1

samsudin.saad@iptho.edu.my
KULIAH 15
SAMSUDIN BIN HAJI SAAD
PENSYARAH AKADEMIK
JABATAN KAJIAN SOSIAL (D14)
2
samsudin.saad@iptho.edu.my
FOKUS KULIAH M15
1. Agama Islam dan agama-agama lain
di Malaysia
2. Pendekatan Islam Hadhari
konsep
tujuan
prinsip
3. Asas-asas hubungan etnik dalam
konteks agama
3
samsudin.saad@iptho.edu.my
3
Hasil Pembelajaran
1. Menerangkan bahawa terdapatnya perbezaan
agama di Malaysia yang perlu dihormati dan
pada masa yang sama terdapatnya nilai-nilai
sejagat yang boleh dikongsi bersama.
2. Menghuraikan pendekatan Islam Hadhari
dalam konteks Hubungan Etnik.
3. Menjelaskan pendekatan Islam Hadhari dalam
menyatupadukan masyarakat berbilang kaum
seiring dengan nilai-nilai sejagat yang
diamalkan oleh agama-agama lain di Malaysia.
4
samsudin.saad@iptho.edu.my
4
PENGENALAN
Prinsip rukun negara yang pertama
Kepercayaan kepada Tuhan.
Penanda jati diri rakyat Malaysia ialah
agama.
Isu agama perlu ditangani dengan penuh
hikmah agar ia bukan menjadi isu yang
meruntuhkan keamanan dan kedamaian
yang dinikmati.
5
samsudin.saad@iptho.edu.my
5
Perlembagaan negara: Perkara 3
ceraian (1) menegaskan bahawa
Islam sebagai agama persekutuan.
Agama-agama lain bebas diamalkan.
Tidak boleh menyebarkan agama
lain dalam kalangan orang Islam.
6
samsudin.saad@iptho.edu.my
6
Rakyat di Malaysia
adalah bersifat
majmuk.

Terdapat pelbagai
agama dan
kepercayaan.

Perbezaan agama
perlu dihormati.
7
samsudin.saad@iptho.edu.my
7
Agama membentuk nilai etika asas yang
berfungsi sebagai polisi sosial.

Institusi agama: pola yang tertubuh
mengenai kepercayaan dan tingkahlaku
yang berkait antara hubungan manusia
dengan kuasa supernatural.
8
samsudin.saad@iptho.edu.my
8
Agama Islam dan
agama-agama lain
9
samsudin.saad@iptho.edu.my
9
Islam bermaksud: Selamat, sejahtera, aman damai.
Asas kepada agama Islam ialah Tiada paksaan
dalam Islam, sesungguhnya telah jelas petunjuk
daripada kesesatan Al-Baqarah, ayat 256.
Huraian ayat:
I. Islam tidak memaksa dan tidak menerima orang
bukan Islam masuk Islam kerana paksaan.
II. Orang yang sudah Islam perlu patuh kepada
ketetapan-ketetapan yang telah ditentukan.
III. Setiap individu perlu memahami dan
mengetahui (berilmu) dalam memilih atau
menganut agama.
10
samsudin.saad@iptho.edu.my
10
11
samsudin.saad@iptho.edu.my
11
ISLAM
Islam: beserah, tunduk dan
patuh kepada Allah.

Nabi / Rasul: Muhammad
Abdullah.

Asal: Mekah, 622 M.

Kitab: Al-Quran.
12
samsudin.saad@iptho.edu.my
12
Asas kepada hubungan etnik dalam Islam.
Wahai umat manusia! Sesungguhnya kami telah
menciptakan kamu dari lelaki dan perempuan, dan
kami telah menjadikan kamu pelbagai bangsa dan
bersuku puak, supaya kamu berkenal-kenalan (dan
beramah mesra,kenal mengenali antara satu sama
lain).
Sesungguhnya semulia-mulia kamu di sisi Allah
ialah orang yang lebih taqwanya di antara kamu,
(bukan yang lebih keturunan dan bangsanya).
Sesungguhnya Allah Maha Mengetahui, lagi
mendalam pengetahuanNya (akan keadaan dan
amalan kamu).
Al-Hujurat, ayat 13.
13
samsudin.saad@iptho.edu.my
13
Prof. Keith L. Moore ialah profesor bidang Anatomi Universiti
Toronto dan pernah dianugerahkan J.C.B. Grand Award
tahun1984 (The Developing Human: Clinically Oriented
Embryology (Third Edition): Selama 3 tahun saya bekerjasama
dengan Jawatankuasa Embriologi di Universiti Abdul Aziz, Jeddah
bagi membantu mereka menginterpretasikan ayat-ayat Quran
dan Hadis yang berkaitan dengan kejadian manusia dan embrio
di dalam rahim.
Saya amat kagum dengan ketepatan ayat-ayat (Quran) yang
diturunkan pada abad ke 7 masihi ini dibandingkan dengan
penemuan-penemuan semasa, sedangkan ketika itu bidang sains
embriologi masih belum wujud. Selama ini saya tidak pernah
tahu isi-isi yang terdapat dalam Quran dan Sunnah.

14
samsudin.saad@iptho.edu.my
14
Islam: Agama Persekutuan
Peruntukan: Perkara 3 (1)

Ugama Islam ialah ugama bagi
Persekutuan; tetapi ugama-ugama lain
boleh diamalkan dengan aman dan
damai di mana-mana bahagian
Persekutuan.
15
samsudin.saad@iptho.edu.my
15
Rasional
Islam di pilih sebagai agama rasmi
Malaysia kerana telah bertapak lebih 500
tahun.

Walaupun Islam dianggap sebagai agama
rasmi, agama-agama lain boleh diamalkan
secara bebas dalam persekutuan Malaysia.
16
samsudin.saad@iptho.edu.my
16
Prof. Tan Sri Ahmad Ibrahim
Dengan adanya peruntukan
Perkara 3(1) iaitu, Islam ialah agama
rasmi bagi Persekutuan, maka
Malaysia boleh memperkenalkan
dirinya sebagai negara Islam.
17
samsudin.saad@iptho.edu.my
17
Peruntukan: Perkara 11 (4)

Undang-undang Negeri dan mengenai
Wilayah-wilayah Persekutuan Kuala
Lumpur, Labuan dan Putrajaya, undang-
undang Persekutuan boleh mengawal
atau menyekat pengembangan apa-apa
iktikad atau kepercayaan ugama antara
orang.
18
samsudin.saad@iptho.edu.my
18
Peruntukan: Perkara 12 (2)

... adalah sah bagi Persekutuan atau
sesuatu Negeri menubuhkan atau
menyenggara institusi-institusi Islam atau
mengadakan atau membantu dalam
mengadakan ajaran dalam ugama Islam
dan melakukan apa-apa perbelanjaan
sebagaimana yang diperlukan bagi
maksud itu.
19
samsudin.saad@iptho.edu.my
19
BUDDHA
Buddha: Yang bebas
daripada kejahilan.

Pengasas: Siddharta
Gautama Buddha.

Asal: Nepal, 563 SM.
20
samsudin.saad@iptho.edu.my
20
BUDDHA
bahasa Sanskrit bermaksud yang bebas dari
kejahilan (awaken one).
Pengasas : Siddharta Gautama Buddha.
Ajaran Empat Kebenaran Mulia mengenai alam :
1. Penderitaan
2. Penyebab Kepada Penderitaan
3. Penamatan Nafsu
4. Jalan Menuju Kebenaran
Lapan Jalan Murni.
21
samsudin.saad@iptho.edu.my
21
HINDU
Hindu = Sanatana Dharma:
Undang-undang Abadi.

India, 3500 SM.

Kitab: Rig Veda, Sama Veda,
Yajur Veda dan Atharva
Veda
22
samsudin.saad@iptho.edu.my
22
HINDU
Agama Hindu dikenali: Sanathana Dharma
yang bermaksud agama abadi.
Agama Hindu awal yang dirujuk sebagai
budaya Vedik dipercayai telah diamalkan sejak
tahun 3500 Sebelum Masihi.
Ajaran Hindu dirujuk kepada kitab Veda yang
empat iaitu, Rig, Sama, Yajur and Atharva.
Tiga dewa utama: Brahma, Vishnu dan Siva.
Konsep utama: Dharma, Samsara, Karma,
Mokhsa.
23
samsudin.saad@iptho.edu.my
23
KRISTIAN
Jesus Christ

Palestin, 6 SM

Kitab: Bible
i. Old Testament
ii. New Testament
24
samsudin.saad@iptho.edu.my
24
KRISTIAN
Pengasas agama kristian dikatakan Jesus Christ.
Kitab suci: Bible (old testament dan new
testament).
Empat prinsip utama:
1. Terdapat satu Tuhan yang mencipta seluruh
alam.
2. Berpegang kepada konsep triniti.
3. Ajaran Jesus hendaklah diikuti.
4. Setiap orang akan diadili oleh Tuhan berasaskan
tingkah lakunya di dunia.
25
samsudin.saad@iptho.edu.my
25
26
samsudin.saad@iptho.edu.my
26
Islam dan Hubungan Etnik
Islam melihat kepelbagaian etnik sebagai
kekuasaan atau keagungan Allah sebagai
Pencipta.
Surah al-Hujurat, 13.
Hadis: Jangan kamu hasad dengki, jangan
kamu khianat mengkhianati, jangan kamu
membuat konspirasi kejahatan dan
jadikanlah semua hamba Allah itu
bersaudara.
27
samsudin.saad@iptho.edu.my
27
LATAR BELAKANG
Islam Hadhari
diperkenalkan oleh
kerajaan Malaysia bagi
merangka pelbagai
agenda pembangunan
menerusi
keseimbangan fizikal
dan spritual (simetri).
28
samsudin.saad@iptho.edu.my
28
Berserah, tunduk dan patuh kepada Allah s.w.t
tuhan semesta alam; dilakukan dengan sukarela
dan bukan terpaksa.
Islam
Kemajuan dan peradaban. Keseimbangan
kemajuan fizikal dan spritual.
Hadhari
29
samsudin.saad@iptho.edu.my
29
ISLAM HADHARI
Penekanan kepada konsep kehidupan
yang cemerlang dan bermutu,
kehidupan yang seimbang,
pembangunan menjurus kepada
pembinaan peradaban serta memenuhi
tuntutan rohani dan jasmani.
30
samsudin.saad@iptho.edu.my
30
Makna Hadhari
Hadharah: kebandaran, bertamadun,
moden.
Hadharah, Tamadun, Madani.
Istilah-istilah yang menunjukkan situasi
hidup masyarakat.
Perbezaan antara tamadun menurut
perspektif Islam dengan Barat.
31
samsudin.saad@iptho.edu.my
31
Tujuan dan Pendekatan Islam Hadhari
1. Memperkasakan umat Islam agar dapat
menghadapi pelbagai cabaran semasa.
2. Pendekatan yang difikirkan sesuai bagi
sesebuah negara yang terdiri dari pelbagai
kaum, ras, agama dan keturunan.
3. Setiap golongan etnik perlu mendapat peluang
menikmati kemakmuran dan keamanan
negara.

32
samsudin.saad@iptho.edu.my
32
ISLAM HADHARI
Diperkenalkan oleh YAB, Perdana Menteri di
Perhimpunan Agung UMNO ke-55, 23 Sept
2003.
Satu pendekatan.
Pendekatan Islam Hadhari bertujuan menjana
kemajuan manusia untuk pembangunan
fizikal, spirital, pembangunan insan, ilmu.
Terdapat 10 prinsip.
33
samsudin.saad@iptho.edu.my
33
Prinsip
Islam Hadhari
Keimanan &
Ketakwaan kepada
Allah
Kerajaan Adil dan
Beramanah
Rakyat Berjiwa
Merdeka
Penguasaan Ilmu
Pengetahuan
Pembangunan
Ekonomi Seimbang
dan Komprehensif
Kehidupan Berkualiti
Pembelaan Hak
Kumpulan Minoriti
dan Wanita
Keutuhan Budaya
dan Moral
Pemuliharaan Alam
Semulajadi
Kekuatan Pertahanan
dan perpaduan
34
samsudin.saad@iptho.edu.my
34
(1) Keimanan dan Ketakwaan kepada Allah
Akidah umat Islam yang perlu
dijaga.

Al-Quran dan Sunnah sebagai
teras pegangan.

Kemantapan akidah merupakan
intipati pembangunan diri dan
negara.
35
samsudin.saad@iptho.edu.my
35
(2) Kerajaan Adil dan Beramanah
Menjalankan pemerintahan
tanpa diskriminasi
keturunan, etnik,
kedudukan, miskin kaya
atau perbezaan agama.

Mengamalkan integriti dan
nilai murni.
36
samsudin.saad@iptho.edu.my
36
(3) Rakyat Berjiwa Merdeka
Mengelakkan daripada
dijajah ekonomi, politik
dan sosial.

Penghayatan samangat
patriotisme.
37
samsudin.saad@iptho.edu.my
37
(4) Penguasaan Ilmu Pengetahuan
Penguasaan ilmu mampu
membina tamadun.

Boleh mencipta teknologi atau
bangsa dihormati.

Memandu pertumbuhan dan
pembangunan negara.
38
samsudin.saad@iptho.edu.my
38
(5) Pembangunan Ekonomi Seimbang dan
Komprehensif
Pertumbuhan ekonomi
pemangkin
pembangunan negara.

Kemakmuran ekonomi
harus dinikmati segenap
masyarakat.
39
samsudin.saad@iptho.edu.my
39
(6) Kehidupan Berkualiti
Taraf hidup yang baik,
sistem kekeluargaan
yang utuh dan sistem
masyarakat yang
harmoni.

Golongan miskin tidak
wajar dipinggirkan.
40
samsudin.saad@iptho.edu.my
40
(7) Pembelaan Hak Kumpulan Minoriti
dan Wanita
Semua rakyat adalah sama disisi
perundangan tanpa mengira
etnik atau gender.

Setiap etnik atau gender berhak
menikmati kemudahan dan
pembangunan.

Tiada sekatan di dalam
penglibatan pembangunan.
41
samsudin.saad@iptho.edu.my
41
(8) Keutuhan Budaya dan Moral
Menguatkan benteng
dan jatidiri rakyat
Malaysia.

Bebas daripada
permasalahan sosial.
42
samsudin.saad@iptho.edu.my
42
(9) Pemuliharaan Alam Semulajadi
Penerapan nilai murni dan
tanggungjawab terhadap alam sekitar.
43
samsudin.saad@iptho.edu.my
43
(10) Kekuatan Pertahanan dan
Perpaduan
Menjamin keselamatan,
keamanan dan
kesejahteraan rakyat.

Mengeratkan perpaduan.

Menangkis sebarang
pencerobohan.
44
samsudin.saad@iptho.edu.my
44
Ke arah membentuk masyarakat
Hadhari
Hidup dalam dunia global memerlukan
persediaan dan persiapan yang sewajarnya
daripada setiap individu dalam setiap aspek.
Globalisasi merupakan satu fenomena yang
membentuk wajah baru dunia.
Negara-negara membangun seperti Malaysia
perlu menangani cabaran globalisasi dalam
pelbagai dimensi hidup.
45
samsudin.saad@iptho.edu.my
45
Membentuk Masyarakat Hadhari
Negara perlu memantapkan kestabilan ekonomi,
politik, mengukuhkan ketahanan budaya dan
ikatan sosial dalam kalangan masyarakat yang
pelbagai.
Dalam masa yang sama perlu juga
memantapkan keutuhan moral dan akhlak
bangsa.
Maju dari sudut material, hancur dari aspek
akhlak dan moral menghancurkan atau
melumpukan negara sedikit demi sedikit.
46
samsudin.saad@iptho.edu.my
46
47
samsudin.saad@iptho.edu.my
47
Realiti kehidupan msyarakat kini dan kaitannya
dengan pendekatan Islam Hadhari serta hubungan
etnik.
1. Hikmah kejadian manusia terdiri dari kepelbagaian
bangsa, kaum serta keturunan.
2. Kepelbagaian tersebut bukan untuk bermusuhan
atau saling benci membenci antara satu kaum
dengan kaum yang lain.
3. Untuk kesejahteraan manusia memerlukan
kepada penguasaan ilmu.
4. Pembahagian ekonomi dan kekayaan perlu
diagihkan secara adil dan saksama.
48
samsudin.saad@iptho.edu.my
48
49
samsudin.saad@iptho.edu.my
49
Asas Hubungan dalam
Konteks Agama
50
samsudin.saad@iptho.edu.my
50
Wahai manusia sesungguhnya
Kami menciptakan kamu terdiri dari
lelaki dan wanita dan kami jadikan
kamu pelbagai bangsa dan bersuku
puak supaya kamu saling kenal
mengenali antara satu sama lain
Al-Quran, al-Hujrat : 13
51
samsudin.saad@iptho.edu.my
51
Asas-asas Hubungan Etnik dalam
konteks agama
Kehidupan berteraskan aqidah, syariah dan
akhlak Islam merupakan satu tuntutan dalam
pendekatan Islam Hadhari.
Prinsip-prinsip asas dalam setiap agama
berteraskan konsep spiritualiti masing-
masing.
Antara asas-asas hubungan etnik dalam
konteks agama ialah:
52
samsudin.saad@iptho.edu.my
52
1. Berkenal-kenalan
2. Persefahaman
3. Bekerjasama
4. Persaudaraan
5. Berkasih sayang
6. Saling menjamin
7. Menghormati
Asas
Hubungan
53
samsudin.saad@iptho.edu.my
53
Kemesraan
Berkomunikasi
Ziarah-menziarahi
Mengambil Berat
Menghormati Individu
Menghormati Jiran
Aplikasi
Kehidupan
54
samsudin.saad@iptho.edu.my
54
Tidur kurang dari 8 jam adalah baik
Bulan Ramadan mengajar kita agar memanfaatkan
masa dan tidur yang berkualiti. Kajian selama 6 tahun
melibatkan sejuta orang dewasa berumur 30-102
tahun menunjukkan mereka yang tidur 6-7 jam
secara purata setiap malam hidup lebih lama
berbanding mereka yang tidur melebihi 8 jam setiap
malam. Kajian mendapati mereka yang tidur 5 jam
setiap malam hidup lebih lama daripada mereka yang
tidur lebih daripada 8 jam. Penemuan ini disokong
oleh Institut Kesihatan Kebangsaan Amerika dan ia
dimuatkan dalam Archieves of General Psychiatry
bertarikh 15 Februari 2002.

55
samsudin.saad@iptho.edu.my
55
56
samsudin.saad@iptho.edu.my
56
Menangani
Perbezaan Agama
57
samsudin.saad@iptho.edu.my
57
(1) Mematuhi Prinsip Kebebasan Beragama
Tiap-tiap orang adalah berhak menganuti dan
mengamalkan ugamanya...
Al-Quran, al-Baqarah : 256
Tidak ada paksaan dalam agama (Islam)
Perlembagaan Persekutuan, Perkara 11(1)
58
samsudin.saad@iptho.edu.my
58
(2) Mengelakan Ekstremisme, Cauvanisme dan
Fanatisme
Ekstremisme: Melampaui batas keseimbangan apabila
mentafsir atau melaksanakan sesuatu peraturan.

Chauvanisme: Menganggap cara kumpulan atau etnik
adalah terbaik, fikiran orang lain mesti ditolak dan
ditentang.

Fanaticisme: Melaksanakan sesuatu pendekatan sendiri
tanpa memperduli pendapat orang lain atau membabi
buta.
59
samsudin.saad@iptho.edu.my
59
(3) Berdialog Secara Aman dan Bijaksana
Islam dan bukan Islam hendaklah sentiasa
berdialog dan berinteraksi antara satu sama
lain.

Menghormati perbezaan pendapat sebagai
fitrah.

Bersopan santun / berbudi bahasa dalam
berdialog.
60
samsudin.saad@iptho.edu.my
60
(4) Mencari Sifat Universal
Konsep satu kemanusian
sejagat demi kebaikan
bersama.

Contoh nilai moral sejagat:
baik hati, berhemah, berbudi,
benar, jujur, rajin, kerjasama,
semangat bermasyarakat.
61
samsudin.saad@iptho.edu.my
61
RUMUSAN ANDA BAGI
KULIAH HARI INI.
62
samsudin.saad@iptho.edu.my
62
Keharmonian masyarakat Malaysia.
Jabatan Perpaduan Negara: semangat kejiranan
dapat dipupuk berasaskan unsur-unsur berikut:
1. Sayang dan megah dengan kawasan atau tempat
tinggal.
2. mengangap diri sebagai sebahagian dari
masyarakat.
3. saling merasa bertanggungjawab terhadap
keharmonian.
4. saling bertemu dan tolong menolong antara jiran
tetangga.
63
samsudin.saad@iptho.edu.my
63
Kisah teladan / ikutan
Rasulullah s.a.w. menziarahi jirannya
non muslim (Yahudi) yang jatuh sakit,
walaupun jiran tersebut sentiasa
menyakiti hatinya.
Rasulullah s.a.w. bersabda, maksudnya:
Siapa yang beriman dengan Allah dan
hari akhirat maka hendaklah ia
memuliakan jirannya.

64
samsudin.saad@iptho.edu.my
64
Agama merupakan satu istitusi yang amat
penting dalam kehidupan masyarakat Malaysia.
Perkongsian harmoni atau co-existence, nilai-nilai
agama Islam dan nilai agama lain di Malaysia
mempunyai banyak persamaan dari segi nilai-
nilai sejagat yang diterima dan diamalkan.
Kemajuan material dan fizikal perlu
diseimbangkan dengan kemantapan serta
kemajuan rohani.
Pendekatan Islam hadhari dilihat amat sesuai
bagi tujuan memantapkan kemajuan kerohanian
masyarakat di Malaysia.
65
samsudin.saad@iptho.edu.my
65

Mencari sifat universal dalam agama bagi
mewujudkan keharmonian adalah perlu.

Islam sebagai agama rasmi dibenarkan
mengadakan dasar (Islam Hadhari) dan
peruntukan perbelanjaan untuk pembangunan
negara.

Islam bukan agama ritual semata-mata dan
mampu memenuhi tuntutan kehidupan
manusia yang bersifat majmuk di Malaysia.
66
samsudin.saad@iptho.edu.my
66
Lembaga Penyelidikan Undang-undang (2003).
Perlembagaan Persekutuan: (hingga 15hb Ogos
2003). Petaling Jaya: International Law Book
Services.

Shamsul Amri Baharuddin (2007). Modul Hubungan
Etnik. Shah Alam: Penerbit UiTM.

Zaid Ahmad,Ho Hui Ling, Sarjit Sing Gill dll (2006).
Hubungan Etnik di Malaysia. Shah Alam: Oxford
Fajar Sdn. Bhd.
BIBLIOGRAFI
67
samsudin.saad@iptho.edu.my
67