxuvebic ki gagibrwyinebia!~ mze im viRacas Tavdaxrili usmenda, magram soflis kacebis
Txovna-mudaras, madlian simReras, Tu davalebas `im kuTxeSic Semoixede, es kuTxe ar dagveCrdilos~-o, angariSs uwevda, amitomac
Semoirbenda xolme.
kacebi miwas imdens ejaxirebodnen, mezoblisadmi avadmziraloba,
mtroba maTSi adgils ver hpovebda. saamiso dro aRar hqondaT. ra
dagimaloT da, aRarc Zala: rTvels rom morCebodnen, manam sanam
miwa Tovls sabaniviT waifarebda, mas dastrialebdnen Tavs. Tu ar
mouare, Tu ar mixede, sulac zurgs gaqcevs, gagebutebao.
Tu miwa esoden xelmoWerili, Zunwi iyo, Tu miwa Zlier ar
swyalobdaT, iseTi mdinare CamoudiodaT, zogi dedas, zogi Zmobils,
zogic gul-RviZls (ufro metad mTvralobisas) eZaxda. mdinares
imdennairi Tevzi mohyveboda, sulac uxiagi miwis mkvidrTac kargad
daapurebda.Mmdinarem SeinarCuna sofeli mdinare da misi binadarni
rom ara, sofeli ara mxolod ar gaizrdeboda da ase ar gamravldeboda, arc iarsebebda. aqauri qal-kacni ramenairad monaxavdnen
gzas qarTlis kalTauxvi miwiT maZRari kuTxeebisaken. aq Tevzi
yovel mosaxles karze ukakunebda. amaswinaT Tuxo mezoblebs
uambobda: ,,e, ranairni arian, kaco, am msusxav, civ wyalSi, xeli ver
Camiyvia, Tevzi Cemi xelis gulze iSlis loginsa~. ase rom, mdinare
sicocxlis nawili gamxdariyo imdenad moalerse, imdenad
sayvareli, umisod versad ver gaZlebdnen. Tu qari amovardeboda da
mdinaris duduni yurSi ar CaesmodaT, veRar isvenebdnen qaris Rmuili ki ar awuxebdaT, mdinare xmas ver gvawvdenso. mdinareSi, cxa-

7.
dia, banaobdnen, suls Svebas aZlevdnen, magram gegonebodaT, ara
imdenad sabanaod, imisTvis ufro Cadian, miealerson, gulTan miikrano.
mdinares ganiers ver etyodi, erTi dRenaxevris saxnav-saTesi mindvris siganisa, Tu iqneboda. gazafxulidan rTvelis CamTavrebamde,
merec roca Rrubeli ufro xSirad stumrobdaT, vidre mze, dRe
ar gamoereoda, mdinares ar mialersebodnen. TumcaRa, ise Cqara,
sulmouTqmelad morboda, ise modgafunobda, TiTqos mgeli dadevnebiao. biWebi mdinareSi erTi JriamuliT, Jivil-xiviliT Setyapundebodnen, xanmoreulni auCqareblad. Sig Sevidodnen Tu ara,
wylis zedapirs xelisguls ise gadausvamdnen, TiTqos mZinare Svils
ealersebiano.
qalebi qvemoT iyridnen Tavs, iq, sadac mdinareSi SemoWrili
borcvi SeuZlebels xdida dagenaxa, borcvis miRma ra xdeboda.
veravin ver xedavda, iq qalebi ras iqmodnen banaobdnen, WurWels
akrialebdnen, Tu TavTavianTi kacebisa da Svilebis samoss recxdnen.
ramdenjer yofila, rom am morbenal mdinares samosi gautacnia,
dadevnebian, zogjer mdinaris tyveobidan dauxsniaT, zogjerac
vera. es mdinare imitomac uyvardaT, naTesavad, axloblad imitom
miaCndaT, rom masSi arasodes, aravin ar damxvrCala arc anci,
gaugonari bavSvi, arc Zalagamoleuli moxuci, Wabuki xom ara da
ara! xom ase sulmouTqmelad mirboda, siRrmec xom karga Zali
hqonda, siganisa ukve giTxariT dRenaxvris saxnav-saTesisa-meTqi, am
soflis arcerT kacs am wyalSi suli ar amoxdomia, amitom misi
alersic saamuri iyo da Tevzeulic. sofelsa da mdinares Soris
iseTi mimndobloba, siyvarulianoba Camovardniliyo, adamiani ukeTess
ver inatrebda.
gaRma napiramde mxolod Wabukebi gascuravdnen xolme. am dgafuna, erTmaneTTan moqiSpe, ayelyelavebul talRebs mxolod isini
sZlevdnen, iqiTa napiramde mividodnen da ukan brundebodnen, erTi
wuTiTac ki ar Seisvenebdnen. gaRma napirze aravin ar gadasula.
sofelSi yvelas ase swamda: im napirze uxseneblebi binadroben, SeRamdeba Tu ara, manam, sanam mTvare qveynierebas madlian Suqs mohfens,
iq uxseneblebi da mglebi erTmaneTs ebrZviano. ai, roca mTvare gamobrZanebas inebebs, erTnica da meorenic uxseneblebica da mglebic
TavTavianT bunagebs ubrundebian da kbilebs ilesaven, kvlav sabrZolvelad emzadebiano. rogorc ki mTvare savaxSmod gabrZandeba, eseni
isev erTmaneTs ebmian da maTi sisxliani Setakebis Tanmxlebi ymuili,
sisini ciskaris gaxsnamde grZeldebao.
sofelSi Winkebis SiSi hqondaT, iqneb, ufro metadac, vidre
gaRma napirze uxsenebelTa da mgelTa Serkinebisa. iq isini erTmaneTs
yels Radraven, CvenTan ra xeli aqvT, ai, Winkebi rom imaTi sisxlisRvris gamo, aqeT gamorbian, es ariso cudi. sofelSi ambobdnen: gaRma
napirze Winkebi cxovroben, ege, xviara xeebi, foTlebi faravT da
amitom ver vxedavT, mTvaris vaxSmobis Jams, roca uxseneblebi da
mglebi erTmaneTs erkinebian, Winkebs SiSiT guli misdiT da Cvens
sofelSi gadmoskupdebian. Tu Ramis sibneleSi ezoSi gasul qalwu-

8.
ls, gina ymawvil kacs moixelTeben, itaceben, rom iq, mdinaris iqiTa
mxares, Serkinebulebs miugdon da amiT iqneb, daaSoSminono. sofelSi
Winkebis erTi mnaxvelic hyavdaT: kacia ase hyveboda am ambavs: ,,me
gana, marTla Serekili kacia var, ase Tqven SemarqviT, ege, im
bayayiviT pirmokumulma mium Tqva Cemze, ega Serekiliao, Torem. Cemi
sibrZnis ambavi qarTlis mefesac ki moexseneboda. erT Rames ki ezoSi
maWris dasaxedad gamosuls, Winkebi damesxnen Tavs. karga xans
vumklavdebodi, gaRma napirze rom mivyavdiT, aT Winkas erTdroulad
wavuWire yelSi xeli. imaTac sxva gza aRar darCenodaT, mdinareSi
momisroles. me erTi Winka mainc gamovitace, mas mere var cota, sul
cota Serekili, Torem saamiso ra mWirda. aki giTxariT, Cemi sibrZnis
ambavi mefis karzec ki icodnen-meTqi. is Winka axlac mdinareSi myavs
damaluli, drodadro vakiTxav, Cems sam Svilsa zrdis, am sofelSi
magisnairi mzeTunaxavi qali sizmarSic ar unaxavT, egec uxeTqavT
gulsa: mag Serekils egeTi mzeTunaxavi unda hyavdes, Cven kidena es
dafexvilebio? aba!~
arada, mdinaris gaRma, manam, sanam mzera swvdeboda, xedavdnen,
rom uzarmazari sivrce ukacrieli iyo. arc is daunaxavs vinmes,
RamRamobiT uxseneblebi da mglebi rogor ebrZodnen erTmaneTs es
gadmocemiT icodnen. SeRamdeboda Tu ara, iseTi sibnele Camowveboda,
sakuTar TiTsac ver xedavdnen.
soflis zogierTi xanmoTeuli diasaxlisi diliT Tavwakruli
gamodioda da ambobda:
wuxel gaRma napirze iseTi omi hqondaT, mTeli Rame Tvali
ver movxuWe, dRes misavaTebuli var.
zogi ki sxva rames ambobda:
iriJraJa Tu ara, ra ambavi atexes Winkebma, moTqma-godebiT
gadadiodnen gaRma napirze. veravin moigdes xelT, veravin moitaces
da maTi zuzuni, godeba qars ise mohqonda, Zili ar momekara. ai,
rasa vgevar, vai, ra dReSi var!
sofels xmauriani ar eTqmoda, an rogor, riT unda exmaurnaT
TavTavianTi sacxovrisidan dilaadrian gadiodnen. yvela Tavis wil
miwas ejaxireboda. yvelas is ewada, ojaxisaTvis sarCo-sabadebeli
mietana. es iyo mTavari sazrunavi. ai, yurZnis dawurvis Jami rom
dgeboda, maSin ki axmaurdeboda, aqoTqoTdeboda sofeli. iseTi gamococxleba daetyoboda, ise midi-modiodnen, gegonebodaT, qorwilSi
miiCqarian, ariqa, droze mivideT, Torem, nefe patarZals fardagze
rom moiqcevs, raRa drosi iqneba, Cven viRa mogvxedavso. yurZeni godrebiT mohqondaT, qvevrSi yridnen, didi Tu patara, qali Tu kaci,
zed Sedgeboda da ise xtunaobdnen, iseTi sixaruli hqondaT, TiTqos
Wiakokonas gars uvliano. kacebi CenCos xelebsSua rom moiqcevdnen,
raTa yurZnisagan ufro meti da meti wveni gamoewuraT, ramden qals
unatria, `e, Cemi kaci mec ro ZuZuebSi egre mavlebdes xels, ra
siamis momgvreli iqnebodao~. ocnebobdnen da aJrJolebdaT, imas ki
ara fiqrobdnen, dasawuri yurZnis weliwadSi erTxel xelebsSua
moqceva ufro saamuria, vidre yovel Rame erTi da igive ZuZusi.
yurZnis dawurvis Semdeg ki dasxdebodnen, purobdnen da ise

9.
mRerodnen, xeebze Semomsxdari Citebi WikWiks swyvetdnen, momRerlebs ugdebdnen yurs. rTveli morCeboda Tu ara, sofeli ise gairindeboda, WurWlidan WurWelSi Rvinis gadasxma-gadaRebisas, Rvinis
Tqrialis xmasac gaigonebdiT, SukebSi ki maWris suni trialebda.
xandaxan Zroxa Tu daaRebda pirs da daibRavlebda. imasac,
albaT, maWris mWaxe suni awuxebda da es abRavlebda. es iyo da es.
meti xma aq arc ismoda.
bindi rom Camowveboda, gaSlil fardagze dawvebodnen da ramdeni yurZenic ar unda hqonodaT dakrefili, gina dawuruli, an
Rvino daleuli, coli da qmari imden alerss imetebda erTmaneTisaTvis, am mrume RameSi iseT siames hpovebdnen, gemrielad CaeZinebodaT. ca rom fers icvlida da mamali mzis amobrZanebasac auwyebda
qveyanas, qalebi fardagidan cqvitad wamoxtebodnen, balRebs ise
uvlidnen, gaRviZebul qmars ise apurebdnen nura jani nu mogklebodes, nurca survili da misi asrulebis Roneo, mixvdebodiT, am
adamianebis cxovrebas, raoden ofldasaRvrelic ar unda yofiliyo,
gemoc mosdevda.
WirSi erTad dgoma xom wesad hqondaT. esec gasaWirma aswavlaT
Tavad umal mzad iyvnen mezoblebs miSvelebodnen, magram siSoris
gamo, TiTqmis ver axerxebdnen. Tu am sofels mteri mouxteboda,
Tavad umklavdebodnen sanam mezoblebi moeSvelebodnen, piryviTelni ukve gaRma iyvnen gasulni. piryviTelTa xSirma Tavdasxmebma
babnavelebi, didic da patarac, gaayoCaRa da mTel qarTlSi gauTqva
saxeli. qarTlis daba-soflebSi babnavel biWebs xSirad axsenebdnen.
egeni ,,ver mogarTviT~ biWebi ariano, es ki imas niSnavda, mag biWebTan
ubralod araferi gamogivaT, erTob yoCaRebi gaxlavano.
erTxel, es ambavi manam moxda, sanam taosis Zroxa or xbos
erTdroulad moigebda, piryviTelT isini CrdiloeTiT, mTebSi saxlobdnen kuTxis ymawvilebi da qalebi kidev erTxel gautacniaT.
mTavar noes spasTan erTad Camouvlia: visac tyveTa ganTavisufleba mterTan brZoliT gwadiaT, momyeviTo. am soflidan bare ormoci ymawvili umalve gadgomia gzas. ra SeutyviaT, mTavari noe gvpatronobs, mTavari migviZRvis brZolaSio, WaRaraSereulnic ver daukavebiaT, Sin aRaravin darCenila. mTavris winamZRolobiT piryviTelT
didZali xalxi misdevda, magram momxduris ganadgurebis Semdeg,
yvela am sofelis ubadlo vaJkacze Tanoze alaparakda: ise
ubrZolnia, imdeni piryviTeli daunarcxebia miwaze, SubiT imdeni
momxvduris gul-mkerdi Seungrevia, yvela kiTxulobda: sad daibada,
an Subis egre marjved qneva sad iswavlao. mTavars uTqvams, mag
babnavidan iseTi biWebi gamosulan, gana mxolod sofeli, gina es
kuTxe, mTeli qarTli usaxelebiaT. nuTu, ara gsmeniaT, nuTu papebs,
ar uambniaT: rac farnavazma azo dasjabna da taxti daisakuTra,
sxvas aravis ikarebda, mxolod mag soflis biWebs iaxlebdao. am
ambavs xalxi Taobidan Taobas gadascemda.
magram es adre iyo. axla qarTlSi sxvani mefobdnen, azo aRar
axsovdaT, farnavazze ki imas ambobdnen ega, vgoneb, papaCvenis papis
papis zeobisas mefobdao.

10.
noe-mTavari laSqrobidan karg gunebaze brundeboda gatacebuli qal-vaJni uklebliv da saR-salamaTi mohyavda Sin. piryviTelni
ise davlewe, bare aT weliwads welSi ver gaimarTebian, verafers
gabedaven, qal-vaJnic mSvidad igrZnoben Tavs da mxvnel-mTesvelnico.
saRamo xani rom Camomdgara, mTavarica da misi mamacnic erT sofelSi SeCerebulan. iq puroba da cekva-TamaSi gaumarTavT gogo-biWebi
saR-salamaTni dagvibrundneno. mTavars erTi msxvilnawnaviani gogosTvis Cauvlia xeli da Tano sad aris, aq momgvareTo, ubrZanebia.
Tanos rom mTavris win muxli moudreknia, mTavars uTqvams, gana muxlis mosadrekad, imisTvis gixme, ai, am gogosTan cekva-TamaSSi gagsinjoo. is mkerdmaRali, lurjTvaleba gogo, iseTi cqviti yofila,
mTavars sityva arc daemTavrebina, sacekvaod gasula da Tanos Tavad
uxmo Turme, `gamodi, mecekveo~ ise cekvavdnen, gegonebodaT, erTmaneTs epaeqrebiano, Tano dauvlida da cekviT SesZaxebda: `Sors nu
gamirbi, axlo modi!~, gogo ki cekviTve miugebda: `visac xilis
moxilva unda, ufro meti simarde gamoiCinos, egre zozin-zozina
verafers gaxdebao~. Tano TavSekavebulad mardobda, amodena xalxis
Tvalwin qalTan paeqroba erideboda. is kidev, is mkerdmaRali da
lurjTvaleba gogo, ufro da ufro aqezebda: Tu ase gairjebi, verc
verafers ewevio. qal-vaJis paeqroba karga xans gagrZelebula. arc
erTi moqancula da arc meore gamdgara gverdze. mere mTavars
Tanoc da is gogoc TavisTan uxmia da ukiTxavs: ,,axla rogor
moviqceT?~ Tanos uTqvams: `rogorc Sen giTqvams guli, mec ise moviqcevi~. gogos ki: `rasac mSobeli mama mibrZanebs, imas gavakeTebo~.
,,mamam ro is giTxras, am biWs colad nu gahyvebio?~ RimiliT
ukiTxavs mTavars. gogos Tavi Cauqindravs. mTavari ki xmamaRla
CasZiebia ,,ha, mamam ro am biWze gaTxoveba dagiSalos, raRas izam?~
,,mTavari Sen xar, Sens sityvasTan mamaCemi ras gaxdeba!~ undoda
SeeZaxna gogos, magram enas kbili daaWira, Cveuli siTamame daioka
da Tavi Zirs daxara. es Tavis daxra rasac niSnavs, buRasaviT ymawvili mixvdeba, Tu eg ver mixvda, mTavari Caxvdeba yvelafersao. noemTavars gogos mama moukiTxavs. is kaci rom win gamosula, erTxans
uxmod Sescqeroda, moWril mklavze akvirdeboda. `Sena... Sena eg
mklavi... Sen xom eg mklavi... maSin, vgoneb, aba, gamaxsene, maSin visTan
gvqonda Cxubi?~ ,,yvelaferi kargad gaxsovs~, miugo gogos mamam.
noe gaCumebula. TamaSis xalisi daukargavs da `ho, kargi, ise
gixmeo~ Caulaparaknia. is kacic gogos mama ukan gabrunebula.
gawiwmatebul gogos ki mTavrisaTvis SeuZaxnia:
riRasTvis ixme, is gewada, gagego, xeli amouvida Tu ara? .
qalze rato araferi mkiTxe? daawia mTavarma gogos mamas.
kacma mxrebi aiCeCa me ra unda gkiTxo, Tu ram fiqrad mogsvlia,
mibrZaneo.
me ase mgonia, mag Seni gogosTvis eg biWia gaCenili, Seni gogo
ki mag biWisTvis. memorCilebi, Tu gixaria?
kidec gemorCilebi, kidec mixaria.
noe-mTavarma sulmouTqmelad Tqva saTqmeli: ,,am wuTidan Seni
gogo Tanos colad gamomicxadebia mere Tanos miubrunda waiyva,

11.
mesame orSabaTs SenTan CamovalT, da daglocamT!~
Taxos TanosTvis ise Cauvlia xeli, TiTqos es piryviTelTa
risxva Wabuki moulodnelad amovardnil qaraSots mihqonda, aman ki
wamiwam miuswro, haerSi nafotiviT ar daatrialoso.
is ki, Tano, idga da iRimeboda.
aqedan babnavamde kidec neba-neba gevlo, mzis amosvlidan mTvaris
gamoCenamde savali gza iyo ai, im mTaze mofenil tyes, mere unagira goraks gadaivlidi da Tanos soflisaken daeSvebodi. Tano da
Taxo ki Svidi dRe da Svidi Rame midiodnen tyeSi yofna da alersi irCivnes Sin misvlas. xviara foTlebSi iwvnen, zedac foTlebi
eyaraT, mze rom Tvalebze daaWyitebdaT, amodena deviviT kaci
adgils inacvlebda: Taxoze ise moeqceoda, vinmes rom daenaxa,
Sehkivlebda ,,gaWylets, am sabralo qals suls gaafrTxobinebs.~
Taxo ki amodena kacis qveS ise grZnobda Tavs, gegonebodaT, bumbulSi moqceula da mecxre caze nebivrobso Tvalebsa da sulSi mze
udgeboda, iseTi bednieri iyo, iseTi warmtaci, am wuTebSi Tanos mis
cqeras araferi ujobda. nanadirevs sWamdnen, wyaros wyals svamdnen,
erTmaneTs ealersebodnen, meti arc ram ewadaT. erTi kvira
midiodnen-meTqi, giTxariT, kidev gaigrZelebdnen keriisaken mimaval
gzas, magram am droisaTvis iseTi uCveulo wvimebi wamosula, xeebi
foTlebisaganac ki gauZarcvavs zariTa da zaTqiT mohqonda, ara
mxolod foTlebi, xeTa totebic ki. mohqonda da mohqonda...
unagira goraki sirbiliT gadaiares.
mTavari, ara mesame orSabaTs, sami Tvis Semdeg CamobrZanda,.
mdinaris piras uxmod mimodioda tivis Sekvras eloda. mze rom
Subis tarze dadga, tivze CabrZanda. sofeli retdasxmuli Sescqeroda, mTavari rogor gadavida gaRma napirze. abjrosnebi gars exvia,
is ki win da win midioda.
mdinare saRamo xans gadmoscures. xmeleTze gadmovida Tu ara,
mTavarma Tanos uTxra Sens keriaSi wamiyvaneo, Taxo rom dainaxa,
gaiRima da ikiTxa: ,,maS, gamogadga? maS, erTmaneTisTvis gaCenilxarT?~
qali auCqareblad moZraobda. adrindeli simkvircxle da siTamame sadRac gamqraliyo. morcxvobda kidec.
maS, qorwilis Jamic damdgara! Tqva mTavarma da gareT
gamovida, iq mTeli sofeli eloda. cxenze rom Sejda, iman ise
daiWixvina, TiTqos viRacas amcnobda aha, movdivarTo. mTavarma
yvelas gasagonad uTxra Tanos: ,,am sofelSi Cemi Tvali da yuri
Sena xar, Sennairi biWebi gamomizarde. Cven ki imaze vfiqrobT, am
kuTxeSi meti baraqa iyos, geqnebaT kidec~. yvelam SeniSna: mTavari
bolo frazas rom ambobda, gaRma napirs Sescqeroda.
baraqa yvelas ocnebaa, am soflisa ki miTumetes, magram raxan
mTavarma ar ineba, imis Tqma, Tu rogor unda iyos meti baraqa,
veravin Sehbeda ekiTxna riTa da rogorao.
ramdenime xanSi ki Taxos naTqvamma ramdenime sityvam sofeli
aaforiaqa. iqneb, Taxo mTavris nebas gvimxels, aba, aseT rames risTvis
ityodao.

12.
es ambavi ase iyo: sofels erTi elami kaci hyavda. im kacis saxeli aRaravis axsovda, imis gamo, rom erTob momcro tanisa, TxelTxeli, foToliviT msubuqi iyo, yvela pawuas eZaxda. pawuas iseTi
Zlieri xma hqonda, ifiqrebdiT, mdinares orad gahyofs, ai, am mTas ki
Tu ar daSlis, adgils mainc mounacvlebso. ai, es pawua, sadac ki
gamoCndeboda, yanaSi, Tu wyarosTan, Tevzaobisas, Tu tablasTan, sul
erT ambavs uambobda xalxs:
,,unagira gorakis iqidan moyvanilma qalma Tanos iseTi ram
gamoucxada, yurebi axlac ki mixurs: ,,egre cxovreba rogor iqneba,
aq ras udgexarT! Cvenke iseTi miwaa, Tqvenodena Sromas rom
eweodnen, xuT amnair sofels sul hari-harales aZaxebso~.
mereda, mag naTqvamma yurebi rad agixura, gana, ar icodi, gana,
dRes gaige, miwa rom bexreki gvaqvso, ekiTxebodnen soflelebi,
pawua xmas dauwevda da xalxs Sinaurulad andobda imas, rasac am
Zalze qaluri qalis naTqvami niSnavda:
mand saqme sul xvagvarad unda iyos, Torem Sen meti maxvili
goneba mogdevs da ukeT gasWri. eg Tano amodena kaci kia, piryviTelebs ki daeria, magram... pawua tuCebs mokumavda, cas axedavda,
xmas kidev ufro dauwevda da ganagrZobda ukmarisoba mosdevs,
zogierTi nawili, ai, isa, kacisTvis ro mTavaria, Zalze pawua
gamouvida, arada, am asos zoma-wona qalis siamovnebis mauwyic ari,
rac ufro didia, met siames gvris da surosaviT gexveva, zogs ki ise
pawua aqvs... ai, amiT gulnakluli qali miwas gviwunebs. aba, mosavlis simcires risTvis unda Seewuxebina. roca qals is ar hyofnis,
mosavals ki ara, mzes dagiwunebs~.
amis gamgone yeyom imdeni icina, lamis CabJirda, pawuas kefaze
xeli amohkra da Tqva:
pawuav, Sen rac Tavidan bolomde xar, Tanos imodena hkidia.
beCom yvelaferi sul sxvagvarad axsna:
raxan mTavris SerCeuli patarZali Tavisi kuTxisken gadabirebas gvipirebs, gamodis, mTavris survils gvimxels, mTavars es sofeli, mdinarec riRacisaTvis, an viRacisaTvis sWirdeba, Cveni ayra
ganuzraxavs.
xalxma es azri ufro sarwmunod miiCnia da swored amitom
Cavarda sagonebels, amitom aforiaqda.
magram, soflis ambavi mogexsenebaT: yvela satkivars iSuSebs,
male pawuas naTqvamic miiviwya da beCos mosazrebac. mTavari is iyo,
balRebi mSier-mwyurvali ar hyavdaT. Rrials gana imisTvis morTavdnen, gvSiao, egre xmagaucemlad rad dagvagdeTo. mosavali ase Tu
ise, akmayofilebdaT, amaze meti kidec hqonodaT, sad unda waeRoT,
sofels sami mxridan borcvebi ertya, gegonebodaT, es ruxi borcvebi
aq imisTvis CamoedgaT, sofeli danarCeni samyarosgan gaecalkevebina,
unagira gorakis gadavla ki sicocxleSi or-samjer Tu mouwevdaT,
umetesad maSin, roca mTavari laSqars eZaxda. gorakis gadaRma soflebidan ramdenime qali Tu daesvaT colad, isinic dawvrilSvildebodnen Tu ara, am unagira gorakis gadavlis arc Zali hqondaT, arc
dro. saqoneli, miwa, balRebi, mter-moyvare... ramdeni ram iyo misa-

13.
xedi. mokeTeebic ki iSviaTad gadmodiodnen goraks.
mas Semdeg, rac mTavarma brZana, `Cven kidev imaze vizrunebT, am
kuTxeSi baraqam imatoso~, bare orma rTvelobam Caiara, Tanos
swored xuTiode kviris winaT mesame vaJi gauCnda.
im Rames Tano Sin ar iyo. `mTvare midamos ise anaTebda, aRar
gadavde, zamTrisTvis SeSis saWrelad avedi~, uTxra dilas Taxos.
colma ki ucnauri ram uambo Tanos. TumcaRa, Taxos Tavad ver
gaerkvia ras uambobda: sizmarSi nanaxs, Tu cxads. jer Tqva, sizmari
unda giambo, daujerebeli ram vnaxeo. Mmere ki imas giambob, rac
sakuTari TvalebiT davinaxeo. ,,aseTi ra dainaxe, sad ra xdebodao?~
CaeZia Tano. ,,balRi viSviSebda, ver isvenebda. ise tiroda, Zili
wamarTva. raRa meqna, wamovdeqi, gulze mivikar da gareT gamovedi,
iqneb, TamaS-TamaSma aamos da CaaZinos-meTqi. raRac SeZaxilebi
momeyura, ai, iq, koncxTan, qalebi rom mdinareSi sarecxs vrecxavT,
didZal xalxs moeyara Tavi. auarebeli qali da kaci, ymawvili, Tu
bavSvi, sapyari moxuci SequCuliyo. maTi rigi kaklis xeebamde
swvdeboda. uxmod idgnen, droda-dro Tu SesZaxebdnen TiTo-orola
sityvas. Rame naTeli iyo, mTvariT gasxivosnebuli, magram aqedan
iqamde mzeras ver vawvdendi rac ar unda naTeli iyos, Rame mainc
Ramea. xis morze Camovjeqi, balRi kalTaSi Cavisvi da im mofusfuse
xalxs mivaCerdi. rac me davinaxe, axlac ar vici, marTla davinaxe,
Tu sizmari iyo, pirkata meca da xis moridan wamovxti, balRi
balaxebSi dagorda da aRrialda~.
aseTi ra dainaxe, balRic ki balaxebSi rom Caagore? daeWvebiT ikiTxa Tanom.
davinaxe? davinaxe ki? mdinare Sedga. wyalma mdinareba Sewyvita. xalxi ki kvlav uZravad idga. imaTi rigi ai, mdinaridan kaklebamde swvdeboda. simRera rom daiwyes, kvlav xis morze Camovjeqi,
simRera iyo, Tu galoba? balRic ki gairinda, smenad iqca. egre
galobiT daiZrnen mdinarisaken. wyali yalyze Semdgari cxeniviT
idga, wina fexebi aekecna, darajad dadgomoda mdinaris fskerze
galobiT mimaval xalxs da ise garindebuliyo, rogorc balRi Cems
kalTaSi.
xalxi didxans midioda gaRma napirisaken. imden xans rom... balRis tirilma gamomaRviZa mze Tavze dadgomoda, mdinare ise
mirboda, rogorc minaxavs. modioda da Sxefebs isroda. napirze ki
aravin iyo. Sen sad iyavi am dros? ,,aki giTxari, zamTrisTvis SeSas
vimaragebdi-meTqi~ gaRizianebuli Tano fardagisaken gaemarTa
,,wavuZineb.~ fardags rom miuaxlovda, cols moutrialda iseT
rames ubnob, eg ambavi arc aravis uambo... adamiani verafers gaigebs...
areul-dareuli sizmari ginaxavs, nuRarsad ityvi, xalxi sicils
dagayris.
fardagze dawva da Zils misca Tavi.
am dRis Semdeg rasac babnavelebi gaRma napirze amCnevdnen, imdenad daujerebeli gaxldaT, Tavsac ar utydebodnen, xalxsa vxedavTo, midi-modiano, mere cisken mimavali kvamlic dainaxes.
babnavelebs Tvali da yuri gaRma napirisaken hqondaT. adamianeb-

14.
sac amCnevdnen, kvamlsac. nanaxi kidec sjerodaT, kidec ara. amasobaSi Semodgomac dadga. mdinaris Tavze burusi moxSirda da gaRma
napiris xilva kidev ufro gaWirda. `netai, mdinareSi vinme Sevides,
gaRma napirs miadges da gagvagebinos, gveCveneba, Tu marTla adamianebi mimodian im uxsenebelTa da mgelTa saufloSi?~
Semodgomis qarSi mdinareSi aravin Sedioda. imis gagebis survili ki, rac mdinaris iqiTa mxares xdeboda, babnavelebs TandaTan
uZlierdebodaT.
Mmere zamTari Camodga da am survilmac iseve miiZina, rogorc am
dros zogierTi cxoveli iZinebs babnavis tyeebSi. am xanmokle da
uferul dReebSi miwas sagazafxulo xvna-TesvisaTvis amzadebdnen,
saqonelsac dastrialebdnen Tavs, venaxsac uvlidnen, umetesad ki
tablasTan jdoma da musaifi uwevdaT, cxadia, Rvinis TamadobiT. aba,
uRvinod an tablas ra fasi hqonda. dasxdebodnen, musaifobdnen, Rvinos svamdnen da ise amRerdebodnen, xeebze SemorCenil im gulyviTela Citebsac siames gvridnen. erT-erTi amgvari Camuxvlisas, vinc
Cven fexsa gvbans da balRebs gvizrdiso, imaTi sadRegrZelo rom
Tqves, Rvinomoreulma yeyem imaze saubari wamoiwyo, razec aravin
arafers ambobda, `balRebs ki mizrdis, magrama sibere rom Seepara?
gina Tu ara, gaRma napirze xalxi cxovrobso. gana, iqneba im
samgleTSi xalxi iyos?!~ amaze erTi xmauri, SeZaxilebi atyda
yeyes amtyunebdnen, Seni qali swores ambobs, Sen daberebulxar da
ara isao. pawuam magidas xeli dascxo da Tanos SesZaxa:
unda gadasuliyav da genaxa, ra xdeba iqa, egre rogor iqneba!
ukmayofilo, kopebSekrulma Tanom xmadabla ikiTxa:
`Tu egrea, Sen miTxari vin arian iqa!~
pawuam ki garSemo myofT gadaxeda:
gesmiT, xalxno? mTavari amas eubneba, am kuTxeSi Cemi Tvali da
yuri Sena xaro, es ki me mekiTxeba, iqao, Cven gaRma, vin saxlobso.
gaRma napiridan mosulni
zamTarma mSvidad Caiara babnavSi iseTi araferi momxdara,
xalxs avad, an kargad rom damaxsovreboda. an iseTi ra unda momxdariyo? babnavs yvelaze did safrTxes piryviTelni uqmnidnen: am
zamTars piryviTelni sofels ar Semosevian da amas babnavelebi RvTis
naboZeb sikeTed miiCnevdnen. vaJebi adrec ibadebodnen da cxadia, am
zamTarsac daibadnen. Tanosa da Taxos kidev erTi Svili SeeZinaT,
amjerad gogona. es gogona ise Wyioda, iseTi ambavi hqonda, sofelSi xiTxiTebdnen: `ra unda, ras gahkivis, piryviTelT davaviwydiT
da axla Cvens Tavs axsenebs?~ iqneba, arc Tanosa da Taxos gogonas
dabadeba da misi Wyivili gaxldaT mosagonari, maSin roca petuas
devebiviT tyupi biWi SeeZina. sofels pirs vin aukravs: imis gamo, rom
tyupebi
esoden
Zvalmsxvilni
iyvnen,
dedakacebi
orRobeSi
CurCulebdnen, eg balRebi petuasi ki ara, jvanSeris namuSakeviao.
amis mTqmel qalebs, usmendnen da iWviT uqnevdnen Tavs: am sofelSi
iseTi kaci ar moiZebneboda, enatra: neta, erTi Rame petuas colTan

15.
mabugnava, imis ZuZuebze, mere TeZoebze Semavlebina xelio. imasac ki
hkvirobdnen, am qalTan petua rogor wvebao. jvanSers ki es ambavi
rom Seutyvia eg balRebi Seni namuSakebi unda iyvneno, mTqmelisTvis erTi dRe dauwevia: petuas coli rogor makadreo. arada,
balRebic petuasi iyo da colic erTob erTguli hyavda.
ase iyo Tu ise, sofelma imata, bavSvebi momravldnen da axla
Zalian bevri samosaxlodan gaismoda:
daiZine, genacvale, iav, nanina,
mze dawva da mTvare Soba, iavnanina!
roca xeebma samosi icvales, foTlebi moisxes da mdinareSic
wyalma imata, gazafxuls erTi mzeTunaxavi mohyva. masze ambobdnen
Cveni yvavilaio, eg iyo, rom eg yvavili dadioda, icinoda, wyarodan
wyalic ki mohqonda, sityvis saTqmelad pirs rom gaaRebda, eCvenebodaT, vardni gaifurCqneno. piri-saxe ki JuJuna wvimiT pirgabadrul
mzes miugavda. gogonas ninaTo erqva. aqamde, am gazafxulamde, mTeli
sofeli kalias eZaxda, radgan yovel kuTxe-kunWuls dauzarlad
Semoirbenda, yvelas SesZaxebda, yvelasTan gulgaxsnili iyo. am gazafxulis pirze, roca xeebma samosi icvales, eg ninaTo, TiTqos xelaxla iSva: mimoxvrac sxvagvari gauxda, gamoxedvac, sityva-pasuxica
da rac mTavaria, Wabukebs mis danaxvaze sunTqva ekvrodaT. Tu adre
sofeli kalias eZaxda, axla is pirmadliani ninaToio, ubnobdnen.
Cvili bavSvi rom gaiRimebda, SesZaxebdnen: `Sexe, im pirmadlian
ninaTos ara hgavs?!~ xanjalsrolia diom, vazagis ymawvilma, qveyana
SesZra, sul maTraxs iqnevda, kbilebs akraWunebda da damarcvliT
ambobda, TiTqos xelmwifis brZanebas kiTxulobso: ,,vinc am gogos
miekareba, mamaCems eg Cemi xanjali misi gulis asaqnelad gauWediao~.
amis gamgone ninaTos pirze Rimili edeboda. erT mzian dilas ki,
wyarodan momavals doqi rom Seedga mxarze, eg dio, vazagis-Ze win
gadadgomia da ise miuxlia, colad unda gamomyveo, rogorc mters
SesZaxeben `damideq, Seni ukanaskneli wuTebi dadgao~. amaze ninaTos
Rimili morevia: `e, ra briyvi yofila, qals egre vina Txovs colobasao~. misi Rimili ki, vardis kokoris gaSlas hgavda. ninaTos
Rimili dios Tanxmobis niSnad gaugia da sixarulisagan guli SeRonebia fexebSi Zalanakluli berikaciviT Cakecila sabralo. ninaTos
ki gza pirze Rimilmomdgars gaugrZelebia. vazags, dios, mamas, es
ambavi rom Seutyvia, tuiasTvis erTi aliaqoTi autexnia: eg gogo
droulad gaaTxove, Torem soflis ymawvilebs guls dauxeTqavso.
tuias ki kombali mxarze gadaudvia da mWedeli vazagisTvis arxeinad
miugia: `Cemi gogo maSin gaTxovdeba, roca jeri daudgeba, magram
imgvar ymawvilze ar gavaTxoveb, qalis Rimilze ro guli uRondeba.
ega balRebis gaCenasac ver moabams Tavsa~. arada, am dios muStic
Zlieri hqonda, xmalsac xeirianad iqnevda da rac mTavaria, xanjlis
misnairi mtyorcneli, qarTlSi meore ar gaCenila: gaqceul mters
ise miadevnebda xanjals, rom im sabralos imdeni xnis sicocxle
darCenoda, ra xansac xanjali gatyorcnidan mtris gulamde
misaRwevad daisaWiroebda.
am zamTars sofelSi bare oTxi-xuTi qorwili gadaixades. xalxma

16.
kargad moilxina, Rvinoc sves da simRerac guliT Tqves. arc musaifi
da qveynis ambebis gaCxreka daukliaT. mTvare ro savaxSmod gavidoda, babnavis atalaxebul folorcebs RiRin-RiRiniT dauyvebodnen.
nefe-patarZals am simRera-RiRiniTac locavdnen.
adamianebi am sofelSi didxans cocxlobdnen zamTari ise
gailia, atalaxebuli folorcebi ise daSra, oTxma kacma mxolod
erTi adamiani Seigdo mxrebze. im dedabers fexi dacdenoda, Tavi
qvisTvis daurtyams da suli iqve daubrunebia, imisTvis, vinc im momcro tanSi Caudga: `aha, miiRe, arc ki vici ra xnisa var, ramdeni
xani medga tanSio~. dedaberi ki iyo, magram is qva rom iq ar
gdebuliyo da Tavi swored misTvis ar daemiznebina, sasikvdilo
araferi sWirda.
adreuli gazafxulis erT mziT gaCiraRdnebul dilas kvira
dRe iyo, babnavelebi mindvrebs eSurebodnen, miwa mosavlisaTvis unda
SeemzadebinaT, uCveulo sanaxaobis mowmeni Seiqmnen: gaRma napiridan
mdinares bare 15-20 kaci mosdgomoda. yvela kargad xedavda iq mofusfuse adamianebs: `raRacas akeTeben~. Tqva viRacam. `netai, rasa?~
ikiTxa tuiam. im dRis Semdeg, rac tuiam kombali arxeinad gadaido
mxarze, vazagi erTob axirebuli iyo tuias iribad gadmoxeda da
Tqva: `imas rato aravin kiTxulobs, vin arian, saidan da risTvis
movidnen?~ cota xans iyuCa, mere etyoba, ifiqra kargad ver davuRrine am arxeina kacsao da damcinavad dasZina: `Tumca, Sen amdens
verc mixvdebi~. tuiam ki umal miugo: `Sen ro mixvdi, rato ar
ikiTxe?~ es Rrena-sayvedurebi SesaZloa, kidev gagrZelebuliyo,
Tanos orivesaTvis rom ar daebrialebina Tvalebi.
mindvrebs eSurebodnen-Tqo, giTxariT. didxans arc Seyovnebulan.
saRamo xans, yanidan rom brundebodnen, gaRma napirze orjer meti
xalxi dainaxes. gaocebuli iqnevdnen Tavs: `vin arian, saidan da
risTvis mosulan, netai, aq ras akeTeben?~
momdevno dilas orSabaTi iyo, uqme dRe. es dRe mTvares
ekuTvnoda, amitom gvian wamodgnen. RiRin-RiRiniT irgebdnen kvarTsa
da cas evedrebodnen:
ax, lazare, lazare!
lazar modga karsa,
abrialebs Tvalsa,
cxavi acxavebula,
dari aCqarebula.
ax, lazare, lazare!
cas Rrublebi ahyare!
aRar gvinda cis nami,
RmerTo, mogvec mzis Tvali,
aRar gvinda talaxi,
RmerTo mogvec goraxi!
giTxariT ukve: uqme dRe iyo, orSabaTi-meTqi, vazagi, Suka-Suka
darboda da gaiZaxoda: `gamoixedeT, gamoixedeT, xalxno, gaRma
napiridan movidnen~. `gaRma napiridan mosulni, age, aq arian!~ amis
gagonebaze, babnavelebi uceb gamoenTnen, zogs satevari eWira, zogs

17.
Subi, zogsac mSvildi da isari, vinac ras waavlo xeli, is
wamoeRo.
gaRma napiridan mosuli xalxi ki iq Sekrebiliyo, sadac mdinare,
TiTqos welze qamari SemoiWirao, yvelaze viwro iyo. qalebs sarecxi swored aq gamohqondaT, radgan babnavis marCenali aq ise sulswrafad ver modgafunebda.
gaRma napiridan mosulTa Soriaxlo Tano damdgariyo da babnavelebs Tavisken uxmobda. aq, Cems gverdiT moiyareT Tavio. ucxoT
gaRma napiridan aqamde im mofarebul kuTxemde Tanos majis
simsxo Tokebi gaebaT. Tanos ki, albaT, gaxsovT, ufro msxvili maja
hqonda, vidre tuias, petuas da jikos erTad. ucxoni Toks sWimavdnen
da mTels sxeulze ofli CasdiodaT. gaRma napirze darCenil Tavisianebs drodadro ucnaur, amaTTvis gaugebar sityvebs gasZaxodnen.
babnavelebi rom neli nabijiT, frTxilad miuaxlovdnen, arc moxedes. ara-ra yuradReba ar miaqcies. arc babnavelebs ukiTxavT, vin
xarT, saidan mosulxarT, Cvens sofelSi rasa iqmTo. imiT dakmayofildnen, rac dainaxes: Tokis gadmomqaCvelT ZarRvebi rogor dasWimvodaT. ifiqres, sofels raRacas ukeTeben, axla amaT SekiTxvebze
pasuxis gacemis Tavic ara aqvTo. cota xanSi erT-erTma imaTganma,
saSualo simaRlis, Savtuxa kaci iyo, babnavelebs raRac SesZaxa da
xelic dauqnia rom aravin Seirxa, kvlav SesZaxa. am SeZaxilSi
gabrazeba, Tu gaRizianeba xmianobda: `xom xedavT, gviWirs xeli
Tqvenc gaanZrieTo~. babnavelebi ki Tanos misCerebodnen. ra vqnaT,
rogor moviqceTo. Tano pasuxs ayovnebda. Toks CaWidebulebs yuradRebiT Sescqeroda, mere gverdiT mdgom nikosa da petuas miubrunda:
`Tu xvdebiT, eseni ras akeTeben?~ petuamac da nikomac mxrebi aiCeCes
aba, saidan unda scodnodaT, isini ai, im borcvs ar gascilebian, aq
daibadnen, aqve moeriaT wver-ulvaSi, araferi amis msgavsi ar enaxaT.
`amasa xids eZaxian~. kbilebs Soris gamoscra Tanom. aseTi ram
siWabukeSi enaxa, roca noe-mTavars gahyva laSqarSi. aseTi xidi
orjer gadaiares. orive akvaniviT irweoda.
amasobaSi gaRma napirelebs ZarRvebi ise daeberaT, ifiqrebdiT,
es-esaa daskdebaTo. `ras uyurebT, xalxno, miveSveloT!~ Tqva jikom
da Tanos ar daeloda, Tavadve waavlo Toks xeli. babnavelebic
mihyvnen, erTad Caavles xeli Tanos majis simsxo Toks. imaT gaRma
napirze darCenil Tavisianebs raRac gadasZaxes, kidev ufro gamohqaCes yvelam erTad daWima. axla ZarRvebi amaTac daeberaT
babnavelebs da aha, Toki totebgafarCxul muxas Semoakres. gaRma
napiridan mosulma adamianebma muxasTan miirbines Toki kidev ufro
Zlier SemovakraT muxasao. kvlavac daWimes, kvlav Semoakres, mere
daeWidnen, zed daekidnen kidec da ra darwmundnen kargad dagviWimia, saukunod Semogvikravso, erTi yiJina atexes: mdinaris napirebs
Soris sivrce davimorCileT, Cvens xelT ariso. yiJina gaRma napiridanac moisma. ucxoni sixarulma ise aitaca, babnavelebsac dauwyes
xvevna. eseni ki verafriT ver mimxvdariyvnen, aseTi ra unda momxdariyo, es xalxi rom dResaswaulobso.
gaRma napiridan gadmosulT erTi ymawvili kaci gamoeyo da

18.
axlad abibinebul balaxze dakotrialda. ofli Tavisive kvarTiT
Seiwminda, zurgze dawva, mklavebi gaSala da cas miacqerda. iq Rrublis erTi TeTri, fufquna qula caSi uazrod daexeteboda. `netav,
sad midis, Cvenken xom ara?~ gaifiqra ymawvilma da gadmotrialda.
oriod Reri balaxi mowyvita, kbilebs Soris moiqcia da is iyo unda
gaewiwkna, gogonas mohkra Tvali. gogona Tokis damWimavi ucxo
kacebis momziral qalTa Soris idga. ymawvils gogonas moulodneli
xilvis gamo, balaxis Reroebi tuCebze dakvroda, gogonas cqerad
qceuliyo. gogona ki zurgiT idga, magram ukve im asakisa gamxdariyo,
roca ymawvilTa daJinebuli mzera ara mxolod guls ar gamoepareba, mTel sxeuls... mobrunda, Tavi aswia, ymawvils Tvali Seavlo
da bageebze Rimilma gadaurbina. mere uceb Setrialda da ymawvils
zurgi aqcia sanaxaobis macqeral qalTa gunds miutrialda. amiT
ymawvils is uTxra, rasac gogonebi umeteswilad eubnebian xolme
vaJebs: `Seni cqera ar mwadia, zurgi unda gaqcioo~. ymawvilic im
asakSi gadamdgariyo, rom ukve icoda, ase ra SemTxvevaSi aqceven
zurgs gogonebi ymwvilebs da amgvari TamaSis gagrZelebis xerxsac
flobda: kmayofili kvlav zurgze dawva. isev cas miacqerda: is
Rrubeli axlaxan rom mis Tavze trialebda, iqaurobas gascloda,
axla aqedan Sors iyo. ymawvili Tvals Rrubels adevnebda, magram
imis gamocnobasac lamobda, is gogona zurgSeqceuli ramden xans
iqneboda. sjeroda, swamda, rom mobrundeboda, amitom iyuCa, erTxans
garindebuli Sescqeroda Rrublebs da imis amocnobas lamobda, iq,
mis Tavs ukan ra xdeboda. `Tu wavida, aRarc unda veZebo, Tu mobrunda? ara, mobrundeba~. myis, moulodnelad amotrialda, TiTqos
miwaze ki ar iwva, haerSi ekida gadmotrialda da Tvali hkida,
rom gogona mas misCereboda. gogonam ymawvilis moZraoba, cxadia,
dainaxa, magram arc Serxeula kvlav RimiliT Sescqeroda da roca
gaacnobiera, ymawvilma daminaxa, rogori dabejiTebiT vuyurebo,
gabrazebuli mitrialda.
gaRma napiridan gadmosulni da qarTvelebi xvevnasa da yiJinas
morCnen da kidev erTi Tokis daWimvas Seudgnen. ymawvils maTi SeZaxilebi esmoda, magram aRarc Toki ainteresebda, aRarc Tavisianni,
aRarc babnavelni, balaxSi iwva, gogonas zurgs Tvals ar
aSorebda da kvlav imaze fiqrobda, rodis moixedavso. qalebma ki,
rogorc Cans, irwmunes, araferi farsagi ambavi aq ar xdebao da
iqaurobas nel-nela eclebodnen. gogonac qalebs mihyva. biWma motyuebulad igrZno Tavi ise rogor wavida, erTxelac ar moixedao.
wamodga, mimavalT gulnatkeni Sescqeroda.
gogonam ramdenime nabiji gadadga. icoda, guliT xedavda ymawvili
rom misCereboda da fiqrobda: `egre mouxdeba, balaxSi kotriali
amjobina, ara, ar mivixedav, ar mivixedav~ da ara mxolod moixeda,
Sedga kidec, Sedga da ymawvils miacqerda, uxmod, usityvod eubneboda: `me mivdivar, Sen?~ ymawvilma gogonas xeli dauqnia da misken
gaemarTa. gogonam ki gza ganagrZo. ymawvili grZeli, aCqarebuli
nabijebiT uaxlovdeboda, gogona mis yovel nabijs grZnobda da
guliscema uxSirdeboda. uceb motrialda, ymawvili lamis zed wad-

19.
gomoda, myis miaxala: `ra ginda?~ gulSi ki gaivlo: `ra lamazi
Tvalebi hqonia!~ ymawvilma veraferi gavigeo, RimiliT aniSna. iseTi
ankara, uSualo, sikeTiT aRvsili Rimili hqonda, gogonas lamis
sunTqva Seekra da moalerse intonaciiT hkiTxa: `ra ginda, biWo?~
ymawvilma xeli mkerdTan miido da Tqva: `naTan, ani naTan~. gogona
mixvda, saxeli miTxrao da gaiRima. ymawvilma ki gogonas mkerdze
miado TiTi, ikiTxa: `aT?~ gogonas sulac ar gaWirvebia imis mixvedra, rasac ekiTxeboda da sixaruliT miugo: `ninaTo, ninaTo!~ `naTani~
gaimeora ymawvilma, gogonas mklavSi waavlo xeli, majidan
samajuri moixsna da ninaTos gaukeTa. ninaTo uxmod Sescqeroda
ymawvils, samajurs xeli mohxvia, TiTqos SiSobda, aravin momxsnaso.
`ninaTo~ RimiliT gaimeora ymawvilma. ninaTo gaiqca. sixaruli
miarbeninebda da imas ar dagidevda ymawvili rom gulnakluli
datova, am wuTSi amas verc grZnobda. arc is icoda, rom Zalian
Zvirfasi saCuqari miiRo. es 32 gramiani samajuri 32 sikls udrida.
* * * * *
meore Toki naklebi garjiT Semoaxvies muxas. momdevno saRamomde
xidi gamarTes kidec. gaRma napiridan mosuli adamianebi xidze simReriT gadavidnen. babnavelebi xids aqeTa mxares darCnen da uxmod
Sescqerodnen simReriT mimaval mezoblebs. roca are-mares bindi
daedo, TavTavian kerias miaSures. zogma colis alersSi galia Rame,
zogmac oxvra-xvrinvaSi. sofelSi or adamians ar eZina. ninaTos mklavze samajurisTvis Caevlo xeli da im ymawvilis nabijebi Caesmoda
yurSi, TiTqos ai, ager aris, uaxlovdebao. es nabijebi, es xma, imdenad axlobeli gaxda, Tu mineldeboda, aforiaqdeboda, biWi ukan xom
ar gabrunda, ratom ar miaxlovdebao. ganTiadisas CaeZina, marjvena
xeli, cxadia, samajurisTvis Caevlo.
jikos arc gamTeniis xans CasZinebia. fiqrebi uwewavda guls. mzem
rom babnavis yoveli kuTxe-kunWuli gasxivosna, wamodga, keria datova. Tanos keriisaken aiRo gezi. wavida, Tanoc iqve cxens dastrialebda Tavs, jiko rom dainaxa, uxmod miacqerda, mixvda, am dilaadrian Tu ram moiyvana. gulgrilad Tqva: `ho, rao?~ `xom dainaxe,
rogor gadavidnen im xidze?~ Tanom Tavi dauqnia. `gadmosvlac xom
egreve iolad SeuZliaT?~ Tanom isev dauqnia Tavi. `mere? eg rasa
niSnavs?~ Tanos Tavi aRar dauqnevia. jikos miaCerda. xani rom gavida,
jiko CaeZia: `ha, ras ityvi?~ Tano balaxze daeSva, `unda wavide,
uTuod unda gavudge mTavrisaken mimaval gzas~ gaifiqra. jikos ki
miugo: `SeuZliaT, ki~. `mere?~ ikiTxa jikom. ,,ara, usaTuod unda
daadges mTavrisaken mimaval gzas~. jikos ki miugo: `movlen da
vnaxavT~.

danieli
quCaSi maTematikis maswavlebelma dimitrim Caiara, baduraSi
xaxvi da ori Tavi kombosto moeqcia. arxeinad miuyveboda quCas.
swrafad momavalma cisferma ,,moskviCma~ wylis gubes gadauara.

20.
dimitri ganze gaxta, magram wylis Sxefebs mainc ver gaerida
Sarvali dausvela. dimitri braziT miaCerda Cavlil manqanas, Tavi
gaaqnia da gza ganagrZo.
daniel qoeniSvils dimitris udardelma nabijebma kidev ufro
mwvaved agrZnobina Tavisi mdgomareoba daanaxa, raodeni gansxvaveba
iyo dimitrisa da misi cxovrebis wess Soris.
danieli fsalmunTa wignSi sadReiso Tavs kiTxulobda. drodadro kiTxvas Sewyvetda. wakiTxuli striqonebis arsSi wvdomas cdilobda. `yvelaferi icis am dalocvilma. rogor ixedeba adamianis
sulSi~ gaifiqrebda da kiTxvas ganagrZnobda.
quCis is nawili moaTvaliera, romelic fanjridan Canda. quCis
iqiTa mxares, ezoSi biWunebi burTs TamaSobdnen, erTi Jivil-xivili
hqondaT. danieli laR, uzrunvel patarebs karga xans Sescqeroda
da guli ewureboda.
fsalmuns miubrunda. wakiTxulis gaazrebas fiqri uSlida
fiqri guls uwewavda.
ezoSi naTuki Semovida, ise moulodnelad da uxmaurod, rogorc
Tovli modis tyeSi. oTaxSi rom Semoabija, danielma gaifiqra:
`morieliviT ar Semovida? ise mobrZanda, viTom natruli viyavi~.
naTukim, gamarjobao, Tqva, erTob Zvirfasi ruminuli avejis skams
sazurgeSi xeli Caavlo da danielTan miaTria.
ras Sobi, biZi, ras apireb?
`ase ratom melaparakeba, es Rlapi, magis toli var, Tu amxanagi,
es skamic... viTom magaze ukeTesi udgia saxlSi!?~ gaifiqra danielma.
Tavi aswia da TiTqmis TavisTvis Cailaparaka:
raze mekiTxebi, ro ar magondeba!?
naTukim fexi fexze gadaido da daniels mzera miapyro. mis
mzeraSi verafers amoikiTxavda kaci, garda dinji molodinisa. naTukis simSvide danielma gamowvevad miiCnia. mounda yurSi swvdomoda,
skamidan wamoegdo, WiSkramde etarebina da ase gaeyvana quCaSi.
naTuki ki ise ijda, TiTqos TanatolTan mosuliyo sabaasod.
`ki yofila gauzrdeli! amas unda Cemi qaliSvilis qmari gaxdes,
glaxis Svili!~
Sen ar fiqrob, biZi, Cveni xalxi... ar dadga, dro saqarTvelos ebraeloba israelisaken mimaval gzas daadges? Tqva naTukim
da isev mSvidi mzera miapyro daniels. danielis TavSi ki SiSis,
gangaSis zarma dareka: `momigzavnes, sxvas vis naxavdnen, glaxisSvili,
es aris, sxva vin unda eZebnaT!~ guliscema gauZlierda. TavCaqindruli ijda da fiqrobda, ra pasuxi gaeca ymawvilisaTvis. naTukis ki
moeCvena, Cemi kiTxva ver gaigoo da xazgasmiT ikiTxa:
ras ityvi, biZi, ar dadga dro, gzas davadgeT?
danielma gaiRima:
veraferi ver gavige, ras mekiTxebi, risi dro dadga?
naTukim daJinebuli mzera miapyro daniels.
`ase laparaks rogor mibedav, an ratom mkadreb!~, danielma mis
mzeraSi es amoikiTxa. gaRizianda. `ranairad iyureba es glaxisSvili,
viTom es iyos xnovani kaci, me kidev Cvidmeti wlis Rlapi!

21.
rogorc ki mobrZanda, iqve unda Camevlo yurSi xeli da WiSkramde
mimeTria~.
imas gelaparakebi, biZi, rom SevikraT da erec israelSi gaSvebis nebarTva moviTxovoT naTuki kvlav xmadabla, auCqareblad
laparakobda. danielma axlaRa aRmoaCina, rom naTuki iseTi toniT
laparakobda, TiTqos winadadebas ki ar sTavazobda, aucileblad
Sesasrulebel saero, an xelisuflebis gadawyvetilebas amcnobda.
danielma isev gaiRima. Zalian Tbili, alersiani Rimili hqonda.
ra ginda, biWo, israelSi, ra dagrCenia! Tumca, sxva ram
ufro aRelvebda: ,,Tu mogzavnili ar ari, CemTan ratom movida, me
ratom meubneba amas?~ aRelvebda, magram ver ikiTxa. ymawvili uxmod
ijda. Tvalebi moewkura. danielma mis mzeraSi isev sayveduri
amoikiTxa. ,,beberi Rlapi~ gaifiqra da sibraze daioka.
saqme isaa, biZi, rom Cvens israelobaSi Sen brZandebi is kaci,
vinc amnair saqmes unda gauZRves naTukim iyuCa. iataks daacqerda
da ganagrZo jer erTi, qoeni xar, qoeni ki mogexseneba, winamZRolia. meore da mTavari: Cveni xalxi
fuliani kacis naTqvams
kanonad Rebulobs, brZenis sityvebs ki aTasnairad zomavs da wonis.
`es ar ari ubralo ambavi! es Rlapi ase ubralod ar movidoda
CemTan. vin gamoagzavnida? Qalaqkomi, Tu uSiSroeba? xmamaRla ki,
ai, ra Tqva daniel qoeniSvilma:
Cvens TemSi bevri Wkviani kacia, an mamaSens ras uwuneb, Wkua
aklia, Tu Toris codna?
xom giTxari, Cvens xalxs Wkvianad SeZlebuli kaci miaCnia. am
qalaqSi amnairi Sen xar... rac Cvens ojaxSi dgas, me ro vzivar, es
erTi skami Rirs imdeni. Sen brZandebi, is kaci, xalxi ro gaugonebs
da Sen unda daiwyo es saqme. kargad brZandebode! naTuki ukmayofilo wamodga nurc is gaviwydeba, rom qoeni xar!..
,,midis. ar iqneba am Rlapis ase wasvla, damRupavs.~ gaifiqra
danielma da SesZaxa moica! Tavadac wamodga, naTukis miuaxlovda amboben, erec-israeli kargiao, magram aq ra gviWirs? Tu rame
gawuxebs, miTxari, gverdSi dagidgebi.
samSobloSi gasaWiris gamo unda dabrunde?
gasaWiri ra SuaSia! ymawvili daniels arc moubrunda, gasasvlelisaken gaemarTa.
me aq Tanamdeboba maqvs, partiis wevric var. a, gaixed-gamoixede, ratom unda avyve sionistebs?!
qalaqis sabWos deputatic xar! RimiliT Tqva naTukim.
ironiis dafarva arc ucdia.
danielma isev daioka Tavi da mSvidad Tqva:
marTals brZaneb. ratom unda movindomo israelSi wasvla,
risTvis?
naTukim pasuxi ar iCqara. daniels TvalebSi Sescqeroda,
mogvianebiT, xazgasmiT Tqva:
me megona icodi, getyvi, ar dagzardebi: Cveni samSoblo iq
ari, aq gasaWirma mogviyvana, axla madloba vuTxraT da Cvens
qveyanas mivxedoT Cqari nabijiT gavida ezoSi, ezodan WiSkrisaken

22.
mimavalma kidev ufro auCqara nabijs.
danieli karga xans uZravad idga. amaze uares ambavs dRes verafers gaigebda. `gaTavebulia saqme, nabijic ar gadamidgams da yvelaferi ician. Cems gulSi sxedan?~ skams daubrunda, kvlav fsalmuni
gadaSala. ,,ise, ra swors laparakobs, ar unda iyos uazro biWi,
mara...~fsalmuns ugulod furclavda uazrodac. arc ki icoda, ras
eZebda. kedlis didma saaTma Camohkra. saaTs axeda da gaaJrJola. am
dros miliciis ufrosTan noesTan unda yofiliyo. wamodga, ujridan fulis Sekvra amoiRo, gadaTvala, isev saaTs miacqerda. `iqneb,
axla ukeTesic iyos misvla, Tu magaTgan modis eg ambavi... raRacas
mivxvdebi, magram...~ ribkas miaZaxa mivdivaro da saxlidan gavida.
yovel nabijze nacnobi xvdeboda, viRacas Tavs ukravda, viRacas uRimoda aravis ar gauCerda, aravin ar moikiTxa. miliciis SesasvlelTan arc SeCerebula, morige adgilidan wamoxta, mowiwebiT
miesalma, danielma kibe aiara da meore sarTulze muxis kari SeaRo.
noem RimiliT rom usayvedura amden xans sad xar, sad daikargeo,
danielma RimiliTve miugo:
miliciaSi xSirad ubeduri xalxi dadis. Tve gavida da movedi
danielma jibidan fulis Sekvra amoiRo gasuli Tvis mogitane
fuli, rogorc yovelTvis, seifze mdgari leninis biustis ukan dasdo
imdeni aRar ari, ramdenic wina TveSi noem rom warbi Seikra,
daniels Rimili moeria ra gulmaviwyi gaxdi isaki da rubeni
xom saqmidan gavidnen, aRar muSaoben.
ratom? noem mkacrad ikiTxa.
ar vici, saqme datoves.
isaki da rubeni raSi mainteresebs cexebi xom muSaoben?
is cexi abesaZem da TurmaniZem iyides. egeni TviTon monaxaven
Sensken gzas. me ise ar vicnob, rom vendo da mendon.
noe magidas daacqerda. dumili ise gaugrZelda, danieli
wamodgomas apirebda. mere TiTqmis TavisTvis Cailaparaka:
albaT, rubensa da isakisac wasvla undaT. Wkvianurad moiqca
es mTavroba, wasvla rom akrZala, ase rogor SeiZleba. ramdeni
cexisgan moitane, xuTi xom?
oTxi.
noe erTxans dumda. mere Tqva:
momavali Tvidan amdeni aRar momitano daniels gaoceba rom
SeniSna, gaiRima ase vqnaT: Sengan aRarafers aviReb. Sen qaRaldis
saamqro gaqvs, xo?
ki qaRaldis ,,cexi~. tualetis qaRaldi, ,,salfetkebi~
Sengan aRaraferi moitano.
ra xdeba, ra davaSave?
imuSaveT. xels imiT SegiwyobT, rom ar SegawuxebT. saqme
awyobili gaqvT, ra gindaT israelSi!
`icis, raRaca icis da pirdapir ar meubneba~ gaifiqra danielma.
me rame davaSave? nu damimalav, giorgeviC, Tu ramea, miTxari!
Tu Tqven waxvediT, Cven ra... fiqrianad Tqva noem.
danielma mxrebi aiCeCa, veraferi gavigeo da wamodgoma daapira.

23.
noem xeliT aniSna, nu Cqarobo da xmadabla Tqva:
frTxilad iyavi, yvela pativs gcems, magram... amaTi ambavi xom
ici, ar dagindoben. israelSi wamsvleli xalxi ar uyvarT, ejavrebaT. Tqvens xalxs uTxari, nu ayvebian imas iq.
Sen? Sen ras mizam?
eg ambebi me ar mexeba. eg uSiSroebis saqmea. magaTi yvelas
eSinia daniels miacqerda, gaiRima da Tqva Cems ufrosebsac.
ho, magram xom ici, Cveni xalxi jiutia, yovelTvis jiuti iyo.
Tavisas ar daiSlis,
noes saxeze siwiTle moeria, TvalebSi brazi Caudga da SesZaxa:
`ratom, ratom wavlen?!~ danielma ki gaiRima da Tqva: `saqarTvelodan rom gandevnili iyo, mere WiSkari gagiRon, mobrZandi, batonoo,
ar waxvidodi?~ miliciis ufrosi TvalebmoWutuli Sescqeroda
daniels misma Rimilma ufro gaaRiziana, vidre naTqvamma. danieli
uxmod ijda da fiqrobda: `Tavis samSobloSi kargad zis da imitom
laparakobs ase, amisTvis samSoblo winaparTa miwaa, lamazi da
xeiriani. me gamCens gawvdili mklaviT mivyavdi samSoblosaken. dRes
ki Cveni samSoblo RvTis samsaxuria, qenaanSi rom davbrunde da iq
vemsaxuro, ukeTesi ar iqneba? es ro vuTxra, gaigebs?~ aRaraferi
Tqva, garda, oriode sityvisa: `musaifi kargia, magram aTasi saqme
maqvs~ da wamodga. miliciis ufrosis kabinetidan gamovida. quCaSi
auCqreblad modioda, ufro sevdamoreuli, vidre iqiT mimavali iyo.
`milicia arafer SuaSia, naTuki misi mogzavnili ar ari. sjobda ki
amaT gamoegzavna. qalaqkomma momigzavna, Tu uSiSroebam?~
moskovi xalxis istoriul samSobloSi dabrunebis uflebas ar
scnobs repatriaciaze uars ambobs sabWoTa kavSiris ebraelobis
samSoblo sabWoTa kavSiria, amitom Cvengan sionistur, arabi xalxis
mCagvrel israelSi, arcerTi adamiani aRar wavao.
ramdenjerac ar Seecada, repatriaciis nebarTvis miRebas
frTxilad, uxmaurod eZebda samSobloSi dabrunebis gzebs civi
uari miiRo. moskovis gadawyvetilebas Cven ver gadavalT, Tavs ver
daviRupavTo, eubnebian TbilisSi. lamis weliwadia yovel orSabaTs
Cadis dedaqalaqSi, sapasporto ganyofileba leninis moedanzea,
saCuqrebis maRaziis gverdiT. bucxrikiZesTan molaparakebuli iyo,
misacemic micemuli hqonda, rogorc ki saqmes kargi piri gamouCndeba,
sabuTebs sam dReSi movitan, manamde ki ar minda es ambavi
gaxmaurdeso. bucxrikiZe sapasportos Cinovniki danielis danaxvaze Tavs gadaaqnevda, axali araferia, kremlis beladebi TavianT
gadawyvetilebas egre iolad ar scvliano. daniels ki TiTqmis
weliwadia Tavi iq warmoudgenia, qenaanSi abramis, icxakis, iakobis
qveyanaSi, weliwadia im dRes, im saaTs Senatris, ierusalimis quCebSi
rom gaivlis. ,,Cemi sicocxlis dReebi im wuTidan daiwyeba, ra
wuTSic ierusalimis miwas fexs davadgam~. ierusalimis miwaze
gavlaze fiqri rom moeZaleboda, aJrJolebda.
arada ar modioda Sveba, magram molodinma ki ar daRala,
Svebis lodinSi ki ar moiqanca, Zala ki ar gamoelia, iseTi SegrZneba

24.
hqonda, cxenze amxedrebuli misdevda mters. aha, ager-ager davewevio, eCveneboda. mteri garboda da ukan-ukan iyureboda, lamis kiseri
moRrecoda, danieli xom ar mewevao. es xilva bejiTad arwmunebda,
gavimarjveb, ierusalimis miwaze uTuod davadgam fexsao.
magram am samiode Tvis winaT bucxrikiZem gamarjvebis mis rwmenas
civi wyali gadaasxa. es ambavi ase iyo: danieli orSabaTs diliT Cveulebriv gavida saxlidan. manqana aeroportTan daayena da TbilisSi
mimaval TviTmfrinavs gahyva. 11 saaTze ukve bucxrikiZis kabinets
miadga. kari SeaRo Tu ara, bucxrikiZem `Semodi, Semodi,~Tqva.
daniels guli auTrTolda: `Svela movida!~ da kari mixura.
bucxrikiZem ki iseTi ram uTxra, guls naRveli gadaevlo. `am fulisTvis madlobeli var, magram raSi aviRo, araferi axali ar aris,
uaxloes xans arc araferi iqneba. tyuilad fuls ar aviReb~.
konvertSi moqceuli fuli ubeSi Caudo. `dRes ar aris, xval
iqneba~, Cailaparaka danielma, bucxrikiZem ki Tavi uimedod gaaqnia.
danieli bucxrikiZis kabinetidan gamolaslasda.
rogorc giTxariT, es ambavi samiode Tvis winaT iyo. im dRidan
moyolebuli imas fiqrobda, Tu ra eRona, rogor moqceuliyo, rom
ierusalimis miwaze fexi daedga. is, rac dRes ase afrTxobs, aSinebs,
Tvenaxevris win gadawyvita, magram... gadanawyvets sakuTar Tavsac ki
ver umxels. icis, es ambavi mTel sabWoTa kavSirs aaxmaurebs. moskovs
saqarTveloze gaaRizianebs, Tbiliss mis patara qalaqze, xalxs
ebraelobaze. mTeli sabWoeTi daiwyebs lanZRva-ginebas qarTvel
ebraelobas safurTxebel boZad gaixdian, Tavad ki SesaZloa,
ierusalimis miwaze fexis dadgmis sanacvlod, yinulis saufloSi
Caayrevinon Zvlebi. an, iqneb, sagiJeTSi Seagdon. danielma kargad
icis, sabWoTa xelisufleba sagiJeTSi agdebs imaT, vinc maTs Wkuaze
ar dadis, maT ar aqebs da adidebs fsiqologiuri reabilitacia
sWirdeba da vmkurnalobTo.
gadawyvita, magram saqmes ayovnebs. swonis, zomavs, am fiqrSi
gadanawyvetis gansja-ganqiqebaSi or Tveze meti gailia. dro ise
gaipara, rogorc nawvimari wyali ipareba miwaSi uxmaurod. am
drom daarwmuna, rom erTaderTi gzisTvis miegno, yvela sxva gza
dagmanuli iyo sabWoTa xelisuflebas amoeqola. SabaT saRamos
rabi eudas daraSs rom ismenda, rabi ki mTrTolvare xmiT, lamis
moTqmiT laparakobda, Tu rogor mihyavda abrahams icxaki samsxverploze, danieli ki Tavis fiqrSi CaZiruliyo. isev imas zomavda da
swonida, vis ra ziani miadgeboda, Tu es saqme cudad wavidoda Tu
es ambavi ukuRma datrialdeboda, Tu mis mofiqrebuls, sabWoTa
xelisufleba
aumxedrdeboda,
ra
SeiZleboda
dahkleboda
saqarTvelos, mis megobar-naTesavebs. danielma kargad icoda: mis
dawyebul saqmes bevri mimdevari gamouCndeboda, bevri moindomebda
im gzaze dadgomas, romelsac danieli irCevda. es bevri aTasobiT,
SesaZloa, aTi aTasobiT ebraeli yofiliyo. es ki yoveli maTganis
cxovrebis Secvlas gamoiwvevda. yovel qarTvel ebraels sruliad
axali cxovreba unda daewyo. `maqvs ki me ufleba, am xalxs cxovrebis Secvla vukarnaxo?Aan vis aqvs amis ufleba?~

25.
ver garkveuliyo, Tavis Tavs ekamaTeboda aTasjer gazomilawonils kidev erTxel zomavda, swonida.
`magram, gamCeni xom yovel adamians aniWebs uflebas Tavad
airCios cxovrebis gza airCios saiT wavides, ra iwamos, ra akeTos~.
amitom danieli ki ar ukarnaxebs gzas, danieli magaliTs miscems,
gzas ki Tavad airCeven, an ar airCeven. ki, es ase iyo, amas fiqrobda
danieli da es fiqri mdgomareobas umsubuqebda.
`Tu am gzam gaamarTla, Tu Cvenma israelobam erec israelSi
daisadgura, amas gamCenisgan mogvril Svebad miiCneven RmerTma
gviSvelao, saqarTveloc bevr sikeTes eweva, qarTvelobac, magram Tu
sabWoTa mTavroba maTraxs moimarjvebs, dabrunebis mosurne xalxs
mtrad gamoacxadebs?!~
danielma, yovelma kacma icoda, komunistebi rogor eqceodnen
mtrebs.
`maSin? ra iqneba maSin? mxolod daniels ara, mTel mis sagvareulos wyevla-krulviT moixseniebs xalxi, ,,magan dagvRupa, magan
wamoiwyo es ambavi, viyaviT CvenTvis, vin ras gviSavebda?~.
arada, danieli darwmunebuli iyo, saWoTa xelisufleba israelSi repatriaciis msurvelTa winaaRmdeg qveyanas rom aamxedrebda,
yvelas darazmavda qarTvelsac da ebraelsac. danieli uZravad
ijda, rabi eudas moTqma-daraSs TiTqos usmenda, magram misi sityvebi,
kenWebiviT ecemoda smenas. TavSi ki fiqrebi utrialebda: `ra iqneba~,
`ras uzamen xalxs~, `vaiTu, autexeli avutexo, vaiTu...~
rabi eudam ki SesZaxa, lamis zecas SehRaRada:
,,verZi Tavisi rqebiT iyo gaxlarTuli buCqnarSi~, movida
Svela, jamaaTo! gamCenma ixsna adamianis suli, mama abraams ar daakvlevina Svili!~
da daniels goneba gaunaTda: `es rogor momivida, gamCenis neba,
gamCenis survili rogor gamovtove! is, rasac me vufrTxi, adamianebis Zalaa, mTavrobis Tavneboba, xalxze Zaladobaa, magram gamCenis
nebac xom arsebobs? yvelafris gadamwyveti is aris arc faraons
ewada israelobis ganTavisufleba, magram gamCenis nebam sZlia
faraonis Zalas.~
danielma SvebiT amoisunTqa.
caze varskvlavebi rom dasxdnen, locvac damTavrda da Sinisaken
mimavali jamaaTi axlo-maxlo quCebs moedo, fiqrmoreuli danieli
auCqareblad mieSureboda saxlisaken.
,,magram inebebs ki gamCeni Cvens Sewevnas? gamCenis neba bevrs
niSnavs, yvelafers, magram...~
am qalaqis arcerTma ebraelma ar icoda, rom ai, is saSualoze
odnav maRali, Zvalmsxvili, xSirwarbeba, kaci locvidan auCqareblad, fiqriT damZimebuli rom brundeboda Sin, yoveli amaTganis
cxovrebis Secvlas epireboda. miTumetes ar icodnen es saqarTvelos
sxva qalaqebSi mcxovrebma ebraelebma. es arc danielma icoda. erTi
fiqri utrialebda TavSi: ,,inebebs ki gamCeni Cvens Svelas?~
Tavi baliSze rom misdo, SekiTxva isev Tavs rom dastrialebda
da pasuxi verafriT ver gaeca, ese ubralod daibada, ise ubralod

26.
Tqva saTqmeli, Tavadac gaocda: ,,ratom, risTvis ar unda inebos
gamCenma Cveni Svela, is xom dagvpird, es es miwa abraamis, isaakis,
iakobis STamomavlobas ekuTvnis, yvelas qenaanSi mogiyriT Tavsao?!
* * * *
daniel qoeniSvili kvira dilas Cveulebriv wavida beiT qneseTSi. axla pirvelad SeamCnia, rom ezoebSi xeebi ara mxolod SefoTliliyo, zogierTs nayofic ki gamoeRo. maisis axlad amosuli mze
gaRimebuli dascqeroda qalaqs. beiT qneseTis Semdeg bazarSi gaiara.
ojaxSi xoragi mizida. nasauzmevs ki isev fsalmuns Caujda. is kiTxva,
Tu pasuxi Tavissave kiTxvaze, mudam Tavs dastrialebda: ,,ratom,
risTvis ar unda inebos gamCenma Cveni Svela, is xom dagvpirda,
yvelas qenaanSi mogiyriT Tavsao?!~ fsalmunis striqonebi guls
malamod edeboda, sixarulsac ki gvrida.
naSuadRevs cols uTxra, xval, dilaadrian zugdidSi mivdivar
(zugdidSic iseTive qaRaldis sayofacxovrebo produqciis saamqro
hqonda, rogoric Tavis qalaqSi), albaT, sami dRe mainc davrCebi,
sagzali gamimzade, xom ici, zugdidSi qaSers* versad SevWamo da
deputatis oTaxisaken gaswia. kviraobiT, naSuadRevs deputatis oTaxSi ijda Tu romelime amomrCeveli Tavisi gasaWiris gasaziareblad,
Svelis saTxovnelad movidoda, iq unda daxvedroda. ori saaTi ijda
am oTaxSi. niJaraZec iqve iyo, baxturiZec. arcerTTan ar mosula
amomrCeveli.
ar swamT, ro ramis gamkeTebeli varT da amitom ar modian
RimiliT Tqva baxturiZem.
xar Tu? gaicina niJaraZem.
dro amoiwura. daiSalnen. amasobaSi minxis droc mosuliyo da
danieli beiT qneseTisaken gaeSura.
im Rames danielma mSvidad daiZina. amis mizezi is gaxldaT, rom
Tavissave kiTxvaze pasuxi miiRo: ,,Cven gamCenis xalxi varT da
danapirebs Seasrulebs, aucileblad Seasrulebs~ aman daarwmuna:
miznis awonvis, gazomvis, gaCxibvis xana damTavrebuliyo.
sisxam diliT ribkas isev uTxra zugdidSi mivdivar Cemi ,,cexis~
saqmezeo da aeroportSi gavida. manqana iqve daayena, Caketa da
moskovisken mimaval TviTmfrinavis bileTis asaRebad gaeSura.
bileTebis gamyidveli, faSfaSa da mkvircxli nargiza mowyenili
Seegeba arcerTi bileTi ar dagvrCao. danielma pasporti da oTxi
cali Tumniani mainc daudo win. gavivli-gamovivli da cota xanSi
mogakiTxavo. xuTiod wuTSi mibrunda. bileTi gamowerili iyo.
TviTmfrinavSi sxvadasxva rigSi ramdenime israeliSvili dainaxa. eseni
moskovSi TiTqmis yovel kviraSi dafrinavdnen. orSabaT diliT pirvel reiss gahyvebodnen, maRaziebis nacnob direqtorebs Camouvlidnen, axali modis tansacmels iyiddnen da saRamos bolo reisiT
ukan brundebodnen. mTeli kvira, Tu RmerTic SeeweodaT, Camotanil
saqonels hyiddnen da orSabaT dilas isev moskovs mifrinavdnen.
simons mxolod fexsacmeli Camohqonda, italiuri, an inglisuri.
__________________________________________
*qaSeri wminda, sufTa, ebrauli wesiT damzadebuli sakvebi

27.
wvrilcxviriani fexsacmeli pirvelad man Camoitana qalaqSi da
amitom am fexsacmels `mokasimoni~ Searqves. arada, `mokasini~ erqva.
simoni erT udardel da moqeife kacad warmoaCenda Tavs. TviTmfrinavidan Camovidoda Tu ara, qalaqis romelime restorans miaSurebda,
mis bargs `mokasimonebs~ miliciis zemdegi vaxtang saxamberiZe
iRebda, imas mihqonda iq, sadac saWiro iyo.
danielma ukana rigebSi daTikosa da isrelikosac mohkra Tvali.
dainaxa, magram ar SeimCnia. icoda, gamokiTxvas dauwyebdnen, xom
mSvidobaa, moskovSi ratom mibrZandebio. gansakuTrebiT simonma icis
CaZieba. yvelafris gageba swadia, yvelas ambavi unda icodes, Tavad
Tu raimes SeekiTxebi, erTi pasuxi aqvs: `Tu vicode. gamCeni gamiwyres!~ danieli mTeli mgzavrobis ganmavlobaSi imaze fiqrobda, TviTmfrinavSi myofi am oTxi adamianidan romels SeiZleboda gandoboda,
romeli amaTgani iyo Zlieri da sando. `simoni? kargi israeliSvilia.
bevri SekiTxva uyvars, Tavis ambavski verafriT aTqmevineb. cudi
israeli ar eTqmis, magram... magram coli ar ahyveba magis colis
Zma ar moindomebs israelSi gadasvlas, amitom arc magis coli
isurvebs. colis survili ki simonisaTvis kanonia.~
Salikos tansacmeli Camohqonda, umeteswilad Sarval-kostumi.
meqorwileebi winaswar akiTxavdnen: amadaam dRes Svilis qorwili
maqvs, yeli ar gamomWra, imnairi Sarval-kostumi unda Camomitano,
am mxareSi rom aravis scmiao.
Salikos mTeli qalaqi icnobda. ara mxolod Salikos, yvelas,
visac moskovidan, leningradidan, Tu rigidan, esoden saWiro saqoneli Camohqonda. ara mxolod icnobdnen, yoveli amaTgani qalaqis
mosaxleobisaTvis friad saWiro adamianebi gamxdariyvnen. amitom kargad icodnen, vin sad idga: esoden saWiro, aucilebeli wamlebis
gamyidvel iluSas dramatuli Teatris marcxena mxares ipovidiT,
avejis gamyidvels carieli univermaRis SesasvlelSi, tansacmliT
movaWre Saliko Saumianis quCis TavSi da ase. klientebi iq
akiTxavdnen.
es ambavi am aTi-Tormeti wlis winaT moxda: am kuTxis mTavar
bolSevikad erTi yofili Cekisti melaZe dainiSna kaci Zlieri,
mousyidveli da miukarebeli. Camovida Tu ara, simSvidemoreul
partiul aparats daeria. komunizmi egre mconarobiT ar aSendeba,
usaqmod zixarTo: maSin egre ar iyo, rogorc dRes aris: dRes
kuTxis, Tu qveynis patroni, yovel wuTs teleekranzea da gelaparakeba. TiTqos imitom movida qveynad, an es adgili imitom uWiravs, yovel dRe teleekranidan gvelaparakos. im dros saqarTveloSi
televizia arc iyo, radiosac Tavs aridebdnen partiis liderebi
mxolod partiul konferenciebze gamodiodnen. xalxisTvis maTi xmac
ucxo da miuwvdomeli unda yofiliyo. amitom xalxi ara mxolod
saxeze ar cnobda, xmac ar gaego maTi. melaZe mondomebuli iyo
qalaqSi wesrigi myis daemyarebina, amitom ubralo xalaTs gadaicmevda da maRaziebSi, bazrebSi dadioda. erTxel gadawyvita: axla
ebraeli spekuliantebis jeri dadga, eseni swrafad unda movaSoro
qalaqsao da swored im quCaze ubralo xalaTiT gavida, sadac

28.
Saliko idga Saumianis quCis TavSi. melaZe Salikos miadga: Savi
Sarval-kostumi minda, xval TbilisSi, qorwilSi mivdivar da ase
xalaTiT nu gamiSvebo. Salikom axed-daxeda, am kacs saeWvo rom
veraferi Seatyo, miugo: Savi ara, lurji Sarval-kostumi ki batono, maqvs da Sen Savad moixmareo. melaZem Zviri xom ar damijdebao.
wamobrZandi, Cven xom Sinaurebi varT, Tu fuli Segakldeba,
gadroveb, Se kacoo da saxlisaken gauZRva klients. aseTi wesi
hqonda: klienti saxlSi mihyavda, iq Caacmevda, gaasinjebda da
kostumiT gamoistumrebda.
aRmarTs auCqareblad miuyvebodnen. Salikom mopirdapire trotuarze ,,daTia-sofela~ dainaxa. ubani ,,sofelas~ imitom eZaxda, rom
qalaqis yovel kuTxe-kunWulSi cxvirs hyofda,yoveli ojaxis ambavi
icoda. ,,daTia-sofelam~ melaZesTan erTad mimavali Saliko rom
dainaxa, mixvda, rac xdeboda sxvebisgan gansxvavebiT, igi melaZes
saxeze cnobda. ,,daTia-sofela~ viRacis WiSkars miadga da iyvira:
Salom, Salom, gamoixede, ruaxi* saxlSi datove? baiTSi*
gadoli* ginda? Salom, ram gamogalenCa saxlSi gadoli mogyavs!
mere iqve WiSkarTan Camojda da baiaTi wamoiwyo:
ra iyo Salom, ra moxda?!
mag tvini ase daobda?
qarTveli ar daundvia,
gadoli rois gvyvarobda?
TiTqos suli moiTqva, ufro xmamaRla gaagrZela:
Ggadoli, gadoli gadoli
Salomka, Stero, gadoli!
Saliko, umal mixvda yvelafers da melaZis kiTxvaze ratom
hkivis es kaci, ra undao, RimiliT miugo:
Wkuanaklebia, magi, xom iciT, TiTo giJi yvela ubans hyavs.
midioda da imas fiqrobda, rogor moqceuliyo, rogor gadarCenoda faTeraks.
movediT, xom? cxrameti nomeriao, ar miTxariT?
diax, batono, movediT! ZalawarTmeulma Tqva Salikom.
moxvedi? Salikos meuRle gamoegeba.
movedi da rafer movedi! ro icode, vin mogiyvane, raxel
Sexede, vin mogiyvane, mobrZandiT, amxanago niko! melaZes miubrunda
ai, es ari Cemi samosaxlo, es kido coli.
raxelikos veraferi gaego, gaocebuli misCereboda meuRles.
Salikom ki SesZaxa:
rom icode, rafer Semovityue saxlSi Cveni mdivani, kai
Sarval-kostumi maqvs gasayidi-Tqva, aba, es sxvanairad mikadrebda?!
aba, Sen ici, raxel, rafer damitrialdebi.
melaZe Sedga, Salikos ise daubRvira, rogorc klasobriv mters
ekadreboda. Salikom gaifiqra fexmZime rom viyo, muceli momeSle______________________
*ruaxi Wkua, goneba
*baiTi saxli
*gadoli ufrosi, didi kaci.

29.
bodao, magram pirze mainc Rimili moido da Tqva:
mobrZandiT, amxanago niko, Cemi ojaxi Zalian bednieria, imedi
maqvs, am patara tyuils mapatieb.
magram Salikos winadadeba damTavrebuli ar hqonda, melaZe
Cqari nabijebiT eSveboda qalaqis gulisaken.
danielma Tvali moxuWa. sjobs, mZinare vegono, Torem gamomelaparakebiano. Seecada TvaldaxuWuls, efiqra yovel amaTganze. `Saliko? Saliko dRes moskovSi ise darbis, zogierTi kulaSs ver Casula.
fuls Soulobs, locva-marxvisTvis Tavs ar iwuxebs, ara, israeli
magas ar enatreba. ar aris saisraelo kaci! kidev vin zis Cems ukan?
daTiko! daTiko! Zalian wesieri kacia, namdvili israeli, magram ver
gauZlebs. ara, gasaWirs, dakiTxvebs ver gauZlebs. ar gamodgeba! viRa
darCa? isreliko... ho... locvas etaneba, israelis ambebic ainteresebs... magari biWic aris. amaswinaT rom daapatimres, ver gamotexes,
veraferi aTqmevines... saidan, visgan moaqvs saqoneli. civ wyalSi yavdaT sami dReo, amboben, magram... izamdnen amas? isrelikoze fiqri
SeiZleba.~
am fiqrSi CaeZina kidec. TviTmfrinavi moskovSi, vnukovos aeroportSi rom dafrinda, gaeRviZa. erTi wuTiTac ar Seyovnebula
taqsi daiWira da zelcerisaken gaeSura. zelceri saqveynod cnobili
advokati iyo. danielma am aTi wlis winaT gaicno papismedovi da
parlagaSvili oqroTi vaWrobis gamo rom daapatimres. maSin Zalian
ivarga zelcerma. am oTxi wlis winaT 1965 wels danielma
zelceri saqarTveloSic Camoiyvana, isakos biWi robertia Cxubis
gamo rom daiWires.
danielma zelcers Tavisi misvlis mizezi rom moaxsena, advokati
gaocda: ra ucnauri xalxi xarT es qarTveli ebraelebi, ras ar
moigonebT, israelSi ra gindaT, gana ar iciT, rom kapitalisturi
qveyana ariso? icina kidec zelcerma, bevri icina da daniels
Segonebis toniT uTxra:
gagiJdiT? saqarTvelosnair cxovrebas Tqven versad ipoviT.
saqarTveloSi xom sabWoTa xelisufleba ar gaqvT. Tqven saqarTvelos SeerTebul StatebSi cxovrobT da magas gaufrTxildiT.
daniels zelceris sityvebi da sicili guls laxvrad esoboda.
me kapitalistur qveyanaSi ki ar mivdivar, arc saqarTvelos
gavurbivar, me samSobloSi imisTvis mivdivar, rom gamCens vemsaxuro.
am sityvebis gagonebaze zelceri lamis CabJirda, ra dros
RmerTze laparakia, xom uyureb, gagarini kosmosSi gafrinda, namdvilad ucnauri xalxi xarT qarTveli ebraelebio.
aba, breJnevsa da podgornize vifiqro? gaunawyenda danieli.
breJnevi da podgorni male vnaxe wiTelfoCebian kuboSi,
magaTze ratom unda ifiqro. daakvirdi, ra ambavia qveyanaze! iSovne
da datkbi! eg ambavi israelSi wasvla daiviwye!
me ki imisTvis Camovfrindi, kargi werili damiwero. unda davasabuToT, rom sabWoTa kavSirs ki ar gavurbivarT, samSobloSi Cemi
RmerTis samsaxurisTvis vbrundebi.
zelcers saxe moeRrubla.

30.
ra werili, sad ginda miswero?
gaerTianebuli erebis organizaciaSi. ramdenime kaci movawerT
xels am Txovnas.
ramdenime kaci? eseigi jgufuri Txovna? aSkara iyo zelcers
guneba wauxda. erT xans sdumda. mere ise miacqerda daniels, TiTqos
pirvelad xedavda. xmadabla, yrud ikiTxa: `sad, sad unda gagzavno
werili?~ igive pasuxi rom miiRo, saaTs daxeda da Tqva: ai, ra,
Zvirfaso daniel, me axla tulaSi mivdivar. iq procesi maqvs. gaupatiurebis saqmea. moskovSi erTi kvira ar viqnebi danielis pasuxs
arc daucada, CanTa aiRo da gavida.
danieli auCqareblad gamovida zelceris kantoridan, erTxans
kibis TavSi idga da afusfusebul quCas Sescqeroda. ar gabrazebula,
kargad icoda, samSoblosaken mimavalma aTas ufskruls moxerxebulad unda auaro gverdi.
metrosaken mimaval gzas gauyva. ar Cqarobda. imaze fiqrobda,
romel advokatTan misuliyo, romeli ar aaridebda Tavs werilis
daweras. aseTi ori advokati eguleboda: Strauxi da bergi. metroSi
Cavida, vagonSic moTavsda da fiqrebSi ise Caeflo, metros borblebis raxraxi arc esmoda.
adamianebs Tvalebi mielulaT. zogs eZina kidec. mkerdsavse da
vardisfer barZayebian gogos wigni gadaeSala da kiTxulobda. danieli gogonas barZayebs miaCerda, uyurebda, magram fiqrSi Cafluli,
ver amCnevda. gvian aRmoaCina, gogonas rom misCereboda, maSin rodesac gogonam kabas xeli waaSvela da daniels gauRima. daniels uxerxulobis grZnoba daeufla. wamodga, karisaken gaeSura da iq daeloda, Tu rodis miaRwevda misTvis sasurvel sadgurs.
Strauxi kantoraSi ar dauxvda. ifiqra bergTan waval, aqedan
Sors ar ariso, magram cxviraprexilma, mkerdmoSiSvlebulma mdivanma
gogonam urCia ioseb izraeloviCi male mobrundeba, daelodeTo.
ioseb Strauxi, marTlac, male movida. danielis danaxva eama, gadaexvia. Zalian damiviwye, karga xania erTmaneTi ar gvinaxavs, Camojeqi
Cai davlioTo. Cai rom moitana da orcxobila `lazuri~ gaxsna,
ikiTxa ram Segawuxa, moskovSi risTvis Camosulxaro. danielma yvelaferi wvrilad uambo: uTxra, gaerTianebuli erebis organizaciis
saxelze kargi Txovna unda damiwero, rom qarTvel ebraelobas
israelSi repatriacia gvwadia da Cveni uflebebis dacvaSi dagvexmaroso.
ioseb Strauxma daniels RimiliT sTxova, yuradReba gamefanta,
iqneb, gamimeoro, risTvis Camosulxar saqarTvelodano. danielma auCqareblad gaumeora rac ewada, isic dasZina, Tu axlave damiwer mag
werils, madlobeli viqnebi, iqneb, TviTmfrinavis bolo reiss gavyve,
honorarsac ormagad miiRebo.
Strauxi daiZaba, sunTqva Seekra. daniels yuradRebiT daacqerda. ramdeni welia daniels icnobs da am kacisTvis TvalebSi ar
Cauxedavs arc dainteresebula. axlaRa aRmoaCina: daniels cisferi
Tvalebi hqonia. pasuxis momlodine danieli mSvidad Sescqeroda

31.
Strauxs. Strauxi ki fiqrobda: `azefi*, cisferTvaleba azefi, ra
aramzada yofila, aqamde rogor ver vicani!~ Strauxma kargad
icoda: danieli Tavis qalaqSi partiuli aqtivis wevri iyo,
dasavleT saqarTvelos im patara qalaqSi ojaxiT rom estumra,
danielma partiuli xelmZRvanelebic iwvia, miliciis ufrosic.
`gasagebia, yvelaferi gasagebia! da uceb gaiazra, rom dabneva
ar SeiZleboda. xifaTi aSkarad moaxloebuli gaxldaT. lamis sunTqva Seekra gamouvalobis myisve, dauyonebliv Zlevis, arSepuebis
instiqti daeufla. `pirdapir mixla ar ivargebs. raxan am saqmeze
wavida, eseigi ebrauli sulic Camkvdaria masSi. arc ebrauli solidarobis xazgasma gamodgeba, ara, ara...~
danieli CanTas daswvda, gaxsna da naxevarlitriani da moxarSuli dedali amoiRo. RimiliT Tqva: `namdvili WaWaa, dedalic qaSeri~
da dedlis daWras Seudga.
`ra aramzada yofila Cemi daTroba unda, eg me aryis smaSi
majobebs?!~ danielma rom Wiqa aryiT Seavso, sityvac ar hqonda naTqvami, Strauxma arayi sulmouTqmelad, lamis Wiqianad gadaylapa.
Wiqa dadga da daniels TvalmoWutuli miaCerda. danielma qaTmis
barkali CakbiCa da ikiTxa:
`ha? ra vqnaT, izraeloviC?~ Strauxma ki daniels alersiani
mzera Seavlo da Sinauruli, megobruli toniT ruseTis ebraelTa
salaparako enaze idiSze hkiTxa raRac. danielma rom veraferi
gaigo, gaiRima: `ah, Sen xom qarTveli xar! danielisken gadaixara
da xmadabla xazgasmuli ebrauli aqcentiT hkiTxa ra xdeba Cems
Tavs, cudi xom araferia?~ danieli Strauxs gakvirvebuli miaCerda.
Strauxma xmas kidev ufro dauwia, Tvali Caukra da Tqva:
ra xdeba? Cven bevri saidumlo gvqonia, esec CvenSi darCeba.
araferi, werili minda, kargi, gamarTuli werili, ramdenime
ojaxi moawers xels. israelSi wasvlas vTxoulobT.
Strauxma saCvenebeli TiTi aswia, daniels sityva gaawyvetina.
stop, stop, stop! TiTi dauSva, mzeraSi zizRi ekiTxebod
ai, ra, amxanago sionisto, ver gamacurebT, me Tqvens ankess ar
wamovegebi.
iosif izraeloviC...
iosif isidoroviC, karga xania isidoroviCi var... sionistebi
Cemi klientebi ver iqnebian, qarTvelo, me antisionisturi organizaciis wevri var.
* * * * *
danieli mZimed miabijebda. Strauxis mZulvarebiT aRvsili mzera
beWebze ecemoda. sxeuli ise damZimeboda, nabijis gadadgmac ki uWirda. Tvalwin aTasi sagani ereoda. sagnebi xtunavdnen, xmasac ki
gamoscemdnen. xmebi Caesmoda, sityvebi ara. karga manZili rom gaiara, sityvebi mere gaarCia: `sionistebi~, `antisionisti~. es sityvebi
kenWebiviT ecemoda Sublze, Tvalis gugebze, loyebze.
sastumro `rosiasTan~ skamze Camojda:
____________________________________
*azefi social-demokrati, ormagi agenti, gamcemi.

32.
`netavi, sionisti ras unda niSnavdes? sioni, sionisti... Tora xom
sionis mTis ZirSi miviReT? gamodis, sionists Toris moyvarul kacs
eZaxian. aba, antisionistio? es raRa ari? Toris armoyvaruli?~
wamodga. gaziani wylis gamyidvels wyali daasxmevina, dalia da
beiT qneseTisaken gaeSura. uRonod midioda. `Tu ase vivli, minxaze*
damagviandeba~ gaifiqra. aCqareba moiwadina, ver SesZlo, Rone ar
mosdevda. arxipovis quCaze Seuxvia Tu ara, rogorc iqna, gamoCnda
TeTrsvetebiani beiT qneseTi. TiTqos Zalac moemata. nabiji aaCqara
da aTiod safexuriani kibe uceb aiara.
salocav darbazSi xalxi cota iyo. moxuci, daCaCanakebuli
adamianebi isxdnen aqa-iq. amodena darbazSi es 15-20 kaci arc ki
sCanda. xazani* xmadabla, undilad loculobda, TiTqos misi
dazepireba daavales da amitom kiTxulobs ase gulgrilado.
silamaze, xalxs rom ixsnis
orSabaTi uqme dRea. orSabaTi mTvares ekuTvnis. warmarTul
qarTlSi am dros gasarTobs ufro daeZeben, vidre gasakeTebels,
radgan uqme dRes arafris qmna ar iqneba, garda imisa, rac suls
aamebs. da Tu gasarTobi veraferi naxes, mowyenilni sxedan da usmenen
bayayebis Seunelebel yiyins. babnavelebisaTvis bayayebis smena, usaqmuroba da aqedan momdinare, mowyeniloba ki sasjelia.
SesaZloa,vinmem asec Tqvas,magram jikos mowyenilobam rodi
ukarnaxa, is, rac wamoiwyo. sxva SemTxvevaSi, raime saqme rom
hqonoda, jikos aseTi ram ar moafiqrdebodao. ar iyo egre es azri
karga xans utrialebda TavSi da babnavelebs swored uqme mTvaris
dRes Caagona: `ar unda gavigoT, mezoblad vin dagvisaxlda, ras
iqmnian? ar gadavideT, Tvali ar SevavloT?~ amrezilma nikuam jikos
ise gadaxeda, raime gamamtyunebelis Tqma ewada. araferi uTqvams,
yvela isedac mixvda, nikuas rac unda eTqva: `rao, samgleTsa da
uxsenebelTa saufloSi ginda gadasvla?~ kreWiam ki saTqmeli ar
damala da umal SesZaxa: `gana, aqamde ar unda gvekiTxna, vin movida,
vin dagvijda mezoblad?~ jorze amxedrebuli Tano swored am dros
moCaqCaqda. joridan gadmovida da kreWias hkiTxa, rao, ras ambobdio.
kreWiam naTqvami gaimeora. Tanom pasuxi ar gasca. isedac gaRizianebuli iyo babnavelTa uzrunvelobiT, daudevrobiT... Tano mravalgzis gadavida mdinaris gaRma. ase hqonda nabrZanebi: unda scodnoda, mezoblebi rogor irjebodnen. imaTi cxovreba xelisgulze
edo. daTqmuli hqondaT: Tu rame dasWirdebodaT, erTmaneTisTvis
unda emcnoT zamTarSi iqiTa napiridan ketze wamocmuli mandilis
frialiT, zafxulSi ki TeTri qsovilis afrialebiT aniSnebdnen
Tanos, iqneb, sabaasod davsxdeTo. xolo Tu babnavs, gnebavT, im
uxsenebelTa sauflos, raime safrTxe daemuqreboda, koconi unda
gaeCaRebinaT, koconi avis mauwyebeli iyo da mTeli sofeli unda
___________________
*minxa nasamxrevis locva.
*xazani mlocveli

33.
daZruliyo saSvelad. babnavSi koconi ar danTebula. mas Semdeg, rac
gaRma napirze ucxoni dasaxldnen, piryviTelni arsad gamoCenilan.
TiTqos miwam Caylapao, maTi xmac ki ar ismoda. amitom babnavma
cxovreba gailaRa, mravldeboda da mosavali mohyavda.
TeTri da Savi mandilis friali ki araerTxel iyo. mxolod
Tanom icoda, es rasac niSnavda da xids umal gadaivlida.
`ha, ra vqnaT, Tano, ar gadaviaroT xidi, ar vnaxoT, vin arian,
ras iqmnian?~ SesZaxa jikom. Tanom mxrebi aiwura, mereRa Cailaparaka:
`aba, ra vi, ro...~ sofelma ar icoda, gaRma mravalgzis rom iyo. arc
aris saWiro, risTvis unda icodnen gamgebeli rasa iqmso. Tanos ewada
babnavelebs scodnodaT, vin arian maTi mezoblebi, cxovrebis ra wess
misdeven, magram frTxilobda: babnavelebi gaRma napirisaken mimaval
gzas gaeCvevian. jer erTi, es xidi Rvinomoreul kacs ver hguobs.
Tavad aqanavebul xids metad aaqanavebs da mdinareSi amohyofeno
Tavs. magram es araferi. Tanos sxva, ufro seriozuli mizezis gamo
ar ewada, babnavelebi mezobel sofels SeCveodnen: vaiTu, xids
mSvidobianad gasuli Rvinomoreuli kacebi iq, ucxoTa Soris vinmes
auxirdneno. `Cvens kacebs xom Trobisas axireba sCveviaT, albaT,
imaTac mosdevT gonji zne, kacni yovelni atareben raime iseTs, rac
sxvas iqneb, ar moewonos~. Tanos mTavrisagan nabrZanebi hqonda: `am
xalxs nurc badagiviT dautkbebiT, nurc rameze auxirdebiT. Tu ram
xifaTi igrZnoT, umal saSvelad uxmeT, magaT yofaSi ki nu CaereviT,
arc Cagreven. ise icxovron, rogorc ucxovriaT, maTi nebaa!~ ase
daubara mTavarma im Rames, roca Sori gzidan mosuli es uamravi,
mxne da amayad momzirali xalxi mdinareze gadaatara. raRa Rame,
imaTi meTauri is mudam momRimari, satevariani kaci tivze rom Sexta da orTayvirs CaeWida, cis kides siwiTle mosdeboda. mTavarma
Tano aaCqara: `aba, gamgebelo, raxan amodena xalxi iqiTa napirze
gadaviyvaneT, am bolo tivsa, Sen mihye, Tvali miadevne mag udaburi
kunZulis danaxvaze ra feri daedebaT... Cems xalxs baR-venaxebiT
daxunZluli kuTxeebidan xom ver avyridi, arada, magaTi Camosaxleba
daisaWiroves~
Tano myis tivze Caxta da ramdenime wuTSi im momRimar, wverSi
WaRaraSereul kacs napirze gadahyva. fexi sulac ar auTrevia, uxseneblebi da mglebi ar damesiono, ukve uamravi xalxi gadasuliyo
napirze, erTi beWebamde Tmawvdenili kaci amomaval mzes misCereboda
da raRacas butbutebda. qari Tmas da wvers uwewavda. selis xifTans ufrialebda.
Tano napirze avida da ramdenime nabiji gadadga. aq mozrdili
lodebi eyara lodebi mzes ise gamoewva, gamoefSita, kacs egoneboda, cali xeliT avitaceb haerSio. vanom pirvelsave lods xelisguli daado, iyuCa da Cailaparaka: `kideva sunTqavs, cocxalia.
albaT, asobiT welia aqa hyria.~ lodebs gverdi auara, axalmosulT
yuradRebiT akvirdeboda. pirveli, rac TvalSi moxvda, is iyo, rom
mosulni erTob saqmianad mimodiodnen, erTmaneTs xmamaRla elaparakebodnen. axalgazrda qals Cvili lodze daewvina, pawia tiroda,
deda ki xmadabla umReroda. sxva qalebi miwaze damsxdariyvnen da

34.
lodebs, xeebs miyrdnobodnen. erTi WaRaramoreuli dedakaci mdinareSi Camdgariyo da mdinaris wyliT fexs izelda. Sav-Savi TmaaCeCili qali ki ise ijda fexebgaCaCxuli TiTqos am mdinaris piras
mxolod Tavad iyo, gulianad ilukmeboda. ise gemrielad ilukmeboda, Tanos gaaxsenda, guSin samxrobis Semdeg, xemsi ar Casvlia
pirSi. sadRac Cvili atirda, ise xmamaRla, sulmouTqmelad tiroda,
TiTqos es-es aris qveynierebis daqcevis ambavi Seatyobines da yvelas
uxmobs, Tavs uSveleTo. lodze mwolare balRs gaxeda nebivrad
gaSotiliyo, sxva Cvili gahkioda. dedam Savgvremanma, cisferTvaleba qalma Cvils pirSi ZuZu Caudo, Cvili umal gaCumda da
saxeze netareba daetyo. dedis ZuZuze xels ise afaTurebda, TiTqos
am netarebisaTvis, madlobas uxdiso.
mamakacis xma Semoesma. moixeda. is beWebamde Tmawvdenili, wverSi
WaRaragareuli kaci xalxSi dadioda da raRac sityvebs gaiZaxoda
Tano mixvda: adamianebs raRacisken mouxmobda. mere is kaci ganapiras
gadga. mamakacebi uaxlovdebodnen mis irgvliv iyridnen Tavs. Tanom
axlaRa SeamCnia, rom yovel mamakacs pawia qudi edo Tavze. ai, imas,
Txel-Txelsa da maRal-maRals imodena Tma hqonda, ise gadaSloda
Tavze, mercxali budes gaikeTebda. imasac ki xelisgulisodena moqsovili qudi edo Tavze. is beWebamde Tmawvdenili kaci raRacas butbutebda. mamakacebi xmas uwyobdnen. mere marcxena xelze tyavis
zonari daixvies. irgvliv siCume gamefda. siCumes mxolod im beWebamde Tmawvdenili kacis xma arRvevda drodadro raRac teqsts xmadabla rom warmosTqvamda TiTqos viRacas esaubreba, Tavis cxovrebis ambavs uambobs, is Txrobas SekiTxvebiT awyvetinebs, esec guldamjdari, siRrmidan wamosuli xaverdovani xmiT epasuxeba isev Tavis
yofas SesCivlebs da raRacas SesTxovso. mere yvelam erTad SehRaRada zecas. mzera zecisken hqondaT mipyrobili, teqstebs xmaSewyobili warmosTqvamdnen da arafriT ar etyobodaT, rom am mglebisa
da uxsenebelTa saufloSi mosvliT ubedurad grZnobdnen Tavs. isini
locviT iyvnen gatacebulni.
Tano verafriT ver Caswvda, ra xdeboda. winamZRols daeZebda.
xalxSi aRmoaCina: isic tuCebs acmacunebda. `amaT TavianTi saqme
aqvT, me aq aRaravis vWirdebi~ gaifiqra da tivisaken gaswia. tivze
rom Sedga, kidev erTxel mimoixeda, iqneb, vinmem tivze xeli mikras,
rom iqiTa napirisaken gavswioo. undoda daeZaxna `eeei!~ Tavi Seikava,
gumaniT mixvda, Tavis saqmes (ar icoda, ra daerqmia imisaTvis, rasac
axalmosulni akeTebdnen), arcerTi ar miatovebda da orTayvirs
swvda. gulnakluli stovebda napirs: aravin ar momxeda, RimiliTac
aravin damemSvidobao.
`ha, ra vqnaT, xalxno, ar modixarT?~ Tano mdinaresTan Sekrebil mezoblebs fiqrebidan jikos xmam daubruna.
ara, Tanos namdvilad ar ewada gaRma gadasvla, magram imis
SiSic hqonda, Tu me ar viqnebi, vaiTu, rame moxdeso. ara, mainc Tavs
Seikavebs. es jiko am bolo dros yoCobs da gauZRves xalxsa. Yvela
Tavisi Tavis patronia, me xom sul ar davdev Tana.
`ar gindaT da nu gindaT!~ SesZaxa jikom, saxre mxarze gadaido

35.
da gzaze gavida. iq ki yvirili morTo: `visac gaRma napiris moxilva
gewadoT, momyeviT!~, `gaRmiken gamiwevia, vin momdevT!~, ase iara
mTeli sofeli. babnavSi xom es erTi quCa iyo mdinaris gayolebaze.
samosaxloebic am mwkrivSi iyo. maTs ukan ki orRobeebi gaxldaT.
samosaxloebi iqac idga, oRond ufro momcro. jiko mdinaris gayolebiT midioda da manam SesZaxoda xalxs, sanam xids ar miadga.
xidTan Sedga. ukan moixeda da dainaxa, raodeni xalxi gamohyoloda.
`gamgebelma ar ineba?~ ironiulad Cailaparaka da xalxs gadaxeda.
qalebic iyvnen da kacebic, ymawvilnic da balRebic giTxariT ukve
mTvaris dRe iyo orSabaTi uqme. jikom xalxs rCeva misca:
`xidze sveneb-svenebiT, auCqareblad iareT, nu aaqanavebT, Torem vaiTu, civ mdinareSi mogiwioT Caxtoma!~ am sityvebis gamgone faSfaSa
dedakaci, ninaTos moutrialda `ukan gabrundi, jerac norCi xar,
xom gesmina, jikom raca Tqva am xidze gadavla da iq gasvla
SenTvis safrTxiloa.~ `ra norCi, ri norCi, magis kbila ar ari
mzisai, xom xedav, muceli lamis cxvirTan swvdeba iyvira jikos
qalma -- niam, mere ninaTos moubrunda wamo, gaixed-gamoixede
Tvals wyali daalevine!~ am niasac ar eTqva, ninaTos gaRma napiris
moxilva ise ewada, am SemTxvevas rogor aicdenda. ho, gaRma napirisa,
Torem is ucxo ymawvili aRarc ki maxsovso, Tavs CasZaxoda. `an
ratom unda maxsovdes, an risTvis unda veZebde? ucxoa. mere ra,
samajuri rom SemomaWdo, bevri hqonda da erTi cali gaimeta. es iyo
da esa!~ amas Tavs CasZaxoda, Torem ufro xSirad sxva ram ufiqria,
sxva SeZaxili ufro dasdevs Tana: `sabraloa, sabraloa qalwuli, ma
ra aris! movida viRac ucxo moyme, es samajuri ise Semoakra, rogorc
dasaklav saqonels Seukraven fexebsa. is fexebSeborkili sabralo,
farTxalebs, Rmuis, zmuis, magram ra? ras gaxdeba? Semoakra da
wavida. erTxelac ar gamoCenila. ara, mklavze ki ar Semoakra samajuri, sulze, sulze daado borkili. ra xani gavida... gazafxuli,
zafxuli, Semodgoma, zamTari, aha, isev gazafxuli modis... ase
mdinares stoveben momqancveli banaobis Semdeg, dastoveben, gzas
daadgebian da erTxelac ar moixedaven ukan, rogor moedineba, ra
feri daedo, modidda, Tu sulac daSrobis piras aris~.
ninaTo xidze Sedga, mdinares gadaxeda. aCqafebul wyals rom
dascqeroda, axali azri ewvia: `ara, agre ratom vemdurebi, iqneb,
movida kidec babnavSi, iqneb, Suka-Suka iara da ver mipova? vin icis,
ramdenjer iyo da mzera rogor daeRala Cems ZebnaSi, sabralo!~
ninaTo TiTqmis darwmunebulia, rom is ymawvili eZebda da ver poulobda. Tavadac xom eZebda... ara, ara, es ra wamoscda, gana, eZebda,
ara, ratom, risTvis unda moeZebna... ubralod, uars ar iqneboda,
sulac ar iwyenda, Tu sadme gadaeyreboda. an wyarozec amis gamo ar
Carboda dReSi xuTjer?! cxvaric xidTan magis gamo gahyavda balaxis
sawiwknad: `babnavSi gadmosvlas Tu isurvebs, bareRam aqve viqnebi,
xidis TavSi, Suka-Suka risTvis unda meZebos, codo ar aris?~ misi
samosaxlos win balaxi saamod bibinebs, magram Tavad am mizniT
Cahyavs cxvari xidTan. ho... saxeli ra mqviao? ver daixsoma, ara, ki
ver daixsoma, ver gaigona. gogia? ara. maxare? ara... raRac naTa...

36.
naTo... amodena samajuri wamoacva majaze. ara, sulze wamoacva da
amiT daeufla ninaTos suls. ise daeufla, rogorc janRi ai, im mTis
kalTebsa, an mze eufleba qveynierebasa. arada, amodena samajuri
Tano gamgebelsac ar ukeTia majaze. amitomac malavs ninaTo.
xidi ise gadaiares, erTxelac ar aqanavebula.
sxva sanaxavs elodnen da sxva ki daxvdaT: movlili ezoebi,
samosaxloebi, samosaxloTa ukan, baRebi. xexili wamozrdiliyo, vazi
lamis kacis simaRle. gazafxuli idga da vazs ukve cremli sdioda. `ase naadrevad? rogor?~ fiqrobdnen babnavelebi. `ra xania, eseni aq arian?~ ikiTxa viRacam. am mdumared mimaval xalxSi am qalis
xma qvis qvaze dacemis xmas daemsgavsa. `sami zamTari gailia, vgoneb.~
miugo viRacam.
babnavelebi uxmod daabijebdnen. wadiliT aTvalierebdnen sofels.
`aki uxsenebelTa sauflo da samgleTiao?!~ ninaTom im faSfaSa
qalis xma icno, axlaxan xidze gadmosvlas rom uSlida. `iyo, egeni
gamrjeT gaurbian.~ miugo viRacam. babnavelebs ara-ra Suri ar aRZvriaT. arc ram iyo Suris mizezi babnavelebze ukeTesi ezo-kari aq
ar daunaxavT. kmayofileba daeuflaT, es Cveni axali mezoblebi
xeirianad dasaxlebulan. magram Tavad sad brZandebian?
marTlac, ramdenime Suka-folorci moiares da adamians ver hkides
Tvali. ezo-SukebSi arc didi sCanda da arc patara. cotac rom
iares, adamianebis SeZaxilebi moesmaT. mere simRera gamoarCies. sadRac mRerodnen. babnavelebi gairindnen da aSkara gaxda, rom gaRma
napirze dasaxlebulT didi lxini hqondaT. jikom xalxs gadaxeda,
Sefiqrianda, xalxs lxini hqonia, udroo dros xom ar davadgebiT
Tavzeo. nikuam daiZaxa, swored, rom karg dros movsulvarT, kaci
ara mxolod WirSi, maspinZlobaSic Seicnobao da iqiT gaswia, saidanac simReris xma modioda. xalxic mas mihyva. totebSemxmar did
muxasTan marjvniv mouxvies Tu ara, mozrdili Senoba gamoCnda. igi
mdinaris napiridan moTreuli lodebiT iyo nagebi. lodebi saZirkvelidan kacis simaRlemde amoeyvanaT, mere ki mdinaris baliSa qvebi
ostaturad CaemwkrivebinaT. babnavelebs TvalSi moxvdaT, uzarmazari eqvsqimiani varskvlavi. es varskvlavi karis wirTxlze moqceul
lodze amoekveTaT. wirTxlze azidul am lods mdinaris qvebi
darajebiviT amodgomodnen.
nagebobis win uamrav xalxs moeyara Tavi, mRerodnen, ramdenime
qal-vaJi, kacebica da qalebic, simReras fexs ayolebdnen. cekvasac
da simRerasac guliT iqmodnen. imaT ukan karga mozrdili sufra
idga.
jikum nabiji Seanela, mimyolT aniSna SeCerdiTo, xalxi Sedga.
ucxo momReral-mocekvaveT Sescqerodnen. es yuradRebiani mzera
ramdenime xans gagrZelda. mere imaT Seswyvites simRera da cekva,
visac eseni Sescqerodnen. molxineni maTs win garindul adamianebs
miaCerdnen. dumili, erTmaneTis cqera-Tvaliereba arc Tu mcire xans
gagrZelda. mere babnavelebisaken wverSi WaRaragareuli, beWebamde
Tmawvdenili axovani kaci wamovida, mas Savgvremani, dabal-dabali

37.
da cisferTvaleba kaci mohyveboda. es is kaci iyo, babnavSic araerTxel rom Casula da TanosTan erTad mouvlia misi quCa-Sukebi.
mxrebamde Tmawvdenili babnavelebs miuaxlovda da qarTulad
ikiTxa:
mSvidoba?
jakom ucnauri aqcentiT warmoTqmuli qarTuli sityva ver
gaigo da mTqmels miaCerda. igi mixvda, Cemi naTqvami ver gaigeso da
kiTxva gaimeora: `ara mSvidoba?~ `mSvidoba Tu ariso, xom mSvidobiT
xarTo, gvekiTxeba~ daiZaxa pawuam. jikom gaiRima da vidre TviTon
ityoda samSvidobod movsulvarTo, babnavelTagan ramdenimem iyvira,
`mSvidobaa, mSvidoba, sikeTe~. Savma kacma jikos mklavze xeli mousva da marjvena gauwoda. beWebamde Tmawvdenilma kacma SesZaxa:
`Salom, gurgim!~* ver gaiges ras ambobda is kaci, magram romeliRac
qali qaluri alRoTi mixvda, Tu ras ambobda is kaci da SesZaxa:
`gaumarjos, gaumarjos!~ is faSfaSa qali iyo. misi SeZaxili sxvebmac
aitaces da erTxmad SesZaxes: `gaumarjos!~ mxrebamde Tmawvdenili
axmaxi Savgvreman kacs miubrunda, raRacas eubneboda. ninaTo sulganabuli, sunTqvaSekruli iWerda yovel sityvas. marjvena xeli marcxena mklavisaTvis im adgilas moexvia, sadac samajuri ekeTa. fiqrobda: `TiTqos mRerian.~ mere wiTurma kacma Tavi aswia da yvelas
gasagonad Tqva: `rabi euda ambobs, qarTvelebs gaumarjos! me dani,
dani qoeni. dRes furimi. erTi vezirs iudevelebi gaJleta unda.
iudeveli qali esTeri Zalian lamazi, imdeni sibrZne qna, ebraelebi gadarCeba. saswauli
nes! rabi euda etyvi, vin saswuli
iwama, ilxens, Cvens salocavSi mobrZandeba... weliwadSi erTi dRe,
roca ebraeli ise daTvreba, megobars ar... ver icnobs.~
dani sityvebs arCevda, mZimed warmoTqvamda, cdilobda Sesabamisi
sityva moenaxa, amitom ayovnebda. rabi euda pirze Rimilmomdgari
misCereboda babnavelebs. amaT ki ver gadaewyvitaT rogor moqceuliyvnen mieRoT Tu ara SepatiJeba.
simRera ufro adre gaisma, vidre nabijs gadadgamda vinme. daTuam ise omaxianad SesZaxa, rabi euda moulodnelobisagan SekrTa.
gafacicebulma mimoixeda, magram im erTi kacis daTuas wamowyebul
simReras sxvebic rom SeuerTdnen, ase egona, zecidan Tafli iRvrebao. saxeze netareba gamoexata. ezoSi mdumare xalxisken nabiji
daTuamve gadadga, ori-sami nabiji gadadga Tu ara, Tanasoflelebs
moutrialda, simReris gaZliereba aniSna, marjvena mxares rabi eudas
gadaxvia xeli, marcxniv ki danis da beiT-qneseTis ezoSi moqeife
xalxs SeuerTdnen.
babnavelebi simReriT, xalisianad Sediodnen salocavis ezoSi.
damxvdurT RimiliT, xelis aweviT esalmebodnen, didi xnis unaxavi
axlo naTesav-megobrebiviT exveodnen, ise Zlier mRerodnen, ise tkbilxmovnad da guliTadad, damxvdurT simRera Sewyvites, ase eCvenebodaT, babnavelebis xmam sivrce gaavso, es xmebi aqedan ki ar midis
maRla, ara, zecidan eSveba aseTi RvTiuri xmebi da melodiao.
____________________________________
*Salom, gurgim! gamarjobaT qarTvelebo!

38.
saTnoebiT, netarebiT aRvsilni usmendnen mosulT, amaod cdilobdnen Tavadac SeewyoT xma, araferi gamosdiodaT. rabi eudam,
romelsac niavi Tma-wvers uwewavda, selis xifTans ufrialebda,
marjvena aRmarTa da SesZaxa: `simulev!~* umal dumili Camovarda,
yvela gairinda. rabi eudam Tixis jami marcxena xelidan marjvenaSi
gadaitana da orad ori sityva wamRerebiT Tqva: `Salom, lexaim~*.
damxvdurT es ori sityva aitaces, yvela erTad amRerda: `Salom,
lexaim~, `Salom, lexaim!~. babnavelebma cota xans yuri miugdes
melodias da ise Ronivrad SeuerTdnen, iseTi gatacebiT amRerdnen,
TiTqos dedis mucelSi Tu ara, akvanSi mainc es melodia CaesmodaTo.
yvela mReroda didica da patarac, amitom jikom rom jami aswia
da SesZaxa: `aba Cvens mezoblobas gaumarjos!~ bevrs arc gaugia.
mxolod danim gaigona, axlos edga, TiTqmis gverdiT, da kidev
daTuam. daTuas ukve moeswro ramdenime jamis daleva da jikos umal
gautrizava: `mezoblobas ki ara, Zmobas~ da SesZaxa `Cvens Zmobas
gaumarjos!~
yvela dauSurvel mxiarulebas miscemoda. erTmaneTs raRacas
elaparakebodnen, naTqvami ar esmodaT, magram qarTvels, yvelaferze,
rac ar unda eTqvaT, erTi pasuxi hqonda: `gaixare!~, iudevelsac
erTi sityva moemajvebina: `lexaim!~ dRes yvelani iseT guneba-ganwyobaze iyvnen, naTqvams es ori sityva pasuxobda.
giorga jamiT xelSi danis miadga da Seni saxeli kargad ver
movismineo. `danis meZaxian~. `dani, Zmao, im qalis saxelic gamaxsene,
vinc moZmeni daRupvisagan ixsna~. `esTeri, esTeri erqva!~, RimiliT
miugo danim. giorgas TvalebSi mze Caudga etyoboda, saxeli
moewona: `esTer... es... eTer...~ Cailaparaka da kidev ikiTxa: `eg
esTer... eTeri egre Zlier lamazi iyo?~ `egeTi lamazi qali,
dedamiwis am kuTxeSi jer ar dabadebula, iqiTurobis ki araferi
vici~. `maS, jams waavle xeli, iseTi ram unda giTxra, uRvinod da
Seusmelad fasi ar eqneba~. danim Tixis jamSi Rvino rom Camoasxa,
giorgam mimoixeda. aSkara iyo, viRacas daeZebda. kargi coli yovelTvis grZnobs qmris wadils. qalTa gundidan mwvane Tvaleba qalma
moaZaxa: `Cemo kaco, me Tu dameZeb, iqa var, sadac unda viyo~.
giorgam cols gauRima da alersiT uTxra: `eg saxeli daixsome, Tu
amjerad qals gamiCen, eTeri unda davarqvaT~, esTerio, Seuswores.
qarTulad eTeri iqnebao, Tqva giorgam da jami aswia: `qarTlSi aw
dasabadebel yovel eTers im qalis silamaze da Wkua miscemodes!~
danim ki dasZina: ,,da kidev im simReras gaumarjos, RvTis mier
naCuqar sicocxles rom gilamazebs~.
yvelam erTxmad SesZaxa: `gaumarjos!~ `lexaim!~ swored am dros
iyo: rabi eudam nabiji win wadga da SesZaxa: ,,simulev!~ iudevelTa
Soris xmauri myis minelda, rabis miacqerdnen. babnavelTagan bevrma
ver gaigo rabis wadili, amitom amaTuim kuTxidan kvlav ismoda moRlili simRera, magram rogorc ki igrZnes, irgvliv dumili Camovar_____________________________________
*simulev yuradReba!
*Salom, lexaim! gamarjoba, sicocxlisaken!

39.
dao, beiT-qneseTis ezoSi iseTi siCume gamefda, mdinaris mardi talRebis cemasac ki gaigonebdiT. rabi euda babnavelebs miutrialda:
,,saswaulis dRes sixaruli davamTxvieT dRes Cven soflis naTlobac gvaqvs. Tqvens sofels hqvia babnavi, Cvens sofels cioni davarqviT, dRes cionis saxelis Serqmevas vzeimobT. keTili iyos Tqveni
mobrZaneba cionSi! ,,lexaim!~ aqeT-iqidan ise iyvires ,,gaumarjos
cions!~ arc dauxanebiaT. SeZaxilebi minelda Tu ara, jikom xmadabla ikiTxa: ,,eg cioni raRa ari, egeTi sityva arca gvsmenia!~ iman
xmadabla ki ikiTxa, magram SekiTxva yvelam kargad gaigona. rabi
euda jikos miubrunda da RimiliT Tqva: ,,Wkviani kacis SekiTxvaa:
ratom cioni, ras niSnavs es sityva?cioni mTaa ieruSalaimSiCveni
samSoblos gulSi. Cven iudevelni varT-- erTi RmerTis msaxurni.
imisTvis varsebobT,rom erTaderT RmerTs vemsaxuroT.~
es Tqva rabi eudam. babnavelebma ki veraferi gaiges da erTmaneTs
miacqerdnen. irgvliv isev dumili gamefda, isev kargad ismoda
mdinaris talRebis Cqafuni. ,,sad ari eg Tano, egre rogor iqneba
xalxis mitoveba!~ gaifiqra jikom, nikuam ki Cailaparaka: ,,cionSi
undaT cxovreba da icxovron, Cvengan ra midis?~ niam jikos uRlis
gamwevma, doinji Semoiyara da rabi eudas ki ara, Tavis uRlis gamwevs qadiliT hkiTxa: ,,eg erTi RmerTi kidev raRa ari, erTaderTio,
gana egre iqneba RmerTi xom mravalia, sxvadasxva!~ niam ki ikiTxa,
magram pasuxi arsaidan ismoda, mxrebaCeCili jiko eudas misCereboda.
,,ho, marTals ambobs niai, erTio, erTaderTi RmerTi viT iqneba
gaeRima kidec nikuas es rogor ar iciT, amodena gza gamogivliaT,
saidan mosulxarT da unda icodeTo Cven ramden RmerTsa vcnobT:
es mTvarisa, es tyisa, nadirobisa. aba, amaT zurgis qceva rogor
iqneba?~ es bolo fraza sayveduriTac wamoiZaxa da rabi eudas miubrunda. rabi eudam pirmocinarma Tqva ,,maS, roca geneboT, Tavs
hkiTxeT: vin Sehqmna es ca da es miwa, vin Caudga suli caSi frinvelT da dedamiwaze pirutyvT, vin Sehqmna es mdinare da bolos
vin mogvca sicocxle Cven adamianebs? erTma RmerTma! qveynierebas
erTi, erTaderTi patroni hyavs, igia gamgebeli yvelafrisa, Cven,
Tqvenc misi Svilebi varT, yvela misi Svilia. iudevelbma ki mas samsaxuri SevficeT~.
Bbabnavelebs veraferi gaegoT, zogierTi, umeteswilad qalTagan,
aimriza kidec, eg kidev ra ari, Cven ramdeni RvTaeba gvyavs armazSi,
eseni ki gaiZaxian erTi, mxolod erTio. umetesobas ki arc ewada
raimes gageba: ,,erTi RmerTi hyavT da hyavdeT, maTi nebaao~ xolo
pawuam jams waavlo xeli da daiZaxa: ,,Tqveni soflis naTlobisa
iyos!~
xalxi isev axmaurda, isev lxins mieca da myis daiviwyes rabis
gaugebari laparaki qveynierebas mxolod erTi RmerTi gamgeblobso.
xes miyrdnobili ninaTo ki daRlili da mowyenili Sescqeroda
babnavelTa da gaRma napirelTa serobas. molodins moeqanca. Tavs
kvlavac ar utydeboda, xids erTi surviliT rom gadmodioda: iqneb,
im samajuris mCuqebel ymawvils gadaveyaro sadmeo. metic: gulSi
gaivlebda xolme: `egRa maklia, vinmem sulze damados borkilebi.

40.
egRa maklia!~ ho, Tavs amas CasaZaxoda, magram motyuebul adamianad
miiCnevda Tavs, TiTqos vinme dapireboda, Sen oRond xidi gadaiare da
is ymawvili iq dagxvdebao. ymawvili arada da ar sCanda. yvelaferi,
rac yurSi Caesmoda, simRera, cekvis ritmi autaneli xmauri iyo,
rasac Sehyurebda, cekva ki ara, adamianebis uazro grexva iyo. am
xmaurma daRala. ukve SemTvrali, nabijareuli stumar-maspinZelis
cqeram moqanca. metic: guls uwvavda. yoveli amaTganis saxe daRrecili, uamurad ofldenili da ulazaTo eCveneboda. gasasvlelisaken
gaemarTa. aq gaCereba aRar SeeZlo, an ratom unda gaCerebuliyo
aRaraferi izidavda. is, risTvisac aqeT mouxaroda, ver hpova. amitom
midioda TavCaqindruli, yvelaferi aRizianebda. is cekva-TamaSic da
damaZRari, nasvami adamianebis cqerac. xidisaken midioda da gvianRa
aRmoaCina, rom beiT qneseTidan gamosuls mxari eqca. es axalgazrdebis yiJinam miaxvedra. Tavi aswia da dainaxa: xidisaken ki ara, sul
sxva mxares wasula. aq did mindorze uamrav axalgazrdas moeyara
Tavi, Zalian bevrni iyvnen, darbodnen. darbodnen? ara, piryviTelni?
sofels piryviTelni Semoesivnen? axalgazrdebi, Subosnebi, daundoblad ebrZodnen erTmaneTs. ege, xmlebic, xmlebis Cxriali. ninaTo
SeSfoTebuli Seacqerda mindorze gamarTul brZolas.
gaqceva gadawyvita sofels piryviTelTa Semosevis ambavs Sevatyobinebo, magram adgilidan ver iZroda, ara, SiSi ki ara, raRac
sxva, albaT, gaogneba ar aZlevda gaqcevis saSualebas. mebrZolTa
Soris qalebic SeniSna, misive toli gogonebi isic kargad gaigona,
rom zogi amaTgani akiskisda. zogni ki satevars iqnevdnen da cibrutiviT trialebdnen, ise Zlier SesZaxebdnen, mowinaaRmdeges dasWyivlebdnen, adamians guli gaeleoda. ara, aq piryviTelni ar iyvnen,
yvelani qalebic, vaJebic erTni iyvnen, albaT, iudevelni. ras
Svrebian? amaTTvis dResaswauli ar aris? im qalis esTeris, eTeris
xsenebis dRe arafers niSnavs? TamaSoben? ara, TamaSobas ara hgavs,
Tavdauzogavad ebrZvian erTmaneTs. uceb, romeliRac gogona, grZeli
Tma RrubeliviT rom mosdevda, ninaTisaken gamoenTo, da ise uceb
uyonebliv Camoekida kiserze, rogorc buzi daaskupdeba adamians Sublze. ninaTim misi moSoreba moiwadina, orive xeliT ejajgureboda,
is ki kiserSi Cafrenoda da cdilobda, ninaTos kiseri TokiviT daegrixa, ninaTom verafriT ver moiSora, orivem erTad miwaze zRarTani
moadina. is gogo, myis zed moeqca da SiSveli fexi kiserTan miabjina.
mere gaiRima da ninaTos xeli gauwoda, wamodeqio. ninaTom xeli
Caavlo, wamoxta da igive xeli ise Zlier miartya gogonas, wisqvilis qvasaviT daatriala. is gogoc datrialda da adgilze rom
Sedga, ninaTos ise gauRima, TiTqos megobris qorwilze iyo mosuli,
xeli beWze moxvia da uTxra: `cifori~. aniSna, CvenTan wamodi, Cvens
gogo-biWebTano. cifori cdilobda ninaTo iqiT, moasparezeTaken waeyvana. ninaTom mxari gaiqnia. am dros mamakacis xmac gaisma: `cifori,
bo!~ ciforim ninaTos xeli dauqnia da gogo-biWebisaken gaiqca.
`oxeri, oxrebi!~ gaifiqra ninaTom da mimoixeda, xidisaken mimaval
gzas daeZebda. am dros, es mindvris gogo-biWebi erTbaSad adgils
moswydnen da gaiqcnen, yvela garboda. ninaTo mihyva. asi nabijic ar

41.
gaevlo, mdinare gamoCnda. gogo-biWebi wyalSi erTi JriamuliT gadaeSvnen. viRac utevda, viRac ukan ixevda. ninaTo erTxans gaocebuli
Sehyurebda, ver gaego ratom erkinebodnen erTmaneTs. mere mdinares
ahyva da xidic dainaxa. xidze rom Sedga, mdinareSi moCxubarT
sayveduriT savse mzera miapyro. mdinares ki ara-ra dardi ara hqonda
ise modgafunebda, talRebi qvebze ise onavrulad xtodnen, TiTqos
arc sevda arsebobda qveynad da arc dakargvis tkivili. `ninaTo,
Tavbru dagexveva, gadavardebi~, im qalma miaZaxa, dilas xidze gadasvlas rom uSlida. moaZaxa da arc SeCerebula, wavida. ninaTo ki
isev wyals Cascqeroda, mdinareSi moasparezeTa xmebi qars mohqonda.
`dilas mRvrie iyo, gaifiqra axla ki TvaliviT sufTaa,~.
xidi lamis moleuli hqonda, nabijebis xma rom moesma. moixeda.
viRac morboda, xids akvaniviT arwevda. gza ganagrZo, `oxeri,
oxrebi!~ gaifiqra kvlav. xidi gadaiara Tu ara, SeZaxili moesma,
viRac iZaxda, verc sityva gaarCia, verc intonacia, magram guli
Seuqanda. viRac morboda da iZaxda... ki, `ninaTo, ninaTo!~ iZaxda.
mSobliuri iyo es ucnaurad warmoTqmuli sityva. ucnauri, magram
mSobliuri. ninaTo uRonod, Zalagamoleuli motrialda. is... is... is...
ra hqvia? naTe, naTo... is aqeT morboda.
guliscema ise auCqarda, TiTqos im biWis sirbils ahyvao, is
didroni, mdinarisferi Tvalebi... xelebi gauSlia, TiTqos arwivma
beRura frTebqveS unda moiqcioso. aha, moiqcia kidec... ninaTo mklavebSi moiqcia. ninaTo, rogorc ki biWis sveli sxeuli igrZno, uRonod Caekra, ara ki ar Caekra, Caikeca. misi sxeuli iWerda, is ki
CurCulebda `ninaTo~, `ninaTo, ramdens geZeb!~
dedas rogor ar ukocnia, aTasgzis Caukocnia Svili, magram is
wamebi vidre naTanis tuCebi mis tuCebs dakroboda, iseTi saamo iyo
da sunTqvis Semkvreli, naTanma rom Tavi aswia da butbutebda:
,,sayvarelo~, ninaTom amoisunTqa Tu ara, Llamis SesZaxa rasa iqm,
sad midixaro da Tavad mietana ymawvilis tuCebs.
samSoblisaken mimavali gza
natalia mixailovna erTi keTili, mudam momRimari xnovani qali
gaxldaT. Tumca, maSin, roca stalingradTan germanelebs ebrZodnen,
jariskacebs, oficrebs eqim nataSasTan siaxlove ise ewadaT, mters
rom ar daeWraT, lamis Tavad gaemetebinaT Tavi, oRondac ki
nataSam, Cvenma vnebis aRmZvrelma da mzesaviT pirnaTelma nataSam
gvieqimoso. oficroba gansakuTrebuli yuradRebiT iyo nataSas mimarT. im adamians ki mudam nataSas gverdiT yofnas rom lamobda,
ufros leitenant sidorovs, auxirdnen. `ras dastrialebs Tavs,
nataSas meti dardi ara aqvs, magas Tavi gauyadros!~ mere, sidorovi
rom daiWra, yvela laparakobda, faSistis tyvia ar moxvedria, tyvia
Tavad daixala fexSi, Tavad mivida nataliasTan miSvele, imas kidev
Seebralao. amaze gansakuTrebiT mas Semdeg alaparakdnen, rac stalingradis aRebis momdevno kviraSi, Tebervlis bolos, Tu martis
dasawyisSi, nataliam da sidorovma gamoacxades, dReidan col-qmari

42.
varTo. im Rames Tavis miwurSi bevri oficeri oxravda imis warmodgenac ki Semzaravi iyo, es angelosi, es cxoveli vnebis aRmZvreli natalia, amaRam im biWukela sidorovs rom hyavda moqceuli
qveS. biWukelao imitom ambobdnen, rom ufrosi leitenanti sidorovi
xuTi wliT umcrosi mainc iyo umcros leitenant natalia marCenkoze. miSenkas im Wrilobis Semdeg TiTic ar wamostkenia, omis damTavrebam varSavaSi uwiaT da rogorc amboben, meore dResve oficialurad gaaformes qorwineba xelis mowerisa da im patara sufris
moTave, 10 maiss rom gaimarTa, Tavad generali maqsiuki iyo. oriod
kviraSi maqsiuki moskovSi gaiwvies, iq uSiSroebis saxalxo komisariatSi iseTi Tanamdeboba miuciaT, ministrebsac ki misi SiSi aqvTo. maqsiukma uSiSroebis saxalxo komisariatSi yoCaRi, wesieri axalgazrdebi gvWirdebao da natalias da sidorovs male moskovSi dauZaxes.
iq oriveni sabWoeTis saxelmwifo uSiSroebis komitetis erTguli
guSagni gaxdnen, male dawinaurdnen kidec, gansakuTrebiT sidorovi. sul ramdenime weliwadSi Zalian seriozul saqmeebs andobdnen.
general maqsiukis ganyofilebas ebrael eqimTa saqmis Zieba rom daavales, am ambavs didi enTuziazmiT ar Sexvedria. ar sjeroda, rom
ebraeli eqimebi stalinis janmrTelobas ebrZodnen, magram davaleba
seriozuli gaxldaT da es saqme riuminis sagamomZieblo jgufs miando. riumini uSiSroebis organoebSi upatrono bavSvTa saxlidan movida sastiki, gonebadaxSuli kaci iyo, amitom moadgiled sidorovi
dauniSna riuminis sisatike iqneb, Searbiloso. sidorovma riuminis
sisastike ki ar Searbila, Tavad riuminiviT iqca. iseT oqmebs adgenda, arcerT eqims daxvreta ar ascdeboda. swored am gulmodginebis
gamo iyo, rom or oTaxiani binidan ai, im sra-sasaxleSi gadmoiyvanes
natalia axla rom cxovrobs moskovis gulSi.
avi enebi ambobdnen, sidorovis aseTi uzarmazari bina Tavgamodebisa da erTguli samsaxuris gamo ki ar misces, imitom, rom mivlinebaSi yofnisas mis loginSi general maqsiuks da natalia marCenkos didi aliaqoTi aqvT gamarTulio. magaTi meore Svilic, ai, is
dauni dima, samSobiarodan rom arc gamouyvaniaT, sidorovisgan ki
ara, general maqsiukisgan hyavs nataliaso.
dabejiTebiT SemiZlia giTxraT, rom yvelaferi es enamCate
adamianebis gamonagoni gaxldaT. natalias sidorovis garda, mamakaci
arc arasodes unaxavs, im sabralo general maqsiuksac sad hqonda
saamiso Tavi rasac akeTebda, ise ar sjeroda, ise ar moswonda,
mudam daTrgunvili iyo da imaze fiqrobda, rodisRa gamistumreben
pensiaSio. nataliasTan ki ara, Tavis faSfaSa colTan wolis
survilic ar hqonda. sul ,,boJe moi, boJe moi~-s gaiZaxoda.
sidorovi ki loginSi colTanac bejiTad iqceoda da uSiSroebis
komisariatSi xom miuvali cixe-simagre gaxda. SeamCnies, aqebdnen
kidec da amitomac misces amodena bina moskovis gulSi. magram am
binaSi didi xani ver icxovra: stalinis gardacvalebis Semdeg gairkva, rom im ebrael eqimebs stalinis mokvdineba ar hqondaT ganzraxuli da maTi dambezRebeli eqimi qali tyuoda. ebraeli da rusi
eqimebi cixidan gaanTavisufles, riumini da sidorovi ki daapatimres.

43.
mas Semdeg ramdeni xani gavida 15-20 weliwadi, magram nataliam
sidorovis asaval-dasavalic ki ver gaigo. `albaT, iqve, lubiankaze
Cahkles Cemi miSenka~ fiqrobda ukve asakdareuli natalia.
saxelmwifo uSiSroebis komitetidan isic male gamoistumres.
natalia pensiis Semyure da martosuli darCa. ufrosi Svili
svetlana 20 wlis gaxda Tu ara, Sua aziaSi gahyva viRac
nazarbeis da werilsac ki ar iwereba, dima ki umcrosi dabadebidan erTxans saavadmyofoSi hyavdaT, rom wamoizarda, sapyarTa TavSesafarSi gagzavnes. natalias pensia imis wamlebsac ar hyofnis. amitom
dahyva mezoblebis rCevas: amodena bina gaqvs, moskovSi sastumro
Wirs, kavkasielebs Rame gaaTevine, Semosavali mere naxeo. es kavkasielebi ki imdenad kargi adamianebi iyvnen, natalia mixailovnas gana
mxolod guluxvad uxdidnen, aTasnairi sanovage da xili CamohqondaT keTil maspinZelTan. es qarTveli daniil mixailoviCi ki Tu
erTi kvira darCeboda moskovSi, natalia mixailovnas ufro mets
aZlevda, vidre misi mTeli Tvis pensia iyo. ai, axlaxan dareka
daniilma, aqa var, moskovSi da movdivaro, nataliam gaixara, mobrZandi, gelodebio, uTxra, is ki daaviwyda eTqva, jer ara, oriod
saaTis Semdeg modi, jer aq mecadineoba aqvTo.
danieli natalia mixailovnas binaSi rom Semovida, gaocda:
sastumro oTaxSi, did mrgval magidas Svidi-rva kaci Semosxdomoda.
isini ki, is Svidi-rva kaci, Semosul ucxo kacs SeSfoTebulni Sescqerodnen. natalia mixailovnam magidis irgvliv SekrebilT RimiliT
mimarTa: `Cveni qarTveli megobaria. Tqven ganagrZeT.~ isini daniels
yuradRebiT aTvalierebdnen, danieli ki magidaze mimoyril wignebs,
rveulebs ver aSorebda Tvals, `mobrZandiT, daniil mixailoviC,
mobrZandiT~, Tqva natalia mixailovnam da saZinebeli oTaxis didi,
masiuri kari SeaRo, `axlave Caisa da bublikebs mogarTmevT. dabrZandiT!~, Tqva da gavida. danieli ki gaocebuli idga Sua oTaxSi
Semosvlisas, sastumro oTaxSi magidaze iseT rames hkida Tvali,
sagonebelSi Cavarda im Svidsa, Tu rva kacs, mrgval magidas rom
Semosxdomoda, win rveulebi da wignebi elagaT: wignebs ebraulad
ewera raRac sityvebi. ara, es Torebi ar iyo, marTalia, daniels
Toris garda, ebraul enaze gamocemuli wigni arasodes enaxa, magram
Toras yovelnairi wignisagan gamoarCevs. rveulebzec ebraul enaze
ewera raRac. ara, ara, daniels araferi ar moCvenebia, wignebic
ebraul enaze iyo da rveulebzec ebrauli asoebiT ewera. `ra unda
iyos? dailocos, gamCeno, saxeli Seni!~ `ra xdeba?!~
danieli didxans ver mimxvdariyo nataliasa da sabWoTa uSiSroebis oficris sidorovis sastumro oTaxSi mrgval magidaze ebraulad dawerili wignebi da rveulebi ratom unda yofiliyo?
fiqrs Tavi ver gaarTva, verafers mixvda. arada, Zlier ewada,
gaego, ratom iyo aseTi wignebi, rveulebi am saxlSi. natalia mixailovnam Cai da bublikebi Semoitana. danieli wamodga, moubodiSa,
iqneb, im kacebTan raRaciT iyaviT dakavebuli, me ki xeli SegiSaleTo. natalia mixailovnam ki gaiRima da Tqva:
ras ambob, galubCik, egeni sxedan, enas swavloben, CemTan ra

44.
xeli aqvT mere xmas dauwia, TiTqmis siamayiT Tqva yoveli
maTgani sam-sam maneTs mixdis, sul ori saaTi arian.
enas swavlobeno! ra ena unda iswavlon aq! daniels lamis ena
waerTva.
ra enas swavloben? luRluRiT ikiTxa danielma.
aba, ra vici, galubCik, raRac mkvdari ena ariso Cai miirTvi,
gacivdeba Tqva natalia mixailovnam da gavida.
danieli awrialda mousvenrobam Seipyro, im kacebTan gamolaparakeba Zlier ewada, magram rogor, ranairad? verafriT ver moisazra rogor gaeRo kari da gamolaparakeboda im kacebs. uceb yurSi
viRacis boxi xma Caesma:
ani ohev, aTa ohev, hu ohev!
am sityvebis gagonebaze lamis sunTqva Seekra. sawolamde mivida,
Camojda. ra qnas? ra iRonos? gasvla da gamolaparakeba swadia,
magram, rogor, ranairad? iqneba, sulac daafeTos xalxi, rogori
SeSfoTebuli Sescqerodnen!
ani ohev, aTa ohev, hu ohev! axla sxva xma imeorebda. cdilobda sityvebi mkafiod, gamoTqmiT eTqva. swored aman gaunaTa goneba: wamodga, CanTidan Tora amoiRo, iqve, loginis gverdiT tumboze
dado. mere Tora gaSala, mefe solomonis `qebaTa qeba~ monaxa da
kiTxva daiwyo. xmas TandaTan uwevda. gatacebiT kiTxulobda, gamoTqmiT, ise rogorc paraskev saRamos, SabaTis SemobrZanebis win beiT
qneseTSi kiTxuloben odnav wamRerebiT, cota paTetiurad. kiTxvam
ise gaitaca, is veRar gaigona, risTvisac kiTxva daiwyo karze
akakunebdnen. danieli ki kvlav gatacebiT kiTxulobda SulamiTis
siyvarulisa da silamazis sagalobels. xmas TandaTan umatebda,
kiTxvisas irweoda, verc is gaigo, rogor gaiRo kari. iatakze
adamianebis Crdils hkida Tvali da karebSi sami adamiani dainaxa. maT
ukan kidev ramdenime kaci idga. danielma bolo fraza xmadabla,
iqneb, sixarulmoreulmac ki CaikiTxa misma xerxma gasWra. isini
karebSi mdgomni gaocebuli Sehyurebdnen. karebSi mdgarTagan erTerTi win wamovida. oriod nabiji gadmodga da Tqva:
Salom!*
danielma Tavi dauqnia, sxva veraferi moaxerxa.
aTa iudi?* ikiTxa im axalgazrdam. SavTvaleba da TxelTxeli biWi iyo.
danielma axlaRa miugo:
Salom alexem. qen.*
axalgazrda mis ukan mdgomT miubrunda da rusulad uTxra
SemodiT Cvenianiao, daniels ki xeli gauwoda `me mikas meZaxian~. `ani
daniel~ miugo danielma, imaT, karebSi rom idgnen, taSi dascxes da
daniels Semoexvivnen, aRfrTovanebuli iyvnen ebraulad molaparake
_______________________
*Salom salami!
*ebraeli xar?
*Salom alexem. qen gagimarjoT, diax. me danieli var!
*lexaim, xaverim! gagvimarjos, megobrebo!

45.
kacs rom Sexvdnen. danieli uceb Setrialda, CanTidan WaWis boTli
amoiRo, imaT ki uceb moarbenines Wiqebi da Seivses. mikam xmamaRla
warmosTqva:
lexaim, xaverim!
viRacam simRera wamoiwyo, ebraulad mRerodnen. daniels ase
Zlieri, ase lamazi ebrauli simRerebi arasodes mousmenia. siamiT
usmenda da WiqebSi arays asxamda. yvelas rom Seuvso Wiqa, mikam
ikiTxa: `aba, axla rogor unda vTqvaT?
lexaim! yvelam erTad ise Zlierad SesZaxa, ifiqrebdiT,
sadacaa saxelmwifo uSiSroebis saxelmwifo komitetis saamSeneblo
trestis mier saTuTad nagebi amodena saxlis kedlebi Camoingrevao.
ai, maRal-maRalma, ulvaSianma simReras fexi aayola da yvela
erTbaSad acekvda. amaT simRerasa da cekvaSi imodena Rone igrZno,
imodena Zala mohqondaT Tan, danieli welSi gaimarTa.
natalia mixailovna gaocebuli idga karebSi da mocekvaveT
Sescqeroda.
ase mSvidad, ase uSfoTvelad daniels ramdeni Tvea ar sZinebia.
dilamde arc gauRviZnia. Tvali gaaxila Tu ara, gaifiqra: `netavi
ra dros movlen?~
galuTi
iudevelebma erTaderT dRes SabaTs daarqves saxeli. da
amiT igi sxva dReebisgan gamoarCies. danarCeni dReebi rigiTobis
mixedviT moixsenieba: dRe pirveli, dRe meore, dRe mesame... da ase
meeqvse dRis CaTvliT. saxeldebis Rirsi erTaderTi dRe aRmoCnda
is, romelic qveynierebis Semoqmedma Tavis dRed isurva. eqvsi dRis
ganmavlobaSi samyaros qmnida (vin icis, ramdeni weli, grZeldeboda
samyaros Seqmnis es eqvsi dRe) mere ki ganapireba ineba. im meSvide
sulis simSvidisa da sxeulis Svebis dRes uwodes Tavisi saxeli
SabaTi. SabaTs mcenare iseve izrdeba, rogorc pirvel, meoTxe, Tu
meeqvse dRes, wylis saufloSi moqceulni Cveulebriv eZeben sakvebs,
Rrubelic iseve moZraobs, rogorc moZraobda, mdinarec kvlavindeburad azvirTebs talRebs, sxva tomTa Svilebi erkinebian wuTisofels.
iudeveli ki am dRes sruliad sxvagvaria locvasa da sulier simSvides etaneba RvTis karnaxiT isvenebs. uflis nebas asrulebs da aq
aris igi RvTisdari, Tu SeiZleba, adamiani iyos RvTisdari.
SabaT saRamos, caze varskvlavebis gamoCenisTanave iwyeba dRe
pirveli xmauriani, oflis saRvreli da trialebs cxovrebis jara.
dani qoeni pirvelsave dRes apirebda eladaSi meored gamgzavrebis samzadisis dawyebas. amisTvis ewada babnavSi gadasvla, magram,
pirveli dRe kviriake gaTenda Tu ara, beiT qneseTSi salocavad
mimavalma, venaxs Seavli Tvali `ara, dRes versad ver waval, venaxs
unda mivxedo~ gadawyvita da salocavidan dabrunebulma venaxs
miaSura. wina kviras lamis yovel dRe wvimda ca kargad ixsnida
pirs, mere uceb gamoidarebda, venaxSi gasvlas rom daapirebda, isev
kokispiruli wvima modioda. aman venaxi gaaxara: aaqoCra, magram
kacis xelic moaklo. arada, venaxs kacis xelis Sevleba ise unda,

46.
rogorc Cvils dedis rZe. meeqvse dRes ar uwvimia, arc SabaTs
mze aWyitebda, magram meeqvse dRe mainc SabaTis samzadisia, SabaTs
ki... SabaTi RvTis dRea.
venaxs pirveli mwkrividanve dauyva. lamis yoveli foTlis
yunwTan SvilobiliviT axali foToli wamoCituliyo venaxi iRliaSi amosasufavebeli iyo. nel-nela miuyveboda, lamis yoveli totis
iRlias swvdeboda. mze Subis tarze dadga, danieli ki kvlavac venaxis mwkrivebs misdevda. fiqrSi dros ver grZnobda, imas igonebda, Tu
rogor movlo elada, eladaSi wasvla-mosvlaze, samajurebisa da
gulsakidebis waRebaze fiqrs gza rom ar gadauketa, verc ki igrZno
venaxSi ramdeni ram gaakeTa ukve xuTi mwkrivi CaeTavebina. sworad
moiqca, dRes babnavSi rom ar gadavida.
vidre eladaSi axali gamgzavrebis samzadiss Seudgeboda, jer
wina wasvla-mosvlis bevri detali unda gaerkvia. TiTqos daiangariSa, yvelaferi rigze iyo, magram guli uTqvamda, raRacas ver mimxvdariyo, raRac ise ar icoda, rogorc unda scodnoda. eCveneboda,
rom sworad ar daiangariSa, Tu ramdeni daisaWirova eladaSi
SvilTan naTanTan erTad amodena samajurebiT da gulsakidebviT
Casvlam, rogor SeiZleboda aTinaSi yofnis dReebis Semcireba.
aTasgzis awonil-gazomils, xelaxali, ufro muyaiTi daangariSeba
sWiroda. cxadia, yvelaferi imaze iyo damokidebuli, aTinaSi rogori
muStari gamouCndeboda. xom gauWirda im israelisSvilis migneba,
vinc samajurebiT, gulsakidebiT vaWrobda. aman aTinaSi yofnis dReebi lamis gaaormaga. aTinas qarvaslebs Soris israelianTa qarvaslaSi cxovreba yvelaze Zviri Rirda. es gasagebicaa: qaSeri cxovreba
xom met xarjs moiTxovs. naTanisTvis araerTxel uTqvams: `ra wuTSic
RmerTma amogvirCia, im wuTidanve gansxvavebuli gavxdiT bevri ram
agvekrZala, magram is, risi uflebac gvaqvs, dRiTidRe imatebs fass~.
aTinaSi israelianT qarvaslebi am qveynis damamSvenebeli svetebiani
taZris qveda ferdobze aqvT. iudevelTa qarvaslebi am taZars TiTqos kariatidebad Sesdgomian da imas aZliereben, rac guSin iudeaSi
walekviT emuqrebodaT. iq, iudeaSi elada iudevlobas spobda, anadgurebda, elinizmiT mis Secvlas lamobda, aq ki, eladaSi iudevelebi
Tavs xalvaTad grZnobdnen.
dani eladaSi mravalgzis yofila. Cautania kidec da iqidanac
wamouRia, magram maSin sxva qveynidan Cadioda, sxva ram mihqonda.
iqidanac sxva saqonliT brundeboda. qarTlidan pirvelad wavida
eladaSi, ucnobma gzam, xarjic sxvagvari daisaWirova.
vidre qarTlSi Camoasaxlebdnen, am qveynisa araferi icoda.
miTumetes ar icoda, Tu rogor madans adnobdnen am qveyanaSi da is
saidanRa ecodineboda, Tu ra fasi edo qarTlis madans. naxa, rom aq
samajurebs, gulsakidebs ara mxolod qalebi, kacebic ki atarebdnen.
rac ufro momZlavrebuli iyo kaci, miT ufro ganieri samajuri ekeTa xelze, misi sazogadoebrivi mdgomareoba ara mxolod samajuriT,
sartylis balTiTac xasiaTdeboda, Tanos sartylis balTaze etli
iyo amokveTili. es ki mas ufro mniSvnelovan figurad warmoaCenda,
vidre imaT, visac balTaze uremi, an cxeni amoekveTa. danim qarTlis

47.
ostatebis naxelavi samajurebi, gulsakidebi kargad Seiswavla da
mixvda: eladaSi kargi gasavali eqneboda. Tumca, erTxelac ar gaego,
rom eladelebi ase afasebdnen qarTleli ostatebis naxelavs. iq,
aTinaSi gaigo: Turme qarTleli ostatebi madnis dnobis did saidumlos floben. magaT madans vercerTi qveynisa ver Seedreba imitom,
rom madanSi miwas ureveno. aTinaSi aseTi ambavic uambes: eladelebs
qarTlis ostatTa saidumlo ra SeutyviaT, TavianTi ostatebisTvis
erTi dRe uweviaT: isini sad iyvnen, Cven rom cecxli gvqonda, egeTi
uxeiro madani imitom gamogdiT, xelobaze ar fiqrobT, sul im Senobebisken giWiravT Tvali, biblioTekebis gverdiT fexmardi qalebi
rom arian Seyrilio.
im sabralo aTinel ostatebs madanSi miwa marTla SeureviaT,
magram lamazi samajurebi ki ara, raRac daxrukuli ubadrukoba
gamosvliaT, kaci ver gaigebda, ra iyo. aTinelebma Tavi imiT inugeSes, gamoacxades: ara-ra saidumlo qarTlelebs ar hqoniaT, ubralod qarTlis miwa yofila dalocvilio. qarTlis miwa, marTlac,
dalocvili iyo da Tundac imitom ar gaatandnen eladelebs, rac
fazisidan gagvtaces, jer imis javric kbilebSi gvaqvso.
rogorc ukve giTxariT, danim es ambavi eladaSi Seityo, maSin
roca qarTlis ostatebis gaWedili samajurebi, gulsakidebi Caitana
gasayidad. isic ukve giTxariT, am eqvsi-Svidi Tvis winaT Tavad rom
mixvda aqaur naxelavs eladaSi kargi gasavali eqnebao. swored maSin
gadavida babnavSi, iqaur ostatebs esaubra, mazanda gaigo, mere kidev
gadavida, gamowvlilviT Seityo yvelaferi da sam ostatze SeaCera
arCevani. sam ostats samajurebisa da gulsakidebis damzadeba daukveTa. isini gaocebuli Seheyurebdnen gaRma napiridan mosul kacs:
,,amdeni samajuri da gulsakidi albaT, mTel qarTlSi ar aris da
netai, risTvis unda?~ vazagi metad Caacivda, aseTi ra xdeba, risTvis
gWirdebao, magram danis qisaSi rom asiriuli sikla awkrialda da eg
samajurebi da gulsakidebi ra damijdebao, dinjad ikiTxa, vazagma
ar iCqara xval mogaxsenebo...
babnavSi sami ostati patua, vazagi da jiko danisaTvis mTeli
Tve amzadebdnen samajurebsa da gulsakidebs. erTi Tvis Tavze dani
babnavSi gadavida, pirvelad vazags miadga. vazagi mZimed irjeboda.
jer iyo da, mzad ara maqvso, mere brZana aba, ra vici, rodis
meqnebao, bolos Tqva mTavari: `daTqmul fasSi veRar mogcem, iafad
momivida garigeba~. `upiro kacTan movsulvar, im dRes Tafli gadmosdioda piridan da TvalebSi mze edga~ gaifiqra danim da vazags
mSvidad hkiTxa: `maS, ramdeni gwadia?~ ori imdeni, vidre movrigdiTo, brZana vazagma da danis zurgi aqcia, miatova, sajinibosken
gaemarTa. danim ki gaifiqra: ,,beis dakargviT mafrTxobs da imitom
iqceva ase. uWkuo yofila: imis gamo, rom erT dReSi unda gamdidreba, verasodes gamdidrdeba. erT dReSi yaCaRi mdidrdeba da ara
ostati. vai, aseT gamdidrebas!~. vazagi karga xnis Semdeg mobrunda
da uSfoTvelad mdgar danis SesZaxa: `ha, ra gadawyvite, ucxov,
mdinareze Tevzis mosapoveblad mivdivar~. danim pasuxi ar iCqara.
gvianRa hkiTxa ostats: `raxan piri miSale, bes xom axlave damibru-

48.
neb?~ vazagma gaicina da miugo: `aba, saidan, gaRmidan mosulo kaco,
damexarja. egre rad momCerebixar, me gana yovelTvis viRimi,
vbrazdebi kidec. gana ar ici, ojaxs ramdeni unda!~, dani mixvda,
ragvar kacTan dauWeria saqme da ikiTxa: `is Tu gaxsovs, be rom
dagitove?~ ,,ara, ar maxsovs, magram raxan Sen ambob, albaT, egre
iyo~. `es yaCaRic yofila!~. gaifiqra danim da vazags uTxra: `raxan
piri miSale, modi, ase vqnaT, mezobelo, roca gagaxsendeba, be
dagitove Tu ara da isic, Tu ramdeni dagitove, sammagad damibruneb.
naklebs ar miviReb. im dRis mere vifiqroT axal samajurebsa da
gulsakidebze. eseni ki mSvidobaSi mogaxmaros RmerTma, aTmagi ageRos!~
danim ramdenime nabiji gadadga Tu ara, vazagi win daerWo `me
ar var Seni mezobeli, Sen moxvedi da damijeqi mezoblad. gana
imisTvis moxved, zarali momayeno!~. danim gverdi auqcia da wavida.
ramdenime nabijis Semdeg daewia vazagis xma: `aba, ra unda
gamaxsendes, ar mogicia da riT gamaxsendeba. gverdiT ukiTxavad
damisaxldi da axla Sarsac mdeb!~
dani gulnatkeni midioda. vazagTan saubarma imdenad wauxdina
guneba, imdeni iWvi gauCina, jikosa da pawuas gverdi auara, xidi
gadaiara da fiqrs erT kuTxeSi miuCina bina. fiqrebi ise wamoesivnen,
rogorc mkbenarebi mkvdar ZaRls. `Tu eseni aseTi yaCaRebi da upironi arian, Zalian gagviWirdeba. amnair xalxSi rogor vicxovrebT?~
saRamos locvis mere, beiT qneseTidan rom gamodioda, ioSuays uambo
yvelaferi. ioSuayi megobari iyo. tvirosSi Txili gahqonda. pirveli,
rac ioSuayma ikiTxa, es iyo, be ramdeni miecio. `asi asiriuli sikla~
miugo danim. `asi asiriuli sikla bevria, Zalian bevri! Cailaparaka
ioSuayma, magram nu aCqardebi, me sam kacs davutove be axla arc
somxuri fulisa sjeraT, arc arabulis, yvelas asiriuli sikla
unda, magram...~ ioSuayi Cafiqrda. `magram? ra magram?~ `yvelaferi
kargad damaxvedres, cota metic ki momces. gadadi xval, eg yaCaRic
naxe~, `Tu yvela magisnairi yaCaRi da upiroa?~ ikiTxa danim. `eg ar
iqneba, ar hgavs magas~.
ioSuayi auCqareblad, fiqrianad miuyveboda gzas. karga xnis mere
Tqva: `amaTTan rogor vicxovroTo, mekiTxebodi. jer erTi, RmerTma
nu qnas, Cveni qveyana gvaqvs, RmerTi male inebebs Cvens dabrunebas,
ase xom ar iqneba! meorec: Cven TorasTan, ToriT vicxovrebT, imisTvis
varsebobT, gamCens vemsaxuroT, yaCaRi kido, sxvaze metad mainc Tavs
mtrobs. ar iqneba ase, xalxia!~
momdevno dilas locva damTavrda Tu ara, danim babnavisaken
gaswia.
jikom gulsakidebi saTiTaod CauTvala, esec feSqeSio, patara
Sekvra gverdiT miudo, dani asiriul siklas rom uTvlida, jiko
pirmomcinari ,,gaixare~, ,,gaixares~, ambobda. pawuasagan samajurebi
unda wamoeRo, pawuam samjer daTvala, xom ar meSlebao, mereRa
uTxra: `aba, kargad daacqerdi, naxelavs xom ar miwuneb?~ naxelavi,
marTlac, didebuli iyo jikosac da pawuasac muyaiTad emuSavnaT.
danim orives sTxova, pirvel dRes Tqven rom kviriakes eZaxiT, gzas

49.
unda davadge, es sami dRec imuSaveT, ramdensac moaswrebT, wamRebi
varo. pawuam da jikom ZalRone ar daiSures, is sami dRe, Ramec,
ofli Rvares, magram danim rom amdeni asiriuli sikla CauTvala,
mzeragabrwyinebuli idgnen. danim icoda: ostats Semosavali
axalisebs, xalisi ki saqmes yairaTianad akeTebinebs.
vazagis saxelosnoc iqve idga. danisa da ostatebis damSvidobebas doinjSemoyrili, warbSekruli Sehyurebda. danim samajurebisa
da gulsakidebis xurjinebi jors gadahkida da samiod nabijic ar
gadaedga, vazagis SeZaxili moesma: `mogatyuaT gaRmelma da verc ki
xvdebiT!~. danim moixeda, ostatebi vazagisaken arc Sebrunebulan.
dani midioda da fiqrobda: `ostatebma imis SeZaxils yuric ar aTxoves. es ki imas niSnavs, cnoben ra kacic aris. asea, sxvagvarad rogor
avxsnaT?!~
dani kviras, gamTeniis xans ufros vaJTan naTanTan erTad
daadga zRvisken mimaval gzas. ori cxeniT midiodnen, xurjinebi cxenebze gadaekidaT. Tavad metwilad fexiT misdevdnen, drodadro
Sesxdebodnen, gaaWenebdnen da swored maSin iwyebda naTani oinbazobas: am xurjingadakidebul cxenis unagirs xan TaviT daerWoboda,
xanac unagiris iqiTa mxares muStiviT Seikvreboda da aRar sCanda.
erTi mTis ferdobze rom eSvebodnen, naTanma iseTi oini uyo, danis
lamis elda eca: aRarsad sCanda. ramdeni iZaxa: `naTan,~ `naTan!~ ver
gaagona, is ki Turme cxenis mucels akvroda Tu Zlier ar
daakvirdebodi, ver SeamCnevdi.
eladaSi Casvlidan or-sam dReSi mixvdnen, Tu ra Secdoma
dauSva danim: im dros qarTlSi samgvar samajurs amzadebdnen,
pirveli iyo 8 gramiani, meore 24 gramiani, igi ocdaoTxi sikle
jdeboda, mesame 32 sikleiani, igi 32 grami iyo. aTinelebi 24
sikleians metad etanebodnen. dani darwmunda: 32 sikleiani samajurisTvis welmagari aTinelebi unda eZebna. 8 sikleians ki isini etanebian, fexze axlaxan rom dadgnen imaze cota mets Souloben,
ojaxis Sesanaxad rom sWirdebaT. eseni xelmomarTulebisaken icqirebian, am samajurebiT undaT Tqvan, ai, Cvenca varTo. erTi sityviT,
qisaTxelni imaTken iweven, 24 sikleian samajurebs rom yiduloben.
dani da naTani lamis erTi Tve darCnen eladaSi. aTinas mzis qveS
duqan-duqan dadiodnen da imas arCevdnen, rac qarTlis mosaxleobas
gamoadgeboda. es duqan-duqan siaruli imasac aCvenebda, Tu risi
gamotana SeiZleboda qarTlidan. gagonili hqonda, qarTvelebs adre
xalibebs rom eZaxdnen. daakvirda. aq aTinaSi folads qarTvelTa
saxeli erqva `xalibdikos~ xaliburio. erT berZens roca Tavis
samajurebsa da gulsakidebze elaparakeboda, uTxra: foladis, saerTod rkinis dnoba, qarTvelebma daiwyes, eg Cveneburi saqmeao, im
berZenma jer gaioca, mere sicili daiwyo: naTanma
sicili umal
Seawyvetina: hkiTxa, folads ,,xalibdikos~ riRasTvis hqvia, egeTi
saxeli xom ar ariso. is berZeni wesieri da gamgebi aRmoCnda, danisa
da naTanis naTqvami gaiazra..
cionSi safurimod mobrundnen. aTinaSi pirveli gasvla xelmomarTuli aRmoCnda, magram daniels ver gadaewyvita isev madneuliT

50.
vaWroba gaegrZelebina, Tu sxva ramisTvis moekida xeli eladaSi
didad afasebdnen fazisidan Catanil zRvis Roris qons, Tevzis qonsac didi fasi hqonda. fazisSi daagroveben da weliwadSi orjer
rom gaitanon ra, zRvac iqvea. naTani sxva azrisa iyo. aqa varT,
qarTlSi, aqaurobas unda vargoTo.
yvelaferi unda daangariSdes, aiwonos-daiwonos. dRes venaxma ar
gauSva, venaxma dauZaxa, magram babnavSi gadausvlelobis mizezi isic
iyo, rom bolomde, cxadad ver daeangariSebina yvelaferi.
danim venaxs moxeda, lamis yoveli mwkrivi CaeTavebina. bevri ar
darCenoda. amaTac Cqar-Cqara amousufTava iRliebi da sarevelebis
amoglejas mihyo xeli. wvimianobis Semdeg venaxSi balax-bulaxi
gaCeniliyo. karga xans asufTavebda, akoxtavebda, rom wamoimarTa,
welSi Zlivs gasworda, amden xans Cacucqulsa da welSi moxrils,
gamarTva gauWirda. wamoimarTa Tu ara, SukaSi naTani da cifori
dainaxa. daniSnulTa danaxva Zlier eama. Sinisaken modiodnen,
ioSuayis mkerdsavse da mxrebgaSlili gogona axla welSi moxrili
eCvena. oriveni ciforica da naTanic dakrZalvidan mobrunebuli
mezoblebiviT modiodnen. maT Soris cxeni gaWendeboda. `farsagi
ambavia, eseni daniSnulebs ar gvanan~, gaifiqra danim da meti yuradRebiT miacqerda axalgazrdebs: amdeni xnis ganmavlobaSi danis
Tvalwin asze meti nabiji gadadges erTi sityvac ki ar uTqvamT
erTmaneTisaTvis. ioSuayis saxls rom miuaxlovdnen, cifori Sedga,
naTans miacqerda, naTanma ki gza ise ganagrZo, ciforisaken arc
miuxedavs. cifori saxlisaken gaiqca. naTani mamisaken gamoeSura.
auCqareblad modioda, TiTqos raime tvirTi awva mxrebze. mamas
miuaxlovda Tu ara, mis mzeraSi kargad amoikiTxa: `ra xdeba, naTan?~
naTanma Tavi daxara da xmadabla Cailaparaka: `eSaia gvwvrTnida,
amitom damagvianda~. danim araferi miugo. an ra unda eTqva: Svils
arc dagvianebas sayvedurobda da arc sabrZolo momzadebaze wasvlas. Zalian kargad icoda: cionis axalgazrdebi dilidan naSuadRevamde eSaias da ciforis meTaurobiT erTmaneTs wvrTnidnen. naSuadRevs WaRaraSereulTa wvrTna iwyeba da male TviTonac wava. dRes
Subis tyorcna da cxenidan fexosanTa xmliT gangmirva unda gaiaron.
ase, rom dani ar kiTxulobda, Tu sad iyo naTani, miTumetes ar
kiTxulobda, ratom daagvianeo. igi isev kiTxviT misCereboda Svils.
naTani kargad grZnobda mamis SekiTxvas: `ase ubrad ratom dascildi
cifors igi Seni daniSnulia~. pasuxis gacema ar ewada, amitom
Sebrunda da auCqareblad gaemarTa sacxovrisisaken.
dani erTxans yuradRebiT misCereboda mimaval Svils, mere fiqrianad gauyva mindvrisaken mimaval gzas. iq iSaia da cifori cionel
kacebs, qalebs yoveldRe wvrTnidnen momxduris dasaxvedrad amzadebdnen. dani Subs tyorcnida, cicaboze qurcikiviT arboda, Tu
warmosaxul mters fexdafex misdevda, Tvalwin naTanisa da ciforis
uxmo ganSorebis suraTi edga. ramdenime wuTiT SvebisTvis rom Camosxdnen, dani wamodga, ciforis xeli gadaxvia da xmadabla hkiTxa:
`ra xdeba Tqvens Tavs?~. ciforim Tavi daxara, TvalebSi sevda
Caudga. dani mixvda: daniSnulebs Soris raRac, Tu viRac Camdgariyo.

51.
saRamos locvis Semdeg Sin rom mibrunda da mTeli jalabi
kerias miujda, ciforis mamaze ioSuayze da dedaze ioxabedze
Camoagdo sityva. laparakobda imaze, Tu raoden Rirseuli ebraelebi
iyvnen.
pirveli micvalebuli
qarTlSi dasaxlebuli iudevelni sikvdils daviwynoda vidre
aqeT moeSurebodnen, mTebSi, Tovlsa, Tu wvimaSi, gamToSav sicivesa,
Tu papanaqeba sicxeSi, samSoblodan ayrilT sikvdili araerTxel
swveviaT. ramdeni Zma, mama, Svili, Tu megobari miabares miwas. sadac
suls dalevda adamiani, saflavsac iqve uTxridnen. iqve stovebdnen
imas sxeuls, rac xval-zeg imad iqceoda, radac unda iqces yoveli
adamiani miwad. gana tyuilad daerqva erTi da igive saxeli miwas
da adamians adam. miwaa adamiani da suls dalevs Tu ara, miwas
unda mivabaroTo. suli? suli mudam SenTanaa. modiodnen, axloblebs
gza-gza asaflavebdnen, magram maTi sulis moxsenieba, pativiscema Tan
mihqondaT.
cionSi dasaxlebis Semdeg ki RmerTi faravdaT yvela saRsalamaTi iyo xandazmulic da axalgazrdac. axalgazrdebi, TiTqos
qarTlSi dasaxlebam frTebi Seasxa, wyurvili gauZlierao, mravldebodnen. ibadebodnen vaJebi, qalebi, hqondaT briT-milebi, bar micvebi,
baT micvebi.
jejiliviT abibindnen, gamravldnen. raoden xelmoklec ar unda
iyos, jalabmravali kaci, mainc mdidaria. Tu imdeni Zala da goniereba eyo, Svilebi moemravlebina, xval Tu ara zeg, im siduxWiresac
daaRwevs Tavs da sxvagvar cxovrebas iwyebso. cionelebmac moiwadines cotaTi ukeTesi gaexadaT yofa, vidre hqondaT. erT saRamos
minxasa da yarbiTs Soris, malqicedekma ioSuays ciforis mamas
uTxra: ,,qarTli iudea ar aris, arc mesopotomia: iq keriaSi qva
sigriles gvaZlevs da gvaamebs, aq ki, sicives ise amefebs Cvenze,
lamis batonad gveqces~. marTlac, riyis qviT Semojarul sivrceSi,
Semodgoma dadgeboda Tu ara, gausaZlisi sicive batonobda. cionelebi natvriT Sehyurebdnen xolme babnavSi wamomarTul xis saxlebs.
iq iseTi sacxovrisebi gaemarTaT, adamiani sakuTar Tavs Seicnobda.
malqicedekis naTqvami yvelas gulisTqmas gamoxatavda, amitom am
sakiTxze bevrs bWobdnen. erTxel ki dilis locvis Semdeg, manam
sanam ,,Siurei Toras~* daiwyebdnen, xaxam eudam aseTi ram brZana:
`israelisSvilebo, Cven-Cveni codvebis gamo gamCeni gvsjis. mterma
ucxoobaSi mogviCina bina, vidre naTel ieruSalaims davubrundebodeT, Rirseulad unda vicxovroT, gavideT tyeSi, davWraT morebi,
movzidoT. kargad rom gaSreba, SabuyoTis mere, im morebiT SevkraT
sacxovrisebi~. xaxam eudam jamaaTs gadaxeda, aSkara iyo, misi azri
moewonaT. malqicedekma dasZina `magram es saqme erTi pirobiT unda
daviwyoT, jamaaTo: jer qvriv-obolTa da sapyarTa saxlebi SevkraT,
mere Cven-Cveni. sakuTar saxlSi veravin Seva da xinux ha baiTs
_______________________
*Siurei Tora~ Toris gakveTili.

52.
veravin gadaixdis, Tu erTi qvriv-obolis, an sapyaris ojaxi isev
riyis qvaSi iqneba gamomwyvdeuli~. yvelam lamis erTxmad SesZaxa:
`beyezraT aSem!~ `sxvanairad rava iqneba!~ `RmerTma gagaZlieros!~
ase gadawyvites: patar-patara jgufebad SevikraT da tyidan xis
morebi gamovitanoT, davalagoT, davaSroT, SabuyoTidan roS haSanamde saxlis Sekvra rom moeswroso. asec moiqcnen. oriod dReSi bare
oci kaci daadga gzas. babnavis xidi male gadaiares, Tavad babnavic
ukan moitoves da mTis ferdobs Seuyvnen. tye sofels ori mxridan
ekvroda. gadawyvite, marjvena mxares eWraT. dani qoeni ambobda:
`didi xani gava Tu mcire, babnavi mcxeTisaken mimaval gzas gasWris,
gzam aq unda gaiaros, es tye mainc mosaWreli gaxdeba~. danis
naTqvams yuri ugdes Wrac im tyeSi daiwyes, babnavs aRmosavleTis
mxridan rom ertya da soflidanac moSorebuli iyo.
morebs ori dRe da Rame sWridnen, mesame dRes, naSuadRevs
gamozidva rom daiwyes, wvimam iZala. sulmouTqmelad wvimda TiTqos am dalocvils, vinmem daavala, `swrafad, axlave gaeSure dedamiwisaken, yvelaferi wyliT gaJRinTeo~. qveynierebas wyali daeufla, ifiqrebdiT, mze arc arasodes gamosula cis kabadonze, aq aseTi
maradiuli janRi dgaso. roubeni kameCs frTxilad rom mouZRoda,
xelmarjvniv didi xis qveS moqceuli kaci dainaxa. miuaxlovda. xis
qveS mzedabnelebuli malqicedeki egdo.
melqicedeki qarTlSi mkerdze akruli Camoiyvanes. tye-tye, xevxev, Sara-Sara momaval dedas, xanac mamas, zurgze, abgaSi moqceulic hyavdaT pirveli Svili. briT mila speris zRvis misadgomebTan
gaukeTes, cxadia, Ria cisqveS. fexi aq, cionSi aidga. ,,Tanaxis~*
kiTxva ki Svidi wlisam daiwyo. arc melameds urCevia, arc mamas.
maSin Tanaxis sidiades verc grZnobda, es mogvianebiT movida, roca
gamCenisa da ebraeli xalxis rTuli urTierToba ufro TvalsaCino
gaxda. Tanaxs sxvebiviT gana mxolod orSabaTs, xuTSabaTs da SabaTs
kiTxulobda, yoveldRe. mze rom gadaixreboda, gragnils gaSlida
da minxis dawyebamde CasCereboda, xaxam euda minxas CaaTavebdaTu
ara, xaxam eliau `Siurei Toras~ iwyebda. malqisedekic masTan ijda,
Tanaxis, an Talmudis amaTuim epizodis axsnas, analizs ismenda es
saqmianoba wminda nawerTa analizi ebraelobis yoveldRiurobaa da
isic aseve monawileobda am yoveldRiurobaSi, rogorc sxvebi, magram
yarbiTis mere Sin dabrunebuli isev Tanaxs ubrundeboda. misi
kiTxvis, Seswavlis Jins verafriT ver iklavda.
da miuxedavad imisa, rom malqicedeki arcTu xnovani kaci iyo,
sul raRac sami aTeuli weli Tu gaelia am wuTisofelSi, Tanaxis
karg mcodned iTvleboda. amitom `Toris gakveTilze~ araerTxel
SekamaTebia xaxam eliaus. malqicedeks miaCnda, rom xaxam eliau
Tanaxis WeSmarit suls ki ar gadmoscemda, imas cdilobda, wminda
teqsti msmenelTa damTrgunvel, damafrTxobel kanonTa krebulad
warmoeCina. amiT msmenels moSiSar masad aqcevda. es ki xalxsa da
________________________________
*Tanaxi moses xuTwigneuli, Zveli aRTqma,

53.
Tanaxs Soris naprals aCenda, xalxi xaxmisadmi morCilebas eCveoda
da ara wminda teqstis wvdomas. xaxam euda ki, imis gamo rom malqicedeki Tanaxis karg mcodned miaCnda, siamovnebiT ebaaseboda xolme,
Tumca, zogjer baasi kamaTSic gadaizrdeboda. xaxam euda am kamaTs
mudam erTi fraziT amTavrebda: `gamCenma gagigrZelos dReni sicocxlisa!~. kamaTis aseTi mSvidobiani dasasruli xaxam eliaus aRizianebda.
erT Rames malqicedekma Tavis sicocxleSi pirvelad da ukanasknelad, bednier adamianad igrZno Tavi. Tumca, Rame arc eTqmoda
ukve riJraJi idga.
cxadia, yvelaferi erT RameSi ar momxdara. malqicedeki bednierebis am gaucnobierebel gancdas TveobiT uaxlovdeboda.
ukve giTxariT, malqicedeki im riJraJisas gancdili bednierebisaken karga xans midioda-meTqi, Tumca, warmodgenac ar hqonda, rom
aseTi gancda daeufleboda. amaze arc ufiqria. samSoblodan devnilni bednierebaze arc fiqrobdnen. maTi sazrunavi Tavis gadarCena iyo.
SesaZloa, yvelaferi nisanis Tvis win daiwyo, is dro damdgariyo, roca miwa Tesls Txoulobs. erT moqufrul dRes. malqicedeki
babnavisaken gaeSura. beCom aRuqva: Tu or daxveva Toks momitan,
saTesle xorbals gagatano. babnavis xidi gadaiara, Tu ara, beqobze
Seyrili axalgazrdobis gundi dainaxa. malqicedekma rom kargi
qarTuli icoda, amaTi, am gogo-biWebis madlic iyo xSirad Camjdara amaT Soris, laRobda, musaifobda. axla Tavi aarida ymawvilebs aqedanve Seatyo Rvinomoreulni iyvnen. erTi Jriamuli idga,
drodadro simRerasac wamoiwyebdnen, malqicedekma Tokis xveulebi
miwaze dayara, simReras yuri miugdo, simReras rom cekva aayoles,
imasac uyura. axlos ki ar mivida. mere Toki isev mxarze gaido da
gza ganagrZo.
beCosTan Seyovnda mindorSi gasuliyo, miwa unda amovabruno,
zamTris mere erTi gemrielad amoisunTqoso. vidre beCo movida,
malqicedekma saTesle marcvali miiTvala, zurgze gaido da gzas
gaudga. cionis xids rom miadga, mze Tavze aRar adga, gadasuliyo.
is gogo-biWebi, isev iq iyvnen, sadac diliT datova. iseve laRobdnen,
rogorc dilas cekva-simReriT erTobodnen, Jriamulobdnen, Seiginebdnen kidec, drodadro saalerso sityvebsac amoTqvamdnen.
malqicedeki midioda da fiqri misdevda: `aba ra hqnan, arcerT
amaTgans dRes ar ulocnia adgnen, SesWames, mere dalies da...
adamiani sadRaa. adamiani xom iqaa, sadac RmerTia saTaveSi... arcerTma
ar icis, ra aris RmerTi, ar ician, vin Caudga suli, vin brZandeba
qveynierebis gamsaxavi da patroni... ra kargad mRerian, TamaSoben da
suliT ra Ratakni arian!~. xidze Semdgari SeCerda, cekva-simReras
mougdo yuri da guldawyvetilma ganagrZo gza. `ho, amaTi ra bralia, iq, sadRac kerpebi udgaT da eg ari... kerpebi... amaT ro RmerTi
icodnen... kerpTayvanismcemeli RmerTs rafer indomebs... rogor eSvelebodaT, suls rogor gaunaTebdaT RvTis morCileba~.
malqicedekma puri daTesa, fesaxi daiyena, dResaswaulis rva dRe
RvTis samsaxurSi SeumCnevlad gailia. Tumca, purs Tesavda, locvad

54.
idga, safesaxo sederze ijda, Tu Svilebs ebaaseboda, babnaveli
gogo-biWebis xorxoci, simRera, gineba Caesmoda yurSi. swored fesaxis dReebSi gauCnda azri, romelic Tan sdevda, gonebaSi moirTxa
fexi da sabolao gadawyvetilebad iqca. am gadawyvetilebis aRsrulebas babnavelTa yofa Tavdayira unda daeyenebina. es azri ise CaeWeda gonebaSi, rogorc sakuTari Svilebis saxelebi da saxeebi. arc
dRe asvenebda da arc Rame. Rame ufro metad. ramdenjer yofila: azri gamoaRviZebda, TiTqos azrs fer-xorci Seesxa, adamianad
qceuliyo da Zil-RviZilSi ise moukakunebda, rogorc ymawvili mijnurs, ade, gamomyeo. es azri Tan Rones matebda, amxnevebda, aZlierebda, Tan pasuxs sTxovda, egre uqmad rada xar, garjas rodis
iwyeb, xom xedav, dro raoden mardi morbenaliao. arada, cxadad
xedavda, am azris aRsruleba, raoden sikeTes swevda babnavs: ,,Tu
babnavelni RmerTis arsebobas Seityoben da irwmuneben, kerpebs zurgs
aqceven, erTi RmerTis rwmeniT da madliT icxovreben. mTavari ki is
aris, babnavelni Seityoben, Tu rogor Sehqmna RmerTma, erTaderTma
RmerTma qveyniereba es ca, es miwa, mdinareebi, rogor Caudga suli
frinvelebs, cxovelebs... ho, eg mTavaria, Zlier kargia, magram
ramden sikeTes Caagonebs kerpebis morCil babnavs imis gageba, Tu
rogor daferfla im erTaderTma codvaSi moqceuli qalaqi sodomi,
mere gom... gana usamarTloba ar aris, mxolod Cven vicodeT, Cven
vkiTxulobdeT am ambebs. babnavelebic xom gamCenis Svilebi arian,
imaTac iseve ekuTvniT erTaderTis sikeTe, rogorc Cven.~
`bereSiTis~* qarTulad gadmoTqmiT babnavSi imdeni sikeTis
damkvidrebas xedavda, wvimasa da qarSi moqceul umweo beRurasaviT
acaxcaxdeboda. Tavs Zlivs iokebda. martokacs am azris tareba,
babnavelTa cxovrebaSi damkvidrebis fiqri emZima. didxans fiqrobda,
es azri vis gavuziaro, vin SeZlebs gverdSi damidgeso. gadawyvita.
`bereSiTis~ qarTulad gadmoTqmaSi naTansa da ciforze ukeTes
Semwes ver vipovio. cifori da naTani! ciforma icis sityvis gemo
Slomo hamelexis* `galobaTa galobas~ rom warmosTqvams, kargad
etyoba, rogor ganicdis sityvas, Tanaxic Cinebulad icis, naTanic
asea naTanma Tanaxis epizodebi zepirad icis. Tan dinji, auCqarebeli
Wabukiao. erT saRamos gadavida kidec naTanTan, molze dasxdnen,
naTani TavCarguli usmenda, malqicedeki molze mjdomarec ki masze
maRali iyo da naTanis qudsRa dascqeroda. saubrisas naTani nelnela wamodga, Tqva: Sen iseT rameze laparakob, magis mjdomare
mosmena codvaa, fexze mdgarma unda gisminoo.
meoredac Sexvdnen, kvlav imaze isaubres, aris Tu ara `bereSiTis~ qarTulad gadmoTqma aucilebeli, gaigeben ki kerpTayvanismcemelni gamCenis nafiqrsa da naqnars? erT dResac naTanma Tqva, modi,
mxolod Cven nu gavWriT, xaxam eudasac davekiTxoT, moveWidoT Tu
ara amodena saqmes, xolo ciforze mere vifiqroTo. malqicedekma,
batoni xaro, ciforze ki araferi uTqvams: mixvda: naTani cifors
________________________________________
*bereSiTi dabadeba. moses xuTwigneulis pirveli wigni.
*Slomo hmelexi solomon mefe, solomon brZeni

55.
Tavs aridebda. aRarc dauxanebiaT beiT qneseTisaken gaeSurnen,
xaxam eudas nacvlad xaxam eliau maRal-maRali, xmel-xmeli kaci
miegebaT. xaxam euda mcxeTas wabrZanda becalels Svilis qeTuba
aqvs, becaleli ki magis naxevarZma ariso. malqicedekma naTans gadaxeda, eliau mixvda: ekiTxeboda, `xaxam eliaus gavendoT Tu ara,
vuTxraT Tu ara is, risTvisac movediTo~. xaxam eliaum ki miiCnia,
naTans rogorc iqna, ciforTan qeTuba* gadauwyvetia da gavamxneveb,
mxars avubamo. `gamCenma daglocoT didebul gzaze dgexarT, gamCens
emsaxurebiT da mjera gamarjvebas hpovebT~. am dalocviT gaTamamebulma malqicedekma yvelaferi wvrilad uambo xaxam eliaus: gamCeni
ucxoobidan
male
dagvixsnis,
misi
SewevniT
Cvens
qveyanas
davubrundebiT, am xalxs xom unda davutovoT imis dasturi vin
varT iudevelebi, rarig gvicxovria, ra gvikeTebiao. amitom gvwadia Tanaxi qarTulad gadmovTqvaT, amiT Cvens mezobel babnavelebs
did samsaxurs gavuwevT, CavagonebT, rom qveynierebas erTi RmerTi
gamgeblobs, kerpebi ki gamogonili, tyuili Zalaa da maTi morCileba
codva ariso. malqicedekma isic dasZina, ai, me da naTans gvwadia, am
saqmis gakeTebao, cifori ar axsena, ciforis xsenebisgan Tavi Seikava,
vaiTu, naTans ar eamoso. malqicedeki xaxam eliaus waqezebas, Rimils
eloda, iman ki `baba mecia~* daxura da ikiTxa: maS, is gwadiaT,
`xumaSi~ qarTulad gadmoTqvaT? `egrea~ xmadabla, yrud miugo
naTanma. `riTvin?~ kopebSekrulma ikiTxa xaxam eliaum. `imiTvin, rom
xalxma gaigos qveynierebis Semqmneli, gamgebeli erTi RmerTia, Tan
Cven rom aqedan wavalT, icodes am xalxma, vin viyaviT, ra varT.~.
`hoo, eg kargia~ xaxam eliaus Subli gaexsna. fiqrobda. mereRa Tqva:
,,Tqvena ggoniaT, eg xalxi Caswvdeba erTi gamCenis azrsa?~ `mcire
Caswvdeba, umetesi ara~. malqicedeks moTmineba eleoda. igi
mowonebas, aseTi kargi azris gamo xaxam eliaus mxardaWeras eloda,
aman ki... xaxam eliau civad svamda SekiTxvebs.
`Tavadve ambobT, mcireni igrZnoben, mravalni verao. raRa azri
aqvs? riTvin irjebiT?~ `imiTvin, rom xval eg mcireni mravlad iqcevian~. `hoo~ Cailaparaka xaxam eliaum da fiqrs misca Tavi. orive,
naTanic, malqicedekic kargad xedavdnen, raodeni sicive Cadga xaxam
eliaus mzeraSi, tuCebic ki aucaxcaxda. asec iyo: xaxam eliau brazs
iokebda. imaze fiqrobda, rogor eTqva saTqmeli.
Tavis daunjeba erTob gaugrZelda, ise gauWianurda, rom malqicedeki CaekiTxa: `ha? ras brZaneb?~ xaxam eliaum kvlav araferi Tqva.
eg aris, erTob mrisxane mzera moavlo malqicedeks. Tavisi CanafiqriT gatacebulma malqicedekma ki, es mzera ver aRiqva, ver gaicnobiera, mzera ki ara, xaxam eliaus sityvebic ver moswvda mis mozeime
gonebas. xaxam eliaum ki Tqva: `fui eSmaks, erideT eSmaks, sZlie
ganazraxs Sensas, sZlie!~ es bolo sityva ki ise SesZaxa, malqicedeki
Setokda, sityva ise moxvda guls, TiTqos sila gaawneso. wamoZaxilis arss ver mixvda, Tumca, is ki cxadi iyo, raRac farsagi xdeboda
__________________________________
*qeTuba qorwineba
*,,baba mecia~ Talmudis erT-erTi nawili

56.
da gaocebulma ikiTxa `ha?~ `gana ar ici, gana ar gsmenia, gamCenma
moSe rabinus* Tora israelis SvilisaTvis uboZa, mxolod CvenTvis.
Tora Cveni xalxis sulia, is gwadia, sulisgan dascalo sxeuli, Cveni suli sxvaTa wilxvedri gaxado!?~ xaxam eliau mzeraanTebuli
laparakobda, saxe daRrecoda.ewada kvlav SarvalSi Caetana, ver
axerxebda. `erTi miTxari~, mSvidad daiwyo naTanma, swored misma
daunjebulma tonma moabruna misken xaxam eliau, `Tu Cveni saunjiT
sikeTes sxvebic ewevian, es ratoa cudi?~ `ara, ara! isev
mouTmenlad SesZaxa xaxam eliaum Cveni sisxli mxolod Cvens
ZarRvebSi unda darbodes, ar iqneba, ar iqneba!~
malqicedeki retdasxmuliviT idga. verafriT ver gaego, ase ratom
yviroda xaxam eliau: mxolod Cven, mxolod CvenTvisao... ki, egrea
gamCenma Cven mogvca Tora, Cven miviReT mcnebebi, magram RmerTi xom
sayovelTaoa, mxolod Cven xom ar Segvqmna israelebi. Cveni debi,
Zmebi Seqmna iSmaeli,* yesavi...* es ki imas niSnavs, gamCenis simdidre
yvelas erTnairad gvekuTvnis.
naTani da xaxam eliau kamaTobdnen, malqicedeks ki araferi esmoda. veraferi gaego.
beiT qneseTidan rom gamovidnen, quCa-SukebSi uxmod moabijebdnen,
arcerTs xma ar dauZravs. malqicedeks ara mxolod naTanTan ganSorebisas, mTeli Rame sityva ar uTqvams arc cols dalaparakebia,
arc Svilebs. udabnoSi mitovebuli kaciviT grZnobda Tavs. verc xvalindel dRes xedavda. aRar icoda, risTvis arsebobda qveynad.
diliT moTenTili adga. es iyo misi sicocxlis pirveli dRe, roca SaxriTze ar wavida. Sin iloca. mTeli dRe uazrod daabijebda.
saRamo xans, rom misi ezosaken momavali naTani dainaxa, gulma reCxi
uyo. naTani gamarTuli, Tavis TavSi dajerebuli kacis nabijebiT modioda. myis mixvda: male, sul mokle xanSi mis cxovrebaSi raRac
Seicvleboda. naTans miegeba. naTanma TvalebSi Caxeda, erT xans iyuCa
da xmadabla Tqva: `Sen gjera, rom `bereSiTis~ qarTulad gadmoTqma,
am xalxs sikeTes uqadis?~ malqicedekma Tanxmobis niSnad Tavi daaqnia. mereRa Tqva: `ki, mjera~. `mec~ Tqva naTanma, ,,Tanaxi adamianebis
sikeTisaTvis Seqmnili wignia, yoveli adamianisaTvis~ mzera xeTa kenweroebs moavlo da ganagrZo: `ras CagvZaxian Toris brZenni adamiani amqveynad risTvis Cndebao?~ melqicedeki uxmod misCereboda
naTans. Tora bevr sikeTes gvaswavlis, Sen romels gulisxmob, ar
vicio, amitom dumda. naTanma ganagrZo: `adamiani imisTvis ibadeba, imisTvis modis qveynad, rom is, rac am qveynad xvdeba, ukeTesi gaxados,
gaaumjobesos. xo asea? am yolmis* gaumjobesebis Cveni wili, Tanaxis
gadmoTqma iqneba. unda daviwyoT, amaRamve. es gamCenis nebaa. Sen Seni
hqmen, me Cemsas vizam. mere SevjerdeT. `beaclaxa!~* Tqva naTanma
da gabrunda, iseTive gamozomili Tavdajerebuli nabijebiT midioda,
_________________________
*moSe rabinu mose winaswarmetyveli
*iSmaeli, yesavi bibliuri personaJebi.
*yolami samyaro, qveyniereba.
*beaclaxa warmateba!

57.
rogorc movida. aSkara iyo: kacs did saqmeze mieCqareboda.
malqicedeks TiTqos sicocxle daubrunda. axlaRa mixvda: Tu
amas ar gaakeTebda Tu `bereSiTs~ qarTulad ar gadmoTqvamda,
verc icocxlebda, suli waerTmeoda. aseTi xalisi, sicocxlis aseTi
siyvaruli arasodes ar ugrZvnia. Sin ver Sebrunda, quCa-SukebSi mousvenrad daabijebda. xes, cas Sescqeroda, rom gekiTxaT, yvelaferi
ase ratom Seyvareboda, veras getyodaT. magram uyvarda da alersiT
umzerda. caze rom varskvlavebi dasxdnen, sofeli wyvdiadSi rom
Caeflo da bayayebmac Zils misces Tavi, Sin Sebrunda. yvelas eZina.
kvari aanTo da ,,xumaSis~ gragnili gaSala. mkvidrad nawer asoebs
neba-neba aTvalierebda. kargad icoda: es teqsti misi papis papam
mordexaim gadawera. TiTqos gadawerisas moqanculi mordexais
sunTqva Caesma da gulSi madloba aRuvlina ase natifad gamoyvanili
asoebis dawerisaTvis. rogor moswonda alefi, grZeli xazi
darajiviT rom edga gverdiT, TiTqos alefis mucels amxnevebda:
arasodes ar waiqcevi, me aqa var, mudam Sens gverdiT viqnebio. beTi!
es myari, mrglovani meore aso alef beTisaa! saocaria... ,,bereSiT...~
,,bereSiT~ alef-beTis pirveli aso alefia, am sicocxlis wigns ki
gamCeni meore asoTi iwyebs, beT... bereSiT... ratom? alefi rom ar
gaamaydes? Tavmdablurad iqceodes da danarCen ocdaerT asos
qadmaRlurad ar gadmoxedos? vin Caswvdeba gamCenis nafiqrs. Cven
adamianebs es ar ZalgviZs.
`bereSiT bara elohim~ waikiTxa pirveli fraza malqicedekma.
isev caxcaxma aitana. axla, roca gragnili gaSala da am aso-bgerebTan, uzarmazar teqstTan marto darCa, SiSma moicva. SiSi daeufla
mTel mis suls, sxeuls. `Tavi ver gicvnia, malqicedek, swored rom
Tavi ver gicvnia. ras akeTeb, rogor iqneba, wminda enidan... rogor
iqneba am wminda teqstis kerpTayvanismcemelTa enaze gadmotana. es
xom sxvadasxva... Zlier daSorebuli... an rogor unda gadmoitano...
rogor unda gadmoTqva qarTulad `bereSiT bara elohim, eT haSamaim
veeT haarec~ rogor, rogor, aba, midi, aba, gamagone wminda enidan...
malqicedeki caxcaxebda, gadaSlil gragnils rom dascqeroda,
TvalnaTliv xedavda, Tu raoden SeuZlebelis qmna ewada. marTali
yofilao xaxam eliau, gaivlo gulSi, rogor iqneba, `laSon hakodeSidan~* kerpTayvanismcemelTa enaze gadmoTqma. ara, es SeuZlebelia,
magram is ki iqneba, am ganZs mxolod Cven vflobdeT, gamCeni mxolod
Cvens gasagonad qmnides adamianTa cxovrebis kanonebs? yvela, yoveli
adamiani xom gamCenis qmnilia. yovelma gamCenis mier qmnilma unda
icodes, am qveyanas rogor awyobs gamCeni. unda icodes, vin ari qveynierebis erTaderTi gamgebeli... erTaderTi... `Tavdapirvelad~ ha...
ha... ase: ,,Tavdapirvelad~... ara, `yvelaze TavSi~... ara, ara, `Tavdapirvelad...~ `bereSiT bara elohim~ ,,RmerTma~... Tu ,,Tavdapirvelad
RmerTma~ara, pirveli sityva unda iyos RmerTi, RmerTma ineba yvelaferi, amitom `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna...~ai, gadmoTqva...
xom gadmoTqva... `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna~ fraza xmadabla,
_______________________
*laSon ha kodeSi wminda ena.

58.
CifCifiT warmosTqva, mere wamodga da xmamaRla warmosTqva `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna~. ara, ase ara, jer laSon ha kodeSze,
wminda enaze `bereSiT bara elohim~. pirveli sityva unda iyos elohim... `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna~ ar gamovida? ar gadmoiTqva?!
ai, naxeT: `bereSiT bara elohim, eT haSamaim veeT haarec~ `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna ca da dedamiwa~. malqicedeki Sedga, xom
ar momesma, vinmem xom ar mikarnaxao, siCumes miugdo yuri... Ramis
siCume gaxda umTavresi, gabatonebuli da roca igrZno, Ramis siCume
Zlier daufleboda qveynierebas, warmosTqva: `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna ca da dedamiwa~. Tavisi xma eucxova, viRac sxva Tu
warmosTqvams am sityvebso, gaifiqra viRac Cemze Zlieri, Ronieri.
ar sjeroda, rom sityva mas daemorCila qarTul enaze is warmosTqva, rac `laSon hakodeSze~ ewera ,,bereSiTSi~. siCumes kidev
erTxel miugdo yuri da gadawyvita, aba, marTla Tu vityvio, me, me
Tu SevZlebo. ufro mkafiod, gamokveTilad warmoTqva: `RmerTma
Tavdapirvelad Sehqmna ca da dedamiwa~.
malqicedekma Tavisive xma gaigona. ki, ase iyo. igi, malqicedeki
qarTulad gadmoTqmul ,,bereSiTis~ pirvel taeps kiTxulobda.
da atirda malqicedeki sityvis damorCilebis sixarulma
aatira. igi arasodes ar yofila ase bednieri, rogorc am riJraJisas
sixarulis, gamarjvebis cremlebi sdioda.
da rogorc male davinaxavT, aRarc arasodes iqneba.
ukve riJraJi idga, axali dRe dgeboda.
malqicedekis saxlidan kargad Canda naTanis keria. aq kidev erTi
ebraeli cdilobda wminda teqsti qarTulad gadmoetana. naTanmac
hpova sityvebi. sityva sityvas miusadaga, daawyvila da is iyo qarTulad unda warmoeTqva ,,bereSiTis~ pirveli, maradiuli fraza, rom
Sedrka. SiSi daeufla moeCvena, rom eris ganZs sul sxva, ucxo
toms malulad gadascemda, gadascemda warmarTebs, Tavisi neba-surviliT gadascemda imaT, vinc am ganZs ar Txoulobda, misi arseboba
arc icoda, kidec scodnoda, mis raobas rodis Caswvdeboda?
ara, warmarTebma ar icodnen, ra ganZs gadascemda maT
naTani,romelic axla fardagze fexmorTxmiT damjdariyo, Tavi ki
muxlebze daedo, ver gadaewyvita, warmoeTqva qarTulad is magiuri
sityvebi, Tu ara da imas ver acnobierebda, rom misi bageni ukve
warmosTqvamdnen teqsts, romlis gaxmovanebac naTans ase afrTxobda.
SiSsac ki gvrida: `RmerTma Tavdapirvelad Sehqmna ca da dedamiwa~.
jer arcerTma arc naTanma, arc malqicedekma ar icodnen, rom
orivem `bereSiTis~ pirveli fraza, Semdeg ki momdevnonic, erTnairad
gadmoTqves.
ar icodnen da verc gaigeben.
aSkarad sCanda, malqicedeks talaxSi fexi daucurda da xes ver
gaeqca. malqicedeks Tvalebi Riad darCenoda. damnaSavesaviT TavCaqindruli kameCic iqve idga.
qari qroda da malqicedekis ,,ciciT katans~ afrialebda.Mmisi
foCebi haerSi sanTlis aliviT ise iklaknebodnen, TiTqos uzenaess

59.
malqicedekis suls avedrebeno.
roubenma erTi ambavi atexa cionelebs uxmo.
aRarc xar-kameCisTvis miuxedavs vinmes, aRarc xis morebisTvis.
dazafruli idgnen malqicedekis cxedarTan. qari Tma-wvers ufrialebdaT, ancad darboda, misi zuzuni cionelebis gulisTqmas gamoxatavda. mere am Tavzardamcemi ambis sauwyeblad, cionSi viRac gagzavnes,
Tavad ki malqicedeki mxrebze gaides da soflisaken mimaval gzas
daadgnen. fsalmunTa auCqarebeli kiTxviT mihyavdaT micvalebuli..
vidre babnavi gaiares, mere xidi gadaiares da Sin miiyvanes, raTa
ojaxi damSvidobeboda, mzec Cavida. amaT babnavelTa daRonebuli
mzera, TanagrZnoba miacilebdaT.
cionelebs rom sikvdili daviwynodaT axlac gamoCnda: sasaflao
ar hqondaT, sasaflaoze aravis ezruna. miwisaTvis adamianis samudamo,
dasabrunebeli adgilis SesarCevad, dani
qoeni, ioSuayi da xaxam
euda gaeSurnen. beiT qneseTis Soriaxlos daferdebuli mindori
monaxes, aq kargia, wvimis wyali qvemoT Caedineba, saflavSi ar Cava
da micvalebulis miwad qcevas ar Seayovnebso.
malqicedekis gardacvalebam cionis iudevelebi dazafra. sikvdilis meti ra enaxaT vidre qarTlSi CamoaRwevdnen, lamis ori
zamTari gaatares gzaSi da, rogorc giTxariT, bevri axlobeli
gamoecalaT xelidan. mere aq movidnen, dasaxldnen, cecxli daanTes,
puri gamoacxves, bavSvebs zrdidnen, uvlidnen da sikvdili daiviwyes.
sikvdilis gulgrilobam gaaTamama cionelebi aRarc erTi maTganisaTvis ar moukiTxavs, aRar uTqvams gulSi Camekar, Tan unda
wagiyvanoo. yoveli amaTgani aq, qarTlSi, cionSi cxovrebas droebiT
satkivrad miiCnevda, galuTSi erT xans viqnebiT, RvTis SewevniT,
male, mSobliur iudeas davubrundebiT, zogjer mtersac unda
gamoadge, Tu sxva Zala ara gaqvs, iqneb, amiT mainc moulbo gulio
mterma cota xniT aqeT dagvisaWirova, dro male garbis, gamCeni Cvens Svelas ar daayovnebs da sxivnaTel ierusalims davubrundebiTo.
ase fiqrobdnen cionelebi, magram malqicedekma Tvalebi babnavis
tyeSi rom daxuWa, lamis yoveli amaTganis sulSi avismomaswavebeli
zari daireka. `xom SeiZleba, Cvenc igive bedi gvewios, Cvenc aqauri
miwis mtveri gavxdeT da veRar veRirsoT mSobliuri cis xilvas?~
amis gafiqrebac ki Semzaravi iyo. ar ewadaT amaze fiqri, magram
lamis yoveli amaTganis TavSi am saRamos es azri trialebda. gulaxdilad getyviT: is tirili, moTqma-godeba, romelic malqicedekis
cxedarTan gaemarTaT, rasakvirvelia, misi moulodneli gardacvalebiT iyo gamowveuli, magram TavTavianTi momavlis gamo ufro gminavdnen. imis warmodgenac ki SiSis zars hgvridaT, rom maTi saflavebic
iq, im ferdobze gaiTxreboda, romelzec axla malqicedekis biWebi
moZRvris samudamo samyofels amzadebdnen. mere isini maTi Svilebi,
SviliSvilebi mSobliur iudeas daubrundebodnen maTi miwis mtvrad
qceuli neSti ki aq darCeboda.
amitom, roca danim xmadabla brZana ,,miwisgan qmnili, miwas
droulad unda mivabaroTo~, moTqma-godeba gaZlierda. rogorc Cans,
am wuTebSi kidev ufro mkafiod gaicnobieres TavTavianTi bedi, Tu

60.
aqamde im adamianebad miaCndaT Tavi, romelic mterma aq daisaWirova
da mtrisTvis xarki unda gaeRoT, axla yovelma maTganma im oTx
ficarze mwolared warmoidgina Tavi, romelzec malqicedeki iwva.
isic dainaxes, am cisa da miwis Sua maTi mSveleli aravin iyo,
sakuTari Tavis garda.
vidre malqicedeks miwaSi Caasvenebdnen, xaxam eudam brZana:
SexedeT, Tqvens win aris pirveli adamiani, qarTlis miwas rom
vabarebT da Tqven sasowarkveTili xarT. maRla aixedeT, jamaaTo,
varskvlavebi saflavSic iyurebian. isini ieruSalaimis miwasac dascqerian da eubnebian ,,Sens Svils am wuTSi ucxo miwas vabarebTo~, nu
ggoniaT, rom marto xarT, varskvlavebi gamCens SehRaRadeben Cvens
ambavs. malqicedekis suli gamCenma ganyedenSi* daabrZanos, Cven ki
SevTxovT, rom malqicedeki iyos Cveni bolo micvalebuli ucxo
miwaze. Cveni sulebi ki Cvensav miwaze Caibaros.
* * * * *
malqicedekis cxedari xidze rom gadmoatares, mTelma babnavma
icoda, mezobeli gardagvecvalao. ar iCqares: micvalebuli Sin
miasvenon, mogvianebiT mivideT, samZimari gamovucxadoTo.
mogvianebiT babnavis xiddTan moiyares Tavi. lamis mTelma sofelma gadmoiara xidi. ninaToc modioda. samZimris gamosacxadeblad
arasodes yofila, Tavs ucxod grZnobda da dedas ekvroda. xidi gadmoiares Tu ara, ferdobidan mobrunebul cionelebs Seeyarnen. imaT,
micvalebuli ukve miwas mivabareTo. `eg rogor, micvalebuls
tirili xom unda!~ SesZaxa beCom. xaxam euda Sedga, beCos TvalebSi
Caxeda da Tqva: `micvalebuls aRaraferi aRar unda, garda misi
sulis moxseniebisa, miwa miwas davubruneT, Cven ki cxovreba unda
gavagrZeloT da misi suli movixsenioT~. ,,eg rogor, ramdenime dRe
micvalebuli Sin...~ `micvalebuls Tavisi gza aqvs, cocxals Tavisi,~ Tqva xaxam eudam. Tanom mxrebi aiwura,
ninaTom naTans mohkra Tvali da saxe gauciskrovnda. naTani miwas
dahyurebda,
ukan dabrunebisas naTua viRacas gaocebuli SesCioda, eg sadauri
wesia, ase uceb micvalebulis dasaflavebao. yvela amaze laparakobda, gaocebas ar faravdnen. ninaTom fexi aiTria, babnavelebs
CamorCa. sul bolos midioda, xidze gadasvlisas smena gamaxvilebuli hqonda, Tu vinme mogvdevso.
babnavelebi dRemdec xedavdnen, rom mezoblebi sxvanairad
cxovrobdnen. am saRamos ki darwmundnen: gaRmelebi Cveulebriv adamianebs hgavdnen, magram sruliad gansxvavebulni iyvnen.
cionelebi babnavelebs xidamde moyvnen, babnavelebi xidTan dani
Tanasoflelebs moubrunda da Tqva: ,,sacodaobaa, xarebs mixedva
unda, mamlis pirvel yivilze gavdivarT~
yvela Tavdaxrili, guldamZimebuli midioda Tavisi sacxovrisisaken, raTa kvlavac male dabruneboda im adgils, sadac malqicedekma
suli dalia suli.
_____________
*ganedeni samoTxe

61.
xai sicocxle
daniels ukve sami werili hqonda xelT. erTi Tavad mikam dauwera, danielma rom moridebulad uTxra, ara, am werilze me xalxs
xels ver movawerineb da verc versad gavgzavnio, mikam mixeil ivaniCTan miiyvana, esao dRes saqveynod cnobili samarTaldamcaviao, imave
saRamos ginzburgsac Seaxvedra. danielma orives dawvrilebiT uambo,
Tu ra ewada, isini Tavs uqnevdnen, ki, batonoo, eubnebodnen, or dReSi gvnaxeo. danieli daimedebuli dadioda moskovis quCebSi. ori
dRis mere werilebi xelT hqonda. arcerTi ar moswonda. mixeil
ivaniCic, ginzburgic danielisa da misi megobrebis imaTi saxeliT,
vinc am werils xels moawerda, gaerTianebuli erebis organizacias
atyobinebdnen, Tu raoden saSineli totalitaruli reJimi damyarda
sabWoTa kavSirSi. rarig mZime iyo sabWoTa kavSirSi cxovreba, rogor
stanjavda xalxs komunisturi xelisufleba, zRudavda adamianis
uflebebs da sxva aTasi. danieli uaris niSnad Tavs aqnevda, ara, me
sabWoTa xelisuflebis arc Zageba mwadia, arc masTan brZolao.
gaRizianebulma ginzburgma isic ki SesZaxa: Tu es mTavroba ase
Zalian mogwons, israelSi raRad midixaro, danielma gaiRima da
miugo: ` xval kargi mTavroba, rom movides, israelSi dabruneba
aRar unda vindomo? me samSobloSi minda vemsaxuro Cems RmerTs~
moskovidan xelcarieli dabrunda, amodena qalaqSi iseTi adamiani ver naxa, romelic ubralo Txovnas dauwerda mTavrobis Zagebis
gareSe. ase fiqrobda: ,,is, rac me mwadia, am mTavrobas Zalian ar
daujdeba WkuaSi, isedac gaxeldeba, axla ZagebiTa da ginebiT mtrad
movikido, mere im xalxs ra pasuxi mivce, vinc werils xels moawers?!~. Sin dabrunebuli erTi kvira imis fiqrSi iyo, ra gzas dadgomoda, rogor moqceuliyo. vera-ra azri ver hpova. orSabaT saRamos
beiT qneseTidan saxlisaken rom midiodnen, TiTqmis sxvaTaSoris
hkiTxa besas: `bare orjer ,,ovirSi~* daginaxe, apireb rames?~ besam ki
ise ubralod miugo, `me ki vapireb, magram jerjerobiT sasikeTo rom
araferi Cans?~. danielma Tavi gaaqnia. Tumca, is ki esiamovna, besam
rom ganzraxva ar daumala. oriode wuTi uxmod miabijebdnen. mere
besam Tqva: ,,bevri vimecadine, mara...~ `samelexo* ro ar Svreba, ras
gaxdebi, rac ar unda irbino, tyuilia yvelaferi~ miugo danielma.
ukve danielis saxlis win idgnen, `ar unda samelexos, gasagebia,
ratomac ar unda, Cven?! Cven araferi viRonoT?!~ `ra unda viRonoT,
besa, Cven ra SegviZlia?~ RimiliT ikiTxa danielma, besam ki mtkiced
Tqva: `ar xar marTali, daniel, mase ar ari saqme, Cven bevri rame
SegviZlia, cota davaZaloT mTavrobas, gamCenic Segveweva da...~
`gamCeni Tu Segveweva, ki batono, win ra dagvidgeba!~ RimiliT Tqva
danielma da besas mSvidobis Rame usurva.
Sin erTob mxned Sevida, Cai dalia, moskovidan Camotanili
dawunebuli werilebi win daido da fiqrs misca Tavi.
______________________________________________________
*oviri Sinagan saqmeTa saministros vizebisa da registraciis ganyofileba.
*samelexo xelisufleba

62.
mere qaRaldi amoiRo da weras Seudga. verc meore, verc mesame
dRes beiT qneseTSi ver mivida deputatis oTaxSi ijda. aravin
modioda, aravin arafers sTxovda, magram mainc iq unda mjdariyo.
deputatis oTaxSi
niu-iorkSi gasagzavn werils werda. besac ar
unaxavs. xuTSabaT saRamos besam saxlSi moakiTxa. `ase uqmad sanam
visxdeT, ar gavinZreT?~ ise Tqva besam, TiTqos xuTiod wuTis win
Sewyvetil saubars ganagrZnobda. ,,raze mekiTxebi, besa?~ikiTxa
danielma da magidaze misive xeliT dawuruli aladasturiT savse
grafini dadga. ,,ki unda xvdebode Sen, razec gelaparakebi~. danielma Wiqa RviniT Seavso da besas daudga, mere Tavisi Wiqa Seivso,
win daidga, Rvinos Caacqerda, TiTqos raime Cavardnoda WiqaSi da
daeZebso, Tavi arc auwevia, ise daiwyo: ,,kargi kaci xar Sen besa,
ojaxic kargi gyavs, am xnis moviyareT da Seni glaxa naqnari ar
gamigia... ratom ginda, dalagebuli cxovreba airio. albaT, ar ici
Sen, me getyvi: es samelexo ar izams imas, israeliSvili gauSvas, Sen
ici, es ambavi sadamde miva? daiqceva es qveyana.~ besas mouTmenloba
daetyo da daniels Seawyvetina: ,,ar minda, arafrad mWirdeba me mag
laparaki. Sen amaze gameci pasuxi: dadgebi Tu ara Cem gverdSi,
gwadia Tu ara, erTad SevTxovoT gamCens samSobloSi dabrunebis
saqmeSi Svela?~ besam RviniT savse didi, Cais Wiqa dacala da
daniels miaCerda. danieli ki ar Cqarobda, mere dinjad Tqva ,,Cemi
pasuxi es iqneba: uSiSroebas vin gascems pasuxs?~ besam dauyonebliv
SesZaxa: ,,gamCeni!~ daniels gaeRima, Tavi aswia, besas daacqerda
,,davijero, gamCeni zis da imaze fiqrobs, kagebes ra movuxerxoo?~
Wiqa auCqareblad dascala da ikiTxa: ,,rogor mogwons Cemi aladasturi?~ ,,sul lxinSi mogaxmaros RmerTma, Cemo daniel, mara ra
dros aladasturia, Rame ar mZinavs, sul imaze vfiqrob, rogor
davbrunde erec israelSi~ ,,ki, magram xalxi? Sen xom ici, kagebe
xalxs miadgeba, is xalxi ki, vinc Cven am dReSi Cagvyara, imis cilSvilio, imis...~ ,,vici, daniel, yvelaferi, vici, mara...~ besa gaCumda,
iyuCa da ganagrZo: ,,Tu xalxma am Seni mecadineobiT samSobloSi
daido bina, Tu Seni Svilebi samSvidobos gaiyvane... xo uyureb, amaT
momavali aRara aqvT...~
danieli TavCaqindruli usmenda besas, misi sityvebi siames gvrida, Tumca, ar imCnevda, yvelaferi kargad unda aewon-daewona, ra,
rogor, risTvis. Wiqa aswia, besas miuWaxuna da Tqva: ,,kargia gamCenis
imedi ro gaqvs, gamCeni iyos Cveni Semwe yvela saqmeSi~ Wiqa dacala,
magidaze dadga da Tqva: ,,modi, daniel, momaval kviraSi vnaxoT
erTmaneTi~
besasTan Sexvedris Semdeg aTi dRec gavida, besa ar Canda, arc
danieli Sexmianebia. danieli dRes elodeba besas am dilas beiT
qneseTidan gamosvlisas uTxra: ,,xom mSvidobiT brZandebi, daniel,
unda gnaxo erTi!~ ,,neba Senia, Cemo besa!~
danieli kvlav fanjarasTan zis da fsalmuns kiTxulobs, ufro
swored fsalmunis kiTxva swadia, magram fsalmunTa wignis gverdiT,
niu-iorkSi, gaerTianebuli erebis organizaciaSi gasagzavni

63.
werilisken gaurbis Tvali. moskovSi dawerili werilebidan xom
arcerTi ar moswonda, yvelas xom uari uTxra, ara, amnair werils
ver gavgzavnio, magram im werilebs gverdi mainc ver auara. gansakuTrebiT ginzburgisa da mikas mier dawerils. is abzacebi, romlebSic
saqarTvelos ebraelobis istoriaze, samSobloSi dabrunebis suliskveTebaze iyo saubari, gverdauvleli aRmoCnda. werda, Slida, amatebda aklebda. Dda ai,gamzadebuli werili win edo. dReca da Ramec
werils Cahkirkitebda: xan romel sityvas waSlida da sxvas Caswer
da, xanac romels. mTeli winadadebebic gadaSala. is abzacebi ki,
romelSic sabWoTa mTavrobis kritika iyo, ise waSala, kidec mogendomebina, veRarc waikiTxavdi. sami dRea ise kiTxulobs, veRaraferi
Caamata, verc moaklo. `morCa, mzad ari, amas meti araferi unda~.
kidev ramdeni saqme darCa gasakeTebeli daniels? werili rusul
enaze unda iTargmnos. niu-iorkSi qarTulad daweril werils veravin
waikiTxavs, rusulad ki SeiZleba waikiTxon, ara, rusulad dawerils
usaTuod waikiTxaven. Targmnas besa moabams Tavs. rusuli skola
daamTavra, leningradis samedicino institutSi swavlobda, bare xuT
wels poliklinikaSi muSaobda. leningradidan erTi qalis gamo
gamoiqca dafexmZimebula is sulwasuli da misi Zma dasdevda
Turme besas, an colad SeirTe Cemi da, an asi aTasi maneTi dayaWeo,
Torem ra uWirda kargad iyo mowyobili. besa Targmanis saqmes
mouvlis, magram gadabeWdva? sad gadaabeWdinos, vis SeiZleba endos.
ndobas Tavi daanebe, xval rom raime moxdes es ambavi uSiSroebis
yuramde mivides, im gadambeWdavsac xom aawiokeben. amboben, uSiSroebas yvela sabeWdi manqana aRricxuli aqvso. ara, ar gamova, saqarTveloSi amis gadabeWdva ar gamova es imas niSnavs, dasaRupad
gaimeto adamiani. arada, xelnaweris gagzavna ar ivargebs, ar SeiZleba. isev moskovSi unda eZebos. axsovs: mikas gadabeWdili mohqonda
gancxadebis teqsti. magas albaT, Tavisi sabeWdi manqanac aqvs. vis, vis
SeiZleba gautydes, endos. israelSi wasvla yvelas swadia, yvela
gaiZaxis yvelafers davtoveb da xvalve davadgebi gzasao, magram
moindomeben ki werilze xelis moweras, romlis gamoc sabWoTa xelisuflebam SesaZloa, cimbirSi ukras Tavi? am werilze xelis mowera
saSiSia, Tu es ambavi mTavrobam droze adre gaigo, aravis apatiebs.
cudi, Zalian glaxa ambebi datrialdeba glaxa dReSi Cavardeba
xalxi, `SemaCveneben, ityvian magan moawyo yvelaferio, Cvens xalxs
xom augis saTqmelad advilad utrialdeba ena~.
danielma WiSkris mijaxunebis xma gaigona, fanjaraSi gaixeda,
ezoSi besa Semovida, werili ujraSi Caagdo da besas Seegeba, oTaxSi SemouZRva, uxmod dasxdnen. ,,gismen, besa, batono!~ Tqva danielma.
,,kulaSidan rom sami Zma wavida, imaTi werili mosula, Zalian bednieri varTo, erec israeli Cveni qveyana aris da yvelam aq unda moiyaros Tavio~, daniels gaeRima ,,danieli ras Svreba, ratom ar modiso, ar ukiTxavT?~ besam Subli Seikra, ,,saxumrod ar gvaqvs saqme,
daniel, Tu kaci xar, seriozulad SevxedoT am saqmes~ ,,kagebem rom
seriozulad Segvxedos da Sens xalxs xumroba ar dauwyos, mere ras
Svrebi?~ besa erTxans uxmod ijda, erT wertils misCereboda. karga

64.
xnis mere Tqva: ,,or rames getyvi, daniel batono. pirveli: me gamCenis Sewevnis imedi maqvs. meore: SeiZleba, gamCens sulac ar vaxsovarT
e qarTveli ebraelebi da arc moixedos Cvensken. ras izam, xom gaxsovs, samSobloSi mimavalma xalxma udabnoc gaiara da zRvis fskeric. im xalxs rom imaze efiqra, vaiTu, es SeCerebuli talRebi, Tavze wamogvemxoso...~ besa SeCerda, fsalmunTa wigni aiRo, gadafurcla:
rava ggonia, amodena xalxSi zRvis fskerze rom midiodnen,
aravin fiqrobda amaze, SiSiT aravis ufarTxalebda guli? mainc
midiodnen, gaiares da mividnen samSobloSi.
danielma karga xans uxmod umzira besas. mere ujra gamoaRo
werili amoiRo da besas win daudo. ,,ra ari es, daniel?~ ikiTxa
besam. ,,gaxseni da waikiTxe!~
erTianebuli erebis organizaciis adamianis uflebaTa
dacvis komisias
Cven, saqarTvelos 18 morwmune ebraelis ojaxi, gTxovT dagvexmaroT israelSi gadasaxlebaSi. israelSi naTesavebis mier sacxovreblad miwveulma yovelma Cvenganma ssrk-s uflebamosil organoebSi
miiRo saTanado anketebi da Seavso kidec. yoveli Cvengani sityvierad daarwmunes, gamgzavrebaSi xeli ar SegeSlebaTo. nebarTvis,
yovel cismare dRe momlodineebma gavyideT rac ram gvebada da Tavi
davanebeT samsaxurs. molodinSi gairbines Tveebma, zogi ki wlebiT
elodeba nebarTvas. gamgzavrebis uflebas ki ara da ar gvaZleven.
gavgzavneT asobiT werili, depeSa. es werilebi, depeSebi ise gaqrnen,
rogorc cremli udabnos qviSaSi. gvesmis mxolod sityvierad
naTqvami uari. Cven ver vxedavT werilobiT pasuxs. aravin arafers ar
gvixsnis. Cveni bedi aravis ar aRelvebs.
Cven mainc velodebiT, rameTu gvwams.
Cven, saqarTvelos 18 morwmune ebraelis ojaxi, saWirod miviCnieT agixsnaT, Tu ratom gvinda israelSi gadasaxleba: yvelasaTvis
cnobilia, Tu raoden samarTlianad xorcieldeba erovnuli politika ssrk-Si, am politikis Teoriuli safuZvlebi jer kidev saxelmwifos mesaZirkvlem v.i. leninma Camoayaliba. ramdeni xania qveyanaSi aRar aris ebraelTa darbevebi, procentuli normebi da `binadrobis farglebi~. ebraelebs SeuZliaT dasaxldnen iq, sadac moesurvebaT, daikavon nebismieri Tanamdeboba ministrisac ki. amis SesaniSnavi magaliTia v. dimSici ssrk ministrTa sabWos Tavmjdomaris moadgile. umaRles sabWoSi ebraeli deputatic ki aris `literaturnaia gazetas~ redaqtori a. Cakovski. ase rom ssrk datovebas
rasobrivi diskrinimacia ar gvaiZulebs. iqneb, religiuri? ara! qveyanaSi nebadarTulia sinagogebis arseboba, arc saxlSi locvas gviSlian. Cven israelisTvis vloculobT. radgan erTgulni varT anderZisa: `damiwdes marjvena Cemi, Tu dagiviwyo, ierusalim!~ Cven, morwmune ebraelni, miviCnevT, rom ar arsebobs urwmuno ebraeli iseve,
rogorc ar arsebobs rwmena tradiciaTa gareSe.

65.
romael legionerTa alya ierusalimisa didxans gagrZelda. kargad aris cnobili, Tu ra saSinelebani mosdevs alyas SimSili,
uwyloba, avadmyofoba da sxva aTasi ram. miuxedavad amisa, ebraelebi mainc ar ganudgnen TavianT rwmenas mters ar danebdnen. magram
adamianis Zalac ar aris ganusazRvreli barbarosebi wminda qalaqSi SeiWrnen. aTaswleulTa win ase gacamtverda wminda taZari da
masTan erTad ebrauli saxelmwifo, magram eri gadarCa. TumcaRa, im
ebraelT, romelTac xelSi iaraRis daWera SeeZloT, mters rom ar
danebebodnen, erTmaneTi amoxoces. darCnen sisxlisgan daclili daWrilebi, moxucebi, qalebi, bavSvebi. vinc gacla ver SesZlo, adgilzeve daxoces.
vinc gaecala, udabnoSi wavida.
vinc udabnoSi sicocxle SeinarCuna, sxva qveynebamde CaaRwia da
iq daido bina, raTa rwmeniT ecxovra, elocna da ukeTes dros dalodeboda. am dRidan ebraelebs lukmapuri sxvaTa samflobeloebSi,
im adamianebs Soris unda eZebnaT, romlebsac sZuldaT. damcirebulni, Seuracxyofilni, siZulvilis rkalSi moqceulni devnilni mware
lukmas sWamdnen da Svilebs zrdidnen. xelebze koJrebi moreodaT,
sulSi ki sisxli, magram gadarCnen, eri ar gadaSenda.
da rogori eri!
ebraelebma qveyanas misces rwmena da revolucionerebi, filosofosni da swavlulni, mdidarni da brZenni, bavSviviT sufTa gulis
geniosebi da bavSvebi, romlebic xandazmulTa darad sWvretdnen samyaros. ar aris codnis iseTi sfero, ar aris literaturis, xelovnebis dargi, romelSic ebraelobas Tavisi wvlili ar Seetanos. ar
aris qveyana, Tu man ebraeli Seifara, ebraels samagiero ar miezRos.
da yvelafer amis sanacvlod ras Rebuloben ebraelebi?
Tu sxvebi ase Tu ise eweodnen cxovrebis Wapans, ebraelebi SiSiT
Sehyurebdnen momavals. da rodesac sxvebisTvis dgeboda JamTa siave,
ebraelebma icodnen: axlovdeboda Jami aRsasrulis.
da isini eZebdnen TavSesafars, an qveynidan garbodnen.
da is, vinc garboda, cxovrebas Tavidan iwyebda.
da is, vinc kargad imaleboda, sxva, ukeTes dros eloda.
ebraelTa winaaRmdeg yvela gaerTianda! vin ar sdevnida RvTis
rCeul ers!
sakmarisi iyo uniWo generlebs omi waegoT, damarcxebis mizezs
myisve ebraelTa Soris poulobdnen. sakmarisi iyo politikur
avantiurists xalxisaTvis micemuli uamravi piroba ar Seesrulebina,
braleuls ebraelTa Soris poulobdnen. ebraelebi iRupebodnen
espaneTis inkviziciis wamebiT da faSisturi germaniis sakoncentracio
banakebSi. antisemitebi ganaTlebul safrangeTSi dreifusis saqmeze
yayanebdnen, uwignur ruseTSi beilisis saqmeze.
ebraelebs ki yvelaferi unda aetanaT.
arada, imis saSualebac hqondaT, ecxovraT ise, rogorc cxovrobdnen sxvebi. es im SemTxvevaSi, Tu rwmenas Seicvlidnen. zogierTi
asec moiqca sulmokleni yvelgan arian, magram milionobiT ebraelma sicocxle tanjvaSi gaatara, mowamebrivi sikvdilic iwvnia da

66.
Tavis rwmenas ar ganudga.
miusafarni daabijebdnen dedamiwaze, magram TavianTi RmerTis
wiaRs mainc ar stovebdnen. Cvens ZarRvebSi maTi sisxli mimorbis,
Cven maTi cremlebiT vtiriT.
winaswarmetyveleba axda: ferfladqceuli israeli xelaxla iSva.
ar daviviwyeT ierusalimi.
dRes ki ierusalims Cveni xelebi sWirdeba.
Cven Tvrametni varT. am werils 18 qarTveli ebraelis ojaxi
awers xels. magram Secdeba is, vinc ifiqrebs, rom Cven mxolod 18
varT. am werils aTasgzis meti adamiani moawerda xels.
amboben, msoflioSi 12 milioni ebraeliao, magram Semcdaria is,
visac hgonia, rom Cven mxolod 12 milioni varT. imaTTan erTad, vinc
israelis mSvidobas avedrebs RmerTs, imaTTan erTad, vinc Cvens dRemde ver moaRwia, visac wamebiT amoxades suli da vinc Cvens Soris
aRar aris, Cven aseulobiT milioni varT. isini marad cocxalni,
daumorCilebelni, vinc rwmenisa da brZolis tradicia gadmogvca
Cvens mwkrivSi dganan, CvenTan erTad moabijeben.
ai, ratom gvinda Cven israelSi gadasaxleba.
istoriam gaerTianebuli erebis organizacias udidesi misia daakisra: ifiqros adamianebze, daexmaros xalxs. amitom, Cven moviTxovT,
gaeros adamianis uflebaTa komisiam yvela zoma ixmaros, raTa sabWoTa xelisuflebisagan umokles droSi miiRos Cveni gamgzavrebis nebarTva. gaugebaria, rogor SeiZleba XX saukunis dasasruls adamianebs
waarTva ufleba, icxovron iq, sadac maT surT. ucnauria, rogor SeiZleba daviwyeba erTa TviTgamorkvevis amdeni mowodebisa, rogor
SeiZleba daviwyeba adamianebis uflebebisa. erebi ki adamianebisagan
Sedgebian.
am gadawyvetilebas Cven TveobiT, wlobiT, Tu saWiro iqna, mTeli sicocxle davelodebiT Cvens rwmenas ki ar gadavalT, ocnebas
ar mivatovebT.
Cven gvwams, rom RmerTma Seismina Cveni locvani.
Cven viciT, rom Cveni mowodebebi miaRwevs adamianebamde. Cven
Zalian mcires moviTxovT: gagviSvan Cveni winaprebis miwaze.~
besam werilis kiTxva daamTavra, fexze wamodga, raRacis Tqma
ewada, ver axerxebda, Tvalebi cremliT danamvoda. veraferi Tqva,
skamze daeSva. karga xans ijda TavCaqindruli.
axla, am wuTebSi danielica da besac samSobloze, ierusalimSi
dabrunebaze fiqrobdnen da arc erTs, arc meores gulSic ki ar gauvlia is, rom omis zRvarze idgnen. iwyeboda omi am erT muWa qarTvel ebraelobasa da uzarmazari, dedamiwis erTi meeqvsedis mflobel sabWoTa mTavrobas Soris.
samSabaTs, saRamo xans, ca varskvlavebiT rom moiWeda, danieli
da iakobi erTad gamovidnen beiT qneseTidan. mSvidi baasiT midiodnen
TavTavianTi saxlebisaken. iakobma sxvaTaSoris Cailaparka, `unda xalxs wasvla, suli da guli iqiTa aqvs da sanam daakaveben, ramden
xans dauSlian?~ danielma, cxadia, araferi upasuxa, smena daZaba, daemSvidoba da Sin Sevida Tu ara, imaze fiqri aekviata CemTan ratom

67.
Tqva es sityvebi, Cemgan ras elodao. guli cuds arafers uTqvamda:
iakobi wesieri kaci iyo, kargi ojaxis Svili, masze augi arasodes
smenia, magram navaxSmevs Sin rom moadga, daniels guliscema gauZlierda. farsagi ambavia, viRacam daavala, Torem ase ar aCqardebodao.
iakobi ki win daujda da xmadabla, lamis CurCuliT eubneba: `Tu
damindob, Tu am Cems survils saqveynod ar aqcev, Zalian mwadia,
ieruSalaimSi avide, mara, aravin myavs gzaze damayenos, Sen qveyanas
icnob, mTavrobis kaci xar da iqneba, damexmaro, iqneba hqna samadlo
saqme~. danieli jer yuradRebiT daacqerda iakobs Seswevs ki Zala
daniels Caixedos adamianis sulSi, gaigos, misi sityvebi ra wadils
faravs? vera, amodena Zala daniels ara aqvs. amitom gaiRima da Cailaparaka: `eg ambavi bevrs unda, Cemo iakob, maraa...~ gaCumda,
kvlav yuradRebiT daacqerda iakobs. ara, iakobis patiosnebaSi
daeWveba didi codvaa. ar icnobs xalxi aseT kacad ,,sad ari,
iakob, xo uyureb, ar Soba samelexo. Cveni mTavrobis win wamxtari
kaci ki gamarjvebuli me ar minaxavs, me ra... me Zalian patara kaci
var, deputatad imitom amirCies ro Tqvan, ai, israeli kacic gvyavso,
Torem vin ras mekiTxeba?!~
isros moulodnelma gamoCenam ki danieli daafrTxo: es ambavi
iakobTan saubris mere iyo, imave saRamos moadga isro Sin, movida,
danielis win dajda da ikiTxa: ,,ra vqnaT axla Cven, rodis davadgeT israelis gzas, daniel?~ danieli gaocda: isros aseT kacad
ar icnobda, ,,mogzavnili kacis SekiTxvaa~ gaifiqra danielma.
aba, ra giTxra, Cemo isro, ar Soba mTavroba, ar unda israelebis gaSveba.
arc faryos ewada israelebis gaSveba, mara, xo naxe, ra dReSi
Caagdo gamCenma! gacxarebiT Tqva isrom, danielma ki Subli Seikra
da auCqareblad, xazgasmiT Tqva:
Cemo isro, faryo monaTmflobeluri sazogadoebis mpyrobeli
iyo, Cvens xalxs da qveyanas ki brZeni kompartia udgas saTaveSi.
isro daniels gaocebuli miacqerda, mere saxeze pirmoTne Rimili gamoesaxa da SesZaxa:
mec magas ar vambob? mara vis esmis! magiT ar gvidgas suli?
mag partia ro ar gaCeniliyo... me imas ki ar vambob magisi gaCenis
saaTi daiwva-Tqva, rava gekadreba, mageni ro ar iyvnen, ra gveSveleboda! gaiRima ase yofila es cxovreba, ase: zogi Sav purs miirTmevs, zogi kido. TeTr purSi Sexveul imas, saxeli ro ar iTqmis...
yvelas is misces RmerTma, rac enatrebodes saxeze kidev erTxel
gadaurbina pirmoTne Rimilma da Rame mSvidobisao arc uTqvams, ise
gavida.
danieli wamodga, karga xans uxmod, fiqrSi CaZiruli idga, mere
bloknoti gaSala da Sig Cawera `naTuki gurielaSvili, besa xaxmiSvili, iakob eluaSvili, isro TeTruaSvili~.
daniels eliau buziaSvilTan ewada gasaubreba. Sesaferis moments eZebda. rasakvirvelia, imas ar dauSvebda, rom eliausTvis eTqva,
SenTan salaparako maqvs da kuTxeSi mivdgeTo. daniels eliau karg
israelad, yoCaR kacad miaCnda, Zalian undoda imis gageba, Tu ras

68.
apirebda. `ar iqneba, arafriT ar iqneba israelSi wasvla ar edos
gulSi~ fiqrobda.
Sesaferisi momenti SabaTs daudga: yovel SabaTs, minxis Semdeg,
vidre yarbiTis locva daiwyebodes, beiT qneseTSi seyuda* imarTeba.
samxrobis Jams xils akurTxeben, msubuqad waixemseben, namcxvars
daagemovneben. mere rabis daraSs* moismenen da yarbiTis Jamic dgeba.
danieli seyudaze eliaus gverdiT ijda. xili rom akurTxes,
danielma sxvaTa Soris Cailaparaka: `netai, amnairi xili iq modiodes~. eliaus mzera gaubrwyinda, pasuxi ar daayovna: `iq ro xili
icis, Cemo daniel, vis eRirseba... sad ari imnairi, ToraSi ar wagikiTxavs?~. `Sen sadaur xilze meubnebi?~, `israelis, aba?!~ `ara kaco,
me ruseTze gelaparakebi, amas winaT viyavi da xils gemo ver Cavatane~. gaCumdnen. rabim, miirTviT, jamaaTo, ratom mogiwyeniaT, axali
xili ixileT. momaval am dros gamCenma erec israelze dagvamadlianoso, daiZaxa. rabis am dalocvis pasuxad aqeT-iqidan gaisma: `amen!~,
,,gisminos gamCenma!~ eliaum ki guliT amoioxra: `ra iyo, raze oxrav?~ RimiliT hkiTxa danielma. `ar xar baRana da ki unda xvdebode, razec amovioxre, Cemo daniel!~, eliaum CangliT qinZmarSi
Calagebul, orad gaWril moxarSuli kvercxi aiRo da Tqva: `xilic
kai icis im dalocvilSi da sxva ramec, mara... sad ari batono,
axali moSe rabinu unda am saqmes, axali moSe!~
locvis mere saxlSi rom mobrunda, danielma isev is bloknoti
aiRo da ukve Caweril gvarebs qveS auCqareblad miawera: `eliau
buziaSvili~. bloknotiT xelSi erTxans uxmod idga, kidev erTi gvari dawera: mere sias Tavisi ufrosi vaJi filxazi miamata. filxazi
SarSanswin daaqorwina, ukve gogonac hyavda da calke, mezobel
quCaze cxovrobda.
p i r y v i T e l n i
vidre tyeSi moWrili morebis gazidvas Seudgebodnen, erT kuTxeSi SejgufTnen da dilis locva daiwyes. tyeSi, wlovan xeebs
Soris, eudas xma ifanteboda, TiTqos es msuye haeri, xeebi isrutaveno. yamida dasasruls uaxlovdeboda, didi mze rom amogorda da
mlocvel iudevelT ise daadga Tavze, rogorc axladgaRviZebuli
mama mZinare Svils saalersod. pirmocinari, moalerse mze mlocvelT eubneboda: RmerTs rom aqac adidebT, RvTis samsaxuri rom
arsad ar gaviwydebaT, es aris Tqveni Zalmosilebis saTaveo. danis ise
siamovnebda, uxaroda misi tomis xalxi Tavis mTavar movaleobas
arsad rom ar iviwyebda, eCveneboda, amas mzec gviwonebso. monusxuli
iyo mzis kaSkaSa sidiadiT. amiT aixsneba danis amooxvra, es gaxldaT
adamisadmi mimarTuli sayveduris gamoxatuleba: `gamCens, romelic
qmnis mzis sicxoveles, mTvaris sinaTles, wylis Zalas, ar gaugone da
xavas*ahyevi, daemorCile. Sen rom xavasTvis Tavi ar Segecdeninebina,
______________
*seyuda sufra
*daraSi qadageba
*xava bibliuri eva.

69.
adonai amdeni tanjvisTvis ar gaimetebda adamians.~ am mizezis gamo,
swored am formiT xSirad sayvedurobda adams.
babnavs saRamo xans CamoaRwies. mze, romelic dilas mzrunveli
mamasaviT daadgaT Tavs, axla forToxlisfer, mzeris warmtac saxilvelad qceuliyo da folorcebSi auCqareblad momavalma cionelebma, gvian miaqcies yuradReba: sofelSi adamiani ar sCanda. mdinaris
piras minxis salocavad rom Sedgnen da xaxam eudam kidev erTxel
SehRaRada zenaars, ioSuayma maSin iazra, netav, sad gaikrifa es
xalxio. am fiqrs ar Cahyolia locva ganagrZo. forToxlisferi
mze sadRac Sors eSveboda, babnavs abrwyinebda. mdinaresa, Tu mTavar
folorcze dacemuli mzis sxivi, CrdilSi moqceul qarTlis baRebs
kidev ufro gamokveTda. locva rom daamTavres, irgvliv gamefebuli
dumili da sicariele iucxoves: `neta, es xalxi sad gaikrifa?~
sofelSi avismomaswavebeli siCume gamefebuliyo. xizkiaiu erT kerias
miuaxlovda da SesZaxa: `maspinZelo, maspinZelo!~ pasuxi aravin gasca.
mezobel keriasTan ufro meti iyvira, gamogvxedeT, vin xarT mandao,
pasuxi arc amjerad gasces. `sofelSi gaviaroT!~ Tqva danim. euda da
ioSuayi mas miyvnen, sxvebi sxva mxares wavidnen. ambis momyoli aravin
Canda. ramdenime saxli ki aRar arsebobda ferflad qceuliyo, aqaiq naxevrad damwvari ficrebi, yavari eyara da axlac iwvoda
xrColavda. jikos da pawuas saxelosnoebis adgilze Semomwvari ficrebi, gamxmari, damsxvreuli alizi eyara. vazagis saxelosnos erTi
mxare damwvariyo, aqa-iq miyril-moyrili narCenebiRa xrColavda.
`Tano vnaxoT, Tano yvelafers gvetyvis~ Tqva ioSuayma, dani qoenma
ki xarebi bralia, eg morebi gadaitaneT, Cven aq karga xans mogviwevs
gaCerebao. gza ganagrZes. win ZaRli gadaeRobaT, xaxam eudas yefiT
mivarda, mere gaiqca. danim yuradReba miaqcia: amaTTan movardeboda,
Seheyefda, gaiqceoda. Tqva: `ras gvelaparakeba?~ ZaRls rogorc ki
mihyvnen, igi kudis qiciniT, kmayofili gauZRva win. eudam gvami dainaxa. miuaxlovda, daixara da gogonas sisxlSi moTxvrili Tavi wamouwia, nirwamxdari wamoimarTa. ZaRlma kvlav yefa atexa, mimyolT
ubrazdeboda, `mand ras dgexarT, momyeviTo!~ imaTac gza ganagrZes.
sam gvams miadgnen. qalebi iyvnen: axalgazrda, WaRaraSereuli da
patara gogona. `Taxo?~ wamoiZaxa eudam. `Taxoa, ki~ Cailaparaka
ferdakargulma ioSuayma. ZaRli kvlavac sulmouTqmelad yefda,
Cqara, Cqarao, SesZaxoda mis kvalze mavalT. pirveli ioSuayi mivida
gvamTan, romelTanac ZaRli SeCerda, kvlav mouTmenlad yefda, TiTqos qveynierebas sayvedurobda, ubrazdeboda, ra sabraloni xarT
adamianebi, rogor eqceviT erTmaneTsao. gvami pirqve egdo. isari zurgidan moxvedroda gulSi. frTxilad amoaZro. dani wamoadga Tavs,
micvalebulis devistola kacis gadmobrunebaSi mieSvela. `Tano!~ SesZaxa eldanacemma danim. `gamCeno, ididos Seni saxeli!~ Cailaparaka ioSuayma. `amas Tu rame waaqcevda, vin ifiqrebda!~. mimoixeda. Tanos irgvliv oTxi piryviTela eyara. erTs cxvirTan buzi dastrialebda da gulis gamawvrileblad bzuoda. `hait!~ xeli aiqnia
eudam, buzi iqaurobas gaecala. `xalxi unda SevyaroT~ Tqva ioSuayma, romeliRac ymawvils miubrunda ,,gaiqe, cions aq uxme!~ babnavel-

70.
Tagan pirveli vazagi gamoCnda. mis mere beCo da pawua. babnavelebma
male moiyares Tavi. areul-dareuli laparakobdnen, erTmaneTs ar
aclidnen: `xuT welze metia, ar gamoCenilan piryviTelni~, `Tano
rom waiqca, yvelam tyes miveciT Tavi~, `sanam mindvridan movediT,
sofeli aoxrebuli iyo~, `dios rom ar evaJkacna, sul amogvwyvetavdnen~, `nikom? nikom ramdeni gangmira!~ qalebi gvamebs Soris
dadiodnen, maTi Sekivleba cas swvdeboda, bavSvebi ganuwyvetliv
zuzunebdnen, moTqvamdnen. magram, dedamiwis am kuTxeSi, am mowmendili cis qveS iyvnen iseTnic, sixaruls rom ganicdidnen mSoblebi, romlebic cocxal Svilebs poulobdnen. miuxedavad irgvliv
gamefebuli moTqma-godebisa, Svilebis povniT gaxarebuli mSoblebis
bedniereba saamo saxilveli iyo, ise, rogorc saamoa yoveli dilis
gaTeneba. marTalia, bednierebis maTi SegrZneba wuTieri iyo male
minavldeboda da mezobelTa mware xvedriT gabruebulni, lamis
gonwarTmeuli mimodiodnen, magram bednierebis es wuTieri SegrZneba
imdenad namdvili iyo, sxvasac bedniers hyofda. `ver gavumklavdiT,
Zlier momravlebulan, bare ormocdaaTi kaci xar-cxvar-Zroxas
erekeboda~. vazagma Tavi aswia, Sublze sisxli Sexmoboda: `bare sami
magdeni ymawvilebs gogoebsa da vaJebs ~.
irgvliv dumili gamefda. dani Tanos cxedarTan mivida. erTxans
uxmod dascqeroda. fiqrobda: `kargi kaci iyo, amnairad ar unda
wasuliyo am yolmidan~. xaxam euda ki Taxosa da misi qaliSvilebis
cxedarTan idga da fiqrobda: `ikurTxos gamCenis saxeli. vin Caswvdeba, ratom, risTvis misca aseTi bolo!~.
gangaSiT aZruli cionelebi xidze jguf-jgufad, xmauriT gadmodiodnen. yvelas Tavisi iaraRi Tan hqonda. danim xaxam eudas da
ioSuays uTxra: `WirSi Cavardnil kacs bevrs ver mohkiTxav, miSveleba unda am xalxs~.Eeudam da ioSuayma Tanxmobis niSnad Tavi
daaqnies. danim cionelebs mimarTa: `ase vSvrebiT dRes Cven: micvalebulebs vagrovebT. yvelas Tavis saxlTan davasvenebT. momxdurni erTad CavflaT miwaSi. gamogvadgebian~. eudam dasZina: `mTeli sofeli,
yoveli kuTxe-kunWuli daviaroT, aravin icis, vis sad uwia maxvilma~. cionelT daSla rom daiwyes, babnavelebs maSin hkiTxa naTanma,
`sxvebi sad arian! tyidan yvela gamoxvediT?~ `yvela aq aris~ SesZaxes babnavelebma. `qalebic?~ isev ikiTxa naTanma. xma uTrToda. `vinc
dagvrCa, yvela aq aris, danarCeni imaT waasxes, didZali qal-vaJi
waasxes~.
danim kargad dainaxa, rogor gafiTrda naTani.
zamTari axlovdeboda, miwa patrons eZaxda.
soflis kacebis meti wili mindors gasuliyo. miwas axla undoda mixedva. axla movlil-napatiebi miwa, gazafxulze ise gxvdeba,
rogorc gamrje diasaxlisis mier movlili saxl-kari amJamindeli
erTi dRis ofli, gazafxulze saqmes aiolebs.
iqneb, amitomac iyo: piryviTelni Ramis rides ki ar amoefarnen,
babnavs dRisiT daesxnen Tavs,mzes Subis wveramde jerac ar mieRwia.
maTs samosad Zewkvebi, mZivebi, samajurebi (fexze, Tu mklavze) qceu-

71.
liyo. welze msxvil bafTiani qamari ertyaT. imdeni iyvnen, iseTi
yiJina gahqondaT, imdens eWira xmali, Subi, xanjali, Tu kombali,
babnavis tola xuT sofels walekavdnen. babnavis SesasvlelTan Sedgnen. viRacam rom SesZaxa da xalxs Tavisi niSani misca, bare ori
aTeuli kaci anTebuli maSxlebiT Sevarda sofelSi. folorc-SukebSi
darbodnen da sacxovrisebs cecxls ukidebdnen. soflis lamis yoveli
kuTxidan cecxlis ali rom avarda da amas qalebis kivili mohyva,
Zewkvebian, mZivebianTa jari sofelSi RrialiT Sevarda.
kidev ori nawili uZravad idga. eseni cota gvian unda SeWriliyvnen babnavSi. piryviTelTaTvis mTavari saqme xoragis gamotana
amaT evalebodaT, nadavli xoragi babnavelebisave urmebze unda
daelagebinaT, isinic aq iyvnen, visac babnavis ymawvilqaloba da vaJebi unda moekrifa, eseni gvian gadiodnen saTareSod. dRes babnaveli
gogo-biWebi amaT unda CaeyvanaT piryviTelTa samzeo qalaq qinaqoSi.
mTavari is iyo, cecxliswamkideblebsa da moieriSeebs saxlebidan
gamoetyuebinaT gogo-biWebi. mere eseni erTmaneTze gadaabamdnen da
piryviTelTa samzesaken mimavalTa mwkrivSi Caabamdnen.
Zewkvebian-mZivebianTa armiis meoTxe nawilic iqve idga, mdinaris
piras. amaT gogo-biWebTan ara-ra xeli ar hqondaT. amaT soflidan
cxvar-Zroxa-xar-kameCi unda waesxaT.
mindvrad gasulma kacebma sofelze Tavdasxmis ambavi maSin Seityves, roca babnavSi cecxli gaCaRda. iaraRi bevrs Tan ar hqonda,
sisxlisRvris Jami miviwynodaT, Tanos mindori soflidan Sors hqonda, eg xom uiaraRod arsad ar dadioda. babnavSi ufros biWTan
erTad rom SemoenTo, qalebis, bavSvebis kivili cas swvdeboda. yoveli mamri aq iyo yvela mters erkineboda. Tanos SeZaxilma `ar
daindoT, daCexeT!~ xalxi gaamxneva. metis ZaliT ekveTnen mters,
magram Tavadve xedavdnen marcxdebodnen: eseni aq xmals iqnevdnen, iq
ki, aqedanac kargad sCanda, gogonebsa da vaJebs itacebdnen. ymawvilebi xelidan usxltebodnen, fexebs uSendnen, piryviTelT ki es
ambavi Rimils gvridaT fuTasaviT moikidebdnen da gaiZaxodnen:
`aba, he, waiyva!~ dros ar hkargavdnen.
piryviTelni, rogorc Cans, Tanos elodnen. icodnen, Tanos gang-mirva
rogor gatexda babnavelebs, rogor gamoaclida Zalas. rogo-rc ki
Tano da giorgi misi ufrosi vaJi, piryviTelTa siaxloves
gamoCndnen, Tanos momlodine bare aTi kaci myisve miesia. Tanos da
giorgis irgvliv wre Seikra. jer Tanos ki ara, giorgis Seuties.
Tanos giorgi daurCa gadasarCeni. piryviTelTa gegmac es iyo, magram
giorgis uceb sZlies, umal Caikeca sabralo. Taxom es rom dainaxa,
`Svilo, Svilo!~ iyvira da wreSi SeRweva scada iq Svili muxlebmokecili iyo, qmari xmals iqnevda da gaiZaxoda: `ar daindoT!~
Taxom kombali bare ors sdruza TavSi, viRac cxvirniskarta piryviTelam RimiliT aZgera Subi mkerdSi, TiTqos eubneboda, aqeT nu
modixar, gaiwio. Taxo Svils gadaemxo. dios is ewada, Tanomde mieRwia, Tanos zurgs ukan damdgariyo, amitom Cascxo Subi Taxos ganmgmirav piryviTels. mere ise dahyvira, ise mieWra Tanos irgvliv SemokrebilT, imaT egonaT, didZali xalxi SemoemataTo, Tanos da dios

72.
zurgi aCvenes, eseni ki misdevdnen da Subs beWebSi aZgerebdnen. dios
swored am dros Caesma ninaTos kivili `miSveleT, qarTvelebo, momxedeTo~. motrialda: dabalsa da lamis SarvalCavardnil piryviTels, ninaTo zurgze gaedo da miarbeninebda. dio iqiT gaqanda da
amitom arc daunaxavs, mis zurgs ukan rac moxda: Tanosac swored
beWSi aZgeres Subi, beWidan gaxliCes misi guli. Tano rom miwas
daexeTqa, gegonebodaT, cidan mTvare gadmoagdeso. dios es ar daunaxavs, aba, imas saidan dainaxavda, Tu ra ezmaneboda am dros Tanos
(tyeSi Taxos kiskisi, yvelaze lamazi, yvelaze uzrunveli dReebi:
mTavris mier axldawyvilebulni tye-tye mTeli kvira modian babnavisaken, awvimT, Tu mze acxunebT, ar naRvloben, erTmaneTis alersis
garda, arc rame swadiaT, arc rames amCneven). dio ki im SarvalCaCaCul piryviTels misdevda, ninaTos rom miarbeninebda ,,aq var,
ninaTo, Sens Tavs vis gavatan!~ rom SesZaxa, swored maSin moxvda
TavSi viRacis muStSi moqceuli qva. dacemamde dalanda kidec, mTasaviT piryviTeli, romelmac qva Cascxo, icinoda. daeca da qva iqac
daxvda, sadac Tavi unda daertya goneba dahkarga. erTxans mkvdariviT egdo. swored rom mkvdariviT, Torem ase rom ar yofiliyo,
nebismieri, yvelaze jabani piryviTeli ubralod Cascxebda Subs da
suls gaafrTxobinebda ara-ra garja ar dasWirdeboda. nikom wamoawevina Tavi, gonsac moiyvana. romeliRac piryviTelma es rom dainaxa, galaRda beCavi: or babnevels erTdroulad movuReb boloso,
Seutia, ewada maxviliT eZlia. dio ki umal moego gons da myisve
mixvda, Subis xelSi aRebas ver moaswrebda, amitom daixara, qvevidan
SeuZvra maxvilSemarTuls da Tavi ise ahkra cxvirpirSi, lamis sulwasuli daanarcxa miwas. axla ki swvda Subs da SublSi Zlier dascxo Subis piri ise Zlier CaerWo, dios amoReba gauWirda, magram
axla arc Subs naRvlobda, arc im piryviTels ninaTo arsad Canda.
ai, is gogona ki, romelic axla piryviTels muStiT ebrZoda, cionSi
enaxa. ki, igi cioneli iyo cifori. cibrutiviT trialebda, swored
maSin, roca momxdur piryviTels zurgidan xanjali unda Caecxo
misTvis, vazagma Subi aZgera momxdurs. dio win gavarda, vazagma
Svils misdia, cifori ki sami piryviTelis garemocvaSi aRmoCnda.
piryviTelT saqoneli win gaegdoT TavianT sauflo qalaq
qinaqosaken mierekebodnen. danarCenni, meti wili ki, babnavs arbevda,
wasayvani waiyvanes, qal-vaJic waasxes, saqonelic garekes, eseni ki
mainc oflmodenilni iqnevdnen xmals. mTavari win hqondaT: ewadaT
babnavelTa sulebSi iseTi SiSi CaenergaT, rom Taobidan Taobas gadascemoda, ormocdaaTi wlis Semdeg dabadebul babnavelsac ki unda
Seetyo, rom cisqveSeTSi yvelaze Zlierni, yvelaze daundobelni,
maTi mtrebi piryviTelni arian.
Tano aRar iyo, magram misma nabolara biWma, egec Tano iyo
mamisamebr dasWeqa: `tyisaken, qalebi, bavSvebi tyisaken!~ cota xnis
Semdeg, isev Tanos xma gaisma: `tyisaken, sicocxle gadavirCinoT!~
mTvare mSvidad dascqeroda babnavs da didebuli sxiviT mosavda,
verc gaamtyunebdi: mis mobrZanebamde am sofelSi ra ubedurebac

73.
datrialda, ar daunaxavs. verc adamianebi xedavdnen, mTvare dedobrivi alersiT rom dascqerodaT dRes maT didi satkivari hqondaT.
mTvares ymawvilkacobisas Tu ymawvilqalobisas Sehyurebdnen. dRes
ki mdinaris piras uazrod midi-modiodnen, zogi cremls Rvrida,
zogs amis unaric aRar hqonda. Tu kargad daakvirdebodiT, arc is
icodnen, ras iqmodnen da sad iyvnen. xidTan ramdenime mamakaci Sekrebiliyo. xmadabla saubrobdnen. danic amaT Soris idga. `vin icis, ramdeni ymawvili waasxes?~ ikiTxa danim. `samoci davTvale. jer samoci
vici~ Tqva kreWia mium. cota xnis mere dasZina: `Camoviare da davTvale, samoci qali da vaJi gvaklia~. naTani mamis win idga: `mTeli
sofeli mzad ari, unda davedevnoT~. danim yuradReba ar miaqcia.
soflelebi viSviSebdnen. karga xnis mere ikiTxa: `saqoneli? cxvarZroxa?~`uTvalavi~. beCom miugo: ,,sofels TiTqmis aRaraferi darCa~.
`jerac gzaSi arian, unda davesxaT, Cvenc mzada varT~. isev naTanma
Tqva. danim arc amjerad miaqcia yuradReba Svils, TiTqos arc gaugonia, ikiTxa: `gzaSi ra xani sWirdebaT?~ `mzis amosvlisas aaRweven~
viRacam miugo. `axlave, axlave unda daviZraT~, naTanis xmaSi gaRizianeba igrZnoboda. danim mimoixeda. Tanos Zes Tanos daeZebda. igi
axla imaze fiqrobda, Tu romeli aerCia megzurad Tano Tu dio?
fiqri gaugrZelda, radgan ver gadaewyvita. `meTauric is gaxdeba,
vinc xval mterTan mosalaparakeblad wava~. am dros Caesma naTanis
xma: `ciforic iq aris, imaTTan, ciforic waiyvanes~ da dani umal
mixvda, is, vinc ciforsa da naTans aSorebda, tyved waeyvanaT. isev
arCevanze fiqrobda. dio Tu Tano? Tanos micvalebulebi hyavs misaxedi, magram es micvalebulebi yvelas ekuTvnis, yvelas misaxedia.
mTavari misaxedi yovelTvis cocxalia, cocxalTa bedia safiqrali.
isev ikiTxa: `vin icis, magaTken mimavali gza?~
ioSuayi ukan idga viRacas iaraze malamos usvamda, danis SekiTxva rom gaigona, Tqva: `me vici, moSemac, gaRma rom cxenebs vyidiT,
magaTgan mogvyavs~. `dilas unda gagviZRve, Cven orni mesame Sen
iqnebi~.
eg rogorao, gaocdnen, gaRiziandnen kidec babnavelebic da
cionelebic, or-sam kacs iq ra esaqmeba, yvelani unda daviZraT, CvenCveni Svilebis gamosaxsnelado. dani isev miubrunda ioSuays: `dilas,
SaxriTis mere, gzas unda davadgeT, axla ki micvalebulebs mivxedoT~.
swored am dros SesZaxa viRacam: `dio, dio modis!~ xalxi orad
gaiyo. wreSi dio Semovida. ori xelSekruli, erTmaneTze gadabmuli
piryviTeli win gaegdo da xarebiviT moerekeboda. wreSi Semovida,
xalxs gadaxeda da Tqva: `eseni da amaTi Zmebi iyvnen. rac gewadoT,
is uyaviT!~ xalxi piryviTelT miesia, yvela cdilobda miswvdomoda,
daertya, ginebas, wyevlas ar iSurebdnen. petuam ki SesZaxa: `ras
SvrebiT, gana Tqvenc piryviTelni xarT!~ petuas gakvirvebulni miubrundnen, `unda davindoT?~ `Cvenc imaTnairi xom ar viqnebiT?~ mSvidad Tqva petuam. `mteria, mosisxle mteri, Cveni mkvleli!~ SesZaxa
jikom. `mteri CavqoloT!~ Tqva vazagma da qva aiRo, rom piryviTelisaTvis TavSi Caecxo. `yvelam aiReT TiTo qva, yvelam dascxeT!~

74.
danim nikos raRac gadaulaparaka, nikom SesZaxa: `ar hqna, jiko!~
jiko Seyovnda, nikos miubrunda. `mteri davindoT?~ `magas rom Caqolav, mere ra iqneba?~ `ra unda iyos, arc araferi!~, myis miugo
jikom. `hoda engre!~ am dros CaurTo sityva danim: `ara, mteri ar
unda davindoT, Cven vambobT: `sisxli sisxlis wil, Tvali Tvalis
wil!~ mteri unda mospo.~ `hoda, magas viqmT~, SesZaxa beCom. `magram...~ `ra magram, ras gvirCev, gaRmidan mosulo!~ jikos xmaSi gaRizianeba, sayveduri ismoda. `iqneb, cocxalma tyvem meti sargebeli
mogvces, vinem Caqolilma. Tqven ukeT mogexsenebaT, magram... me ki ase
mgonia~.
irgvliv dasadgurebul siCumeSi mkafiod gaisma romeliRac
babnavelis naTqvami: `xval ro CavqoloT, gina kviriakes, ra moxdeba?~ jikom qva moisrola da Tqva: `ho, Caqolvas yovelTvis movaswrebT~. `xaroSi, cal-calke xaroSi, sisxlmowyurebulni!~ daiZaxa
mium, dani ki dios miuaxlovda da masTan saubari gaaba.
im Rames dani da dio, iqiT ki ioSuayi da Tano didxans
esaubrebodnen piryviTel tyveebs, saubris mere Cayares xaroSi, samagierod, maT ukve Zalian bevri ram icodnen piryviTelTa sataxto
qalaq qinaqosa da maTs beladze bahaze.
vin risTvis cxovrobs qveyanaze?
dani qoeni da Tano, rom piryviTelTa beladis bahas samyofels
miadgnen, mze Subis tarze moqceuliyo. SesasvlelTan sami Subosani
idga. arcerTi ar Serxeula, Subebi ise gadaajvaredines, gza ise
gadaketes, Tvalic ar dauxamxamebiaT. maTs mzeraSi kiTxva idga: vin
xarT da ra gindaTo. dani erT-erT Subosans miacqerda da Tqva:
`amcneT Tqvens belads: misi naxva surs iudevels im eris Svils,
visac RmerTma zRva gaupo da visma mefemac didgula goliaTi miwaze
wamSi gaagora~.
Subosanma Tanamoabjreebs gadaxeda. mere danis daacqerda. `gaumeore~ uCurCula Tanom danis. danim auCqareblad, lamis damarcvliT
Tqva: `bahas amcneT, rom masTan movida israeliSvili dani. vin aris
dani? dani im eris Svilia, romelsac RmerTma zRva gaupo da romlis
mefemac goliaTi SurduliT gangmira~.
danim Tqva da guSags miaCerda, ewada amoecno, gasagebad vuTxari, Tu arao, veraferi SeamCnia, garda imisa, rom guSagi fiqrobda.
mere mis mierve warmoTqmulidan calkeuli sityvebi moesma: `israeliSvili~, `RmerTi~, `goliaTi~, `erTaderTi~, `zRva~, `mefe~. sityvebi rom gaimeora, kvlav danis miaCerda. adgilidan ar iZvroda, Tanom
danis gadauCurCula, `saxels gekiTxeba, saxeli ra gqviao~. danim myis
Tqva: `amas ambobs dani, iudeveli dani qoeni gewvia Tqo~. guSags saxe
gaunaTda, es ki imas niSnavda, raRac gaigo. Setrialda da oriod
nabiji gadadga Tu ara, danim xma miawvdina: `moica!~ Subosani motrialda. `belads auwye, rom masTan sasaubrod mobrZanda babnavelTa
beladi Tanoc~. guSagi kvlav fiqrad dadga. `amdens eg rogor
daixsomebs?~ Cailaparaka Tanom, guSagma ki xmadabla. warmosTqva

75.
sityvebi `beladi~, `babnaveli~ da wavida.
piryviTelTa beladi baha did darbazSi ijda. mis axlo-maxlo miwa daTvis tyavebiT moefinaT. darbazis SuagulSi iatakzeve
cecxli enTo. iataki ayalo miwisa gaxldaT. cxadia, daTvis tyavi aq
ar ego. miwa alag-alag sveli iyo wyali imisTvis daeqcaT, beladTan myari, Zlieri nabijebiT veravin misuliyo. Tanos qalamani moucurda, miwaze zRarTani moadina, danisac moucurda fexi, Tavis Sekaveba moaswro.. baham danisa da Tanos SemosvlisTanave Tavi daaqnia,
aqeT modiTo. mas Semdeg Tavi ar gauCerebia, eseni misken midiodnen,
is ki Tavs auCqareblad aqnevda. rom miuaxlovdnen, cecxlis irgvliv
gaSlil daTvis tyavebze miuTiTa. Tano da dani dasxdnen Tu ara,
dani umal wamoiwia da piryviTelTa belads RimiliT mimarTa: ,,mSvidoba Sens karvebs~ es Tqva da Rimili lamis saxeze mieyina. ,,am kacs
sikvdili mwyevsavs~. Tanos SeSfoTebulma gadaxeda, Tano mSvidad
ijda, danim, bahas sxeulze, saxeze, Sublze, TvalebSi aRbeWdili
sikvdilis mauwyi angelosisaTvis rom Tvali aeridebina, Tavi daxara
da Tqva: `Cemma winaparma dedamiwaze rom mSvidoba iyo, ai, am frinveliT Seityo. es mSvidobis frinvelia, amitom mogarTvi, gvwadia
qarTlsa da piryviTelTa Soris mSvidobam daisadguros~. danim ubidan ori mtredi amoaZvrina, mtredebi frTxialebdnen, adamianis
xelidan Tavis daRwevas amaod lamobdanen, dani ki bahas Sescqeroda,
bahas saxeze veraferi amoikiTxa da mtredebi gauSva, mtredebi bahas
Tavze dafrinavdnen, baha daZabuli adevnebda Tvals mtredebis moZraobas, gverdiT rom gaSiSvlebuli xmali edo, swrafad aiRo, danis
guli Seuqanda, baham mtredebs Tvali miadevna, uceb xmali moiqnia
da orad gapobili mtredi Tanos fexebTan daeca. meore mtredi
romeliRac morze Semojda, frTebi gaafrTxiala da moTqma daiwyo.
danis saubari ewada, magram mtredis moTqma kriWas ukravda. gayuCda,
mere igrZno: baha raRacis Tqmas apirebda. belads miacqerda. `brZaneT, gismenT~ uxmod eubneboda. ,,ki, am kacs sikvdili mwyemsavs, RmerTma qmnas, mtredze gadaiaros!~ gaifiqra. baham cota xnis Semdeg
xmadabla ikiTxa: `zRva ratom gaapo?~ danim naTqvami ver gaigo da
bahas kiTxviT miacqerda, is ki lodiviT dumda. dani gvianRa mixvda,
ras ekiTxeboda piryviTelTa beladi da Tqva: `iudevelni egvipteSi
tyved viyaviT. imaTi faraoni, mefe, mZime dReSi gvagdebda, RmerTma
tyveobidan dagvixsna. samSoblosaken gagviZRva, egviptelebi dagvedevnen, zRvasTan migvimwyvdies, mTeli eris mospoba ewadaT. Cvens saSvelad RmerTma zRva gaapo, ise gaviareT, rogorc xmeleTze, mters
Tavi davaRwieT~.
dani gaCumda, Tanos gadaxeda, Tano bahas Sescqeroda.Bbaham ki
xmadabla Tqva: ,,siWabukeSi minaxavs bevri wyali zRva~ Tqva da
gaCumda, fiqrs misca Tavi. dumili karga xans gagrZelda. `mere?~ isev
xmadabla ikiTxa baham. `RmerTs moZalade ar uyvars. RmerTi moZalades sjis roca Cvenze dadevnebuli egviptelebi zRvaSi Semovidnen, RmerTma wyali daabruna. yvela moZalade egvipteli
daixrCo, Cven ki napirze gavediT~. danim kargad dainaxa, bahas rogor
gaufarTovda Tvalebi. `SeSinda, Tu gaukvirda?~ gaifiqra danim

76.
,,Tu SeSinda, kargia, es imas niSnavs, adamianis guli uZgers, Tu gaukvirda...~ baham uceb kbilebSua gamoscra: `sad aris, sad binadrobs eg
RmerTi?~ danis gaeRima da Tqva: `igi yvelgan aris, yvelafers xedavs,
qveyniereba man Sehqmna. mdinareebi, zRvebi, xeebic ki, yoveli suldgmuli misi Seqmnilia... keTil xalxs exmareba, borotebs sjis. Senc
gxedavs~. baham warbi Sekra, saxe daemanWa, siwiTle moawva, Tavi gaaqnia da Tqva: `Cven ar gvexmareba, TviTon vSoulobT lukma-purs~.
`midi masTan da is mova SenTan~, xazgasmiT Tqva danim. beladma danis
rCeva brZanebad miiRo da mtruli mzera Seavlo, erTxans gamWol
mzeras ar acilebda, mere kbilebSua gamoscra: `tyuilia!~ da mzera
Tanoze gadaitana, daacqerda: `es ratom ar wamoiyvanes Cvenebma.
janiani Cans, kargad iSromebda~. danis raRacis Tqma ewada, Tanom
daaswro, `me imden pativs gcem, aqeT movedi, SenTan samegobrod
movedi~. dani Tanxmobis niSnad Tavs aqnevda. bahas saxe daemanWa da
kbilebs Sua gamoscra: `mere?~ Tanom danis gadaxeda, danim Tanxmobis
niSnad Tavi daukra.
da Tqva Tanom:
`Cven mezoblebi varT, imisTvis movediT, rom. keTili mezobloba
gvwadia~. baham xeli gaiqnia da SesZaxa: `ratom, rad minda mSvidoba!~ Tanos saxeze Rimili moedo, misi Rimili sikeTes afrqvevda: `Sen
Zalian gonieri, keTili kaci xar da mixvdebi: mSvidobas mosdevs gamravleba, sixaruli~. baham ki myisve SesZaxa: `mere Cemma xalxma ra
Wamos, Cemma xalxma riT icxovros?!~ Tanom danis gadaxeda. danim xmadabla, xazgasmiT Tqva: `RmerTi krZalavs adamianis mokvlas, ara kac
hklao, gvaswavlis, es yvelas exeba.~ bahas isev daemanWa saxe, Tvalebi mowkura da danis zizRiT miaCerda. danim ki mainc ganagrZo:
,,RmerTi gveubneba, Seni ofliT moipoveo lukma-puri, iSromeo~. `sad
unda viSromoT, kldeze? braziT SesZaxa baham aq mxolod qvaa
da Tovli!~
`adamiania, magram... amas gamCeni Tu uSvelis.~
baha cecxls miacqerda. ali xan marcxniv gadaixreboda, xanac
marjvniv, bahas saxe xan cecxlis aliT naTdeboda, xan Crdilfenili
iyo. danis guliscema auCqarda: xedavda: sikvdili mwyemsad dasdgomia
piryviTelTa belads. mzera Tanosaken gaapara. Tano kvlavac mSvidad
ijda. cecxlispirs fexmorTxmuls xmali fexebze daedo, danim Tavisi
xmali Seiswora da Tqva: `me vxedav, rogor Zlier giyvars Seni xalxi misTvis kaciskvlis codvasac ar eridebi. unda gagaxaro: Senianebi cocxali arian da tyved gvyavs. Tqvens xalxs dagibrunebT, Cvensas ki waviyvanT~. baham kenWiviT esrola: `tyveebi Cvenebi ar
arian~,sivrces miaCerda. arc Serxeula, danisaken arc miuxedavs, ise
Tqva: ,,daxoceT, ar gvWirdeba~.
iudeveli xvdeboda, rom baha arcerT qarTvels ar dauTmobda,
amitom imaze daiwyo fiqri, Tano mSvidobianad rogor gaeyvana aqedan. Tano man airCia, man wamoiyvana da axla, roca safrTxe igrZno,
mRelvarebac daetyo. mRelvarebas ara mxolod sisxlis aradCamgdebi
kacis win jdoma, Tano uZlierebda `ficxi qarTvelia, vaiTu, amdeni ver moiTminos da...~ Tanos gadaxeda, mSvidad ijda. `ara, ar unda

77.
gaekaro adamians, romelic sxvaTa sicocxles ase imetebs.Mman mxolod is icis, rac Tavad swadia~, gaifiqra danim, romelmac kargad
icoda, rom pirmoTneoba iaraRia, es iaraRi bahasnair adamianebTan
zogjer xmalze metad Wris. amitom pirze Rimili moido, Tavi lamis
miwamde daxara: `xalxi kargad gagiwvrTnia, Senianebi kargad ibrZodnen, getyoba, didi mxedari xar, ramdenime mainc daiRupa, imis gamo,
rom keTilmezobloba gvsurs, micvalebulebs mogcemT~.
baham mSvidad Tqva: `rad gvinda?~ `RmerTo, gamCeno, nuTu, ver
xedav, am kacs, nuTu, ar gesmis misi naTqvami?~ gaifiqra danim. Tanom
ki SesZaxa: `rogor, yvav-yornebs davuyaroT? mgelma daglijos?~ am
mRelvare SeZaxilma dani ufro daafrTxo. Tavi kvlav lamis miwamde
daxara da Tqva: `maTs mSoblebs undaT, Svilebs aamebT, TavianT miwaSi daimarxebian, axloblebTan~. baham Tavi mouTmenlad gaaqnia: `miwa
miwaa, miwa yvelgan erTnairia!~ danim ki gaifiqra: `isic ar icis samSobloSi damarxva ras niSnavs~. xmamaRla ki Tqva: ,,RmerTi gvaswavlis, rom micvalebuls pativi vceT. daumarxavi micvalebulis suli
mSieri mgeliviT darbis dedamiwaze, TavSesafars eZebs~.
baham xeli aiqnia da cecxls miaCerda. dumili karga xans gagrZelda. `netav, Tanom xma ar amoiRos, siWabukem ar sZlios gonierebas~ fiqrobda dani. cota xans kidev iyuCa, auCqareblad wamodga da
Tqva: `Cven wavalT~. baha jer uxmod miaCerda, danim igrZno, raRacis
Tqma ewada, Seyovnda. da Tqva baham: `kldeebSi vcxovrobT, lukma
xmliT unda movipovoT, aseTia Cveni cxovreba~. `ramden xans?!~ SesZaxa danim da mixvda, Tavi ver daimorCila, mSvidad SeiZleboda ekiTxa, an sulac rom ar ekiTxna, ra Seicvleboda? intonaciis Secvla,
mRelvareba saWiro ar iyo. baha danis daJinebiT miacqerda. cota
xnis Semdeg sxvaTaSoris, isev xmadabla, isev auRelveblad Tqva:
,,manam sanam mag soflidan ar aiyrebiT, roca mag kuTxes Cven daveuflebiT, miwasac mivxedavT da wyalsac, is saflavebic iq dagvxvdeba~.
danis guls lodi daekida. mainc mSvidad, RimiliTac ki Tqva: `es xom
qarTvelTa samSobloa, qarTvelTa miwaa!~. baham xeli aiqnia: ,,mere
ra, esec qarTvelTa miwa iyo, axla Cvenia!~ ,,eg ratom, ranairad, ra
uflebiT!~ Tanos brazi arc daumalavs.
baham xmali aiRo, daatriala, dasdo. dani mixvda bahas pasuxs:
uflebas es gvaZlevso da igrZno, rom unda aCqarebuliyo, Tano afrTxobda. amitom naxevrad moubrunda, xeli RimiliT gamosdo da gasasvlelisaken Setrialda. Tano adgilidan ar iZvroda. gulma reCxi
uyo, xeli uRonod dauSva da piryviTelTa belads gauRima. `daviRupeT, aqedan cocxali ver gavalT, gamCeno, mogvxede!~
da Tqva danim: `mSvidoba Tqvens karvebSi~. xeli kvlav aswia,
Tanos welze xeli, ise moxvia, gavideTo, misken arc miuxedavs, Tano
uZravad idga. danis yurSi misi xma Caswvda: ,,maS, micvalebulebsac
ar inebebT? tyveebSi gagicvlidiT.~ dani bahas miutrialda. baham
uceb, dauyonebliv Tqva, TiTqos es sityvebi aucileblad unda moaswroso: ,,ara, ara, mand damarxeT eg sofelic Cveni iqneba, Cven movalT~`ZaRli adamianad ver iqceva, ZaRlad qceuli adamiani ki...~ danim
Tanos sityva ar daamTavrebina, saxeze Rimili, saTnoeba dasTamaSebda:

78.
`mSvidoba dasadgurdes Tqvens karvebSi~. da igrZno, rom mis beWebTan
raRac gaSrialda, motrialeba verc moaswro, xmlis elvarebam mosWra Tvali, Tanom marjvena mTeli ZaliT moiqnia da danim isRa
dainaxa, baha, rom SeinZra marjvniv gadaixara. elda ki maSin eca,
roca bahas Tavi misken gamogorda. Tavi mogoravda da Sav, datkepnil ayalo miwaze sisxlis kvals stovebda. SeSinebulma, bahas Tavi
fexebTan ar momigordeso, oriod nabiji ukan gadadga, dacemis xmam
ki lamis Seaxtuna bahas uTavo sxeuli cecxlSi Cavarda. danim
nerwyvi gadaylapa da Tanos moutrialda. ver garkveuliyo ra eqmna,
ra eTqva. bahas Tavma mis fexebs gverdi auara da ayalo miwaze
dagubebul wyalSi moeqca. `axla?!~ xmadabla Tqva danim.
axla mTavari aqedan uxmaurod gasvla iyo. gasasvlelisaken samiod nabiji gadadga, svel miwaze kvlav fexi daucda, Tavi daimorCila. cecxlSi Cavardnili bahas sxeuli SeinZra, TiTqos wamodgomas
lamobda da Zala ar yofnida. dani Tanos miubrunda da uCurCula:
`xmali gawminde, mSvidad da RimiliT iare~ da gasasvlelisaken gaemarTa. `momyevi~. karamde sul raRac Svidi-rva nabiji iyo. `RmerTo,
gamCeno!~ karic gamoaRo, CaxCaxa mze mamaliviT eZgera TvalebSi,
karebSi Sedga, Tano Tavazianad gaatara, kari miixura da erT-erT
Subosans miubrunda. `cota xans nu SemawuxebT, Zili mindao, brZana~,
mere gaifiqra, vaiTu, ver gaigoo da mSvidad gaimeora: ,,mosveneba
minda, aravin Semovideso~ Subosans manam gaSorda, sanam igi naTqvams
gaiazrebda. `vidre imas mixvdebian, rac vuTxari, oTx-xuT nabijs
gadavdgam, oTxi-xuTi nabiji didi manZilia, Zalian didi...~ auCqareblad midioda, nabijebic gamozomili iyo, gulis cema ki Zlier aCqarebuli. smena gamaxvilebuli hqonda. uknidan ara-ra xma ar esmoda.
Tanoc ise midioda, nabiji ar auCqarebia. `Tano, egre iare, viTom me
momitrialdi, sinamdvileSi Subosnebs Seavle Tvali, ras iqmnian~.
Tano motrialda, Subosnebs gaxeda, gaiRima da Tqva: kidev imaze
fiqroben, rac uTxari~. `ramdeni nabiji gadmovdgiT?~ ikiTxa danim.
`albaT, ocdaaTi~ Tqva Tanom. dani sxapasxupiT CurCulebda: `RmerTo, gamCeno israelisa, gadmogvxede, amas xom kaci ar mouklavs, mteri mospo, mtris mospoba ki madlia~. Suka dainaxa: `SukaSi, SukaSi
Sedi, Tano!~ Tanom marcxniv miuxvia. danic Sevida Tu ara SukaSi,
nabijs auCqares, mere iqiT gaiqcnen, sadac cxenebi egulebodaT. cxenebi da mSvelelni xevSi idgnen. vazagi da ioSuayi gana cxenebis
sadarajod hyavdaT wamoyvanili: Tu piryviTelni daxocavdnen, vazagsa da ioSuays radac ar unda dasjdomodaT, danisa da Tanos cxedari unda waeRoT.
momavalni pirvelad ioSuayma dainaxa, saxe gaunaTda, Tano cxenisaken gaiqca, `aba, Cqara!~ SesZaxa da cxens cqvitad moaxta.
dani, eifo baT Seli?* mouTmenlad ikiTxa ioSuayma.
danis sircxvilis grZnoba daeufla cifori arc ki gaxsenebia.
igi yvelaze fiqrobda, yovel tyveze.
ioSuayi ki mixvda ciforis xsnis saqme kidev Sors iyo.
____________________________
*eifo baT Seli sad ari Cemi gogo?

79.

samSoblosaTvis, sicocxlisaTvis
aron mixelaSvili foTSi, cisfrad SeRebil mozrdil xis saxlSi cxovrobda rkinigzis sadgurze matareblidan gadmosuli kaci
rionze gadebul xids gadaivlida Tu ara, xelmarjvniv bazrisaken
mouxvevda da aronis saxlic iqve idga. swored misi saxlis win Camomsxdariyvnen foTeli meTevzeebi, romlebic bazarSi ar Sediodnen
ar surdaT baJis gadaxda. aq iyideboda foTis didebuli kefali da
kambala, romelsac folaqebian Tevzsac eZaxdnen.
aronis, samocs miRweuli, janmagari kacis mkerdze. TeTri wveri
ise iyo gafenili, TiTqos axlomaxlo matyls pentavdnen, qarma erTi
nawili mimoifanta da aronis mkerdze moiyara Tavio. energiiT, janRoniT savse kaci iyo da es saxezec etyoboda. moZravi, sikeTis masxivebeli Savi Tvalebi, adamians masTan samegobrod ganawyobda. aroni
daniels enaTesaveboda, ufro swored, mis meuRles ribkas. danielma kargad ar icoda, Tu ra naTesavebi iyvnen, (ase yvela erTmaneTis
naTesavi varTo, ambobda), magram aronTan samegobrod yovelTvis
miuwevda guli. masac Zlier uyvarda danielTan yofna, danieli araerTxel stumrebia foTSi, aroni gansakuTrebiT furimis dResaswauls
yvarobda da megobar-naTesavebsac am dReebSi uyrida Tavs. `furimSi
damtkicda, erTmaneTSi damegobrebul Wkuas da silamazes, ramdeni
sikeTis gakeTeba SeuZlia~, ambobda. am bolo aTi-TxuTmeti wlis
ganmavlobaSi daniels ar axsovs furimSi arons ar swveodes foTSi.
axlac Zlier ewada masTan Sexvedra, magram arc is undoda, sagangebod Casuliyo masTan. furimi ki Zlier Sors iyo. SemTxvevas eloda da manac ar daayovna, foTSi Casvla arc Tu Zlier sasiamovno
mizezis gamo uxdeboda abramiko SaSuaSvilis meuRlis gasvenebaze
aucileblad unda wasuliyo. wuxelis gardacvlila sabralo qali.
sabralos imitom vambob, abramiko erTob wesieri, mudam momRimari
kaci ukve mesame weli iyo cixeSi ijda da kidev ramdenime weli
unda mjdariyo gastronomSi muSaobda, klients karaqs rom
uwonida, 45 grami dauklia. iqve daiWires, mSromel xalxs yvlefavo.
Zneli warmosadgenia, es gayvlefili xalxi, abramikos rogor unda
gaeyvlifa, magram... 45 grami karaqis dakleba seriozuli braldeba
gaxldaT. verafriT uSveles, prokurorsac miutanes misatani, mosamarTlesac. imaT fuli aiRes, es kargi niSani iyo, magram sasamarTlos
mere mxrebi aiwures amaze meti ver SevZeliT: Svidi wlis
patimroba xom sjobia 15 wlisaso.
danieli, rogorc ki abramikos colis gardacvaleba gaigo, foTisken gaemgzavra. saaTnaxevarSi foTSi iyo, gasvenebas miuswro, micvalebuli daafasa. seyudaze arons hkiTxa:
ras Svreba foTis jamaaTi, rogor gunebazea?
aronma daniels Semoxeda, gaiRima da Tqva:
rogor xasiaTze unda iyos, Cemo daniel, am papanaqeba sicxeSi,
Tu kokispirul wvimaSi, rom naskebs, Custebs, trusikebs, fexsacmelebs daarbenebs. xuTi-aTi manaTi Tu iSova dReSi, kai biWobaa, mere
mova milicia da Tu kai gunebazea, yvelafers erTad wagarTmevs, Tu

80.
saxlSi colma auSala nervebi, ginda samsaxurSi ufrosma, cixeSi
wagaTrevs. ase cxovrobs, a!
danielma pasuxi ar gasca, an ra unda eTqva: kargad icoda, lamis
yvela qalaqSi ase cxovrobda ebraeloba.
biWo, aqamde araferi gviWirda. yvela mSieri iyo da israelisSvili gamorCeuli rafer iqneboda, an vin miscemda gamorCevis
uflebas... axla yvela fulis Sovnazea, didic, patarac... Cveni xalxic ahyva am ambavs da... kanoni kido ar Soba, kanoni ar giSvebs.
xaxam iosebi gardacvlilze alaparakda. mis keTil qalobas ixsenebda, TviTon bevri araferi hqonda, magram Rarib-RatakTa gakiTxva
uyvardao Zlier.
aronma ki xmadabla ganagrZo:
Cvens qalaqSi xuTma-eqvsma kacma ,,cexi~ gaxsna, xalxs, ginda
israeliSvils, ginda qarTvels, xelfasi gauCines, tkbil lukmas Wamdnen. gasul kviraSi qalaqkomSi ubrZanebiaT, arcerTi ebraeli warmoebaSi ar vnaxoTo. biWo, am bolSevikebma isreelebiT moaxdines
revolucia da axla aRar undaT, yvelaferi Cveniao, CvenTvisao.
`aha, es is ari, zustad is aris: gamCenma faraons guli rom gausastika. gamodis, gamCenis nebaa es xalxi aiyaros da wavides. gamCeni
usastikebs guls partias da faraoniviT daaglaxavebs am partias~.
aroni ki ar cxreboda.
yvela im sami kulaSeli xaxmis beds Senatris, israelis gzas
rom daadgnen.
hoo, eg kargia, magram...
ar Cans, moSe rabinu ar Cans, ro gaiyvanos es xalxi da ra
ginda, rom hqna!
xom ici, aron, ar Soba mTavroba, Tu vinmem rame gabeda da xma
amoiRo...
arc micraimis* faraons ewada israelebis gaSveba, magram moSe
rabinum mainc gaiyvana! TiTqmis TavisTvis Cailaparaka aronma da
gaCumda. aRarc daniels uTqvams raime. ganwyoba gasagebi iyo, magram
saqme? daniels is ainteresebda, risi gamkeTebeli SeiZleboda
yofiliyo aroni. amitom, mogvianebiT Tqva:
xom uyureb, ruseTSi ra xdeba, am mTavrobis mouwonari sityva
Tu vinmem Tqva, an cixeSi Caagdes, an sagiJeTSi.
aroni gakvirvebuli miacqerda daniels:
Seni gamkvirvebia, daniel, ram Seqmna dor amidbari?* da Tu
sxva gza ar ari, rato ar SeiZleba, Cvenc dor amidbari gavxdeT?
samagierod, Cveni Svilebi Tavisi RmerTis samsaxurSi iqnebian aroni
gaCumda, msxali gadmoiRo, gaWra, naxevari daniels miawoda, meore
naxevari Tavad CakbiCa da lamis damarcvliT warmoTqva daniel,
rodis iyo, Tavisuflebas am msxaliviT gaZlevdnen. Tavisufleba Tu
ginda, arc Tavis gatexvis unda geSinodes!
danieli Sin rom dabrunda, bloknoti gadaSala da Sig mamaSvi______________________
*micraimi egvipte
*dor amidbari udabnos Taoba.

81.
vli aron da albert mixelaSvilebi Cawera. ukve sabolao gadawyvetileba mieRo.
saRamos ki besas Sexvda. besa win daujda Tu ara, werili amoiRo, gadaSala da ikiTxa:
rava fiqrob, besa, ramdenma kacma unda moaweros xeli am
werils?
bevrma, rac SeiZleba metma adamianma. es dagvicavs.
daniels karga xans xma ar amouRia, mere Tavi gaaqnia da Tqva:
mase ar ivargebs, besa!
rac meti iqneba, ukeTesi ar ari?
danielma uaris niSnad isev gaaqnia Tavi. xma ki ar amouRia. besa
ar aCqarebda, Tavadac fiqrobda.
pirveli: imitom ar ivargebs, rom bevr xalxSi saidumlos ver
Seinaxav, meore: imitom ar ivargebs, rom Tu uSiSroebam es ambavi
niu-iorkze adre gaigo, am xalxs xelismomwerebs raRacas mounaxavs an maRaziaSi muSaoben, an warmoeba aqvT. magaT daWeras ra
unda, amitom rogorc ki werils xels moaweren, samsaxurs Tavi inda
daanebon, Torem, imitom ki ar daiWeren werils rato moawere
xelio, maRaziaSi, warmoebaSi mounaxaven raRacas.
riT icxovros am xalxma, cxovreba xom undaT?..
Cven unda SevinaxoT, visac gauWirdeba, Cven unda mivxedoT.
Cven ki bevr ojaxs ver SevinaxavT.
Cven?! besa gaocebuli miaCerda daniels.
es meore besas gaocebas yuradReba ar miaqcia danielma
xelismomweri unda iyos 18 ebraelis ojaxis meTauri. amas gavuZlebT.
besa dabneuli iyo, magram imdeni mainc moaxerxa, ekiTxna:
Tvrameti rato? oci, ormoci rato ara!
pirveli: Cveni, ebrauli gaangariSebiT, xalxi ras eZaxis?
danieli dafiqrda, sityva ver moegonebina gematria! ebrauli
gematriiT Tvrameti sicocxles niSnavs. Cven sicocxlisa da sixarulisTvis vubrundebiT Cvens qveyanas, sicocxlisa da sixarulisTvis!
besam mxrebi aiCeCa:
ki, batono, iyos mase, magram... gaCumda, fiqrma sZlia, fiqrma
aRar aTqmevina saTqmeli.
ho, miTxari, nu ikaveb Tavs.
Tu yvela xelismomweris ojaxi Cven unda SevinaxoT...
yvela ara, is ojaxebi, romlebsac gauWirdebaT, aseTi ki
SeiZleba sami-oTxi iyos.
ki, batono, iyos sami-oTxi, magram... besa sityvas ReWavda,
mZimed laparakobda ra ici, im oTxidan erTma rom ar Tqvas, Cems
ojaxs eseni inaxavdneno...
me iseT ojaxebs varCev, visac vendobi da arcerTma xelismomwerma ar unda icodes, mis garda, kidev vin awers xels werils.
meorem mesame ar unda icodes da meaTem meTerTmete, arc Sen gecodineba, Cemsa da Sens garda, werils xels vin awers.
besa fiqrmoreuli ijda. karga xnis mere Tqva:
es kargia. meti codna meti Tavistkivilia.

82.
vaxsenoT gamCeni, daviwyoT, Tu? danieli gaCumda, erT wertils miaCerda iqneba, kidev avwon-davwonoT?
dumili Camowva.
besam daniels ramdenimejer Seavlo Tvali.
mere werili Tavisken moatriala, xeli moawera, misamarTic miawera da daniels daudo win. danieli wamodga, qudi daixura marjvena xelisguli Tvalebze aifara da damarcvliT warmosTqva: ,,Semay
israel, adonai ilohenu, adonai exad!~* dajda, uxmod moawera
xeli, Tavisi misamarTic miawera.
danarCeni gamCenis xelSia. RmerTs mivendoT!
danielma momdevno dRes isro TeTruaSvils uTxra SenTan salaparako maqvs da saxlSi Semomiareo. isro navaxSmevs movida, skamze
mokalaTda. uxmod ijda.
israelSi dabrunebaze laparakobdi, isev im Wkuaze xar Tu?
isro daniels uxmod misCereboda.
ras ityvi isro, ras apireb?!
momewona, WkuaSi damijda Seni amaswinandeli naTqvami: sabWoTa
kavSirze ukeTesi qveyana sadme iqneba? an ginda, kompartiaze ukeTesi?
danielma pasuxi ar iCqara. gvian Tqva:
xalxi ukeTes qveyanaSi ki ar epireba, samSobloSi dabruneba
swadia, rom Tavis RmerTs emsaxuros. Svilebi israelebad dazardos
Torem saqarTvelosTan samduravi ra aqvs, rato unda aqcios zurgi?
danieli gaCumda, erTxans uxmod ijda esec ar iyos, am ambavs
SiSianoba mosdevs mTavroba kargi TvaliT ar uyurebs imaT, vinc
sabWoTa kavSiris datoveba gadawyvita.
isros saxeze siwiTle moedo. mzeraSi elva gaukrTa.
ratom maSineb, daniel, ras eli, ra ginda Cemgan. ara, batono,
ar minda israelio, viyviro? isro iman gaaRiziana, rom danielma
misi saTqmeli Tqva. sabWoTa kavSiris Zlierebis ambavi, Zalian kargad
moexseneboda da im qveynidan, romlis SiSiTac, bevri saxelmwifo
kbilebs awakwakebda, patara, mtrebiT garSemortymul israelSi
aucileblad rom unda wasuliyo, es did mRelvarebas gvrida.
magram ra eqna, ebraeli iyo, ebraelad ucxovria da sxva gza
arc xiblavda.
danieli pasuxs ar iZleoda, mSvidad Sescqeroda isros. isrom
ganagrZo:
ase moviqceT Cven, Cemo daniel, Tu raime gza naxe da sando
kacad mimiCnev, pirdapir miTxari waRma-ukuRma laparaki rad minda!
ramdenime ojaxma rom israelSi wasvla moiwadinos...
moiwadinos mere, magaT survils vin uyurebs!
Tu am saqmes WkuiT mivudgebiT danielma isros SeZaxils
yuradReba ar miaqcia magaliTad, Wkvianuri werili rom daiweros... samSobloSi dabrunebis saqmeSi dagvexmareTo, xels Tu moawer?
isro karga xans sdumda:
___________________________________________
*,,Semay israel, adonai ilohenu, adonai exad!~ ismine israel,
erTia RmerTi israelisa da igia RmerTi Cveni!

83.
gamodis, rom Cemgan... Cemgan iTxovT omi gamovucxado am mTavrobas.
ara, Sengan aravin arafers ar iTxovs, Sen gekiTxebian, saerTaSoriso organizaciis saxelze werili rom daiweros...
isro wamoenTo, saxeze kvlav siwiTle moedo:
gadairieT? Wkua-goneba sul dahkargeT? sabWoTa kavSirs kapitalistebTan uCiviT? ayvirda daniel, Wkuian kacad gicnobdi me
Sen... aseTi rame...
danieli mSvidad Sescqeroda isros.
biWo, amas vin gapatiebs, eseni bolSevikebi arian, erTmaneTs ar
indoben da Sen vin dagindobs!
danieli kvlav uxmod ijda. isrom axla xmadabla Cailaparaka:
ara, ara, arc Tqven girCevT.
isro, wasvla ginda? danieli arc Serxeula, xmadabla ikiTxa.
minda, Zalian minda!
aba, sxva gza Cven ver vnax... naTqvami uceb gaaswora sxva
gza me ver vnaxe, Tu Sen rame SegiZlia da metyvi...
danielma winadadeba ar daamTavra.
erTxans uxmod isxdnen mere isro wamodga da TiTqos sasxvaTaSorisod, erTob gulgrild Tqva:
ara, me sxva araferi vici, laila tov!--wavida.
danieli karga xans uxmod, gaunZrevlad ijda. mere meore sarTulze dasaZineblad avida. Zili ar ekareboda. Suqi ramdenimejer
aanTo, gazeTebs kiTxulobda, magram verafers gebulobda: rom gekiTxaT, es bolo winadadeba ra aris, ra waikiTxeo, ver gipasuxebdaT,
ribkam ramdenimejer sTxova, Suqi Caaqre, ver viZinebo, Caaqro, mainc
ver daiZina, mere isev aanTo, viTom ikiTxa, viTom presas gaecno, gansakuTrebiT im informaciebs kiTxulobda, agresori israelis mSvidobismoyvare arabi xalxisadmi damokidebulebaze rom uambobda xalxs.
kiTxulobda, araferi esmoda, isev Caaqro Suqi. daZinebas Seecada.
viRaca gabmulad CasZaxoda fsalmunis taeps: `gars Semomertya sikvdilis xvia... Sua moveqec borkilebSi jojoxeTisa da win sikvdilis
xafangebi gadameRoba~.
isros SeZaxili, am striqonebs agonebda: sikvdilis xafangebs
wavawydiTo, amiT iyo isro ase SeSfoTebuli. danielma kargad icoda, aseTi nabijis gadadgma rasac uqadda, xom kargad warmoedgina,
rogor Seicvleboda cxovreba, Tu sabWoTa uSiSroeba am ambavs manam
gaigebda, sanam niu-iorkSi, gaerTianebuli erebis organizaciaSi, ginda
golda meiris kabinetSi werils waikiTxavdnen da xmamaRla gamoacxadebdnen aseTi werili miviReT qarTvel ebraelobas saSiSroeba
emuqreba da yvelam unda davicvaTo. isros xom axali araferi ar
uTqvams, magram misi mRelvare SeZaxili, TvalebSi Camdgari Zrwolva
mosvenebas ar aZlevda. danielma kargad icoda, Tu raodeni Rirseuli kaci iyo isro, mis israeliSvilobas wuns ver dasdebdi, isic kargad icoda danielma, isros rogor ewada israelSi wasvla, amitom
misma SeZrwunebam gamokveTilad daanaxa is, rac SeiZleboda danielsa da werilze xelmomwerlebs datydomodaT Tavs.

84.
da Tu uSiSroeba xelimomwerebs cixeSi Cayris, yvelaze adre,
sxvebze ufro xmamaRla Cveni xalxi alaparakdeba, danieli mTavrobis davalebiT moqmedebda, partias arasaimedo moqalaqeebis gamoaSkaravebaSi daexmara, partiam xom deputati gaxada, axla ki valis
gadaxda mosTxovao. imas ki ar ityvian, Zalian ewada israelSi wasvla, magram ar gaumarTla gamCeni ar Seewiao, mTavrobasTan daaxloebulma kacma israelisSvilebi uSiSroebis sajijgnad aqciao.
es fiqri dastrialebda Tavs.
ise gaTenda, daniels Tvalze ruli ar mohkidebia. wamodga, abazanaSi Sevida, mere tanT Caicva, aivanze gavida da amomaval mzes
Sexeda. mze qveynierebas asxivosnebda. xeTa foTlebs abrwyinebda,
garemos iseTi saxe dasdeboda, TiTqos dRes, ai, gamTeniis xans es-esaa
daibadao yvelaferi.
beiT qneseTisken gaeSura, xalxi nel-nela iyrida Tavs, aTi kaci
jerac ar iyo. vidre miniani* Seikribeboda, locvis dawyebis momlodine adamianebi fsalmuns CurCuliT kiTxulobdnen. danielmac fsalmuni gadaSala. uyvarda am wignis kiTxva, imeds uRvivebda, Zalas
matebda. is iyo kiTxva unda daewyo, isro miuaxlovda, CurCuliT
mSvidobis dila usurva da hkiTxa: `ra dros gnaxo?~ saRamomde ar
mecleba, zugdidSi mivdivar, mzis CasvlisTvis davbrundebio, miugo.
isrom Tavi daukra da gaecala. danielma fsalmunis kiTxva
daiwyo, magram ori strofic ar hqonda wakiTxuli, xaxami locvas
Seudga.
danielma darbazs Tvali moavlo, `ra uceb Sevsebula!~ gaifiqra
da isros hkida Tvali. isro gatacebiT loculobda. danieli
daacqerda da mixvda, wuxandeli Rame isrosTvis Rame ki ara,
ukidegano fiqris Jami iyo.
isro saRamos movida da Tqva:
Tu erTmaneTs ar vendeT, araferi gamova: miTxari, ra gziT
apireb israelSi wasvlas, amixseni, gamagebine, Seni gegma. Wkvian kacad
gicnob, ubralod ar daiwyebdi am saqmes...
mxolod gamCenis imediT Tqva danielma
gamCenis imedi nu mogviSalos, magram...viTom sakmarisia?-daniels gaeRima Tu ginda, sefer Toraze davificeb, rom xmas
arsad ar amoviReb.
danieli dafiqrda. isros daacqerda. mere ujra gamoaRo da
weri-li uxmod dasdo magidaze. isrom ki jibidan saTvale amoiRo,
saxeze moirgo, daniels Tvali moavlo da werilis kiTxvas Seudga.
abzacebs ubrundeboda, xelaxla kiTxulobda, TiTqos ewada samudamod aRbeWdvoda gonebaSi. drodadro Tavs aswevda, daniels miacqerdeboda, magram ver xedavda, wakiTxulze fiqrobda, aanalizebda.
rogorc iqna, bolomde Cavida, werili magidaze dasdo. daniels
daacqerda. TiTqos raRac gaaxsendao, werili isev aiRo da kiTxvas
xelaxla Seudga. amjerad male daamTavra.
_______________________________
*miniani qvorumi sajamaaTo locvisaTvis.
imisaTvis rom locva daiwyos, aTi mamakaci unda Seikribos.

85.
qol ha qabod!* Tqva. isev fiqrs daubrunda xo, marTla
gamCenis imedze yofilxarT... imaze mindoba yvelafers sjo-bia,
magram... karga xans uxmod ijda unda vifiqro, daniel, davi-wyoT
Tu ara es omi, es ro omia, eWvi xo ar gepareba!
daniels gaeRima:
magaze manam vifiqre, sanam werili daiwereboda. Tu gaqvs sxva
gza, ar viomoT, magas ra sjobia!
dumili Camovarda. arcerTi xmas ar iRebda. isrom karga xnis
Semdeg ikiTxa:
ramdeni kaci awers werils xels da am omSi vin iqneba Cvens
mxares?
danielma pasuxis gacema ar iCqara. werili ujraSi daabruna da
Tqva:
ar getyvi, ver getyvi, isro, ase sjobia. isic ki ar gecodineba
Sens garda, vin awers werils xels. iyavi Tavisufali! gaiRima Sen
rava ggonia, am omSi Cvens mxares vin iqneba? isrom mxrebi aiCeCa
gamCeni, mxolod gamCeni gagviZRveba win! gaCumda, isros miacqerda.
mis saxeze veraferi ver amoikiTxa da gaimeora me gamCenis
imedi maqvs, sxvas arc veZeb.
isros sityva ar dauZravs. kvlav uxmod ijda. karga xnis Semdeg
Tqva:
laila tov!* da ise swrafad gavida, danielma gasacileblad wamodgomac ver moaswro.
danieli momdevno dRes iakobs esaubra. imanac dro iTxova
unda movifiqroo. sami dRe gavida, arcerTi ar gamoCenila. daniels
sjeroda, movlen da xels moawereno. `sami ki ara, SeiZleba oci
dRec gavides, magram movlen, es dro imisTvis sWirdebaT, sifrTxile
dasZlion~, fiqrobda danieli. marTalic iyo. sifrTxile galuTis
ebraelobis Tanamdevi Tviseba gaxldaT. aq iRebda saTaves is, rac ase
dasCemdaT: ganrideba. warmaval yoveldRiurobaSi monawileoba ucilebeli iyo, rogorc ojaxis Senaxvis saSualeba. ojaxis saarsebos
Sovnis survilis garda, cdilobdnen yoveldRiurobasTan, Tanamdev
realobasTan Soreuli akavSiri hqonodaT. Tu axerxebdnen, sulac
garidebas amjobinebdnen. STagonebis wyaro sinagogaluri cxovreba
iyo,. yvelaferi aq, sinagogaSi beiT qneseTSi iyrida Tavs. amis miRma
rogorc giTxariT, iyo ojaxis Senaxvis, jalabis dapurebis gzebis
Zieba. Tumca, am gzasac beiT qneseTi mis irgvliv Tavmoyrili xalxis
yofa aCvenebda, beiT qneseTis wiaRSi ki yoveli qarTveli ebraeli
iyrida Tavs, garda mcire, sul mcire gamonaklisisa. ara, es ganrideba getoSi cxovrebas ar niSnavda. saqarTveloSi geto ar iyo,
getos Seqmnaze, mowyobaze aravis ufiqria, magram nebayofilobiT
getomde oriod nabijiRa darCeniliyo. amgvar getos ara socialuri,
ara politikuri pirobebi, qarTvel ebraelTa mier arCeuli
cxovrebis wesi ganapirobebda. sulier Svebas beiT qneseTi aniWebdaT,
___________________________
*qol ha qabod! yoCaR, kargia!
*laila tov Rame mSvidobis!

86.
amdidrebda kidec sulierad, iseve, rogorc qristians eklesia,
saxareba. Zveli aRTqma, Talmudi, Sulxan yaruxi, is didi
literatura iyo, romelic adamians ganaTlebas aZlevda, azrovnebis
samanebs ufarTovebda. mere, mogvianebiT gaCnda profesiebi: eqimi,
inJineri da sxva. rasakvirvelia, specialobis dauflebis done bevrs
niSnavda, Tumca, pirovnebis kulturis raobas, siRrmes im fundamentur wignTa codna ganapirobebda da Tu am TiTo-orola adamianma
Zveli aRTqmis raSiseuli* komentarebic icoda, igi gansakuTrebiT
dasafasebel pirovnebad iqceoda. es imitom, rom mas, marTlac, xelisgulze edo ara mxolod religiuri, samyaros Seqmnisa da arsebobis
kanonebic. Aamgvarma gandgomilebam qarTvel ebraelobas Seanaxvina
tradiciebi, zne-Cveulebani. qarTvel ebraelobas SerCa is, rac umTavresad miaCnda: RvTis samsaxuris Tavisufleba, sinagogaluri cxovreba (TumcaRa, igi zedapirul xasiaTs ufro atarebda, inerciuli
metad iyo, vidre siRrmiseuli codna, ris gamoc dRiTidRe Sordebodnen religiis cocxal wyaros), zne-Cveulebebi, tradicia. magram
miuxedavad am gandgomilebisa, sakuTar wreSi Caketvisa, saukuneTa
ganmavlobaSi maTi yofa imdenad dauaxlovda zogad qarTuls, rom
gansxvavebas Znelad poulobdnen.
qarTveli ebraeloba arasodes yofila damoukidebeli. damoukidebli SeiZleba gaxdes mdidari adamiani, xalxi, romelmac simdidre
daagrova. qarTveli ebraeloba ki simdidres arc miaxloebia. misi
yoveli qmedeba ganpirobebuli gaxldaT sxvaTa moqmedebiT. umeteswilad es iyo sapasuxo qmedebebi Tavdacvis da kvlavdakvlav yoveldRiurobisagan ganridebis, gancalkevebis garantias rom aZlevda. qarTvel ebraels ar izidavda mkveTri nabijis gadadgma, riski umetes
SemTxvevaSi marcxis winadRe gaxldaT, radgan iniciativa garemomcveli samyaros xelT iyo. igi urTierTobis, qmedebaTa sul sxva,
Taviseul formas amkvidrebda.
stalinis gardacvalebis Semdgom ki bevri ram Seicvala: qarT-vel
ebraelTa erTi nawilis cxovreba riskiani gaxda mietannen farul
bizness es ki sastikad ewinaaRmdegeboda sabWoTa kanonebs. magram
am riskiani TamaSebis mTavari mamoZravebeli Zala mainc qarTveli
ebraeloba ar iyo: mas Semdeg, rac socialuri TanasworobisaTvis
brZolis beladebma oqroTi movarayebuli kremli datoves da
samudamo bina iqve, kremlis kedlebTan, gayinul miwaSi daides,
kremlSi partiuli funqcionerebi gabatondnen.
isini beladebi imas akeTebdnen, rasac ambobdnen.
eseni partiuli funqcionerebi axali realobis winaSe aRmoCndnen: Turme, SeiZleba erTi Tqva, meore akeTo da es cxovrebas aiolebs. xalxma ki, im adamianebma, visac partiuli funqcionerebi eyrdnobodnen: prokurorebma, mosamarTleebma, miliciis muSakebma axla
aRmoaCines, rom ideebis garda, kuWi da kargad Cacma-daxurvis gemov______________________________________________
*raSi (abreviatura: rabi Slomo icxaki, 1040-1105 w.w.
safrangeTis ebraelTa sulieri lideri,
Talmudisa da Zceli aRTqmis didi komentatori.

87.
nebac hqoniaT. axla yvelaferi damokidebuli iyo imaze, Tu raoden
gonebasxarti, moqnili iyo adamiani Tbiliseli, quTaiseli, surameli, kulaSeli, Tu sxva daba-qalaqebis ebraelebi, moskovis, leningradis, baltiispireTis gzebs daadgnen, iqidan Cinebuli aveji, samosi,
Tu sxva ram CamohqondaT. gonivrulad moqmedebdnen da riskic naklebi iyo, an TiTqmis ar iyo, radgan moqmedebis saSualebas adgilobrivi mmarTveli elita aZlevdaT. ukve giTxariT: amaT, sxvebmac aRmoaCines, rom ideebis garda, kuWi da Cacma-daxurvis, ojaxis kargad
mowyobis gemovnebac hqoniaT. es gemovneba ki dRiTidRe ixveweboda
moTxovnileba izrdeboda da rac ufro mets Camoitandnen Soreul
gzebze gadebuli ebraelebi, meti xvdeboda adgilobriv elitas. amaTi wre ki dRiTidRe izrdeboda. ase rom aq riski ar iyo. risks
mxolod briyvi, an wvrilmovaWre eweoda rasac Soulobda, sul
TavisTvis undoda, sxvas arafers aZlevda, gonierni Soulobdnen da
gascemdnen, isini ki, vizec gascemdnen, metis Sovnis saSualebas aZlevdnen amitom mSvidad, auRelveblad eweodnen cxovrebis Wapans. drodadro TamaSis wesebi mkacrdeboda, maSin, roca moskovi daucacxanebda, TqvenTan wvrilburJuaziuli tendenciebi Zlierdebao. oriod
TveSi yvelaferi Cveul kalapotSi eqceoda.
amjerad ki isroc, besac, danielic, iakobic didi riskis winaSe
aRmoCndnen. yovel amaTgans Zlier ewada istoriul samSobloSi
dabruneba im akrZaluli xilis baRSi Sesvla, romelsac sabWoTa
kavSirSi kapitalizms eZaxdnen qarSic aZagebdnen, wvimaSic, papanaqeba sicxeSic da TovlSic. magram yovelma maTganma kargad icoda,
Tu rad SeiZleboda es survili dajdomodaT.
danieli moTminebiT eloda megobar-naTesavTa gadawyetilebas
ara mxolod isros, iakobs, danarCenebsac gaendo, Tavisi ufrosi, ukve
daqorwinebuli vaJis filxazis CaTvliT sul 18 qarTveli ebraelis ojaxis xelmoweriT unda wasuliyo werili. sami xelmowera
ukve iyo: besasi, danielisa da misi vaJi filxazisa.
adamianebi fiqrobdnen, zomavdnen, swonidnen. danielisTvis momqancveli iyo maTi fiqri gaiRviZebda Tu ara, kargad grZnobda, guli
rogor ekumSeboda.
doku Ze bahasi
piryviTelni mxolod babnavs rodi esxmodnen Tavs. babnavi maTTan
yvelaze axlos iyo. isini ki Soreul soflebsac swvdebodnen qarTlis sxva soflebic gamxdariyo maTi rbevis sarbieli. ara mxolod
bahas zeobis Jams, adrec ase iyo: bahas winaprebis mTavari samzeri
qarTlis soflebi gaxldaT. kargad unda scodnodaT, Tu ra xdeboda
am soflebSi: rogor Sromobdnen, mosavals rogori piri uCanda,
(Rirda Tu ara wels Semodgomaze amaTuim sofelze Tavdasxma), rom
daesxmebodnen, ras wamoiRebdnen. piryviTelni imasac adevnebdnen Tvals, romeli sofeli rogor mravldeboda, Tavdasxmis mosagerieblad
vin rogor emzadeboda cixeebs agebdnen, Tu ara da Tu agebdnen,
sad, risgan, ra Sesasvlel-gamosasvleli hqonda am cixeebs. im soflebs, romlebSic qarTlelebma cixeebi aages, eridebodnen, miTumetes

88.
Tavs aridebdnen im soflebze Tavdasxmas, romlebSic mtris mosagerieblad emzadebodnen. bahas mama am ocdaaTi wlis winaT swored aseT
windauxedaobas Seewira: sofels ise daesxa Tavs, winaswar ar icoda,
ra xdeboda, rogor, riT cxovrobdnen am sofelSi, aq ki Turme yoveldRiuri wvrTna hqondaT didica da patarac imisTvis emzadeboda,
rom vinme dagvesxas Tavs, pasuxi xom unda gavceTo. amitom iyo: bahas
mamas kudiT qva asrolines. piryviTelTagan vinc qarTlelTa Subs
gadaurCa, ukanmouxedavad garboda mTebSi, ise dafeTdnen, TavianTi
beladisaken arc mouxedavT is ki bahas mama daatyveves, Tavze
raRac WinWebi Semoaxvies, qvebi Camohkides da mdinareSi CauSves.
momdevno gazafxulamde egdo fskerze, mere qvebi Sexsnes, jandabamdec uvliao da mdinarebam waiRo.
piryviTelT mwared axsovT, rom bahas mamam maTma beladma
am sofelSi dalia suli da im dRidan axlosac ar ekarebian, egeni
ucnauri qarTlelebi arian, yoveldRe omisTvis emzadebiano.
piryviTelni qarTlSi saTareSod ori garemoebis gamo eSvebodnen: mTavari sarCo-sabadeblis mopoveba iyo. qarTlelebi mosavals
rom moiwevdnen da adgils miuCendnen, piryviTelnic maSin daiZvrebodnen, babnavisa Tu sxva soflebisaken. sarCo-sabadebeli cxadia, Tavis
Sesanaxad sWirodaT. kldeTa Soris cxovrobdnen, saxnav-saTesi miwa
erTob cota iyo, TumcaRa, arc miwaze oflis Rvra uyvardaT, uxeiro miwam am xalxs mosavlisaTvis brZolis Jini jer gaunela, mere
sulac daakargvina. sarCo-sabadeblis yoveldRiuri, momqancvli garjiT, ofliT mopovebas sisxlisRvras amjobinebdnen. es ufro eiolebodaT. amaTi stiqia cxeniT jiriTi, soflebis awiokeba, mosavlis,
qal-vaJTa gataceba iyo. barSi grialiT, damzafravi yiJiniT rom
daeSvebodnen, yvelafers, rac win eRobebodaT, swvavdnen, adamianebs
xocavdnen da ukan mosavliT, xoragiT datvirTuli urmebiT brundebodnen. mTebisken urmebis mTeli qaravani miizlazneboda. midiodnen
auCqareblad, mSvidad, TavianT ZalaSi darwmunebulni. sofels darbeuls, gapartaxebuls stovebdnen, imaT fexze wamodgomis Zala karga xans ar hqondaT, sxva soflebi ki SiSiT Zrwodnen, Cumad viyoT,
Cveni arseboba arc SevaxsenoT piryviTelTao, magram maTi jeric male dgeboda.
piryviTelT Rvino ar mihqondaT, qarTlis soflebSi stovebdnen.
muceli arasodes gauRmerTebiaT mcireds sjerdebodnen. misabaZ,
sanaqebo kacad is iTvleboda, visac kargi cxeni hyavda, xmals Zlier
iqnevda, simardiT gamoirCeoda da mraval Svils wvrTnida. colis
upirvelesi vali bavSvis gaCena, ZuZuTi gamokveba, fexze dayeneba
gaxldaT. (cxadia, laparakia vaJze. Tu qali daibadeboda, ojaxs
ara-ra sixaruli ar eufleboda). biWi rom dedis kalTas scildeboda, mama zrunavda imaze, Tu rogori kaci dadgeboda is aswavlida jiriTs, xmlis qnevas.
piryviTelTa qarTlis soflebSi laSqrobis meore, iqneb, aranakleb mniSvnelovani mizani ymawvilTa gataceba iyo 7-8 wlis gogobiWebs mierekebodnen da ise zrdidnen, rogorc Tavad miaCndaT saWirod: dilidan saRamomde wvrTdnidnen, yinvasa Tu wvimaSi arbenineb-

89.
dnen, mere tyeSi Seyridnen, raTa gazafxulidan zamTramde garjilobiT, xanjlis gonivruli xmarebiT gadaerCinaT Tavi, Tu tyidan ver
mobrundebodnen, e.i. Tu Tavs ver gadairCendnen, Tu maTs Zvlebs
mxecni daxravdnen, gamkiTxav-damtirebelic aravin iyo. is, vinc gvian
Semodgomaze tyidan gamovidoda, imeds iZleoda yovelSemTxvevaSi,
cdilobdnen, misgan yoCaRi mebrZoli gamoeyvanaT. SesaZlebeli iyo,
sul raRac aTiode wlis Semdeg, am ymawvilebs mSobliuri soflebic
nirSeurxevlad daerbiaT. TavTavianTi warmomavloba TiTqmis aRar
axsovdaT. an Tu axsovdaT, erTob bundovnad. Tumca, is ki icodnen,
rom piryviTelni ar iyvnen, amis daviwyebis saSualebas piryviTelnic
ar aZlevdnen, magram es arc ainteresebdaT, mTavari sazrunavi is
iyo, Tu rogori mxedrebi iqnebodnen.
karga xnis winaT, mas mere bare ormocdaaTi-samoci weliwadi
gavida, maSin piryviTelTa kldovan saufloSi pirvel da gadamwyvet
sityvas bahas papa ambobda. erTma arianSi dabadebulma da piryviTelTa mier gatacebulma Wabukma iseTi ram moimoqmeda, qarTlma mis
sofels saxeli ucvala: piryviTelni qarTlis am mozrdil sofels
arians rom daesxnen Tavs, es Wabukic momxvdurTa Soris yofila. cxeni Tavis ezo-karTan Seuyenebia, garemosTvis Tvali mouvlia da uTqvams: `erTi SexedeT, sulac araferi SeucvliaT~. es uTqvams da cxeni
gauWenebia. am dRis mere qarTlelebma ariani aramarianad monaTles,
magaTze ara mxolod Wiqa Rvino da sadRegrZelo, salamic aramia
ujiSo da ujigroni ariano.
piryviTelTa Soris Rirseul mxedrad isic iTvleboda, vinc met
qal-vaJs waasxamda mTebSi. vaJebis Taobaze ukve mogaxseneT, qalebic
sWirodaT. kldeTa Soris moqceul saamo sacqer mindvrebze swored
qarTlidan wamosxmuli gogonebi Rvridnen ofls. im mwiri mosavlis
momyvanni swored qarTlidan gatacebuli gogonebi da amaT Soris
daqalebulni iyvnen. zogjer coladac ki irTavdnen, piryviTelTa
arcerT qals ar hqonda iseTi mkvrivi mkerdi, rogorc qarTlels da
piryviTelTa arcerTi qali ar iyo qmris iseTi megobari da moamage,
rogoric qarTleli. piryviTel kacebs ki es moswondaT: piryviTeli
qalebi uxmoni da morCilni iyvnen, morCili qali ki kacs male bezrdeba, qarTleli qalebi ara mxolod ojaxis uRels ezidebodnen kargad, loginSic Rirseuli megobrebi iyvnen. miuxedavad amisa, qarTlel qalebs mainc eridebodnen. piryviTeli kaci rom gaigebda, aman
da aman aq gazrdili qarTlidan gatacebuli qali SeirToo, Tavs
iWviTYgadaaqnevda, `hai, hai!~ ityoda, gulSi ki gaivlebda, `giyvardes, kargia, magram... Zlier gabeduli yofila!~. es imitom, rom
qalebis gulSi aTasgzis mtkiced iyo Senaxuli mSobliuri soflisa,
Tu mSoblebis xsovna, qmrebs iumoriTa, Tu sayveduriT sul imas
CasZaxodnen, yaCaRebi xarT, sanam gindaT yaCaRobiT icxovroTo. ojaxSi marto rom darCebodnen, qarTul simRerebs mRerodnen, Svilebsac
qarTulad umRerodnen, kacebs rom TavTavianTi vaJebi Tan ar mihyavdeT, eseni biWebs qarTlis siyvaruliT gazrdiano. amitomac iyo:
qarTleli qalis SerTvas eridebodnen, iq, ialaRebze ki ramdenic
unda, imdeni imReros qarTulado.

90.
bahas weliwadSi orjer mohgvridnen piryviTel, Tu qarTlel
gogonebs. isic arCevda, auCqareblad, dinjad aTvalierebda, umetesad
TavSesaqcevad itovebda, mezobel saxlSi iSviaTad gzavnida erTi
weli mainc unda evlo masTan, kargad daakvirveboda loginSi zogi
lekviviT ikbineboda, zogi ki ise xvneSoda, wkmutunebda, bahas maTTan kidev erTxel misvlis survili ekargeboda da ambobda: `es
TqvenTvis~.
Sori-axlo saxlSi xuTi qali hyavda dabinavebuli xuTi
coli. amaTgan ori qarTleli iyo, sami piryviTeli, is ori qarTlurad Savgvremani da didi eSxiT Semkuli gaxldaT, maTi mzera elvis gakrTomas gagonebdaT. aq, piryviTelTa Soris wamoizardnen, bahas
qveS iwvnies mamakacis alersis Zala da misi erTgulnic iyvnen.
Bbaha qalze iSviaTad ambobda `es CemTvis~. isec yofila, rom
bahas mier naTqvami `es CemTvis~ oriod TveSi Secvlila da uTqvams:
`es TqvenTvis~. roca baha ityoda `es TqvenTvis~, qali iq unda
dabrunebuliyo, saidanac movida mindorSi da mwir mosavalze unda
ezruna. am qalebs colad aravin isvamda beladis mier dawunebuli
keTrovaniviT saZulveli iyo.
piryviTelni 16-17 wlis qalebs ar itacebdnen. TavianTive gazrdili qarTleli gogonebi erCiaT. amitom bahas vaJis dokus cxenze
gamobmuli cifori rom dainaxes, gaikvirves: `rad unda, vis raSi
gamoadgeba, es imden rames unda gadaaCvio...~
doku oc wels karga xnis gadacilebuli iyo. tanTxeli, kargi
mojiriTe da Subosani. masze Zlier da zustad Subs bevri ver
tyorcnida. qalwuliviT sifrifana tuCebi, vardisferi loyebi da
Txeli TiTebi hqonda. muStikrivsac iseve kargad flobda, rogorc
Subis tyorcnis, gina xmlis qnevis xerxebs.
dokum cifori babnavis rbevisas dainaxa. or piryviTel Wabuks
ciforTan brZola gaemarTa, mis xelSi mogdebas da Sekvras amaod
lamobdnen. cifors ki orive xeliT xis karga mozrdili toti eWira,
xan erT, xanac meore mxares ise moxerxebulad iqnevda, piryviTelni, romelTac ciforis moqneul tots ver gaaswres, sisxlianni
iyvnen. (age, is Worfliani ymawvili!) cifori marto Camonatexi totiT rodi icavda Tavs, fexiT nikapamdec ki swvdeboda da urtyamda
emarsa da Catus. erTi orjer ise amohkra fexi ybaSi, emari Sebarbacda. doku moCxubarT miuaxlovda, erTxans umzira, mere xmadabla
raRac Tqva. oriveni Sesdgnen, gairindnen. doku cxenidan Camoxta,
cifors miuaxlovda da xis totisaken mSvidad gaiSvira xeli. dokum
cifors toti CamoarTva, daxeda, TiTqos imis Sefaseba ewada, raoden
myari iyo, muxlze gadaimtvria da gadayara, ciforma tots Tvali
gaayola da dokus ise moulodnelad daartya muSti, gaocebulma
dokum xeli ybaze miido da cifors gauRima. Ddokus saxe Rimilma
rom gaunaTa, cifors xelic ar gaunZrevia dartyma ar gaumeorebia. monusxuliviT Sescqeroda dokus. dokus Rimili mTvaris amosvlas hgavda. ki, ase iyo: cifors amomavali mTvare uRimoda. albaT,
am Rimilma monusxa ise, rom verc ki gaigo, emarma da Catum rogor
Seukres xelebi, imaze ki dawyda guli, is mTvare cxenze rom Sejda.

91.
ciforma Tavisi mdgomareoba maSin gaacnobiera, roca dokus cxeni
daiZra, TviTon ki waiqca. rom ar eRona, myisve rom ar wamomxtariyo, cxeni ise waaTrevda, rogorc xis mors miaTrevs xari. cifori
auCqareblad mimaval cxens misdevda da simwrisagan kbilebs akraWunebda: gons ver mosuliyo, rogor, ranairad aRmoCnda xelebSekruli
da piryviTelis cxenze gamobmuli. `ehei!~ SesZaxa dokus. iman ki arc
moxeda. win, gverdiT, ukan urmebi miWrialebdnen, urmebze babnaveli
gogonebi da ymawvilebi eyarnen, tirodnen, moTqvamdnen. maTi zuzuni,
moTqma sivrces avsebda. `iqneb, ver gaigona?~ gaifiqra ciforma da
isev, axla ufro xmamaRla, SesZaxa `ehei!~ cxeni kvlav auCqareblad
midioda. doku arc Serxeula, mereRa mobrunda, mobrunda da cifors
isev mTvarem gauRima. mTvare isev cifors uRimoda. da mzeriT ekiTxeboda ra ginda, risTvis meZaxdio, cifori ki braziT Sescqeroda.
dokum cxeni SeaCera da cifors moubrunda. ciforma TokiT gadabmuli xelebi aswia da sibraziT SesZaxa: ,,mtkiva!~. dokum biWebs aniSna,
biWebma cifori dokus cxenis unagirs moxsnes, uremze adio, aniSnes.
ciforma uremze Zlivs monaxa adgili, kofoze miabes, iseve rogorc
gogo-biWebi iyvnen dabmulni. dokum ra dainaxa, tyve miabeso, arxeinad ganagrZo gza.
male bindic Camowva, gatacebul, urmebze dayrili babnaveli
bavSvebis moTqma-tirili minelda, drodadro TiTo-orola dakvneseba, an `vai, dedas~ wamoZaxili Tu gaismoda da irgvliv dasadgurebul sibneles hkveTda, magram upasuxod rCeboda. erTxans mTvaris
sxivi dasdeboda saurme gzis gayolebiT amosul balaxsa, Tu gulyviTela mzesumzirebs. mere mTvare Rrublebs aefara. albaT, am uremze dayrili da urmebs gamobmuli balRebis moTqma-godebas ver gauZlo da aqaurobas gaecala, ufro dalxenil alersSi garTul
adamianTa midamoebi gaasxivosna. dokus biWebi uremze mokalaTebuliyvnen, ciforim kargad gaarCia: emeric Tvlemda da Cakuc. win kidev...
win uamravi uremi miirweoda, drodadro cxeni Tu daiWixvinebda,
ciforim jer dokus axeda, mere mis biWebs, cxenis Wixvinma xom ar
gamoafxizlao. Tvlemdnen. `rom gaviqce, saiT unda wavide?~ gaifiqra
ciforim. varskvlavebs axeda, maTs ganlagebas, moZraobas karga xans
akvirdeboda. SeinZra, uremze rom mibmuli iyo, axlaRa gaaxsenda.
kvanZs auCqareblad xsnida, uWirda, kbilebic waaSvela, Tan Tvali
dokusa da misi biWebisaken eWira. gansakuTrebiT dokusaken. masze brazs ver iokebda ,,ra arxeinad zis cxenze, me ki uremze unda vegdo
da morCilad mivdio?~kvanZi gaxsna da SvebiT amoisunTqa. isev dokus
gaxeda. ,,magas unda, uxmod vijde aq, ver mogarTvi!~ urmidan dauxaneblad gadmoxta, iskupa Tu ara, mixvda, rom gamousworebeli Secdoma dauSva ise dasWyivla, TiTqos mters utevs, es-esaa xanjali
gulSi unda aZgeroso. dokuze, masze SurisZiebis fiqrma, Tu daakargvina sifrTxilis unari ise gadmoxta, TiTqos dokus eubneboda:
,,ai, naxe, naxe rogor ganano, cxenze arxeinad jdoma~ misi SeZaxili,
cxadia, arc dokus gamoparvia da arc mis biWebs. amitom miwaze
daeSva Tu ara, umal mohkurcxla. ise garboda, qaric ver gaaswrebda, buCqebs, oRro-CoRro adgilebs Tu SeamCnevda, niaviviT gadaev-

92.
leboda. tyisken garboda, tye raRac oras-samas nabijze iyo, dokum
erTxans uyura gaqceul gogonas gaocebuli Sehyurebda, ase rogor
iqneba, ratom garbiso, TiTqos cifori im asobiT qal-vaJiviT tyve ki
ar iyo, aramed mowveuli sapatio stumari, romelmac am keTilSobil, Rirseul adamianebTan seroba ar isurva da sadRac garboda.
doku ra darwmunda, misi biWebi gogonas ver mieweodnen, gogona sadac aris tyeSi Sevardeboda, cxeni gaagelva, biWebs gverdi uqcia,
gogonas wamoewia, cxenidan gadmoixara, daswvda, xeli moxvia da
cxenze Semoisva. gogona farTxalebda, gaugebar sityvebs warmosTqvamda, magram dokum cifori Zlier mklavebSi moiqcia, unagirze win
daisva, xeli mohxvia da axlo miikra. ciforis Tma saxeze elamuneboda. sunTqvaSekruli cifori ki ise gaitruna, ifiqrebdiT, urmidan
imitom gadaxta, cxenze dokusTan erTad jdoma ewada da raki mizans
miaRwia, erTob naamebi, galursuli ugdebso yurs kacis Zlier
sunTqvas, romelic nanasaviT Caesmoda yurSi, aTbobda, amxnevebda,
aZlierebda, kacs marjvena xeli mis mkerdqveS moeqcia, swored es
ukravda sunTqvas da rodesac kacis tuCebi misi yuris bibilos Seexo,
netarebam Zala gamoacala. ara, aseTi netareba arasodes ugvrZnia
cifors, haeri Rrmad CaisunTqa, welSi gasworda da amiT dokus
kidev ufro miekra. dokum igrZno rogor gadmovida mis sxeulSi
qalis survilTa aRmZvreli siTbo. ara, es siTbo ki ara, ucnauri bangi iyo dokus, bahas Zes lamis Tavbru daexva. am gogonam Tavbru
daaxvia? dokus gaeRima, ufro sworad, Tavis Tavs dascina: ise mosdis, TiTqos qinaqos gogonebi misi guneba-survilis mixedviT ar irjebodnen. mis qveS siamovnebis bangSi gaxveuli, mkvnesare ramdeni gogo
axsovs... fui!
cifori cxenidan TiTqmis gadmoagdo.
ninaTo uremze mokrunCxuliyo, cremli SeSroboda. aRarc tirilis uflebas aZlevda Tavs, aRarc Tvalis moxuWvisa. uremze dayril
gogo-biWebs Soris yvelaze ufrosi iyo, misi sjerodaT, mas Sescqerodnen TvalebSi. amitom Tavis varamze ki ar fiqrobda, Tavisi gasaWiri
daviwynoda am gulamovardniT motiral-moqviTine bavSvebze zrunavda, amSvidebda, ealerseboda, mdgomareobas uiolebda.
uremi ki miirweoda.
mosaRamovda, sibnelec ki Camowva, is ki miirweoda da babnavidan
gahyavda misi pawia Svilebi.
ninaTos quTuToebi daumZimda. Tvalis moxuWva ki ori mizezis gamo ar ewada. balRebs yovel wuTs unda mixedvao. mTavari ki is iyo,
rac amas mosdevda: Tvals moxuWavda Tu ara, dRevandeli suraTebi
Tvalwin daudgeboda, ezmaneboda. zogjer imasac fiqrobda, yvelaferi rac dRes moxda, sinamdvile ki ara, sizmari iyo da axla Tvalis
moxuWvisTanave sizmari meordeboda. ar ewada am sizmris dajereba,
ar undoda, magram Tavs gaaqnevda, abezar sizmars moiSorebda, da
Tvals gaaxelda Tu ara, uremze ijda, gars atirebul-aqviTinebuli
bavSvebi exvia.
quTuToebi isev daumZimda, TiTqos rulic moeria da ukve gale-

93.
vis pirs misuli dRis suraTebi kvlav Tvalwin daudga: mSvenieri
dila iyo, babnavs Semodgomis mze asxivosnebda, vel-mindvrebs Tavis
yaidaze xatavda, ninaTo WasTan mivida, rom wyali amoeRo, doqi, Wis
gverdiT dadga da wyals daacqerda Tu ara, sofelSi erTi wivilkivili atyda, yurebi cqvita, mimoixeda, netav, vis dauRamda es mcxunvare da alersiani dReo. sanam rames mixvdeboda, xmauri, wivilkivili kidev ufro gaZlierda, mere cxenebis Tqara-Tqu-ric gaisma da
mis SukaSi piryviTelni mtacebeli frinvelebis gundiviT SemofeTdnen. WasTan gogona rom dainaxes, eZgernen, gakoWes. samzads cecxli
waukides. iseve uceb, dauyonebliv gaiqcnen, rogorc gamoCndnen. SiSdareuli, dafeTebuli ninaTo WasTan xelfexSekruli egdo, da cecxlmokidebul samzads Sescqeroda. mere yvirili daiwyo, `deda~,
`dee~, `maa~. aravin gamoxmaurebia. iqneb, Tavs uSveles da gaiqcnen?
ara, ar iqneba, tuia ninaTos egre ar datovebda. yviriliT daiRala,
gaCumda. iqneb, arc kioda, TviTon egona, gavkivi, dedas, mamas veZaxio,
magram am gniasSi vis ra esmoda.
mze Subis tarze dadga, ninaTo ki kvlav xel-fexSekruli egdo.
babnavelni arsad sCandnen, piryviTelni ara-ra yuradRebas ar aqcevdnen. aman gadaawyvetina Was gaveclebi, Tvals movefarebio gagebuli hqonda, piryviTelni gogonebsa da vaJebs itaceben da monebad
mihyavTo. jer iyo da, fexebi Wis saCrdilobel xes miabjina, waxoxialda, mere ris vai-vaglaxiT mixoxavda, magram ver gaerkvia sad,
rogor mofareboda Tvals, ezoSi yvelaferi xelisguliviT moCanda.
mimalvis erTaderTi saSualeba arsebobda: SeiZleboda damwvar, Canacrebuli samzadis nacarSi Cawoliliyo, magram samzadi jer kidev
iwvoda xrColavda. iq SesaZlo iyo, sulac dafufquliyo. sxva
vera safari ver naxa da mainc samzadisken gaxoxda, miuaxlovda kidec, Tavi wamoswia, kargad akvirdeboda, sad ar iwvoda, sad Canacrebuliyo samzadi, sad ar dawvavda cecxli, swored am dros Camoirbina piryviTelma erTi gaCxinkuli, awowili, Savi kaci iyo
ninaTo ise aitaca, TiTqos doqi darCenoda da axla xels gaayolao.
ninaTo ar nebdeboda, xelidan dasxltomas cdilobda, iman ki iRliaSi batkaniviT mSvidad amoido da kvlav aCqarebuli nabijiT ganagrZo gza. dios hkida Tvali, ,,miSveleT, miSveleT, qarTvelebo!~ ninaTom kargad dainaxa, dio rogor gamoenTo misken, magram... gaCxinkulma, awowilma piryviTelma dabal, loyebdaberil xnovan piryviTelTan miarbenina. is kaci fexebgaCaCxuli, doinjSemoyrili idga da
gulgrilad Sescqeroda cecxlwakidebul, akivlebul sofels. im
kacma iRliaSi moqceul ninaTos zantad moavlo Tvali. aCoCxilma
ninaTo fexze daayena. fexebi Sekruli hqonda da Tavad iWerda, ar
waiqceso. mere daatriala yoveli mxridan aCvena ninaTo. im kacs
saxe daemanWa, rad gvinda, es TxuTmeti-Teqvsmeti wlis mainc iqnebao.
aCoCxilma ninaTos xeli uSva, gogo daeca, magram moaxloebuli
Tavisuflebis SegrZneba imdenad Zlieri iyo, imodena sixaruli
agrZnobina, dacema arafrad Caugdia, aba, erTi dacema ra bedena iyo!
is xom piryviTelTaTvis uvargisad CaTvales, daiwunes, axla SeeZlo
wamomdgariyo, wasuliyo, magram xelfex-Sekruli rom egdo, ai, am

94.
erTi naskvis gaxsna da morCa!
,,vin xarT, romeli xarT, modiT, SemxseniT, xalxno!~
aravin sCanda, aravin mikarebia. piryviTelni mirbodnen, morbodnen, bavSvebs urmebisaken erekebodnen. mere viRac wvercancaram, yelze uamravi sikila rom Camoekidna, ninaTos gverdi auara, mobrunda,
amas aq ra unda, aq ratom agdiao, xeli waavlo, urmisaken gaaqana,
uremze ise moisrola, rogorc nabadi da gza ganagrZo, mobrunda,
uremze dayril bavSvebs ninaToc gadaaba da gaiqca.
uremze iyo ninia, daTa, anania, koa, elo... yvelani aq iyvnen mis
axlo-maxlo mcxovrebi gogo-biWebi. ninaTo rom dainaxes, moTqmagodeba Sewyvites, xelfexi Seuxsnes.
mere urmebi daiZra, mSvidad miirweoda da Tan mihqonda ara mxolod soflis dovlaTi, momavalic.
ninaTos es suraTebi drodadro, nawyvet-nawyvet Tvalwin ise
daudgeboda, TiTqos ezmanebao. am Cveneba-zmanebas Tavs aRwevda
ramdenime wuTiT mainc magram smenas ki veraferi mouxerxa. urmis
Wriali ki ara, adamianTa moTqmas-godeba, kivili Caesmoda yurSi.
babnaveli qalebis Sekivleba zecas hkveTda da Sors, sadRac
ikargeboda. es Sekivleba, es sayveduri kacTa modgmis mtacebluri
bunebisadmi, sul ufro da ufro amforiaqebeli, damTrgunavi xdeboda. magram amaze aranakleb gulsaklavi iyo uremze dayrili bavSvebis gaunelebeli moTqma-zuzuni.
da roca irgvliv sibnelem daisadgura, bavSvebma moTqma-godeba
Sewyvites, mTeli dRis natiral-naviSviSarni Cacxrnen, CaCumdnen,
CasTvlimaT, Tu CaeZinaT. ninaTo caze mTvares daeZebda, mTvarec ki
gaecala aqaurobas, mTvaresac ar ewada imis cqera, Tu rogor mierekebodnen patarebs TavianTi soflidan. uceb erTi xmauri atyda: SeZaxilebi, sirbili, yvirilic ki. es ambavi sadRac win, urmebis qaravnis
saTaveSi xdeboda, boloSi moqceuli urmebis modaraje piryviTelnic
iqiT gaiqcnen. cxadia, ninaTom ar icoda: naTanis daniSnuli cifori
nacvlad imisa, rom kurdReliviT SeumCnevlad gadamxtariyo, lomiviT gadaeSva urmidan. miTumetes, ar icoda is, Tu ratom moiqca ase.
cifors misdevdnen da es aurzauri swored ciforis gamo atyda.
swored am dros ninaTom am kraviviT uRonom da mzis amosvlasaviT
saamo sacqerma gogonam iseTi ram moimoqmeda, rasac verc Tavad
ifiqrebda odesme, arc sxvebi miiCnevdnen egeTi yoCaRi gogoao. is ki
uTqvamT, saamo saxilveliao, isic uTqvamT (babnavel ymawvilebs metwilad) e magis kokrebi xelSi damaWerinao, isic gauvliaT gulSi,
mTvaris savaxSmod wasvlidan mTvaris isev amosvlamde, e magasTan
makotrialao, magram is ki aravis uTqvams, yoCaRia, gasaWirisas kidev
ufro met simardes gamoiCenso: ninaTom ra dainaxa piryviTelni win
gavardnen, qveynierebaze ki sibnelem daisadgura, win wamoiwia, misma
Serxevam uremze Seyril gogo-biWebs Tvalebi daaWyetina. ninaTom
CaiCurCula `aba he, yvelani erTad saxlisaken~, amis Tqma iyo da
yvelani erTdroulad, ise gadmovidnen urmidan, TiTqos zRvis talRam napirisaken gadmoinacvlao. mSvidad, saqmianad gadmovidnen urmidan da ise gaiWrnen win, TiTqos parmaRze momRimari maspinZeli idga

95.
da RimiliT SesZaxoda: `mobrZandiT, batonebo, ra xania gelodebiT!~
is patarebic ki, mTeli dRe Tvalebidan cremli, cxviridan ki sadinari rom sdiodaT, ise mardad garbodnen, uceb dakacebul bavSvebad
igulvebdi. ninaTom Zlivs gasagonad Tqva: `daweqiT, yvelani daweqiT,
xma ar gaiRoT!~
yvelani miwas gaekrnen.
urmebi miWrialebdnen. samyaro TiTqos imisTvis ganabuliyo, urmebis Wriali ar gamoparvoda. miwas gakruli bavSvebi sulganabulni
usmendnen urmebis qaravani rodis Caivlida.
urmebi ki miirweodnen da miirweodnen, dasasruli ar uCanda,
magram arc miwas gakruli babnaveli bavSvebi iZvrodnen. qaravanmac
rom Caiara, ninaTo wamojda, xmadabla Cailaparaka, `axla ki adeqiT!~ arcerTi ar Serxeula. yvelas CasZineboda.
ninaTo gairinda, urmebis Wriali kvlavac moismoda. mere isic
miwyda, da ninaTo darwmunda, Tavisufali varo.
bavSvebic Tavisufalni iyvnen.
magram is ki ar icoda ninaTom, saiT wasuliyo bavSvebi saiT
waeyvana.
ninaTo, Tumc ymawvili qali iyo, mainc kargad icoda, zamTramde
mitanebuli Semodgomis am gril Rames, trial mindorze Zili bavSvebs sasikeTos arafers uqadda. ewada, gaeRviZebina, babnavisaken mimaval gzas droulad davadgeTo. Mmere ki gadawyvita, cotas vadroveb, rac dRes amaT tanjva-vaeba gamoiares, Tvalis moxuWva uTuod
waadgebaT, iqneb Rone moikrifon, Tavi mxned igrZnon, im siarulsac
xom Zala undao. gaqcevam, gansakuTrebiT ki bavSvebis monobidan daxsnam, imodena sixaruli mohgvara, mTeli dRis tanjva-gansacdeli
burusSi moeqca. ara, ar daviwynia, axsovda im simwares ra daaviwyebda, magram ganTavisuflebis sixaruli, miT ufro bavSvebisa, im
tanjvisgan ancalkevebda, sjabnida kidec mas. aba, naxeT, amden bavSvs
Tavisufleba daubruna da axla soflisaken mSobliuri babnavisaken
mihyavda. rasakvirvelia, es sixaruli ufro Zlieria, vidre dilas
gancdili vaeba.
axla ki samSvidobos gasuli, ganTavisuflebuli ymawvili qali
modunda, sxeuli moeSva, quTuToebi lamis erTmaneTs ewebeboda, Zili
eZaxda, iTrevda, ninaToc minebda. cota xans Tvals movxuWav, amasobaSi mTvare ivaxSmebs, gamobrZandeba, qveynierebas gadmoxedavs da
savali gzac gagvinaTdebao.
Zili moeria Tu ara, sizmris morevSi Sescura da naTani dainaxa.
mdinaris iqiTa mxares idga, mis irgvliv batknebi balaxs wiwknidnen.
naTanma dainaxa, gauRima, xeli dauqnia, saxegabadruli da sxivmosili
mdinarisaken wamovida. ninaTos xels uqnevda da gadmosZaxoda: `movdivar, ra xania dageZeb, Sensken movdivar~. modioda kidec. ninaTo
kargad xedavda, naTani ramodena nabijebs dgamda. goliaTis aRnagobisa ar iyo, nabijebi ki devistola hqonda. imodena fexebi mouCanda,
Cemamde samiod nabijiRa akliao, ase fiqrobda ninaTo, naTani ki erT
adgilze idga arc qari akavebda, arc wyali, nabijebsac dgamda,
magram adgilidan mainc ver inacvlebda.

96.
naTanis momlodine guli sixaruliT avseboda. aha, axla daiZvris, samiod nabijic da Cems gverdiT iqnebao, es sixaruli lamis
yelSi mobjenoda. is avismomaswavebeli SfoTi, Tu gangaSi swored am
sixaruls eZgera. rom gekiTxaT, ra hqvia am SeSfoTebas, ra saxis
aris, an ram Sehqmnao, ver gipasuxebdaT. Rmuilma aaforiaqa ase, Rrenam, kbilebis RrWialma, Tu yefam? ara, ver gipasuxebdaT, radgan ar
icoda, ver Camxvdariyo. saidan, rogor gaCnda es SfoTi, gangaSi? ai,
ai, kbilebis RrWiali! grZeli, TeTri kbilebis RrWiali? ninaTos
jer Tvalic ar gaexila, ukve icoda, ra saSineli gansacdeli daatyda Tavs. es gansacdeli ara mxolod mis sixaruls aqarwylebda,
amaoebis WaSi gadauZaxebda, sicocxlesac safrTxes uqmnida. ki, misi
sicocxle bewvs Camoekonwiala. misi? yvelasi erTad. im bavSvebsac,
romelTa monobidan daxsna aseT sixaruls aniWebda.
`mglebi, mglebi!~ ikivla ninaTom da wamoxta. `Cqara, Cqara!~
bavSvebi umal wamoiSalnen. win gavardnen. mardad garbodnen. mas
uswrebdnen, Tan erTmaneTs SeSfoTebuli auwyebdnen: `aba, he, mglebi
mogvdeven~. drodadro ninaToc SesZaxoda Cqara, Cqarao, Tumca, kargad grZnobda (ver xedavda, kvlavac sibnele idga.) patarebi masze
win garbodnen. mglebi ki, TiTqos vinmem ase ubrZanao, erT mwkrivSi
Camdgariyvnen da ZunZuliT moiwevdnen win. verc ifiqrebdiT, gaqceulT mosdeveno. ubralod, xuTi Tu Svidi sakbilos kvalSi Camdgari
mSieri mgeli velze arxeinad moiwevda win, mglebi imdenad darwmunebulni iyvnen, eg bavSvebi versad gagveqcevian, sad wagvivlen, irgvliv Cveni saufloa, egeni Zalian male moiqancebian, Caikecebian da
mainc Cveni arCivi gaxdebiano, arxeinad misdevdnen bavSvebs. arc Cqarobdnen, arc Seyovnebis survili gasCeniaT. isini mirbodnen, eseni
misdevdnen dinjad auCqareblad, fexdafex misdevdnen. mglis saqme
xom sirbilia.
ninaTos bavSvebi win uZRodnen. garboda. mis sirbils imaze fiqri
misdevda Tan, Tu ratom ar sCanda mTvare: vaxSami gaugrZelda? amodena vaxSami ra ambavia, amdens ras sWams es dalocvili pirbadri, an
iqneb, vidre gveZina, ivaxSma kidec, gamovida, qveynierebas Tvali gadaavlo, gaiar-gamoiara, ra darwmunda yvelaferi rigze ariso, ukan
mibrunda, an dasaZineblad wavida? Cven rom am sibneleSi gavrbivarT,
verafers vxedavT, es arafrad anaRvlebs? ai, bavSvebi, rom mglebisgan Tavdaxsnas lamoben, amaze ras fiqrobs, ratom arafers iRonebs?
ninaTo ver amCnevda, morbenali ymawvili qali verc SeamCnevda,
amas cis cqeraSi gawafuli modaraje Tvali sWiroda, cas silurje
epareboda, qveyanas sinaTle eufleboda. ganTiadi SeumCnevlad, magram mainc dgeboda.NninaToObavSvebis fexis xmiT, wamoZaxilebiT xvdeboda, rom mis win garbodnen, Torem vercerTs ver xedavda.
da uceb... raRac Seicvala, raRac sul sxvagvarad datrialda.
daeca? ninaTom zRarTani moadina? ara, es dacemas ar hgavs, raRac
sxva... sul sxva... fexi... fexi... rogor daartya, ara daaxeTqa! ras?
ras daartya? sad aris ninaTo? cxadia, aRar garbis. cxadia, bavSvebi
mis win aRar mirbian, verafers xedavs... verc iq xedavda, sirbilisas,
magram axla... fexi daucda? Tu fexi fexs wamosdo da daeca? Tu

97.
daeca, mglebi sadRa arian, mglebi ratom ar wamoadgnen Tavs, ratom
ar glejen... ratom... aha, ager... sadacaa movardebian, axlave, am wuTSi, dauyonebliv... erTi, ori, sami... mglebis fexis xma axlovdeba,
modian... fexs msubuqad adgamen miwas, imodenani arian, imodena sxeuls
miarbenineben, maTi sirbilis ritmuli xma moismis... ai, axlovdeba
maTi xma... gamozomili nabijebis xma... ager arian ninaTom Tavi
daxara, Tvalebi moxuWa, isedac verafers xedavda, simwrisgan moxuWa
da yvirili morTo. eee... eee! TiTqos es yvirili, sasowarkveTili,
ganwiruli adamianis SeZaxili ixsnida... mglebis Tavdasxmisagan daicavda... ara, ara, kargad icoda, yvirili, raodeni sasowarkveTilebis
maCvenebelic ar unda yofiliyo, mglebs ver Seakavebda, mglebis Tavdasxmisagan ninaTos ver daicavda, sxva ramis gamo gahkioda ase, sxva
ramis gamo daxuWa Tvalebi garemoSi, romelSic isedac verafers
xedavda: ar undoda daenaxa, mglebi rogor daiwyebdnen mis glejvas.
amis gafiqrebac ki Semzaravi iyo da gahkioda.
`eee... eee!~ ninaTom igrZno, rom xma daxSul wreSi trialebda,
misi yurebis irgvliv. amodena kivilma sunTqva Seukra, sunTqva veRar
mihyva kivils da gaCumda. dadumda Tu ara, irgvliv dumilma daisadgura. gaukvirda, siCume eucxova, miayurada. ara, gamefebul siCumes
kvlavindeburad arRvevda mglebis fexis xma... ritmuli svla mglebisa, magram axla es xma ki ar uaxlovdeboda... Sordeboda. ki, xma
Sordeboda. ai, misi zurgis mxridan modioda mgelTa fexis xma. igi
TandaTan Sordeboda... ai, miwyda kidec... mgelTa fexis xma sulac
aRar ismis... es ninaTos guliscemis xmaa... ninaTos guliscema ismis
ase... Tvalebi gaaxila. kvlav verafers xedavs... Tavi wamoswia, ara,
verafers xedavs. wamodga, araferi Cans, xelebi gaSala da... gamxmarma miwam, xelisgulebi daukawra, `sada var?~ gaifiqra isev. xelebi
kvlav gaSala, gamxmarma miwam rom isev daukawra xelis gulebi da
xeli gaayola miwas, umal mixvda, ormoSi Cavardniliyo. `ormoa Tu
xaro?~ Tavis Tavs ekiTxeboda, cxadia, xaroa, xaros soflebSi Txrian, tyveTa Sig Casayrelad, mitovebuli, miviwyebuli xaro? ninaTos
sixaruli daeufla... gadarCenis sixaruli, gamodis, sofeli axloa, an
iqneb, sofelSia ukve qarTlis romelime sofelSi. mglebi verafers
daakleben. mglebma Caiares, mglebi xaros gascdnen, bavSvebi? bavSvebi
sofelSi Seaswreben?
ninaTom isev yvirili morTo, yviroda, magram... misi yvirili
aravis esmoda. arc mglebs, imaT ra xania gairbines, aqauroba dastoves.
namoraZis gamoxedva
erTi kvira, metic, gavida mas Semdeg, rac danieli imaT gaendo,
vinc Rirseul, sando israeliSvilebad miaCnda da dResac moTminebiT
elodeba maT, magram ar sCanan, arc uars amboben, arc Tanxmobas
acxadeben... danielma kargad icis, qarTveli ebraelobis sifrTxilis
ambavi, isic icis, Tu raoden rTulia am sifrTxilis daZleva. amitom
aris ase mSvidad.
orSabaTs, SaxriTis damTavrebisTanave Cveulebiv, zugdids gaemgza-

98.
vra. aq sawarmos mimxedavad erTob wesieri kaci noko maisaia
hyavda. amitomac kviraSi orjer Tu ara, erTxel mainc Cadioda. Sin
mzis Casvlis xans mobrunda, piri daibana da is iyo sadilobas unda
Sesdgomoda, WiSkarma gaiWriala, ezoSi viRac Semovida, danielma
fanjaraSi gaixeda da elda eca.
ribka, siforiko! iyvira danielma.
ribka iqve idga, samiod nabijze, salaTas amzadebda, siforiko
meore oTaxSi kiTxulobda.
ra iyo, Se kaco, guli amomivarda!
glaxad ari saqme, uSiSroeba momadga. ojaxs mimixede, ar daibneT!
ribka gaognebuli miaCerda qmars. karze kakuni gaisma. danielma
gadawyvita ukana karidan gasuliyo. ezodan orjonikiZis quCaze gavidoda, iqidan ki... gadadga kidec nabiji karisaken, magram vera, fexi
ver wadga fexi ar daemorCila. im kacma isev daakakuna, danielma
ki ribkas aniSna, meore oTaxSi gadio. ribka ise iyo dabneuli,
mezobeli oTaxis nacvlad, karisaken gaeSura. `aqeT~ xmadabla Tqva
danielma. ribka gavida, Tavadac gadadga nabiji, rom ukana mxares
gasuliyo da im kacma, karic SemoaRo.
kai gamarjoba Tqveni! SesZaxa mxned me uSiSroebis kapitani
makalaTia var, Sen xom xar daniel qoeniSvili, ikiTxa, pasuxs arc
daeloda, ise Tqva gamomye erTi Tu kaci xar!
ra xdeba? daniels ena Zlivs moutrialda.
mTeli dRea gelodebi, namoraZes unda Seni naxva!
`namoraZe uSiSroebis komitetis Tavmjdomare, daiwyo daniel
Seni tanjva-wameba. dateuliyavi SenTvis, am gaSlil kar-midamoSi,
ra gaklda: farnasa,* qabodi* Tu ra! midi axla namoraZesTan!~
zariviT gaisma viRacis SeZaxili.
daniels sxeulSi tkivilma dauara, mTeli sxeuli ise gauxurda,
TiTqos eleqtronis qsels miuerTeso, ofli moedo ara mxolod
Sublze, mklavebzec, mkerdze, mucelze igrZno civi ofli. umweod
ikiTxa:
ra miTxari?
namoraZes unda Seni naxva, Cvens naCalniks, wavideT, aba, he!
aa... viqtor pavloviCs? xo mSvidobaa?
me ra vici, es kaci saCqarod momiyvaneTo!
kai, moval, axlave moval, SevWam raRacas da geaxlebi, axla
Semovedi saxlSi TiTqos sxvaTaSoris Tqva danielma.
droze, gelodeba is kaci! Tqva makalaTiam da gavida.
danieli dajda. wyali dalia. fiqrs misca Tavi. `orjonikiZis
quCaze Tavisi kaci eyolebaT dayenebuli, iqidan ver gaval, ar
gamova. saxlis winac iqneba daraji. eseigi, ra gamodis. aha, manqaniT,
ezodanve manqaniT...~ magram... magram... gaqceva Tu mainc gamovida...
ribka! SesZaxa.
________________
*farnasa Semosavali
*qabodi pativiscema

99.
coli uxmod Semovida.
ojaxSi ra gvaqvs, ra ari mosavleli?
araferi, yvelaferi gatanilia da movlili.
me axla mivdivar, meZaxian, ar daibneT, biWebi rom movlen,
uTxari, frTxilad iyvnen. wyali isev dalia da imaze daiwyo fiqri,
Tu romelma daRupa iakobma, isrom Tu besam? iqneba, aron
mixelaSvilma? undoda scodnoda, saidan modioda Ralati. yovel
maTgans kidev erTxel moavlo gonebis Tvali. vercerTi ver gaimeta.
iqneba, romelime amaTganma cols hkiTxa, ra vqnaT, israelSi wavideT,
Tu arao da... colma... cols ar gauCerda pirSi sityva? ki, ase
iqneba, Torem, Ralats arcerTisgan ar eloda.
danieli samzareuloSi Sevida, Taroze Semodgmuli qvabebi SeaTvaliera, erT-erTSi xeli Cahyo, wiTeli Tumnianebis sqeli Sekvra
amoiRo, jibeSi Caido da isev ribkas dauZaxa: `aba, wavedi me, gagagebinebT sadac viqnebi, manqaniT gaval ezodan, WiSkari Cakete.~
manqanaSi rom jdeboda, makalaTia dainaxa WiSkarTan idga.
rad ginda manqana, ager ari, aTi wuTis savalze!
danieli mixvda, rom gza moWrili hqonda, magram ara, ase iolad
ar danebdeba uSiSroebas. makalaTia vin ari, rom daniels cxovrebis
gza mouWras. im jibeSi, romelSic qvabidan amoRebuli wiTeli Tumnianebi edo, xeli Caiyo. `aha, es Sen, namoraZes ki uTxari, ver vnaxe.
qalaqSi ar aris-Tqo~. daiZra kidec makalaTiasken, jibeSi xelCayofili midioda, rom fuli uceb Caedo mis xelSi, ai, miuaxlovda kidec
da, swored am dros movarda samuSia esec uSiSroebaSi muSaobs,
icis danielma, es religiis sakiTxebs ganagebs, beiT qneseTSi bare orjer movida. `ra xdeba, gelodebaT adamiani, mTeli dRea gelodebaT!~ SesZaxa. ver gaigebdi, makalaTias sayvedurobda, Tu daniels.
`ai, movdivarT~, Tqva makalaTiam. `moicaT, raRaca damaviwyda, axlave moval~ Tqva danielma, Tumca, aRarc ki icoda, ra unda ekeTebina,
saiT gaqceuliyo. `yovel mxriv moWrilia gza~. mainc Setrialda,
magram viRam acala Sebruneba, samuSiam mklavSi waavlo xeli, `eCqareba kacs, ra dros macale, damicadea, wavediT!~ danieli ezodan
gaiyvana da gzas daadgnen.
daniels xsnis yvela gza moeWra.
axla uSiSroebis komitetis Tavmjdomaris namoraZis winaSe
unda warmdgariyo.
namoraZeze ambobdnen, aseTi Cekisti mTel saqarTveloSi ori-sami
Tu ariso. `eg rom kacs TvalebSi Caxedavs, mxolod imas ki ar kiTxulobs, rac mis sulSi am wuTSi xdeba, imasac, ra moxdeba ori
saaTis Semdeg~. `namoraZe? ubedurze ubeduri!~ `rava namoraZesaviT
miyureb!~ imasac ki ambobdnen, namoraZis qalaqis pirvel kacsac eSinia, roca moindomebs, maSin gaaubedurebso. daniels da mis sanaTesaos ki am kacis gansakuTrebuli siZulvili hqonda: namoraZem uSiSroebis organoebSi samsaxuri samxreT oseTis avtonomiur olqSi daiwyo xarkovSi specialuri saswavleblis damTavrebis Semdeg, aq
gaunawilebiaT. qalaq stalinirSi. mamacobisa da sazriani moqmedebisaTvis male dauwinaurebiaT. staliniris mosaxleobam am mamacobas

100.
da sazrianobas male daarqva Tavisi saxeli: `cxoveliviT daundobeli da uxsenebeliviT Wkviani~. ai, es kaci stalinirSi male religiis gadmonaSTebTan brZolis ganyofilebas Cauyenes saTaveSi. axalgazrda kaci iyo, icoda, Tu Tavs ar gamoiCenda, verafers eRirseboda.
ganyofilebis xelmZRvanelad daniSnulma namoraZem dainaxa, rom
verc veravis SeebrZoleboda: olqSi yvela eklesia iavaqmnili iyo,
mRvdlebi an gadaesaxlebinaT, an iseTi tanjva-wamebiT gaeparsaT,
wirva-locvaze ki ara, sulis gadarCenaze fiqrobdnen. namoraZes
hqonda signalebi, egeni mainc crurwmenis gzas adganan, qristianul
moZRvrebas erTgulebeno, magram signalebi ar dasturdeboda.
namoraZes staliniris ebraeloba da maTi sinagoga SerCa xelT.
eseni ise dadiodnen sinagogebSi, ise gamalebiT loculobdnen, TavianT dResaswaulebsac ise aRniSnavdnen, TiTqos kvlav mefis ruseTis
imperiaSi cxovrobdnen TiTqos dedamiwis erT meeqvsed nawilze
kacobriobis maradiuli gazafxuli ar dawyebuliyo. saqme is gaxlavT, rom stalinirSi didZali ebraeloba cxovrobda. am dros am
qalaqSi osebi sanTliT unda geZebna qarTvelebi, ebraelebi da
somxebi, ai, vin avsebda, acocxlebda qalaqs, sinagogebi adridanve
Sendeboda, mravldeboda ebraeloba. loculobdnen mSvidad, uxmaurod, yvela xedavda, Tu rogori ofliT sWamdnen lukmapurs da
rogor erTgulebdnen TavianT RmerTs, arc aravis awuxebdnen. amitom,
aravin amCnevdaT. bolSevikebi rom eklesiebs daerivnen, sinagogisaken,
ebraelobisaken arc aravis gauxednia arc iyvnen SesamCnevni
uxmaurod cxovrobdnen da loculobdnen. amitom, im mZime wlebis
represiebma ebraelebs gverdi auares. ai, am dros daawinaures
namoraZe. namoraZem dainaxa, rom saqme aRarafri aqvs axalgazrdebi
umisodac darbian quCebSi da gaiZaxian `Zirs eklesia~, `Zirs mRvdlebi!~ ai, ebraelebi ki yovel dila-saRamos loculobdnen.
namoraZem dainaxa: ebraul mosaxleobaSi bejiTad unda emuSavna.
kargad, yoCaRad irjeboda, wuns ver dasdebdi, magram... es ebraelebi
erTob ucnauri xalxi aRmoCnda. namoraZes sul Tavs ukravdnen,
`marTals brZanebT~, `WeSmaritebas RaRadebTo~ uRimodnen, gaocebisa,
Tu aRSfoTebis niSnad, Tavs gaaqnevdnen, ase rogor SeiZlebao, magram saRamos, Tu gamTeniis xans, isev salocavisken eSurebodnen. namoraZem dainaxa, rom mTeli misi garja amao gamodga ebraelebs mainc
salocavisken hqondaT Tvali da yuri. viRacam uTxra, verc verafers
gaxdebi manam, sanam im wvergaburZgvnil bneleTis mociqulebs ar
moaSoreb am qalaqs, religiuri fanatizmiT swored eseni rabinebi
avseben staliniris ebraelobaso.
namoraZem marcxis mTavar mizezs rom miagno, axali ZaliT aRivso, axla ara mlocvelebze, aramed xaxmebze miitana ieriSi. nu loculobTo, gaafrTxila. isini mainc loculobdnen, iseve ikribebodnen,
rogorc adre da RmerTs Svelas evedrebodnen. namoraZem, gadamWreli zomebi unda miviRo religiuri fanatizmiT aRsavse xaxmebis winaaRmdego da moqmedebis nebarTva iTxova. ar daukaves misces. gadamWreli zomebisaken mimavali pirveli nabiji is iyo, rom beiT qnesesebs boqlomi daado, darajad operrwmunebuli daayena da ubrZana `is

101.
ebraeli, romelic as metrze axlos miekareba sinagogas, CemTan moaTrieo~.
im dRis mere sinagogis siaxloves ebraelebi ar gamoCenilan, saerTod ar ekarebodnen sinagogas. namoraZe gamarjvebas zeimobda. pataki dawera bneleTis mociqulni davamarcxeT, ebrauli mosaxleobis
komunisturi suliskveTebiT aRzrdas unda mivyoT xeli, maTi salocavi saxlebi ki mizandasaxulad gamoviyenoTo.
es pataki staliniris uSiSroebis komitetis ufross sanikiZes
rom Seutana, sanikiZem yuradRebiT waikiTxa, gaiRima, qaRaldi ujraSi Casdo da Tqva (piridan Rimili ar Sordeboda):
amxanago namoraZev, Tqvens pataks cnobad vRebulob. am sakiTxze
erTi Tvis Semdeg visaubroT. namoraZe rom uZravad ijda, sanikiZem
gaimeora erTi Tvis Semdeg.
namoraZe gaRizianebuli iyo: sanikiZem ar Seaqo. ,,arc momaval
gegmaze mesaubra. ebraelebi xom gavxade antireligiuri, ratom ar
Semaqo, zemdgom organoebSi ratom ar gagzavna pataki, Cemi warmatebis Sesaxeb?~ brazobda. Ooriod kviris Semdeg sanikiZem ixmo, oTaxSi
erTi farTo saxiani, momRimari, didmucela kaci ijda.
es amxanagi janikoa, Cveni sportuli sazogadoebis xelmZRvaneli, mwvrTneli moZme ebraeli eris warmomadgeneli sanikiZe
amxanag janikos moubrunda gTxov religiis saqmeTa kurators moaxseno yvelaferi. janikom gaiRima da Tqva:
egrea ra, mainc loculoben.
namoraZe janikos gaognebuli misCereboda.
ebraelebze geubnebi, sinagogidan xom gamoyareT, oTaxebi daiqiraves, binebSi loculoben.
namoraZes lamis Tavbru daexva. sanikiZe ironiulad iRimoda.
tyuilia, ar SeiZleba! iyvira namoraZem.
sanikiZes ki gaecina:
tyuili imitom ggonia, magaT ar icnob!
ra ari tyuili, Tu ginda, saRamos wagiyvan! wamoiZaxa janikom, mere naTqvami uceb gaaswora ara, misamarTebs getyvi, me rad
unda wamovide. ojaxebSi ikribebian da iq loculoben. rad minda me
magaTi locva, egeni male Cems Svilsac daawyebineben locvas.
im saRamos namoraZem Svidi xaxami daapatimra TeTrwvera, momRimari xaxmebi. Svidives locvis Jams waavlo xeli da uSiSroebis
komitetis sardafSi Cayara. amaTSi yvelaze uxucesi 82 wlis
filxaz xuxaSvili, danielis biZa iyo dedis Zma.
filxazs dapatimrebis dRidan erTi kvirac ar ucocxlia. dakiTxvisas gardaicvala, misi yvirili cas swvdeboda gamCenma es mudara
Seismina da TavisTan gasamxneveblad ixmoo.
danarCeni eqvsi xaxami cimbirSi gadaasaxles iqedan arcerTi ar
dabrunebula. janiko ki Temis xelmZRvaneli gaxda, eg qarTul-ebrauli urTierTobis didi mexotbea, xalxs kargad gauZRvebao, magram
sabralo, oriod TveSi, erT dilas Tavissave loginSi micvalebuli
ipoves, ZilSi gaparuliyo. namoraZe ki centrSi gadaiyvanes. saqarTvelos uSiSroebis saxelmwifo komitetSi erTi patara ganyofileba

102.
Caabares. swored magisi meTaurobiT xdeboda Tbiliseli xaxmebis
dawiokeba. mere ki aq gadmoiyvanes. saqarTvelos meore qalaqis uSiSroebis xelmZRvaneloba uboZes.
danieli namoraZes saqalaqo RonisZiebebze xvdeboda. xeli ki
arasodes CamourTmevia, mis danaxvaze Zia filxazi agondeboda.
cisferTvaleba kaci, TeTri wveri mkerdamde rom wvdeboda da bavSvebisaTvis jibeSi yovelTvis edo karameli. danieli namoraZes Tavs
aridebda umal gaecleboda im adgils, sadac is gamoCndeboda.
am fiqrSi iyo danieli uSiSroebis komitetis rkinis WiSkars rom
moadgnen.
WiSkarze didi abra ekida, zed rusulad ewera: ,,ucxoTa Sesvla
sastikad akrZalulia!~ `Semwuxebeli mogikvda! gaifiqra danielma.
netai, Tavisi nebiT, vin moadgeba am kars~.
mesame sarTulze aiyvanes. wiTeli Tumnianebis dasta jibes uwvavda. rom gamCxreken da mipovnian, ra vuTxra? am fiqrSi iyo, tualets rom gauares. `iq Sesvla xo SeiZleba, erTi wuTiT~ Tqva danielma da pasuxs arc daeloda, tualetisaken gaemarTa. Tumnianebis
dasta wylis faifuris yuTis ukan Seakvexa, moSarda da gamovida.
Cqara, Cqara! samuSia ukve namoraZis kabinetTan idga, daniels Sig SeuZRva. namoraZe raRacas kiTxulobda. mere Tavi aswia,
daniels daacqerda. karga xans Sescqeroda, daniels misi mwvane Tvalebis mzera guls umRvrevda da ufals uxmo mSvelelad. `riba
adonai, eT iribai, lexam eT lexamai~, `riba adonai, eT iribai lexam
eT lexamai~ `riba adonai, eT iribai lexam eT lexamai~*.
fsalmunis moSveliebam daamSvida, namoraZes Tvali gauswora,
`Cemi gulis zraxvas gamCeni gadaafarebs xels da es verafers
dainaxavs iciT xom, ratomac mogiwvieT? Tqva namoraZem karga
xnis Semdeg. danielma mxrebi aiCeCa ar uTxariT?... samuSias
miubrunda namoraZe.
ara, amxanago, generalo, miTiTeba ar gvqonia.
namoraZe wamodga. oTaxSi bolTas scemda.
`gamCenma gadamarCina, xeli CamosarTmevad ar gamomiwoda~, fiqrobda danieli.
amxanago qoeniSvilo Tqva namoraZem, mere daniels moubrundadanieli xom? danielma Tavi daaqniaalbaT, iciT, rom
mSobliuri kompartiisadmi mtrulad ganwyobili Zalebi am bolo
dros Zalian gaaqtiurdnen. gansakuTrebiT gaaCaRes muSaoba ebraul
mosaxleobaSi. sionistebi sabWoTa ebraelebis gabriyvebas cdiloben...
aha, gaifiqra danielma axla iwyeba mTavari. pasuxi? pasuxi
ra maqvs? ,,tyuili, tyuilia yvelaferi! ar vici, ar mesmis, ver
vxedv~.
namoraZe ki ganagrZobda:
xval Tbilisidan Camodis partiis centraluri komitetis
leqtori, amxanagi abriko. Tqven, rogorc saqalaqo sabWos deputats,
___________________________________________
*,,riba adonai, eT iribai lexam eT lexamai~ ,,edave,
ufalo Cems modaveebs, ebrZole Cems winaaRmdeg mebrZolT~.

103.
Segnebul kacs, gevalebaT: pirveli: SeamzadoT qalaqis ebraeloba,
nu wamoegebian sionistTa ankesze, meore: amxanag abrikos Sexvdnen ise,
rogorc ekadreba partiis cekas leqtors. mesame: Tu vinme sionistTa.
ankess wamoegeba, uSiSroebis komiteti saTaveSive aRkveTs yovelgvar
mcdelobas. gaafrTxileT xalxi.
namoraZe gaCumda, oTaxSi uxmod mimodioda.
gasagebia, amxanago daniel?
daniels cxadia, yvelaferi esmoda, magram veraferi gaego. ver
xvdeboda, Tu ras laparakobda es kaci. igi Cxrekas, dakiTxvas eloda, es ki... midi-modioda da laparakobda. mis gonebas axla miswvda,
Tu ras ambobda namoraZe, abrikos stumrobac axlaRa gaigo.
xom icnobT abrikos? daniels namoraZis kiTxva Caesma.
Soridan, ebraeli kacia.
sabWoTa moqalaqea xazgasmiT Tqva namoraZem.
danieli mixvda, Secdoma momivadao, gamosworebas Seecada:
televiziaSi gamodis, yoveldRe vxedav.
partiis erTguli jariskacia, misi ideologiis mtkice daraji,
mas aqvs seriozuli, mecnierulad dasabuTebuli mosazrebebi
israelis agresiaze arabuli samyaros winaaRmdeg. gadaeciT xalxs,
pativiscemiT miiRon uSiSroebis komitetis xelmZRvanelma daniels
marjvena gamouwoda aba, kargad iyaviT!
daniels lamis TvalT daubnelda, igi ver gaekareba im xels,
romelic Zia filxazs wverSi swvda, aglejda. ara, ara, ikivlebs,
iyvirebs danieli da am xels ver gaekareba!
uceb iseTi ram Tqva, sixarulisagan Tavad gaubrwyinda saxe:
ki, batono, ki, batono, mara egzema maqvs, xeli... ar gadagedos, Torem rogor ara, ar iqneba!
TvalebSi SiSCamdgarma namoraZem xeli umal ukan waiRo:
mibrZandiT, mibrZandiT da mixedeT davalebas!
namoraZis kbinetidan gamosuli Ddanieli tualetTan Sedga.
nuRa Sewuxdebi, gaval me marto, erTi wuTiT aq Sevivli da
gaval, nuRar SewuxdebiT Tqven! uTxra danielma samuSias kacs
ro asaki moereva xo ici...
samuSiam gaicina.
Tu am Senobidan gasvlas marto moindomeb, aTi-TxuTmeti weliwadi ver gaxval. Sedi, aq var!
danieli tualetSi Sevida, faifuris yuTis ukan SekuWnuli fuli gamoiRo, erTi aTmaneTiani dafxrewiliyo, nakuwebad aqcia, unitazSi ar Cayara, vin icis, amaT sad ra aqvT mowyobili, xo ver gaigebo da jibeSi CaiCurTa. icoda, uSiSroebis komiteti Tvals miadevnebda, daniel qoeniSvili, Tu rogor asrulebda mis davalebas.
amitom saRamos, minxis locvis Semdeg, jamaaTs gamoucxada, xval
saRamos abriko gvestumreba partiis erTguli da erTob dafasebuli kaci. yvelam unda movusminoT, aravin daakldeso.
locvis Semdeg beiT qneseTidan gamosvlisas koWlma menaxemma
xiTxiTiT Tqva:
dafasebuli, xom? magisi Tavi nu momikvdeba!

104.
viT ebraelT dadevnebuli egviptelni.
danis bahas mokveTili Tavi mosvenebas ar aZlevda, sul Tvalwin
utrialebda. cionSi mobrunebulma bindis CamowolisTanave fardags
miaSura: daviZineb da im abezar suraTs moviSorebo, magram fardagze
fexebi nebisamebr gaSala da Zilisaken hqna piri Tu ara, bahas gabanjgvlili Tavi misken gamogorda. gadabrunda, mxari icvala, Tvalebi
gaaxila, mere isev daxuWa, is Tavi mainc misken mogoravda. gadaWrili ZarRvebidan ki sisxli moTqrialebda.
dilas moTenTili wamodga, beiT qneseTSi lamis uZinari wavida.
SaxriTis damTavrebisTanave xaxam eudasTan da ioSuayTan ganmartovda da erTi fraziT Tqva yvelaferi: `ara, magaT mSvidoba ar undaT,
egeni am sofels arc mospoben da arc acocxleben. imisTvis sWirdebaT, Tavad rom iyvnen maZRrad, manam sanam sofeli gauZlebs~.
xaxam eudam pasuxi ar gasca. arc ioSuayma. karga xnis Semdeg ikiTxa: `ra ekuTvnis xalxs, mSvidoba rom ar swadia? sxva ra gza gvaqvs?~ amjeradac uxmod isxdnen, pasuxi arc xaxam eudas miucia, arc
ioSuays. dani Tavis gegmas rom acnobda, euda TavCaqindruli usmenda,
fiqrobda. ioSuayma Tavi aswia, danis Tvali gauswora da Tqva: `ar
gamova ase, Cvens qveyanaSi, Cvens xalxSi ar varT, sardali unda
inaxos~.
im dRes babnavSi glova hqondaT, piryviTelTa Tavdasxmisas daxocilT miwas abarebdnen. dilidan moyolebuli, damSvidobebis win
TavgaCexilT, gulgangmirulT, mucelgamofatrulT, cxadia, dastirodnen, mosTqvamdnen, magram Tvali da yuri mainc gatacebulebisaken
hqondaT. didi iyo Tu mcire, daRupulT xani dasdebodaT, qarTvelebad dakacebuliyvnen, an daqalebuliyvnen swored isini ekveTnen
mters, ewadaT ar SeerCinaT saxlebis gadawva, awiokeba da axla am
nacradqceuli saxlebis win esvenen. balRebs ki piryviTelTa Soreuli samflobelosaken mierekebodnen, iseve, rogorc marCenal cxvarZroxas qveynisTvis aRarc cocxlebi iyvnen da aRarc gardacvlilni.
mzem rom soflis yovel kuTxe-kunWulSi Seixeda, cionelebma
xidi gadmoiares. saxlebTan, Tu nasaxlarebTan Cerdebodnen babnavelebs micvalebulebi aq esvenaT mgloviareT TanagrZnobis niSnad,
mxarze xels moavlebdnen, an mzeriT amxnevebdnen: `gamagrdi, kacTa
yofa egre yofila, gasaWirs mainc ar Seepuo~. cionSi mcxovrebT sisxliT vin gaakvirvebda mTeli gza sisxls anTxevinebdnen. babnavSi
nanaxi imdenad amazrzeni iyo, lamis yoveli maTgani kbilebs akraWunebda. xaxam eudas wylis feri dasdeboda, tuCebi ucaxcaxebda da
butbutebda: `visac mSvidoba ar swadia, sisxlSi unda CaixrCos,
Tavis sisxlSi. Cemi xalxis madevar egviptelebs, gamCenma gadauwyvita: zRvam Caikra sxvaTa sisxls mowyurebulni...~ Tanos, Taxos da
maTi vaJis cxedrebs daadgnen Tavs. Tano ise iwva, gegonebodaT, ramdenime wuTiT CaTvlima, erTs Tu SeuZaxeb, fexze wamoiWrebao. biWi
dedasa da mamas SuaSi moeqciaT. jer Tano iwva, -- mere biWi, mere
Taxo saTno da mudam mSvidi Taxo. im dRis Semdeg, rac Tanos

105.
danaxviT atacebulma Tavdauzogavad icekva, mTeli sicocxle mis
Crdilad igulvebda Tavs. eamayeboda, ealerseboda, Tavs evleboda,
Svilebs uCenda, uvlida, uzrdida, mamas samagaliTod miaCnevinebda.
axla ki qmris gverdiT ise iwva, TiTqo yoveli saqme moiTava da
dasasveneblad wamowvao. saxezec simSvide aRbeWdvoda.
babnavelebma micvalebulebi naSuadRevs miabares miwas. sofelSi
dumilma daisadgura. iqneb, isic ki mosCveneboda vinmes, babnavSi adamianis modgma aRar saxlobs, micvalebulebi imqveynad daabinaves da
Tavad aqaurobas gaecalneno. saqme is iyo, rom gadarCenil babnavelebs moTqma-godebis Zalac aRar SerCenodaT.Ggana mxolod Rone
gamoecalaT, survilebic. yovel amaTganSi umweobisa da miusafrobis
grZnoba gabatonebuliyo. nasaxlarebsa, Tu naxevrad damwvari-aoxrebuli saxlebis ezoebSi uazrod dalaslasebdnen. dards ise daeria
xeli, ara mxolod is ar icodnen, Tu ras akeTebdnen, imazec ki ar
hqondaT warmodgena, ra ekeTebinaT.
magram yofam babnavelebs mainc Tavisi mosTxova: erTgan ZuZumwovaram tiriliT qveyana aiklo, iqiT kidev fexmZime qals mSobiaroba
daewyo da unda miexedaT. romeliRac saxlidan kvamli amovida keria gauCaRebiaT, cionidan isic dainaxes, viRacam cecxli nasaxlarTan mindorze daanTo adamianebs kuWi rom xelis ganZrevas ar aiZulebdeT, qveynierebas obi moedeboda. ase rom, ramdenime dReSi, babnavi amoZravda, adamianebma cxovrebisaken iqcies piri. cionelebma ra
dainaxes cxovrebas moubrundneno, amaT axla undaT miSvelebao da
babnavSi gadmovidnen. babnavelebi gakvirvebulni iyvnen, ra undaT,
mTeli soflis kacebi risTvis ayrilano. cionelebma ki, xsovnas Zala
maSin aqvs, Tu yoveldRe, yovelnairi saqmis keTebisas mogyvebao -isini gzamarTals daadgnen, cocxal adamians ki xsovnis garda, cxovrebac sWirdeba, arseboba gana mxolod sunTqva, Sromis wyurvilia,
am dros yvelaze didi Svela Sroma ariso.
jer naxevrad damwvar saxlebs miadgnen, babnavelebs soflis Senebis arc xalisi hqondaT, arc Zala, amitom erTob gulgrilad
Sescqerodnen cionelTa muyaiTobas. erT xans es muyaiToba aRizianebdaT kidec, magram ramdenime dReSi xeli gamoiRes: iqneb, Seneba, marTlac, mkurnali gamodgeso. maTs ezo-kars modebul cionelebs esenic
SeuerTdnen.
soflis yovel kuTxeSi waldis cemis xma ismoda, raxan xeli mivyaviT, iqneb, Tovlis mosvlamde WerqveS vigulvoTo Tavi.
im dReebSi babnavSi gansakuTrebuli sxva araferi momxdara
yvela erT saqmes akeTebda: xeebs Tlidnen, Corknidnen. gadaxurvisaTvis morebs ezidebodnen, wvalobdnen, radgan owinari kargad ver
gaemarTaT, beCo gzas misCereboda, iqneb, vinme iseTi gamoCndes es
gamamarTvinoso. TiTqmis TavisTvis Cailaparaka: ,,neta, vin modis?!~
sxvebmac gzas gaxedes rabi eudam mze xeliT moiCrdila, momavals
miacqerda da Cailaparaka: ,,ega qalsa hgavs, raSi gamogvadgeba!~
tuia xis mors gaSorda, oriod nabiji gadadga, gzas daJinebiT Sescqeroda, mere iqiT gaiqca, saidanac ucxo modioda.
tuia nabijs uCqarebda, Tan yviroda ,,naTua, naTua-meTqi, deda-

106.
da butbutebda: ,,Svilo, Svilo,

kaco!~, naTua ki ukan mosdevda


Cemo sixarulo!~
erT dRes cionSi xma dairxa, aRarcerTi cioneli ar gadavideso
babnavSi. xaxam eudas miadgnen, Sen giTqvams, aRar gadavideT, sakmarisia, rac gavisarjeTo. marTalia, egre vTqvio, daadastura xaxam
eudam. eg rogor, is xalxi egre Sua gzaze davyaroTo?! xaxam eudam
ki Tqva: `imaT gana, Seneba ar ician, Cven ukve vqeniT is, rac gvewada
mwuxarebidan Sromisaken movatrialeT, Torem cremlisRvra Zlier
moereodaT. awi uCvenodac kargad gauZRvebian saqmes~.
Tano, ioSuayi, da dani orSabaTs dilidanve dedaqalaqisaken
mimaval gzas daadgnen. mcxeTas naSuadRevs CaaRwies. sardlis samosaxlos rom miadgnen, erTob cqviti, xmal-xanjalSi damSvenebuli ymawvilebi gamoegebnen: `tyuilad SewuxebulxarT, ukan gabrundiT, sardali yovel uqme dRes, Tu omi ara gvaqvs, an saomrad ar vemzadebiT, megobar-mezoblebSi qeifad jdeba. dRes mefis garda, mis Sewuxebas veravin gabedavs, mxolod mefes aqvs ufleba uxmoso~. Tanom ar
daayovna, omi rom gvaqvs, mteri rom gvarbevs, imitomac movsulvarT,
sxva dros ginaxivarT? mag Cvenma keTilma kacma sardalma
mamaCemi Tanos ambavi rom icodes, gana, egeT simReras SemosZaxebso.
sardali Tavad gamobrZanda. Tanos SesZax: Cven vberdebiT, Sen
kvlavac Wabuki rogora xaro, roca Tanom moaxsena, is mama iyo Cemi,
mterTan brZolisas daeca da iudevelebTan erTad saTaTbirod Senken
gamovwieTo, sardali erTxans uxmod idga, mere xmadabla Tqva, Sin
SemodiTo da Tavad gauZRva. axla veRar icnobdiT: araferi hqonda
saerTo im momRimar, Tanos danaxviT gaxarebul kacTan samiod wuTis
win rom Seegeba mosulT. axla maTs win mxrebSi TavCarguli, avadmzirali kaci midioda. ver ityodi, saxeze mrisxaneba aRbeWdodao,
Tavad iyo mrisxaneba.
momcro oTaxSi dasxdnen. Tanom auCqareblad uambo is, rac moxda, sardali TavCaqindruli usmenda. Tanom rom saubari daamTavra,
ioSuaysa da danis miapyro mzera da xmadabla, kbilebs Sua gamoscra:
`aba, axla is miTxariT, Tqven ra hqeniT, riT SeegebeT mtersa~. roca
ioSuayma Tqva `Cven arc araferi gagvigiao~, mis TvalebSi brazi
gakrTa, ,,Tqven mand imisTvis ara xarT, mxarTeZoze iwveT da momxdar
ambavs igebdeT~ Tqva ukmayofilo sardalma. `piryviTelTa parpaSi
unda dasruldes. magitomac movediT, uTqvenod ki...~ danim winadadeba
ar daamTavra. `ra uCvenod? risi Tqma gwadia?~ kvlav ukmayofilod,
braziT aRvsilmac ki, ikiTxa sardalma. danis dawyebuli winadadeba
ioSuayma gaasrula, `SesaZloa, yvela amogvwyviton, Cven iseTi gegma
gvaqvs, ise vapirebT, ase ar unda moxdes, magram... Tqven yvelaferi
unda icodeT~. `momaxseneT!~ mokled mosWra sardalma.
danim daiwyo imaze saubari, Tu rogor apirebdnen piryviTelTa
alagmvas. drodadro ioSuayi azustebda gegmas. sardals Subli
gaexsna, igrZno, rom gegmis Semdgenlebs yvelaferi gaeTvaliswinebinaT. `Tqven iseTi gegma gaqvT, bevri xalxi arc dagWirdebaT~. Tqva
sardalma. ,,egre gaxlavT, magram Tqveni xalxi mainc unda mogvaSveloT babnavsa da cionTan unda Cadges, vaiTu... Cven wavxdiT, sof-

107.
lebi daicvan~. sardalma ar daayovna: ,,mivxedavT~ miiCnia, rom amiT
saubari damTavrdao, wamodgomas apirebda, ioSuayma xmadabla Tqva:
,,kidev erTi safiqrali, sardalo~ ioSuayi ar Cqarobda, sardali
kiTxvis gamomxatveli mzeriT moutrialda, ,,piryviTelni unda amoiZirkvon, aRaravin aRar unda darCes. es omi qarTlis samefos ra safrTxes Seuqmnis?~ sardali dumda, kvlav yuradRebiT Sescqeroda
ioSuays, ioSuayma ki vaiTu, naTqvami ver gaigoo da dasZina: ,,axlomaxlo, mezobel tomTagan... gagvigia, kidev ufro maRal mTebSi
magaTi monaTesave...~ ,,gavige, migixvdi, rasac ambob...~
sardali kvlav erT wertils misCereboda. pasuxis momlodine
ioSuayma Tavi daxara.
sardali karga xans sdumda. mere ki Tqva: `iq SebrZandiT, Cems
baRSi, sufras miusxediT, isiamovneT, me ki waval da Sevecdebi didxans ar dagayovnoT~.
sardali wamodga da neli nabijiT gavida oTaxidan, Tavsmoxveuli fiqri ar aZlevda Cqara siarulis saSualebas.
ioSuayi Tanos miubrunda: Sen gadi, Cven xom mag sufras ar SemovusxdebiT, qaSeri ar ariso.
danim boRCa gaxsna, Sinidan wamoRebuli sagzali magidaze gaSala. `arc me minda iqiT gasvla ar memRereba, Tu SeiZleba, TqvenTan erTad wavixemseb~ Tqva Tanom. pasuxad ioSuayma da danielma
samfexa dabali skami daudges.
uxmod sWamdnen. dumili Camowoliliyo. Wama male moaTaves. vidre sardali ar mobrunda, xma arcerTs amouRia. sardali ki mzis Casvlis mere mobrunda, isic magidas miujda, ioSuaysa da danis daacqerda. Tqva: ,,mefe brZanebs piryviTelni unda moispono~
qalwulis suni
es ambavi am xuTi-eqvsi wlis winaT moxda:
erT Rrublian dRes, Semodgoma idga, baham Svilis dokus saxeze gamonayarma, mzeraSi moqceulma vnebam afiqrebina: doku mokrZalebulia, ndomas, wyurvils TavSive Caiklavs, aman ki SesaZloa, sul
sxva gziT warmarTos misi siWabuke, unda davexmaroT, unda gavabedinoTo. bahas kargad axsovda: es xana Tavad adre daudga, arc aravis
daxmareba dasWirvebia mindorSive eZgera romeliRac qals. arc ki
icis, vin iyo. misma SiSvelma mkerdma da lamis mosaubre TeZoebma
miixmo: is TeZo-maRali da mkerdmoSiSvlebuli gogo zvins kravda
zamTrisTvis Tivas imaragebda. ukve daedga kidec zvini wnels
axvevda, aizniqa, rom wneli maRlidanve moexvia, baha mivida, wneli
daagdebina, cota xans arafrad dagvWirdebao da wamoagora. damfrTxalma gogonam erTi Sehkivla, Torem bahasTan wamogorebis gamo
yvirils vin atexda, xmas vin amoiRebda mTeli am kuTxis mbrZaneblis Ze iyo. baha qSinavda, oxravda, farTi-furTobda, is gogo ki
uxmod iwva da fiqrobda: netav, qalebma Tu daminaxes, bahas Zes ase
rom vndomebivaro, netav, rodis daamTavrebs, ra pawia hqonia, verara siames vera vgrZnob, is mainc dainaxon qalebma, bahas memkvidres

108.
CemTan yofna rom wyuriao.
baha maSin Teqvsmeti wlisac ar iqneboda, saxeze masac iseve
gamohyroda, rogorc dRes dokus.
im saRamos dokus qoxSi Tvalebbriala axalgazrda qali Sevida.
doku Tu Cvidmetisa da cota metisac iyo, es qali karga ocdaerTisa iqneboda. qalis danaxvaze dokus siwiTle moeria. saxeze ise
moedo almuri, gegonebodaT, Tonidan axla amohyo Tavio. Tvalebbriala da momRimari qali gverdiT miujda, Caekro da hkiTxa, risi
survili gaqvso. qalis alersianma xmam dokus iseTi TrTolva mohgvara, pasuxic ver moaxerxa. im qalma ki macTuri RimiliT SarvalSi
Caucura xeli da misi simindis gamxmari tarosaviT mkvrivi aso xelSi
daiWira. aRtacebuls mzera gaubrwyinda, es ra baraqiani da msuye
gqonia, yoveli qali ai, amis natruli da mona iqnebao. dokus ki lamis aakankala, kankalebda da umweod, Ronemileuli Sescqeroda qals. is qali ki mis asos ise efereboda, TiTqos yvavili iyo. dokus
iseTi siame daeufla, iseTi saamuri gancdis tyve Seiqna, lamis Tavbru daexva da qalis kalTaSi Cargo Tavi.
am siamem rom gauara da Tavic aswia, is gogo mis muxlebze
mokalaTda da yurSi CasCurCula rogora xar, xo araferi gwadiao.
dokum gauRima. kargi iyo Tu arao, gogonam isev yurSi rom CasCurCula, veraferi upasuxa, an ra epasuxna. mzeragabrwyinebulma
dauqnia Tavi. es iyo da es! axla ki tanT gaixade, iseTi rameebi gaswavlo, am ambavs kidev ufro did siamed rom giqcevso. Tavad wamodga, tanT myis gaixada da dediSobila dadga ymawvilis win. dokus
lamis TvalT daubnelda. yvelafers xedavda, yvelafer imas, rac...
SiSveli qalis cqeram kvlav siwiTle mohgvara, Sebrunda, dabneuli,
nel-nela ixdida, is ki, SiSveli da gamomwvevi vneba, kvlav win daudga. `ar Cqarob, eg Zlier kargia, siCqariT gemos ver Caatan~. doku
marTla ar Cqarobda, gana imitom, rom qalis danapirebis gageba ar
ewada, sulic misdioda, ubralod, siCqares ver axerxebda. is qali
Tvalebbriala waexmara sul gaaSiSvla. doku kidev ufro daibna, is ki amis dabneulobas arad dagidevda, xeli Cahkida da doku
iatakze, daTvis gamxmar tyavze daagora. dokus siSiSvle ercxvineboda, tanze dasafarebels daeZebda, magram aRar dasWirda, is qali
Tavad gadaefara, da alersad iqca. amis Semdeg aRarc dasafarebelze uifiqria da aRarc qalis siSiSvle akrTobda. alersis almurSi
gaxveulma, kargad igrZno: qalma mis asos xeli rom waavlo da
Tavis wiaRisaken gza gaukvala. jer iyo da SiSvel sxeulTan Sexeba
gvrida did TrTolvas, mere wiaRSi SeRwevam iseTi siame mohgvara,
amasTan SedarebiT, is, rac cota xnis win ganicada, arafrad uCanda
axla TiTqos cis kari gaexsna.
is gogo mTvaris vaxSmobamde ar moscilebia, ise ealerseboda,
tuCebTan ZuZuebs ise auTamaSebda, ymawvili xeldeboda, qalis sxeuls sjijgnida, TiTqos ewada muStebSi moeqcia. am dros qali mis
asos xels waavlebda, Tavis wiaRSi moaTavsebda da ymawvilic siamovnebis bangSi exveoda. mere ki tuCebi yurTan miutana da CasCurCula,
axla Tavad ipove wiaRisken mimavali gza, Tavad SebrZandi Sens sabr-

109.
ZanebelSio.
dokum es rom hqmna, iseTi siamaye daeufla, TiTqos sisxlismRvrel omSi didi cixe-simagre aeRos. axla baha ki ara, Tavad iyo
mbrZanebeli. amis mere qalma RimiliT ikiTxa, yvelaferi kargad icodi, da Tavs ikatunebdi, Tu marTla mzis Casvlis mere dakacdi
egreo.
SuaRamisas gareT raRac SesZaxes. qali wamoxta, umal Caicva da
usityvod datova dokus qoxi.
ase gemrielad dokus arasodes sZinebia. mzem TvalebSi rom Caxeda da wamodeqio, SesZaxa, wamodgoma yoveldRiur movaleobad miiCnia. wuxandeli zRva siamovnebis Semdeg ki movaleobaze fiqri ar
ewada. im siamovnebis gagrZeleba undoda da qali moisaklisa. uqalobam sicariele agrZnobina da wamoxta. is qali unda vipivoo. magram
sad? sad eZebna? icoda, tyved wamoyvanili qalebi iqiT, im mwkrivSi
cxovrobdnen, magram isic icoda, bahas ukiTxavad, iq veravin Sehbedavda. an iyo ki iq is qali? iqneb, iseT svebednierTa rigSi arc aris,
rom baha wyvetdes visTan wavides, an ra hqnas? sad ar iara im dRes,
romel kuTxe-kunWulSi ar Sehyo Tavi, mindorzec gavida, iqneb, iq
Sromobso, Tvalebbriala gogos versad miagno, mze rom gadaixara,
Subis tyorcnisa da jomardobis gakveTilis Jami dadga, iqiT gaswia,
sadac misi tolebi varjiSobdnen. aq bevri sirbili mouwia, imdens
darboda, is qali aRarc gaxsenebia, gaoflili da daRlili mibrunda
qoxSi, Sig Seabija Tu ara, igrZno, aq viRac iyo da cqvitad xanjali iSiSvla. amas qalis kiskisi mohyva. daTvis fumfula tyavze qali
wamomjdariyo, Sescqeroda da kiskisebda. dokum rom am mokiskise
qals kuSti gamometyveleba Seageba, qali myis wamoxta, miegeba da
hkiTxa, xelpiri xom ar dagbanoo. aman ki miugo, mxolod is gaakeTe,
rac yvelaze ukeT gexerxebao. qalma Tavi daxara da xmadabla Tqva:
`Tu Cemi batoni inebebs, tanT me gavxdio~. dokum Tanxmobis niSnad
Tavi dauqnia, qali samoss auCqareblad xdida, Tan TvalebSi Cascqeroda ewada mzeriT aRegzno ymawvili. Tumca, dokus aRgzneba
sulac ar sWiroda qalis xelis SexebisTanave JrJolva eufleboda
da Sarvlis ube Zroxis jiqaniviT uxdeboda. cisferTvaleba ki fiqrobda, raxan aq mosvla da qalis yvela wesis aRsruleba mibrZanes,
amis kacobas gasaWiri adgas, Torem me rad damiZaxebdnen, visac isurvebs, magis qali is iqneba, bahas Zes Tavis qalobas vin daamadliso,
amitom iyo: gaSiSvlda Tu ara, jer mklavze, mere mkerdze miealersa, xeli Cahkida da daTvis tyavisaken waiyvana. cisferTvaleba
qali nabijebs frTxilad da nazad dgamda, ymawvils macTuri RimiliT eubneboda, `wamo, erTad gadaveSvaT siamovnebis morevSio~.
gadaeSvnen.
erTi kviris Semdeg dokus ukve swamda: yoveli qali erTi saqmis
sakeTeblad gaCenila qveynad. eg iyo, rom yoveli maTgani am saqmes
sruliad sxvadasxvagvarad akeTebda da am sxvadasxvagvarobas Tavisi
momxiblaobis, qalurobis mTavar sawyaod miiCnevda. Tumca, es mTavari
saqme rogorc ar unda ekeTebinaT, cxadi iyo: qali kacisTvis dabadebuliyo. doku SiSveli qalis Sexebisas ukve aRar TrToda, is sia-

110.
mec aRar iyo esoden moulodneli da Tavbrudamxvevi. an mxolod
amaTuim qalis gansakuTrebulobis mauwyebeli yvelanair qalTan
urTierToba ase mTavrdeboda.
mama gixmobso rom moaxsenes, dokum bahasken gaswia. baha Cveulebisamebr daTvis tyaviT mofenil did darbazSi, ganier sakarcxulSi
ijda. dokus Sesvla gaigo, Tavis pirdapir patara jorkoze ise miuTiTa, Tavi arc auwevia kvlav iataks Cascqeroda. doku dajda da
mamas miaCerda, romelsac irgvliv ferad-feradi muTaqebi Semoewyo.
muTaqebs Sua xmali edo, welze ki xanjali ekeTa.
baham karga xnis mere aswia Tavi, Svils miacqerda: dokus saxe
dawmendoda, aRarcerTi gamonayari aRar hqonda.
`aba, axla is miTxari, rogora xar?~ xmadabla ikiTxa baham.
doku cxadia, mixvda, Tu ras gulisxmobda baha da myis miugo:
`kargad~. `Zalian kargi~ Cailaparaka baham da gaCumda, mere xanjali
gaaSiSvla xanjlis piri frCxilze Camoisva da isev Cailaparaka
`egre~. mere auCqareblad, STamagoneblad alaparakda: `mamakacisaTvis
mTavari xmal-xanjalia, xmal-xanjals win araferi daudgeba. mas mosdevs cxeni. xmal-xanjali da cxeni imisTvisaa saWiro, rom mters
SiSis zars scemde, anadgurebde. sul unda eSinodes Seni, sul! mxolod amiT moipoveb mesames: miwa-wyalsa da xalxisTvis lukma-purs.
Tu xalxi ar gaaZRe...~ baha gaCumda, xanjlis piris gasinjva ganagrZo, frCxilze isvamda, amowmebda ramdenad basri iyo xanjlis piri,
uceb moeCvena, rom dokum Tvali moarida, ar isurva imis cqera,
TiTis frCxils rogor seravda basri xanjali. `amas ucqire!~ dahkivla uceb. dokum mSvidad gaaSiSvla xanjali da misi piri iseve Camoisva frCxilze, rogorc mamam. baha kmayofilebisagan gaibadra. erTob
nasiamovnebi Sescqeroda Svils, mere saxe moeRrubla da Tqva: `gaimeore, rac giTxari!~ dokum Tqva: `xmal-xanjali, Subi, cxeni, lukmapuri, xalxis sarCo~. cxadi iyo, mamisgan es Teza pirvelad ar mousmenia, amitom uceb gaimeora. baham ki SesZaxa: `miwa-wyali?!~. `ho,
miwa-wyali~ dasZina dokum. baha auRelveblad ijda. kvlav STamagoneblad ganagrZo: `am miwa-wyalze ukve wamozrdili, xval wamosazrdeli yvela qali Senia!~
dokus sxva qalebi arc ainteresebda isev isini ewada, vinc am
oriod kviris ganmavlobaSi ixila. amaTze ukeTesi vin unda yofiliyo. baha ki ganagrZobda: `qals unda hqondes Tvalebi, rom dainaxos, Tu ra gwadia. qals unda hqondes yurebi, rom Seni brZaneba
gaigonos. qals ar sWirdeba ena zedmetia. Tu laparaks ar iSlis,
gaagde, moiSore. Tu ise gemrielia, rom moSoreba genaneba, ena
ZaRlebs gadaugde, qali ki daitove, magram sjobia, Tu moicileb~.
baha kiTxviT miaCerda dokus, Tu gaige, rac giTxario. dokum Tavi daaqnia: ,,maS, mixvdi, risTvis aris qali, ra saWiroa?~ ikiTxa
baham. dokum ukve TiTqmis icoda, Tu risTvis Cndeba qali, mamas
miaCerda. baham ifiqra, dokus am kiTxvaze pasuxi ara aqvso da kvlav
SegonebiT daiwyo. `wyali arsebobs imisTvis, rom wyurvili moikla,
xili mwifdeba imisTvis, rom gemo igemo. qali?~ xmamaRla ikiTxa
baham. dokum umal miugo: `imisTvis, rom kacma qalis Jini moiklas!~

111.
baham tuCebi dabrica, Svils ukmayofilod gadmoxeda. mere saxe moeRrubla da Tqva: `Jinis mokvla ki, aris, SeiZleba, magram... eg ise...
mTavari, mTavari ra aris?~ doku umweod misCereboda mamas. warmodgenac ki ar hqonda imaze, Tu ra SeiZleboda yofiliyo mTavari.
baha ukmayofilo iyo. es tonzec daetyo: ,,Seni Tesli unda Seinaxos, gaaRvivos, Svili gagiCinos, ZuZu awovos, amas qalis garda,
veravin ver izams... ZuZu awovos Svils, fexic aadgmevinos... mere ki...
mere Sen mixedav, Sen gazrdi, kacad Sen aqcev.~
sxvac bevri ram uTxra im dRes baham Svils iseTi, risi Tqmac
aucileblad miaCnda. wlebis ganmavlobaSi ase wrTvnida dokus da
augic ar eTqmoda Cinebuli mojiriTe da Cubini gamozarda.
gamoxda xani da doku ara mxolod qalis SiSveli sxeulis Sexebisas aRar TrToda, qalebs Zalian frTxilad, saTuTad arCevda. TiTqmis winaswar icoda, romeli gogona rogori iqneboda loginSi. alRos iSviaTad umtyunia. yoveli gogo loginSi TiTqmis iseTive gamomdgara, rogorsac eloda. sxvasTan, Tundac erTxel nawol qals
axlos ar ikarebda. aseTi gogonebi ar izidavda. is erCia, jerac
norCs, Tavis qaloba jerac Seucnobel gogonas misgan egrZno kacis
raoba, masTan urTierTobisas gaRviZebuliyo qali. aseTi gogonebi
loginSi umeteswilad damfrTxali, dabneuli iyvnen, Tumca, imas ki
cdilobdnen es ar SeemCniaT. mogvianebiT Sexvedrebisas iwyeboda
qalis gamoRviZeba, dokuc moTminebiT misdevda am process, es mas siamovnebas aniWebda. miuxedavad imisa, rom baham daariga, raoden
gemriel Taflsac ar unda iZleodes, erTsa da imave yvavilze didxans nu dajdebi jer sxeuls migaCveven, mere enas da mere iwyeba
cudi ambebio... erT qalze miCveva mtris gaCenis tolfasiao, doku
mainc kvireebis ganmavlobaSi erTsa da imave qalTan iyo.
dokus gumani ar Ralatobda qalebTan urTierTobis gamocdilebiT varaudobda, rom cifori 16-17 wlisa iqneboda. swored amis
gamo moisrola cxenidan. eg im xnisaa, kacTan uTuod iqneba namyofio.
Sindabrunebuls SuadRemde eZina, mere bahasTan gadavida, karga xans
isaubres da Tavis qoxs rom daubrunda, is mkvrivmkerdiani, SavTvaleba gogo moayvanina, babnavisaken gasvlis Rames rom hyavda: im Rames
ise moulodnelad dahkres buks, im SavTvalebasTan alersiT guli
ver ijera. aseTi ucnauri Rame dokus jer ar hqonia: is SavTvaleba
gogo jer qoxTan arc iyo moaxloebuli, im cxenidan gadagdebuli
qalis suni cecxliviT rom moedo sxeulze. is SavTvalebac movida,
im sabralos, sixarulmoreuls, dokum kidev erTxel mixmo, es imas
niSnavs, vaxsovar da venatrebio, alersi ar dauSurebia: ise exveoda,
ise ekvroda, dokus sxeulis yovel nakveTs ise lokavda, gegonebodaT, mxolod amisTvis gaCenila qveynad, am erTi RamisTvis da axla
arafers iSurebs, oRond dokus aamoso. doku ki vera-ra siames ver
grZnobda: babnavidan motacebuli cxenidan gadagdebuli qalis suni
hborkavda, ara mxolod sapasuxo alersis, an qalis alersis grZnobis
saSualebas ar aZlevda, fardagze xelfexSekruliviT moeqcia amxela vaJkaci. amitom, male Tqva, axla ki wadi, unda daviZinoo. wavida
sabralo, magram dokusTan yofniT mainc bednieri iyo. dokum ki wya-

112.
li gaacxelebina, dambaneTo. dabanes, bevri ixexa tani, dawva, is,
cxenidan gadmogdebuli qalis suni mainc Tan axlda, magram amas xeli ar SeuSlia Zili moreoda. gemrielad eZina. gaeRviZa da im qalis suni, TiTqos muTaqaze gaxldaT Camomjdari, kvlav win dauxvda,
mere gars Semoexvia. dokus sibraze daeufla: `risTvis sWirodaT,
amxela qals risTvis Seukres xel-fexi, risTvis moyavdaT, eg ukve
Cvidmeti wlisac iqneba!~ ho, kargi, moayvaninebs da naxavs, gasinjavs
rogoria, ranairi... magram... arc saxeli icis, arc is, sad hyavT,
rogor miaxvedros am saamo suns, am Zalze sasurvel suns, rogor
gadascems, esa da es qali momiyvaneTo... ara, ver ipovis... rom epovnaT, moayvaninebda, iqneb, wasvlisas es Tavisi sunic Tan gaeyolebina...
doku arcerT qals ar auforiaqebia ase, arc erT qals ise ar
auSlia vneba, rogorc im cxenidan gadagdebulis suni aforiaqebda.
rom ara erTi Zalze SemaSfoTebeli ambavi, doku, ramenairad mainc
monaxavda cifors sxva rom araferi, suni miiyvanda im qalTan, magram im dRes dokus Tavs Zalian cudi ambavi datrialda: mzis Casvlis
Jams ori macne movarda saxedaRrejilT, narbenT, guli amovardnaze hqondaT. amitom uWirdaT laparaki: bahas samyofels alqajTa
razmi daesxao Tavs. guSagebi mamacurad ebrZodnen alqajebs, magram
aTiode alqajma mainc moaxerxa darbazSi SeRwevao. baha TavdamsxmelT xmal da xmal ekveTa, xuTs iqve gaafrTxobina suli, magram
yvelas ver moeria, an rogor moereoda alqajebi iyvnen, Tanac
aTjer meti erT bahas aTi alqaji miesia, xuTi daxoca, im xuTma ki
baha Sekra. aba, xelfexSeukvrelad bahas Tavs rogor waaclidnen!
misi Tavi sxeuls ise daSorda, TiTqos vaSli Camovarda xidano. mere
yovelma maTganma bahas mier daxocili alqajebi iRliaSi muTaqasaviT
amoido da rogor moulodneladac gamoCndnen, iseve gaecalnen
iqaurobas. alqajni rom ar yofiliyvnen, kvals xom ipovidnen. kvali
versad ipoves. Turme miwaze ki ar dadiodnen, dafrinavdnen.
dokus mama moukles da ar icoda, Suri visze eZia.
doku bahas darbazSi Sevida, keriasTan, mamiseul sakarcxulSi
Cajda, uxucesni iq ixmo. emarasa da Catus ki daavala karebSi ideqiT, uxucesebTan erTad Cemi ufrosi Zma CeCu mova, darbazSi ar
SemoaRwios, mandve, Tqvens saguSagoze daamTavrebineT sicocxleo.
bahas pirveli Svili CeCu mebrZolTa mwvrTneli iyo, babnavis dalaSqvrisas piryviTelTa mTavar Semtev CiraRdnosanTa razms uZRoda. CiraRdnosnebi mowinaveni iyvnen, soflebs eseni swvavdnen. ase
rom babnavi CeCum gadaswva. dokus miaCnda: bahas darbazSi im gamoCorknil sakarcxulSi jdomis survili swored mas ufros vaJs
gauCndeboda. marTalic iyo. CeCus imave dRes ewada im sakarcxulSi Cajdoma, amitomac ar daayovna darbazisaken saCqarod
gamoeSura. uxucesebsac ki moaswro, brZolisaTvis mzad iyo, magram
erTi pawia Secdoma mouvida: darbazis SesasvlelTan xeze ganabuli
Catu ise moaxta zurgze, ise myis gamousva yelSi dana, verc mixvda,
ra xdeboda. CeCu rom muxlebze daeca, doku gamovida, CeCus gauRima.
darajT ki uTxra: es aq egdos, yovelma momsvlelma naxos, yvela
gamoatareT, bevri saqme gvaqvso.

113.
babnavSi cecxlis mimtani umal iqna Zleuli. Zleulma CeCum
dokus stumrebs uxucesT windaxeduleba da sifrTxile Caagona.

sisxli sisxlis wil!


`cxenidan ratom gadmomagde?~ qalis xmas naZaladevi, nasesxebi
simkacre dahyveboda. TumcaRa, ymawvils macTurad uRimoda. babnavidan motacebuli qali Tamamad da RimiliT mosdevda. Tavs ise grZnobda da es etyoboda kidec, TiTqos didi xnis natvra aisrula.
dokus gaoceba daeufla. `ar icis, rom monaa?!~ dokum aRviri moqaCa,
cxeni Sedga. ymawvilma qals gadmoxeda da gaifiqra: `is Tu icis, misi
suni rom damdevs?... albaT, jadoqaria, raRac Tilisma aqvs, icis, suni rom ar mSordeba da imitom melaparakeba ase! Rimilic xom macTurisa aqvs. ai!~ `ici, rom mklavi gadamexexa?~ qalma mklavi aswia.
broliviT sufTa kani hqonda, xeli daswia, `ho, gadamiara~. dokum
kidev erTxel Sexeda qals da gaifiqra, `namdvilad macTuria. mzera
ki bavSviviT sufTa, kriala aqvs!~ Catu ixmo da xmadabla uTxra: `es
qali Cems qoxSi daamwyvdieT, Tvali ar moaSoroT~. Catum cifori
Tvalis daxamxamebis xans mxarze batkaniviT moigdo da gzas daadga.
cifori arc gasZalianebia, doku imave saRamos apirebda qoxSi misvlas ewada Seecno babnavidan wamoyvanili qali, imaSic gamoetexa,
Tu ra Tilismas, jadoqrobis ra xerxebs flobda. Tu es babnaveli
qali namdvilad jadoqari iyo, sxva ram unda eRona. yvelafer amas
saRamos gaarkvevda.
magram im dRes piryviTelTa sauflo qalaq qinaqoSi iseTi ram
moxda, rasac ara mxolod aravin eloda, isic ver warmoedginaT, Tu
SeiZleboda aseTi ram sadme momxdariyo, cxadia, am ambavma cifori
sulac gadaaviwya. moxda ki ai, ra: qinaqos did moedanTan, iq, sadac
Wabukebi dila-saRamos Subis tyorcnaSi, xanjlisa, Tu xmlis
xmarebaSi, jiriTSi varjiSobdnen, iqve tbasTan Wa idga, am WaSi zamTar-zafxul grili, saamod sasmeli wyali iyo. qinaqoeli Wabukebi,
SeWaRaravebulnic, im uzarmazar trial mindorze jiriTiT, xmalaobiTa, Tu cxenTa omiT (ara mxolod cxendacxen musravdnen mters,
cxenidanve SeeZloT xanjali gulSi Tu ara, mkerdSi mainc CaerWoT
mtrisaTvis, gaxviTqul cxens jer mucelze moeqceodnen, mere zurgze
Sedgebodnen) guls rom ijerebdnen, ofli rom daereodaT, Wisaken
gaeqanebodnen, im saamo wylis smiT guls ijerebdnen. im dResac ase
iyo: wyalic sves, saxe-piric moibanes da Sin wavidnen.
SeRamebisas ki, roca ZilisTvis unda miecaT Tavi, sikvdilis angelosi yvelas erTbaSad da moulodnelad daadga Tavs. movida da
axlave gamomyeTo, ubrZana. yvelas erTdroulad miadga es angelosi,
erTdroulad gaiyolia Tan. deda iqneboda, mama, coli Tu Svili,
waqceulT ecnen, `ra mogdis, fexze wamodeq, gadmogvxedeo~, CasZaxodnen, magram ukve aRarcerTi iyo am qveynisa. ra darwmundnen tyuilad virjebiTo, morTes wivil-kivili. sikvdilis angelosi TiTqos
gadarbenaze iyo im Rames Zalian bevr WerqveS Sevarda, uamrav

114.
adamians Caavlo xeli, Tan waiyola. is, vinc fexze idga, aRar damjdara, vinc ukve iwva, Zils eSureboda, zogi ki colis gverdiT nebivrobda, aRarc ganZreula. im Rames ramdenma qalma aRmoaCina, rom
misi sulisa da sxeulis meufe, romelmac sul axlaxan didi siame
agema da Tavadac siamovnebis almurSi gaxldaT gaxveuli, axla
lodiviT uZravi gamxdariyo. am ambavma qinaqos mosaxleobas, cxadia,
Tavzari dasca. qalaqis bevr saxlSi mTeli Ramis ganmavlobaSi kivili ar Sewyvtila. kivili xanZris aliviT, xan erTi saxlidan
gamovardeboda, xanac meore saxlidan.
dilac gaTenda da mosaxleobam aRmoaCina, rom kidev ar scodniaT, Tu ra ubedureba ewviaT cxenebic daxociliyvnen. Ronieri
lurja cxenebi enagadmogdebulni umowyalod eyarnen TavlebSi.
qalaqi daizafra.
doku Sav darbazSi fiqrad ijda, ra viRono, qveyana riT gavamxnevoo da saRamos moifiqra: gaTendeba Tu ara, uxucesni aq momgvareTo.
dilas uxucesebi Savi darbazis win SiSdareulni iyridnen Tavs.
marTalia, bahas ufrosi Zmis CeCus cxedari SesasvlelTan aRar
egdo, waeRoT, daemarxaT, magram mis nacvlad xis erT-erT totze
misi fexebi daekidaT. Savi darbazis darajni mowveul, dokus nebiT
mosul stumrebs, xisaken miatrialebdnen da RimiliT eubnebodnen:
`CeCu ai, am fexebiT movida dokus mosaklavad, SexedeT, xes kidev
ramdeni toti aqvs!~.
uxucesebma didad dasafasebeli rCeva misces dokus: misanTan kaci
gavgzavnoT, misani gvirCevs rogor moviqceT, ra Rones mivmarToTo.
piryviTelTa sauflo qalaqi qinaqo mTebSi gaxldaT moqceuli, mis irgvliv soflebi mTis ferdobze iyo Sefenili, misani erTerT sofelSi egulebodaT. is pawia sofeli ferdobebs Soris iyo
SeyuJuli.
Tanos, dani qoenisa da ioSuayis gegmis ganxorcieleba guSin
daiwyo: jer sardlis, mere ki
mefis mier damtkicebuli gegmis
pirveli nawilis asruleba Tanos evala. amitom, piryviTelTa
sauflo qalaqSi qinaqoSi pirvelni Tano da misi biWebi Sevidnen.
babnaveli da cioneli SurismaZieblebi ki qalaqis misadgomebTan
tyeSi ilesavdnen kbilebs. tbispira tye didi ar iyo, tye arc eTqmoda, magram aTi babnaveli kargad Seifara da gamoaZina kidec
qinaqoSi sikvdilis celi pirvelad Tanosa da mis biWebs unda
daetrialebinaT. biWebs vambobT, Torem am aTiode babnavelTa Soris,
SeWaRaravebulnic iyvnen. eseni tbis piras dabanakdnen, mejogeebi
varT, saqonels barSi verekebiT, mokleze unda CavideT, rom jogs
CavaswroT da farexebi gavuwyoTo. sikvdilis pirveli celi swored
amaT daatriales im grili saamo wylis Wa aqve iyo tbasTan.
Meore dRes dio qalaqs gaeSura, erTi Tvali movavlo am qalaqSi ra xdeba, rogor gunebaze ariano. beCom ar moisvena, e mand raime
xifaTs ar gadaeyaroso, ukan mihyva. mze Subis tarze arc iyo gasuli, orive gulisxeTqebiT movarda, `qalaqSi didi glova aqvT, bevri

115.
saxlidan wivil-kivili ismis, ai, Tano, Sen ro Tavi waacale, imis
Svilma eg axali beladia misanTan xalxi gagzavna, gvirCie, ra
viRonoT, rogor moviqceTo~.
cota xnis Semdeg rabi eudam gamoacxada eqvs da kidev eqvs
ymawvils mouyareTo Tavi, aba, ymawvilTa Seyra ra saZnelo saqme
iqneboda. eseni rom xmal-xanjliTa da SubebiT aRkazmuli Camwkrivdnen, rabi eudam brZana: dani qoeni gagiZRvebaT, yvela gza unda
SekraT, misanTan gagzavnil xalxs, sadac ipoviT, iq unda CaxocoT,
egeni qinaqoSi aRar unda mobrundnen, maTs magivrobas age, es babnaveli biWebi gasweveno,
misnad miCneuli kacis soflisaken oTxi gza midioda. dani qoenma
sam-sami ymawvili oTxive gzaze daayena. mze rom gadaixara, qinaqoSi
misnis ambis momtanni samni gamoCndnen, swored dani qoenis sadarajo unda gaevloT. pitalo kldeebSi sacalfexo bilikiRa gadioda. dani aq diosTan erTad idga. arc dani qoens, arc dios xanjali
ar gauSiSvlebiaT. samiveni pantiT savse tomrebiviT moisroles xevSi.
mzis Zala isev cxoveli iyo, qalaqSi ,,misanTan gagzavnili~ macneni rom gamoCndnen, saxeze ride aefarebinaT, misanma egre gvibrZanao:
auwyes qinaqoelebs, xval dilas, ganTiadis dadgomisTanave, wminda
tbaSi SiSveli SediT, bahas Ze ar aris valdebuli, danarCenT yvelas
gavalebT, SiSveli SediT tbaSi, samjer CayvinTeT, myis napirze dabrundiT, rom mTelma qalaqma moaswros codvaTa Camorecxva, es aris
gadarCenis erTaderTi gza. vinc xval ganwmendas ver moaswrebs, mzis
amosvlas ver eRirsebao.
mTavari piroba ki es iyo: vinc mzis amosvlidan mzis Casvlamde
sibilwisa da codvaTa Camorecxvas ver moaswrebda, mzis xelaxla
amosvlas veRar ixilavda.
saRamos ki mTvare rom savaxSmod wavida, Tano da misi biWebi
tyidan gamovidnen. babnavelni tbaSi raRacas yridnen, Tan piryviTeTlTa mier damwvar-gangmiruli Svilebis, mamebis, mezoblebis, Zmebisa,
Tu debis saxelebs war-mosTqvamdnen:
Tanos sulis saoxad!
anos sulis saoxad!
Tios sulis saoxad!
gagis sulis saoxad!
nios sulis saoxad!
piryviTelni ganTiads tbis piras dauxvdnen aq Tavmoyra naSuaRamevs daiwyo. amaT Tavazianoba, zrdili sityva-pasuxi ra iyo, ar
icodnen, arc erTimeoris gamtanobis imedi hqondaT amitom yvela
mklavisa da xanjlis Semyure gaxldaT didica da patarac. tbasTan ki adre movidnen, adgili axlos davikavoT, iriJraJebs Tu ara,
wyalSi SevvardeT, ganviwmindoTo. is uzarmazari, axalgazrdobis
sawvrTneli moedanic gaivso. cxadia, yvela SvilebiT, SviliSvilebiT, colebiT, ZmebiT, debiT mosuliyo. saxedrebi, cxvar-Zroxac Tan
moeyvanaT. gadarCenili cxenebic! axla gamoCnda, Tu ramdeni berikaci, sapyari, uimedod daavadebuli yofila am qalaqSi. es calfexa,

116.
Tu qarTlSi mklavCamoTlili moxucni, didis sijiutiT miiwevdnen
win aravis da arafers epuebodnen oRond tbasTan axlos daesadgurebinaT da CaZinebul balRebs an joxs gahkravdnen, an sulac
fexs daabijebdnen. iyo erTi gniasi, xmauri, saxedarTa yroyini da
Zroxebis Rmuili. SemTxveviT gadarCenili cxenebi, TiTqos am xmebs
ugdebeno yurs, iSviaTad Wixvinebdnen, Txebi ki gulis gamawvrileblad, Seusvenebliv kikinebdnen.
ramdenime adgilas Cxubic ki wamoiwyes. Seni colSviliT, bicolebiT, mamidebiT, egre farTod rom mogirTxams fexi, sxvebma ra iRonon, gana imaT ar undaT tbasTan axlo yofna, sicocxlis gadarCenao? Seni sicocxle Cvensas riTi ujobs am qveyanas, SeviwrovdiT, am
tbis piras Cvenc gvergeba adgilio.
sapasuxod ki, adgilis monacvleoba rogor makadre, an me rom
iqiT dajdoma giTxar, ratom daizare, ratom myisve ar wamoiWer
fexze da adgili ar damiTmeo, erTmaneTs muStebs uTavazebdnen ise
Zlier, gametebiT scemdnen, ifiqrebdiT, eseni dasaxocad karga xans
eZebdnen erTmaneTs da rogorc iqna, am dila-bnelSi erTimeore
moixelTeso. gamTeniis xans ki viwroobam Tu sulSi Cabudebulma
boRmam yvela ise gaaSmaga, xanjlebic ki gaaSiSvles. iseT xalxSi ki,
rogoric piryviTelni gaxldnen, xanjlis gaSiSvlebas sisxlisRvra
usaTuod mosdevda.
da iRvreboda babnavis damarbevel-damaqcevar piryviTelTa sisxli.
es yvelaferi ganTiadamde iyo, zecas mtredisferi daedo Tu
ara, yvela gairinda. amodena, xalxiT savse vel-mindori, gamTeniis
molodinSi ganabuliyo. mjdomare ar wamomdgara, fexze mdgari ar
damjdara. sadacaa qveynierebas sinaTle moefineba da tbas unda mivce Tavio. Cacmulnic Silifad iyvnen, rom tansacmlis gaxdas bevri
dro ar waeRo. misnis kacebis naTqvami tbaSi SiSveli SediTo, aravis
gautrizavebia, gaSiSvleba rogor iqneba, SiSvel-titveli qali da
kaci erTad Cveni adaTis Ralatiao, aravis uTqvams. misanTa rCevas
win ra daudgeboda yvela siamovnebiT gaemzada gasaSiSvleblad.
cis tatnobze silurjem rom imata, viRacam nela, auCqareblad, TiTqos gverdiT Cvils sZinavs da ar gavaRviZoo, xalaTi gaixada, rogorc ki dainaxes, is gograsaviT mrgvali qali gaSiSvldao, TiTqos mis
mucels gaurbodnen, yvela erTxmad axmaurda, amoZravda, arc am
qals dauxanebia msxlis tomris odena sawmerTuli myis gaixada da
tbisken gaeqana. yvela erTdroulad gadaeSva tbaSi. siSiSvleze arc
aravin fiqrobda, verc amCnevdnen erTmaneTis siSiSvles. dRes siSiSvle ki ar iyo mTavari, is, moaswrebdnen Tu ara ganwmendas, codvaTa
Camorecxvas. erT ymawvils, tbaSi rom Cadioda, romeliRac gogonam
uneburad asoze xelic ki gahkra, mere Tavi ver Seikava, Tu fexi
tbis ormoSi Caucurda, im ymawvils Camoekida, amis xelis SexebiT
wamoyelyelavebuli aso ki qalis ZuZuebs Soris moeqca. vaJma qals
mkerdze xeli nazad gadausva ,,misnis brZanebas SensaviT veravin Seasrulebs, Tu cota xniT iyuCeb, ar gainZrevi~ qals mkerdze xelis
gadasma eama, ymawvilis naTqvami ki locvad miiRo da gairinda, raxan
asea saWiro, morCili varo. cota xnis Semdeg ki orive wyalSi Cayu-

117.
ryumalavda.
adamianebi Tavdauzogavad garbodnen tbisaken, Jivil-xiviliT Caxtebodnen, samjer ki ar CayvinTavdnen, aTjerac, TiTqos sikvdilisgan
uZlieresi, uJangavi javSani swored rom aTjer Cayuryumalaveba iyo.
wylidan Tavs amohyofdnen, Tvalebs farTod gaaxeldnen da napiridan wylisaken momaval xalxs RimiliT Sescqerodnen, tbaSi ki veRaravin Sedioda, fexis dasadgmeli adgilic aRarsad iyo, radgan tbidan amosvlas aravin Cqarobda wyalSi ufro Tbiloda, vidre napirze. napirze Semodgomis civi niavi celqobda, tbis Tavzec orTqli
Txeli RrubeliviT gawoliliyo da zantad irweoda. tbaSi saxedrebic SeeyvanaT, Zroxebic, ukve ganwmendiliyvnen, wuTisoflis WuWyi
xom CamovirecxeT, sikvdils xom davuZveriT xelidan, axla Cvens
cxovelebs mivxedoTo. zogi saxedars abanavebda, zogi kameCs, zogs
ki cxenis aRvirze Caevlo xeli da napirze darCenilT mSvidad Sehyurebda. tbidan aravin amodioda. gadarCenis sixarulmoreulebs
wylidan civ, niavdaberil napirze amosvla ezarebodaT. es ki napirze
darCenilT aRizianebda, metic acofebda. tbaSi SesulT uyvirodnen, geyofaT, amodiT, ra dros wyalSi nebivroba ariso. isini ki
icinodnen, xarxarebdnen Tavs saamurad vgrZnobTo.
napirze xalxi TandaTan matulobda. qinaqos axlo-maxlo soflebidan gamTeniis xans gamosulma xalxma tbamde axla moaRwia, Cvens ukan kidev uamravi adamiani modis, imitom ugviandebaT, rom saqonels moerekebiano, magram amaT rom moaswres, ra moiges? wyalSi vin
uSvebda, napirTanac ki ver misuliyvnen. wyalSi qali kacs ekvroda
da kaci qals. napirze ki tbaSi Casvlis msurvel titlikanebs
TavianTi siSiSvle aRara, civi qari awuxebdaT, lamis aakankalaT.
viRacam daiZaxa CavideT da amovyaroT eg ZaRlTapirebi, egenio da
ketebiT, qvebiT SeiWrnen tbaSi. iq myofT daerivnen.
male tbas sisxli moedo wyali wiTlad SeiReba.
Tano da misi biWebic, cxadia, napirze idgnen, cxadia, esenic
titlikanani viTom tbaSi Sesvlis mosurneni. nikuam tbis zedapirze rom sisxli dainaxa, Cailaparaka: `adamianis sisxlis cqera saamo
araa, magram, mtrisa, uh-uh-uh-uh!~
dokus yovel saaTSi moaxsenebdnen, Tu ra xdeboda tbaze. kmayofili iyo xalxi samSvidobo gzas adgas, safrTxe aRar emuqrebaT,
ganibanebian, ganiwmindebian da Sin dabrundebiano. xarobda, xalxis
gadarCenis brZnuli gza gamovnaxe, sibrZne misanTan kacebis gagzavna
iyoo, imasac ki ara-ra yuradReba ar miaqcia, tbaSi xalxi erTmaneTs
daeria, erTmaneTi daasaxiCreso. aba, ra misi sadardebeli iyo, Tu
romelime qinaqoeli mezobelsa, Tu nacnobs, sisxls adeninebda.
mze rom dasaliers miuaxlovda, doku qoxisaken gaemarTa, axla
ukve SeiZleboda babnaveli qalis naxva, imis gasinjva, marTla jadoqaria Tu ara.
cifori fardagze ijda. piryviTelTa axali beladi iman gaaoca,
rom qali fexze ar wamoiWra, RimiliT ar miegeba da samsaxuri ar
SesTavaza. amitom, erTxans qoxis SuagulSi uazrod idga, ar uwyoda
ra ekeTebina, rogor moqceuliyo.

118.
`aq risTvis gamomamwyvdie?~ mkacrad, sayveduriTac ki ikiTxa
babnavidan wamoyvanilma qalma. Tvalebi ubrwyinavda, saxe sikeTes
asxivebda, erTob saamo sanaxavi iyo. `aq risTvis gamomamwyvdie?~
isev ikiTxa qalma. dokum cxadia, kargad icoda, qoxSi risTvis moayvanina cifori, magram axla mas rom Sescqeroda, is mizezi uazrod
eCveneboda. amitom pasuxi ar hqonda. imis gasagebad, jadoqaria Tu
ara? ara, ara, rogor iqneba, naxe, ra sikeTes asxivebs, mzerac ra
sufTa aqvs. ara, eg ar iqneba!
dokum cifors welze moxvia xeli, Tavisken miizida, qali nebas
dahyva, miekro kidec da TvalebSi Caacqerda. mere aizniqa, ymawvilis
tuCebs miswvda, daekona dokus sunTqva Seekra, gaaJrJola. tuCebSi
kocna Zlier eama, gaocda kidec aseTi ram aqamde ratom ar migemniao, qals Caekro da Tavad akoca tuCebSi. cifori kocnas axangrZlivebda, dokus siamovnebisagan sunTqva ekvroda. cifori saxegasxivosnebuli hkocnida ymawvils da bednierad grZnobda Tavs. mere
dokum aniSna, tanT gaixadeo, ciforim rom uaris niSnad Tavi gaaqnia,
dokus yuradRebac ar miuqcevia, an rogor warmoidgenda, rom qali
gaxdaze uars etyoda. kidev erTxel aniSna, tanT gaixadeo, ciforim
uaris niSnad ara mxolod Tavi gaaqnia, xeliTac igive aniSna. doku
Tavad Seecada qalis tansacmlis gaxdas, cifori xelidan dausxlta,
doku ki swvda, samosSi xeli waavlo da Semoafxriwa kidec. ai, aq ki
gamoiRo xeli ciforma: dokum im Semofxrewili samosis kidev uf-ro
daglejva rom moiwadina, ise Zlier daartya, piryviTelTa beladi
dabarbacda, ciforma erTi Sehyvira da Sexta orive fexi mkerdze
ise Zlier Semoscxo, doku waiqca, beladma safrTxe igrZno, ase
gamodis, es qali satyuara yofila, sicocxlis wasarTmevad momigzavneso. umal fexze wamoiWra, cifors ise Zlier Caartya muSti, sabralo, koWiviT datrialda da Tavbrudaxveuli daeca. fardagze ise
gaiSxlarTa, dokus moeCvena cocxali aRarc ariso.
swored am dros atyda didi xmauri, ezodan ara mxolod SeZaxilebi, xmlebis Caxa-Cuxic ismoda. qoxSi naTani da ramdenime babnaveli SemoiWra. naTani myis dokus eZgera. `daemxe. miwas daemxe!~ SesZaxa naTanma, magram dokum myis ise Zlier mouqnia cionels da
daartya kidec, rom naTani Setortmanda. nikuam ki Tvalis daxamxamebis xans xanjali yelTan miabjina da ubrZana `daemxe!~ doku arc
gainZra, babnavelni ecnen, xelebi gadaugrixes, daaCoqes da Tavic
daaxrevines. cifori Tvalebs ar ujerebda: `naTan!~ wamoiWra fexze.
naTanma kiTxva miageba `ninaTo? ninaTo sad aris?~ cifori uxmod
idga, naTani misi daniSnuli misma danaxvam arc ki gaaxara. `sad
aris-meTqi ninaTo!~ kidev erTxel ikiTxa naTanma mkacrad, xazgasmiT. ciforim mxrebi aiCeCa, ar vicio. `tyveebi sada hyavT, Cqara
miTxari!~ isev ikiTxa naTanma. `aq tyveebi ar arian, aq monebi hyavT~.
naTanma dokuze miuTiTa `es xaroSi CaagdeT. qarTlSi CaviyvanT. babnavi gaasamarTlebs!~ gavida.
doku gaiyvanes. cifori marto darCa.
tbaSi ganwmenda bevrma moaswro, Semogareni soflebidan Camosulebmac. cotaRa Tu iyo iseTi, vinc tbaSi ver ganiwminda: mzis Cas-

119.
vlamde ver moaxerxa tbasTan mosvla, Semogarenis erTi soflis
mosaxleoba maSin movida gansawmendelTan, roca bindi Camowoliliyo. SeRonebuli Camosxdnen tbis piras, icodnen, axla wyalSi Sesvlas azri aRar hqonda da damwuxrebulni iyvnen. am damwuxrebulTa
smenasac moswvda xalxis wivil-kivili. myisve daiZrnen qalaqisaken. iq
aRmoaCines, rom yvelani, qalaqis TiTqmis yvela mosaxle, dedamiwas
Semateboda. adamianebi ise TanmimdevrobiT ecemodnen da ganutevebdnen suls, TiTqos SeTanxmebulni iyvnen: me Sens sikvdils davelodebi,
rogorc ki Sen ganuteveb suls, mec mogyvebio. ecemodnen iq, sadac
sikvdili daeweodaT. amitom yovel quCaze, lamis yovel saxlTan,
ezoSi, WasTan, fexsalagSi, TavlaSi, micvalebulebi eyarnen. ai, im
saxlSi diasaxliss Zroxis wvelisas dasdgomia Tavs sikvdilis angelosi, erTi wamic ar dauclia Zroxis mowvelas ver davelodebio,
iqve aurTmevia suli, sxeuli ki iqve egdo.
mogvianebiT qalaqis quCebSi Tano da misi biWebi gamoCndnen. ai,
aio, es ra sazareli ambavi momxdarao, ase yvela erTad rogor iqca
dedamiwis sasuqado, viSviSebdnen, Tumca, imas ufro kiTxulobdnen,
nuTu, yvelam ineba imqveynad gadasaxleba, nuTu, aq aRaravin darCao.
rogor arao, kidev bevri darCa, gana, yvelas ewvia sikvdilis angelosi, ege, kidev ramdeni ariso. Zalian bevrio? kvlavac bevrio.
Tanos biWebi ra darwmundnen qalaqis mosaxleTagan bevrs ver moeswro tbaSi banaoba da kvlavac saRsalamaTad grZnobdnen Tavs, beqobze fiCxi mizides da koconi gaaCaRes, piryviTelT rom ikiTxes, es ra
cecxli ariso, Tanom gardacvlilT saimqveynio gzas vunaTebTo.
qalaqis ganapira tyeSi dabanakebuli danisa da xaxam eudas razmi
swored am niSans beqobze gaCaRebul kocons eloda. babnevelebma xeli xmalze gaikres da aba, mogvyeviTo. Tanos, danis da xaxam
eudas aseTi piroba hqondaT: qarTul miwaze mtris aswlovani parpaSi amaRam unda damTavrebuliyo, yvela unda mospobiliyo, garda,
Cvili bavSvebisa, Cvilebi cocxali davtovoT, magaT Cveni gulis
sasurvel adamianebad gavzrdiTo. kidev erTi adamianis sicocxle
unda SeenarCunebinaT: radac ar unda dajdomodaT: doku Ze bahasi,
cocxali, cxenze Tokgamobmuli unda CaeTriaT babnavSi, ,,mis fexebqveS koconi babnavel bavSvebs unda davanTebinoT~, ambobda Tano.
qinaqoelebma rom Seityves, babnavelebi dagvesxen Tavsao, xmalmomarjvebulni, gaxelebulni gamorbodnen sabrZolvelad, magaT qinaqo rogor unda aiklon, aqve hpoveben samareso, magram qarTlelni
SesaSuri sidinjiT da simamaciT ebrZodnen. brZola quCebSi rom damTavrda, qarTlelni ezo-ezo, kardakar dadiodnen, piryviTelT eZebdnen da sadac hpovebdnen, iqve asalmebdnen wuTisofels.
naTansa da mis razms dokus datyveveba ar gasWirvebia, magram
amas naTanisaTvis ara-ra sixaruli ar miuniWebia. igi ninaTos daeZebda, ninaTo ki arsad Canda. ara mxolod ninaTo, misi mnaxvelic ki
vervin hpova. monebis ubanSi gavida, lamis yvela fardulSi Seixeda,
babnavidan wamosxmulnic gamohkiTxa. amaT arc ninaTo enaxaT, arc is
gaegoT, sicocxlis gadarCenis mizniT, tbaSi rom unda ebanavnaT. maTi
sicocxlis xsna visi sazrunavi iqneboda, amaT tbamde vin miuSvebda,

120.
kidec moewadinebinaT qarTlelTa gadarCena, tbaSi piryviTelnic ki
ver eteodnen adgili aRarsad iyo.
Tanom brZaneba gasca, dilas Webi aRar mowamloT, aRar ariso
saWiro.
SuaRamisas qalaqSi cocxali piryviTeli aRar egulebodaT da
mSvid Zils misces Tavi. iriJraJa Tu ara, qalaqis yovel kuTxe-kunWuls isev dauares, TiTqmis amaod. piryviTelni aRarsad iyvnen, ganapira soflebisaken gaeSurnen, aq ki uwiaT brZola aq kidev SemorCeniliyvnen qarTlelTa soflebis damlaSqravni. sami dRe da Rame aq
iqnevdnen xmals. ra darwmundnen qarTul miwaze aRarcerTi mteri
cocxali aRar iyo, Tano qinaqoSi dabrunda, babnavidan, Tu qarTlis
sxva soflebidan tyved wamosxmulni did moedanze, iq, sadac sami
Ramis win danTebuli koconi ar Camqrala da dResac davlurs uvlidnen, Sekriba da auwya: ,,mamuli mtrisgan davcaleT, Tqven Tqvens
miwaze xarT, darCiT aq, icxovreT, gamravldiT. ai, mama-papaTa nasaxlarebi, ai cxvar-Zroxa, Tqveni Wkua da Ronec Tan gaxlavT, mxolod ar dagaviwydeT, rom sazRvris piras cxovrobT, mTeli saqarTvelo sazRvris pirad gadaWimula, roca es gvaviwydeba, mteri gvereva. icocxleT da gamravldiT!~
es ambavi mzis Casvlis xans iyo, mere CiraRdnebi aanTes da lxinic daiwyes. mSobliur ferdobebs is simRerebi swvdeboda, romelic
aq dabadebuliyvnen, magram karga xania ar gaxmianebuliyvnen. vaJebi
qalebs Tavs adrindeliviT ukravdnen da sacekvaod iwvevdnen, ukve
SemTvralni ki quds moixdidnen, miwas axeTqebdnen da SesZaxodnen
,,ixare Wero, mokvdi mtero!~
gamarjvebulTa lxini damarcxebulTa godebaa. es saqveynid cnobilia, magram yovelTvis ase rodia zogjer gamarjvebulTa lxini
damarcxebulTaTvis saSualebad iqceva: qveynierebas rom bindi daeufla, ninuam yovel amaTgans Tavisi Zala agrZnobina da gamarjvebulTa Soris cekva-TamaSi ufro gaCaRda. xarosTan, romelSic doku
CaegdoT, aRaravin idga, aba, vin mieSveleba, viRa aris mimSvelebelio
da darajnic ki momlxen-mocekvaveT SeuerTdnen dResaswauli yvelasi iyo.
doku xaroSi imaze fiqrobda, qarTlelni mis qalaqSi ase iolad
rogor Semovidnen, rogor moaxerxes Cemi xelSi Cagdeba, sad aris
Cemi xalxio. Tavze raRac daeca, umal xeli waavlo majis simsxo
Toki iyo. maRla aixeda, sibneleSi veraferi dainaxa, xma ki Semoesma,
,,Toks xes Semovaxvev, rom dagiZaxeb, amodi~. dokum ciforis xma
icno. cifori xmadabla, CurCuliT laparakobda, sityvebs gamokveTilad warmosTqvamda, ,,gelodebi~ SesZaxa sixarulmoreulma. amas
ki yvirili mohyva, aSkara iyo iq, maRla cifori dainaxes. rogorc
doku xvdeboda, orni ibrZodnnen, Cxubi gagrZelda, doku gulSekumSuli ugdebda yurs orTabrZolis xmebs.
,,midi, miscxe, fexebiT, fexebiT xom SegiZlia!~ SesZaxa dokum.
uceb xoroSi viRac Camovarda, dokus lamis mxari Camoacala, mere
miwaze davarda da arc Serxeula. ,,ras Svrebi?~ ikiTxa ciforma

121.
,,amodi!~ doku Toks daekida, umal axoxda, cifori Caexvia,
,,wavediT, Cqara!~ ,,moica!~ Tqva dokum da xarodan Toki amoiRo, xes
Sexsna, mxarze gadaido. cifors moexvia, akoca, Zlier Caikra, isev
akoca da Tqva: ,,wavideT!~ cifors guli auCqrolda, ,,saiT?~ ikiTxa.
,,momye!~ orivem Ramis sibneles misca Tavi.

ras ityviT, amxanago ebraelebo?!


abriko saqorwinod mimaval sasiZosaviT brwyinavda: halstuxis
oqroTi movarayebuli dasamagrebeli, perangis samajurebis aseve
oqroTi movarayebuli Sesabnevi, saTvalis oqrosferi CarCo, am pirTeTr kacs mdidrul iers aZlevda. `am kacs didi gamavloba aqvs
mTavrobaSi~. gaifiqra isrom abrikos danaxvisTanave da SebeTikos
aniSna ager, Cems gverdiT dajeqio. rogorc ki SebeTiko isros gverdiT miujda, isrom hkiTxa:
rava ggonia, axla Sen, es kaci ase xaTaniviT* Cacmuli ro
dadis, magis Tavi nu momikvdeba, Tavisi xelfasiT ari sul!
moxarbe moukvda! dRe da Rame israeli lanZRos da kargadac
ar Caacvan?
Seni Zmis Svela amas unda SeeZlos.
SebeTiko gaocda:
ras melaparakebi, isro!
abriko Tebaze* Sedga da mxned dasWeqa:
amxanagebo!
darbazSi siCume Camovarda. cxadia, isroc gaCumda, eg kia, SebeTikos gadaulaparaka: `ifiqre, kargad ifiqre!~
abriko ki ara mxolod mdidrulad gamoiyureboda, erTob kmayofili kacis ieric hqonda. misi es kmayofileba bevrs aRizianebda. amitom TavCaqindruli usmendnen. is ki igives laparakobda, rasac yovel
saRamos televiziis sainformacio programaSi: israeli agresori qveyanaa, sionistebi ebrael xalxs atyueben, israelSi imitom eZaxian,
rom iq eqspluatacia gauwion da sazarbazne xorcad gamoiyenon, vai,
mas, vinc sionistTa ankesze wamoegeba, komunisturi partia da Cveni
mTavroba aseT sulgayidul adamianebs sakadriss miuzRavso.
abriko sulmouTqmelad laparakobda, upauzod, erTob xmamaRlac.
danieli drodadro Tavs aswevda, darbazs Tvals moavlebda, xom
simSvide ariso, ar ewada xmauri, sulac ar undoda vinme SekamaTeboda abrikos. Tu mas dRes vinme SeekamaTeboda, es namoraZisTvis signali iqneboda, namoraZe beiT qneseTze, qalaqis ebraelobaze yuradRebas gaamaxvilebda. amitom iyo daZabuli. daniels mRelvarebis mizezi ar hqonda mTeli darbazi TavCaqindruli ijda. `Zalian kargi,
amiT imas amboben, Sen rac ginda, is ilaparake, Sen Wkuaze Senve
iareo~.
_________
*xaTani siZe
*Teba ambioni

122.
amas danieli fiqrobda, Torem darbazis meore mxares, ionas sul
sxva fiqri datrialebda Tavs: ,,ra xania es kaci dila-saRamos israels lanZRavs, ar vvargivarT, Cven ar vvargivarT, erTi imnairi kaci
rava ar gamoCnda, i kbilebi rom Caumtvrios~.
abriko ki qadagebas ganagrZobda. rogorc giTxariT, xalxi TavCaqindruli ismenda, darbazSi gamefebul siCumes mxolod abrikos xma
arRvevda da danieli erTob kmayofili iyo, magram abrikom uceb iseTi ram wamoroSa, daniels lamis Tavbru daexva:
me da profesori gabiZe orwliani kvlevis Sedegad im daskvnamde mivediT, amxanagebo, rom israeli ar aris ebraeli xalxis samSoblo da sionistebi sxvaTa samSobloSi iwveven sabWoTa ebraelebs
abrikom fraza iseTi rixiT daamTavra, TiTqos taSs elodebao, daniels ki lamis Tavbru daexva-meTqi giTxariT da rom ar daxveoda,
skamis saxelurs CaeWida, ar davece, sircxvili ar vWamoo.
daniels xalxis mosalodneli axmaureba afrTxobda, `Tu Wkua
aqvT, pasuxi aravin ar unda gasces, rogor SeiZleba, amas pasuxi gasce, es didi dafaseba iqneba~ daZabuli, sunTqvaSekruli fiqrobda
danieli.
viRacam skamze gverdi icvala fexi fexze rom gadaedo, marjvena fexi Camodga da marcxena gadaido marjvenaze. amis gamo skami
aWrialda. `Wilofa~ isxakiam ki iRriala:
vin ari es, vin gviSlis xels am axali ambis mosmenaSi, xo uyurebT, ranairi kaci gvestumra da Tqven skamze jdoma ver mogixerxebiaT?! `Wilofa~ isxakia ise gahkioda, saxezec ki wamoenTo, misi
Semxedvare ifiqrebda, sadacaa guli gauskdebao ar unda gaigoT,
risTvin asworebs kaci dRe da Rames, risTvis Sromobs?
darbazi daiZaba, yvelam im mxares gaixeda, sadac danieli ijda.
danieli wamodga da mSvidad Tqva:
araferia, araferia, uneburad mouvida, Cemo icxak mere
abrikos miubrunda da RimiliT uTxra ganagrZeT, batono, yvela
yuradRebiT gismenT.
sanam ganagrZobdes, erTi SekiTxva SeiZleba? dinjad ikiTxa
leliko `Rvedam~ leliko bazaSi qamrebs hyidda, amitom eZaxdnen
`Rvedas~. qalaqis ebraeloba `Rvedas~ erTob enakvimat kacad miiCnevda, daniels ki axla lelikos enakvimatoba arafrad argoda da
alersiT uTxra:
SeiZleba, rato ar SeiZleba, Cemo leliko, mara moxsenebis
mere, moxsenebas rom daamTavrebs, Tu dro darCa, yvelas SegiZliaT
is hkiTxoT, rac gewadinebaT.
kai, batono, raxan ar SeiZleba, mase iyos... Tqva leliko
`Rvedam~ da nabiji wadga win me ubralo rame mainteresebs: im
patiosanma kacma gabiZem, am patiosan kacTan abrikosTan erTad
es ro aRmoaCina, dRe iyo, Tu Rame? es mindoda mekiTxa, sxva araferi, mara, raxan ar iqneba, mere vikiTxav, ra moxda! leliko
`Rveda~ adgils daubrunda, mlocvelTa Soris, aqa-iq sicili gaisma.
viRaca axarxarda kidec.
leliko ,,Rvedam~ marjvena aRmarTa da Tqva:

123.
ar ari es sasacilo ambavi, jamaaTo, am sakiTxs didi politikuri, mniSvneloba aqvs: Tu aRmoCena dRe gakeTda, eseigi qveyana
mziT iyo gaCaxaCxebuli da am patiosanma kacma abrikom saRaca
waikiTxa israeli ar ariso ebraeli xalxis samSoblo, mere im
patiosan kaac gaboZes gadaulaparaka, saRaca wavikiTxe ase da asea
saqme, Tu ginda, modi da Seamowmeo, iman ki miugo, magas rato
mkadreb, Sen wakiTxul Cemi Semowmeba rad undao, ras verCiT am
patiosan kaac, waikiTxa, aRmoaCina da morCa! magram Cven xom viciT,
jamaaTo, aRmoCenebis meti wili dRisiT, mzis Suqze ki ara, Ramea,
maSin roca kacs Zili saTofeze ar ekareba da loginSi ise wrialebs,
ravarc buWunia glaxa dawrialobs Cven bazarSi, iqneba, vinmes rame
wavcincloo, wrialebs kaci loginSi, mTeli Rame wrialebs, mere
uceb TavSi daartyams raRaca. amasac Tu ase mouvida Tu Rame
daartya, ra magisi bralia. axla Cven davcxoT? ara, amnair
saqciels...
leliko ,,Rvedas~ qadageba besam Seawyvetina:
gagvagebineT axla, ras gveubneba es kaci, nu glaxaobT!
darbazSi kvlav siCume Camovarda. abrikom partiis da mTavrobis
erovnul politikaze daiwyo saubari. sabWoTa xelisuflebis ebraelobisadmi keTili damokidebulebis Zalian kargi magaliTebi moiyvana,. amitomao, swored amis gamoo, partia da mTavroba mkacrad
sjiso imaT, vinc sionistebis ankesze wamoegeba da moindomebs socialisturi samSoblo kapitalistur jojoxeTze gacvaloso.
danieli abrikos mSvidad usmenda. es kaci partiis cekas sxva
leqtorebis msgavsad, saqarTvelos sxva qalaqebSic Cadioda. isini,
sxva leqtorebi, msmenelebs pionerTa sasaxleSi, `codnis~ saleqcio darbazebSi krefdnen, es ki, raxan ebraeli iyo, beiT qneseTSi
modioda da aq afrTxobda xalxs. mere ki kiTxulobda, `Tqven ras
ityviT, amxanago ebraelebo?
darbazis iqiTa kuTxeSi mixakia wamodga, daniels civma oflma
daasxa.
qalaqis ebraeloba mixakiaze CurCulebda `Sekrulia~, beiT qneseTis ambebi iq, namoraZis uSiSroebaSi, miaqvso.
Tu SeiZleba miTxariT, Cveni xelisufleba aRiarebs adamianis
uflebas, xo asea? ikiTxa da Tavadve upasuxa SekiTxvas: asea, ki.
eseigi adamians ufleba aqvs iq icxovros, sadac moewadineba. Tqven
ratom gvaSinebT? visac ase guliT unda, wavides israelSi. ra moxda
mere, amiT ra Savdeba?
mixakia gamarjvebuli kacis ieriT idga.
es ki namoraZea, namoraZes is unda gaigos, mixakias vin ahyveba,
vinc ahyveba, eseigi is aris dainteresebuli.
abrikom ikiTxa:
Tqven ras ityviT, amxanago ebraelebo?
daniels lamis sunTqva Seekra. darbazs Tvali moavlo. adamianebi
TavCaqindruli isxdnen. axla unda am xalxs miSveleba. danieli
wamodga.
eseigi SekiTxvebi ara gvaqvs... modiT, amxanag abrikos...

124.
davacaloT, mgoni, eger iq SekiTxva aqvs viRacas Tqva
abrikom da romeliRac axalgazrdas mimarTa brZaneT, brZaneT!
me ori SekiTxva maqvs: pirveli: israeli saiT ari leningradisken, Tu taSkentisken? es buTxuzi iyo.
abrikom umweod mimoixeda da Tqva:
aba, bareRam meorec miTxari!
israelSi qali meti cxovrobs, Tu kaci?
`kai ubeduri hyavs gamCens~ gaifiqra danielma. abriko ki
buTxuzs miuxvda da Tqva:
Tu kaci varga, qalebi aq ro arian, iseTi unda! ise ki unda
giTxraT, rom iqauri qalebis moralur-eTikuri saxe, sanaqebo ar
aris.
danielma am Sinaarsiani moxsenebisaTvis abrikos didi madloba
moaxsena da sTxova, ufro xSirad ewvios am qalaqs, raTa ebraeloba
`swor gzas ar ascdes~. mere isic Tqva, Cveni qalaqis ebraeloba
Zalian afasebs partiis da mTavrobis erovnul politikas, asec iqneba, Tu Tqvens Tvals ar mogvaSorebTo.
abriko Tebidan Camovida. daniels guls moeSva yvelaferi kargad mTavrdebao. ukve yarbiTis dawyebis droa jamaaTma bindis
locva unda ilocos. daniels ki is ujobs, abriko aqaurobas moacilos. vin icis, locvis mere icxakia `Wilofa~, an sxva, ras etyvis,
arc is aris gamoricxuli, namoraZis kacs mixakias kidev raime hqondes Cafiqrebuli. ara, namdvilad sjobs wavidnen, raxan ase
mSvidobianad damTavrda yvelaferi, raxan jamaaTma am kacis rataruti arafrad Caagdo, saRamos locvas Seeleva danieli. abriko xom
arc inanebs locvis gacdenas.
danieli stumars miubrunda da wavideT, Cemo batono, iq amxanagebi gvelodebiano. danielma icoda, vaxSamze qalaqis xelmZRvanelobidan uTuod movidodnen, Tumca, ar icoda, vin partiis saqalaqo
komitetis xelmZRvaneloba raoden pativs dasdebda abrikos, ra
doneze daxvdebodnen. danielma restoran `rionis~ direqtori gaafrTxila, iseTi sufra gaSale, cekas mdivansac moesvlebodeso.
restoran `rionTan~ ukve mosuliyvnen sazogadoeba `codnis~ Tavmjdomare niko giorgaZe, partiis saqalaqo komitetis saorganizacio
ganyofilebis xelmZRvaneli goCa cqvitiniZe da nukri samuSia kaci,
romelic uSiSroebis saqalaqo komitetSi religiis sakiTxebs kurirebs da romelmac guSin namoraZesTan Searbenina danieli. danielma es
adamianebi rom dainaxa, umal gasagebi gaxda, Tu ra mniSvnelobas
aniWebda qalaqis xelmZRvaneloba, gnebavT, uSiSroebis komiteti
abrikos. `abriko Zviri ar uRirT, mniSvnelobas rom aniWebdnen, pirveli mdivanic aq iqneboda da namoraZec. raxan Tavad ar movidnen da
mesame-meoTxe xarisxis TanamSromlebi gamogzavnes, yvelaferi gasagebia. angariSSi Caiweres, morCa da damTavrda!~ fiqrobda danieli, magram stumrebma erTi Tavsatexi gauCines. ierarqiis mixedviT,
Tamadad goCa cqvitiniZe unda aerCia, es ki, kargad icoda, nukri
samuSias gaaRizianebda. samuSia adre saqalaqo komitetSi muSaobda,
iq sazogadoebrivi kvebis sistemas xelmZRvanelobda. fuls imdens

125.
Soulobda, ramdenic moeprianeboda, radgan am qalaqSi yvelaze meti
restorani, sasadilo, sasosise, saxinkle, saxaSe, saxaWapure da ludis duqani iyo, TiTqos xalxi Wamis mets arafers akeTebso. amboben,
goCa cqvitiniZem moaSora. saqalaqo komitets, im adgilze Zalian
sando kaci sWirodao. es asec unda yofiliyo, ragan qalaqSi kadrebis ganawilebas swored cqvitiniZe xelmZRvanelobda. imasac ambobdnen, dRes samuSia cqvitiniZes uTvalTvalebs, masze masalebs agrovebs, rom daapatimrebinoso. cqvitiniZe ki imas cdilobs, samuSia uSiSroebis komitetsac moaSoroso. goCa cqvitiniZe axali Taobis kaci
iyo. partiam axleburad unda imuSaos, Zveli stili dasagmobia da am
stilis muSakebisgan xelisufleba, partia unda gaTavisufldeso. samuSiac axalgazrda iyo, cqvitiniZis toli, vidre saqalaqo komitetSi muSaobda, esec igives gaiZaxoda, partiul aparats gadaxaliseba
sWirdeba, dromoWmuli meTodebiT muSaoba ar gamogvadgebao. verc
energias dauwunebdi, ojaxisSvilobac sanaqebo mosdevda da ganaTlebac, magram cqvitiniZem imiT ajoba, rom TbilisSi partiis centralur komitetSi misi megobrebi dasxdnen zogi Tanakurseli,
zogic naTesavi.
yvelaferi es samuSias, cxadia, Zlier aRizianebda. danieli swored aman Caagdo sagonebelSi: Tamadoba, rom cqvitiniZisaTvis eTxovna, samuSia ver moisvenebda, miTumetes, rom cqvitiniZe yovelTvis
cdilobda xazi gaesva Tavisi upiratesobisaTvis.
danielma ramdenime wuTis Semdeg Wiqa Seivso, wamodga da Tqva:
dRes amxanagma abrikom ise sainteresod ilaparaka, ise Rrmad
daaxasiaTa Cveni partiisa da mTavrobis erovnuli politika, imdenad
damajereblad gaanaliza sionistebis zraxvebi, mSromeli ebraelobis
dasamorCileblad, xalxi yuradRebiT usmenda. adamianebma ara marto
mousmines, Seismines kidec. es aris mTavari. imdenad laRad igrZnes
Tavi, zogierTma xumrobac ki daiwyo, xom asea, batono abriko?
abrikom Tavi daaqnia, danielma ki ganagrZo amitom minda madloba
movaxseno da gavumeoro xalxis Txovna, Cveni qalaqis partiis da
mTavrobis mudam erTguli mosaxleoba exveweba baton abrikos, saqalaqo komitets, xSirad Camovides: da wagvikiTxos amnairi Sinaarsiani
moxseneba. axla ki baton nikos vTxov Cvens sufras gauZRves Cvens
Soris yvelaze asakovani kacia, didi gamocdileba miiRo, partiis saqalaqo komiotetSi muSaobda, dResac codnis saqmes xelmZRvanelobs.
danielis arCevaniT yvelam gaixara: samuSiam imis gamo, rom cqvitiniZe ar iqneboda Tamada, cqvitiniZem imiT, rom samuSia ar gauZRveboda sufras. niko giorgaZe ki yvelaze bednieri kaci iyo, aseT
xalxSi Tamadoba meRirsao. enamzianobda, yovel sadRegrZelos
bolomde svamda, patarebis sadRegrZelos mere gitarac ki moiTxova,
da mdinaris napiras, aivanze erTob sasiamovno simRerebi gaisma. am
dros danieli imaze fiqrobda, Tu rogor SeiZleboda krebis ambavi
namoraZesTan mietanaT.
namoraZis Canafiqri ar gamovida. imas ewada gaego, Tu vis ar
moswonda antiisraeluri propaganda, vin SeiZleba mieCnia repatriaciis potenciur msurvelad. es Canafiqri CaiSala provokator mixa-

126.
kias SekiTxvas aravin ahyva, aravin ikiTxa, ratom ambobs partia erTs
da akeTebs sul sxvaso. raRa rCeboda? SekiTxva: mag aRmoCenas rom
CaxvdiT, dRe iyo Tu Rameo, amaze ar gabrazdebian. SekiTxva partiis
ideologias ar Seexeba, SeiZleba am ubedurs abrikos magis gamo
sayveduric ki uTxran, metismeti mogsvlia, ram gaTqmevina, israeli
ebraeli xalxis samSoblo ar aris. ase ar SeiZlebao. amaT gana ar
ician, visi samSoblo sad ari, Zalian kargadac ician da xalxi ar
unda gavaRizianoTo...
ase rom danieli vera-ra saSiSroebas ver grZnobda, yvelafers
rigianad unda Caevlo.
niko giorgaZe ise lamazad laparakobda, iseT azrian sadRegrZeloebs warmosTqvamda, ugulo kaci unda yofiliyav, smaSi ar ahyolodi. gitarazec karga eSxianad mReroda, mere gitara goCa cqvitiniZem gamoarTva, muxlze daido da simebs Camohkravda. xan raRac
melodias wamoiwyebda, xanac Sewyvetda. uazrod aCxakunebda simebs. giorgaZe ki sadRegrZelos laparakobda, xom nasvami iyo, am xnovanma kacma cqvitiniZes mainc ver gaubedaAmomismine, sadRegrZelos
vambobo. samuSiam ki, albaT, ufro imis gamo, rom Rvino ukve mokideboda, ver moiTmina da cqvitiniZes SesZaxa: `Tu dakvra ar ici, gadasde eg gitara, mogvasmenine sadRegrZelo~. cqvitiniZem gaiRima,
Cems samuSias unda vumReroo, Tqva da gitaras Camohkra. uzadod
ukravda. simRerac wamoiwyo, cqvitiniZe uSiSroebis TanamSromel
samuSias miubrunda da RimiliT miumRera, `venacvale mag Sens
Tvalebs, Cum-Cumad rom miTvalTvalebs~, mere gitara lamis aakvnesa,
Tavze daido, ase ukravda da kvlav samuSias umReroda: `venacvale
mag Sav Tvalebs, Cum-Cumad rom miTvalTvalebs...~ danieli gaxevda.
samuSias ukve Rvino mokideboda da CurCulebda: ,,ras ambobs, ras
ambobs es SobelZaRli!~ abrikom ki taSi daukra, `bravo, bravo,
ostati yofilxar!~. nukri samuSiam kbilebi gaakraWuna, Wiqa RviniT
Seivso da is iyo cqvitiniZisaTvis saxeSi unda Seesxa, danielma nukris Wiqa aitaca, Tavze daido da iseTi eSxiT dasWeqa simRera, moulodnelobisagan giorgaZemac ki Semoxeda. danieli Tavze WiqiT sacekvaod gavida, Tan mReroda, Tan cekvavda. goCa cqvitiniZem gitaraze
sacekvao gaaCaRa. giorgaZe taSiscemiT ahyva. axla saWiro iyo
daniels sacekvaod gamoexmo vinme. cqvitiniZes uxmo. ,,mTavaria iq,
sufrasTan ar ijdes, samuSias kidev ar miumReroso~ cqvitiniZe kargad moZraobda, etyoboda, rom cxovrebis karga didi nawili simRera-cekvaSi gaetarebina, momxiblavad cekvavda, abrikom miiCnia,
danieli daiRala da cekvaSi miveSvelebio, cekva daiwyo. ucnaurad
dabajbajebda, xelebsac raRacnairad grexda. danielma Tavze rom
RviniT savse Wiqa edga, nukris win dadga, `ui, bodiSi, Seni Wiqa
amiRia!~, nukrim gaiRima, daniels beWze xeli gadausva da uTxra:
`madlobeli var, dRes Sen rom ar gadagerCine, xval amas xom
bolos ver movuRebdi.~. danielma xeli Caiqnia, yuradRebas nu
miaqcevo da Tamadas SesZaxa: `aba, sadRegrZeloebi gagvicivda!~

127.

siyvaruli
xarodan amosul dokus ciforma xeli majaSi Caavlo da win
gauZRva. guli sixaruliT ufrialebda, siamayec daufleboda imis
gamo, rac moaxerxa Zvirfasi adamianis sicocxle gadaarCina. darwmunebuli iyo, naTani dokus ar daindobda: cxenze gamobmuls CaaTrevda babnavSi. aq ki mis dasjas naTans aRaravin SeekiTxeboda cxadia, babnavelebi aso-aso akuwavdnen, an cecxlSi daswvamdnen. cifori,
kmayofili da bednieri iyo imiT, rom dokus maja xelSi eWira da
win miuZRoda samSvidobos gahyavda. qarTvelTa dolis cema, simRera, mayrioniviT miacilebdaT. sibneleSi midiodnen. ase uxmaurod,
SeumCnevlad mxolod mtredebs SeuZliaT im aTiod mtkavelis gavla,
romelsac haeridan miwaze dafrenilni dagogmaneben.
`aqeT, aqeT wavideT!~ CurCuliT Tqva dokum marjvniv gauxvies.
vaSlis xeebis rigSi erTxans fexakrefiT midiodnen, xeTa foTlebis
Sriali ismoda, cifori frTxilad miabijebda, Tumc ar icoda, sad
midioda,mere ruxi, grZeli, nageboba gamoCnda. `iqiT, iqiT!~ CurCuliT
Tqva dokum. ciforim kvlav marjvniv gauxvia, vaSlis xeebis tyes
gascdnen, Senobis ezoSi Sevidnen. aq broweulis uamravi xe idga,
xeTa totebi, cifors saxeze ecemoda. mainc midioda, Tumc nabiji
Seanela, ufro frTxilad miiwevda win. gafacicebuli iyo. mdinaris
Cxrialis xma axla ufro gamoikveTa. moulodnelad dokum Tqva:
`SeCerdi!~ doku broweulis did, beber xesTan mivida, zurgiT mieyrdno da marjvniv, xevis gaswvriv oci nabiji gadaiTvala. cifors
kvlav CurCuliT uxmo `aq modi!~ cifori miuaxlovda. `ai, aq ideq,
Cems adgilze!~ Tavad ki xeebs Soris gailanda. cifori gaunZrevlad
idga. xevidan mdinaris Sxuilis xma amodioda. mdinare zaTqiT evleboda uzarmazar lodebs. `aqedan Cadis cionSi~, gaifiqra ciforim.
xeebs Soris doku gamoCnda. doku ori niCbiT mobrunda, miwis Txra
iwyo. zustad im adgilas Txrida, sadac cifori datova. yoCaRad
irjeboda, mis navarjiSev, moqnil sxeuls, es moZraoba momxibvlelobas sZenda. Tavi aswia, cifors gauRima da uTxra: `es miwa iqiT gadahyare!~ qalma niCabi aiRo, miwa xevisaken waiRo, `xevSi, xevSi gadayare!~ isev CurCuliT miaZaxa dokum.
mTvare savaxSmod wavida da kunapeti Rame Camodga. cifori veRarafers xedavda, imasac ki. gumaniT xvdeboda, doku sad Txrida miwas.
TxrilTanac gamoTvlili nabijebiT midioda, ver xedavda. miwas sad
yrida, yurs ugdebda xavSi gadayrili miwa gzadagza rogor iSleboda, ramdenimejer veraferi ver gaigona. es ki imas niSnavda, miwa
xevSi ki ara, aqve dayara.
qarTlelTa cekva-simRera Sewyda. rogorc Cans, msmelT simTvrale moeriaT, mocekvav-momRerlebs daRliloba. irgvliv dumili
Camowva. am dumilSi zariviT gaisma dokus CurCuliT naTqvami: `modi!~ ciforim xelebi win gaiSvira, rom dokusTvis miegno. Uumweod
dgamda nabijebs. `sad xar?~ `modi, modi!~ dokum majaze xeli waa-

128.
vlo. miizida da Tqva: `aq gvirabia, saxuravs miwa gadavacale, unda
avxadoT!~ xelis faTuriT raRacas daeZebda. mere ciforis kvlav majaSi Caavlo xeli da saxuravis saxelurze daadebina. `aba, erTad!~
daeZgernen, saxuravi ar iZvroda. `kidev erTxel!~ Tqva dokum. isev
mohqaCes, saxuravi daiZra, gvirabs Tavi moxades. `Cadi!~ Tqva dokum.
ciforim oriod nabiji gadadga, magram SeCerda. `sad mivdivarT?~ `aq
darCebi?~ kiTxvas kiTxva Seageba dokum. cifori Seyovnda. mcire dumilis Semdeg dokum isev ikiTxa: `CemTan ar wamoxval?~ `ki, ki
dauyonebliv miugo ciforim jer Sen Cadi!~ dokum gvirabisaken
gadadga nabiji. Seyovnda, cifors xeli waavlo, zurgze moigdo da
frTxili nabijiT Cavida gvirabSi. sami-oTxi safexuri rom Caiares,
dokum ciforis xeli uSva, da Tqva: `momeSvele, adgilze davabrunoT!~ saxuravs aswvdnen, Casasvlelis dagmanva ewadaT, magram Tavs
zemoT Zala yovel wams eleodaT. mZime saxuravis adgilze dabruneba, Casasvlelis dagmanva gauWirdaT. bevri ejajgurnen, rogorc
iqna, dagmanes. dokum SvebiT amoisunTqa, Casasvlelis erT-erT safexurze Camojda. ciforic Camojda. dokus gaxeda. bundovanad dainaxa,
ufro sworad, dokus sunTqvam miaxvedra doku misken ixreboda. doku
xalaTis saxeluriT saxeze ofls iwmendda, ciforim dokus mxarze
Camosdo xeli. vaJi kvlav ofls iwmendda. mere Tqva: `wavideT!~
wamodga da welSi moxrilma ganagrZo gza. cifori ukan mihyva.
dokus zurgi miuZRoda win. sevda moeria. Tavadac ver gaecnobierebina, ase ratom moeria sevda. imis gamo, rom dokus ganTavisuflebis
sixarulma gauara? aqamde Zvirfas adamians aTavisuflebda, samSvidobos gahyavda, axla ki mis zurgs mihyveboda, Tavisianebs Sordeboda.
ofliT dasvelebul xalaTs xeli Seaxo da sxeulSi JrJolvam dauara. mixvda: sevda imis gamoc daufleboda, rom es gaoflili ymawvili dRes mis sxeuls ise exeboda, vnebas uRviZebda. umZafrebda
kidec. axla ki ise midioda, misken erTxelac ar mouxedavs. axsovs ki
cifori? ara, aRar axsovs, igi sasurveli SuadRisas iyo, maSin roca
doku sul sxvagvar cxovrebas eweoda, cisqveSeTSi sul sxva adgili
eWira. mas Semdeg bevri ram Seicvala. amJamidel dokus bevri ram
ansxvavebs SuadRis dokusagan. maSin igi mbrZanebeli iyo, axla erTi
ubralo ymawvili kacia, devnilic ki. misive ciforis xalxisgan
devnili, radgan mteria maTi.
ai, ciforis xalxis mteri!
ciforim gariyul adamianad igrZno Tavi. is ki doku midioda
da midioda. cifori TiTqos arc arsebobda, TiTqos datuqsuli
bavSviviT ar mosdevda ukan.
cifori Sedga. fiqrs gauCerda: sad midis, ratom, risTvis misdevs
am ucxo ymawvils, romelmac misi megobrebis sofeli gadawva, adamianebi tyved waasxa, TviTon ciforic xom misi tyvea. dRes, roca qarTlidan amosulma vaJkacebma tyveebi gaanTavisufles, xval-zeg babnavSi Caiyvanen, piryviTelnic aRar arian, cifors aq ra unda? nebayoflobiT tyveobas irCevs?
am fiqrma tyeSi dakargul bavSviviT umweod agrZnobina Tavi.
ukan dabruneba mounda. Kki, asea, Tavis xalxTan, babnavelebTan,

129.
cionelebTan dabrundeba... iq... iq, naTanic iq aris... naTani! magram
naTani, xom ninaTos daeZebs... ninaTo... ninaTo... naTani!
`sad xar?~ moesma dokus xma. mis yurebSi ki zariviT reks: `ninaTo... ninaTo... naTani...naTani!~ `sada xar-meTqi!~ axla ufro xmamaRla
ikiTxa dokum. ciforim kvlav ar gasca pasuxi. doku ukan dabrunda.
gvirabSi gverds verc auqcevda, ramdenime nabijis gadmodgmis Semdeg,
ciforim jer dokus sxeulis siaxlove, mere-- xelis Sexeba igrZno.
mis sxeulTan siaxlove imodena siamovnebas hgvrida, sunTqva Seekra.
`daiRale?~ ikiTxa dokum da xeli majaSi Caavlo. `wavideT, male
gavalT, iq mdinaris gaRma Cemi winaprebis miwaa~. doku arc
Seyovnebula, qals win gauZRva. cifors arafrad ainteresebda, sad
iyo dokus winaprebis miwa. cifori martoobas grZnobda. Tvalebze
cremli moadga. atirda. cremlebi loyaze Camoedina. tuCebTan
dagrovda da gadaeylapa kidec. mis damZimebul guls, cremlebi
Svebas hgvrida, dokus xeli saltesaviT SemoWdoboda majaze. kidec
moendomebina, veRar SeCerdeboda dokus Tavs ver daaRwevda. mainc
moindoma maja gaeTavisuflebina, `ara, ara, cifors iq, dokus winaparTa miwaze araferi esaqmeba, cifori TavisianebTan unda dabrundes,
iyos naTani, iyos ninaTo... iq... iq!~ marjvena aswia, rom marcxena
xelis maja gaenTavisuflebina. dokum ki mSvidad Tqva, swored maSin
Tqva, roca ciforim marjvena xeli aswia: `Tu daiRale, miTxari~.
ciforim pasuxi ar gasca. dokum ikiTxa `ha?~ mere motrialda.
ciforis welSi swvda, aiyvana, mxarze ver Seisvamda gvirabi ar
iyo esoden maRali, amitom batkaniviT amoiRliava. cifors kvlav
gaaJrJola. isev Seekra sunTqva da dokus kiserze moeWida. `Sen ra
gqvia?~ ikiTxa babnavis damarbevelma. `cifori~. `cifori, cifori~
Tqva dokum. ciforim igrZno: misi saxeli ise warmoTqva, veRarsad
veRar wavidoda da loya dokus loyas miado. karga xans uxmod
midiodnen. gvirabi moulodnelad gasrulda. molze gamovidnen.
balaxi sveli iyo. dokum cifori molze dasva. cas axeda `male
gaTendeba, mdinareze unda gadavideT~. isev majaSi Caavlo xeli da
win gauZRva. mdinare zaTqiT eSveboda qvemoT. dokum Cqari,
energiuli nabijebiT gaswia mdinarisaken. cifori ki uZravad idga.
aTiode nabijis gavlis Semdeg, igrZno, rom cifori ar misdevda.
motrialda. axla ukve ara CurCuliT, xmamaRla hkiTxa: `risTvis
Seyovndi?~ ciforim pasuxi ar gasca. doku miuaxlovda. xeli majaSi
Caavlo da mdinarisaken gaswia. mdinares rom miadgnen, dokum rogorc
Cans, icoda, foni sadac iyo gorakisaken gaemarTa. asiode nabijis
gavlis Semdeg, qali xelSi aiyvana da mdinareSi Sevida. frTxilad
miabijebda. cifori balRiviT eWira xelSi, isic ise Cakvroda,
rogorc dedis mkerdze CaZinebuli balRi. ganabuls, ymawvilis sunTqva esmoda. drodadro tuCebiT dokus kisers exeboda, elamuneboda.
mdinare ise gaiares, cifors wylis erTi wveTic ar gadasxmia. msubuqi
qari foTlebs aSrialebda. cifori dokus miaCerda, mzeriT ekiTxeboda, axla saiTRa wavideTo. dokum gaiRima. cifors isev xeli
Caavlo da win gauZRva. tye-tye midiodnen. male erTi usaxuri
Senoba gamoCnda iseTive, rogoric qinaqoSi edgaT babnavis damarbe-

130.
velT.
`ai!~ SesZaxa dokum. sacxovriss miuaxlovda, kari ise SeaRo,
TiTqos sokos sakrefad iyo gasuli da Sin xelsavse mobrunda.
dokum Sarvali gaixada, mere xalaTic. ciforma mzera moarida.
ar ucqeria imisTvis, Tu rogor gawura dokum xalaTica da
Sarvalic, skivridan mSrali, xelSeuxebi samosi rogor amoiRo, rogor Caicva. mere dokus xelis Sexeba igrZno. `aq mo~ Tqva dokum da
fardagze dajda, cifori gverdiT moisva, erTxans garindebuli ijda,
sivrces Sescqeroda, cifors moutrialda da ikiTxa: `eg rogor moxda, qarTlelebma rogor gvZlies?!~ ciforim mxrebi aiCeCa. dumilis
Semdeg dokum Tqva: `adrec yofila egre, Zalian didi xnis winaT,
maSin didi Cxubi uqniaT. axla omi iyo? arc iyo~.
ciforim kvlav araferi upasuxa. dokus gverdiT, fardagze TavCaqindruli ijda. naRveli Semoswoloda. fiqrTa mdinareba dokus xmam
daurRvia. `dardi nu gaqvs, erT kviraSi sul gadavwvam mag sofels,
aRarafers da aravis davtoveb. axla ki Zili~.
fardagze gaizmora, muTaqa axlo moswia, cifors xeli ise moxvia, misken arc mobrunebula, Tavi masac muTaqaze daadebina, gverdiT
moiwvina. da TiTqos TavisTvis Cailaparaka: ,,ra kargi suni gdis!~
ukve gaTenebuliyo, cifori gulgrilad Sescqeroda Wers. cota
xnis mere Tqva: `sul rom gadaswvam, cocxals rom aravis datoveb,
magaT sicocxle ar ekuTvniT?~ dokum pasuxi ar gasca. isev ciforim
Tqva: `ra iqneba mere?~ dokum Tavi aswia, cifors daacqerda. `Senc
xom qarTveli xar, dardi nu gaqvs aras gavneb.~ isev gadaxvia xeli.
`ara, me iudeveli var~. `iudeveli?~ dokus gaoceba xmaSic daetyo `eg kidev raRa ari?~ `Cven moses xalxi varT, RvTis rCeuli~.
`RvTis rCeuli?~ dokum Sublic ki SeiWmuxna, Tavi wamoswia, `romeli RmerTis?~ `RmerTi erTia, doku, erTaderTi!~ dokus gaeRima.
`jer patara xar da ar ici RmerTi Zalian bevria. ai, qarTvelebi,
jer armazs aRmerTebdnen, mere armazs orma RmerTma daumSvena mxari
gacim da gaam. egeni azom gaaRmerTa, yoveli mefe Tavis RmerTs
qmnida. me minaxavs: erTxel mcxeTaSi wver-ulvaSiT Sevedi, aravin
micnos-meTqi, orive RmerTi vnaxe~. `egeni RmerTebi ki ara, kerpebia~.
`eg sulerTia. Cven ufro meti RmerTi gvyavs~, Tqva dokum da isev
baliSze misdo Tavi. mere gulgrilad ikiTxa: `Tqven ratom
amogirCiaT, risTvis?~ cifori erTxans uxmod ijda. mogvianebiT Tqva:
`misi mcnebebi miviReT, SevficeT, rom am mcnebebs SevasrulebT.
RvTis msaxuri eri viqnebiT~. dokum daamTqnara da ikiTxa: `aseTi ra
mcnebebia?~ `RvTis mier boZebuli aTi mcneba~ miugo ciforim. doku
dumda. cifori ver mixvda, CaeZina, Tu fiqrobda. moulodnelad
ikiTxa: `Sen? Senc asruleb? RmerTs emsaxurebi?~
cifors elda eca. dokus uazrod miaCerda. is ki pasuxs arc daeloda da CaiZina. dokum iseTi ram hkiTxa cifors, rac qals am dReebis ganmavlobaSi arc gaxsenebia. gasaWirma mcnebebi daaviwya. tyve
qals mcnebaTa Sesruleba ar SeeZlo, magram axla xom tyve aRar
aris. ra iqneba xval?
cifors dokus fSvinva moesma.

131.
vin aris misTvis es ymawvili, ase mSvidad rom CaiZina mis gverdiT, visTvisac Tavis xalxs gamoeqca, sicocxle gadaurCina, adamiani,
romelsac misi xalxi daeZebs. ra dReSi Cavardeba debora. roca
ioSuayi Seatyobinebs, Cveni Svili verc cocxali vipove da verc -mkvdario. ioSuayi albaT, qinaqoSia, iseve, rogorc naTani. Svils
daeZebs, Svili ki...
cifor, cifor, cifor!
es ymawvili ki wevs da ise fSvinavs, TiTqos amodena saymo ki
ara, erTi kvicic ar daekargos. an rogor moaxerxes babnavelebma
amodena qinaqos xelSi moqceva naTani ise SemoiWra dokusTan, cxadia, didZali spa, an raRac sxva uZleveli, daumarcxebeli umagrebda zurgs. naTans gamarjveba sdevda Tan. cifori? sad iyo am
dros cifori? vinc naTansa da mis tol-megobrebs swored amgvari
dRisTvis wrTvnida. cifori xom babnavelTa, cionelTa gverdiT, unda
mdgariyo, erTad unda ebrZolaT, erTad unda eRvaraT babnavis damarbevelTa sisxli. is ki... is dokus qoxSi iyo, iq imisTvis miiyvanes,
rom babnavis damarbevlis vneba daecxro, vnebamozRvavebul ymawvils
misi ZuZuebi esrisa, mere gemrielad daeZina. ho, maSin cifori ar
danebda, ibrZola, naTanmac droulad mouswro, moZalade, misi sxeulis dauflebis mosurne muxlebze dasca, gakoWa, xaroSi Caagdo, man
ki, ciforma, xarodan... amisTvis mis mierve gawvrTnili iciki sasikvdilod gaimeta damxvCal katasaviT xaroSi gadaugdo dokus!
cifor, cifor, cifor! sad xar, cifor, ras akeTeb!
cifors iseTi sasowarkveTa daeufla, wamoxtoma, kivili mounda.
mteri, moRalate!
magram doku ratom aris mteri? rogor SeiZleba mteri iyos is,
vis gverdiT yofnac cofors ase swyuria. aravin, cisqveSeTSi, arcerTi adamiani ar sunTqvs ise, rogorc doku, misi xeli ki... ciforis
sxeulze Sexebuli dokus magiuri xeli, iseTi saamoa, esodeni Svebismomgvreli... ramdeni weli iyo naTanis daniSnuli, arasodes, arasodes... naTanis xelis SexebiT aseTi siame ar ugrZvnia... unda gamohyoloda, cxadia, unda gamohyoloda. rasakvirvelia, unda exsna da masTan erTad wamosuliyo. darCeniliyo? mere ra ra moxdeboda? iqneboda marto, iqneboda dokus gareSe. es xom sicocxle ar aris... es
ubralod sunTqvaa... risTvis? gana, dokus gareSe sicocxle SeiZleba?
aara, cxadia, ara! cifori axla iq aris, sadac unda iyos, erTaderTi
admianis sunTqvas ismens, am adamianSia yvelaferi.
doku ciforisaken gadmobrunda. xeli gaSala, qals moxvia, ZilSive gauRima da Cailaparaka: ,,suni... suni~ bavSvis Rimili hqonda
saTno, Zalian sayvareli, cifors Zlier mounda ymawvilis momRimare
tuCebi daekocna. Tavi Seikava, gavaRviZebo. dokum qali Tavisken miizida, mkerdze miikra da siamovnebis bgerebi, Tu krusuni aRmoxda.
ciforim dokus mkerdSi Cargo Tavi. gainaba.
ai, ase sunTqaven Tavisufali adamianebi, cifors aseTi sunTqva
arasodes hqonia laRi, garemomcveli samyaros siyvaruliT gamTbari. yoveli wami, yoveli wuTi Tavis bednierebaSi arwmunebda.
magram, am wuTebmac gadaiares da Tvalwin aoxrebuli babnavi

132.
daudga, rogorc Cans, igive dRe elis cionsac. doku babnavis gadawvas apirebs, cionelebi babnavs mieSvelebian da... xanZris molaplape
ali mis Tvalwin iklakneba, xan maRla avardeba, xanac Zirs daeSveba.
esmis qalebis kivili, isini mSvelels uxmoben... ai, debora dedamisi
cecxlmokidebuli sacxovrisidan gamorbis, Tavsafars ixsnis, hkivis...
am xmebSi, babnavelTa, cionelTa kivilSi ikveTeba sityvebi:
cifori mteri!
cifori moRalate!
cifori israelTa moZule!
da viRacis mier auCqareblad, arcTu xmamaRla naTqvami:
visTan wevxar, cifor israelis asulo!
adeq, adeq, sanam gvian ar aris, gaiqeci!
vidre Cvens mters Zinavs, Tavs uSvele, gaiqeci!
tye-tye iare, mTa-mTa iare, babnavs daubrundi, cions daubrundi!
cifori wamoiwia, fardagze wamojda. is iyo, unda amdgariyo,
dokum marjvena gamoiSvira, moxvia, `daweqi, daiZine!~ ise Tqva, Tvalic ar gauxelia. ciforma Tavi muTaqaze dasdo Tu ara, cremlebi
waskda. mixvda: ar ewada, ar SeeZlo aqedan wasvla da es atirebda.
dokus mitoveba uWirda. karga xans tiroda, muTaqa daasvela ciforis cremlebma.
aRarc ki axsovs rodis CaeZina, verc imas ityvis vinme, ramden
xans eZina. ZuZuze xelis alerianma Sexebam gamoaRviZa. Tvali
gaaxila Tu ara, momRimare doku dainaxa. doku wamoiwia, gulispiri
bolomde Cauxsna. xeli marjvena ZuZuze moxvia. marcxena ZuZus
daekona.
cifori imisTvis wamoiwia, rom dokus kidev ufro miaxloeboda,
kocnis meti saSualeba mieca. Tvalebi mielula. kargad grZnobda,
doku rogor daswvda mis sawmerTuls. rogor gaxada. mere dokum
xalaTic gaxada, alersiT ukocnida mkerds, saxes, mTel sxeuls.
da ciforim wiaRi gadauSala dokus.
ciforis siamovneba imdenad moulodneli iyo, rom gaaJrJola,
uZlurad Sehkivla da dokus kiserze moxvia mklavebi.
,,mSvidobisa da socializmis~ dedaqalaqi
ise moxda, rogorc unda momxdariyo: abrikos leqciebma ebraelobas israelSi wasvlis survili kidev ufro gauZliera israelze
laparaki imanac ki daiwyo, visac aqamde amaze arc ufiqria, xolo
danielis mier xelismosawerad SerCeulma adamianebma, sul ramdenime
dReSi moaweres xeli werils. ise modiodnen danielTan, TiTqos
wuxelis mTeli saRamo masTan gaatares da aq saTvale, an qolga
darCaTo.
pirveli aroni movida. dilis `eleqtriCkas~ Camohyoloda foTidan. dagvigvianda werilis gagzavna, xo uyureb, ras Soba mTavroba,
am kviraSi abriko gamogvigzavna, israelSi wasvlas nurc gaifiqrebT,
Torem cudi dRe dagadgebaTo. mware RimiliT ambobda aroni.
M

133.
mere, xalxma ra upasuxa, ra ariso?
magas ayveboda Cveni xalxi? iman ilaparaka, xalxma taSic ki
daukra. mere mkvdric uxsenes da cocxalic.
danielma gancxadebis teqsti amoiRo, waukiTxa, aronma kalami
rom moimarjva, danielma Tavis da besas xelmowerebs qaRaldi daafara. `nu gewyineba, Cemo aron, ase gadavwyviteT, aravin ar unda
icodes, mis garda, kido vin awers xels.~ `Cem biWsac xom unda?~ `ki,
batono, magram Seni Svili gecodineba, meti aravis, vinicobaa, es
ambavi Segvityon...~ ,,magas nu ityvi, gamCens miende da is Segveweva,
es saqme Seni WkuiT ki ar keTdeba, gamCenma ineba ase, gamCenma
Cagagona!~
alberti ase erqva aronis vaJs, momdevno dRes Camovida.
ase, rom erTi kviris ganmavlobaSi werilze Tvrametive ojaxis
meTauris xelmowera iyo.
daniels moskovis gza edo win. dayovneba ar ewada, werili niuiorkSi droulad unda gagzavniliyo. es iyo mTavari. molodini aTas
fiqrs gaaCenda. orSabaTs diliT, ribkas isev is uTxra zugdids mivdivar, ori-sami dRe iq davrCebi, bevri saqme gvaqvso da pirvelive
reisiT moskovs gafrinda. besac mis gverdiT iyo.
oriode wlis winaT, israelis armiam sinais udabnoSi sabWoTa
TviTmfrinavebi ise Camoyara, TiTqos WokiT xeWeWuris msxals bertyavdnen, sabWoTa tankebi amave armiam jarTad aqcia. ase damarcxda
arabuli samyaro eqvsdRian omSi. cxadia, damarcxda sabWoTa
kavSiric, radgan arabuli samyaro israels ara mxolod sabWoTa kavSiris SegulianebiT, tankebiT, instruqtorebiT da TviTmfrinavebiTac ibrZoda. sabWoTa kavSirma ki sxva verafri iRona da israelTan
diplomatiuri urTierToba gawyvita. danielma icoda, dRes sabWoTa
kavSirSi israelis warmomadgenloba holandiis saelCos hqonda
dakisrebuli.
moskovSi Cafrindnen Tu ara, holandiis saelCosaken gaeSurnen.
saelCos, rasakvirvelia, milicielebi darajobdnen. maTi mTavari
amocana iyo sabWoTa mosaxleoba saelCos ar gakareboda. besa metros gamosasvlelTan dadga, danieli, quCis meore mxares avtobusis
gaCerebasTan. milicielTa moZraobas, saelCoSi Sesvlis wess karga
xans akvirdebodnen. milicias aq erTi misia ekisreboda, swored imisTvis daeyenebinaT, risTvisac danieli da besa mosuliyvnen: sabWoTa
moqalaqeebs ara-ra kontaqti ar unda hqonodaT ucxoel diplomatebTan..
moskovis quCebs bindi daedo da danieli da besa natalia mixailovnas saxlisaken gaeSurnen. natalia mixailovnas karze zari rom
darekes, maspinelma kari odnav gamoaRo Tu ara, wamoiZaxa:
, , !

danielma besas gadaxeda, farsagi ambavi unda iyoso da liftisken


mitrialda. natalia mixailovnam binis kari gamoaRo:
, ? SesZaxa, mere miixed-moixeda, da xmadabla
Tqva , , , ;
,

134.
natalia mixailovnas winadadeba damTavrebuli ar hqonda,
danieli liftis amosvlasac ar daeloda, besas mklavSi Caavlo
xeli da aCqarebuli nabijebiT daeSva kibeze. ramdenime safexuri rom
Cair-bines, motrialda da natalia mixailovnas asZaxa:
,

, !

quCaSi gamovidnen. ramdenime nabiji gaiares da mesame sadarbazosTan Sedgnen, xom aravin gviTvalTvalebso, mere fexiT dauyvnen gzas,
sadac ki mosaxvevi naxes, Seuxvies, taqsSi Casxdnen da wavidnen.
Tavisi natalia mixailovna besasac hyavda moskovSi. mas tatiana maqsimovna erqva. iq piri daibanes, Sinidan wamoRebuli saWmeliT danayrdnen da Caic dalies. swored Cais smisas ikiTxa danielma:
ra gzas davadgeT, besa?
Kkarga xans isaubres imaze, Tu rogor SeeRwiaT saelCos teritoriaze, rogor gadaecaT werilebi elCisaTvis. vian Rame iyo
danielma rom Tqva:
kargi, davwveT, vnaxoT, xvalamde kidev vifiqroT.
dawvnen, magram Zili arcerTs ar miekara. gamTeniis xans besam
ikiTxa:
daniel, gZinavs?
ki, rava ara,magrad!
ar ivargebs mase. xom SeiZleba, orive erTad CavvardeT? Tu
erT Cvengans wagvavles xeli, meoresac migvabrZaneben.
aba, ra vqnaT? ikiTxa danielma.
dRes me waval, Tu me ar gamomivida, me Tu ar Semewia RmerTi,
xval Sen wadi. xval dRevandel Secdomas gavasworebT da gamCeni
Segveweva.
danielma erTxans ifiqra:
ki, batono, iqneba, mase ajobos.
dilis locva rom daamTavres da gasasvlelad emzadebodnen,
besam ikiTxa:
werilebi? werilebi sad aris?.
danielma rva konverti amoiRo pawia Cemodnidan.
ese igi, ase_ es werili ,,ana frankis megobrebs~ es
holandiis elCs, rom dagvexmaros, es gaerTianebuli erebis organizaciis adamianis uflebaTa dacvis komitets, es iosef tekoas am
organizaciaSi israelis warmomadgenels da bolos, a batono, premie
r - -ministr golda meirs. gamodis oTx-oTxi werili migvaqvs, oTxi
Sen, oTxi me. romelsac gamCeni dagvavalebs am saqmes, is Seva.
metrodan rom gamodiodnen, besam ikiTxa:
ase xom? dRes me mivdivar.
ki, Sen!
besa wavida. danieli jixurebSi gamofenil saTamaSoebs, Jurnal
gazeTebs, Tu sportul tansacmels, romeliRac Jurnalis
garekanze kompartiis politbiuros wevrebis suraTebs aTvalierebda.
Sescqeroda am suraTebs
da TiTqmis ekamaTeboda: ,,ra gindaT, rato
ar miSvebT Cems RmerTTan, Mme xo is minda, Cems gamCens vemsaxuro,
Tqven Tqvens kerps lenins emsaxurebiT, me RmerTs unda

135.
vemsaxuro~ swored am fiqrSi iyo, besas rom mohkra Tvali. xelSi
tortis didi kolofi, Sokoladebi da yvavilebi eWira. milicieli
gamozomili nabijebiT midioda saelCos Sesasvlelisaken.
, -, ,
, . ,
, , !
, ?
, , .
, ,
.
!
! , !
!
,
,
.

milicielma mimoixeda:
, , !
, ,
, . , ! !
?
, , !
, !
milicielma fuli ori TiTiT gamoarTva, jibeSi Caido da ikiTxa:
, ? !
. !

besam WiSkrisken nabiji gadadga Tu ara, viRacam iRriala:


, ! meore milicieli yviroda.
, , ! ayvirda
milicieli, romelsac besa axlaxan esaubreboda.
metros mxridan moaxloebulma milicielma besas gza mouWra:
, , ! mas isic SeuerTda, romelsac
besas wiTeli Tumnianebi jibeSi edo.
, ! !
swored am dros dainaxa besam, rom danieli metros mxridan
gamohyoloda miliciels da Cqari nabijiT WiSkars uaxlovdeboda,
TiTqmis garboda. elda eca. myis adgili icvala, ise dadga, milicielebs WiSkrisken zurgi eqciaT.
, , , ! luRluRebda besa,radgan
danielis yoveli moZraoba sunTqvas ukravda. ai, danielma lamis
miaRwia WiSkars, WiSkridan ki viRac gamodis, danielma gza dauTmo,
ra dros gzis daTmobaa, ra dros saTno Rimilia, Sevardi, Sevardi,
daniel, es dafexvili qali rodis gamoeteva!
aha, gamovida, danieli WiSkarSi Sevarda.

, , ! Tqva besam, milicielebs


zurgi aqcia.
besa rom SokoladiT, tortiTa da yvavilebiT gamoCnda, daniels
guliscema auCqarda, `oRond RmerTi Seewios~, `oRond RmerTi Seewi-

136.
os~ fiqrobda. mere danieli xedavda, besa rogor emusaifeboda
Casuqebul, loyebRaJRaJa miliciels, milicielma rom fuli jibeSi
Caido, daniels guls moeSva, `raxan fuli aiRo, Cvenia~, `fuli
yvelafers awesrigebs~. TiTqos sulSi mze Caudga daniels, ai, besa
WiSkrisken Sebrunda, nabijic gadadga da danielma kargad dainaxa,
Tu rogor gamoenTo meore milicieli besasken. besas glaxa dReSi
Caagdeben, besas araferi swion. SeSfoTda danieli da rkinis dabal
Robes gadaalaja, milicielis kvalSi Cadga, midioda imisTvis, rom
besas miSveleboda, Tu besas rames daupirebdnen, gverdSi amodgomoda, magram miliciels rom wamoewia, xuTiode nabijiT ukan rom mihyveboda, maSin gauelva azrma, `besa Tavs mouvlis~, `besa ivargebs, es
ki is ari, rasac vfiqrobdi, gamCeno Semewie, `xuSa leyezraTi, adonai
TeSuyaTi, xuSa...~* milicieli besas mienTo, danielma ki marjvniv
aiRo gezi, WiSkrisaken, ramdeni nabiji darCa WiSkramde?... aha, kidev
sami nabiji gadadga, ramdeniRa darCa? iRbali! saelCos WiSkridan
moxuci qali gamodis, joxs dayrdnobili Zlivs moabijebs... daetion
ra, saxlSi, sad dadian! sami nabiji, ori, aha, es qali ki Zlivs
modis. danieli Sedga, qals gauRima (`gamo qalo, gamo!~) qalma Tavi
daukra da daacqerda, nacnobi xom ar ariso, danielma kidev gauRima,
Tavi civad daukra, axla milicielma kidec dainaxos, veRarafers
moas-wrebs, danieli uceb Sevardeba WiSkarSi. aha, es dedakaci
gamoetia, gamovida, danielma saelCos WiSkari gaiara. ramdenime
nabiji gadadga Tu ara, mwvaned SeRebili skami dainaxa. skami xis
CrdilSi idga. mivida da zed daeSva. aqedan kargad sCanda:
trotuarze besa rogor elaparakeboda milicielebs, isic dainaxa
danielma rogor gaecala besa milicieleebs.
`yvelaferi mSvidobiT damTavrda~ gaifiqra da wamodgoma moiwadina, ver wamodga, Zala ar eyo. Tvalebi milula da Tavi skamis
zurgs miado.
Zalagamoclili, samSvidobos gasuli danieli Tavisuflebis haerma moaduna.
manqanis xmam gamoafxizla. TeTri, qaTqaTa manqana saelCos ezoSi
Semosrialda. danieli fexze wamoiWra.
manqanidan viRac gadmovida, sadarbazosaken gaemarTa. danieli
wamoewia.
ukacravad, elCis naxva sad SeiZleba? hkiTxa danielma.
im kacma Tavic ar moatriala, daniels arc Semoxeda, ise Tqva:
aq rogor moxvdiT?vin xarT?
ebraeli. gasaWirSi Cavardnili ebraeli.
daniels saTqmeli momzadebuli hqonda: unda eambna qarTveli
ebraelobis istoria, gaecno misi dauokebeli survili istoriul samSobloSi dabrunebisa da Txovna, es werilebi gaerTianebuli erebis
organizaciaSi, israelSi, premier-ministr golda meirTan gadagzavneTo, magram es uJmuri kaci vin iyo, ar icoda da fiqrobda, vuTxra,
_________________________
*xuSa leyezraTi adonai TeSuyaTi
gamoeSure Cems saSvelad RmerTo!

137.
Tu arao. elCma ucnaur kacs yoymani rom Seatyo, motrialda,
saTvale Seiswora da ikiTxa:
saidan xarT?
saqarTvelodan. daxmarebas veZebT.
elCi me var, momyeviT!
sadarbazoSi Sevidnen. karTan mdgom or kacs elCma uTxra, es kaci CemTan moiyvaneTo. is kacebi daniels ecnen, mTel sxeulze xelebs
ufaTurebdnen, kargad gasinjes da elCis karebamde miaciles. axalgazrda momxibvleli qali elCis oTaxSi Sevida, male gamobrunda da
danieli miiwvia.
* * * * *
oriode saaTis Semdeg metrosTan mdgomi moqanculi besas win
holandiis saelCos limuzini gaCerda. besam kargad gaigona viRacis
daZaxili ,,bencion ben abram!~ besam mimoixeda, nacnobi veravin dainaxa, ,,bencion abramiC~ xma Zalian nacnobi iyo, damZaxebels ki ver
xedavda. ,,besa, momxede, Se kaco!~. manqanidan eZaxdnen. besam Tvalebs
ar daujera: limuzinidan danieli eZaxda: ,,e, biWo, dajeqi, gafrinda
TviTmfrinavi da es ari!~
ra iyo, daniel, ase uceb waxvedi israelSi? besas sixaruli
daeufla ai, aseTi iqneba Cveni xvalindeli dReo, gaifiqra.
besa manqanaSi Cajda Tu ara, aeroportisaken gaemarTa.

Svilis Zebna
qarTlelTa laSqari babnavisaken daiZra, naTani ki imaT Soris
idga, vinc laSqars xels uqnevda. babnavelebi da cionelebi mxne simReriT eSvebodnen barSi. naTans Zlier uyvarda qarTuli simRera,
guls miTumetes eameboda gamarjvebuli qarTvelis simRera siamovnebiT usmenda xolme, magram axla verc barisaken daZrulTa omaxianma simRerebma, verc drodadro gaJRerebulma cionelTa momxibvlelma melodiebma Camoacures mis guls dawolili uzarmazari lodi.
naTani arc cionSi brundeboda da arc mReroda. naTani damarcxebul kacad miiCnevda Tavs: ninaTo versad ipova, es ki imas niSnavs,
ninaTo cocxalTa Soris aRar aris. es Tavis Zalian did, samaradiso
marcxad miaCnda. cifori da mis irgvliv datrialebuli ambavi arc.
swyinda, arc axarebda. misTvis mTavari cifori, ginda piryviTelTa
beladi ki ara, ninaTo iyo. mTeli gulisyuri ninaTosaken hqonda
cifori ar aRelvebda. ninaTos upovneloba ki guls uklavda. sakuTar Tavs arwmunebda kidec, dokusTan ciforis siaxlove ratom unda
maRelvebdes, rac swadia, isa hqnaso, magram mas Semdeg, rac mtrebis
beladi ase Tvalsadaxels Sua gauqraT, imazec fiqrobda, rom doku
qarTlelTa SurisZiebas ciforis SemweobiT dauZvrao xelidan. es
fiqri Trgunavda, swored am fiqris gamo warmoidgenda Tavs uRirs
kacad da miaCnda: gamarjvebam gverdi auara.
asec iyo: mis mier datyvevebuli da xaroSi Cagdebuli piryviTelTa beladi doku ugzo-ukvlod gaqra, masTan erTad daikarga

138.
misive daniSnuli cionis axalgazrdobis mwvrTneli cifori. yvelaferi es naTans sasacilo mdgomareobaSi agdebda. amitom ewada saswrafod gascloda qinaqos, rac SeiZleboda, male daeviwyebina dokus
gaqrobac, ciforic, magram ioSuayi? ioSuayi deviviT dasdgomoda
Tavs, yoveli gamoxedviT, saubris intonaciiTac ki sayvedurs gamoxatavda da pasuxs sTxovda. ioSuayi ukve erTob aRrenili iyo
naTanze: `Tavisi daniSnuli rom ipova, ratom gverdiT ar daiyena, an
cifors ra mizezi unda hqonoda, rom babnavelTa da cionelTa laSqars garideboda. naTani xom am laSqars Sehyva piryviTelTa sauflo
qalaqSi, an me ratom ar momnaxa, ar damiZaxa, ai, Seni qaliSvili,
Cemi daniSnuli vipove, gavanTavisufleo?! xom icoda, rom Svils
veZebdi gamodis, naTanma ar indoma Cemi Svili mis gverdiT yofiliyo~. ase fiqrobda ioSuayi,
magram mas Semdeg, rac naTanis mamam danim ioSuays saubarSi
Seapara: me ki ar mjera, magram xalxi fiqrobs, rom, cifori piryviTelTa beladTan erTad unda iyos gaqceulio, naTanis mimarT
braziT aRivso. fiqri, romelic Tavs dastrialebda am brazs zizRad
aqcevda. ioSuayis suli naTanisadmi zizRiT dRiTidRe ivseboda,
radgan ar SeeZlo erwmuna is, rasac naTanis mier danisaTvis naTqvami
(sxva vin etyoda!) gulisxmobda: misi Svili cifori israelisSvils
mounaTlavze ar gascvlida. `ara, aq saqme sul sxvagvaradaa: im
mounaTlavma cifori gaitaca, Cemi Svili tyveobaSi hyavs, naTani ki
cifors saxels imitom utexs, masze uaris Tqma swadia. ciforis ase
saxelis gatexva ki yoveli qarTveli israeliSvilis saxelis gatexva
da sircxvilia. aseTi ram jer ar momxdara israeliSvilis qali
mounaTlavTan ar dawolila... ara, Cemi Svili amas ar izams!~ amitom
naTans ise uTxra ,,Sen aq unda darCe da Seni daniSnuli monaxo~,
rom naTqvami brZanebas hgavda. mamis megobrisa da toli, TemSi gamorCeuli kacis brZaneba naTans avaldebulebda swored ise moqceuliyo, rogorc ioSuayi miiCnevda saWirod. mamamac danim igive
uTxra, ,,xom xedav, ra dReSi Caagdo Svilma, darCi Tu ram SeiZlo,
arc dro daiSuro, arc Zala.~
ioSuayi im qoxSi dasaxlda, romelSic adre doku cxovrobda.
naTanma xom uTxra, ai, am qoxSi vnaxeo, amitom isurva aq yofna. qinaqoSi darCenilma iudevlebmac qalaqis am nawilSi moiyares Tavi.
fardagze ijda da fiqrobda: `cifori an mokles da amitom versad vpoulobT, amitom versad mivageniT mis kvals, an im dokum
gaitaca da Tavis daRwevas ver axerxebs. unda gavagrZelo yvela im
sacxovrisis naxva, romelSic babnavelni da cionelni ar dasaxldnen.
ramdeni carieli keriaa qinaqoSi. gamodis, aqve arian, am saxlTagan
erT-erTSi~.
biWebi dacarielebul saxlebSi yoveldRe Sediodnen, kargad
Cxrekdnen, verc dokus kvals miagnes, verc ciforisa. kidev darCaT
qveda ubani. ratom ar SeiZleba iq SeefarebinaT Tavi? aba, tyeSi xom
ar gavidodnen, tyeSi ukve civa. tyeSi cxovreba SeuZlebelia.
ijda ioSuayi da fiqrobda. is awvalebda, rom vera-ra azrma ver
gaunaTa goneba. dilas adga da bahas Sav darbazs miadga: kargad

139.
movaTvalieroo. am darbazSi Tanos nikua dautovebia Sen aq Cemi
Tvali da yuri unda iyo, yovel axal mTvarobaze kaci gamomigzavno
babnavSi, wvrilad miambos, aq ra xdebao. ioSuayi nikuas kars miadga,
erTi am darbazs kargad davuaroT, iqneb, sadme xvrelic aqvs, xalxis
bedis gamgebelT sCveviaT egre: erTi kari saqveyno samzerada aqvT,
meore, sxva kari ki imisTvis, rom maTi asaval-dasavali veravin gaigoso. egrec moiqcnen, dauares, dilidan moyolebuli SuadRemde
darbazis yoveli kuTxe-kunWuli ki ara, erTi gojic ar dautovebiaT ise, rom kargad ar gaesinjaT. veraferi hpoves. raRa eqnaT.
arao, es darbazia da meti araferio. aq kidev nikua dgas, nikuam
uTxra kidec: Senc marto xar im qoxSi, gadmo, amodena darbazSi mec
marto var, iqneb, erTad gvijobdeso. arao, ioSuayma. Cveni erTad yofna ar iqneba, me movaleobaca maqvs: Cems RmerTs dReSi samjer locviT vmsaxurebo. egre daiSalnen.
oriode dRis Semdeg nikua dilaadrian Tavad moadga ioSuayis
qoxs, Tu ar dagezareba, gamomyeo. ioSuayi gahyva, Savi darbazis ezoSi Sevidnen, ezo didi iyo, xevispiramde grZeldeboda. xevs gadaRma,
ki ferdobze Sefenili soflebi sCanda. `ai, im ferdobs gadaRma piryviTelTa naTesavni cxovroben, magaT enac erTi aqvT da wesCveulebac~ Tqva nikuam. ioSuayma veraferi gaigo, amas Cems SvilTan ra kavSiri unda hqondeso. ,,axla aqeT momye, iqneb, marTlac, aq iwyebodes
yvelaferi~-o, nikuam. broweulis xes miadgnen. broweulis xis ZirSi
dacvenili, sidamplemoreuli broweuli kvlavac eyara, xis axlomaxlo Savi miwa iqiT-aqeT mimoeyaraT, yvelaze meti xramTan eyara..
`es miwa aq vis, ratom unda mieyara, an saidan moitanes?~ ikiTxa
ioSuayma. `ai, swored mec, mag fiqrma momiyvana SenTan~ Tqva nikuam.
`iWvi maqvs, rom aq sadRac gvirabia, gvirabis CasasvlelTan miwa
miyar-moyares, rom egre advilad ar migvegno~.
broweulis xis garSemo daexetebodnen, miwis yovel gojs kargad sCxrekdnen, didxans ar gaevlo, nikuam rom daiZaxa: `aq mo, aq
aris!~. gvirabis saxuravs ejajgureboda, ver moexadna, ioSuayi mieSvela, rogorc iqna, moxades Tavi. `ai!~ gvirabSi Casasvleli iyo.
ioSuayma gvirabSi Casasvleli karga xans aTvaliera, xan Sig Caixedavda, xan xevs gaRma Sefenil sofels umzerda. mere nikuas uTxra
,,Tu kaci xar, naTani moiyvane, unda vesaubroo. naTani male movida,
ioSuayi isev iq ijda gvirabis TavSi. ,,ai, rogor gageqca mteri,
rom geZebnaT, amasac miagnebdiT. ra vqnaT?~ auCqareblad ikiTxa
ioSuayma. naTans mis naTqvamSi damamcirebeli sayveduris intonacia
ar gamoparvia. am SekiTxviT, garda naTanis damcirebisa, imis gageba
ewada, naTani ras moimoqmedebda. ioSuayi dabejiTebiT Sescqeroda
naTans. ,,mtris dasja da daniSnulis moZebna, Seni valia.~ naTani amas
ioSuayis mzeraSi kiTxulobda. manac karga xans aTvaliera gaRma
sofeli. ,,rato kvamli ar amodis sofelSi?~ TiTqmis TavisTvis
ikiTxa. nikuam mxrebi aiwura, naTani ioSuays miubrunda: ,,Tu mzis
Casvlamde ar movbrundi, maSveli gamogzavne~ wamodga da gvirabSi
Casasvlelisaken gaswia. ioSuayic wamodga, ,,mec SenTan erTad, Sen
mters da daniSnuls eZeb, me Svils~.

140.
ioSuayi da naTani gvirabSi karga xans midiodnen, naTans brazi
Semoswoloda. mtris povna da dasja cxadia, ewada, magram kargad
grZnobda: axla ioSuayisTvis mTavari ciforis povna iyo da ara
mtrisa, mtris povnis sababiT naTans ciforisaken ityuebda. ,,riT ver
gaigo am kacma, rom eg qorwili ar iqneba, cifori Cemi coli ver
gaxdeba, cionSi davbrundebi Tu ara, rabi eudas unda vkiTxoT,
rogor gavauqmoT eg niSnoba.~
ioSuayi gana ver grZnobda, naTanisa da ciforis niSnoba dRiTidRe kargavda Zalas. naTans cifori ar izidavda, magram ioSuays
tradiciisadmi erTguleba karnaxobda, niSnoba qorwinebamde mieyvana.
ioSuayi arafriT ar dauSvebda imas, rom mis qaliSvils saxeli
gatexoda, dananiSni qali ojaxis sircxvilia, ara mxolod ojaxis,
sagvareulosi. amitom cionSi Cabrundebian Tu ara, ioSuayi rabi
eudas TandaswrebiT daelaparakeba dani qoens, qorwils daniSnaven,
sakmarisia qorwilis ase gadadeba.
gvirabSi rom dRis Suqma SemoaRwia, mixvdnen, gasasvlels uaxlovdebodnen. male mindorze gamovidnen, mzem Tvalebi mosWraT,
daxuWes. mdinaris napirs miadgnen. ,,unda gadavcuroT~ Tqva ioSuayma.
naTans arc araferi uTqvams, rac ram emosa, gaixada, marcxena xelSi
daiWira da mdinareSi Sevida. ioSuayic gaSiSvlda, marjvenaTi micuravdnen, tansacmeli ki bairaRiviT eWiraT xelSi. wyali erTob civi
iyo, napirze wyali CamoiferTxes, tanT Caicves, qalamnebic amoicves
da tyeSi Sevidnen. frTxilad miabijebdnen, yoveli kuTxidan
Tavdasxmis momlodineebma satevarebi gaaSiSvles. amomavali mze
drodadro foTlebs Soris gamoaRwevda. ,,ege!~ wamoiZaxa naTanma.
iseTive nagebobis win idgnen, rogoric qinaqoSia naTani ioSuays
miacqerda. mzeriT uTxra Sen mand ideq, me Seval, movaTvalierebo.
aRarc Seyovnebula, Sevida.
ioSuays guliscema auCqarda, naTanze fiqrobda, ar unda momexmoo, marto unda wamosuliyo, mxolod mas unda scodnoda, Tu
rogor gamoiqca mteri qinaqodan. xom SeiZleba, naTanma saqmes iseTi
kudi gamoabas, rom Tqvas cifori moRalatea, doku swored misi
SemweobiT gamoiqcao.
nagulagaris cxovreba
kargad vici, erT ambavs damawevT, ratom saxlidan ar gaagde
eg abrikoo. marTalic iqnebiT. Tqveni moTxovna, albaT, sworia, magram ara vgoneb, gonivruli iyos: me rom eg saxlidan ise gamegdo,
rogorc imsaxurebda, magaliTad, Cemi TavisTvis mekadrebina da panRuri amomekra, ugunurebas Cavidendi. vgrZnob, ar meTanxmebiT, marTali xarT-meTqi giTxariT kidec, magram me sxvagvarad ver moviqceodi. Tqven sxva Taobisa xarT, me ki sul sxva, Cvens Soris wlebi
ki ar aris, Cvens Soris sruliad sxvadasxva cxovrebaa. am sxva
cxovrebas zogi proletariatis diqtaturas arqmevs, zogi pirovnebis
kults, zogic ubralod SiSis epoqas.
yvelafers wvrilad giambobT:
erTi wynari uqme dRe idga, kus tbis irgvliv seirnoba, cota

141.
sirbilic, moviTave, Sin movbrundi da wyali gadavivle, is iyo, sauzmes unda Sevdgomodi, eg abriko momadga. ,,xom xedav, solomon iosifoviC, ras gviSvrebian, rogor gvCagraven sionistebiabriyveben
qarTvel ebraelobas: sabWoTa samSoblo dastoveT da israelSi
wamodiT, arabi xalxis mCagvrel qveyanaSi daideTo bina. unda amovudgeT gverdSi am daglaxavebul sabWoTa xelisuflebas, amaT xom
aRarafris Tavi aRara aqvT, wasulia amaTi saqme. Cvens xalxs SevagonoT, ar ahyvnen sionistTa propagandas~.
ase moulodnelad damayena am kacma didi safrTxis winaSe. me
xom kargad vicnob amaT: sabWoTa xelisuflebas imisTvis lanZRavs,
rom saxvalio saqme gaikeTos, gonebamaxvili, saRad moazrovne, komunistebTan mebrZoli kacis saxeli daigdos, Tan antisionistur saqmeTa
moTaveobiT, sabWoTa xelisuflebis keTil ganwyobis mopoveba unda.
es Tavis saqmes macTuri gzebiT ikeTebs (ase hgonia!) da Cemi, mTeli
qarTveli ebraelobis gamoyeneba swadia. iseTi sibraze momawva, swored imis gakeTeba mominda, ris gaukeTeblobasac Tqven msayvedurobT.
Tavs Zala davatane, gavyuCdi windaxedul ebraelTa erTma frazam
zariviT dareka TavSi: ,,umjobesia iyo gonieri, vidre marTali~ am
mosazrebas ver viziareb, radgan simarTlisadmi gverdis aqcevas gvkarnaxobs, simarTle didi Zalaa, simarTle windaxedulebasac ki sZlevs windaxeduleba, sifrTxile zogjer cudi saqmis unebur monawiled gaqcevs, magram dRes am Tezis mxares davdeqi, dRes swored
sifrTxile sjabnis simarTles, is iyo unda SemeZaxna, ,,me mrewveli
kaci var, politika Cemi saqme ar aris, Cems ojaxSi or skamze
jdomas aravin cdilobs, nurc komunistebs lanZRav Cems gasagonad
da nurc sionistebs-meTqi, magram enas kbili davaWire. Tvalwin
damidga saqarTvelos komunisturi partiis centralur komitetSi
siiT misuli abriko mjera, partiis cekaSi aman miitana gamoCenil
ebraelTa sia. ai, im adamianebis sia, romelTa sityvasac ebraeloba
angariSs gauwevso. swored aman acnoba cekas solomon iosifoviCia is
kaci, romlis sityvas, azrs ebraeloba yurs miugdebs, amas SeuZlia
ebraelobas Wkua aswavloso. Tu axla me am kacs im pasuxs gavcem,
rasac imsaxurebs, xval dilaadrian miva partiis cekaSi da ityvis:
,,ucnauri kacia solomon iosifoviCi, politikaSi monawileoba ar
surs, gana ministris moadgileoba politika ar aris?~ amas Tundac
imisTvis gaakeTebs, rom Tavisi mxardaWeris mniSvnelobas gausvas xazi,
es erTi. meore: me saqarTvelos mrewvelobis ministris moadgile var,
karga xania es posti miWiravs mas Semdeg, rac reabilitacia
gamomicxades da gulagidan davbrundi. abriko ki politikuri
institutis docentia, marsizm-leninizms aswavlis, marsizm-leninizmi
dRes, mogexsenebaT, aravis sWirdeba cekas, raikomebis zogierTi
muSakisa da kidev imaT garda, vinc am sagans aswavlis. abriko ukve
ormocdaaTs gadascilda, gasakeTebeli ki bevri ram aqvs, cekas
mxardaWeris gareSe nabijsac ver wadgams win, radgan niWiT ar
brwyinavs verc profesorobas eRirseba da iqneb, ministris moadgileobazec ki fiqrobs. Tu axla me amas im pasuxs gavcem, rasac imsaxurebs, did samsaxurs gavuwev, sakuTar Tavs, ojaxs ki davazaraleb.

142.
am kacs ver vuTxari metiCara xar, Cemi ojaxidan mibrZandi, is
mainc unda icode, ebraeloba raoden jiuti xalxia, is Tanamdebobis
pirebs ki ara, RmerTs usmens-meTqi.
Tqveni gamoxedviT vgrZnob, mamtyunebT, ar gekamaTebiT, Tqvengan
sxva molodini arca maqvs: CekistTan dakiTxvaze erTxelac ar yofilxarT, Cekistis TvalebSi erTxelac ar CagixedavT. gamZinvarebuli
Cekistis mzera garidoT RmerTma!
modiT, Tavidan movyveT:
26 wlisa saqarTvelos Rarib ebraelTa (maSin ki mdidari ebraeli arc arsebobda!) miwaTmowyobis komitetis Tavmjdomared damniSnes. komkavSireli viyavi, marsizm-leninizms vewafebodi, kargadac vicodi, magram amis gamo ar davuniSnivarT: maSin axalgazrdobis didi
nawili swavlobda marqsizm-leninizms. me sxva ambis gamo gamomarCies:
daviT baazovis saxeli gagegonebaT. ar iciT? ramdenime sityviT getyviT, vinc iyo: meoce saukunis aTiani wlebidan moyolebuli, es kaci
saqarTvelos ebraelobas abrwyinebda. Zalian didi moRvawe iyo. ase
mgonia, mjera kidec, amodena kaci saqarTvelos ebraelobas manamde
arc hyolia. meTormete saukuneSi erTi zanqan zorabebeli iyo, mere
daviT baazovi. ebraelobis sasikeTod irje-\boda, xmalamoRebuli
ibrZoda misi winsvlisaTvis. imas cdilobda, qarTvel ebraelobas
mewvrilmaneobisaTvis Tavi enebebina da ganaTlebas dawafeboda.
,,mecnierebas misdios, gonebismieri xalxi viyaviT, iaraRic gveWira
xelSi, axla ki dagvcinian `ebraelobas moRunuli Tofi uyvarso~.
sabWoTa xelisuflebis mtroba gulSi arasodes hqonia ,,baba
daviTi~ im Taobis sisxli sisxlTagani, xorci xorcTagani iyo,
mecxramete saukunis filosofiam, mwerlobam, socializmis ideebze
rom aRzarda. sabWoTa xelisuflebac xom Zmobis erTobis,
Tanasworobis ideiT movida. TanamSromlobda kidec masTan bevri
sakiTxi dasva ebraelobis, mTeli saqarTvelos sasikeTod. amaT Soris
iyo ebraelTa miwaTmowyobisa. ewada ebraeloba miwasac mibruneboda
odiTganve miwas vamuSavebdiT, didi xvavi da baraqa swored miwisgan gvqondao.
xandazmuls ver etyodi, jerac Warmagad gamoiyureboda, goneba
ki sulac Wabukisa hqonda. ufros Svils Cvens sasiqadulo
gercels-- sTxova erTi wesieri da yoCaRi Wabuki SemirCieT, gverdSi
rom amoviyeno, damxmare mWirdeba, amden saqmes ver avudivar, Tan sabWoTa organoebSi yvelgan uwverulvaSoni sxedan, TanatolTa naTqvami ufro esmiTo. gercels urCevia, Salomkaze ukeTes Wabuks ver
ipovni, imitom rom ar arsebobso. me ukve universitets vamTavrebdi,
komkavSireli viyavi, me da Cemi Zma beniamini gercelTan vmegobrobdiT, gercelis mier Camoyalibebul ebraul Teatr ,,kadimaSi~
rolebs vTamaSobdi. reJisorma dodo anTaZem polonur piesaSi
,,dilleamar~, romelic gercelma didebulad gadmoakeTa, ToTqmis
mTavari roli momca roli Seyvarebuli Wabukisa, romelic xalxis
interesebisaTvis brZolas siyvarulze maRla ayenebs. Cveni Teatri
axalgazrdobas Zlier uyvarda, speqtaklebs yovel meore SabaTs
xalxiT savse darbazSi vTamaSobdiT.

143.
dagpirdiT, imas giambobT, Rarib ebraelTa miwaTmowyobis komitetis Tavmjdomare rogor gavxdi, me ki Teatrze gelaparakebiT.
,,baba daviTi,~ ase veZaxdiT am Cvens ilia WavWavaZes, mecadineobda ebraelobisaTvis dasamuSaveblad miwa miecaT, ewada ebrael kacs
miwis mosavali hqonoda. verafers gaxda, sabWoTa organoebSi siaruliT moiqanca. erT dRes miTxra miwaTmowyobis ministrTan gegeWkorTan unda mivideT, rogorc vatyob, eg saqme ministris Carevis
gareSe ar gamova, Sen ki, komkavSiris warmomadgenelma, ministrs
unda Semaxvedroo.
amxanag gegeWkors samjer vesaubre: Tavi gavacani, ebraeli axalgazrdobis warmomadgeneli var, ebrael rabins, publicists, sazogado moRvawes daviT baazovs TqvenTan saubari surs da Sexvedras rodis inebebT-meTqi. ratomao, risTvisao, ebraelobas miwaTmoqmedebis
ministrTan ra saqme unda gqondeT, Cven soflis meurneobis sakiTxebze
vmuSaobTo. Zalian gamiWianura Sexvedra, mosveneba rom ar miveci,
mainc migviRo. Zalian Sexeduli kaci iyo, cisferTvaleba, cqviti
moZraobis, keTili unda yofiliyo, magram sul imas cdilobda,
uJmuri kacis saxe mieRo. ukmexad Segvxvda, SekiTxvebi dagvayara,
ruseTis ebraeloba revoluciis avangardSia, Tqven saer-Tod ar
CanxarT, risTvis emalebiT revolucias? mere damcinavad Tqva:
ebraelebi miwaTmoqmedebis ministrTan ram mogiyvanaT, Tqven albaT,
arSinis ministrTan unda misuliyaviT, aReb-micemobis ambavi imas
ekiTxeba da SegeSalaTo.
baba daviTma ki gaiRima da saxegaciskrovnebulma brZana:
Cveni ministrebi rom Teatrs saWiro yuradRebas uTmobdnen,
ramden Secdomas aicdenen marjaniSvilis TeatrSi Cemi vaJis piesac
eqnebodaT nanaxi, swored revolucias rom asaxavs, es erTi...
axla mTavari brZaneT! ministrs baba daviTis arc sityvebi
esiamovna da arc toni.
me sul mTavars mogaxseneb, amxanago ministro, imis uflebas
vin momcems, pirvelxarisxovan sakiTxze gesaubro, ai, magaliTad, imaze sabWoTa saqarTvelos mTavrobis wevri ironiulad rogor elaparakeba erovnuli umciresobis warmomadgenels. dro rom mqondes,
giambobdi, Tu ram da vin aiZula ebraeloba miwaTmoqmedebisTvis Tavi
enebebina da mewvrilmaneoba daewyo.
gismenT, bevri dro aRar damrCa! dro Semoaklda ministrs.
baba daviTma ebraelobis istoria uambo, esaubra imaze, Tu rogori mosavali mohyavdaT Zvel iudeaSi, xalxi miwasTan megobrobiT
qmnida did dovlaTs, monapovris erT meaTeds Rarib-RatakT unawilebda, frinvelebze, nadirzec ki zrunavda: mosavals mTlianad ar
iRebda nawils mindorSi stovebda, rom frinvelebs, cxovelebs
Tavi gamoekvebaT, dRes ki Cemi moZmeebi mewvrilmaneobas misdeven,
dilidan Ramemde quCa-quCa dadian rom Tavi gamoikvebono.
mogveciT miwa da saqarTvelos xelisuflebas imiT davexmarebiT, rom xalxi miwis baraqas Seqmnis, Tavis sarCos Tavad moiyvans.
gegeWkori dafiqrda, mere gaiRima da Tqva:
ebraelebs miwas rogor ar mivcemT. rogorc ki Sav zRvas

144.
davaSrobT, wylisgan ganTavisuflebul miwas ebraelebs davuTmobT.
daelodeT zRvis daSrobas da yvelaferi rigze iqneba!
baba daviTs TvalebSi mrisxaneba Caudga:
es ar aris qarTveli kacis sityva!
axla gicaniT, Tqven xom is xarT, ebraelTa kulturul
avtonomias rom iTxovs...
ar megona, Tu dResac iseve damWirdeboda brZola, rogorc
mefis ruseTSi.
damacaT, Tqven xom sionisti xarT, ki, swored Tqven xarT is
kaci!
baba daviTs sityva pirze SeaSra, gaxevda, ena ver dasZra.
me rad miyurebT egre, amas xom Tqveni xalxi werda, Tqvenive
xalxi giCiodaT, sionistia, qarTveli xalxisgan Cveni dacileba
aqvs ganzraxulio damcinavi RimiliT Tqva, mere ki dasZina
!

ukan rom vbrundebodiT, ,,baba daviTi~ gzadagza raRacas


butbutebda, drodadro SesZaxebda kidec:
ramdeni sone israelia israelis Svilebs Soris, ramdeni sone
israeli!*
samiod TveSi gegeWkorTan gamomiZaxes da saqarTvelos Rarib
ebraelTa miwaTmowyobis komitetis Tavmjdomared damniSnes. es ambavi ase yofila: Turme, roca am sakiTxs ganixilavdnen, gegeWkors uTqvams: erTi axalgazrda vici, komkavSirelia da Cven imas baazovSCinis
winaaRmdeg sabrZolveladac gamoviyenebT, is davniSnoTo. romeliRac
ministrs ukiTxavs, eg baazovSCina raRa ariso, `baazovCSina qarTvel
ebraelTa daavadebaa~, uTqvams gegeWkors. `ebraelebis sxva avadmyofobani vicodi: iudaizmi, trockizmi, sionizmi, es pirvelad mesmis~.
ramdenime weliwadSi daiwyo is, ramac sabWoTa kavSiri aawriala.
mas Semdeg, rac ruseTis social-demokratiuli partiis bolSevikurma frTam xelisufleba loginSi moigdo xelT, karga xani
gavida 15 weliwadze meti. am xnis ganmavlobaSi bolSevikebi
miiCnevdnen, xelisuflebas sulis saameblad vxmarobTo. sinamdvileSi
ki ise sjijgnidnen, rogorc vnebadaclili beberi axalgazrda qals.
im bebers aRarafris Tavi aRara aqvs, eseni, bolSevikebi, ki ZalRoniT
savseni iyvnen, magram urTierTobis wesebi ar icodnen maT Soris
gonierni axla euflebodnen am wesebs: xan nep-s axal ekonomikur
politikas moigonebdnen, xan koleqtivizacias, xanac industrializacias. magram Tqven warmoidgineT, amgvarma gaukuRmarTebulma
urTierTobamac gamoiRo Sedegi xalxis Sroma xelSi moiqcies.
baton-patroni ki is aris, vinc xalxis Sromis nayofs eufleba.
bolSevikebma didi danaklisi male gaicnobieres: am xnis ganmavlobaSi verafriT Secvales is, risi arsebobac uaryves, xalxs CasZaxodnen gonebidan amoigdeT, RmerTi ar arsebula, ar arsebobs daarc
iarsebebso. xalxSi ki imdeni malemrwmeni da darxeuli xmis imdeni
___________________________________
*sone israel israelis armoyvare, mteri.

145.
amyolia, veravin moTvlis. RmerTis gonebidan amogdeba Zalian bevrma
Tavisuflebis niSnad miiCnia da ara dakargvad. amoigdes, daiviwyes,
eklesiebi, meCeTebi, daangries da darCnen instiqtebis ama-ra. magram
sxvanairebic iyvnen: isini partias SesZaxodnen, raoden moamageni xarT,
ra kargia, rom gons mogviyvaneT, RmerTis ararsebobis ambavi
gvauwyeT, didi madloba amisTvis, saukunod davalebuli varT
Tqvengan, Cven mogdevT: RmerTi daviviwyeT, davrwmundiT, rom ar arsebula, arc gvaiteresebso.
sinamdvileSi RvTis kanonebiT cxovrobdnen. RmerTisaTvis zurgis
qceva arc ufiqriaT. amiT xelisuflebas abriabruebdnen, dascinodnen.
Mmagram Tu adgilobrivi mTavroba am ganwyobilebas amoicnobda, Tu
irwmunebdnen, rom esaTuis adamiani, an ojaxi ,,crumorwmune~ iyo,
sastik zomebs Rebulobda. A
amaswinaT sujunaSi aseTi ambavi moxda: ,,bexora koWlis~ mixelaSvilis ojaxs erTi marCenali Zroxa hyavda. am Zroxis rZe, xaWo, yveli ojaxis sulis modgmis saSualeba iyo. gazafxulis erT
kvira dilas ,,bexora koWlis~ ufrosma gogom 11 wlis ribkam, aseTi kidev xuTi hyavda saxlSi, Zroxa sabalaxod gaiyvana. aTi-TxuTmeti wuTis Semdeg saSineli kivili gaisma: ,,diduu, diduu, aRdgomis
dilas uriis Zroxa moadga Cems saxls.~ joku xvitias Tanamecxedre
pelos ver aetana misi saxlis mopirdapire mxares (ezo SemoRobili
arc hqonda), bexoras Zroxis danaxva da sulmouTqmelad gahkioda,
mere saxlSi Sevarda, jokus eca: ,,ra aris es! ras gibedaven uriebi
aRdgomis dilas Zroxa Semogigzavnes!~ jokus ki meti ar undoda -Tofs staca xeli, saxlidan gavarda da Zroxas xuTi tyvia daaxala.
Zroxam erTi amoibRavla da iqve Caikeca, ribka ki saxlisaken gaiqca.
sofelSi aRdgomis dilas Tofis gavardna imdenad moulodneli iyo,
xalxi umal Seiyara, im xalxs soflis partujredis mdivani WiWiko
araxamiac mohyva, Zroxa aRar iyo, leSi egdo mindorSi, pelo mainc
gahkioda: ,,aRdgomis dilas, aRdgomis dilas uriis Zroxa!~, WiWiko
araxamiam es rom gaigona, qox-samkiTxveloSi myisve partujredis
wevrebis sxdoma gamarTa da gorozad gamoacxada: ,,maSin roca mTeli
kacobrioba
msoflio
proletariatis
beladis,
oqtombris
revoluciis Semoqmedis vladimer ilias-Ze leninis dabadebis dRes
zeimobs, maSin roca msoflios muSaTa klasi, glexoba aRfrTovanebas
ganicdis didi beladis dabadebis dRis moaxloebis gamo, zogierTi
Cveni Tanasofleli kvlav bneleTSia STanTqmuli, isev RmerTze,
aRdgomaze da religiaze fiqrobs. Cveni partiis mTavari gezis
mtrebs sastiki brZola unda gamovucxadoT, vagrZnobinoT, Tu ras
niSnavs partiis magistraluri xazidan gadaxveva~.
bevri imsjeles, rogor daesajaT ,,socialisturi suliskveTebisadmi mtrulad ganwyobili, crumorwmuneobas ayolili~ ojaxi, rom
veraferi gadawyvites, qox-samkiTxvelos damlagebeli ,,unifxvo~ nataSa cxenze Sesves da abaSaSi afrines amnairi ubedureba aRmovaCineT da mogveSveleTo.Aam ,,unifxvo~ nataSam naSuadRevs abaSidan
,,asobi otdelis~ warmomadgenlebi Camoiyvana ,,vot, Sexedet, gmerti
lubiat turme, am ugmertoebs~, isini ki yvela ojaxSi Sevidnen, gaC-

146.
xrikes, sadac saaRdgomo Rvezelebi da SeRebili kvercxebi naxes,
ojaxis ufrosi daapatimres, saRamo xans ki ,,osobi otdelis~ ufrosma qvarcxavam isev qox-samkiTxveloSi sagangebo sxdoma moiwvia,
sofelSi ideur-aRmzrdelobiTi muSaobis CaSlisaTvis, imisaTvis, rom
sujunis mosaxleoba kargad ar swavlobda partiis istorias da saxelmZRvanelo
debulebebs,
WiWiko
araxamia
Tanamdebobidan
gaanTavisufles, qamari Sexsnes da abaSis miliciaSi gagzavnes. am
dilas maTi bedis gamgebeli, cxenze Semjdar qox-samkiTxvelos
aqtiur wevr ,biWia-brZens~ mihyavda miliciaSi. biWia cxenze ijda,
araxamia ki fexiT misdevda. biWia-brZeni fiqrobda: ,,yofiliyo Cumad,
ras atyda, mTeli sofeli aawriala, kacma ar icis, rogor
damTavrdeba es ambavi! pelos partyals gadahyva!~ biWia amas
fiqrobda, xma ki ar amouRia. amitomac eZaxdnen brZens.
sujunaSi didi Cxreka moawyes: ,,magaT saxlebSi jvrebi da xatebic eqnebaT, daundobeli brZola marqsizm-leninizmis ideebis dauZinebel mtrebs!~, gasca brZaneba qvarcxavam. marTalic aRmoCnda
sujunis yovel ojaxSi aRmoaCines jvrebi da xatebi, amitom yoveli
ojaxis ufrosi sapatimroSi waasxes. im Rames abaSis sapatimro xalxiT gaivso. xolo marqsizm-leninizmis orma SeniRbulma mterma ki
,,osobi otdels~ srola autexa, erTi adgilzeve iqna likvidirebuli, meorem gaqceva moaswro. marCenali Zroxis gareSe darCenili
mixelaSvilis ojaxi ki ZrwolviT eloda xvalindeli dRis gaTenebas
Zroxa aRar iyo, ojaxis gamokvebis imedi jokus gasrolas gahyva.
bolSevikTa Soris niWiT, Sors gaxedvis unariT gamorCeulni amgvari yofis uazrobasac xedavdnen: ,,ase adamianebs pirutyvebad vaqcevT~.EPmaTs gawvrTnil mzeras verafers gamoaparebdi. gapirutyvebis
pirveli niSani isic iyo, rom xalxma komunizmi colebis gacvla-gamocvlis idead miiRo. xalxi ofls Rvrida da Tu RmerTi aRar iyo,
colebic unda gaecvalaT. kremlSi TavmoyrilTa Soris bevri saRad
azrovnebda, SorsmWvretelobac axasiaTebdaT da icodnen, uRmerTobidan uzneobamde, mere ki pirutyvad qcevamde, didi manZili ar aris.
amgvar bolSevikebs momavali erTob bundovnad esaxebodaT. amitom
daiwyes imis Zieba, Tu ra SeiZleboda yofiliyo RmerTis Semcvleli.
veraferi hpoves, cxadia, verc hpovebdnen ram unda Secvalos RmerTi qveyanaSi, miTumetes im xalxSi, romelSic suliereba yovelTvis
dafasebuli iyo. amitom, sxva gza irCies imis Zieba daiwyes, am uzarmazari imperiis mosaxleobas, Tu ra gaxdida gamgone da morCil
masad. kargad icodnen imperiis mosaxleoba saukuneebis ganmavlobaSi
rogor eTayvaneboda mefes igi RvTis mier mironcxebulad miaCnda.
mere, swored social-demokratTa didi ZalisxmeviT, mas mefuri samosi gaxades, gandevnes da aSmorebul sardafSi Cahkles. Tu RvTis mier
cxebuli mefe ase gaswires, kremlSi dasadgurebul guSindel miwis
mxvnelebs, mazuTiT gaTxupnil rkinigzelebs, depos muSebs kidev ramden xans iguebdnen? ra unda yofiliyo is Zala, kremlis binadarT
xalxze mzrunvel, xalxze fiqriT moqancul zekacebad rom warmoadgenda. rogor epovaT is wamali, romelic uzarmazari sabWoeTis
Cveulebriv mokvdavs Tayvaniscemis, morCilebis moTxovnilebas kvlav

147.
gauRviZebda, da Tayvaniscemis sagnad kremlis binadarT gaxdida?
isini fiqrobdnen: RmerTi aRar aris, ar yofila, arc iqneba, magram arsebulis, realuris, am uzarmazari masis interesebis damcvelis
heroizacia saWiroa, aucilebelic. uamisod araferi gamova.
amasTan: Tu arsebobs xalxi, unda gamoinaxos is, vinc xalxis
interesebs mtrobs aTeulebi, iqneb, aTasebic. rogor SeiZleba am
milionobiT adamians ar mtrobdnen! ai, amaT unda monaxva, moZieba.
unda gaimarTos brZola, xalxs brZolaSi gamarjvebuli uyvars,
miTumetes, Tu miaCnia, rom misi sikeTisaTvis ibrZvi. es Sobs imas, rac
win aRudgeba xalxis gapirutyvebas.
kremlis upirvelesma binadarma rusTavelis poezia kargad icoda,
(ymawvilobisas mSvenier leqsebs qmnida) kremlSi Sesuls kvlavac ar
sjeroda rusTavelis Segoneba `SiSi Seiqms siyvarulsao~, arao, SiSi
mxolod siZulvils, mtrobas badebso, magram uzarmazari qveynis
batoni iyo da imis saSualebac hqonda, rusTavelis sibrZnis cxovelmyofeloba moesinja, ecada, iqneb, marTla ase brZeni iyo rusTaveli
da adamianis sulsac esoden didebulad icnobda? ramdenime Tve im
TanamebrZolTa reaqcias akvirdeboda, romlebic sicocxlis dakargvis
saSiSroebis winaSe daayena. gamaognebel cvlilebas xedavda: Tavad
aseT fiqrebSi moqceuls siZulvili uvsebda suls: mtrobis, mospobis,
ganadgurebis wadili moawveboda, im ganwirulT ki misadmi siZulvils ver amCnevda. isini werilebs, ,,proSCeniebs~ ugzavnidnen da siyvaruls umtkicebdnen, erTgulebas eficebodnen. amas ki ar sjeroda:
orpiroben, matyueben, Tavis gadarCena swadiaTo. isini mis saxels mainc mowiwebiT, siyvaruliT ixseniebdnen. bolo wuTamde ar sjerodaT,
rom swored iman gaswira, is arTmevda RvTis mier naboZeb sicocxles.
xalxi aRmoCnda yvelaze didi damxmare xalxi iTxovda amaTi
sikvdiliT dasjas. braldebebis, danaSaulebriv qmedebaTa wre xalxma gazarda, ise kargad, imdens Txzavda, aRaravis miSveleba ar sWiroda. Tavad gaocebas gamosTqvamda, amas rogor vifiqrebdi, ase
rogor SeiZlebao. mere ki sulac ganze gadga. guSindeli dasawyisSi bralmdebeli, Sembrleblad iqca. es funqcia ido Tavs da xalxis
siyvaruli misadmi kidev ufro gaizarda. aba, rogor ar Seiyvarebda
xalxi mis mtrebs gamoavlenda, sjida, xalxi bednieri iyo xvalidan ukeT viqnebi, is, visac Cemi cudad yofna ewada, ukve miwas
daanarcxeso, magram sixaruli monelebuli ar hqonda, Tavad aRmoCndeboda xalxis mterTa Soris da sxvas vis, Tu ara did Sembralebels, mimarTavda.
droTa ganmavlobaSi xalxs SiSi Caudga sulSi, SiSiT iRviZebda.
xmadabla laparaks mieCvia, yovelTvis icoda, sad laparakobda, ra
unda eTqva da ra ara. SiSma daisadgura irgvliv, ukve ara mTavroba, xelisufleba, SiSi marTavda qveyanas, magram SiSTan erTad imedic suldgmulobda, didi Sembraleblis imedi. misi imediT sasoobda
xalxi. qaTqaTa Tovlis TeTr sudaraSi gaxveul cimbirsa, Tu gamTangavi mzis saufloSi Sua aziis tramalebSi gasaxlebuli sul imaze
fiqrobda, iman didma Sembralebelma ar icis am dReSi rom var,
Cemi mdgomareoba rom Seityos, awrialdeba manam ar moisvenebs, sanam

148.
samarTlianoba ar izeimebso.
didi Sembralebeli ki sakuTar Tavs ubrazdeboda, SiSis Zala
rogor daviviwyeo. man da misma megobar-amxanagebma, social-demokratebma meoce saukune samarTlianobisaTvis brZoliT daiwyes. ai,
maSin igema pirvelad, ra didi Zala aqvs terors, rogor amkvidrebs
SiSs. meoce saukunis dasawyisis saqarTveloSi ar darCa sofeli, qalaqebSi arcerTi ubani, romelSic Zmobis, erTobis, Tavisuflebis saxeliT terors ar eweodnen. amisTvis Camoayaliba SeiaraRebuli saZmoebi. es saZmoebi dRisiT, Tu RamiT, gariJraJze, Tu ribi-rabosas hklavdnen, sicocxles asalmebdnen imaT, vinc social-demokratebis mtrad miaCndaT. xom Serisxuli partia iyo, xom malulad moqmedebdnen, mainc SiSis zars scemdnen mTel saqarTvelos. terorma apogeas
1907 wels miaRwia, roca wiwamurTan didi qarTveli, moazrovne, mwerali, bankiri, pirSi mTqmeli da qveynis gamoRviZebisaTvis damaSvrali ilia WavWavaZe mokles.
1907 wlis aRdgomidan moyolebuli, mTeli saqarTvelo laparakobda esdekebi male ilias mohklaveno amaze laparakobdnen
restornebSi, bazrebSi, traqtirebSi, quCebSi. ase rom mkvleloba
adre iyo gamocxadebuli. araferi ar Secvlila. yvelaferi ise moxda, rogorc esdekebs daegegmaT.
maSin aralegalurad ebrZodnen social-demokratTa ideologiis
mtrebs. dRes esdekebis bolSevikuri frTa qveynierebis gamgebelia,
dedamiwis erTi meeqvsedisa. dRes menSevikuri gamocdilebac maTs xelSia, mteri erTi hyavT xalxis fiqri da gaixsenes is, saukunis
damdegs SiSiT rogor daTrgunes saqarTvelo.
es rogor daviwynoda diad Sembralebels, xalxis mxsnels!
ar maxsovs, giTxariT Tu ara: maSin roca saxelmwifoSi kanonierebis damkvidrebisaTvis brZolam teroris saxe miiRo, Rarib ebraelTa miwaTmowyobis komitetis Tavmjdomare aRar viyavi axalgazrda
gaxldiT, komkavSireli. Zveli bolSevikebi mama-Svilurad meqceodnen, muyaiToba damifases, damawinaures sagareo vaWrobis sistemaSi
gadamiyvanes.
socializmis ideebis keTilSobilebaSi eWvic ar mepareboda
mtkiced mjeroda, ra dagimaloT da, dResac mjera. socializmi arafers dagvSavebda, Cvenve rom ar gagveukuRmarTebina Cvens Tavze
movirgeT. miuxedavad amisa, saqarTvelos didi samsaxuri gauwia
Tavisi istoriis manZilze saqarTvelo ase Ronieri arasodes yofila.
am wlebSi qarTveli xalxis niWiereba mravalmxriv gamovlinda. Cven
qveyanas vaSenebdiT, vaZlierebdiT da es gvaxarebda. ai, teroris tendenciam ki damafrTxo. davibeni. mere isic gavacnobiere, rom vicvlebodi, garemo mcvlida. Cveni warmosaxva saqarTvelos momavalze
da realoba erTmaneTs daupirispirda.
Cvens irgvliv daujerebeli ram xdeboda da yvelaze metad aman
damafrTxo: rac ufro Zlierdeboda SiSi, adamianebi miT ufro uzrunvelad, bednierad warmoaCendnen Tavs, ufro xmamaRla mRerodnen,
mtkiced sjerodaT, rom partia, mTavroba ar cdeboda: mezobeli,
romelic wuxel waiyvanes, namdvilad damnaSaveao.

149.
imave quCaze, imave ubanSi, sofelSi mcxovrebi ebraeloba ki uCinar cxovrebas eweoda. verc verafers xedavda, arc araferi esmoda,
arc vinmes dasja mouTxovia, arc vinmeze ganucxadebia xalxis mteri
iyo, ra kargia, rom, mogvaSoreT, sulsa da guls gviwamlavdao. arc
ebraelTagan daupatimrebiaT, dausjiaT vinme. aq iyvnen, amave quCaze
cxovrobdnen, magram TiTqos arc iyvnen. kuTxeSi galursuli
mimdgariyvnen. arc aravin daeZebda, arc aravin exmianeboda. da Tu
mainc SeamCnevda vinme, dainaxavda, hkiTxavda, ra moxda, rogor iyoo,
aseTi pasuxi hqonda: arc ram gamigia, arc ram minaxavs, arc ram
msmeniao--`ar vicis~ deda ar tiriso, es ki midasturebda, xvalindel
dRes esenic ZrwolviT Sescqerodnen: RmerTma nu qnas, cecxlis
naperwklebi Cvens ezoSi gadmovides, Torem dambezReblebi, Suris
maZieblebi aqac iseve arian, rogorc mezobelTa Soris. axloblis
sikeTe Cvenianebsac iseve SurT, rogorc sxvebsao.
moskovSi revoluciis ebrauli erovnebis beladebi, mTavrobis
wevrebi, rom jer gazeTebSi lanZRes, mere ki zvarakad Seswires revolucias, mivxvdi, naperwklebi Cvens ezoSi uTuod gadmovidoda
xanZari saqarTvelos ebraelobaSic gaCndeboda. marTalia, qarTveli
ebraeloba politikur saqmianobas gaurboda, saamisod arc ganaTleba
mosdevda, arc survili hqonda. marTalia, menSevikuri xelisuflebis
dros saqarTvelos damfuZnebeli krebis parlamentis wevri sami
ebraeli gaxda, magram es qarTvelebis ebraelobisadmi keTili damokidebulebis maCvenebeli ufro iyo, vidre maTi politikuri saxisa.
Tumca, erTi maTgani rabi moSe ha katani erovnul-demokratiuli
partiis siiT gaxda deputati. bolSevikebis mosvlis Semdeg am ebraelebma sxvebze adre daiviwyes Tav-TavianTi deputatoba, magram
rogor gaixsenebda am faqts dRevandeli xelisufleba? ai, erTma
kacma Cemma mogvarem da naTesavma did xifaTSi Cagvagdo menSevikur xelisuflebas parizSi gahyva. rasakvirvelia, dRes es Senelebuli moqmedebis yumbaraa. SesaZlebeli gaxldaT, Cvens xelisuflebas
amis gamoc daewyo ebraelTa didi rbeva.
Tu xalxis daSineba, daCoqeba gwadia, yvelaze Rirseuls unda
swvde, swored misi Tavis mokveTiT SeiZleba SiSis daTesva. saqarTvelos TvalsaCino ebraelTa Soris imas veZebdi, visac pirveli eZgerebodnen. ra amdeni Rirseuli Cven gvyavda, ra amdeni Zebna undoda
yvelaze gamoCenili ebraeli gercel baazovi iyo. mis piesebs
xalxi taSs ukravda, akademiuri Teatris scenazec ki daidga. romani
gamosca am romanis kiTxvaSi qarTvelebic da ebraelebic Rameebs
aTenebdnen. ebraelebi amayobdnen kidec. Cvens Soris ai, aseTi dramaturgi da romanisti daibadao. swored es mafrTxobda. terori amnairebs arCevda. gerceli piesebSi, moTxrobebSi, romanSi sabWoTa xazis
udreki gamtarebeli iyo. mamam ,,baba daviTma~ kargi religiuri
ganaTleba misca, yvelaferi xelisgulze edo, universitetSi swavlisas ise isaxela Tavi, daamTavra Tu ara, mosamarTled daniSnes.
ver gasZlo adamianebis dasja Cemi saqme ar ariso da ramdenime
TveSi Tavi aneba. Sesmenilic iyo erTxel megobrulad vusayvedure:
sandro axmetels rom amuSavebdnen, Sen xom icodi, rom dasaWerad

150.
amzadebdnen, sityva ratom moiTxove, sxvebs ratom ahyevi, es xom
araebrauli saqcielia-meTqi. pasuxi ar gamca. gailursa. mivxvdi,
nanobda, naqnari Tavadac aRar moswonda.
gercelis garda, sxva aravin meguleboda iseTi, Tvali rom daedgaT. `baba daviTis~ moRvaweoba ZiriTadad sabWoTa epoqamde iyo TvalsaCino, marTalia, axlac Tavis sityvas ambobda, magram iseTs ara,
bolSevikebis gaRizianeba rom gamoewvia. TiTo-orola axalgazrda
ebraelic gamoirCeoda. mecnierebis sarbielze iRwvodnen, magram teroris SuagulSi arc eseni unda moxvedriliyvnen. ase, am fiqrebSi
gailia cremlis, Sekivlebis weli 1937. ocdaTvrametis gazafxulic dadga... nafesaxevs* aprilSi xma gavarda, moskovSi gerceli
daapatimreso. ebraeloba arafers imCnevda. qarTvelebi ki gaiZaxodnen SeuZlebelia gerceli daepatimrebinaT, is xom bolSevikuri ideebis msaxuriao, viTom trocki ar iyo socializmis mWedeli, ginda
zinovievi da ginda buxarini. am xalxs kanonzomiereba ver gaego:
xalxis dasaTrgunad swored gansakuTrebuls, gamorCeuls swvdebian.
gercelis dapatimreba, cxadia, saSineleba iyo, magram rogorc
aRmoCnda, meti gansacdeli gveloda: gercelis meuRle axalgazrda,
lamazi qali da kargi mkurnali, bolSevikuri suliskveTebis gaxldaT. misi mSoblebi 900-iani wlebis damdegs ukrainaSi gaxdnen
ruseTis social-demokratiuli partiis wevrebi dedac da mamac.
lusim universiteti leningradSi daamTavra, Tbiliss kargi eqimi
daubrunda ganaTlebuli, socializmis cxovelmyofeli ideebis
gamarjvebaSi darwmunebuli. amitom sZagda iudaizmi, rabinebi. miaCnda, rom swored eseni uwamlaven gonebas axalgazrdobas. axalgazrda mweralma saxovanma da kargad aRzrdilma, mTel saqarTveloSi kargad cnobilma gercel baazovma rom xeli sTxova, karga
xans yoymanobda. gercels verc Sesaxedaobas dauwunebda, verc ganaTlebas, eg iyo, rom mama rabini hyavda, es ki seriozuli nakli
gaxldaT. magram lusim es winaaRmdegoba gadalaxa, gercelze
iqorwina da male vaJic SeeZinaT.
gerceli rom daapatimres, lusi dajda da vrceli werilebi miswera stalinsa da berias: Cemi qmari bolSevikuri suliskveTebis mweralia, me Cavagonebdi socialisturi realizmis ideebs, am sistemiT
xelmZRvanelobs, misi dapatimreba Secdomaa, iudaizmis ganmadidebeli
misi mama daviT baazovia axalgazrdobis religiuri suliskveTebiT aRzrdas is cdilobs, axerxebs kidec, radgan didi gavleniT
sargeblobs. daviTi unda daapatimroT, gerceli ki gaanTavisufleTo.
iq, sadac amgvar werilebs kiTxulobdnen, dafiqrdnen: Tu es daviTi
zegavlenis Zalas flobs, cxadia, unda davapatimroT, magram isini
viRa arian, vizec zegavlenas axdenso imaTi Zebna daiwyes, visTanac
,,baba daviTs~ xSiri urTierToba hqonda. monaxva ar gauWirdaT.
1938 wlis ivlisSi Cemi binis karze daakakunes. gamTeniis xani
oyo. dasaWerad am dros midiodnen xolme. mivxvdi, vinc mestumra.
kari gavaRe, gavedi da vuTxari, pataras nu gamiRviZebT, axlave geax__________________________________________________
*fesaxi egviptis monobidan ebraelTa ganTavisuflebis dResaswauli

151.
lebiT-meTqi. ar mendnen. oTaxSi Semovidnen (erT oTaxian binaSi vcxovrobdi) da axlave gaemzadeo, mibrZanes.
mogvianebiT gavige: im Rames gorSi daupatimrebiaT ,,baba daviTi,~
TbilisSi cnobili eqimi ramedniki. es kaci StraixerTan megobrobda,
mis ideebs iziarebda. Straixeri vin iyo? sionizmi jer kidev revoluciamde, swored Straixerma Camoitana saqarTveloSi.
imave Rames daupatimrebiaT 103-e rusul-ebrauli skolis direqtori paikini, eqimi goldbergi, axalgazrda istorikosi gercel
CaCaSvili. me ki ukve, rogorc giTxariT, sabWoTa kavSiris sagareo
vaWrobis warmomadgeneli viyavi amierkavkasiaSi.
sami kvira arc aravis vukiTxivar. isic ki ar vicodi, risTvis damapatimres. Cems erovnebas braldebad xom ver wamomiyenebdnen, verc
imas, qveyanaSi SiSi gvinda davTesoT, amitom dagapatimreTo. ocdameore Rames saknis kari gaiRo da Cemi gvari daiZaxes. jmuxma, uJmuri
gamoxedvis jariskacma Tofi momiSvira da win gamiZexio, maniSna. gulaxdilad getyviT: sulac ar SemSinebia: sindisi sufTa mqonda, Tavi
sabWoTa xelisuflebis pirmSod mimaCnda, mis gasakilad ara mxolod
araferi miTqvams, gulSic ar gamivlia raime. Tavaweuli mivdiodi,
damkiTxaven, yvelaferi gairkveva da saxlSi gamiSveben-meTqi. jariskacma aqeT wamodio, meore sarTulis derefnisaken mimiTiTa. grZeli derefani iyo. gamomZiebelTa oTaxebidan yvirili, braguni ismoda. gamegona, dakiTxvisas patimrebs scemeno, guli Semiqanda. derefnis bolos
rom gavediT, jariskacs mivubrundi, mzeriT vkiTxe yvela oTaxi gamoviareT, axla saiT-meTqi. isev kibisaken mimiTiTa, mivxvdi meore sarTulis derafanSi ratomac gamomatara. mesame sarTulis oTaxebidanac yvirili, gineba, bragunis xma moismoda. Tavi gavimxneve ,,me eg
ambavi ar mexeba, isini albaT, braleulni arian da imitom scemen-meTqi.~ qalis xma momesma: ,,faSistebo, kacismkvlelebo!~ sasowarkveTili
gahkioda qali. es xma Zalian mecno. SevCerdi, mivayurade. gamyolma
jariskacma kondaxi beWebSi ise damartya, waviqeci. ,,ra xdeba, amxanago, ratom mirtyam? wamoudgomlad vkiTxe jariskacs Tavi sad
ggonia!~ gamyolma win wamigdo, drodadro kondaxs beWze momadebda,
amiT maniSnebda Cqara iareo. ociod nabijis Semdeg brZana: ,,sdeq!~,
oTaxis kari gaaRo ,,iar!~
ar dagimalavT: oTaxSi rom Sevedi, muxlebi mikankalebda. gamomZiebels zedac ar Semouxedavs. skamze davjeqi.
stoiat! Tavauwevlad Tqva gamomZiebelma.
jariskacma kvlav mklavSi Camavlo xeli, wamomayena. gamomZiebels Tavi ar auwevia, ise gamomiwoda papirosis kolofi. me Tavi gaviqnie ar vewevi-meTqi.
gamomZiebelma Tavi aswia, gamiRima da mkiTxa:
daviwyoT? uceb davamTavroT es sakiTxi. yvelaferi isedac
naTelia: ai, qaRaldi... dajeqi, fexze ratom dgexar? ai, qaRaldi, ai,
kalami, dajeqiT da sam kiTxvas gaeciT pasuxi. pirveli: daviT
baazovma rodis CagiTriaT sionistur moZraobaSi. meore: daviT
baazovis sionisturi qmedebebi ras akeTebda, rogor amyarebda
kavSirs saerTaSoriso sionistur organizaciasTan, konkretulad

152.
visTan hqonda urTierToba sionizmis romel liderTan, rogor
abamda sionizmis
xlarTebSi axal wevrebs. da mesame: Tqvens garda, vin arian
sionisturi organizaciis wevrebi? aba, he, daiwye!
ara, tyuilia! wamoviZaxe uceb.
gamomZiebels gaeRima:
solomon iosifoviC, anu Salom, xom asea? me Sen gicnob, kargi
ymawvili xar, amitom gafrTxileb: gulwrfeli aRiareba gaTvaliswinebuli iqneba. dawere daviT baazovis sionisturi moRvawe-obis
Taobaze.
ar aris sionisti, daviT baazovi ar aris sionisti! SevZaxe.
gamomZiebeli ironiulad miRimoda didebuli ebraeli moRvawea,
kulturtregeri, sionizmi ki politikuri moZRvrebaa. mas surs ebraeloba mewvrilmaneobas CamoaSoros, soflis meurneobas, xelosnobas
daubrunos... gamomZiebelma magidas muSti dahkra, gavCumdi. dumili
karga xans gagrZelda.
me iexiel... xilik kirSenbaumi var, TbilisSi gazrdili rusi
ebraeli, xSirad minaxixar...
Tu ebraeli xar, unda icode, daviT baazovi sionisti ar aris.
TviTonve wers, sionisti arc vyofilvar da arc varo, igi didi
ebraeli moRvawea, namdvili ebraeli.
maS, wers sionisti ar vyofilvar da ar varo? kirSenbaums
saxeze ironiuli Rimili moedo SalomCik, qveynad gana mxolod
baazovi da Sennairi unamuso adamianebi cxovroben, arian wesieri,
patiosani, Tavisi xalxis moyvaruli ebraelebic ujra gamoaRo,
erTi furceli qaRaldi amoiRo, win amifriala amas ra vuyoT, Sen
ici, amas vin wers? ai, is qarTveli ebraeli, romelzec TiTqos eg
Seni baazovi zrunavs.
gamodis, baba daviTi romeliRac qarTvelma ebraelma daabezRa.
Zalian mewada gamego, ra ewera im furcelze. kirSenbaums uxmod mivCerebodi. man qaRaldi win daido, daacqerda, ramdenime striqoni
waikiTxa, Tavi aswia, isev ironiulad gaiRima da Caiqirqila:
, ! isev me
Semomxeda, mis mzeraSi risxva gakrTa gviCivis es kaci, partiis
cekaSi gancxadeba Seutania, Cvens xalxs isev me Semomxeda partiis centralur komitets... wesieri, patiosani qarTveli ebraelis
werili arafrad Caugdia, yuradReba ar miuqcevia. ar aris es dasafiqrebeli?
kirSenbaumma gancxadeba magidaze daagdo. me teqstisaken gavapare
Tvali, mewada, gamego, ras werda es aramzada qarTveli ebraeli.
kirSenbaumma Sematyo.
aiRe da waikiTxe, Cven gexmarebiT, gvinda Tvali agixiloT,
daganaxoT baazovis saqmianoba, rom droulad moxvide gons.
werili aviRe, kiTxva daviwye. nela, auCqareblad vkiTxulobdi,
mewada TiToeuli fraza gameanalizebina da amiT davrwmunebuliyavi:
marTla qarTveli ebraelis mier iyo dawerili Tu ara. frazebi
damamaxsovrda, es kaci Cioda: partiis cekaSi gancxadeba Sevitaneo

153.
`qarTveli ebraelebis yofa-cxovrebas da maT Soris muSaobis warmoebis saSualebebs~ exebodao, `aRniSnuli gancxadeba TiTqmis uyuradRebod darCao~, `partmuSaobaSi maqvs sakmao praqtika, ramac me
damanaxva erTgvari aranormaluroba, kompetenturi organizacia ar
gaecno sakiTxs arsebiTad. Cven vxedavT qarTvel ebraelebSi erTgvar
moZraobas (Tu SeiZleba amas emigrantuls vuwodeb), romelsac xelmZRvanelobs rabini daviT baazovi~. mere es kaci Tavs iqebs da uSiSroebis organoebs afrTxilebs; mogvianebiT Cemi werilis safuZvelze
amuSavdao partorganoebi da xelisuflebis sxvadasxva dawesebulebebi, gamoiyo specialuri komisia vano sturuas meTaurobiT da sxv.
magram Tu me komisiaSi ar viqnebi, ,,komisia SeiZleba SecdomaSi Seiyvanon baazovis wyalobiT~. bolos ki:
`vinaidan CemTvis partiis avtoriteti Zviri Rirs, amitom gTxovT me rogorc qarTveli ebraeli da partiis wevri, damixmaroT am
muSaobaSi, rac mogvcems saSualebas Tavis droze gaigoT da farda
axadoT baazovis yovelgvar Sovinistur xrikebs. amasTanave vacxadeb,
rom ebraelTa Soris specialur muSaobaze rom momceT raime Tanamdeboba, ar minda. aramed me minda viqne cekasTan axlo da aRmouCino
yovelgvari daxmareba am sakiTxTan dakavSirebul muSaobaSi
am mokle gancxadebaSi me ara maqvs saSualeba sakiTxi gavaSuqo
Tavis sigrZe-siganiT da amitom gTxovT gamomiZaxoT specialuri piradi gancxadebiT da maSvin yvelafers aRvnusxav dawvrilebiT~. `komunisturi salmiT...~
werili magidaze davde. kirSenbaumis ironiuli mzera suls
matkiebda.
, ?
me mxrebi aviCeCe:
vicnob, mag werilis damwers, Salvas, Salikos kargad vicnob...gorSi baazovTan muSaobda.
mere?
tyuis, xelcivi kaci iyo, baazovma daiTxova... baazovs vendobi,
Tavad wers ar vyofilvar sionistio.
kirSenbaumi wamoenTo:
oci-ocdaxuTi wlis winaT quTaiseli rabinebi rom werdnen,
baazovi sionistiao, isinic styuodnen?!
ki, baazovs mtrobdnen, cili daswames, radgan maT amxelda.
TvalTmaqcob, Salom!
baazovi jer kidev mefis dros carizmis epoqaSi werda
,,sionisti ara varo, maSin, roca qarTuli presa sionizms progresul
movlenad miiC...
xilik kirSenbaumma magidas muSti dascxo:
mefisdroindeli qarTuli presa! mis mzeraSi zizRi vigrZeni,
Tavi davxare. ,,!3 Cailaparaka da wamodga. skami gaswia,
gasas-vlelisaken gaemarTa. CemTvis gverdi rom unda aevlo, SeCerda.

, , , ! kari rom
gamoaRo, mindoda meTqva, me Seni SalomCiki ara var-meTqi, magram
ybaSi muSti ise Zlier momxvda, Sevtortmandi, pirvel muSts dauyo-

154.
vnebliv meore mohyva. meti aRaraferi maxsovs. arc is vici, ramdeni
xani gavida. gons rom movedi, mTlianad sveli viyavi... mimovixede,
iatakze vegde, iqve wyliT savse vedro idga. Tvalebi movxuWe,
mTeli sxeuli mtkioda, vigrZeni, oTaxSi viRac Semovida, magidisaken
gaemarTa. axla gamaxsenda es kaci, kirSenbaumi, qifurSi minaxavs
sinagogaSi. Cemi yuradReba imiT miiqcia, rom Sendobis dRes, roca
mTeli jamaaTi locvad damdgariyo da RmerTs Cadenili codvebis
Sendobas avedrebda, es mlocvelT ubRverda. misma Txelma, ukan
gadavarcxnilma Tmam gamaxsena es kaci. im qalis xmac vicani Cemi
mdivani iyo pirvel Svilze fexmZime maiko yviTelaSvili. aman
iseTi braziT amivso suli, rom saSineli Rmuili aRmomxda. mzad
viyavi xilik kirSenbaumi qveS gamegdo da sulis amoxdamde mertya.
rogorc ki gavinZeri, kirSenbaumis xma Camesma:
!
jariskacma wamomayena. fexze dgoma miWirda, skams daveyrdeni da
mivxvdi: kirSenbaumis qveS gageba ki ara, masTan miaxloebac ar ZalmiZda.
sinagogaSi iSviaTad davdiodi, ymawvilobisas, sanam skolas davamTavrebdiT, drodadro vawyobdiT msvlelobebs da antireligiur
lozungebs gaviZaxodiT, magram babuaCemi, quTaisSi cnobili rabi mainc daJinebiT maswavlida davidis fsalmuns, Tanaxs. axla romeliRac
fsalmuni momadga pirze: ,,nu SemaerTeb borotTan da siyalbis
mqnelTan moyvasTan mSvidobaze laparakoben, gulSi ki siave
udevT.~
ra sTqvi? Semawyvetina kirSenbaumma. me xmamaRla, reCitativiTac ki warmovTqvi fsalmumis striqonebi: kirSenbaumi daJinebiT
momacqerda, erTxans mzeras ar macilebda, mere ki Tqva:
, !
dajda, erTxans dumda, mere xmadabla Tqva:
Salom, ratom iqcevi ase? perspeqtiuli axalgazrda xar, Tavs
ar ufrTxildebi. Cven axal saxelmwifos vaSenebT, aseTi jer ar yofila, amitom daveZebT, im adamianebs, vinc saxelmwifos xalxis aRzrdis saqmeSi xels uSlis.
da amas Cemi cemiT iwyebT?! SevZaxe gamwarebulma Cemi
cemiT baazovi sionisti gaxda? ramdenic ar unda mirtyaT, is sionisti ar iqneba!
kirSenbaumi adgilidan wamoiWra da jariskacs miubrunda:
amas gmiroba swadia, seriozulad unda mixedo, SegiZlia, sxvac
daixmaro oTaxidan saswrafod gavida.
sakanSi ise Semagdes, rogorc tomaras moisvrian. oriod kviris
Semdeg, roca movjobindi, siarulic ase Tu ise, SemeZlo da vlaparakobdi kidec, Cveulebisamebr gaiRo saknis kari da isev Cemi gvari
daiZaxes. jariskacma isev imave gziT matara. kirSenbaumma, oTaxSi
Sevedi Tu ara, skamze mimiTiTa, dabrZandio. win furceli damido,
,,daviT baazovis sionisturi moRvaweobis Sesaxeb~ ewera furcelze.
ra vqnaT, Salom? iqednuri RimiliT mkiTxa da kalami gamomiwoda. kalami gamovarTvi da qaRaldze xeli ise movawere, arc wa-

155.
mikiTxavs, ra ewera. kirSenbaumma qaRalds gadaxeda, gaiRima da ujraSi Cado. mere damacqerda da sinanuliT Tqva:
ra lamazi kbilebi gqonda!
sasamarTlo procesi ramdenime Tvis Semdeg gaimarTa.
daviT baazovis vaJs xaims xuTi wlis patimroba miusajes, ramedniks, paikins, goldbergs, gercel CaCaSvils da me aT-aTi wliT
gadasaxleba, daviT baazovs daxvreta.
daviT baazovis qaliSvilma mamis da Zmis ganaCeni gaasaCivra da
sasjeli Seucvales, me ar gamisaCivrebia, aravin myavda iseTi, rom
Cemze ezruna, sasjeli bolomde movixade, es iyo damcirebis, sasowarkveTis sami aTas eqvsas samocdaxuTi dRe. me me ar viyavi, me viyavi viRac sxva ubeduri, Sesabralisi, me igi mebraleboda, is ki
sibraluls ar iTxovda. xSirad, Zalian xSirad Cems im winaprebad
warmomedgina Tavi, egviptis piramidebs rom agebdnen. Cvens darajebs
sabWoTa wiTelarmielebsa da faraonebis damsjelTa Soris erTi
gansxvaveba iyo: isini mziT iyvnen garujulni da maTraxis cemiT xdidnen suls Cems xalxs, eseni ki aryiT gamoTayvanebulni Semogvcqereodnen da Tu ,,gaqcevis~ dros mogvklavdnen, gaufrTxileblobis
gamo SeiZleboda sayveduri mieRoT. es iyo da es!
saqarTveloSi aTwliani gadasaxlebis Semdeg davbrundi. Cemi
biWi Tormeti wlisa damxvda. Tu kidev mkiTxavT, ratom ar gavagde
abriko saxlidan da sulmokleobas misayvedurebT, ar SegekamaTebiT.
Tumca, es sulac ar niSnavs imas, rom marTali xarT. ara, Tqven
scdebiT, am Secdomis uflebas ki Tqveni Taobis yofa gaZlevT, is, Tu
rogor garemoSi cxovrobT.
mglebis ymuili
ninaTos cxovreba Ramis xilvebma Secvales. sofelSi mobrunebis
dRidan mTvare sadacaa mexuTed motrialdeba. magram im Ramis Cvenebebi aramcTu gaqra, an Semcirda, dRiTidRe Zlierdeba. mglebs ki ar
xedavs, maTi ymuili da wyvdiadis gamkveTi boroti mzera rqebiT awveba suls. es Zrwolvis aRmZvreli xilva autanelia ase eCveneba,
sadacaa mglebi mecemian, Ramis mrume sibneleSi aelvarebul grZel
kbilebs mkerdSi CamarWoben, guls amomglejen da Sesaxramuneblad
erTmaneTSi dainawilebeno. imasac kargad xedavda misi gulis meti,
mozrdili nawilis xelSi Casagdebad erTmaneTs rogor uRrenen,
ebrZvian mglebi. amis Semxedvare sulmouTqmelad akivldeboda. Tumc
isic icoda, kivili veraferi mxsneli iyo TviTon ki ar hkioda ase
mwared, suli akivleboda. mSveleli naTua iyo. es mkerddamSvenebuli, gamokveTili TeZoebis ymawvili qali naTuas ise Caekvreboda,
rogorc Cvili hpovebs Svebas dedis mkerdSi. deda uokebda Zrwolvas misi xelis Sexeba. gana ver acnobierebda, rom mis Tavs uCveulo ambavi trialebda, magram veraferi eRona, am Zrwolvas verafriT ver moereoda sibnelis gamkveT, sasusnavis maZiebeli mglebis
borot mzeras ver emaleboda. ase sulmouTqmelad maTi kbilebi akivlebda. miuxedavad imisa, rom naTuas ubes afarebda Tavs, erTxans

156.
umweod caxcaxebda. karSic ver gadioda, radgan sivrcis SiSic daufleboda. karis gaReba ise aSfoTebda, vinme gaaRebda Tu ara, ninaTo
umal mivardeboda, mixuravda, erTxans arc Sordeboda daZabuli
darajad idga, aravin SemoaRoso.
tuiam erT dilas, vidre mindvrad gavidoda, aseTi ram uTxra
cols: `aba, axla es miTxar, e gogo ro ojaxis gzaze davayenoT,
balRebi Svas da zardos, margi ar iqneba, e mag aSlil gunebas kaci
xo sul Seucvlis?~. naTuam pasuxi ar iCqara. fiqri rom gaugrZelda,
tuiam mouTmenlad SesZaxa: `ha?!~ naTuam ki, TiTqos qmars xmac ar
amouRiao, arc Serxeula, arc pasuxi gaucia. tuiam Tavad ganagrZo-sakuTari Tavis dasarwmuneblad ufro laparakobda. vidre colisa,
sakuTar Tavs eubneboda: `jerac ymawvili qalia, Senma Selocvebma
aba, ra vici, daaSoSmina ki? xo, xedav, rogor cxarobs, Smagobs. ai,
kaci kideva... qalwuli ro kacis qveS moeqceva, eg sul sxvaa,
vinZlo, gadauaros am siSmagema, vinZlo, kacma suli gadausxvaferos,
ki, egrec iqneba... gadausxvaferebs.~
naTua ki dumda, Tumc misi mzera adasturebda, rom qmris naTqvamSi saRi azri hpova. sayuradRebod namdvilad miaCnda, mainc zomavda, swonida. amitom auCqareblad Tqva: `eg kargi unda iyos, janianad
gifiqria kaci imisa ari, qalisa ara mxolod sizmrebi, fiqrTa
mdinarebac Secvalos, magrama naTua kvlav Cafiqrda, uxmod idga.
tuia ki mouTmenlad eloda rodisRa ityvis imas, rac im `magramis~
ukan dgaso. rogorc iqna, Tqva naTuam, `kaci qals cxadia, cvlis,
TumcaRa, kaci sagunebo unda iyos. Tu kaci qalis gunebisa ar gamodga? gavaTxovoT, ratomac ara, magram qmari rom ar igunebos, xom
ufro metad waxdeba Cveni saqme. mere raRa vqnaT?~ naTuas sityvebma
tuia aRaSfoTa: `Sena raebsa ambob, ra sagunebo, ris sagunebo, axla
esRa gvaklia, qalebs davekiTxoT romelia Seni gulisa, romels inebebo. qali qalia da kacic kaci, morCa! sagunebo?! ar iqneba da nu
iqneba sagunebo, darCeba qmris morCil, TvalebSi macqeral qalad, eg
aris da ega!~ naTuam qmars pasuxi ar gasca, metic, daeTanxma kidec:
`gana yvela coli gunebisad wevs qmarTana!! wevs da eg aris~ es gaifiqra, qmars ki araferi uTxra fiqrs ar daeTxova. tuia ar dacxra: `raxan egre fiqrob, iqneba, hyavs kideca eg sagunebo ymawvili!
raxan magas ubnob, raRac gcodnia.~ naTua qmars sayveduriT Sescqeroda, iman ki, tuiam, ikiTxa `ha?~ ara, eg kiTxva aRar iyo, tuia
moiTxovda, tuias axlave, am wuTsave unda gaego, Tu vin iyo ninaTos
mier Segulvebuli, misi sagunebo ymawvili. amitom naTuam mSvidad,
xmadabla miugo: `aba, rogor giTxra, qmaro, me saiTgan mecodineba,
ymawvili qalis gulSi vis Cauxednia, me rom Camexedna?!~ tuias
colis pasuxi lamis sasacilo gauxda, es ra ubiri qali myolia, es
ra miTxrao: `gulSi Caxedva ris maqnisia, an vis sWirdeba! ymawvil
qals TvalebSi Caxede, mzeraSi yovelia moqceuli da amas yvelaze
adre deda kiTxulobs~. tuiam erTxans sayveduriT umzira cols.
naTuam ki Tavi daxara qmarma ise gautrizava naTqvami, iseTi
qoqola daayara, aRaraferi hqonda saTqmeli. Tavdaxrils Caesma:
`egrea, egre deda TvalebSi kiTxulobs Svilis fiqrsa!~ egec say-

157.
veduriT Tqva tuiam, xeli Caiqnia da Cailaparaka: `eg sagunebo kaci
kidec hyoloda, exsomeba, ki? xo xedav, rac icoda, mglebis ymuils
gaatana~. es ise Tqva, naTuas agrZnobina, ar gibrazdebi, SenTan sasayveduro araferi maqvs, me Cemi Svilis mdgomareoba miklavs gulsao.
saubari amiT damTavrda.
oriode kviris Semdeg ki, mzis Casvlisas, roca bayayebi erTmaneTs imdenad xmamaRla epaeqrebodnen, naTqvamis gagoneba Wirda, tuiam
ise daagdo ramdenime sityva, TiTqos axlaxan gamoTqmul mosazrebas
dasZenso: `umagisodac ar dadga dro? im wyaldidobis Semdeg, eg
rom gaCnda, Teqvsmetjer mainc davwureT yurZeni, ar ari sakmarisi?
rodemde unda gvejdes Sin, an eg ymawvili, viTom risTvis unda hyoloda?~
mere ki lamis braziT Tqva:
`vici, kargad vici, vis mosdis bneda magis danaxvaze, unda vicode
da vici kideca! gadi, mowvele, lamis jiqani daaskdes~.
naTuam xis didi jami aiRo da Zroxis mosawvelad gavida, jiqans
xels uazrod da uRonod usvamda, sul imaze fiqrobda, neta, vin
ari egeTi, Cems qalwulze ro bneda mosdiso. verafriT ver amoicno,
iqneb, imitomac, rom bayayebi sulmouTqmelad yiyinebdnen. jamSi rZis
Casxmis xmac ar ismoda.
gaTenda Tu ara, tuia kvlavindeburad gavida saxlidan. aravin
icis, vin naxa, vis esaubra. cxadia, mkiTxveli ifiqrebs, vazagTan mivida, esaubra da meore saRamos amis gamoisobiT gamoCnda vazagi tuias
saxlSio, magram me amas ver dagidasturebT. ver vityvi rom tuia
vazags, gina dios esaubra. tuias saxlSi vazagis gamoCena dios
dajineba Cemi coli an ninaTo iqneba, an arc aravinao, ufro ojaxis
survils daemTxva. bedisweras ewada ase da vazagmac misi neba Seasrula. ase iyo Tu ise, momdevno saRamos mTvaris dRe iyo
orSabaTi, vazagi tuiaanT movida. naTuas Zlier ewada, gaego,
babnavSi yvelaze kargi sasiZos mamis stumrobis mizezi.miyuradebuli
iyo, Tu raze saubrobdnen kacebi, verafers gaxda. fardags miRma
saubridan vercerTi sityva ver Seiwvdina yurSi, arada, karga xans
xmadabla, dinjad maslaaTobdnen. vazagis wasvlis Semdeg tuia
fiqrianad idga keriasTan, erTxelac ar Camomjdara, arc sityva
dauZravs. naTuam orjer ikiTxa: `ra xdeba, ratom ar ubnob, risTvis
mosula vazagi?~ tuiam yuric ar gaibartyuna viTom SekiTxva arc
gaugoniao. an iqneb, fiqrSi ise iyo Cafluli, marTla ver gaigo?
idga da idga mdumare. mere jer fardagi gaSales, fardagze ki
muxlebi. da vidre Zils miscemdnen Tavs, tuiam colis mkerds
Seavlo xeli, iman ki, naTuam, zurgi aqcia: `Cems mkerds Seni xeli
rad unda Seexos, ase rad unda gaamo, Sen imasac ki ar meubnebi i
kaci Cvens ojaxSi riTvin movida, ase guldagul ras gemusaifebodao~. tuiam ki erTi daiRrina, qali qveS moigdo da moCvenebiTi, Tu
sasurveli winaaRmdegobis Semdeg am nekisodena kacma, WokiviT grZel
naTuas iseTi ram uyo, siamovnebiT krusuni daawyebina. tuia am krusuns Rimilmoreuli egebeboda da fiqrobda: `egRa maklia, Seni nebis
aRmsrulebeli gavxde, me rac mwadia, imas vizam~.

158.
ninaTos ki vazagis arc mosvla gaugia da arc wasvla. rogorc
yovelTvis, Tavqve iwva, fardags dascqeroda da gegonebodaT, fiqrobso, Tumca, rom gekiTxaT, raze fiqrobo, gaocebuli mogaCerdebodaT. ar icoda, fiqri ra iyo.
momdevno dRec Cveulebrivi gaTenda. babnavSi isev yiyinebdnen
bayayebi, TiTqos unda ewvima, magram Rrublebs viRacisa, Tu raRacis
moerida, an iqneb, meti verc gaimeta Zunwad crida. naTuam saRamo
xans maTs sacxovrisTan jer vazagi, mere dio rom dainaxa, gulma
reCxi uyo. eg ambavi egre ubralod ar iqneba, raRac xdebao da Svils mivarda: zeze adeq, piri-saxe daimSvene, stumrebs miegebe, sxva
dros rodis mogvdgomian kars, axla rom arad CavagdoT maTi stumrobao. ninaTo, cxadia, arc vazagis naxvas natrulobda da arc
diosi, amitom fexs iTrevda. diom ki ninaTo dainaxa Tu ara, misken
gaeSura, ise miuaxlovda, ifiqrebdiT, egre moqceva daavales
samefos interesebi moiTxovs, gverdiT amoudges da RimiliT miaCerdeso. ninaTos ukan mxleblebiviT daudgnen dani da Zmani. cnobismoyvared imzirebodnen. vazagi ki, ninaTo dainaxa Tu ara, naTuas da
tuias miuaxlovda da xmamaRla Tqva: `me imisTvis moved, e mag Cems
biWs, Seni qalis gverdiT rom dgas, Seni qali SevrToT, raTa sofeli gaamdidron, Cven ki balRebiT gagvaxaron~, es Tqva da tuias
pasuxis molodinSi gairinda, ninaTosa da dios kidev erTxel Seavlo
mzera, mere ninaTos ukan Camwkrivebul mis or dasa da Zmas daacqerda da kvlav tuias miubrunda. fiqrisTvis sakmao dro mogeci, pasuxs
velodebio. tuiamac ar daayovna: `moxved da moxved. kargadac moqceulxar!~
ai, am sityvebis mere moxda yvelaze mTavari ram da iman, rac
moxda, Sehqmna STabeWdileba, es niSnoba ninaTosa da dios SeuRleba sasurveli ki ara, aucilebeliao: ninaTo ise moiqca, Tvalxiluli iyo: rom ara es qorwineba, ninaTo dardisgan daileoda, dios
xom isedac ra xania mosveneba aRara aqvs cxad-sizmarSi ninaTo
udgaso Tvalwin.
moxda ai, ra: diom kvarTis ubidan vazagis xeliT gaWedili 21
sikliani samajuri amoiRo, ninaTos mklavi xelSi daiWira da Tqva:
`ai, am vercxlis samajuriT gniSnav CemTvis~.
ninaTos samajuris danaxvaze mzera gaubrwyinda. saxe gauciskrovnda, gegonebodaT, cxovelmyofeli mze misTvis amovidao da roca
diom samajuri majaze wamoacva, sixarulmoreuli, sulSi sxivCamdgari ninaTo dios moexvia, lamis kiserze Camoekida. dio, cxadia, gabadruli miegeba qalis gaSlil mklavebs. JrJolva uvlida, iseTi
bednieri iyo. ninaTos sityvebs verc gaigebda, an ra bedena iyo
sityvebi, roca saocnebo gogona exveoda, mis moalersebas cdilobda
dioze daniSvnam ise gaaxara, lamis cekva-TamaSi daewyo. amitom
naTqvamisTvis arc yuri miugdia, arc eloda ninaTo raimes ityvis da
unda movisminoo, amaze meti raRa unda eTqva sixaruls aetacna,
yelze exveoda. aba, ra icoda, an saidan unda scodnoda: ninaTo
sama-juris danaxvaze imas moexvia, rasac Tu visac, es samajuri
agonebda:

159.
`naTani~, `naTani!~ warmosTqva kidec es saxeli. samajuris danaxvam gaacnobierebina is, rac mglebis ymuils STaenTqa da ase moisaklisebda. verc diom, verc sxvebma ver gaiges, ra warmoTqva ninaTom, alersiT, sixaruliT warmoTqva. ninaTos nabolara Zmam Wikuam
am dros morTo sirbili da SeZaxili: `ninaTo Txovdeba!~, `ninaTo
Txovdeba!~ Wikuas yvirilic ar moerTo, aki giTxariT, naTqvams viRa
mougdebda yurs, roca sapatarZlod Segulvebuli, esoden sasurveli
qali bednierebiT mTvral sasiZos exveoda. arc gaikvirves: diosnairi
sasiZo, sanTliT saZebari gaxldaT. ase iyo Tu ise, verc diom, verc
sxvebma ver gaiges ra Tqva qalma, amaze arc ufiqriaT: isedac icodnen, rasac ityoda, rasac SesZaxebda im wuTebSi yoveli patarZali,
roca iseTi vaJkaci, rogoric dio gaxlavT, saniSno saCuqars ukeTebda majaze. cxadia, mxolod madlobis SeZaxili, cxadia, mxolod
aRtaceba im sixarulis gamo, risi wilxvdomilic Tavisi mSvenierebis
meoxebiT diom, swored diom gaxada es xom didi bednierebaa
ninaTo dios coli xdeba! axla mTavari iyo ara is, Tu ra sityvebi
warmoaTqmevina ymawvil qals moulodnelma sixarulma, aramed is,
rasac yvela xedavda. e.i. is, Tu ra moimoqmeda ymawvilma qalma: jer
saqmrod gamocxadebul dios moexvia, mere ki mzera gabrwyinebuli
dascqeroda samajurs. yvelaferma aman vazags movlenebis daCqarebac
ukarnaxa. daaCqara kidec: raRas davayovnoT, es ori erTmaneTis mwyurvale suli SevaerToT, xom xedavT, qali rogor eswrafvis dios,
mzad aris mis alersSi gailios, Cven raRad SevuSaloT xeli, xvalzeg movalT, ninaTo dios coli gavxadoT, mere ki, gvian, qorwilic
gadavixadoT. tuiam rom Tanxmobis niSnad Tavi daukra, vazagma gaSlili marjvena gauwoda. kacebma xeli xels dahkres, vazagma ulvaSidan erTi Reri Tma moiglija, tilos pawia naWerSi gaaxvia da
tuias gauwoda. vazags Tavisi sityvis beWedi xelSi eWira manam, sanam
ulvaSidan tuiamac ar moiglija erTi Reri bewvi, tiloSi ar gaaxvia da vazags ar miawoda. kacebma TavTavianTi sityvis beWedi erTmaneTs gadasces. vidre tablas miusxdebodnen, naTuam imdeni hqna,
imdeni aniSna qmars gareT gamo, sityva unda giTxrao, tuia qalis
nebas dahyva, iq ki, ezoSi, naTuam qmars uTxra: `ara, egre ar iqneba,
qals qorwilis saRamos waiyvanen, manamde Cveni qali Cvensa iqneba,
mxolod qorwilis saRamos!~. `ho, kargi, egre iyoso~ da tuia Sin
Sebrunda, am dros dios ninaTo xelSi aetacna da SesZaxoda: `xom
dagniSne, ninaT, dReidan xom xar Cemi!~ SesZaxoda da cibrutiviT
trialebda. ninaTo iq, haerSi atatebulic samajurs dascqeroda da
ainunSic ar Caugdia fexi miwaze rom ar edga da viRaca haerSi
ananavebda.
momdevno mTvaris dRes isev orSabaTs qorwili gaimarTa.
imaT, vinc auCqareblobas CasZaxoda, vazagi ar Seepua: Seyvarebul
wyvils bedniereba rad unda gadavudoT, awi qorwili da lxini vamravloTo, Tumca, didi, xalxmravali lxinic ar hqoniaT. ninaTos arc
sufraze ugrZvnia, Tu ra xdeboda mis irgvliv. amodena xalxi Rvinos
svamda, xmamaRla saubrobda, mReroda, zogjer ise lazaTianad, imdenad tkbilad, ara mxolod sufris ayayanebuli wevrebi, xeebze Semo-

160.
msxdari frinvelnic ki gatrunuli usmendnen. ninaTos esec ar esmoda,
es warmtaci simRera. mere, roca simReriT savseni, naRvinevni, bancalbancaliT gauyvnen gzas TavTavianTi talax-kiriT nagebi sacxovrisebisaken, diom ninaTo akvnis balRiviT aitaca xelSi da aseve talaxkiriT nagebi axali sacxovrisisaken gaaqana. (vazags Tavissave ezoSi
diosTvis patara sacxovrisi gaemarTa, egre ajobebs, iq erTmaneTs
ealerson, aq ki vicxovrebTo.) diom ninaTo sacxovrisSi Seiyvana,
fardagze frTxilad dasva da mzeragabrwyinebulma Tqva: `ai, axla
ki, me da Sen erTada varT, erTmaneTisTvisa da Cemze bednieri
babnavSi aravin ari, arc iqneba!~. sulswrafad, uceb gaaSiSvla qali
rac ram emosa, tanidan umal Semoacala, xan zemoT moisvrida, xan
marjvniv, xanac marcxniv. mere qali fardagze daawvina, Tavi baliSze daadebina da Tavadac iwyo samosis Semocla.
ninaTos Tavisi siSiSvle arc ugrZvnia, TiTqos samoss mas ki ara,
Tojinas aclidnen, mere cxvirwin SiSveli mamakaci dainaxa da myisve
mglebis ymuili Caesma. ymuilis xma Soridan modioda da TandaTan
Zlierdeboda, axlovdeboda da rodesac dio qalisaken daixara, raTa mis SiSvel, esoden sasurvel sxeuls dahkoneboda, swored am wamSi wyvdiadi mglebis boroti mzeris Suqma gahkveTa. es is mzera gaxldaT, ninaTos suls rqebiT rom awveboda. ai, kbilebic, TeTri, aelvarebuli, lamis eSvebadqceuli kbilebi! mglebi imisTvis moiwevdnen,
rom es elvare kbilebi ninaTos mkerdSi CaerWoT da iqidan guli
amoeglijaT.
da aymuvlda ninaTo, swored maSin aymuvlda, roca diom misi
marjvena ZuZu xelSi moiqcia, marcxenas ki mwyurvaled daekona.
ninaTo ymuoda, retdasxmuli dio sibneleSi iqiT-aqeT iyureboda,
vin ra gamibeda, ase ram daafrTxo Cemi qali, ase ucnaurad, sulmouTqmelad rom ymuiso. gadmobrunda, kvaric aanTo, sacxovrisi moaTvaliera, eZebda, ras SeiZleboda ninaTo daefrTxoo, Tan CurCulebda: `nu, ninaT, nu ginda, axlav, axlav yvelaferi rigze iqneba~.
ninaToc gadaabruna, fardagic aswia, yoveli kuTxe-kunWuli moaTvaliera, saeWvo veraferi ver hpova.
ninaTo ki ymuoda da ymuoda, erTi wamiTac ar Seuwyvetia. mSvelels uxmobda. misi mSveleli, is, vinc sulis tkivils dauamebda,
mTvrali qmris tuias gverdiT iwva da Tvalze ruli ar ekareboda. naTua imis warmosaxvas cdilobda, Tu ragvari wuTebi hqonda
axla mis ninaTos qalwulobis Cabarebis siamis, JrJolvis momgvreli, sulis davanebisa, Tu siSmagisa, romelic es erTi xania ase sdevs
Tan. naTuas ise ewada Svilis mdgomareobis gageba, suli exuTeboda.
ra iqneba, ra moxdeba, rom axla ninaTom iseve miiRos, bednierebis
iseTive saTaved igulvos es wuTebi, rogorc yvelam. es xom yoveli
qalwulisaTvis nanatri da dauviwyari siamovnebaa. es xom Zalian
Cveulebrivi ram aris. ai, Tundac am wuTebSi ramdeni qalwuli wveba
Tavis qmarTan, bednieri, sixarulmoreuli imiT, rom ojaxur cxovrebas iwyebs. am wuTidan aSenebs momaval saqarTvelos. es xom Zalian
Cveulebrivi, gverdauvleli bednierebaa da es Cveulebrivi, aucilebeli ram naTuasaTvis ratom aris esoden sanatreli. yoveldRiu-

161.
roba, Cveulebrivi ram miuwvdomeli, sanatreli risTvis gauxda?
fardagze veRar moisvena, wamodga, ezoSi gamovida. sofels mSvidad eZina. ca varskvlavebiT moWediliyo. uTvalavi varskvlavi kiafobda da naTuas uRimoda. varskvlavTa Rimilma simSvide mohgvara.
isev inatra `ra iqneba, ra moxdeba, rom yvelaferi iseve iyos, rogorc yofila, rogorc naTuas deda, dideda, amaTi dedebi da didedebi
dawolinan qmarTan, es xom Zalian Ceulebrivi da Zalian diadi ram
aris. am varskvlavian Rames ramdeni qali aTenebs qmarTan alersSi,
ra iqneba, rom ninaToc erTi amaTgani iyos. ara, unda gaigos, iqiT,
vazagis sacxovrisisaken unda gaswios, yuri miugdos. oriod nabiji
gadadga kidec, magram uceb Winkebi moagonda, xom SeiZleba Winkebi
daesxan Tavs, xom SeiZleba Winkebma gaitacon. ara, ara, sad gaitaceben, iqiT mTebia, aqeT cioni, iq mosuli keTili xalxi cxovrobs.
mdinare? mdinareSi cxovroben Winkebi, gaitaceben da mdinareSi acxovreben. ara, naTuam mainc unda gaigos, rogor aris misi asuli, Robes
miadga, erTi sari gamoaZro da vazagis saxlisaken gaswia. Winkebis
Tavdasxmis momlodine, pirvel nabijebs frTxilad dgamda, sari
orive xeliT moemarjvebina, rom kargad daekra momxvduri WinkisTvis.
pirveli aTi nabiji egre frTxilad gaiara. mere aCqarda, guldagul
midioda. ai, vazagis ezoSi Cadgmuli sacxovrisic. irgvliv dumili
idga, naTuam talaxkiris Txel kedels yuri miado da...
naTuas muxlT moekveTa. ninaTo, misi ninaTo dedas uxmobda, rom
mis ubeSi Caedo Tavi. naTuas wuxel es SeeZlo, SeeZlo ninaTos moxveoda, mkerdSi Caekra da tkivili daeamebina, magram amaRam... amaRam...
axla ra hqnas naTuam... rogor moiqces naTua. ninaTo iq saqorwino
sarecelze wevs da ymuis, mas naTuas uxmobs, naTuas ki... vera,
naTua sacxovrisSi ver Seva.
naTuas simwris cremlebi dascvivda. moTqmiT tiroda.
mglebi ki kvlav morbodnen da ymuodnen. mglebs mSieri muceli
aymuvlebdaT ase.
ninaTom mglebs auba xma sulgamwarebuli, SiSdareuli ymuoda.
Tavis xmas auCqareblad uerTebda mglebis ymuils.
dio gaognebuli dascqeroda aymuvlebul qals. veraferi eRona,
arc ki icoda, ra unda eRona, umweo iyo, uZalo. sul cota xnis
winaT bednier kacad miaCnda Tavi gverdiT saocnebo qali hyavda
masTan marto darCenis molodini siamovnebis JrJolvas hgvrida da
ai, ra SerCa xelT. uZvirfases ganZs uxsenebeli Semoxveoda. erTaderTi, rasac dio axerxebda, es iyo umweo, nirwamxdari kacis arafrismSveleli SeZaxilebi: `ras akeTeb, ninaT!~ `ra mogdis, ninaT!~ amao
iyo yvelaferi qals araferi esmoda. ymuils ganagrZobda. sulic
ar mouTqvams. ymuoda da ymuoda.
jer ymuilma, mere qalis damSvidebisa, Tu mobrunebisaTvis amao
garjam, dio moqanca. Tavi muTaqaze dado. simwris ofli sdioda. mis
gverdiT SiSvel-titveli, siyrmis wlebidanve nanatri, vardisfrad
qceuli ninaTo kvlavac ymuoda. diom Tvalebi moxuWa. iqneb, raime
movifiqro, Svelis gza vipovoo. qalis ymuili ki sulSi uZvreboda,
RrRnida. yurebi xelebiT daico. gairinda. karga xans iyo Tvaleb-

162.
moxuWuli, yurebze xelebafarebuli. TiTqos Sveba, ara, Sveba ara,
simSvide hpova. simwris ofli aRar sdioda, es imitom rom is sulisgamwewavi ymuili aRar Caesmoda. iwva smenadagmanuli, TvalebmoxuWuli da adamians egoneboda CaeZinao. iqneb, asec iyo? Tvalebi rom
gaaxila, ufro mxned igrZno Tavi. smena kvlavac dagmanuli hqonda
xelebs yurebze ifarebda, ar iSorebda. ninaTos sxeulma mzera mostaca da sul cota xniT, wamierad kvlav bednier adamianad igulva
Tavi saocnebo qali gverdiT ewva. smenis dasagmanad mokecili marjvena ninaTos marcxena ZuZus gadaawvdina. mklavqveS moiqcia. marjvena ZuZus ki tuCebiT daswvda, xelebi yurebs moaSora, orive xeli
ninaTos moxvia, qveS moiqcia, miikra. ninaTo ki kvlav ymuoda, erTi
wamiTac ar Seuwyvetia ymuili, magram dio vnebas Seepyro da ymuili
aRar awuxebda, aRarc esmoda.
qalis srulad dauflebis wyurvili ise momZlavrebuliyo, suls
veRar iTqvamda. aha, daeufla, ymawvilobis wlebidanve nanatr qals
da...
ninaTom Sehkivla. ymuilSi msubuqi Sekivleba gamoikveTa.
naTua fexze wamoiWra. man kargad icoda, es Sekivleba, rasac
niSnavda da sunTqva Seekra. gaucnobierebeli momavali wamebis molodini sunTqvis saSualebasac ar iZleoda. gairinda, sunTqvaSekruli
eloda, ra moxdeboda.
dio ki vnebas samans ver udebda ninaTos mkerds, saxes ukocnida da ukocnida, TrTolvac ki itanda.
ninaTom dios xelebi moxvia. saxe daukocna, siamovnebis amonakvnesis mere xelebi gadaSala da vnebas mieca.
diom Tavi gaaqnia, moZraobac ki Sewyvita, miayurada, irgvliv
gamefebuli dumili xom ar momesmao. ara. talax-kiris sacxovrisSi
dumili idga. ymuili aRar ismoda. ninaTos daxeda. saxegaciskrovnebuli qali mSvidad, zomierad sunTqavda. vnebis almurSi gaxveuls Tvalebi daexuWa. diom alersi ganagrZo. qalma isev, axla ufro msubuqad Sehkivla. am Sekivlebam naTua bednierhyo. kvlav cremli waskda,
sixarulis cremli. cota xanSi sari gadaagdo da sacxovrisisaken
mimaval gzas daadga. axla igi aTas Winkas gaumklavdeboda. magram
Winkebi ar sCandnen. mTvare ileoda, amomavali mze cis kabadonidan
jer kidev gaubedavad iWyiteboda.
,,Tvalebi amomiRamda Cemi RmerTis molodinSi~
M
danieli mxolod damTrgunveli molodiniT xsnida organizmis
daZabunebas, daRlilobas. ribka ki mouTmenlad SesZaxebda xolme:
ra iyo, daniel, ase ratom gaxdi, rava iluSiasaviT dagedo
sanTlis feri, ra gaqvs amnairi sanerviulo, Svilebi wamoizardnen,
filxazi davaojaxeT, axla siforikosac movunaxavT kai sabedos, yvelas mouva Tavisi dro, raze nerviulob, daniel, ra moxda amnairi!
molodini sxvadasxvagvaria: aris molodini sapyrobilidan gamosvlisa da Tavisuflebis mopovebisa, molodini sayvarel adamianTan
gaerTianebisa, molodini siRaribidan Tavis daRwevisa, molodini Svi-

163.
lis gamojamrTelebisa da aris molodini RvTis nebisa. pirvel SemTxvevaSi molodini imedis aRmZvreli, saamo JrJolvis momgvrelia.
RvTis nebis momlodine adamiani ki SiSiT elodeba mas da ZaluZs gansajos rogori iqneba neba RvTisa: Tu igi iyo mcnebaTa gamziarebeli,
aRmsrulebeli, imedovnebs, rom ufali nebas moiRebs...
danieli RvTis Svelis molodiniT cxovrobda. gaxangrZlivebuli,
dausrulebeli molodini sulis mwiwknavi iyo da ufals SesTxovda
eboZa Zali am Jamis udrtvinvelad Zlevisa, suls daviTis fsalmunebisa da ,,Tanaxis~ kiTxviT iTqvamda. orive wigni imedis laJvardovan
samyaroSi aqcevda. icoda, gana ar icoda: imedis laJvardovani samyaroSi cxovreba SesaZloa, macduri gamomdgariyo, magram isic sjeroda, rom ,,Tanaxica~ da ,,daviTnic~ sulis foriaqs gzas gadauRobavda
da simSvides mianiWebda, darwmunebuli iyo, vera-ra seni ver sZlevda.
,,me samSoblosaTvis vibrZvi da RmerTi Semeweva~ amitom ribkas SeZaxilebs yuradRebas arc aqcevda. axla, am wuTSi iseve, rogorc guSin, guSinswin, `Tanaxs ~ kiTxulobda.
`aRwera moSem uflis brZanebiT maTi gamosvla mgzavrobiTurT.
daiZrnen ramsesidan pirveli Tvis meTxuTmete dRes; fesaxis meore dRes gamovidnen israelis Zeni zeaRmarTuli xeliT mTeli egviptis Tvalwin.
. . . . .
daiZrnen israelis Zeni ramsesidan da suqoTSi dabanakdnen.
daiZrnen suqoTidan da dabanakdnen eTamSi, romelic udabnos
kidezea.
daiZrnen eTamidan da gaemarTnen fi-haxiroTisaken, romelic balcefonis win aris, da migdolis win dabanakdnen.
daiZrnen fi-haxiroTidan da Sua zRvaSi gaiares udabnosaken, vidodnen sami dRis savali gziT eTamis udabnoSi da maraSi dabanakdnen.
daiZrnen maradan da elimSi mividnen. Tormeti wyaro da finikis
xe iyo elimSi da iq dabanakdnen.
daiZrnen elimidan da mewamul zRvasTan dabanakdnen.
daiZrnen mewamuli zRvidan da sinas udabnoSi dabanakdnen~. Isini
qenaanisaken midiodnen. danielsac qenaanisaken uWiravs gezi.
isini samxreTidan modiodnen, danieli CrdiloeTidan midis
qenaanisaken.
daiZra Tu ara danieli qenaanisaken? an ra gza gaiara? an iqneb,
isev adgilzea? sad aris axla?
danieli qenaanisaken ukve daiZra, igi axlac gzaSia. danielma
wigni daxura da Tavis gzas gadaavlo Tvali:
gaiara didi gza gadawyvetilebis miRebamde.
gaiara gza gadawyvetilebis miRebidan gaerTianebuli erebis
organizaciaSi gasagzavni werilis Sedgenamde.
gaiara gza werilis Sedgenidan xelismomwerTa SerCevamde,
gaiara gza xelismomwerTa SerCevidan xelismoweramde,
gaiara gza xelismoweridan moskovs Casvlamde,
gaiara gza, metros sadguridan saelCoSi Sesvlamde.

164.
gaiara gza saelCoSi Sesvlidan elCis darwmunebamde da werilis
Cabarebamde.
ara, danieli adgilze ar dgas, igi ukve daiZra qenaanisaken. man
didi gza gaiara.
da ukve zRvas miadga. mis win aqafebuli daundobeli talRebia,
ukan sabWoeTi. yovlismZle saxelmwifo uSiSroebis komitetis
sunTqva iseve esmis, rogorc fi axiroTTan dabanakebul moSe rabinus
faraonis etlebis xma Caesmoda.
vidre werils Seadgenda, xelismomwerebs Zalian frTxilad arCevda, mere xels moawerinebda, moskovs Cavidoda da werils gagzavnida, erTob daZabuli iyo. SiSi, cxadia, sdevda, magram SiSi ara
mxolod sakuTari usafrTxoebis, saerTo saqmis waxdenisa iseTi
nabiji ar gadavdga, iseTi ram ar movimoqmedo, qenaanisaken mimavali
gza samudamod damegmanoso. moskovidan did gansacdels gadarCenili
kacis SegrZnebiT dabrunda. imaT gamCeni miuZRodaT samSoblosaken,
mec gamCeni mexmareboda, araferi Secdoma ar damiSvia werilebi
gavgzavne, axla gamCenis xelSia yvelaferi, is aris gadawyvetilebis
gamomtanio. simSvide dauflebuli dabrunda moskovidan.
es simSvide karga xans Tan axlda. mere simSvide ise gailia,
rogorc axal mTvares galevs dro,..
drom simSvides azri daukarga, radgan pasuxi ar Canda. dro ki
garboda.
sasiamovno cnobis molodini mRelvarebam Secvala. es mRelvareba sakuTar TavSi erTma ubralo SemTxvevam, kidev ufro ubralo
SeZaxilma gaaRviZa: am SeZaxilma daarwmuna: dasamSvideblad sulac
ar hqonda saqme.
im SeZaxilis Semdeg yovel dRes mosalodneli gansacdelis daTrgunvis aucilebloba mohqonda. Turme mosalodneli safrTxis gancda, misgan momdinare SiSi sadRac mimaluliyo, erT saRamos ki moulodnelad amohyo Tavi. es ambavi ase iyo: deputatis oTaxSi morigeobidan Sin brundeboda. mosaxvevTan SeZaxili moesma: `erTi wuTiT
SeCerdiT!~ mobrunda. miliciis kapitani asaniZe misken gamarTuli,
mtkice nabijebiT moemarTeboda. danielma igrZno, rogor daasxa oflma, kefaSi tkivili ayefda. asaniZe modioda, ukan ki ori milicieli
moyveboda. maTi mzera daniels isrebiviT xvdeboda. `daiwyo? saidan
gaiges?~ zariviT dareka TavSi. `sixaruliZe romel saxlSi cxovrobs?~ asaniZem ise ikiTxa, arc SeCerebula. danielma SekiTxva gaigona,
ver gaigo, mxolod SiSs xedavda. SiSs adamianis saxe mieRo da gamarTuli nabijebiT modioda misken. asaniZe axlos movida da isev ikiTxa: `romelia aq sixaruliZis saxli?~ danieli kvlav uxmod misCereboda. undoda eTqva, ager, im saxlSi cxovrobs, win rom vardis
buCqebi CaumwkrivebiaTo, Tan imis gaazrebas cdilobda, Tu me momdeven, valikos saxls ratom kiTxulobeno. verafers mixvda da is iyo
xeli aswia, rom eCvenebina, Tu romeli iyo valiko sixaruliZis saxli, moagonda, sabWoTa ebraelobis dauwereli kanoni: milicias arasodes ar aCvenos mezoblis saxli, miTumetes, Tu im mezobels yovelTvis SeiZleba problema hqondes sabWoTa samarTalTan. TiTqmis awe-

165.
uli xeli dauSva da Tqva: `sixaruliZis saxli sacxa aqaa, mara... xo,
eger, is unda iyos, WiSkari ro aq Camovardnili~. saqme is aris, rom
quCaTa gasayarze, mosaxvevSi idgnen. xelmarcxniv valiko sixaruliZe
cxovrobda wisqvilkombinatis mTavari inJineri, iqiT ki WaRaramoreuli kafandara kaci viqtor sixaruliZe mTeli sicocxle
rkinigzis sadguris morige da partorganizaciis mdivani. `Tqven namdvilad imas daeZebT, didad patiosani kacia~ viqtor sixaruliZis
saxlze miaTiTa danielma da gza ganagrZo. Tavad ki valiko sixaruliZis saxls miadga, ojaxis ufrosi saxlidan gamoiyvana, salaparako
maqvs, Seni rCeva mWirdebao. maRla maqsim gorkis quCisaken wavidnen. ukrainaSi kai megobari kaci myavs erTi, 50 tona puris marcvlis
gadacvla unda. Cems xalxs am zamTarSi limoni da mandarini Tu ar
vuSove, amiklebeno. galSi viyavi, xobis mandarinic kai fasSi viSove,
rogor SeiZleba am saqmis gakeTeba ise, kacma SarSi rom ar gahyos
Tavi?
valiko sixaruliZe erTob gamocdili kaci iyo. amis meti ra
mikeTebia, ar aris es saxlaforTo saqmeo da sami varianti gaacno
daniels. ginda am gziT gaakeTe, ginda ise, magram saxalxo kontrols
da miliciis ufross winaswar aucileblad unda daelaparakoo, danielma isic hkiTxa, bareRam xom ver metyvi saxalxo kontrolis
ufross ramdeni unda mivce da miliciis ufross ramdeni, ra Rirs es
saqmeo. valikom, gamimeore erTi, puris marcvali ramdeni tona aris,
xom ici, yvelafers Tavisi fasi aqvso. danielma gaumeora: `ormocdaaTi tona~. valikom ifiqra, ifiqra da Tqva: xuTasidan Svidas maneTamde TviTeuls, es sakmarisi iqnebao.
danieli cali yuriT usmenda valikos arc ukrainaSi hyavda
megobari, arc puris marcvali SeuTavazebia vinmes. mere Tqva aTi
saaTi gamxdara, Sin mibrunebis dro ariso. mibrundnen. ise daemSvidobnen erTmaneTs, daniels ar uTqvams miliciis kapitani asaniZe geZebso.
`saxlSi xom etyvian, asaniZem gikiTxao, TviTon mixedavs saqmes, ar
ari xami kaci~, fiqrobda danieli saxlSi rom Sedioda.
moskovidan xom valmoxdil, Tavisufalebis gzaze Semdgar kacad
brundeboda, werilebi gavgzavne, mTavari saqme gavakeTe, awi SemiZlia
mSvidad viyoo. am saRamom afiqrebina: valmoxdili SeiZleba ki viyo,
magram Tavisuflebamde bare cxra mTa da cxra zRva unda gadaviaro.
mTavari saSiSroeba axla ariso mosalodneli. icoda, rogor ar icoda, sabWoTa xelisuflebasTan farul oms rom iwyebda. Tavisi mdgomareoba dRes ufro gaacnobiera mosalodneli safrTxe kargad
dainaxa: Tu saxelmwifo uSiSroebis komiteti werilebis gagzavnis
faqts manam Seityobda, sanam gaerTianebuli erebis organizacia, gina
israeli gamoacxadebda, aseTi werili miviReTo da sabWoTa xelisuflebas winadadebas miscemda adamianis uflebebs nu daarRvevo, daniels da mis megobrebs Zalian mZime bedi elodaT saxelmwifo uSiSroebis komiteti yvelafers gaakeTebda is werilebi faratina qaRaldad eqcia. amitom iyo, danieli, misi ufrosi daojaxebuli vaJi
filxazi, romelic erT-erTi xelmomweri gaxldaT, mTeli dRisa da

166.
Rameebis ganmavlobaSi `amerikis xmas~, an `bibisis~, `kol israels~ Tu
`germanul talRas~ usmenda. iqidan eloda sasixarulo cnobas. Tu
gaerTianebuli erebis organizacia sabWoTa ebraelebis werilis miRebas gamoacxadebda, maTs qomagobasac idebda Tavs maTs uSiSroebaze
izrunebda, amiT sabWoTa xelisuflebas frTebi SeeWreboda da mdgomareobis gamwvavebas moerideboda. es ki imas niSnavda, qarTveli
ebraelebi uzarmazari sabWoeTis ebraelobas gaukafavda gzas istoriuli samSoblosaken. danielma kargad icoda, ruseTis, Sua aziis,
baltiispireTis, ukrainis, belorusiis ebraelebi malulad rogor
ocnebobdnen israelSi dabrunebaze, magram xelisuflebis represiebis
SiSiT uxmod isxdnen.
magram radiosadgurebi mxolod ruseTSi mcxovreb disidentebze,
samarTaldamcvelebze saubrobdnen. amaT qmedebaSi ki repatriacia ar
moiazreboda.
danieli daviT mefis fsalmunebis kiTxvisas 119-e fsalmunamde
rom miaRwevda, im striqonebis wakiTxvamde, roca sasowarkveTili
adamiani uzenaess SesZaxebs Seni Svelis molodinSi Cemi suli dadnao,
usaTuod Seyovndeboda. am pasaJs ara Cveulebrivad sulmouTqmelad, ise, rogorc aTasgzis wakiTxuls warmosTqvamen, aramed mSvidad, lamis damarcvliT locvad ityoda: `gadmogvxede, gamCeno,
dadna Seni Svelis molodinSi suli Cemi, Sens sityvaze var daimedebuli~.
Svela ki arada, ar sCanda da momlodine suli, marTlac ileoda, dneboda. werili agvistoSi gagzavnes. mere dadga roS ha Sana
ebraelTa axali weli. qifuri, suqoTi. dResaswaulebis TrTolvis
aRmZvrelma dReebma, gamalebulma locvam, RvTaebisadmi ajebam molodinis simwvave mianela, fiqrs nacari waayara.
Semodgomis dResaswaulebmac Caiares. kvlav araferi ismoda
TiTqos arc werili gaegzavnos, arc amdeni adamianis gulisZgera,
iqneb, sicocxlec ki, im werilis pasuxze ar iyos damokidebuli. dumili iyo usasrulo da autaneli. dadga grZeli Rameebi da mosawyeni mokle dReebi. danielis yvelaze axlo megobari fiqri gaxda
mtanjveli, sulis mjijgnavi fiqri. `ra grZeli da mZime yofila samSoblosaken mimavali gza~, Cailaparakebda danieli da egviptidan
qenaanisaken mimavalTa msxverplze fiqrobda: vin gamovida egviptidan
da vin eRirsa qenaanis xilvas sul sxva Taobas eRirsa fexi daedga
ieruSalimSi. aseTi iyo gamCenis neba. es ki imas niSnavs, mTavrobam ki
ara, gamCenma unda gadagviwyvitos erec israelSi cxovreba. CagvTvlis amis Rirsad?
xelisuflebisagan mosalodneli safrTxe, cxadia, angariSgasawevi
iyo, xelimomwerTa bedi aRelvebda. rogorc ki werili niu-iorks
gaigzavna, werilze yovelma xelismomwerma samsaxuri datova. ukve
ramdeni Tve iyo am adamianebs ara-ra Semosavali ar hqondaT. dRes
yoveli xelismomweri umuSevari iyo. danielma kargad icoda, vercxliswyaliviT mudam moZravi, mousvenari, ojaxis muyaiTad dampurebeli qarTveli ebraelisaTvis raoden mZime iyo usaqmuroba. amaT
xelebi ukan SemoewyoT da qalaqis quCebSi, parkebSi israelze fiq-

167.
riT dadiodnen. TavianT Tavs ukve ara am qalaqSi, israelSi xedavdnen. eseni noqrebi, xelosnebi, gadamyidvelebi xom yoveldRiuri
SemosavliT cxovrobdnen. iqneb, es yoveldRiuri Semosavali ufro
meti iyo, vidre maTive mezobeli pedagogisa, Tu inJinrisa, magram
arc imdeni, rom amdeni xani gahyolodaT. danieli pirnaTlad
asrulebda micemul pirobas: Tu romelime ojaxs umuSevrobiT raime
daakldeba, sarCo fuls me mogcemT, romelsac israelSi damibrunebTo. Tvrameti ojaxidan xuTi danielis Sesanaxi gaxda, sams besa
exmareboda.
mtanjvel molodinSi gaiara grZelma, nestianma zamTarma. mokle
nacrisferma dReebma. qalaqis ebraeloba fesaxis samzadiss Seudga.
TavTavianT sacxovrisebSi yvelafers recxavdnen, fxekdnen, asufTavebdnen, TiTqos xval-zeg aquroba unda datovon da gadaewyvitaT momaval patrons gakoxtavebuli davutovoTo. danieli verafriT ifiqrebda, Tu am dResaswauls wminda qalaq ierusalimSi ar Seegebeboda,
magram ras gaawyobda imazec madloba unda eTqva zenaarisaTvis,
rom fesaxs ara cixeSi, Tavis ojaxSi, safesaxo sufrasTan aRniSnavda.
tyemalma nayofi gamoiRo. fesaxic dadga da Caiara, buneba Seimosa, saamo saxilveli gaxda. Tu adre, ayvavebuli xeebis danaxvisas,
daniels guls siame moefineboda, axla tuCebmokumuli, guls sevda
Semowolili Sescqeroda bunebis saxecvlilebas. mis irgvliv araferi
ar Seicvala, mxolod dumili gamefebuliyo. am dumils aseTuise
gauZlebda kaci, werilze xelismomwerTa erTob metyveli dumili
gauxda Zneli asatani. beiT qneseTSi Tavis aweva aRar ewada aqeT
iqedan ekiTxebodnen: `Tu ase iyo, ratom agvaforiaqe~, `ras gverCodi!~ `saqme saqmea, Torem, laparaki RutuSiam rom icis, imnairi
unda!~. `esec iyo?!~
amas yvelafers danieli maTs mzeraSi kiTxulobda, an ase eCveneboda. foTidan ki aron mixelaSvili rekavda `xo ar gagigiaT, mSobiaroba kidev daagvianebs?~ erTxel Tu orjer yurmili siforikom
aiRo. `foTidan vrekav me, foTidan! mSobiaroba ase ratom agvianebs,
amdeni xani rato ar mSobiarobs?~ ekiTxeboda viRac. `ra vici batono, es samSobiaro ar aris~ pasuxobda siforiko da saRamos vaxSmobisas SekrebilT, siciliT uambobda, `viRac israeliSvili foTidan
rekavs da mSobiaroba ase ratom agvianebso~. danieli kargad xvdeboda, vinc rekavda da ra mSobiarobaze iyo laparaki, magram ra
eqna, ra pasuxi gaeca?
dRes xelismomwerTa gamoxedvaSi danieli sayvedurs kiTxulobda, `magram Tu uSiSroebam werilis gagzavnis ambavi Seityo... es
xalxi... ah, ah, ah!~ maSin sxva araferi darCenia daniels: Tavi unda
moiklas... kargi, Tavs moiklavs, magram am xalxs amiT eSveleba?!
es iyo danielis yoveldRiuri fiqri, es fiqri dRiTidRe mware
xdeboda, yoveldRiurad...
codva
naTans saxeze damcinavi Rimili dasTamaSebda, am Rimilma dasca
reti ioSuays. sityvebi gaigona, sityvebi rogor ar moesma (,,Sens

168.
qals saqme Zlier waugdia win~) magram sityvebi ra saWiro iyo, naTanis damcinavma Rimilma gamoutana ganaCeni ara mxolod ioSuayis, misi
danarCeni Svilebis, jer kidev daubadebeli SviliSvilebis momavals.
ioSuays ewada sacxovrisisaken wasuliyo, ewada fexi gadaedga, magram ver dgamda, TiTqos wisqvilis qvebi Seabes. naTanis, damcinavi
mzera guls upobda, isic eCveneboda, yvavebi damCxaviano aba, yvavebi
sad iyvnen, magram ioSuays maTi Cxavili yurs utkiebda. Seirxa, isev
moiwadina fexis gadadgma, vera, ver gadadga. naTans mzera Seecvala,
gaunZrevlad mdgar ioSuays damcinavad aRar umzerda. mkacri, lamis
mtruli mzera esrola da marjvena xeli aiqnia, ioSuayisaken qalis
sawmerTuli moisrola. qsovili farfatiT daeSva miwaze, ioSuays
arc dauxednia, misi Sriali yurs isedac usiamod moswvda.
ioSuayi mixvda: ubedureba mxolod mas ar swveoda is, rac
moxda, saqarTveloSi mcxovrebi yoveli ebraelis ojaxis didi satkivari gaxdeboda: eri kidev erTxel dainaxavda raoden tragikul
dReSia samSoblodan Sors ucxoobaSi cxovreba xval yovel
ojaxs imas uqadda, rac dRes ioSuayis Tavs trialebda. saxedaRmejilma, tkiviliT gadadga nabiji. mZimed midioda, gegonebodaT, nabijebs iTvliso. naTans rom gausworda, Sedga, naTanma ki piri ibruna,
saxe moarida. ioSuayma gza ganagrZo, oriod safexuri aiara da...
cifori piraRma iwva, eZina. sruliad SiSvels xelebi TavszemoT
gadaewyo. saxeze Rimili dasTamaSebda ioSuayisaTvis esoden nacnobi ciforis bavSvuri Rimili. ciforis gverdiT piryviTeli ymawvili
TavdaRma iwva. Tavi ciforis mkerdze daedo, marjvena muxli ciforis sarcxvinal asosTan moexara, TiTqos ufrTxoda, avi TvaliT aravin Sexedoso. cifori Seirxa, mZinarem gaiRima da gverdiT mwol piryviTels akoca. ioSuays Tavbru daexva, TvalT daubnelda, irgvliv
yvelaferi datrialda ,,mapatie, mapatie, adonai, me sxva gza ara
maqvs, mapatie, adonai~, CurCulebda ioSuayi, mere Svils daacxra da
yelSi gamousva xanjali.
ciforma erTi amoixrotina. es iyo da es.
doku wamoiWra, ioSuays eZgera.
da rodesac dokum ioSuays yelze saltesaviT SemoaWdo xeli,
ioSuayi ki ganTavisuflebas arc lamobda, naTanma doku burTiviT
moisrola da SesZaxa: ,,Seimose da xmali aiRe, unda mogkla!~ doku
Sarvals daswvda, aiRo, icmevda, moulodnelad motrialda da naTans satevari esrola.
ioSuayi Svilis cxedars damxoboda da xmadabla godebda. mas ar
daunaxavs naTans marcxena xelidan rogor sdioda sisxli, rogor eca
naTani dokus, yelze rogor SemoaWdo xelebi, doku ibrZoda
xelebs, fexebs iqnevda, magram naTanis mZlavri xelebi babnavis damangrevels TandaTan arTmevda sicocxles. naTani manam uWerda dokus
yels xelebs, sanam dokum suli ar ganuteva. doku ukve leSi iyo
sicocxlis aRara niSanwyali ar etyoboda, is ki mainc Zlier
uWerda yelSi.
da roca dokus usulo sxeuli qvasaviT moisrola, naTani fardagze dajda.

169.
ioSuayma ki, Tavi arc auwevia, naTanisaken arc gauxedavs, ise Tqva: ,,Sen albaT, verc dainaxe, ratom ver dainaxe, naTan, Cemi Svili
rom yelgamoRadruli iwva. cifori mounaTlavs ar danebda, magan ki
ZaRlisSvilma, sicocxle mouswrafa yeli gamosWra Cems Svils~
ioSuayi isev Svils daemxo.
aravin icis, ramdeni xani gavida, ioSuayi ramden xans iyo damxobili Svilis cxedars. roca mimoixeda, oTaxSi aravin iyo. arc naTani,
da arc dokus gvami.
cifori fardagSi gaaxvia, mxarze gadaido da gareT gamovida.
Svili cionSi unda Caeyvana, iq unda daemarxa mtris mier yelgamoRadruli cifori, rom dedas Svilis saflavTan tirilis saSualeba ar
warTmeoda.
ioSuayma cas axeda; gaocda mokrialebul caze Rrublis oriod
qula miizlazneboda, mzis sxivebi xeebs Soris laRobda. mdinare isev
ise mirakrakebda, foTlebic Cveulebisamebr Srialebda. araferi,
qveynad sruliad araferi ar Secvliliyo, garda imisa, rom ioSuays
Svilis cxedari eWira xelT.
moses mcnebebi amas ukrZalavda micvalebulTan aseTi siaxlove
cocxals abiwierebs, magram Tu mgloviare babnavelebs sul mcire
Svebas mainc mianiWebda, naTani aseT codvasac idebda Tavs. amitom
mtkiced gadawyvita dokus gvami babnavSi Caetana Zleuli mtris
ai, egre, fardagSi soflamde mitana, iq moedanze dagdeba,
babnavelebs mxolod imas ki ar daudasturebda, rom boroteba
dausjeli ar rCeba, galaRebis, momavali cxovrebis Zalasac
miscemda. babnavs ki sicocxlis Zalac Zlier sWiroda da arc cota
galaReba gauwevda cud samsaxurs. mteri aRar aris, mteri moisra!
es ki imas niSnavs, SegiZlia iSromo da icxovro. Sens ojaxs, Svils,
dedas, meuRles mtris SiSi aRar daeufleba, Zils veRaravin daufrTxobs. es kargia da ukve icis xalxma, magram imis xilva Seni
Svilebis, SviliSvilebis gamtacebeli, mamaTa, Tu dedaTa momakvdinebeli, rogor gdia moedanze, am daTrgunul, Svildakargul adamianebs odnav Svebas miscems. naTanma es kargad icoda da mtris gvams
ase jiutad amitom moaTrevda. qinaqomde gauWirda xan mxarze gaidebda gvams, xanac orive xeliT aitatebda. swored es, micvalebulTan aseTi siaxlove, abiwierebs adamians, magram am gabiwierebas,
am gajaxirebas imisTvis itanda, rom icoda, Tu Tavisuflebis ragvari
alami gaxdeboda es gvami babnavelebisaTvis. `Cavitan, win gavugoreb
da Tavad gadawyviton, ra sasjeli ekuTvnis. albaT, cecxls SeunTeben, daswvamen, ise, rogorc man gadaswva lamis mTeli sofeli. an
iqneb, akuwon kidec. Tavad gadawyviton~.
qinaqomde gauWirda-meTqi, ukve giTxariT. qinaqoSi ki arc Seyovnebula. aq cxeni hyavda. am dilas ioSuayma rom dauZaxa, cxenisaken
arc gauxednia, an ra gaxedva undoda aqa-iq SemorCenil balaxs
zantad wiwknida da drodadro daiWixvinebda xolme. cxeni sadac
datova, iqve daxvda ezoSi. gvami cxenze gadasdo da nikuas uxmo
isic qoSiniT movarda. naTani ukve cxens kazmavda. nikuas uTxra

170.
babnavelTa damaqcevris cxedari mimaqvs, saboloo, xalxis ganaCeni
imaT unda gamoitanono. cxenze gadadebuli gvami TokiT Sekra, cxens
mardad moeqca da gahqusla. nikuam verafris Tqma ver moaswro
sityva tuCebze SerCa. ewada ekiTxa: ioSuayis gogo? an Tavad sad
aris? ratom ar mogdevs? es rom unda ekiTxna, naTanis zurgsa da
cxenis gavas xedavda.
Tano uxmaurod (arc gauRimia) miegeba naTans. gaioca, aq rogora xar, Sen xom qinaqoSi darCena irCie, an ,,es mklavi rad agikravs,
Cxubi ise davamTavreT, nakawric ara gqoniao~. `ai, aman miyo~, Tqva
naTanma da cxenze gadakidul fardagSi gaxveulze miaTiTa. Tanom
jer sevdiani mzera miapyro fardags, mere miuaxlovda. orjer
Semouara cxens, auCqareblad irjeboda, gegonebodaT, ynosviT cdilobs gvamis amocnobaso. gvianRa ikiTxa: `babnavis damaqcevari? mere
Tavadve dasZina:Lsxva viRa darCa!~ naTani fardags swvda, zed SemoWerili Toki xanjliT gadasWra. `cocxlad ajobebda, ver SevZeli,
Tqvena TqviT, rogor mivuzRaT~. gvami lamis Sav masad qceuliyo,
cxenze piraRma gadakidebul dokus xaxa daefCina, ,,vai, Cvens Tavs,
nuTu, aman dagviqcia sofeli, dagvixoca xalxi.~ gaifiqra Tanom da
dokus Tvali moarida. `awi yvelaferi Tqveni gadasawyvetia~. Tano
kvlav dumda, TavCaqindruli, cxedrisagan zurgSeqceuli idga. mere
folorcs gaxeda, biWs gasZaxa: `sofeli Semoirbine, naTanoma babnavis
damaqcevari Camoitana, yvelani salayboze modiT-Tqo~. Tavadac iqiT
gaswia. naTani ukan misdevda. salayboc iqve iyo. naTani da Tano auCqareblad midiodnen, sityvac ar dauZravT, TiTqos imitom sdumdnen,
biWis xma ar gamoparvodaT. biWi darboda da gaiZaxoda: `Tano gixmobT, Cqara modiT, babnavis damaqcevari moitaneso!~ soflelebi ki,
TiTqos aqa-iq iyvnen mimalulni da niSans elodnen, umal gamoCndnen,
Tanosa da naTanis irgvliv moiyares Tavi. xalxi rom mogrovda,
naTanma gvami cxenidan gadmoiRo. fardagic gadaxsna. Tano Tanasoflelebs miaCerda da TiTqmis xmadabla Tqva:
age, aq mteri gvigdia. cocxlad ewada naTanosa, gvami Camogvitana piryviTelTa beladisa, imisi, vinc babnavi gadaswva, Tqveni Svilebi, SviliSvilebi monebad waasxa. naTanoma Tqven gansajeTo.
eg ra sakiTxavia. cocxali Tu mkvdari, mteria, mters kideva
Tavisi unda mivagoT.
Tano ar Cqarobda. babnavelebs Sescqeroda, cota xans Semdeg
Tqva:
maS, mivagoT? rogora, barem isic TqviT, ra sasjeli davadoT.
jikom braziT axeda Tanos:
ver gamigia, rasa kiTxulob, mters rogor moeqce ar ici, Cven
gvekiTxebi?
ho, Tqven gekiTxebiT, soflis gadasawyvetia, rogor moeqces
mters. Tqva, jikos miaCerda da xazgasmiT dasZina mkvdarsa,
moklul mtersa.
age fiCxi, movzidoT, SevunToT da morCa! SesZaxa beCom
gaiqca kidec damacaT, axlave!
xalxi axmaurda, erTmaneTs ekamaTeboda. metwilad isini xmaurob-

171.
dnen, vinc mokluli mtris dasjas moiTxovda. viRacam Tqva koconze
dawva, aba, ra sasjelia, avkuwoT, naWer-naWer davanawevroT da tyeSi mimovfantoT, dasja eg iqneba mxecT arCivi gaxdebao, zogic
koconis momlodine gaxldaT: amasobaSi beCoc mobrunda, didZali
fiCxi mohqonda, sxvebic mosdevdnen, fiCxi imaTac mohqondaT, cxedaris gverdiT dahyares, beCo cxedars daswvda, `aba, he, xeli momaSveleT!~ SesZaxa biWebs. gvami fiCxze gadaitanes da Tqves: `aha!~
axla ki xmamaRla SesZaxa Tanom:
yurs rato ar migdebT: gana imas gekiTxebiT, mters ra unda
vuyoT-meTqi, me gekiTxebiT, moklul, ukve leSad qceul mters ra
vuyoT-meTqi!
vazagi win gamovida:
gana ar ici, adamians mkvdarsa, suldaleulsa, mteria, Tu
moyvare, miwas abareben, marxaven. morCa!
viRacam braziT amoiZaxa:
mkvdaria, xalxo, kideva ra, mkvdaria da eg aris!
micvalebuli miwas unda davubrunoT! daiZaxa viRacam. es
daZaxili brZanebas ufro hgavda, vidre soflisTvis azris SeTavazebas. micvalebuli davmarxoTo, iseTi toniT Tqva, amis mere sityva
aRaravis aRar unda daeZra, SekrebilTagan xma aravis ar unda amoeRo. amitom mitrialda xalxi iqiT, saidanac es xma modioda. Tanosken dio moemarTeboda, dios uTqvams egre unda moviqceTo.
saflavze Sesandobaric xom ara vTqvaT?
iqneb, qelexic gadagvexada! gaisma aqeT-iqidan. ramdenime
kacma dios naTqvami sasacilod miiCnia, ara imdenad is, rac Tqva, ufro metad is, rogorac Tqva. sofelSi bevrma icoda: pirvelkacoba
dios ewada, amitom sajarod, megobarTa wreSic ucnauri xazgasmulobiT gamoTqvamda sityvebs, amiT cdilobda, naTqvamisaTvis mniSvneloba mieniWebina. axla ki Tanos miuaxlovda, gverdiT amoudga da
undobarTa gasagonad, sayveduriT daiwyo:
rad fxukunebT, Zmebo, mtrisTvis deda gvitirebia, vaJkacis fasic xom unda vicodeT. molaSqre iyo, tol-megobrebic hyavda, magis
mklavebSi albaT, bevri qali ganabula. mteri iyo, davamarcxeT,
sicocxle movuswrafeT, kidev raRa unda vqnaT?
dios aravin Sepasuxebia. dumilis Semdeg kreWia nium kveric ki
daukra:
sasuqad eqces Cvens miwas, aTasi lxinis badali mkvdari mtris
cqeraa, Cven eg sixaruli gverguna. gamarjvebulni varT da adamiani
mxecTa arCivi rad unda gavxadoT!
eg rogora, aba, ras ambobT, am kacma naTanoma amodena
gzaze imiTvin aTria, ro pativiT davkrZaloT? mteri iyo, agvaoxra,
Svil-mama dagvixoca... amis mTqmels kidev ewada raRacis Tqma,
mRelvarebisagan xma waerTva.
irgvliv dumilma daisadgura. amodena xalxSi yvela fiqrs mieca,
ver gadaewyvitaT, rogor moqceuliyvnen.
Tano ki dios mibaZviT, Tu dios jibrze, masaviT alaparakda,
TumcaRa, aseTi saubari ar sCveoda yovel sityvas brZanebis toniT

172.
gamokveTilad, xazgasmiT warmosTqvamda:
am kacs, raodeni vaJkacic ar unda iyos, qarTuli miwis
Rirsad ar miviCnev. igi Cveni mteri iyo es Tqva, Seyovnda, haeri
ise CaisunTqa, ise dasWeqa, ifiqrebdiT, is swadia, naTqvami mTel qveyanas gaagonoso saZulveli mtris gvami qarTul miwas ganaSoreT,
wyalSi moisroleT, mdinarem iqiT waiRos, saiTac ewados. CxubSi
daRupuli yoveli piryviTelis gvami amoTxareT da mdinareSi moisroleT, qarTul miwas sibinZuriT ver wavbilwavT. Sebinddeba Tu
ara, eg fiCxi Cxubis dasrulebis, mSvidobis koconad aagizgizeT!
ymawvilebi dokus gvams ecnen. aitaces, xidze gavidnen da iqidan
mdinareSi moisroles. gvami mcire xans mosCanda, CaiZira.
xalxi nel-nela iSleboda, yvela Tavis saqmes eSureboda.
ninaTom naTani maSin dainaxa, roca dio Tanosken daiZra. xalxma
ki gza dauTmo, xalxi orad gaiyo da kargad gamoCnda, iq, moednis
SuagulSi, vinc idga. ninaTos reti daesxa cocxal, uvnebel naTans
xedavda. namdvilad naTani iyo is, visac daeZebda. ninaTos aRarc is
gaugia, rogor gaaqanes babnavis damaqcevari, arc is, Tu rogor moisroles xididan da arc is, Tu rogor iwyo xalxma daSla. ninaTo
mxolod naTans xedavda, naTani ki Tanos ebaaseboda. ,,ra dros
musaifia, me aqa var, naTan, aq var!~ ninaTos suli gahkivis, naTans
uxmobs, naTani ki mSvidad saubrobs.
da aymuvldnen mglebi, isev aymuvldnen. aman dasZra ninaTo adgilidan, mglebis ymuilma ar moasvena, nabiji gadaadgmevina da ai,
axla naTanisaken miemarTeba. ninaTos naTanTan unda, isic aq aris,
ager, aq, axlos, sul axlos.
naTanma dainaxa, misken ninaTosnairi qali moabijebda,. ara, ara,
misken cocxali, namdvili ninaTo moabijebda. elda imdenad moulodneli iyo, guliscema Seuyovnda, suli Zlivs moiTqva. es ninaTosnairi
qali... ara... es ninaTo... aqeT... misken ninaTo modioda... aha, mouaxlovda.
damaca, ninaT, axlave! ninaTos miubrunda da miaZaxa diom.
ninaTo Sedga, TiTqos imis garkvevas lamobda, Tu sad iyo, saiT
midioda, an saidan modioda.
axlave-meTqi! isev miaiZaxa diom.
ninaTom naTans samduravis gamomxatveli mzera moavlo, Setrialda da wavida. ninaTo midioda, ninaTo Sordeboda, naTani ninaTos
isev kargavda. kargavda imas, visac amdeni xani eZebda. dakarguli
egona da aha, axla isev kargavs.
da naTani adgils moswyda, ninaTos daedevna.
ninaT, sad midixar, ninaT, me dageZeb! mirboda da gahkioda
naTani, imas kidev naTanis Zaxili esmoda da nabijs uCqarebda.
dio gaocebuli miacqerda gaqceul naTans. ver garkveuliyo, ra
xdeboda, ase ratom garboda misi colisaken naTani da rodesac
naTanis SeZaxili moesma, roca naTanma SesZaxa, me dageZebdio da
ninaTomac moixeda , sayveduriT gadmoxeda, dios suli aboboqrda.
es huria Cems cols ratom misdevs! Tanos SesZaxa diom,

173.
Tanom mxrebi aiCeCa.
da rodesac dios kvlav moesma naTanis SeZaxili, ,,SeCerdi, ninaT,
yvelgan dageZeb!~ diom vazagis gaWedili xanjali styorcna, iseve
styorcna, rogorc aTasgzis utyorcnia. ramdenjer yofila: mis
xanjals cxenze amxedrebuli kaci Camougdia, an mters rom egona,
gaveqec, fons gavedio, dios natyorcn xanjals iqve daumTavrebia
misi sicocxle, sadac mtris gulSi SeuRwevia. mtris guls ki iSviaTad ascdenia dios mier natyorcni xanjali. amjeradac ase moxda:
naTani garboda, xanjali ki misdevda, ninaTom kargad dainaxa, rogor
eweoda xanjali naTans da misken gaeqana, iqneb, xanjals avaridoo.
erTi metris garbenac ver moaswro, naTans nabijebi aeria, dabarbacda, kidev gadmodga ramdenime nabiji, ninaTosaken morboda, moiswrafvoda, magram beWidan gulSi garWobili dana sicocxles uswrafebda.
ninaTom miuswro, vidre miwas daenarcxeboda, daiWira, Caikra,
mklavebSi moiqcia.
naTans gamarjvebis ninaTos povnis da mis mklavebSi moqcevis
sixaruli saxeze aRbeWdvoda.
magram ukve yvelaferi warsuls ekuTvnoda naTanis sixarulic,
ninaTos gaqvavebuli saxec, dios ginebac, yvelaferi warsulisa iyo.
naTanis TvalebSi wyvdiadma daisadgura. igi verafers xedavda da
verc veRarasodes dainaxavda, mis gvams damxobil cremlmoreul
ninaTosac ki.
imave dRes, swored imave Jams, roca naTanis TvalebSi wyvdiadi
eqceoda da soflis moedanze SemorCenili xalxi cxedrisaken garboda, babnavSi legenda daibada. es ambavi ase iyo:
roca naTanis cxedars xalxi exveoda, cxedarze damxobil ninaTos yurebSi mglebi ymuodnen, xolo Tano da dio cxedrisaken garbodnen, mdinaris napirs cxenosani miuyveboda. cxenze amasac iseve
gadaekidna fardagSi gaxveuli ram sagani, rogorc sul mcire xnis
win naTans. cxenosani ioSuayi gaxldaT. cxenze gadakidebul fardagSi ki Tavisive qaliSvilis ciforis cxedari gaexvia. ioSuays moednidan SeZaxilebi rom moesma, iqiT arc gauxednia. arc babnavis ambebi ainteresebda, arc cionisa. axla misi fiqri Tavissave ojaxs dastrialebda. ager, xids gadaivlida da cionSi Sevidoda, misi sacxovrisic iqve idga. omidan Sin qaliSvilTan erTad ki ar brundeboda,
qaliSvilis gvams Seitanda. amaze fiqrs ise daepyro misi goneba, moedanze atexili xmaurisa da CoCqolisaTvis ara-ra yuradReba ar
miuqcevia, mis cnobierebamde arc miuRwevia. ai, nacnobma saxelma
,,naTanoi,~ ,,naTanoi~ ki sivrce gakveTa da mis gonebaSic SeiWra.
ioSuayi SekrebilTaken gaemarTa. aq dainaxa, rom naTani, Ze dani
qoenisa, romlis damcinavi Rimili es ori dRea Tan sdevda, qveynierebas gascloda cocxalTa Soris aRar iyo. ninaTo ki naTans
damxoboda.
diom cols mklavSi xeli Caavlo:
miTxari, swrafad miTxari colo, risTvis, ratom mogdevda
gaRma napiris kaci?
ninaTo ar pasuxobda, qmari ki pasuxs Txoulobda. isic sakiTxavi

174.
iyo, esmoda Tu ara, ninaTos, ras ekiTxebodnen. xalxic kiTxulobda:
naTanoi egre sulmouTqmelad rad misdevda dios cols, raRacas
eZaxda kideco.
da Tqva ioSuayma xmadabla, yrud Tqva:
Tu Tavad, vera xvdebiT, risTvisac mosdevda, me getyviT.
irgvliv siCume Camovarda. xalxi ioSuays miubrunda. ioSuayi
xmadabla, civad laparakobda:
Cxubis dReebSi Tavis daniSnuls, gulisswors cifors daeZebda. arc dRe isvenebda, arc Rame, Zlier uyvarda. misi povnis imedi
rom davkargeT, maSin mivageniT: piryviTelTa belads qveS moeqcia,
cifori ki ar nebdeboda. ZaRlTapirma mainc moaswro xanjlis yelSi
gamosma. naTanma piryviTelTa beladi umal gamoasalma wuTisofels,
daaxrCo. ninaTos ki imisTvis misdevda, rom ciforis povna exarebina.
ioSuayis naambobma bevrs cremli mohgvara. vidre dani qoeni,
cionelebi am ambavs Seityobdnen, mere naTanisa da ciforis cxedars
cionSi Caasvenebdnen, ebraelobiT dasaxlebul sofelSi uiRblo
siyvarulis ambavi Cavida. ambavi, romelic Semdeg legendad iqca.
legenda gviambobda imaze, piryviTelTa risxva naTani, Tu
rogor itanjeboda imis gamo, rom Tavisi gulisswori cifori versad ipova, naTani mwared ganicdida satrfos dakargvas. cxra mTa
gadaiara Tu cxra zRva, mijnurs miagno qoxSi swored maSin Sevarda, roca piryviTelTa gaafTrebuli, mxecadqceuli beladi axrCobda,
imitom axrCobda, rom cifori ar danebda qalwulebriv ubiwoebas
Tavis daniSnuls unaxavda. naTanma piryviTelTa beladi myisve miaxrCo. masa da cifors natruli bedniereba eRirsaT bedniereba
erTad, erTimeoris gverdi-gverd yofna iyo. naTani mTeli Rame
cifors Cascqeroda TvalebSi, cifors ki mklavebi naTanis yelze
SemoeWdo da varskvlavebiT moWedil cas Sescqeroda, es iyo sicocxlis yvelaze lamazi Rame, iseTi Rame, rogoric yovel mokvdavs ar
eRirseba. meore dRes naTanma piryviTelTa beladis gvami qarTlSi
wamoiRo, rom xalxs eTqva Tavisi ganaCeni. ciforic mis gverdiT iyo,
Seyvarebulni erTad modiodnen mSobliuri soflisaken, rom aq qorwili gadaexadaT, magram am bednierebiT mTvral cifors sabralos
moulodnelad nawvimarze beqobze fexi dacdenia da... xevSi
gadaCexila.
legendis zogierma Semqmnelma, aseTi variantic SeTxza, zogi ki
pirvelad naTqvamis erTguli darCa, romelSic cifors doku hklavs.
naTanisa da ciforis cxedrebi, cxadia, imave saRamos, mzis Casvllamde miabares miwas. oriveni erTad daasaflaves. ioSuayma isurva
ase da dani qoenmac Tanxmoba ganacxada. col-qmarni ar iyvnen, magram
dRe-dReze xufis* qveS unda damdgariyvneno. ioSuays iseTi SegrZneba
hqonda, qaliSvilis dasaflavebidan ki ar brundeboda, TiTqos Svils
mSvenieri ojaxi Seaqmnevina da kargadac daabinava.
legenda dRiTidRe icvleboda, izrdeboda. yvela Tav-Tavis
ambavs umatebda.
______________
*xufa qorwineba.

175.
piryviTelebTan brZolaSi bevrma gamoiCina Tavi: dani qoenmac da
diomac, Tanomac da ioSuaymac, jikomac da naTanmac, magram legendis
mTqmelT naTanisa da ciforis garda, aravin uxsenebiaT. qarTlSi
piryviTelTa saxsenebelic ki moispo aRigaven pirisagan miwisa. aTeulobiT wlebis Semdeg piryviTelebTan Cxubic imiT axsovdaT, rom am
CxubSi naTanisa da ciforis siyvaruli esoden uiRblod damTavrda.
arc icodnen, am omSi vin gaimarjva qarTlma rogor daamarcxa
boroti mteri. is ki yvelam kargad icoda, naTansa da cifors rogor uyvardaT erTmaneTi, rogor ixsna naTanma mijnuris sicocxle.
adamianebi xSirad Cerdebodnen naTanisa da ciforis saflavTan,
dadgebodnen, erT xans dascqerodnen, mere amoioxrebdnen da Cailaparakebdnen, Tu ar Cailaparakebdnen, gulSi mainc gaivlebdnen ,,sadRa
arian aseTi gogonebi, rogor erTgulebda saqmros!~ gogonebi ki Tavs
gaaqnevdnen, zecas axedavdnen da ocnebiT ityodnen: ,,ra vaJkacs
uyvarda?!~
xalxma ase irCia, aseTi legenda SeTxza.
RvTis neba
am diliTac, oTxSabaTi dRe gaTenda, aseTi fiqriT mouyveboda
beiT qneseTisaken mimaval gzas, masTan miaxloebisas igrZno: Cveulebisamebr mxne nabijebs ver dgamda. Tavs ar utydeboda, Torem siaruli uWirda ,,aba, ra iqneba, roca amdeni dardi gawuxebs~ gaifiq
ra daAerTob danaRvlianebuli Sevida salocav darbazSi. ukve
loculobdnen. xaxams ar mihyva, Tavidan daiwyo locva, sajamaaTo
locva rom damTavrda da darbazidan xalxi gaikrifa, fsalmunis
kiTxvas Seudga. iqiT, wminda karadasTan xaxam euda ijda da romeliRac gragnils Cahkirkitebda. drodadro odnav gasagoni xmiT ramdenime striqons CaikiTxavda, mere dumili isadgurebda. danielma asoci fsalmuni ise CaikiTxa, Tavi ar auwevia. 121-e fsalmunis kiTxvisas
(`gamCeni ar waaborZikebs Sens fexs, ar waTvlems damcveli Seni
aha, ar waTvlems, ar daiZinebs mcveli israelisa, ufali Seni
mfarveli~) Tvali hkida: mis gverdiT viRac damdgariyo. Tavi aswia.
filxazi mzeragabrwyinebuli Sehyurebda mamas. danieli wamodga.
movida mama, Svela movida!
aa... eee! raRac amgvari bgerebi amovida danielis piridan.
sityvis Tqma ki ver SesZlo.
dagvicva da dagvifara gamCenma, Segvewia. erTi ambavia atexili, yvela radiosadguri... filxazs emocia moeZala, fraza ver
daamTavra. am wuTSi mas ara imdenad repatriaciis, ramdenadac
gadarCenis, sabWoTa cixisagan aridebis sixaruli sZlevda.
gamagebine, ra xdeba, Svilo! Zlivs amosTqva danielma.
yvela radiosadguri Cvenze laparakobs: amerikam daiwyo,
`bibisi~, `kol israeli~, germania... sabWoTa samelexos Caukakunes
TavSi, wesebs ar icavo.
danielma uzarmazari energia igrZno. wminda karadisaken Cqari,
Zlieri kacis nabijebiT wavida, imdenad xmauriT midioda, xaxam eudam

176.
Tavi aswia, gaocebuli miaCerda. danieli ki wminda karadas miadga,
hkocnida da CurCulebda: `ididos gamCeno Seni saxeli, ididos saxeli Seni, ufalo Cemo, Semqmnelo qveynierebisa!~ mere aseve Zlieri,
Cqari nabijiT gaemarTa gasasvlelisaken. xaxam euda wamoxta. daniels daedevna.
ra xdeba, daniel, xo mSvidobaa?!
danieli mobrunda, Tvalebi cremliT hqonda savse:
galuTi damTavrda, rabi, geula*, geula movida! da gaiqca.
xaxam eudas veraferi gaego. TavisTvis ki Cailaparaka `geula!
geula ro ase iolad modiodes!.. gisminos gamCenma!~ mere wminda karadasTan mivida, xelebi maRla aRapyro da zecas SehRaRada:
gvakmare, gamCeno, gvaRirse xasi ieruSalaimis xilva!
danieli ki lamis garboda saxlisaken. filxzi misdevda, ver
eweoda. daniels nawyvet-nawyvet Caesmoda misi sityvebi:
gmirebio... yvela sadguri... sabWoTa samelexos ar SeuSindneno,
axla qneseTSi elodebian...
orasi metric ar eqneboda garbenili, TvalebSi Suqi gamoelia,
Tavbruc daexva. SeCerda, viRacis Robes mieyrdno. filxazi wamoewia
,,ra iyo, baba!~ danielma nerwyvi gadaylapa, Svils gauRima da Tqva:
,,axlave, Svilo, axlave~, gulSi ki gaivlo: `RmerTo, gamCeno, ididos Seni saxeli!~ ,,ra iyo, baba!~ ekiTxeboda filxazi. ,,araferi, wavideT!~ Tqva danielma da gza ganagrZo, aRar mirboda, mZime nabijebiT midioda. saxlSi Sevida Tu ara, siforiko yelze Camoekida
`baba, Cemi magari baba, es ra giqnia!~
ribkam ki SesZaxa: `sad wavideT axla, sad davimaloT, rato araferi miTxari, daniel, ase iqneba? yvela davimaloT, Torem eseni
moskovisa da Tbilisis SiSiT, dagvxocaven, ar dagvindoben!~
erTi ori saaTi nurafris SiSi geqnebaT! Tqva danielma da
radiomimRebs miujda. diqtori laparakobda israelis premierministri qneseTSi saxelmwifos parlamentSi ukve mobrZanda, sadacaa tribunaze dadgeba da aqamde gaugonar ambavs auwyebso deputatebs. isic Tqva, dRes mTeli msoflio israelis parlaments ugdebs
yurs da qarTveli ebraelebis gmirobaze laparakobso.
es `kol israelia?~ ikiTxa danielma.
,,ara, amerikis xmaa~ miugo siforikom
ai, golda meiri qneseTis tribunazea! gamoacxada diqtorma.
erTxans dumilma daisadgura. dumdnen israelis qneseTSi,
dumdnen aqac daniel qoeniSvilis saxlSi. mikrofonTan viRacam,
albaT, israelis premier-ministrma golda meirma Caaxvela da Tqva:
qneseTis wevrebo, miviReT gamaognebeli, gasaocari werili: sabWoTa mTavroba gveubneboda, sabWoTa ebraelobas israelSi repatriacia ar swadiao, sabWoTa ebraelobaSi erovnuli suli gizgizebs, sabWoTa ebraeloba cocxalia, gaumarjos sabWoTa ebraelebs! darbazSi taSi atyda. golda meirma cota xnis Semdeg ganagrZo
sabWoTa ebraelobam dumili daarRvia, deputatebo, igi ocnebobs
______________
*geula xsna, Svela.

177.
israelze, mas unda israeli!
darbazSi taSma isev ifeTqa.
roca taSi Cacxra, golda meirma daiwyo danielisa da besas
mier Sedgenili werilis kiTxva: qalbatoni premier-ministri daguduli, mamakacurad JReradi xmiT kiTxulobda werils. misi odnav
xrinwgareuli, mamakacuri xma axla mTeli msoflios ebraelobis
guls efoneboda. danielma es rom warmoidgina, gaaJriala.
premier-ministrma werilis kiTxva daamTavra da darbazSi taSis
qariSxali amovarda. diqtorma Tqva: `israelis qneseTis deputatebi
fexze wamoiWrnen. isini mamac qarTvel ebraelobas wamoudgnen fexze~.
ra ambavSia es Cemi qmari, SexedeT erTi! Cailaparaka ribkam
ra iyo daniel, Sen ginda breJnev meerio? siforikom ki dedas
aniSna gaCumdio da fexze adga. mere filxazic fexze dadga, siforikom dedas aniSna adeqio. danieli ki lamis radiomimRebSi SemZvraliyo diqtoris xma kargad ismoda, magram igi mainc gadaxrili
ijda da rodesac golda meirma Tqva: `axla ki vnaxoT, vin arian es
Tanamedrove makabelebi, romlebic saqarTveloSi daibadnen, vin awers xels werils da xmamaRla, gansakuTrebuli xazgasmiT warmosTqva: ,,daniel qoeniSvili~, aq, saqarTvelos am patara qalaqis wiTeli aguriT nageb erT patara saxlSi radiomimRebis irgvliv SekrebilT moeCvenaT, ieruSalimSi, qneseTis SenobaSi sadacaa kedlebi Camoingrevao. taSiscema da SeZaxilebi erTmaneTSi ireoda. acremlebuli
siforiko radiomimRebTan daxril mamas moexvia.
axla ki qarTveli ebraelobis mamacobis Taobaze ganagrZo
golda meirma maT msoflios daanaxes, Tu rogor unda ibrZolo
samSoblosaTvis: yovelma xelismomwerma Tavisi misamarTic miuTiTa!
golda meirma waikiTxa swored is misamarTi, sadac danieli da misi
ojaxi imyofeboda. amas mohyva danarCeni xelismomwerlebis saxeli,
gvari, mamis saxeli, misamarTi.
qneseTis darbazSi viRac ayvirda:
qalbatono golda, erTi wuTiT macaleT: raSi gvWirdeba es
komuristebis fraqciis lideri meir vilneri*, ager qneseTSic rom
gvizis, gavcvaloT im qarTvel qoeniSvilSi!
darbazSi erTi xmauri atyda.
danieli siforikos miubrunda:
vinc gamoacxades, yvelas Camouare, erT saaTSi qalaqi datovon, filxaz, Sen zestafonSi wadi, xom gyavs iq amxanagebi, saxlSi
ar dareko, me dagirekav! ori-sami dRe aqaurobas yvela moeridos,
Torem sanam moskovi da Tbilisi rames gadawyvets, eseni Tvalebs
dagvTxrian.
moicaT, gaCumdiT! SesZaxa ribkam.
golda meiri daguduli xmiT, mkafiod, xazgasmiT laparakobda:
mivmarTav sabWoTa xelisuflebas. gamouSvas Cveni Zmebi, mieciT
adamianebs gadaadgilebis ufleba, dRes mTeli msoflio im 18 qarT_________________________________________________
*meir vilneriv israelis kompartiis ck-s pirveli mdivani

178.
veli ebraelis ojaxis gverdiT dgas. sabWoTa xelisufleba pasuxs
agebs TviTeulis bedze.
danieli siforikos miubrunda.
foTSi aron mixelaSvils daureke, mSobiaroba daiwyo da am
wuTSi Tu fexze dgexar, ar dajde, Tu zixar, wamodeqi da TbilisSi
wamodi-Tqva. oRond saxlidan ar dareko, romelime mezobelTan
gadadi!
Sen, daniel, Sen? Sen ras apireb? ribka ise iyo SeSinebuli,
adamianis feri aRar edo.
dRes xom kviraa? ikiTxa danielma.
kviraa, ki upasuxes.
am wuTidan erTi saaTic ar iqneboda gasuli, danieli miliciis
ufrosis noes saxls rom miadga. WiSkari Caketili iyo. zari
dareka. qalma gamoixeda.
amxanag, baton noesTan movedi. uTxariT, daniel qoeniSvili
movidao.
oriod wuTSi noec gamovida. sportuli piJama ecva. WiSkrisaken
SeSfoTebuli da aCqarebuli modioda. WiSkars rom moadga, daniels
sayveduriT miacqerda, daJinebuli mzera karga xans ar moacila.
gamodis, ici.
vici miugo noem matyuebdi.
xom ici, yvelaferi RvTis nebiT xdeba noem araferi upasuxa.
uxmod idga, daniels sayveduris gamomxatvel mzeras ar aSorebda
da imas eloda, Tu ras ityoda vici, didi saxli gaqvs, ori dRe
unda Seminaxo.
noes gakvirvebisagan mzera gaufarTovda. axla braziTac ki
miacqerda daniels.
Sen... Sen... ici, ras ambob?! danielma Tavi rom dauqnia, Tqva
CemTan ratom moxvedi?
magas Tavad mixvdebi, Tu ara, wasvlis dRes getyvi.
noe uxmod idga. dumili karga xans gagrZelda. imden xans, rom
danieli Setrialda da gzas daadga. bare oci nabiji eqneboda
gadadgmuli Zaxili rom moesma: `mobrundi!~ danieli mobrunda. noe
isev iq idga. saketi gadaatriala da WiSkari gaaRo:
Sen mgoni, marTali xar!
daniels araferi uTqvams. saxlSi Sevida.
eris suli da sibrZne
menaxem oreni malqicedekis Camomavali gaxldaT. mas Semdeg, rac
malqicedeks nawvimar miwaze fexi moucurda da moris qveS dalia
suli, cionSi bevrma wyalma Caiara, dRes sul sxva adamianebi winaparTa naSieri iudevelebi avseben cionis quCa-Sukebs. menaxemi ki malqicedekis Camomavals didi papis ali-kvalad gauCnda. TiTqos RmerTs
dagvianebiT moagonda, rom malqicedeks sikvdilma Seawyvetina `bereSiTis~ gadmoTqma, eg rogor iqneba, `bereSiTi~ qarTulad unda gad-

179.
moiTqvaso da menaxemi am saqmis gasasruleblad moavlina qveynad,
cionSi gaaCina, malqicedekis suli Caudga, saxe, mixvra-moxvra ki
sul sxvagvari misca. xma iseTi hqonda, roS ha Sanasa, Tu qifurSi
yoCaRi xaxamis mier dakruli Sofaris xmas gadafaravda, Sexedulad
ki erTob tanmorCili da gamxdari gaxldaT. ifiqrebdiT, qarma rom
wamouberos, Tu rames ar amoefara, nafotiviT gaaqrol-gamoaqrolebso. miznis erTguli kaci iyo. rasac gadawyvetda, ar gadaTqvamda.
qarTlis soflebSi siaruli uyvarda Zlier cionSi kviraobiT
ar sCanda. imaT, vinc `xumaSs~ masTan erTad gadmoTqvamda, CasZaxoda:
wamodiT, jer qarTuli enis madls eziareT, gadmoTqmas mere SeudeqiTo. mxars aravin ubamda. im gadmomTqmelebma sayveduric ki Sehkadres: `aba, e magis Zala vin mogvca, rasac Sen CagvZaxi, Zlier kargia,
magas ra sjobs, magram mindori, yana? cxvar-Zroxa? venaxs rom erTi
kviriT movaSoroT mzera, sakiduSe* Rvinosac ver moviwevT, Wirisa,
Tu lxinis sufraze laparaki xom zedmetia!~ menaxemi ki mainc
Tavisaze idga: `jer erTi, is qveyana unda icodeT, sadac RmerTma
galuTi gargunaT: vin arian es qarTlelebi, ra ukeTebiaT. meore:
isic xo unda vicodeT, Cvenze, qveynierebis gamCenisadmi Cvens
erTgulebaze, samsaxurze Tu smeniaT rame, an Cveni mama-papa rogor
irjeboda am miwaze da mesame: mters sikeTe visTvis gaukeTebia,
CvenTvis rom gamoemetebina, mtrisgan dandobili vin naxeT ucxoobaSi cxovreba mogvisaja, magram iqneba sargebeli amaSic veZeboT~.
bevrs ukiTxavs, ra sargebelze laparakob, ucxoobaSi ra sargebeli
unda naxoo, menaxem oreni marjvena Tvals moWutavda da xmadabla,
saidumlos gandobis toniT ityoda:
`Tqveni ambavi gamkvirvebia, sul ase xom ar iqneba? CvenTvisac
dadgeba tarosi, gamCeni guls moibrunebs Cvenze da isev Cvens samSobloSi davidebT binas. am xalxis, am qveynis codna ro Tan gaviyoloT, sikeTis mets ras gviqadis?~
Svilebi ukve moswreboda menaxems: iekuTieli iseTi mWedeli
dadga, bare aTs SeSurdeboda. masTan mcxeTidan Camodiodnen, cxenebi
dagviWedeo, xolo misi naxelavi xanjali qarTlSi yvelaze Zvirad
fasobda. momdevno biWi ioxanani ki babnavisa da cionis Semogarenis
ferdobebze cxvars aZovebda, qaliSvili ioxabedi mRebav abihus
hyavda colad. sami Svili cxra SviliSvils uzrdida menaxems, xanoxi da malqac male daojaxdebodnen. yvela maZRari, Semosili hyavda.
ojaxis dardi ar awuxebda. fesaxmde Tesvas moiTavebda, fesaxSi agadas daiyenebda, nafesaxevs ki guda-nabads aikravda da cionSi SabuyoTamde arc gamoCndeboda: qarTlelTa xmebs unda movusmino, sityvis suni davynoso, naTqvams gemo gavugo, uamisod `Tanaxis~ gadmoTqma ar iqnebao.
daba-soflebSi mimosvlisas ebraelTa ojaxebSi aTevda Rames. zogierT sofelSi, qarTlSi babnavelebze karga xnis winaT Camosuli
israelianebi ise moZlierebuliyvnen, or-ori beiT qneseTi hqondaT.
xexilic kargi gaeSenebinaT da vazic, ai, qrcxlovanSi ki iseTi sac___________________________
*sakiduSe sakurTxebeli Rvino

180.
xovrisebi gaemarTnaT, stumris danaxva guls uxarebdaT, icodnen:
stumari ambavs gaitanda, sxva soflebSi Casaxlebul ebraelebs uambobda, iq egeTi jamaaTia, aseTi yoCaRi israelisSvilebi cxovrobeno.
qarTlis ebraelobac qarTlelebiviT iyo: kargi saxelisTvis bevr
rames moiklebdnen.
menaxemi minxa-yarbiTis dawyebis win amaTuim soflis beiT qneseTSi rom Sevidoda, bevri mopatiJe gamouCndeboda. locvis damTavrebis
Semdeg lamis yvela mzad iyo, stumari Sin miepatiJebina. menaxemma am
ojaxebSi orjer-samjer iseTi `hari-harale~ SemosZaxa, maspinZlebi
gaocebulni usmendnen, ekiTxebodnen kidec: qarTlurad egre kargad
rom uqcev, sad iswavle, rogor axerxebo. amaze menaxemi brazobda:
`manam sanam Cems qarTlur SemoZaxils iucxovebT, am qveynis mkvidrnic ver gaxdebiT~. mere da mere, am soflebSi meored-mesamed rom
Cadioda, masze umjobesad uqcevdnen qarTlurad da es axarebda:
`axla ki naRdi qarTlelebi xarTo~.
im soflebSi, romlebSic iudevelni ar dasaxlebulan, qarTlelTa kars SeaRebda. kari aravis mouxuravs. erT kuTxeSi fardagze
daZineba aravis daumadlebia. tarefa araqaSeri saWmeli-- arasodes
uWamia. ramdenjer yofila: maspinZels tabla xoragiT gauvsia, Tu am
sufraze iseTi ram gamoereoda, risi Wamac iudevels ekrZaleba, menaxemi usityvod gadasdebda gverdze: `amis Wamas Cemi RmerTi mikrZalavs~. am sityvebis gamgone qarTlelebma orjer or sxvadasxva
sofelSi hkiTxes: `eg Seni RmerTi sad aris da ra hqviao~. menaxemma
miugo, `Cven adonais, zogjer elohims veZaxiT, ise ki yvelgan aris,
caSic da miwazecao~. erT sofelSi es pasuxi rom moismines, menaxems
sibraluliT daacqerdnen. maspinZelma Svils aniSna, mets nuRara
hkiTxav, xom xedav, Wkuazed ver aris, sofel-sofel xetialSi
sacodavs Wkua-goneba sadRac darCenia, isic ar icis, sad mibrundes,
sad ikiTxos, Tqvensa Wkua-goneba xom ar damrCao?!
sul sxva sofelSic hkiTxes: eg Seni RmerTi sada dgas, saxelad
rogor uxmobT da rasa iqmso. menaxemma miugo: RmerTi imitomac aris,
rom yvelganaa caSic, miwazec, wyalSic, haerSic. Cven elohims, gina, adonais veZaxiT, monobis saxlidan egviptidan man gamogviyvana,
samSoblo mogvca, da cxovrebis maradi mcnebebico. aq Wkuanaklulad ar SeuracxavT: sabralom ar icis magaTi RmerTi sad aris,
rogor SiZleba, RmerTi yvelgan iyos, mas erTi kargad movlili
adgili aqvs miCneuli, ise rogorc Cvens RvTaebas armazSi, Tanac
amaTi RmerTi erTi ubralo, martoka RmerTi yofila. martoka RmerTs ra Zala unda hqondes, ai, amitomac varT Ronierni, Zlieri:
gvyavs `RmerTi RmerTTa armazi~, gverdiTac RmerTebi gaci da
gaimi udganan, Zala da Zliereba swored es ariso. im sofelSi ase
fiqrobdnen da menaxems arc epasuxebodnen. aba, ra unda vuTxraT,
isic ki ar icis, RmerTi sada hyavso da gaiZaxis yvelgan caSic
aris da miwazeco, ai, zRvis xsenebaze ki siciliT ifxriwebodnen.
qarTlelebisa ise ainteresebda yvelaferi, isic rasac sWamdnen,
svamdnen, gina amaTuim sens, rogor umklavdebodnen, rogor mRerodnen, sityvas gemos ranairad, riT ugebdnen, mosavals riT abinavebdnen,

181.
ifiqrebdiT, viRacam ubrZana e mand yvelafers kargad adevne Tvali,
daixsome da Camikakleo. amnairi gaCeniliyo am xalxis cxo-vrebis
codna ewada. amitom dadioda soflidan sofelSi xalxis baass,
simReras, oxvras yurs ugdebda.
`Tanaxis~ xuTive gadmomTqmeli fesaxisa da suqoTis xol ha moyedSi*, weliwadSi orjer usaTuod xvdebodnen erTmaneTs, dasxdebodnen da `Tanaxis~ aw ukve gadmoTqmul Tavebs ismendnen. `Cven Zalian did saqmes vakeTebT, am gragnilis qarTulad gadmoTqmas rom
movrCebiT, es xalxi Cvens fassac maSin Seityobso~, ambobdnen. amitom
Zalian didi yuradRebiT ekidebodnen imas, rac Tavs ides. `xumaSi~
ase gadainawiles: `bereSiTs~ (,,dabadebas~) Tavad menaxemi gadmosTqvamda, `gamosvlas~ (`SmoT~) isaxar kuti, `levielTa~-s (`vaikra~)
dober SemeSi, `ricxvTa wigns~ (`bamidbar~) ioseb karsneli, mexuTe
wigns `dvarim~ Simon ben daviTi Caujda. sabralo amaswinaT
SabuyoTSi*, mTeli Rame rom iloces, dilas, SaxriTis mere, Sin
mivida, daiZina da aRar gauRviZnia. aravin icis ramdeni gadmoTqva,
sabralom. mogvianebiT, suqoTis xol ha moyedSi beiT qneseTSi rom
isxdnen da yoveli gadmomTqmelis naxelavs usmendnen, Simon ben
davidis coli ruTo mobrZanda. Cemi qmari mexuTe wignis
gadmonaTqvams xSirad masmeninebda, mec vSvelodi, arc aravisze
naklebi mTxzveli var, iqneba, neba momceT, Cemi qmris dawyebuli
saqme misi sulis saoxad gavagrZeloo. yvelam gaioca, sagonebels
miecnen: moSes xuTwigneulis erTi wigni qalma gadmoTqvaso?
isaxar kutma mesame dRes aseTi ambavi moitana: `bevri veZebe,
romeli anabis* nawerSi ar Cavixede, versad vpove qalma amnairi
saqme ar gaakeToso~. dober SemeSma Tavi daukra. ruTo ixmes. isic
movida da beiT qneseTis is kuTxe, romelSic gadmomTqmelni isxdnen,
Tavisi silamaziT gaabrwyina. uTxres: `kargad gifiqria, xeli
mogemarTos, gadmomTqmelebTan mxolod maSin mobrZandebi, roca Seni
naxelavis gasinjvis jeri dadgeba. danarCens kacebi gauZRvebian~.
ruTom yvelas Tavi daukra da wavida. saxeze msubuqi, damcinavi
Rimili dasTamaSebda. ioseb karsnelma ruTos Tvali gaayola da
ikiTxa: `CvenTan yofna risTvis avukrZaleT?~ `didad karg saqmes
vakeTebT, Cveni valia dros gavufrTxildeT~ miugo romeliRacam.
gadmomTqmelni yovel Tavs cal-calke ganixilavdnen. yovel
winadadebas aTjer mainc gadmosTqvamdnen TiTqos fersa da wonas
usinjaveno. am sja-baasSi ramdenjer SemoTenebiaT, yoveli gadmomTqmeli, ruToc ki, ambobda, menaxemis laRi qarTuli Cvensas sjobso.
menaxemi ki Tavisas ar iSlida: qarTlis soflebSi iareT, iq
gaigonebT karg qarTulso. es Cveni gragnili imodena ganZia, xalxs
iseT saunjes vaZlevT, yovelmxriv srulqmnili unda iyos,
srulqmnilebas ki soflebSi hpovebTo.
___________________________________________________
*xol ha moyedi erTkviriani dResaswaulisas sadagi dReebi
*SabuyoTi sinais mTis Ziras Toris miRebis dResaswauli
*anabi winaswarmetyveli
*Siurei Tora Toris gakveTili

182.
erT saRamos beiT qneseTs babnavidan gamogzavnili ymawvili
moadga. minxa damTavrebuli iyo, xaxam daviTi `Siurei Toras~* atarebda. ymawvilma ambavi moitana: iCom gamomgzavna, xval qals aTxovebs, qorwili aqvs da mTel cions epatiJeba, gadmodiT, erTad vilxinoTo. xaxam gabrielma yarbiTis Semdeg jamaaTs gamoucxada, iCom
yvela dagvpatiJa, Cven ki sami kaci xeldamSvenebuli gavgzavnoT,
Cveni jamaaTis saxeliT qaliSvilis bedniereba miulocoso. mere is
ikiTxa, vin gavgzavnoT qorwilSi, milocva da saCuqari vin gadasceso. SekiTxvisaTvis gansakuTrebuli yuradReba ar miuqceviaT
xaxamma yovelTvis icis, Tu vin unda wavides jamaaTis saxeliT: is,
vinc jamaaTs ukeT gamoaCens. aseTi warmomCeni ki axovanic unda iyos,
imdeni cxvar-Zroxa unda daudiodes, fexze rom wamodgeba, axmaurebuli xalxi msmenelad gadaiqces. yvelaze mTavari ki is aris, sadRegrZelos Tqma icodes da SeeZlos. Tu sadRegrZelos Tqmisas kaci
luRluRebs, xuTi uReli xar-kameCis patroni unda iyos, rom sTxovon wadi, Cveni jamaaTis saxeliT miesalmeo. kargi sityva-pasuxi,
pewiani sadRegrZelo babnavSi didad fasobs.
mlocvelebma rom araferi upasuxes, xaxam gabrielma brZana: `ras
ityviT, abimelexs, ariels da SabaTas ro mivandoT es saqme? abimelexi sadRegrZelos kargi gamomTqmeli iyo. am bolo dros leqsadac
ki ambobda. da rodesac xaxam gabrielma sasxvaTaSorisod ikiTxa,
`ase xom, jamaaTo?~ menaxemis xma gaisma: `im kacma mTeli jamaaTi
dapatiJa, Tqven rato uWriT xalxs gzas. visac survili da SeZleba
aqvs, yvela wavides. sanam gindaT, xalxi muWSi gyavdeT moqceuli?!~
saqme isaa, rom xaxam gabrieli, marTlac, cdilobda SeezRuda cionelTa da babnavelTa urTierToba. araerTxel uTqvams: `yovel adamians didi vai-vaglaxi adgas, israelisSvils ki bevrad meti, am vaivaglaxs daumateT Cveni mTavari saqme Toris yoveldRiuri swavla.
es aris sicocxlis da sibrZnis saTave~. erTob mowadinebuli gaxldaT, cionis mosaxleoba mxolod TorasTan yofiliyo dakavSirebuli.
dReSi ara mxolod samjer elocna, ekiTxna da Seeswavla winaswarmetyvelTa wignebi, fsalmuni, Tanaxi. igi ambobda: Tu israeliSvili
yoveldRiurad ar aris TorasTan, is arc gamCenTan aris. babnavelebs
pativs scemda, Cveni Wirisa da lxinis ziarni egeni arian, gasaWiri
RmerTma aSoroT, Cvenc gverdSi unda davudgeT, magram lxins bevri
laparaki mosdevs, zedmet laparaks ki sikeTe arasodes moutania,
amitom Sors gveWiros Tavio. amasac ambobda: Tu Cveni xalxi babnavelebs gauSinaurdeba, bevr rames gaiiolebs. roca israeliSvili
cxovrebas iiolebs, qaSerzec xels iRebs da warmar-TTanac dawveba.
es ki rasac niSnavs, kargad iciT.
menaxemis SeZaxili cxadia, ar esiamovna. Seecada, Tavi ise
daeWira, TiTqos SekiTxva ver gaigo. kargad icoda, am Temaze saubari
sxva sakiTxebs wamosWrida. Seyovnda. ar sjeroda, rom es naTqvami
gasWrida, magram mainc Tqva: `maS, ase jamaaTo, SevTanxmdiT, xom?!~
arc gasWra menaxemma myis SeZaxa: `Tqven is gindaT, xalxi WurSi
gyavdeT!~ xaxam gabrielma menaxems sayveduris gamomxatveli mzera
183.

miapyro. karga xans Sescqeroda, mere Tqva: `gafrTxildi, menaxem, ori


nabijiRa dagrCa, ori nabiji!~
swored es fraza gaxda aurzauris mizezi. brazobdnen isini, visac miaCnda, rom xaxami mdgomareobas arTulebda, isinic amxedrdnen,
romlebic adrec gaiZaxodnen, menaxems swadia, warmarTebs Cagvaxutoso. SesZaxes kidec menaxems `Sen is gwadia, warmarTebs CavexutoT
da Cveni, israeluri wesi daviviwyoT~, razec gacxarebulma menaxemma
Tqva: `Tqven kidev iudeaSi ggoniaT Tavi, gaixed-gamoixedeT, sxva
qveyanaSi, sxva xalxSi vcxovrobT, amaTi avic unda vicodeT da kargic, yvelaferi unda gvesmodes am xalxis~. xaxam gabrieli gasasvlelisaken gaemarTa: `gviania ukve, laila tov, jamaaTo!~ Saul ben
davidma ki xmadabla, magram angariSgasawevi toniT brZana: `is kaci,
rasac ambobs, pasuxi unda, axla wasvla ar iqneba!~ SekrebilTa umetesobam es winadadeba menaxem orenis mxardaWerad miiCnia da yurebi
cqvita. elazarmac ki SesZaxa xaxam gabriels `pasuxgaucemeli SekiTxva SeRerebuli maTraxiviTaa, roca moeprianebaT, maSin dagcxeben~.
xaxam gabrieli Sedga, jamaaTs gadaxeda da Tqva: `ha qol avar~.
solomon mefis am SeZaxils ebraelebi eqstremalur situaciaSi,
usiamovnebisas warmosTqvamen. igi qarTulad ase gadmoiTqmis: `yvelaferi warmavalia~ an ,,yvelaferi Caivlis~ da unda gavigoT, wavikiTxoT, yovelgvari usiamovneba sasikeTod Semobrundebao, xalxma aq
uadgilod miiCnia es isedac viciT, eg imedi gvacocxlebs, axla ki
jamaaTis wevrs unda gaeceso pasuxi. xaxam gabrielma iyuCa, xmauri
rom minelda, Tqva: ,,ara, jamaaTo, me ar girCevT, imaT Tavisi gza
aqvT, Cven ki Cveni~ moulodnelad xmas auwia Tqven sul sxva
xarT, warmarTebs nu gauSinaurdebiT, wuTisoflis siamovnebani nu
mogWriT Tvals, iyaviT Tqvens TavTan, mxolod TorasTan yvela
kiTxvaze Tora gagcemT pasuxs~.
beiT qneseTSi dumilma daisadgura. cota xniT. dumili male
menaxemis mSvidma xmam daarRvia; ,, sakuTar TavSi gamomwyvdeva ras
mogvitans!~ xaxam gabrielma menaxems mtruli mzera moavlo da
kbilebsSua gamoscra: ,,galuTSi metismetad Wirs israelobis Senaxva,
metismetad. mxolod Toris erTguleba Tu gvixsnis, sxva danarCeni
eresia~ xaxam gabrielma menaxems jiqur Caxeda TvalebSi da mtkiced ganagrZo; ,,iq samSobloSi amas ar vizamdi, aq ase, mxolod ase:
imas, vinc jamaaTs eress Caagonebs, beiT qneseTis kars mivuxurav~
aravis axsovs, beiT qneseTSi aseTi sityvebi uTqvamT Tu ara.
ramdeni sasuliero piri, jamaaTis ramdeni xelmZRvaneli wasula am
qveynidan ise, rom aseTi ram gulSic ar gauvlia. albaT, amitomac
Relavda igi, menaxems. menaxemi wamodga da auRelveblad Tqva:
,,jamaaTo, iqneb, Cven avirCioT imnairi xaxami, karis daxurvas ki ara,
gaRebas rom iyos mowadinebuli, sxvanairad cxovreba gagviWirdeba~.
jamaaTi kidev ufro daiZaba. zogierTs, gansakuTrebiT, xandazmulT sunTqvac ki gauWirdaT. xaxam gabriels miaCerdnen. iman ki mcire
pauzis Semdeg mSvidad brZana: ,,swors ambobs menaxemi. ase ajobebs.
manam sanam rjulis kanonis Semarbileblebs kars mivuxuravde, is
sjobia, Tqveni amyoli xaxami monaxoT. me mwams: mxolod Tora

184.

gadagvarCens, gvixsnis, sxva yvelaferi eresia~.


amas ki aravin eloda. xaxam gabrieli amaTi ara mxolod sulieri winamZRoli, yoveli ojaxis gverdSi amomdgomi, Wirisa da lxinis
moziare iyo. xaxam daviTi wamodga. erTxans uxmod idga, uWirda imis
Tqma, rasac apirebda, mere uceb amoTqva: ,,mec, mec jamaaTo, me ver
movaxerxeb, ver SevZleb, viyo im jamaaTis verc Soxeti, verc
xazani, romelsac Cveni wes-kanonebis gaioleba swadia. ise iqceviT,
Tora ar wagekiTxoT. xaxam gabrieli marTalia babnavelebTan axloblobas rom giSliT. Cveni siaxlove ar gamova. RmerTma gasaWiri
aSoroT, ar mivatoviT. axlobloba? apapapapa!~,,ratom, risTvis ar
gamova?~ SesZaxa viRacam. es menaxemi ar iyo xma sul sxva mxridan
modioda. xaxam daviTma miixed-moixeda, SemkiTxvels daeZebda. ver
ipova. mSvidad ganagrZo: ,,Cven erTi RmerTi gvwams, erTi gamCenis
erTgulni viyaviT, varT da viqnebiT. egeni ki kerpebs morCileben.
Cven miviReT gamCenis mcnebebi da valdebulni varT SevasruloT es
mcnebani, va-ldebu-lni! magaT ki isic ar ician, ra aris gamCeni. Cven
uzenaesi yoveldRiurad gvimzers gvakvirdeba, vasrulebT, Tu ara
pirobas, egeni Tavisufalni arian. magaT gamCenisaTvis piroba ar
miuciaT,
Tavis nebaze miSvebuli xalxia meTqi. es iciT, ras
niSnavs? Tavis nebaze miSvebul xalxs, romelsac RmerTi ar akavebs
da gamCenis Tvali ar dascqeris, erideT, jamaaTo!~
Saul ben davidi wamodga. xaxam gabrielisaken gaemarTa. miuaxlovda da yvelas gasagonad Tqva: ,,is sityva ver giTxari, rac gekuTvnis, es jamaaTi Seni misaxedia da zurgi ar aqcio~. xaxam gabrielma Saul ben davids mzera aarida da Cailaparaka: ,,gamCenma gvapatios, vis SeuZlia daiqados, ar Semicodavso~ es Tqva, ambionisaken
gaemarTa, avida, jamaaTs daacqerda da ganagrZo: ,,am cisqveSeTSi
adamianebi cdiloben daimorCilon, monebad iqcion adamianebi, xalxi.
monoba ornairia: me pirvelze mogaxsenebT: es aris, roca adamians,
xalxs waarTmeven qonebas, mamuls, Svil-momavals TiTqmis aseT
dReSi varT Cven. wagvarTves samSobloSi cxovrebis ufleba, xelidan
gamogvtaces, Tu ram gvebada, gza-gza, gvikvdebodnen mamebi, dedebi,
Zmebi, debi, iqve vasaflavebdiT. maTs saflavebs veRarc ki mivagnebT,
magram monebad mainc ar migvaCnia Tavi. arc varT monebi. ratom ar
varT monebi? gamCenma didi misia dagvakisra: vemsaxurebiT, mivdevT mis
mcnebebs, amitom gamCenis sxivic gvdevs Tan. Cvennairi xalxi unda
eridos kerpTTayvanismcemlebs, es gamCenma dagvavala. erideT Tavis
nebaze miSvebul xalxs, maT araferi, araferi ar akavebT.~
xaxam gabrieli ambionidan daeSva da gasasvlelisaken gaemarTa.
jamaaTi ki erT xans uZravad ijda. fiqrs miscemoda. fiqrmoreuli
gvian gaeSura saxlisaken.
daumcxrali abros fiqrebi
Cemi marjvenis xuTi TiTiviT vici, vin vin aris, riT
suldgmulobs, ra avla-didebis matarebelic gaxlavan. kompartiis
ambavi Cemze ukeT aravis moexseneba, imdeni vici da iseTi rameebi, arc
185.

magaT bebia-babuebs, arc amaT, ramdenic ar unda iZinon, ar daesizmrebaT. gecinebaT, xo? Tu amdeni icis, ratom iklavs Tavs komunistebisTvisao. ityviT da marTalic iqnebiT, magram erTi ram gaviwydebaT:
komunis-tebTan megobroba, maTi morCileba aris saSualeba ajobo
sxvebs. iyavi maTTan da icxovreb ise, rogorc unda cxovrobdes
adamiani. kacma is ki ar unda akeTos, rac sworia, is, rac sjobia. Tu
kacs dRes adamianuri cxovreba ginda, kompartias unda Caexuto,
magaT gareSe fexs ver gadadgam. amitom vambob: dRes asea saWiro.
vici me, rasac vakeTeb. es Cemi saqmea da aravisa aqvs ufleba sxvanairad Semomxedos. magram modiT, imas SeveSvaT, me ras vfiqrob da
vikiTxoT: ra dauSava kompartiam ebraelobas, an es sabWoTa xelisufleba ratoa cudi? Savrazmelebi mospo, gaanadgura? ki batono,
antisemitizmi ari? aRar ari. kaci ver miadgeba tribunas da ver
ityvis ebraelobis ase da aseo. Tu kacs Wkua bavSvobidan sicocxlis
bolomde gasesxebuli aqvs da mainc wamoroSavs ebraelobaze rames,
karg dResac eweva. amnair xalxs ena Cagdebuli aqvs, munjad arian.
axla, iq kremlSi Cum-Cumad... nuu, ras getyviT iciT? yvela xelisuflebas aqvs kardinaluri, magistraluri xazi da verc komunistebs
gaamtyuneb xandaxan is... iq... eseni rom dadgebian da gaiZaxian, locvas gviSlis es mTavroba, religias ebrZviso, ra, eklesia monastrebi
aaSena, Tu meCeTebi! Cvenma xalxma ebraelobam erTi ambavi ver
gaigo: socializms RmerTi ar unda, socializms arafrad eprianeba es
gabanjgvlili mRvdlebi da rabinebi. xo Tqva leninma, religia
xalxis opiumiao, opiumi rac ari, xom iciT? Hhoda, morCa, yvelaferi
gcodniaT da me ras malaparakebT! es Cveni xalxi ki am mTavrobis
wyevla-krulviT amogivsebs yurebs: ,,eseni gadagiSena gamCenma!~,
,,wiTel bantian oqros kuboSi maCvena komunistebi~, ,,kidev ar
gadaSenebulan?!~ sworia axla es, mogwonT? ucnauri, Zalian gaugebari xalxia es qarTveli ebraeloba yovel dResaswaulze erTmaneTs
SesZaxian: `momaval wels am dResaswauls ieruSalaimSi SevxvedrodeTo~. ase uniSnaven erTmaneTs paemans ieruSalaimSi, viTom kremli
aRar ari, cecxlSi daiwva.
es kulaSis ebraeloba xom metismetad ceti xalxi yofila!
viRac sami Zma sami banjgvliani xaxami atyda ierusalimSi unda wavideTo, ar dacxrnen, qveyana aawiokes. gagviSviT, Cvens samSobloSi
gvinda yofnao. sabWoTa saqarTvelos xelisufleba ki marqsizm-leninizmis idealebisadmi zedapirulma, ugulisyuro damokidebulebam iqamde miiyvana, rom sionizmis Semotevas ver gauZlo da gauSves es sami
kaci mibrZandi, batonoo. gaSveba ase ar undao da atyda erTi
aliaqoTi yvelam moindoma wasvla. Cveni centraluri komiteti
egviptis faraoniviT, gvian mixvda Secdomas. `es ra vqeniT, sionizms
ase rogor davuTmeTo~. kviraSi samjer partiis cekaSi meZaxdnen, ra
vqnaT, rogor vuSveloT Cveni aCqarebiT gafuWebul saqmeso. Zalian
saWiro kaci gavxdi magaTTvis. gamovadgebi, mec ar vaqcev zurgs, an
ratom uinda vaqcio sanam unda viyo politeqnikur institutis
marqsizm-leninizmis maswavlebeli. moskovidan rom wiTeli diplomiT
davbrundi (erTi miTxariT, rom ar vyofiliyavi partiis wevri da
186.

Tavis droze universitetis partkomis SemadgenlobaSi ar gavsuliyavi, vin momcemda me wiTel diploms!), maSin ver mixvdnen vinca da
raca var, axla mixvdebian, unda gavscde docentobas. Tu axla ver
movaxerxe, mere mogWama Wiri mTeli sicocxle ase mamyofeben
docentis Tanamdebobaze. uzrdel studentebTan sanam unda mqondes
saqme! amaswinaT, kompartiis saxelovan istoriaze vatarebdi leqcias,
industrializaciis epoqaze saubrisas viRacam damiZaxa `aba, deda
daifice!~ es aris studentoba? es aris sabWoTa axalgazrdoba?! mivageni, vinc iyo. ebraeli ar aRmoCnda? solomon iosifoviCis umcrosi
biWi ai, ministris moadgile roa. rogori saqmea ministris moadgilis Svili komunisturi partiis sasaxelo saqmeebze saubrisas gaiZaxis `aba, deda daifice!~ meore mxridan ki viRaca SesZaxis: `deda
aRara hyavs, bicolas geficeba!~
ministroba, misi moadgileoba undaT, sabWoTa xelisuflebis gverdSi amodgoma ercxvinebaT. sabWoebze maRla ayeneben Tavs.
erT dRes, maxsovs oTxSabaTi iyo, im metiCara dedakacma golda meirma, sabWoTa kavSiris yvela ebraeli Searcxvina, yvelas Tavi
mogvWra: mibrZanda es qalbatoni israelis qneseTSi, ase eZaxian isini
parlaments, da gamoacxada, sabWoTa kavSiris ebraelobas uWirs, daxmarebas gvTxoven TavianT istoriul samSobloSi israelSi undaT
dabruneba da yvela valdebuli varT davexmaroT, mTelma msofliom
unda amoiRoso xma, kremlis TviTnebobso. am qalbatonma Tavisi redikulidan amoiRo sabWoTa ebraelebis mier misi da gaerTianebuli
erebis organizaciis adamianis uflebebis dacvis komisiis saxelze gagzavnili werili da ar waukiTxa parlamentis wevrebs?! nu mkiTxavT,
ra ambavi atexila qneseTSi deputatebi fexze wamoWrilan,
yofila didi taSiscema, vin arian es gabeduli vaJkacebi vin awers
mag werils xels, amodena imperias dangrevas rom uqadiso.
imas rom mixvdeT, Tu ras niSnavda es werili im dros da rogor
angrevda socialistur sistemas, cota istoria unda giamboT: israeli mogexsenebaT, naxevar saqarTveloze cota metia. mosaxleobac
oTx milionze cota meti. mezoblad hyavs egvipte aTjer didi
qveyana TxuTmetjer meti mosaxleobiT. am egviptis prezidentia
gamal abdel naseri didi vaJkaci, guladi mebrZoli. Camovida moskovSi da Cvens beladebs ganucxada, komunistur partiis beladebze
rom vlaparakob, albaT, xvdebiT, vinc arian: breJnevi, kosigini, podgorni kai xalxi, magari! xo, am arabma vaJkacma Cvens beladebs
gamoucxada: ,,axlo aRmosavleTSi azia-afrikis Sesayarze erTi
pawawkintela israeli ro ar iyos, socializms avaSenebdi, amerikas
ro Cvens mxareSi fexis mokideba unda, im fexs ise movtexavdi,
israelSi ki ara, vaSingtonSic cal fexze idgeso. amis mere socializms mTel afrikaSi gavavrceleb da es Savi kontinenti sul
gawiTldebao. afrikac rom wiTlad aferaddeba, nel-nela aziasac
mivxedavT, amis mere amerikis burJuaziam Tavis ,,boingebSi~ koka-kola
Caasxas da ise daqoqoso~. Cveni beladebi xom yovelTvis proletariatze fiqroben-- gaWirvebul masebze. gamal abdel nasers ase dausves sakiTxi: ,,koka-kolaTi~ mucelgamoberili ,,boingebi~, ra sikeTesac
187.

sweven amerikas, es viciT da Zalian kargia, magram azia-afrikis proletariatze ras gvetyviTo. gawiTlebuli azia-afrikis proletariati bednierad icxovrebso. mere amnairi ram hkiTxes am nasers: israels ras upirebo? Cven yvela erTad iordania, siria, erayi da
libani israels movaxrCobTo. ifiqres Cvenma beladebma, ifiqres da
upasuxes: Cven ise gviyvars ebraeli xalxi, ise gveZvirfaseba, TviTmfrinavebis, tyvia-wamlis, tankebis da ori aTasamde gamocdili
instruqtoris garda, verafers mogcemT, Cven mSvidobiani xalxi
varT, es TviTmfrinavebi, iaraRi tankebi ise gqondeT, iqneb, odesme
raRacaSi gamoiyenoTo. am dRis mere gamal abdel naseri, uyefda da
uyefda israels, saqveynod da xmamaRla SesZaxa xmelTaSuazRvis Tevzebs: `Cemo Tevzebo, Cemo sayvarelo megobrebo, ixareT, ager, sul
raRac ramdenime dReSi, israels davereviT, ebraelebs zRvaSi gadmovyriT. moemzadeT ebraelTa gemrieli xorcis saWmelad~. Tevzebmac
xaxa daafCines, moemzadnen, naseri kai-kai rameebs gvpirdebao. oriod
dReSi omic daiwyo, sabWoTa tankebi xuTi qveynidan: arabTa gaerTianebuli saxelmwifodan, iordaniidan, siriidan, erayidan da libanidan
daiZra israelisaken.
Aim yaCaRma da agresorma, megobari arabi xalxis dapyrobis mosurne israelma Svid dReSi daamarcxa es xuTi saxelmwifo. siriis dedaqalaqs damaskos miayena Tavisi jarebi, aqeT egviptis dedaqalaqs
kairos miadgnen. gadairia moskovi. megobar, mSvidobismoyvare arab
xalxs gviCagraven, es israeli Tavdamsxmeli da agresoriao. viRacas
moskovSi, arxipovis quCaze, did sinagogisken salocavad mimavali
ramdenime ebraeli rom daunaxavs, erTi ambavi autexnia: `aqac movidnen, Tavs vuSveloTo!~ is, sinagogaSi mimavali ebraelebi aforiaqebulan, arsaidan movsulvarT, bare orasi weliwadia aqa varTo.
modiT, axla analizi gavakeToT: am patara, erTi cicqna israelma, rogor daamarcxa es xuTi saxelmwifo? Tavi davaneboT imas, rom
am xuTi saxelmwifos asmilioniani saxelmwifoebi oTxmilionianma
israelma daamarcxa, arabebs xom mSvidobisa da socializmis burji
sabWoTa kavSiri edga mxarSi. qarTveli ebraelebi amboben, RmerTi
Cvens mxares aris da axlac ase moxdao, magaTi Wkua amaze mets ver
swvdeba. ra RmerTi, ris RmerTi! es aris saerTaSoriso burJuaziis da
sionizmis SeTqmuleba keTili nebis adamianebis winaaRmdeg.
Tavlafdasxmulma moskovma imdeni qna, israelis jari SeaCera
rogor? amerikas gamoucxada, egeni rom damaskosa da kairoSi Sevidnen, Cven arabebis dacvis mizniT, oms viwyebTo. daiwyebdnen kidec da
es iqneboda, mesame msoflio omi. Sefucxundnen buasiliani kapitalistebi, amerikam gaaCera israeli. moskovma mesame msoflio omi ar daiwyo, magram israelTan diplomatiuri urTierToba gawyvita agre
sor saxelmwifosTan araferi saqme ara gvaqvso da, amiT isargebla im
samma kulaSelma mixelaSvilma wavida israelSi, magram es ar
ikmares: biZaSvilebs, mamidaSvilebs, deidaSvilebs, mezoblebs, mZaxlebs ugzavnidnen miwvevebs CvenTan CamodiT, aq, Tqvens saxelmwifoSi
icxovreTo. a, aqamde miiyvana saqme saqarTvelos partiul organizaciaSi gamefebulma ugulisyurobam. is sami Zma mixelaSvili ro
188.

ar gaeSvaT, xo iqneboda daculi sabWouri simSvide da kanoniereba.


axla uyure Sen: xom viyaviT Cven sabWoTa mSromelebi yvelaze
mdidari, uzrunvelyofili xalxi, imaT ra gviyves? gagvamasxaraves.
msoflios sxvadasxva qveynidan saqarTveloSi ebraelebis saxelze
modioda amanaTebi: kai Ceqmebi, kostumebi, bewvis qurqebi. Tavze dagvamxes sabWouri keTildReoba. sabWoTa xelisufleba daibna: ver
gabeda, es amanaTebi ukan daebrunebina, sabWoTa moqalaqeebis gamxrwneli saCuqrebi ar mieRo. eSinoda, vaiTu, dasavleTSi xmauri atexon, xalxs saCuqrebis miRebas uSliso, ase dabneuli rom iyo, am
dros `amerikis xma~, `bi bi si~, `kol israeli~ da kidev aTasi mamaZaRli radiosadguri Tavs gvWris: mTeli msoflios gasagonad acxadeben, sabWoTa kavSiris ebraelebs istoriul samSobloSi dabruneba
surT da Svelas gvTxoveno.
sabWoTa kavSiris ebraelebio! rad unda laparaki, glaxa ambavi
iyo, magram xarkovis, Tu orenburgis ebraeloba Tu raimes moiTxovda, Cven amiT nakleb Sercxvenili viqnebodiT ubedureba isaa, rom
im werils qarTveli ebraelebi awerdnen xels. qarTveli ebraelebi
Txoulobdnen sabWoTa samSoblos datovebas. qarTvelma ebraelobam
gabeda aseTi ram! pirveli aguri im didi Senobisa, sabWoTa kavSiri
rom hqvia, qarTvelma ebraelebma xom gamoiRes, sami aguri xom gamoacales, maSin roca is sami mixelaSvili wavida kulaSidan, axla
amaT am werilze xelismomwer 18 usindiso qarTvel ebraels is unda, sabWoTa kavSiris am Senobis agurebi saTiTaod Cailagon jibeebSi.
an rogor gabedes, an rogor SeZles!
sabWoTa xalisuflebis 18 moRalate, 18 mteri!
amis mere kidev ityvian sabWoTa kavSirs gaumarjoso. sadRaa sabWoTa kavSiri, gardaicvala, magram amaT jer ar gaugiaT, amitom sxedan ase arxeinad kabinetebSi.
atyda erTi ambavi, baltiispireTis, ruseTis, ukrainis, belorusiis sionizms ayolilma israelebma, ariqa, qarTvelma ebraelebma Tu
gabedes da istoriul samSobloSi dabruneba moiTxoves, Cven rato
ar SegviZlia, Cven ra amnairi dedlebi varTo. wera da kiTxva imaT
ro ician, imnairi unda: inglisuri eSlebaT, franguli, Tu germanuli!
isini evropaSi arian, evropis ebraelebad iTvlebian da yvelam gamoiCxrika yurebi, amerikis ebraelobam yvelaze metad.
am ori-sami kviris winaT sabWoTa kavSiris sagareo saqmeTa
ministrs andrei gromikos kapirtalizmis gulis gulSi niu-iorkSi,
gaerTianebuli erebis organizaciis tribunaze gamosvlisas iseTi ram
hkiTxes, rasac arafriT ar moeloda: Tqven, Tqveni mTavroba, ebraelobas ratom uSliT israelSi dabrunebas, ratom ar aZlevT imis
uflebas, istoriul samSobloSi icxovrono. Cvenma ministrma gaicina
da iciT ra Tqva? sabWoTa kavSiris ebraelobas erTi samSoblo aqvs,
Zalian uyvars da arsad wasvlas ar apirebso.
a, rogoria?!
es ki Tqva, magram damtkiceba, dadastureba xom unda amas! meZaxian partiis centralur komitetSi, abriko davidoviC, ra vqnaT, rogor moviqceT, ras gvirCevo.
189.

vxedav, Cemi dro modis. axla unda vTqva Cemi sityva. partias
davWirdi? ager var, gamovadgebi. ise gamovadgebi da gamoviyeneb
kidec, rom sabolaod sikeTes vewio. partiis cekas gamoyeneba
saWiroa Tundac erTi garemoebis gamo: qarTveli ebraeloba or rames
uwevs angariSs fulsa da Tanamdebobas. fuls veraferi udgeba win.
fu-liani kacis usityvod sjera. Tanamdeboba kide iseTi unda
geWiros, Seni eSinodes.
partiis cekas SeuZlia erTic momces da meorec. am SemTxvevaSi
meqneba zegavlena qarTvel ebraelobaze Cems naTqvams Seismenen.
arc momerida. aseve davsvi sakiTxi partiis cekaSi: Tu saTando
statusi meqneba, Cems sityvas gaigoneben-meTqi. a, batono, jer cekas
TanamSromeli saleqcio biuros wevri gaxdi, aqedan daviwyoT,
gzadagza cxovreba gvaCvenebs yvelafersao.
davdiodi raionebSi, locvaze Sevkrebdi ebraelobas, vesaubrebodi, zogjer sxvebic mimyavda. am qarTvel ebraelobas xom ver gaanZrev: oRond fuli iSovnon da sad ar darbian moskovi da leningradi fexqveS moigdes, axla rigaSi, talinSic ki daiwyes sirbili,
magram rom uTxra ager quTaisSi, zugdidSi, axalcixeSi CavideT,
Cvens xalxs velaparakoT nu gadaadgamen uWkuo nabijs-Tqo, arao, ar
undaT zogi gaiZaxis wneva mawuxebs, zogi kuWi mtkivao, zogi
kido meubneba, Tu sadme ginaxivar sityviT gamosuli, gamaxsene da
wamogyvebio. Zalian kargi laparaki ici, Wiqas xelSi ro aiReb,
mercxaliviT WikWikeb-meTqi, rom vuTxari, gabrazda da ra momaxala
rom icodeT: mag gziT ar davdivar, mag gziT Sen iareo. Camivardeba
eg xelSi!
asea Tu ise, yvelaferi rigze iyo, xalxs varwmunebdi, rom
sabWoTa xelisufleba masze zrunavda, arsad wasvla ar unda moeTxovaT. isinic uxmod mismendnen da iSlebodnen, magram am 18 metiCara
qarTveli ebraelis werilma yvelaferi Tavdayira daayena. amaT arafers ar gauwies angariSi mTel saxelmwifos gamoucxades brZola.
yvelaze metad dasasjeli is qoeniSvilia danieli. magaT qalaqSi
ro viyavi da ebraeloba salocavSi Sevkribe, eg iyo, eg uZRveboda
krebas, sufrac ki gamiSala, es partiis qalaqkomma daavala, Torem
ra sufrasac eg me gamiSlida, ager gamoCnda!
gvian Rame damiZaxes partiis cekaSi `rogor vebrZoloT
sionizmis propagandas ayolil gadagvarebul ebraelobasao~. bevrma
gamoTqva mosazreba. ganyofilebis gamgis moadgilem brZana, sionizmis
propagandis braldebiT yelani davapatimroTo. bevrma dauWira mxari,
TiTqmis gadawyda, Sinagan saqmeTa saministros mivceT miTiTeba, 18
xelmomweri dapatimrebuli iqnaso. ganyofilebis gamge Tavs ikavebda,
mere gamogvicxada cekas mdivani gvelodeba, masTan unda avideTo.
cekas mdivanic orWofobda dapatimreba ver gadaewyvita. Sinagan
saqmeTa ministrma brZana, Tu kargad movifiqrebT, ratom, risTvis vapatimrebT da ra muxls wavuyenebT, eg ioli saqmea, xom iciT, dapatimrebis meore dResve dasavleTi erT ambavs atexs, amitom yvelaferi kargad unda movifiqroTo. sabolaod cekas mdivanma Tqva:
ara aqvs mniSvneloba amaRam daviWerT Tu xval, amxanagma
190.

abrikom moifiqros, Tu rogor, ra muxliT SeiZleba magaTi dapatimreba, xval dilis 11 saaTze SevikriboT. me moviTxove ki, batono,
movifiqreb, magram erTi iuristi amxanagi gorgaZe damaxmareT-meTqi.
damTanxmdnen: iuridiuli ganyofilebidan gorgaZe momamagres. gorgaZes SevuTanxmdi, axla gviania, raRa iqneba, dilas 9 saaTze SevxvdeT
da uTuod movifiqrebT magaTi dapatimrebis sababs-meTqi. me ukve
vicodi, ra da rogor unda gakeTebuliyo: im Tvrameti ojaxidan
sami-oTxis Svils Tu sazogadoebrivi wesrigis darRvevis, aseve sam
oTx xelismomwers patara avarias movuwyobdiT, savsebiT sakmarisi
iqneboda.
dilas Cemi Canafiqri gorgaZes gavacani, kidev ufro davxveweT,
Tu rogori da ra braldeba SeiZleboda wamogveyenebina ise, rom
vaSingtons, parizs, londons, Tu Tel-avivs ena Caegdo. magram moxda
moulodneli ram: 11 saaTze cekas mdivanTan rom SevediT, dinjad da
RimiliT gamogvicxada:
adgilobrivma uSiSroebam Zalian sustad imuSava. Tavis droze
unda SeetyoT xelmoweras rom agrovebdnen, manam sanam werili niuiorkSi, Tel-avivSi gaigzavneboda, magaTi dapatimreba ioli iyo,
dRes vercerTs xels ver davakarebT. romelime maTgans rom SemTxveviT quCaSi manqana daejaxos, damnaSaved gamogvacxadeben. amitom maTs
janmrTelobasac ki unda gavufrTxildeT cekas mdivani gaCumda.
magidas daacqerda, mere Tavi aswia da me damakvirda uniaTo
muSaobisaTvis namoraZes samsaxuridan gavanTavisuflebT. amxanago
abriko, Tqvens gonierebasa da partiul sifxizlezea yvelaferi
damokidebuli. Tvrametive gamyidvels xalxma, qarTvelma ebraelobam unda gamoutanos ganaCeni. mxolod ebraelobam!
rogori salaparakoa qarTveli ebraeloba, midi da elaparake!
im dilas moskovis gazeTebSi `pravdaSi~, `izvestiaSi~ dabeWdili iyo ruseTSi mcxovrebi, mTel msoflioSi cnobili ebraeli
mecnierebis, inJinrebis, mwerlebis, musikosebis, msaxiobebis gancxadeba,
ba, romlebSic gmobdnen sionizmis xrikebs gadaebirebinaT sabWoTa
moqalaqeebi. es gancxadeba wavikiTxe Tu ara, mivxvdi, rogor Semesrulebina cekas mdivnis davaleba. movifiqre, Cveni ebraelebic gamosuliyvnen analogiuri gancxadebiT. magram me amas ukeT gavakeTeb,
vidre moskovSi moaxerxes. es saqme or etapad davyavi. pirveli: ukve
dawerili mqonda statia, romelSic vamtkicebdi, rom israeli ar
aris ebraeli xalxis samSoblo. palestina arabTa qveyanaa. meore: saqarTvelos yvela qalaqSi arian mowinave ebraelebi. isini unda gamo
vidnen presaSi da gamosTqvan protesti sionistebis amgvari moqmede
bis gamo. am saqmeSi Zalian gamomadga Jurnalisti daTiko. saqarTvelos ebraul mosaxleobas isic kargad icnobs. davsxediT da erTad
CamovwereT imaTi gvarebi, vinc partiis davalebis SesrulebaSi dagvexmareboda. saxelmwifo uSiSroebis raionul komitetebSi davreke,
davavale, or dReSi uzrunvelyoT am adamianebis saprotesto werilebis gamogzavna. saqme kargad wavida me ar vici vin dawera da
vin ara, mTavaria, rom cekas mdivnis magidaze daido Sesabamisi
organizaciis mier Cami rCeviT organizebuli saprotesto werilebi.
191.

yvelam dagmo sionizmis xrikebi. eg ki ara, ramdenime ebraelma, eqimi


iyo, Tu ekonomisti, damireka, me ratom arafrad CamagdeT, ratom ar
migaCnivarT im adamianad, rom Cems xalxs is vuTxra, rac partias da
mTavrobas gamoadgebao. ratom moxda ase? imitom rom namdvilad
Rirseul, gamoCenil adamianebze aviReT orientacia. Rirseulobis da
gamorCeulobis pretenzia ki bevrsa aqvs, bevrs unda aseTi iyos. mere
sasacilo ambavi gavige: ramdenime kacs uTqvams, CemTan movidnen,
mTxoves saprotesto werili damewera, sul dedis ginebiT gavyare
yvelao. amas amboben is adamianebi, romlebic raimiliciis ubnis rwmunebulis danaxvaze, SarvalSi isvrian. ar yofila aseTi ram: siaSi
vinc CavwereT, davaleba yvelam Seasrula.
vgoneb, 15 marti iyo. sazRvargareTis qveynebTan kulturuli urTierTobis sazogadoebis SenobaSi, ar iciT romelia? ager `saldatski~ bazarTan, didi lamazi `asobniaki~ rom dgas aTonelis quCaze,
rogor ar iciT, gagaxsendaT? ai, mag SenobaSi ebraeli sazogadoebis
pres-konferenciis gamarTva gadavwyviteT. ar iqneboda lamazi, Tu am
pres-konferencias cekas muSaki wauZRveboda. yvelaferi ise unda yofiliyo, TiTqos xalxma moindoma gamoexata protesti sionistebis
Tavxedobis gamo. bevri vifiqre, vin SeiZleboda aseTi yofiliyo
maRaziis gamges, an `cexaviks~ am saqmes, rasakvirvelia, ar gavakarebdi, ilia abramiCi, solomon iosifoviCi, an filxaz davidoviCi. ai, am
sam kacSi unda amerCia erTi. ilia abramiCi sammarTvelos ufrosia,
yvela partiuli davalebis Semsrulebeli, sityvis Seubruneblad,
RimiliT asrulebs imas, rasac partia etyvis, filxaz davidoviCi
polkovniki, omgamovlili, wina xazze ibrZoda, erTguli bolSevikia
da xalxic pativs scems. ai, solomon iosifoviCi ki ministris moadgile da nagulagaria. es kargia, magram cinikosi roa? xom ari?! ganaTlebuli kacia, didad nakiTxic, Tumca, bolomde ver endobi Cvens
partiul liderebs dascinis, `malaletkebi~ ariano, ganaTlebasac
uwunebs wignis kiTxvac ro iseve uyvardeT, rogorc sadRegrZelo,
ukeTesi biWebi iqnebodneno.Ees yvelaferi kargad moexseneba partiul
da samTavrobo struqturebs, mainc pativs scemen, eridebian. imdeni
codna aqvs, iseTi ganaTleba, mTel partiul aqtivs gadafaravso. Cemze uTqvams: `saubars fiqrsac ro ayolebdes, iqneb, raRac eTqvao~. eg
ratom avirCie? vici ar esiamovneba, ar moindomebs am pres-konferenciis wayvanas, swored amisTvis avirCie, ase ajobebs da ai, ratom:
ganaTlebuli kacia, es erTi, xalxs sjera misi, es ori, da rac mTavaria, aTi weli sionizmTan kavSirisTvis ijda cixeSi. daviT baazovis
gamozrdilia. swored eg unda wauZRves am antisionistur preskonferencias, magan unda dagmos sionizmi, ar dagmobs da...
kvira dilas saxlSi mivadeqi. TviTon gamiRo kari. mobrZandio,
mSralad miTxra, vici rom ar movwonvar, magram amas dRevandeli
aravin moswons. davjeqi, Cibuxi gatena, gaabola, Tvali gamiswora da
mekiTxeba:
aba, gismenT, ?
xom xedav, solomon iosefoviC, ras gviSvrebian sionistebi, isev
(`isev~. amiT rac vuTxari da rogorc gavafrTxile, mimixvdiT, al192.

baT), abriyveben qarTvel ebraelobas, sabWoTa samSoblo dastoveT


da israelSi gadmodiTo, is undaT, rom qarTvelma ebraelebma, Cvenma
Tanamoqalaqeebma palestinaSi daidon bina da arabebs gauwion eqpluatacia. unda amovudgeT mxarSi sabWoTa selisuflebas, dabneulebi
arian Zalian.
solomon iosefoviCma Cibuxi gaabola. Semomcqeroda, saxeze arc
araferi datyobia. uxmod miyurebda. me xom vici, imaze fiqrobda,
visi gagzavnili viyavi, vis SevuTanxmdi masTan misvlis Taobaze. TviTon rom araferi Tqva, isev me gavagrZele.
aris azri: Catardes ebraeli sazogadoebriobis pres-konferencia. da am pres-konferencias waruZRveT Tqven!
solomon iosifoviCma Cibuxi isev gaabola. uxmod mimzerda, karga
xnis mere Tqva:
kargiT.
da gaCumda. kvlav uxmod, mSvidad momCereboda. me misi mzera
guls mirevda. arafers ambobda, arc me miTqvams raime raRa meTqva:
usityvod meubneboda `xom dagyabuldi, mibrZandi, ras zixar!~. avdeqi
da wamovedi. karTan rom mivedi, is ki vuTxari, pres-konferencia zeg
14 saaTze gaimarTeba ucxoeTTan kulturuli urTierTobis sazogadoebaSi-meTqi. Tavi damiqnia da kari gamoaRo.
es iyo da es!
pres-konferenciaze didZali xalxi movida. cxadia, ebraeloba meti iyo. solomon iosifoviCi, rogorc Seefereba sabWoTa nomeklaturul pirovnebas, emociis gareSe, mSralad uZRveboda pres-konferencias. bevrs undoda gamosvla, amden xalxs sityvas ver mogcemTo,
gamoacxada. `cota daindeT eg golda meiri, qalia mainc, amdeni
brZeni vaJkacis gamosvla guls gauxeTqavso~. ironia gasagebi iyo,
gamomsvlelebs dascinoda solomon iosifoviCi, `ram gadagriaT, aseTi
ra naxeTo~. quTaisidan Camosulma axalgazrdam, erTi eleqtrosadguris energiiT rom miiwevda tribunisaken, SesZaxa: `Cven Cveni saqme
gvaqvs, imas Tavisi, xels nu SegviSli!~ dadga tribunaze da Zalian
emociuri sityva Tqva. quTaisis saqalaqo komitetis pirvel mdivans
unda davureko da vuTxra, mixedos am ymawvils, gamoadgebaT.
im axalgazrda kacma rom gamosvla daamTavra da tribunidan
Camodioda, solomon iosifoviCma CaixiTxiTa: `arc axla gjeraT, rom
sionistebs didi dRe ar uweriaT? gaTavebulia maTi saqme!~. ho, ra
mzakvari kacia. rom Seedavo, aqeT mogedaveba: stenograma xom gaqvT,
waikiTxeTo. magram, aman iseTi intonaciiT warmosTqva es sityvebi,
bevrma sicili atexa, es ki imas niSnavs, imnairi adamianebic gvestumrnen, am pres-konferenciis sawinaaRmdego suliskveTebiT rom xasiaTdebodnen aq movidnen, dasxdnen, gulSi ki dagvcinodnen.
Kkapitan gviSianis dRiuridan
1970 wlis 5 marti.
saqme Zalian cudadaa. israelis reaqciulma wreebma sabolaod
193.

dasjabnes israelis komunisturi partia. meir vilneri patara, dilasaRamos myefare ZaRlukunad aqcies. ZaRlukunebi yefen, eseni ki yursac ar ibertyaven. da ai, aSkara Sedegi israelis kompartiis daCiavebisa. sionistebi mizans aRweven: ucxoeTis `xmebma~ gadmosces 18
qarTveli ebraelis ojaxis werili. romelic am moRalateebs, sabWoTa idealebis gamcemebs niu-iorkSi, gaerTianebuli erebis organizaciaSi gaugzavniaT. Cveni ganyofilebis xelmZRvaneli, polkovniki mgalobliSvili, romelsac yvela `mgalobel Cits~ veZaxiT, ase axasiaTebs situacias: burJuaziulma, ukacravad pasuxia da, demokratiam,
sabolaod Camoixsna niRabi. aman ganapiroba krizisi ebraul quCaze.
muSur-glexuri saxelmwifos Svilebi kapitalistebs, burJuazias sTxoven socialisturi samSoblos datoveba gvsurs da dagvexmareTo,
warmogidgeniaT? am moRalateebma, sabWoTa idealebis gamyidvelebma,
Zalian mZime dReSi Cagvagdes. isini sabWoeTis safuZvlebs aryeven,
!

,,mgalobeli Citis~ aRSfoTeba savsebiT gasagebia saqme imaSia,


rom am werilma Zalian Searyia Cveni saqarTvelos saxelmwifo
uSiSroebis komitetis reputacia. moskovSi, ssrk uSiSroebis saxelmwifo komitetSi, yoveldRe ganixilaven Cvens sakiTxs. saubroben imaze, rom saqarTvelos uSiSroebis saxelmwifo komitetis, e.i. Cveni,
uniaTobiT, uprincipobiT, upasuxismgeblobiT qveyanaSi Seiqmna atmosfero, romelSic Tavs kargad grZnoben sabWoeTis dauZinebeli mtrebi, moRalate elementebi.
1970 wlis 6 marti.
diliT `mgalobelma Citma~ mTeli ganyofileba Sekriba da
ase daaxasiaTa Seqmnili mdgomareoba:
moviTxove masalebi qarTvel ebraelobaze. analizma gamoavlina, rom mosaxleobis am nawilSi Cveni komiteti araviTar muSaobas
ar eweoda, maTs Soris ar iyo Cveni personali. SeuZlebelia seriozulad Seafaso TiTo-orola moxalise ebraelis mier mowodebuli,
Zalian mwiri, araprofesiuli informacia. Tu kargad davakvirdebiT,
ZiriTadad es aris ganawyenebuli, sayofacxovrebo niadagze warmoSobili dapirispirebuli mxaris CamoSorebis cda da amis gakeTeba
swadiaT Cveni xelebiT. es informacia `obexeessis~ interesis sagani
ufroa, vidre Cveni komitetisa. am mxriv `obexeessi~, romelsac
socialisturi sakuTrebis dacva, spekuliacis winaaRmdeg brZola,
savaWro da samrewvelo obieqtebSi kanonierebis ganmtkiceba evaleba,
gacilebiT ukeT gamoiyureba. `obexeess~ yovel qalaqSi hyavs Tavisi
xalxi. yovel savaWro obieqtze, sawarmoze aqvs dosie am dosieSi
dawvrilebiTaa aRwerili, Tu vin aris savaWro obieqtis, sawarmos
Cveni Tvalis asaxvevad daniSnuli direqtori, mmarTveli da vin aris
namdvili patroni, vin vis saxels efareba, ramdenia Tviuri,
kvartaluri, wliuri brunva, saidan modis nedleuli, sad midis
produqcia, ramdeni produqciaa naCvenebi dokumentebSi da ramdeni
igzavneba realurad, ra urTierTobaa mwarmoebelsa da gamsaRebels
194.

Soris. , ! am saqmeSi ,,obexeessi~ eyrdnoba


ebrael informatorebs. ? ! ratom
xdeba ase, ra aris mTavari maxasiaTebeli niSnebi?
1. ebraelebs iseTi SiSi aqvT uSiSroebis organoebisa, rom CvenTan TanamSromlobas gaurbian.
2. `obexeessisa~ da ebraeli informatorebis urTierToba
danaSaulebrivi xasiaTisaa. ,,obexeessi~ am urTierTobas iyenebs ara
saxelmwifo kanonierebis dacvis, aramed gamoZalvis mizniT.
a) ebraeli informatorebi `obexeess~ iyeneben TavianTive Tanatomelebis dasaSineblad, an samagieros uxdian sayofacxovrebo konfliqtebis gamo. mcire, magram mainc aris SemTxvevebi, rodesac ori ebraelis konfliqtis Sedegad, erT-erTi ,,obexeess~ awvdis friad saWiro
informacias.
b) magram informaciis miwodeba mxolod SurisZiebis mizniT ar
xdeba: adgili aqvs danaSaulebriv urTierTgarigebasac: informatori
ebraeli, kavSirs amyarebs `obexeessis~ ufrosTan, an rigiT muSakTan
da drodadro awvdis mopovebul informacias amaTuim finansurad
gaZlierebul ebraelze, savaWro, an sawarmo obieqtze. `obexeessi~
iwyebs saqmis warmoebas, dasmenili ebraeli eZebs pirovnebas,
romelsac `obexeessTan~ miesvleba. xSir SemTxvevaSi mSvelelad
evlineba damsmeni. dabezRebuli piri swored mas mimarTavs
daxmarebisaTvis. zog SemTxvevaSi man icis, rom informacia misgan
gavida. zog SemTxvevaSi ara. asea Tu ise, informatori saqmes
agvarebs. ,obexessi~-s ufrosi, an rigiTi TanamSromeli Rebulobs
qrTams da saqmis warmoebaZieba wydeba. informatori Rebulobs
Tanxis 20%, danarCeni `obexeessisaa~. es danarCeni meryeobs orasi
maneTidan, oci aTas maneTamde, ! amitomacaa: aRZrul
saqmeTagan mxolod 3-5% Tu midis sasamarTlomde, `obexeessis~
TanamSromlebi ki galaRebul cxovrebas ewevian da roca maT Sinagan
saqmeTa saministrodan iTxoven, imave sawarmoebSi, an savaWro
obieqtebSi aRmoCndebian, romlebsac akontrolebdnen. e.i. aqvT
sawarmoo Tanxa, romelic dRiTidRe izrdeba. Cveni, saxelmwifo
uSiSroebis komitetis, TanamSromlebi? Cven xelfasidan xelfasamde
Zlivs vabamT cxovrebas Tavs. miuxedavad imisa, rom Cveni xelfasi
samjer metia, vidre Sinagan saqmeTa saministros muSakebisa.
1970 wlis 7 marti
saxelmwifo uSiSroebis komitetis Tavmjdomaris pirvelma moadgilem
sisaurma operatiuli TaTbiri gamarTa. `mgalobelma Citma~
TaTbirze Sesvlis win, Tavmjdomaris moadgilis mosacdelSi, mTeli
ganyofilebis muSakebi SegvaTvaliera da Tqva: ,,,
: !~ TaTbirze kierTi sakiTxi
ganixileboda: `krizisi ebraul quCaze da masTan brZolis gzebi~.
sisaurma isaubra imaze, Tu ra amocana dgas Cvens winaSe da vin ra,
rogor akeTos krizisis dReebSi. partiis centralur komitets
propagandistuli muSaobis mTeli paketi SeumuSavebia. Cven gvevale195.

boda Semdegi: saqarTvelos ekonomikis, mecnierebis, mrewvelobis,


kulturis frontze asobiT ebrauli erovnebis warmomadgeneli iRwvis, arian deputatebi raionuli, saqalaqo, respublikuri masStabisa,
warmoebis mowinaveni. sisauris magidaze unda daidos cnobili
ebraeli moRvaweebis gamoxmaureba mimdinare movlenebze. isini unda
gamosTqvamdnen aRSfoTebas, protests:
a) israeli agresorebis mimarT, romlebic cdiloben eqspluatacia gauwion moZme arab xalxs.
b) sionizmis mimarT. sionizmi cdilobs sabWoTa kavSiris
ebraeloba Seityuos israelSi da gamoiyenos sazarbazne xorcad
moZme arabi xalxis winaaRmdeg dampyroblur omSi, magram sionistebs
es ar gamouvaT.
g) saqarTvelos ebraeloba kategoriulad emijneba sionistur
propagandas ayolil repatriaciis msurveli 18 qarTveli ebraelis
ojaxis werils.
d) saqarTvelos ebraeloba erTgulia mSobliuri komunisturi
partiisa, saqarTvelos ebraeloba ar daadgeba moRalatur gzas.
e) xelebi Sors moZme arabi xalxisagan!
es punqtebi rom Camoayaliba, sisaurma saTvale moixsna, SuSa
daaorTqla, gawminda, saTvale isev moirgo da Tqva:
, ?

dumili didxans ar gagrZelebula. `mgalobelma Citma~ Tqva:


?
, , ! mkvaxed Tqva sisaurma. iqve dasZina

mainc, ra ar mogwonT?
es RonisZieba arafers ar niSnavs. ar aris sakmarisi. unda
miviRoT gadamWreli da mkacri zomebi. inaCe, vsio propalo!
sisaurs gaeRima, mere xmadabla Tqva:
partias ukeT moexseneba, davaleba SeasruleT!
`mgalobeli Citi~ ukmayofilo wamodga, Cvenc wamoviSaleT.
gasasvlelisaken gavemarTeT. `mgalobeli Citi~ karTan SeCerda,
sisaurs moubrunda.
kidev ra? sisaurs gaRizianeba daetyo.
`mgalobeli Citi~ sisauris magidas miuaxlovda.
--is, rasac Tqven ambobT, Cveni saqme araa. es propagandis sferos
ganekuTvneba da partiis raikomebma unda akeTon. saxelmwifo
uSiSroebis komiteti damsjeli organoa da ara propagandistuli.
vasili olifantoviC, es aris saxelmwifos uSiSroebis komiteti,
Cven gonivruli saSualebebiT unda uzrunvelvyoT saxelmwifos
uSiSroeba, rac Seexeba sadamsjelo operaciebs, partia moifiqrebs,
Cven ki SevasrulebT.
es uSiSroebis komitetis profanaciaa. aTi kaci xuTi xelis
momweri da xuTic maTi Svili, SviliSvili aviyvanoT da ,,
, ~.
partiam ukeT icis, ras akeTebs. ! mokled mosWra sisaurma.
saqme is aris, rom `mgalobeli Citi~ uSiSroebis Zveli muSakia,
196.

gamocdili Cekisti. sisauri ki partiis Tbilisis saqalaqo


komitetidan gadmoiyvanes. `mgalobeli Citi~ uSiSroebis organoebSi
im wlebSi movida, roca Cveni komiteti karnaxobda partias ra
rogor ekeTebina. es bolo aTi welia, cota metic, partia
gvkarnaxobs yvelafers. sisauric amis gamo gadmoiyvanes CvenTan,
uSiSroebis komiteti partiuli muSakebiT gaaZlieres...
`mgalobel Cits~ organoebSi aravin gaaCerebda, misi dro ukve
wasulia, magram komitetis Tavmjdomaris merxisa, Tu studentobis
megobari gaxlavT da amitom iTmenen Tavmjdomares uTqvams
pensiamde bevri aRar darCa da nu auxirdebiTo.
`mgalobelma Citma~ sisaurs Tavi daukra:
. ?

erT saaTSi getyviT.


mosacdelSi rom gamovediT, ,,mgalobelma Citma~ gviTxra:
vnaxavT, ra TuraSaulis vaSlebs dakrefen. ormoc wuTSi `
~.
1970 wlis 8 marti
dilaadrian gavedi bazarSi, margaritas yvavilebi mivarTvi
rva marti mivuloce. vuTxari, ebraul quCaze krizisi gvaqvs, sionistebma yvelaferi agviries, Tu adre ganvTavisufldi, saRamos anton
vasilieviCTan gavideT, ninoCkas rva marti mivulocoT-meTqi. didi
sixaruli ver Sevatye. cota xnis mere, erbo-kvercxs rom mikeTebda,
mkiTxa: ,, , , !
?~
margaritas ebraeloba arasodes uxsenebia. arc ainteresebda. xarkovSi uSiSroebis skolaSi rom vwavlobdi, maSin gavicani. samedicino
instituts amTavrebda. me ki uSiSroebis skolaSi partiuli
organoebidan gamgzavnes. es is dro iyo, roca uSiSroebas partiuli
kadrebiT aZlierebdnen. marTali giTxraT, arc misi gvarisTvis
libermani mimiqcevia yuradReba, arc imisTvis, rom mamamisi
maisei gerSoviCi ararusuli aqcentiT laparakobda margaritas avuxseni, raoden ZirgamomTxrel muSaobas eweodnen sionistebi maTs
propagandas arsad ar ahyvnen. mTeli sabWoTa kavSiris ebraeloba
Cveulebrivad ganagrZobda cxovrebas, ai, saqarTveloSi ki... qarTvelma ebraelebma socialisturi saxelmwifo Seuracxyves, socialisturi Rirebulebebi wabilwes niu-iorkSi werili gagzavnes, kapitalistebs exvewebian: gviSveleT, sabWoTa kavSiridan gagviyvaneT
israelSi gvinda cxovrebao. es rom avuxseni, margaritam dauxaneblad mipasuxa: ` , , . -
!~. aRaraferi vuTxari, oci welia Cemi colia da ebraelobaze
arasodes usaubria. mas Semdeg, rac xarkovSi 90 wels miRweuli
maosei gerSoviCi gardaicvala, margarita Seicvala. orjer Tu samjer, ebrauli simRera wamoiwyo, sinagogaSic dadis: mamaCems yoveli Tvis dasawyisSi sanTels vunTebo, ojaxSi ebrauli enciklopedia
moitana, yovel dRe kiTxulobs. saxlidan gasvlisas iseTi ram
197.

miTxra, gaocebuli davrCi: ` , ,


~.
raxan 8 marti iyo dasvenebis dRe ori saaTi gvaCuqes. `mgalobel CitTan~ 11 saaTze unda SevkrebiliyaviT. dazustebuli davalebebi unda moeca: vin visgan moitanda protestis werilebs. `mgalobelma Citma~ sferoebi rom gaanawila, me kulturis moRvaweebTan
muSaoba Semxvda. amaTgan unda mometana saprotesto werilebi. bolos erTi aseTi darigeba mogvca:
, ! amitom
yvelafrisaTvis mzad unda iyoT. manam sanam saprotesto werilebis
daweras mosTxovdeT, amxileT. maTs dosieSi usaTuod iqneba xelmosaWidi, aqedan daiwyeT. codva yvelas aqvs. sabWoeTSi ucodveli aravin
ar aris. SeSinebuls iolad daimorCilebT. sjobia, TviTon daweron,
Tu TviTon ar daweren, maTi saprotesto werilebi jibeSi gqondeT.
, ! !

aRmoCnda, rom kulturis sferoSi ramdenime ebraeli iyo:


cnobili dramaturgi, kritikosi, poeti misi werilebi wamikiTxavs,
televizorSic araerTxel minaxavs. TbilisSi ar ariso. v. i. leninis
dabadebis 100 wlisTavTan dakavSirebiT piesa dauweria, iq konkursi
tardeba, am dReebSi Camovao. !
meore gaxldaT kinos kritikosi, recenzenti. misi werilebi,
recenziebi wamikiTxavs, televiziiTac gamodis, kinoze laparakobs.
mesame axalgazrda mweraliao. aris ki saWiro? aha... ukve
piesebi dauweria, ramdenime TeatrSi warmatebuli premiera hqondao.
, , ! axalgazrdoba!
pirveli cnobili dramaturgi problemebs ar Semiqmnida. normaluri kacia. ai, eseni: kinokritikosi da axalgazrda mwerali...
aravin icis, araferi gvsmenia.
amaT dosies isev gadavxede. yvelaferi rigze iqneba. dosieSi iseTi faqtebia, Tu kargad gamoviyeneb, ar unda gamiWirdes.
1970 wlis 9 marti
wuxel gagvafrTxiles, xval 1956 wlis 9 marts daRupuli stalinistebis wlisTavia, SesaZloa, antisabWourma parazitebma qarTvelma nacionalistebma raime aqcia moawyono.
14 wlis winaT nacionalisturad ganwyobilma qarTvelebma stalinis dasacavad didi demonstraciebi gamarTes. nacionalisti stalinelebi ise gaTavxednen, kompartiis liderebs amasxaravebdnen, nikita xruSCovs abriabruebdnen. ori msaxiobi gamoiyvanes, erTi stalini
iyo, meore xruSCovi. stalini xruSCovs Cibuxs urtyamda TavSi:
,, , , !~ partia iZulebuli
gaxda, srolis brZaneba gaeca. kargad vicodiT, zogierT ojaxSi stalinisaTvis daRupuli axalgazrdebis sadRegrZelos svamdnen.
dilis 11 saaTidan rusTavelis prospeqtze da leninis moedanze
davdiodiT. Tu sami-oTxi adamiani Seikribeboda, vakvirdebodiT. araferi momxdara dRem mSvidad Caiara.
198.

saRamos ki anton vasileviCTan wavediT. misi coli ninoCkac


xarkovidanaa. ninoCka da margarita xarkovis samedicino institutSi
sxvadasxva dros swavlobdnen. anton vasileviCi uSiSroebis Zveli
muSakia, l. berias dapatimrebis Semdeg, roca uSiSroebis komitetis
funqcia odnav Secvales da Zveli muSakebisagan ganTavisuflebac
daiwyes, anton vasileviCi saxelmwifo dacvis sistemaSi gadaiyvanes.
am moRalate ebraelebs ras upirebTo, mkiTxa. vmuSaobT-meTqi. `
, ~! rom Tqva, margarita ar Seepua.
`ratom, ratom! samSobloSi undaT cxovreba. es danaSaulia?!~ SesZaxa margaritam. `danaSauli is aris, socialistur samSoblos moCvenebiT samoTxeze rom cvlian, rasakvirvelia, moRalateebi arian!~
margaritasa da anton vasileviCs kamaTi programa `vremiam~ Seawyvetina. gadmosces gamoCenili sabWoTa msaxiobebis, mecnierebis, mwerlebis, konstruqtorebis cxadia, ebraelebis, gancxadeba isini
emijnebodnen sionistTa zraxvebs. gmobdnen israelSi gamgzavrebis
msurvelTa gadawyvetilebas. Cveni samSoblo diadi sabWoTa kavSiriao, acxadebdnen.
!
Tqva anton
vasileviCma.
margarita kvlav ar daeTanxma partiis kursi moiwona, adamianebi unda daarwmuno, rom scdebiano.
1970 wlis 10 marti
cnobili dramaturgi, poeti da kritikosi moskovidan jer kidev
ar Camosula. axalgazrda dramaturgTan wavedi. igi xelovnebis muSakTa saxlSi, gamomcemlobaSi muSaobda. am Senobas kargad vicnobdi
revoluciamde iranis konsulma saqarTveloSi Tavis qaliSvils,
colsa, Tu sayvarels auSena. Senobas ezos mxares galerea akravs.
axalgazrda dramaturgs vTxove sasaubro maqvs, iqiT gavideT-meTqi.
iolad movToke. saxelmwifo uSiSroebis komitetis xsenebaze
iseTi sasowarkveTa daeufla, mivxvdi, verafers dawerda, dawerili
mivawode, ai, ager, ukve mzad aris-meTqi. Tqven mainc Tqvensas izamT,
Tavi damanebeT, me araferi vicio. amasTan ase davamTavre, magram
kinokritikosi Zneli sasaubro aRmoCnda, Tumca, ociode wuTSi Tavad
dawera saprotesto werili.
dRes gakeTda Zalian mniSvnelovani gancxadeba sabWoTa kavSiris sainformacio saagentom gaavrcela cnoba, rom 18 qarTveli
ebraelis ojaxs araviTari werili ar gaugzavnia niu-iorkSi, arc
israelis premier-ministrTan da werili romelic premier-ministrma
golda meirma qneseTis sxdomaze waikiTxa, israelis specsamsaxurebis
SeTxzuliao, imasac iuwyebodnen, rom qarTveli ebraelebi mSvidad
ganagrZoben cxovrebasa da Sromas.
1970 wlis 12 marti
arcerT ebraels ar uTqvams uari saprotesto werilze. zogma
199.

Tavad dawera, Tavad gamoxata guliswyroma sionistTa zraxvebis


mimarT, zogmac, umetesobam, ukve dawerils moawera xeli. yvelaferi
gazeT `komunistSi~ daibeWda.
mzaddeba pres-konferencia. ebraulma mosaxleobam unda gamoTqvas guliswyroma israelis agresiis winaaRmdeg arabuli saxelmwifoebis mimarT. samzadisi aqtiurad midis. cxadia, am pres-konferenciaze
mxolod Rirseulni unda gamovidneno, ambobs `mgalobelo Citi~,
iseve unda Catardes, rogorc moskovSi. xom naxeT, vin gamovidnen:
pliseckaia, raikini, atomSCikebi. amaze daTikom (im abriasTan, Tu
abrikosTan erTad, daTiko amzadebs pres-konferencias: raikinebi, pliseckaiebi sada gvyavs, naSi vse zasranci!) sicili daiwyo. `mgalobelma Citmac~ icina, axali davaleba mogvca: bevri, bevri unda gamovideso.
1970 wlis 17 marti
pres-konferencia 15 marts Catarda. abrikom, daTikom, Cven Zalian vecadeT da kargadac Caiara. iyo solidaroba moZme arab xalxTan,
sionizmi miwasTan gaaswores. cnobili dramaturgi, poeti da kritikosi yvelasagan gamoirCeoda. Zalian gonivrulad, gulwrfelad laparakobda, emociuri iyo metismetad. igi yvelasagan gansxvavdeba
inteleqtualuria, STambeWdavi, kargi oratori. ar aris SemTxveviTi,
rom v.i. leninis 100 wlisTavisadmi miZRvnil dramaturgiis konkursze
misma piesam ,,deda, mama da Svilebi~ wamaxalisebeli premia miiRo.
aman moskovis TvalSi Cveni mdgomareobac gamoaswora.
, ! margaritas ki pres-konferencia ar moewona. Tqveni SiSi alaparakebdaT da ara WeSmariti grZnobao, ambobs.
yvelani uceb Seicvlian azrs, nu gagikvirdeba, zogi maTgani israelSi wasasvleladac emzadebodes. ,, !~
nuTu, ver mixvdiT, pres-konferenciis wamyvani, ai, is, ministris moadgile, dagcinodaT, msubuqi iumoriT gaburTavebdaTo. me ase ar
vfiqrob. `mgalobel Cits~ rom margaritas mosazreba gavacani ar
miTqvams es margaritas azria-meTqi xom ar mogeCvenaT, rom solomon
iosifoviCi msubuq ironias mimarTavda-meTqi. ucnauri pasuxi gamca:
`SeiZleba asec iyo, hgavda gakenwvlas, magram axla ar gvinda, rac
mTavaria, stenogramaSi yvelaferi rigzea, moskovSi ki stenograma
wava, ,, ~
1970 wlis 20 marti
margarita sauzmes mimzadebda, Cemken arc mobrunebula, ise Tqva:
,, . ,
, , !~.
Tavi avwie, gaocebuli mivaCerdi, moulodnelad vTqvi:
,, , ~.
margarita motrialda, pirdaRebuli mimzerda. raRacis Tqma
ewada, ena ver moetrialebina.
200.

!?..
, 1967 ,
.
?
,
.

margarita gaognebuli idga. karga xnis mere ikiTxa:


?
.

saxlidan gamovedi. dRes partiis centraluri komitetidan


direqtivas
velodebiT

unda
SeemuSavebinaT
politikuri
platforma Tu ra damokidebuleba unda gvqonoda 18 qarTveli
ebraelis mimarT.
1970 wlis 22

marti

10 saaTsa da 00 wuTze `mgalobelma Citma~ migviwvia. ganyofilebis yovel TanamSromels gadasca teqsti, aqve gaecaniT da davaleba miiReTo.
ai, isic:
saidumlo. 3 egz.
sabWoTa kavSiris komunisturi partiis centraluri
komiteti.

1967 wlis ivnisSi, israelis mier arabuli qveynebis winaaRmdeg


mowyobili agresiis gamo, saxelmwifo uSiSroebis komitetis wardginebiTa da skkp centraluri komitetis TanxmobiT, SeCerebuli iqna
ebrauli erovnebis sabWoTa moqalaqeTa israelSi samudamo sacxovreblad gasvla.
sazRvargareTis sionisturi centrebis, reaqciuli burJuaziuli
presis da radios mier es faqti gagebuli iqna, rogorc sabWoTa
xelisuflebis antisemitizmis erT-erTi gamovlineba da ukavSirdeba
axlo aRmosavleTSi ganviTarebul movlenebs.
israelSi, aSS-Si, safrangeTSi sionisti liderebi msoflio sazogadoebriobas kvlavac auwyeben, TiTqosda, sabWoTa kavSirSi arsebobdes ebrauli erovnebis pirTa diskriminacia da ibrZvian ebrauli
erovnebis sabWoTa moqalaqeebis israelSi gadasaxlebisaTvis.
dasavleTis propagandis ciliswamebaTa lokalizaciis mizniT,
TiTqosda sabWoTa kavSirSi ebraelTa diskriminacias hqondes adgili,
sxva RonisZiebebTan erTad mizanSewonilad migvaCnia mimdinare wlidan ganaxldes sabWoTa moqalaqeebis israelSi samudamo sacxovreblad gasvla (weliwadSi 1500 kacis farglebSi). gamgzavrebis ufleba
mieces umaRlesi da specialuri ganaTlebis armqone, asakovan pirebs.
ebrauli erovnebis pirTa gamgzavrebis qvoTis sakiTxs SegviZlia
mivubrundeT mogvianebiT.
omis Sedegad daSoriSorebul sabWoTa moqalaqeTa ojaxebis gae201.

rTianebis motiviT israelSi gamgzavrebis ganaxleba msoflios sazogadoebriobis TvalSi albaT, dadebiT Sefasebas miiRebs, rogorc
humanuri aqti. Cven ki saSualebas mogvcems ganvTavisufldeT nacionalisturad ganwyobili pirebisa da religiuri fanatikosebisagan,
romlebic cud zegavlenas axdenen axloblebze. saxelmwifo uSiSroebis komiteti ki SesZlebs es arxi kvlavac gamoiyenos operatiuli
miznebisaTvis.
israelTan diplomatiuri urTierTobis aRdgenamde amave mosazrebiT SeiZleboda sabWoTa moqalaqeebisaTvis neba dagverTo gaemgzavron israelSi gamonaklisis saxiT pirad sakiTxebze (axlo naTesavebis mZime daavadebis, gardacvalebis SemTxveva da a.S.)
gTxovT es sakiTxi ganixiloT.
saxelmwifo uSiSroebis komitetis Tavmjdomare
andropovi
sabWoTa kavSiris sagareo saqmeTa ministri
gromiko
#1365-

#5/4-1251

Ddokuments yoveli Cvengani yuradRebiT gaecno, magram velodiT,


Tu ras ityoda ,,mgalobeli Citi.~
nuuss.. albaT, xvdebiT, Cveni uwyebisaTvis ra aris saintereso
am dokumentSi... Cerqezias miacqerda.
gasagebia, gamgzavrebis msurvel qarTvel ebraelTagan unda
moinaxos is adamianebi, romlebic CvenTvis imuSaveben... iq israelSi
Cvens saqmes...
,,mgalobelma Citma~ Tavi gaaqnia, iyuCa, mere Tqva:
is, visac mSobliuri sabWoeTis datoveba unda da sabWoTa
xelisuflebas zurgs aqcevs, israelSi Cvens saqmes ar gaakeTebs
gaCumda, dafiqrda saeWvoa, gaakeTos. sabWoTa kavSiris komunisturi
partiis centralurma komitetma es dokumenti miiRo, Cven unda
vixelmZRvaneloT. es ras niSnavs? unda veZeboT gamosadegi adamianebi.
, ! eZebeT,
yvelgan eZebeT saWiro adamianebi, damuSavebis mizniT, nurc dapatimrebas moeridebiT, Tqven aqamde moiyvaneT, damuSavebas movaxerxebT.
sam dReSi warmomidgineT winadadebebi! vsio!
1970 wlis 29 marti.
moxda saSineli ram, didi aurzauria, Zalian didi! gamoirkva rom
18 qarTveli ebraelis ojaxma axali werili gagzavna niu-iorkSi,
axla ukve gaerTianebuli erebis organizaciis generalur mdivanTan
u tanTan, guSin da dRes am werils ,,samSoblo, an sikvdili!~
ucxoeTis yvela radiosadguri gadmoscems. es qarTveli ebraelebi

202.

sul gaTavxeddnen. SexeT, ras weren u tans: ,,Cven arasodes vityviT


uars vicxovroT israelis miwaze, radgan Cven varT ganuyofeli
nawili ebraeli xalxisa, Cven SevinarCuneT rwmena da tradiciebi.
batono generaluro mdivano, dae, Cveni locvebi daeuflos Tqvens gonebasa da sindiss, Cven velodebiT Tqvens daxmarebas, dro ar
iTmens!
Cven arafris gveSinia `cocxalni, Tu micvalebulni, Cven israelis Svilebi varT.~
Cveni komitetis Tavmjdomare cofiani ZaRliviT saSiSi gaxda,
veravin ekareba, mis kabinetSi Sesvlas yvela erideba, ,,mgalobeli
Citic~ ki. generali namoraZe gamoiZaxa, Sens qalaqSi aseTi ambebi
xdeba da Sen azrze ara xaro. kabinetSive daaZro samxreebi, imasac
amboben, panRuric amoartya da ise gaagdoo uSiSroebis samsaxuridan,
sul ,,bezdelniki~,,stari duraki~ da ,,duruSniki~ eZaxa Turme.
,,mgalobeli Citi~ bednieria.
ZuZumwovrebi xarT, inteligentCiki, poSli vi vse na... est
zakon-- vraga nado uniCtoJat, vsio!

kerpTayvanismcemelni
miuxedavad imisa, rom im Rames menaxems beiT qneseTidan sinanuli
gamohyva, erT kviraSi mainc gauyva qarTlis soflebisaken mimaval
gzas. niSaneTSi ucnauri ram uTxres: ieruSalaimidan axalgazrda
qali gvestumra, laSon ha kodeSze laparakobs, qarTulis swavlas
Zlier ariso mowadinebuli. amis gamgone menaxems lamis Tavbru
daexva, gulisZgera auCqarda. eg rogor, namdvilad ieruSalaimidan
modis, araferi geSlebaTo? arc araferio. menaxems am ambis mTqmeli
niSaneTelebisa sjeroda, sakuTari yurebisa ara! `vin aris, ra
hqvia, axlave mimaswavleT, Rames sad aTevs. ieruSalaimi isev
cocxalia, sunTqavs, iqidan xalxic ki modis?!~ `erTi RvTis
siyvaruliT saxegabrwyinebuli ymawvili qalia, saxelad naninos
uxmoben, ege, abramikosa da ioxas sacxovrisSi daido bina, Tumca,
misTvis yoveli israeliSvilis kari Ria ariso. Menaxems ra
ebaaseboda, ieruSalaimi kvlavac sunTqavs, iqidan xalxi modenila,
Cven ki baiburSi ara varTo, umal miadga abramikosa da ioxas
sacxovriss. abramiko gamoegeba `mobrZandi, RmerTma daglocos!~.
menaxamma myisve miugo, ieruSalaimidan modenil qals majaze ro
xels movavleb, ginac sul ubralod, Tvals Sevavleb, Cemi dalocva
eg iqneba, ra misTvis Semivlia xeli da ra ieruSalaimis TeTri
kedlisTvisao. `naninoi? naninoi ginda?~ abramiko axali nasadilevi
Canda, dinjad ubnobda. `aba, sxva vina gyav ieruSlaimidan modenili?
davijero, yovel kvira gstumroben?~ abramikom guldawyvetilma
Tqva: `naninoi CemTan oriod kvira iyo, urbniss gadavida. aq yvelani
huriani xarT, iq warmarTni blomad arian, is xalxi unda ganvanaTlo, vinc `cecxlsa, qvaTa da xeTa RmerTad miiCneven~. ,, urbnisi
didia, iq, sad vipovi, sad vnaxav, iqneb, esec miTxra~ Seevedra

203.

menaxemi. abramikom gaiRima: ,,aba, ieruSalaimiT modenili qali sad


iqneba, beiT-qneseTSi dasaxlda, imaT xom sastumro oTaxica aqvT,
imaTTan cxovrobs~
menaxems guli dawyda. `rogor mewada, xeli, gina Tvali Semevlo ieruSalaimiT modenilisTvis~. abramikos saxeze Rimili moedo:
`ra Zneli sapovneli eg ari, Tu egre ginda, urbnisSi Caarbine, beiT
qneseTi, aq rom bagins etyvian, xom ici, sadac aris?~
urbnisis beiT qneseTi, rogor ar icis menaxemma! ra xania, iudevelni urbnisSi cxovroben, roca iudevelT urbnisSi beiT qneseTi
hqondaT, babnavis xsenebac ar iyo, ramdenjer yofila! raRa drosia,
axla wasvla ar iqneba! mze gadaixara, daRamebamde ver Caaswrebs.
`gamTeniis xans unda wavide, ieruSalaimiT modenil qals xval vnaxav... qarTulis swavla undao... Cemze ukeTes qarTuls vin aswavlis...
vis SeuZlia...~
caze rom varskvlavebi dasxdnen, menaxemma muTaqaze misdo Tavi,
iriJraJebs Tu ara, gzas unda davadgeo. imaze fiqrobda, ieruSalaimidan pirvelad Camosul stumars, rogor moewoneboda qarTli.
nanino ieruSalimidan qarTlSi Camosul pirvel stumrad miaCnda da
ewada, Zlier moxibluliyo qveyniT, romelSic menaxemi daibada, ase
uyvarda da moswonda. am fiqrSi CaeZina. gaTenda, iloca Tu ara,
urbnisisaken mimaval gzas daadga. urbnisSi bevri iudeveli cxovrobs.
menaxemi araerTgzis yofila aq, aqaurni Sroma-garjiT gamoirCeodnen,
Znelad naxavdi ezos movlili xilnariT rom ar yofiliyo aferadebuli, ganuyreli keti xelSi eWira, metwilad fexiT midioda, es
keti gana jorze naklebi mSveleli iyo. sanam Zlier ar daiRleboda, jorze ar Sejdeboda. ai, axlac keti eWira xelSi da mxned
miabijebda mtvrian Saraze.
urbnisis beiT qneseTs rom miadga, xalxi minxisTvis ikribeboda.
wyarosTan xeli gadaibana, pirzec Seisxa wyali, ofli, mtveri Camoirecxa da beiT qneseTSi Sevida. raxan minxis dawyebis Jami idga, aRaraferi ukiTxavs, minxis Semdeg ki xaxam iayakobs hkiTxa: `ieruSalaimiT modenili qalwuli yofila Tqveni stumari~, `naninoi? ki,
CvenTan cxovrobs~. `rogoria ieruSalaimeli qalwuli?~ ikiTxa menaxemma. `gamCenis Svili Cans da kargi dastaqaric. Tu ram wyluli
gaqvs, umal dagiamebs xaxam iyakobi ymawvil kacs miubrunda
,,icxak, gaiyvane naninosTan, tkivili dauamos~. ymawvili fexze wamodga da ise miugo rabis: `am dilas ro mcxeTisaken gaswia? karga xnis
winaT erTi rabis, vgoneb ieSuao, ambobda, kvarTi mcxeTas wamouRiaT,
imis kvalSi vdgevaro~.
menaxemi guldawyvetili daeSva skamze. vera da ver moewia ieruSalaimiT modenil qalwuls. `ra moxdeboda, erTxel mainc Semevlo
Tvali!~, cota xnis Semdeg im fsalmunSi TavCargul ymawvils miubrunda: `qarTuli Tu iswavla?~ ymawvilma gauRima, `beezraT aSem!~
RvTis SewevniTao, Tqva da Teilimis kiTxva ganagrZo. `ara, ara!
naninos sWirdeba menaxemi~. daucdis, aqedan fexs ar moicvlis, sanam
urbnisSi ar dabrundeba, arsad wava. `rodis dabrundeba?~ isev im
ymawvils CaekiTxa. ymawvilma fsalmuns Tavi aneba, menaxems daacqe204.

rda, mere mxrebi aiCeCa da Tqva: `imdeni qarTuli ki Seiswavla, mcxeTaSi Tavi gaitanos. mcxeTaSic didZali israelobaa. beiT qneseTi
iqac aris~. ymawvili fsalmuns miubrunda.
`eg iqneb, aq aRarc mobrundes. sulac mcxeTaSi daidos bina~.
unda wavides menaxemi, usaTuod unda wavides! did qalaqs yovelTvis
gaurboda. mcxeTas, miTumetes aq eqvs enaze ubnoben, aq berZnulic
ismis, somxuric, arameulic, sparsulic... menaxems mcxeTa ar izidavs,
ar ainteresebs... erTxel Tu yofila... menaxems qarTlis soflebisaken
miuwevs guli. ara, amjerad mcxeTas gverds ver auqcevs, unda
wavides. ieruSalaimel qalwuls xeli Seavlos, Tvali mainc. patara
ambavi xom ar aris: qali ieruSalaimiT Camovida, menaxemma urbnisidan
mcxeTas wasvla daizaros?
naninoze am RvTis siyvaruliT gabrwyinebul qalwulze fiqrSi tkbilad CaeZina. dilas ymawvilebrivi mxneobiT wamoxta, pirze
wyali Seisxa da beiT qneseTSi gavida SaxriTs viloceb da gzas gavudgebio. micvalebulTa Wirisuflebma kadiSi rom daiwyes, menaxems
ucnauri ram daemarTa: ase eCveneboda, TviTon beiT qneseTSi ki ar
idga, marcxena xelze Tefilini ki ar daexvia, marjvenaSi siduri* ki
ar eWira, SiSvel-titvels sudaraSi axvevdnen da saflavSi awvendnen. menaxems Tavisi Svilebis, Zmebis mier naTqvami kadiSi mkafiod
Caesmoda. am suraTma Tu xilvam, cud gunebaze daayena. ,,gamCeni raime
niSans xom ar maZlevs, iqneb, ar wavide am mcxeTas?~ gaifiqra. locva
rom gailia, gadawyvetili hqonda: ar waval mcxeTas, ,,es ra farsagi
ambavi momeCvenao~.
xaxam iayakobma yvelani seyudaze SevideT, baruxi dedis gardacvalebis ocdamesame wlisTavs aRniSnavs, kadiSi movisminoT da `ameni~ vTqvaTo. menaxemi seyudaze gulmSvidad Sevida, raxan mcxeTas ar
mivdivar, sad meCqarebao. sajamaaTo seyudaze kmayofili ijda ra
sworad moviqec, mcxeTaSi wasvla rom gadavifiqreo.
menaxems mcxeTa ar uyvarda am xnis kaci gaxda da mcxeTaSi
erTxel metad ar Casula. Tu ratom ar miuwevda guli mcxeTisaken,
rom gekiTxaT, ver gipasuxebdaT, magram im erTxel stumrobis Semdeg,
qalaqSi Casvlis survili ar gasCenia. gana mxolod menaxemi, mravali
babnaveli, cionelic egre iyo, ambobdnen, mcxeTaSi uamravi xalxi
ireva, erTi gniasi dgas, mamacxonebulni ise xmamaRla gadasZaxeben
erTmaneTs, yurTasmenas dagixSoben, sul sxvadasxva enaze gahkiviano.
es sxvadasxva enebi ki arc babnavelebma ician da arc cionelebma. da
roca adamianebs ena ar esmiT, Tavs ucxod grZnoben. 16 wlis menaxemi
sanelosTan da giusTan erTad wavida mcxeTas. wavideT, sataxto
qalaqi vixiloT, iqneb, mefis samosaxlosac SevavloT Tvali, xom
unda vicodeT, Cveni mefe sada saxlobso. dedaqalaqis quCebSi
gavlisas, Tavi qorwilSi egonaT. dafa-zurnac Wyvitinebda, raRaceebs
gahkiodnen
kidec,
sanelo
erT
Tavissave
tol
ymawvils
gamoelaparaka. iman ki sul sxva enaze upasuxa. sanelom iqneb, ver
gaigoo da isev hkiTxa, iman ki agdebulad, isev ucxo enaze miugo, ai,
____________
*siduri locvani
205.

maSin iyo sanelom menaxems rom gadaulaparaka: am saqarTvelos


gulSi qarTulad ratom ar gvelaparakebian eg sadauri wesiao.
ega Cveni wesia da aqedan gaafsiT axlao. menaxemis nacvlad im biWma
gasca pasuxi sanelos. gium ki arc acia, arc acxela da qarTluri
pirdapirobiT dasWeqa: visac qarTlSi cxovreba swadia da qarTuli
laparaki ar unda, imis deda egre da egre, pirvel rigSi ki Senio. im
Savtuxa biWma raRac dasWyivla. Turme Tanatolebs eZaxda. sad iyo
da sad-ara, Sav-Savi biWebi qar-borbalasaviT Semoertynen am or
babnavelsa da erT cionels. arc ram ukiTxavT, arc ram uTqvamT,
muStebi dauSines. arc wixlebi daukliaT. qarTulad iginebodnen,
SesZaxodnen kidec `maS, Cveni laparaki ar mogwonT?~, `iqneb, arc
Cven mogwonvarT?~. sanelomac mardad iqnia muSti, menaxemmac da
giumac, magram ras gaxdebodnen imaT Sav-Savni ematebodnen da
ematebodnen, CamosulT imdeni urtyes, babnavamde Zlivs milaslasdnen. iq ki amaTi cnoba gauWirdaT. am dRis mere babnavel da mcxeTel biWebs Soris Cxubi xSirad iyo. gana mxolod araqarTulad
molaparakeebs eCxubebodnen, qarTvelebsac. es imitom, rom babnavelebs Rirseul da gamoCinebul ymawvilebad miaCndaT Tavi. mcxeTelebs SesZaxodnen: romel gogosac ar unda davadoT TiTi, yvela
sixaruliT gamogvyveba, Tqvena ki, Tqven babnaveli gogoebi ar gindomeben. mere ra, rom Tqven sataxto qalaqidan xarT, pirveloba mainc
Cveniao. babnavelebi qalis gaTxovebaze yvelgan yabuls iyvnen, Tu
mcxeTeli sasiZo gamoCndeboda, aTasgzis zomavdnen da swonidnen: Cemma Svilma adamians rom rame gaagebinos, ramden enaze unda ilaparakoso, kiTxulobdnen. Cxubi xSirad yofila-meTqi, gansakuTrebiT leloburTis Semdeg. leloburTs Cxubi imdenad xSirad mosdevda, ara
imdenad leloburTisTvis, misi momdevno CxubisaTvis emzadebodnen.
menaxemi amitomac iyo ase kmayofili, mcxeTas wasvla rom
gadaifiqra. `nanino sul mcxeTaSi xom ar iqneba, urbnisSi usaTuod
dabrundeba, amoval, ra didi saqme eg aris~.
xaxam iakobma baruxis dedis iorcaiTTan dakavSirebiT eSeT
xail* qalze wamoiwyo saubari. cxadia, im qalis keTil Tvisebebze
bevri ilaparaka, vis wlisTavzec Sekrebiliyvnen, magram ager axla
cocxali magaliTic unda mogiyvanoT imisa, Tu rogori unda iyos
eSeT xaili qalio da naninoze isaubra. ai, eg aris eSeT xaili, egeni
ymawvilobidan RvTis siyvaruliT, gamCenis uangaro samsaxuriT gamoirCeviano. xaxam iayakobi rom naninoze saubrobda, menaxems sindisis
qenjna daeufla. ,,is qalwuli ieruSalaimidan Camovida, amdeni tye,
veli, mdinare, udabno gamoiara. me ki ager, yuris ZirSi wasvlas
varidebo Tavs~. ratom, risTvis ar unda wavides? imis gamo, rom
sajamaaTo kadiSis dros moeCvena, Tavad iyo micvalebuli, SiSveltitvels sudaraSi axvevdnen da nel-nela saflavSi aTavsebdnen? es
xom sasaciloa. ara, rogor iqneba, sad gagonila!
seyuda damTavrda da menaxemi mcxeTisaken mimaval gzas daadga.
mxned miabijebs. vinZlo, mzis Casvlamde CavaRwio mcxeTamdeo.
____________________________________________
*eSeT xaili qali wesebis, ojaxuri siwmindis damcveli qali
206.

romeliRac soflidan gzaze ori uremi gamovida. neba-neba


miirweoda. qali da kaci isxdnen pirmokumulni, mdumareni. TiTqos
erTmaneTisaTvis piroba hqondaT micemuli, xmas ver amomaRebinebo.
cota xanSi kaci gamovida gzaze jorze ijda. jorma urmebi rom
dainaxa, Sedga. fexebi gaCaCxa. ramdeni ar uyvira kacma, wixlic ki
amoartya, jorma fexi ar moicvala.
male gzaze urmebis mwkrivi gaimarTa. erTi urmidan menaxems gadmosZaxes: `Zia kaco, dajeq, qalamnebs rada cviTav!~. `amis ostatsa
vcdi, kidev Sevakerino Tu ara!~ RimiliT miugo menaxemma. uremze
Rvinos svamdnen, saxealewilni drodadro simRerasac SemosZaxebdnen.
menaxemma nabiji Seanela. `egeni kvlav SemipatiJeben, kidec ar Cavujde, Rvinos momawodeben~. urems CamorCa, ar surda SemTvrali ymawvilebisaTvis aexsna Cemi rjulis kanoni araebraelis mier dawuruli
Rvinis dalevas mikrZalavso. uremi win wavida. menaxemi gamozomili
nabijebiT miuyveboda gzas. romeliRac, lamis damSral, mdinares rom
miadgnen, menaxemma qalamnebi gaixada. Sarvlis totebi aikapiwa da
mdinareSi Sevida. koWebamde wyalSi midioda, didi, moCardaxebuli
uremi wamoewia. zed sami ymawvili ijda. meoTxe kiCosTan RiRinebda
da drodadro saxres iqnevda. is kiCosTan mjdomi Tanamgzavrebs
miubrunda: `age, Ziakaci dagvemgzavra, CaiCoCeT, uremze davsvaT~. arc
ganZreulan, RvinomoreulT simRera ar SeuwyvetiaT. mdinaridan rom
amovidnen, menaxems erTma miaZaxa: `age, yanwi, Zia kaco, dagvloce!~
menaxemma wauyrua qalamnebis Casacmelad daixara gaiWianura
kidec windaze Tasmas guldagul, nel-nela axvevda. Tasmebic rom
Seikra da welSi gaimarTa, is ymawvili yanwiT xelSi Tavze ar adga?
`dalie, armazoba mogviloce~. menaxemma ki RimiliT Tqva: `ar iqneba,
Cemi RmerTi meubneba, ara hqnao~. ymawvilma warbi Seikra. `ver
gavige, ra miTxari?~ mere uremze darCenilT, Tumc uremi miirweoda
da ukve gasclodaT, SesZaxa: `gaigoneT, ras ambobs: Cemi RmerTio.
ninuaze neta, romeli RmerTi ambobs uars~. menaxemi mixvda, Secdoma
rom dauSva da elda eca. aseT mdgomareobaSi araerTxel aRmoCenila, wauyruebia, munji var da arc araferi mesmiso, uniSnebia, umal
Tavs anebebdnen munjTan da yrusTan ra baasi unda gaebaT. Secdoma
rom hpova, Tavs gaubrazda, `egre briyvulad moqceva rogor iqneba,
es oyroyi RmerTis arsebas viT gaigebs?~ ymawvilma yanwi menaxems
lamis cxvirTan miutana da SesZaxa: `vinc ar unda iyos Seni RmerTi,
armazze didi ver iqneba. dalie!~ menaxemi ki RimiliT misCereboda
ymawvils. `ha, dalie, armazi, gaci da gaim erTad geubnebian, dalie,
Sens RmerTs Cven moviyvanT Wkuaze~. `gana, marTla egrea, Tu ase
gwadia, maita, davlev. magram rogorc ki Sevsvam, bneda momivlis.
maita, Tu ase ginda...~ yanwisaken xeli gaiSvira, ymawvilma yanwi
gaswia: `bneda?~ menaxemma Tavi daaqnia. `egrea, davlev Tu ara, ai, am
mdinaris piras...~ amasobaSi uremi win wasuliyo. maszed msxdomni ki
ymawvils mosZaxodnen: `Tedore, sad xar, yanwi ra uyav, dagvibrune!~
Tedorem menaxems iWviT savse mzera miapyro: `ar matyueb?~ menaxemma
Tavi gaaqnia, ar gatyuebo. `aba, RmerTio, ra RmerTze
melaparakebodi?~ menaxemi Semcbari, ixtibargatexili idga Tedores
217.

win. xmadabla Tqva: `ver davlev, Svilo, ar iqneba~. urmidan ki


Tedores kvlav eZaxdnen: `yanwi, yanwi, Tedore, sad dagvekarge?~
Tedore braziT miacqerda menaxems, yanwi gadmoapirqvava, Rvino
daRvara, menaxems mtruli mzera esrola da wavida. Tedore midioda
misi moZraoba, nabijebi, mxrebis rweva, muqaris ganwyobas stovebda.
menaxemma gza ganagrZo. ki ar midioda, milaslasebda. `modi kaco,
Semojeq uremze!~ xnovani kaci eZaxda. gverdiT WaRaramoreuli qali
ejda. `modi, modi, ras momCerebirxar!~ miwveva gaumeora kacma.
menaxemi uxalisod Sejda uremze. `armazobaze, xom?~ RimiliT ikiTxa
kacma. `ara, erT ymawvil qals...~ daveZebo undoda eTqva, gadaifiqra.
`ymawvil qals?~ CaixiTxiTa kacma. menaxemi mixvda, kvlav Secdoma
rom dauSva da Cailaparaka: `maSa, maSa, dRes yvela gza armazobaze
midis~.
mcxeTas rom miaRwies, mze gadaxrili iyo. qalaqi patarZaliviT
moerToT: aivnebze, ferdobebze qarTlis droSebi gadmoefinaT. gzispira mindvrebze mayali gaeCaRebinaT. saidanRac dasaklavad SerCeuli
cxvris kakani ismoda, zogan mwvads ukve swvavdnen, gaRma mwvadi kidec SeewvaT, kidec SeeWamaT da kidec SemTvraliyvnen. adamianebi
erTmaneTSi ireodnen. iyo erTi gadaZaxil-gadmoZaxili, dolis cema,
zurnis Wyipini da cekva. sacekvaod gulaCqrolebul da ymawvilebis
moxiblvas mowadinebul gogonebs gabeduleba RalatobdaT, Tu gaubedaobas TamaSobdnen, erTimeores efarebodnen, magram rogorc ki
ymawvili sacekvaod gaiwvevdaT, ise Tamamad gavidodnen wreSi, ise
moiRerebdnen yels, iseT cecxls anTebdnen, yvelas didsac da
patarasac eubnebodnen: me, mxolod me var, sxva aravin ari qveynadao. zurnisa da dolis xma didebulad momReralTa xmasac ki
faravda, amaTuim kuTxeSi iseTi eSxiT mRerodnen, kaci inatrebda,
sicocxlis bolomde es masmenina, sxva ara mwadia rao. moulodnelad
aqeT-iqidan gaisma SeZaxilebi: `mefe sasaxlisaken gaeSura~, `mefem
taZari datova~, `taZari gelodebaT!~. Turme es amodena xalxi aq
imas ucdida, taZarSi kerpebis Tayvanissacemad Sesuli mefe iqaobas
rodis datovebso. xalxi Sejgufda `ariqa, ukve saRamovdeba,
RmerTebs daRamebamde unda vceTYTayvani, mere ar iqneba!~. yvela
erTi mimarTulebiT daiZra armazis taZrisaken. menaxemic amaT
Soris iyo, maTTan erTad miabijebda da yovel gamvlel axalgazrda
qals yuradRebiT acqerdeboda. amden xalxSi sad, rogor ipovos
ieruSalaimiT Camosuli ymawvili qali, rogor mixvdes, romelia igi
qalic bevria, qalwulic, kacic da ymawvilic. ara, menaxems imedi
aqvs, rom ipovis. usaTuod ipovis. erT qalSi iudeveli Seicno.
moxalul Txils yidda. hkiTxa im qals menaxemma: `iqneba, kargad
gamagebino, ra aris eg armazoba, ra swadiaT?~ qalma damcinavi RimiliT miugo:
`armazi RmerTTa RmerTia, igi brZanebs rom ara aris mis garda, sxva RmerTi.~ menaxems Rimili moeria. `es xalxi kerpis xilvasa
da Tayvaniscemas eswrafvis. Tu gsurs, ixilo RmerTi RmerTTa...~
menaxemma im qals saTqmeli ar daamTavrebina, RimiliTve Tqva:
`RmerTi aris erTi, erTaderTi RmerTi israelTa. ar msurs kerpis
208.

xilva~. gza ganagrZo. yovel qals kvlavac yuradRebiT akvirdeboda.


mobrunda, iudeveli qali kvlavac iq hpova, sadac datova, hkiTxa:
`iqneb, rame gsmenia: ieruSalaimiT modenili qali nanino Camovida
urbnisidan...~ iudevelma qalma gaiRima, kbilebi aRara hqonda, sul
dascvenoda sabralos, mere gaicina kidec `aba, ras ambob, Cveni mamapapis mere ieruSalaimiT aravin Camosula, eg kidev rodis iyo!~.
menaxemi qals civad gaecala, midioda da kvlavac bejiTad aTvalierebda qalebs, gansakuTrebiT ymawvilT. nanino rom vera hpova,
gaifiqra: `iqneb, beiT qneseTSi gavide da iq vikiTxo? uTuod ecodinebaT~. is iyo unda Sebrunebuliyo, beiT qneseTisaken mimaval gzas
dasdgomoda, xalxi aqeT moawva. menaxemma xalxs gaxeda da sunTqva
Seekra. zRva xalxi modioda. Sebrunebis, sapirispiro mimarTulebiT
siarulis ki ara, SeCerebis, erT adgilze dgomis saSualebasac ki ar
iZleoda. xalxi modioda utyvi da Zlieri, rogorc zRvis uzarmazari talRa da Tu am talRas ar mihyvebodi misi mimarTulebiT
ar ivlidi, qveS gagigebda, menaxemi cdilobda xalxis nakadidan
gamosvlas, `gamiSviT, mimiSviT, me iqiT, iqiT!~ magram arc misi xma
esmoda vinmes, arc moZraobas, idayvebis qnevas agdebdnen ramed. amaod
scemda fexebs, idayvebs, muStebs. uzarmazari talRa win moiwevda da
menaxemi iqiT mihqonda, saiTacwasvla ar ewada. mihqonda, rogorc
fiqrs miaqvs kaci, gina nafoti mdinares. msubuqad, laRad mihqonda.
arc ofls Rvrida, arc qSinavda. ara mxolod mTeli sxeuliT mobruneba da iqiT siaruli, saiTac wasvla ewada, ukan moxedvac ki SeuZlebeli gaxda. xalxis uzarmazari talRa azvirTda, jebiri gadmoangria da am talRas menaxemi ukve ki ar mihqonda, miarbeninebda,
adamianebi erTmaneTs exlebodnen, rom ar waqceuliyvnen, erTmaneTs
eWidebodnen da amiT cdilobdnen gadarCenas. ar ewada menaxems am
talRas gahyoloda, Tavisi gza hqonda, Tavisi saqme, magram qarTlis
daba-soflebidan sataxto qalaqSi Camosul adamianebsac Tavisi gza
hqondaT, TavianTi saqme da mxolod erTi mimarTulebiT midiodnen.
xalxs ewada Tayvani eca RmerTad miCneuli kerpebisaTvis. isini ramdenime wuTSi, rac SeiZleba male, Zalian male, TavianT RmerTs unda
xlebodnen. rasakvirvelia, arcerTma amaTganma ar icoda, rom ara
WeSmariti, aramed maTs warmosaxvaSi SeTxzuli RmerTisaken miiswrafodnen. am zRva xalxs RmerTTan Sexvedris sixaruli ise bedniers
hyofda, arafers grZnobda, verc verafers xedavda. mxolod im sanukvar darbazSi moxvedris dauokebeli survili amoZravebda, es acocxlebda, aniWebda Zalas. adamianebi ukve im uzarmazar zvirTad qceuliyvnen, romelic win miiwevs da yvelafers, rac eRobeba, walekavs,
nafotebad aqcevs. midis win, mxolod win da Tu daimsxvreva, daiSleba, mxolod darbazis gavlis Semdeg. mxolod mas mere, rac RmerTad gamocxadebul kerps eaxleba, Tayvans scems da kvlavac erTgulebas daumtkicebs. RvTaebasTan Sexvedris mosalodnel sixaruls
uRono, uZalo, CifCifa da kafandara dedaberic ki rkinisebur, udrek
Zalad eqcia. zurgsukan iseTi Zlieri sunTqva esmoda, gaCereba kidec
ndomoda, iuarebda. SeCereba walekvis, imis saSiSroebas qmnida, rom
zed gadagivlidnen, gadagivlidnen da verc igrZnobdnen. menaxemi ki
209.

amas gvian mixvda. mixvda da sasowarkveTa daeufla. an adamianebis


fexebiT unda gaTeliliyo, an maTi mimarTulebiT earna. maTi mimarTulebiT svla ki kerpebTan miaxlebas niSnavda. kerpebTan siaxlove,
ginda Tayvanic ar sce, mainc codvaa. arada, Tu SeCerebas, ukusvlas
moiwadinebda, ise gadaTelavdnen, verc ki igrZnobdnen. oriode saaTis
Semdeg rom geTqvaT, adamianebi fexqveS moiqcieT, gaTeleTo, Tu Wkuanaklulad ara, Wkvazedmyof borot cilismdeblad Segracxavdnen.
`aba, egeTi saZagloba rogor iqneba, ras ubnob adamianebze, romlebic
RmerTTa RmerTisaken mieSurebodnen, erTi suli hqondaT, RmerTTa
RmerTs xlebodnen, Tayvani ecaT, msxverpli SeewiraT, Seswirvodnen~.
sasowarkveTili menaxemi mTeli ZalRoniT cdilobda am zRvidan
gamoecura. gezi marjvena mxrisaken aiRo, nakads mihyveboda, magram
marjvena mxares iWerda, iqneb nel-nela gavaRwioo. uceb viRacam
yiJina dascxo, vin xarT mand, taZrisaken mimaval gzas vin gviRobavTo. wanamavalT miawvnen. TmaTeTri dedakaci adamianTa fexqveS moeqca, im qals gogonasaTvis Caevlo xeli, qali kioda, wioda, `bavSvi
mainc daindeT, bavSvi gadamirCineT!~. mere im gogonam atexa kivili.
Zlieri xma hqonia sabralos. Aaravin SeCerebula, verc SeCerdebodnen. vis hqonda imis Zala movardnil talRaSi SeCerebuliyo, bavSvs
mainc swvdomoda. dedasa da Svils TanagrZnobiT moxedes: ,,RmerTo,
es ra xdeba! im RmerTs ki ar mimarTavdnen, romliskenac eswrafodnen,
sxvas, Soreuls, Tavadac rom ar uwyodnen sad iyo da vin iyo.
iqiTac daikivla viRacam `nu momklavT, Zmebo!~ menaxemisagan xel
marcxniv kaci iyo. mere ginebas mohyva: `rasa iqmT, Tqveni deda... o,
es xmac male Caikarga. TiTqos wyalma CaiTria kaci, ise aRar sCanda,
aRarc xma ismoda misi.
da menaxemi da yvela, vinc mis irgvliv iyo, taZarSi aRmoCnda.
xalxis zRvam Sereka taZarSi imaT, visac Zlier ewada iq moxvedra. Semocvivdnen da TiTqos samyaroc dapataravda, samyaro am taZriT SemoisazRvra is yvirili, ganwirulTa Sekivleba, xalxis
jgleTa TiTqos sruliad sxva samyaroSi iyo da am darbazisagan
zRvebi, Walebi, aSorebda. aq myudroeba da dumili gamefebuliyo.
menaxemma suli moiTqva. TiTqos Zlier mwyurvals wyaros wyali daalevines. mimoixeda da elda eca RmerTTa RmerTad Sesaxelebuli
kerpis win idga. sul aTiode nabiji aSorebda. icoda, rogor ar
icoda, aqeT rom mohqonda mRvrie nakads, magram axla, roca mis
pirispir aRmoCnda, SeSfoTda: `fui eSmaks, fui eSmaks!~ gaivlo gulSi, Tavi aswia da Tvali gauswora imas, razec weria: `idga kaci
erTi spilenZisa da tanT ecva jaWvi oqrosi, xolo Tavs ufaravda
Cabalaxi mtkice da Tvalebi hqonda zurmuxtisa da bivritisa da
epyra xmali brwyinvale, viTarca elva, romelic moZraobda mis
xelSi. Tu vinme Seexeboda, Tavsa Tvissa sasikvdilod gaswiravda~.
iqve, oriod abzacis Semdeg esec weria: `da kidev iyo misgan marjvniv
kaci oqrosi da iyo saxeli misi gaci da marcxniv kaci vercxlisa
da saxeli misi gaim da isini miaCnda RmerTebad ersa qarTlisa~.
menaxemi sunTqvaSekruli Sescqeroda RmerTebad miCneulT. mere
pirs Rimili moadga. ise daufaravad, aSkarad ereoda Rimili, saxeze
210.

xeli aifara. mere Rimili wuxilma Secvala: `Tu adamians sjera, rom
eseni RmerTebi arian, vin aris adamiani arseba, romelsac swyuria
RmerTi hyavdes, Tu arseba, romelic imas rwmunobs, rasac SeaCeCeben? ra gamodis?~ menaxemi am mware fiqrebidan Saosanma kacebma
gamoiyvanes. ramdenime adamiani RmerTebad miCneulebisaken daiZra.
daCoqilni, muxlebze dacemulni miiwevdnen win. daTvala. Svidi muxlze dacemuli adamiani auCqareblad, TavCaqindruli miiwevda win.
rogorc ki kerpebs miuaxlovdnen, miwas ganerTxnen. karga xans dahyves ase miwaze. mere Svideuli TanmimdevrobiT wamodga da gminva
daiwyo. `hoi~, `hoi~, `hoi~. darbazSi Sriali gaisma. haeri Seirxa.
adamianebi iCoqebdnen. Svideulma rom mesamed warmosTqva `hoi~, mTeli darbazi muxlebze idga. Svideulma gminva ganagrZo: `hoi, Cemda,
nuTu, rame davakeli didebasa didisa RmerTisa armazisa?!~ Svideuli TviToeul sityvas gamokveTilad da xmamaRla warmosTqvamda.
menaxems CurCuliT naTqvami Caesma: `me var RmerTi Seni, romelmac gamogiyvane egviptidan monobis saxlidan da ar gyavdes Cems
garda sxva RmerTebi~. xma esmoda, imis Tavi ki ara hqonda, gaerkvia
xaxam gabrielis CurCuli Caesmoda, Tu es CurCuli Soridan aRwevda.
Svideulis gminvas darbazi Seexmiana `hoi~, `hoi~, `hoi~. viRacam Tavi
aswia, fexze mdgari menaxemi rom dainaxa, aRSfoTda: `daiCoqe, hei,
daiCoqe!~ im kacis aRSfoTebas aqeT-iqidan sxvaTa SeZaxilebi mohyva:
`muxlze daeci, briyvo!~, `RmerTebs Tayvans scemde!~ menaxems SeZaxilebi esmoda, magram gulisyuri iqiT hqonda saidanac CurCuli
esmoda: `me var RmerTi Seni, romelmac gamogiyvane egviptidan
monobis saxlidan da ar gyavdes Cems garda, sxva RmerTebi~.
Svideuli RmerTebad miCneul kerpebTan gminvas ganagrZobda:
`hoi, Cemda, nuTu, rame davakeli didebasa didisa armazisa?!~ daCoqilma xalxma auCqareblad gaimeora: `hoi, Cemda, nuTu, rame davakeli didebasa didisa RmerTisa armazisa?!~ es winadadeba CaaTaves Tu
ara, isev menaxems moubrundnen: `briyvo, daiCoqe!~ `nuTu, ar gesmis,
RmerTebis winaSe dgexar!~ `muxlze daec RmerTTa winaSe!~ Svideulma ki mcire pauzis Semdeg ganagrZo. `an movusmineT mogvebsa da
umecrebs, an vesaubreT ebraelebs, romlebic ubnoben ucxo RmerTze~.
viRacam menaxems Sarvalze mohqaCa: `nuTu, ase yru xar, nuTu, ar
gesmis, nuTu, vera xedav?~ `RmerTebs dauCoqe, briyvo!~ xalxma Svideulis mier warmoTqmuli mudarisa, Tu ajebis gameoreba iwyo, `an
movusmineT mogvebsa da umecrebs, an vesaubreT ebraelebs, romlebic
ubnoben ucxo RmerTze~.
swored am dros gaisma menaxemis xma: `Semay israel, adonaio
elohenu adonai exad!~ menaxemma sakuTari xma ver icno, eucxova es
SemkrTali, cecxlis aliviT mTrTolvare xma. ifiqra ise uniaTod,
xmadabla vTqvi, veravin veraferi gaigoo da xmamaRla, axla ufro
mkafiod, lamis wamRerebiT warmosTqva: `Semay israel, adonai
elohenu adonai exad!~ Tqva da Tavi daxara. daCoqili xalxi ki
fexze wamoiWra, aRrialda. aRSfoTebuli yvirodnen, gahkiodnen.
menaxems araferi ar esmoda. maTs aRSfoTebisagan dagrexil,
formadakargul saxeebze kiTxulobda Rrials, siZulvils. uceb mis
211.

winaSe meurme Tedore aRimarTa. `me vicnob am kacs, amas sxva RmerTi
hyavs, iman gamogzavna~, menaxems sayeloSi waavlo xeli, `xom egrea,
xom Senma RmerTma gamoggzavna?~ sayeloSi xelwaWeril menaxems ki
Rimili ereoda.
hka magasa!
dascxe ugvanos!
iqneb, sulac is aris, visTan saubarsac armazi gvikrZalavs?
Tqvas vin aris!
vin aris Seni RmerTi?!
ebraeli! ebraeli! ebraeli!
pirze Rimilmoreul menaxems viRacam xeli hkra. es niSani aRmoCnda: raxan erTxel hkres xeli, axla fuTasaviT moisvridnen xan
aqeT, xanac iqiT: CemTan nu, Cems siaxloves nu dadgebio. mere erTma brge kacma moigdo xelT da SesZaxa: `yuraTasmena, yuraTasmena,
acaleT kacs sulismoTqma. iqneba Secda, iqneba Winka Causaxlda
sulSi da iman aTqmevina brge kaci menaxems moubrunda ai, armazRmerTi RmerTTa, RmerTebi: gaci da gaim. Tayvansa scemde!~ menaxemi
uxmod idga. `ha!~ SesZaxa brge kacma: `Tayvansa scemde!~ `Tayvansa
scemde!~, `Tayvansa scemde!~ ayvirda xalxi. brge kacma gaimeora: `ai,
aq arian RmerTebi gaci da gaim, RmerTTa RmerTi armaz. Tayvansa
scemde!~ xalxi kvlav axmaurda, ayvirda. menaxemma brge kacs aniSna
xeli gamiSvi, saTqmeli maqvso. brge kacma xeli uSva: `a, egre!~
menaxemma armazs miapyro mzera. karga xans Sescqeroda. mere Tqva:
`ara, xalxno, RmerTi erTia, mxolod erTi da uxilavi!~ xalxi ayvirda. raRacas CifCifebs, veraferi ver gavigeTo. brge kaci menaxems
moubrunda. `gaumeore, xalxma veraferi gavigeo, ra aris uxilavi,
age, aq ara dganan!~ menaxemma xalxs gadaxeda: ,,yuri migdeT: RmerTi
erTia, mxolod erTi da uxilavi!~. xalxi rom isev ayvirda, armazis,
gacisa da gaimisaken rom iSverda xels, Sexede, samive aqa dgaso,
brge kaci menaxems eca, aitaca, ,,moRalatev!~ SesZaxa da ise moisrola, TiTqos fuTa eWira xelT.
menaxemi aravis mouklavs. menaxemma qvas daartya Tavi. Tavqve
egdo, viRac swvda, gadmoabruna, wamoswia. menaxemma Tvali gaaxila
da hoi, saocrebav! nanino! menaxems naninos kalTaSi edo Tavi. ai,
nanino, aq aris, ipova, visac eZebda, ,,awi nurafris dardi nu geqneba,
nanino, me aqa var!~ naninos mSvidi, sevdiani saxe RvTiuri SuqiT
gabrwyinebuliyo. `nanino!~ Tqva menaxemma `rogor geZebdi~. nanino ki
loculobda. menaxems goneba ebindeboda, TvalT Suqi akldeboda,
bundovnad Caesmoda naninos locva: `momivline ufalo, RmerTo mamisa
da dedisa Cemisa, me, mxevals Sensa da naSobsa maTsa, saswauli, raTa
ixilos qveynis yovelma kidem macocxlebeli Zala Seni, raTa
CrdiloeTi samxreTTan erTad xarobdes da xalxma yvela enaze
erTaderT RmerTs Tayvani gces~.
menaxemi am sityvebis mosmenisas miicvala. roca naninom locvis
bolo sityvebi warmosTqva, menaxemi aRar sunTqavda. xalxs menaxemis
micvaleba arc Seutyvia. igi kvlav garindebuli usmenda Svideuls
`an movusmineT mogvebsa da umecrebs, an vesaubreT ebraelebs, rom212.

lebic ubnoben ucxo RmerTze?~.


naninos locva ki zecad midioda.
naninos wminda ninos saswaulamde armazis msxvrevamde Zalian cota dro rCeboda. dasavleTidan qari ukve uberavda. qarTlSi
kerpTayvanismcemlobis dasasruli iwyeboda.

e p i l o g i
axla ki erTi saidumlo unda gagimxilo, Zvirfaso mkiTxvelo:
es romani rvaas ormoci dRe da Rame iwereboda. yovelTvis
vcdilobdi mkiTxvelTan gulwrfeli vyofiliyav yvelaferi meambna Cemi gmirebis cxovrebaze. erTi ram mainc davmale: aqamde ar miTqvams, rom adamiani, romelmac istoriul samSobloSi dabrunebisaTvis
samkvdro-sasicocxlo brZola wamoiwyo, sinamdvileSi daniel qoeniSvili ki ara, SabTai, igive SoTa elaSvili iyo. igi dasavleT saqarTvelos erT patara, didi tradiciebis qalaq quTaisSi cxovrobda. aq
Semohkra zars, romelic mTel msoflioSi gaigones. am zarma Secvala saqarTvelos ebraelobis yofa. Semdeg am zaris xmas sabWoTa
kavSiris ebraeloba mihyva. vSiSobdi, pirovnebebis, movlenebis
dokumenturi sizustiT gadmocema, xels SemiSlida igi sxva
SemoqmedebiTi aucileblobis winaSe damayenebda, me xom mxatvrul
nawarmoebs vwerdi da ara dokumenturs.
ai, isini, vinc
istoriul samSobloSi dabrunebisaTvis masTan
erTad ibrZodnen:
elaSvili SabTai mixeilis-Ze, mcx. q. quTaisSi, jafariZis q. #53,
elaSvili mixeil SabTais-Ze, mcx. q. quTaisSi, jafariZis q. #33,
elaSvili israel mixeilis-Ze, mcx. q. quTaisSi, kirovis q. #31,
eluaSvili iakob aronis-Ze, mcx. q. quTaisSi, maiakovskis q. #5,
xixinaSvili mordex isakis-Ze, mcx. q. quTaisSi, maxaraZis q. #19,
CikvaSvili mixeil samuelis-Ze, mcx. q. quTaisSi, xaxanaSvilis q. #38,
CikvaSvili moSe samuelis-Ze, mcx. q. quTaisSi, wereTlis q. #82,
beberaSvili mixeil rubenis-Ze, mcx. q. quTaisSi, klara cetkinis q.#9,
elaSvili iakob israelis-Ze, mcx. q. quTaisSi, wereTlis q. #54,
mixelaSvili xaim aronis-Ze, mcx. q. foTSi, mixa cxakaias q. #57,
mixelaSvili albert xaimis-Ze, mcx. q. foTSi, mixa cxakaias q. #57,
mixelaSvili aron xaimis-Ze, mcx. q. foTSi, jafariZis q. #18,
TeTruaSvili xaim daviTis-Ze, mcx. q. quTaisSi, jafariZis q. #42,
wiwuaSvili isro zaqros-Ze, mcx. q. quTaisSi, Saumianis I Sesax. #5,
wiwuaSvili efrem isros Ze, mcx. q. quTaisSi, Saumianis I Sesax. #6,
iakobaSvili bension Salvas-Ze, mcx. q. TbilisSi, barnovis q. #91,
batoniaSvili mixeil rafaelis-Ze, mcx. q. quTaisSi, jafariZis q. #53,
TeTruaSvili mixeil Salomis-Ze, mcx. sof.kulaSSi, stalinis q. #114.
gamgzavrebis wina dReebi gansakuTrebiT mZime aRmoCnda: siforiko sami dRe gaxevebuli ijda, sad ratom, mivdivar, esec xom Cemi
qveyana aris, risTvis unda davtovoo. Tanaklaseli gogonebi ise

213.

Semodiodnen ezoSi, TiTqos panaSvidze movidneno.


isxdnen da tirodnen, magram moTqma-tirili gamgzavrebis dRes
unda genaxaT.
molodinma, daZabulobam quTaisSive gaxada cxadi, rom SabTai
elaSvilmasasicocxlo Zalebi totalitarizmTan brZolas Sealia.
iudeis naxva xom ase ewada, wasvlisTvis xom ase ibrZoda,
quTaisis datoveba mainc gauWirda. ganSorebis simwarem avadmyofoba
kidev ufro gaamZafra. erTob dauZlurda. Tavadac grZnobda, ara
mxolod mSobliur sanaxebs emSvidobeboda...
gamgzavrebisas rkinigzis sadgurSi didZali xalxi movida.
ebraelebi gasacileblad sixaruls mohyavda iqneb, Cvenc male
gveRirsos erec israelis naxvao, qarTvelebi gulistkivils; Cvens
SoTas veRarasodes veRar vnaxavTo. vis ra mohqonda samaxsovro
saCuqrad da vis ra! mere, ebraelebica da qarTvelebic guldamZimebulni stovebdnen sadgurs, radgan rwmundebodnen SabTai elaSvilis sicocxle dasasruls uaxlovdeboda.
brestamde matarebliT Cavidnen, iqidan venamde isev matarebliT.
venis aeroportSi Zala ise gamoelia, im qveynisaken ise qmna piri,
TviTmfrinavSi sakaciT aiyvanes. mxurvale, gaTangul sxeulSi JrJolva uvlida, magram imeds mihyavda male israelis miwas fexs
davadgam, ieruSalaimis cas Sevxedav, gamovcocxldebio.
TviTmfrinavidan sakaciT Camoiyvanes. wvimda, Sali gadaefarbinaT.
xeli gamohyo, miwas gadausva. civ, svel miwas xeli rom daado,
miwis sunTqva mis marjvena xelSi rom gadavida, SvebiT amoisunTqa.
ca, ca damanaxeT ieruSalaimis!
Rame iyo. wvima TqeSiT modioda. ierusalimis ca ver dainaxa,
saavadmyofos palatas patara fanjara hqonda. ewada cis danaxva,
fexze ver dgeboda.
gardacvalebis wina dRes daiCivla: `ra iyo, gamCeno RmerTo,
romeli moSe rabinu me var, verc ieruSalimis miwas davadgi fexi,
verc ca davinaxe ieruSalaimis~.
mTeli dRe ,,haazinu~* Caesmoda yurSi, ewada emRera ,,haazinu~
wamoewyo, melodia axsovda, sityvebs ver igonebda. suli ise ganuteva, simReris sityvebi vera da ver moigona verc imRera.
gardacvalebis wlisTavze ierusalimSi erT-erT quCas SabTai
elaSvilis saxeli daerqva. quCa israelis premier-ministrma golda
meirma gaxsna.
_______________________________________
*haazinu-simRera, romelsac sikvdilis win mose
winaswarmetyveli mReroda.

2009-2011 w. w.

Potrebbero piacerti anche