1

samsudin.saad@iptho.edu.my
SAMSUDIN BIN HAJI SAAD
PENSYARAH AKADEMIK
JABATAN KAJIAN SOSIAL (D14)
2
samsudin.saad@iptho.edu.my
Konsep Pluraliti dan Masyarakat
Pluralistik
Pembentukan Masyarakat Pluralistik
di Alam Melayu
Zaman Pluraliti
- Kesultanan Melayu Melaka
3
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGENALAN
4
samsudin.saad@iptho.edu.my
Kesultanan
Melayu
Melaka
1402-1511
Penjajahan
Portugis
1509-1641
Penjajahan
Belanda
1641-1824
Penjajahan
British
1826-1941
1946-1948
Penjajahan
Jepun
1941-1945
Kemerdekaan
1957
Pembentukan
Malaysia
1963
GARIS MASA MASYARAKAT MALAYSIA
5
samsudin.saad@iptho.edu.my
Definsi Pluraliti
Istilah yang digunakan untuk
merujuk kepada masyarakat pelbagai
bangsa di Alam Melayu sebelum
kehadiran penjajah yang terbentuk
melalui proses semulajadi tanpa
sebarang pemaksaan.
6
samsudin.saad@iptho.edu.my
Definsi Pluralistik
Istilah yang digunakan untuk
merujuk kepada masyarakat pelbagai
bangsa di Tanah Melayu selepas
kehadiran penjajah yang membawa
masuk pendatang dari China dan India
untuk kepentingan ekonomi.
7
samsudin.saad@iptho.edu.my
Dasar penjajah menyebabkan mereka gagal
berasimilasi dengan penduduk, alam sekitar
dan sistem sosial-politik-agama yang wujud
di Asia Tenggara.
Kesannya wujud kelompok - kelompok
masyarakat yang hidup terasing daripada
kelompok yang lain walaupun tinggal di
tempat yang sama (Masyarakat Majmuk)
8
samsudin.saad@iptho.edu.my
(Sebelum Penjajahan)
Pluraliti
Pluralistik
(Semasa & Selepas
Penjajahan)
Penjajahan menjadi
titik pemisah di
antara
pluraliti dan
pluralistik
9
samsudin.saad@iptho.edu.my
- Pluraliti alam Melayu boleh dikaji berdasarkan
pluraliti sosial dan alam sekitar.
- Pluraliti sosial dapat dilihat berdasarkan realiti
kehidupan masyarakat yang ada.
- Pluraliti alam sekitar merujuk kepada keadaan
alam sekitar dan muka bumi alam Melayu yang
begitu mudah berinteraksi dengan kawasan-
kawasan lain di dunia.
- Contoh:
Bunga raya dibawa dari kepulauan Pasifik.
Getah dibawa dari Brazil.
10
samsudin.saad@iptho.edu.my
LATAR BELAKANG
ALAM MELAYU
11
samsudin.saad@iptho.edu.my
i) Geografi: Semenanjung Tanah Melayu, Pulau
Borneo, Selatan Filipina, Gugusan
Kepulauan Maluku, Jawa dan Sumatera.
12
samsudin.saad@iptho.edu.my
ii) Rumpun Bangsa
Suku Asli: Jakun, Sakai, Senoi, Semelai, Seletar,
Kuala dll.
Jakun Semelai Seletar Kuala
13
samsudin.saad@iptho.edu.my
Melayu: Jawa, Banjar, Bugis, Minangkabau, Patani dll.
Jawa Bugis Minang
14
samsudin.saad@iptho.edu.my
iii) Bahasa
Bahasa Melayu : berasal daripada bahasa
Austronesia. Dikenali sebagai bahasa
Malay-Polinesia.
Bahasa Melayu berkembang menjadi 150
cabang bahasa lain mengikut suku di Kepulauan
Melayu.
Kedatangan Hindu memberi pengaruh bahasa
Sanskrit dalam Bahasa Melayu.
15
samsudin.saad@iptho.edu.my
iv) Kerajaan Tradisi Melayu
Sebelum kehadiran Islam
Hindu-Buddha : pemerintahan beraja.
Kerajaan Kedah Tua, Tun Sun, Chih Tu,
Langkasuka, Srivijaya dan Majapahit.
16
samsudin.saad@iptho.edu.my
PLURALITI
ALAM MELAYU
17
samsudin.saad@iptho.edu.my
Pluraliti Awal
Pluraliti semulajadi tanpa paksaan.
Tiada method perwilayahan negara.
Penekanan: Kehidupan sosial merupakan fenomena
sejagat dan tanpa sempadan.
Contoh: Hinduisme, Buddhisme, Arab Islam dan
Eropah (Portugis, Sepanyol, Belanda, British).
Implikasi: Kebudayaan pelbagai.
18
samsudin.saad@iptho.edu.my
Contoh 1
Di Jawa, seorang raja Hindu telah
menggunakan nama Arab yang melayani
pedagang Eropah.
Contoh 2
Di Champa, raja Melayu dan rakyatnya
beragama Hindu yang melayani pedagang
India, China dan Kepulauan Melayu.
19
samsudin.saad@iptho.edu.my
Faktor perdagangan : Alam Melayu menjadi
tempat persinggahan para pedagang dari
China dan India.
Abad 7 Masihi : kewujudan institusi
pengajian agama pada zaman kerajaan
Melayu Sri Vijaya menjadikan Alam Melayu
terkenal sebagai pusat pengajian dan
penyebaran ilmu pengetahuan.
Pembentukan Masyarakat Pluralistik Di
Alam Melayu
a. Hubungan Alam Melayu dengan China
dan India
20
samsudin.saad@iptho.edu.my
Hinduisme dan Buddhisme diterima baik dalam
kalangan pemerintah Alam Melayu sebelum
kedatangan Islam (menurut Syed Muhammad
Naguib Al-Attas).
Mitos Hinduisme mengukuhkan institusi raja di
Alam Melayu. Kebesaran raja-raja digambarkan
menerusi candi-candi yang didirikan.
Namun, Hinduisme dan Buddhisme tidak
memberikan kesan yang besar berbeza dengan
pengaruh Islam (Islam ada membincangkan
idea-idea besar seperti falsafah dan ketuhanan).
b. Zaman Hinduisme dan Buddhisme
21
samsudin.saad@iptho.edu.my
Sebelum kedatangan British, ilmu
pengetahuan di Alam Melayu
banyak berasaskan metafizik atau
alam ghaib (perdukunan dan
perbomohan).
Penjelmaan Material dan Non-Material
Kedatangan British mengubah
kepada epistemologi fizikal yang
bersifat rasional saintifik
(pembuktian material menerusi panca indera / kaedah
saintifik). Kesannya muncul pelbagai ilmu dan institusi moden,
pengenalan kepada ekonomi kapitalis yang berorientasikan
pasaran dan birokrasi politik. Kesemua ini kemudiannya dikenali
sebagai ilmu kolonial.
22
samsudin.saad@iptho.edu.my
Institusi kesultanan : Hindu dan Islam mengukuhkan
kedudukan raja.
Pegawai istana : Terdiri daripada campuran Melayu
tempatan dengan bangsa asing.
Perkahwinan campur : Sultan Melaka dengan anak
pemerintah China
(Puteri Hang Li Po).
KEMUNCAK PLURALITI :
KESULTANAN MELAYU MELAKA
i) Pemerintahan
23
samsudin.saad@iptho.edu.my
Pusat perdagangan dunia : China, India,
Timur Tengah, Asia Timur dan Kepulauan
Melayu.
Sistem pemerintahan terbuka dan
pentadbiran pelabuhan yang cekap.
Bahasa Melayu menjadi Lingua-franca
perdagangan.
ii) Perdagangan
24
samsudin.saad@iptho.edu.my
Pusat pengajian dan penyebaran Islam :
tumpuan pendakwah Islam Kepulauan
Melayu.
Undang-undang Melaka berasaskan Islam
(Hukum Kanun Melaka dan Undang-
undang Laut Melaka).
Undang-undang Melaka menjamin
keselamatan masyarakat dan pedagang.
iii) Agama Islam
25
samsudin.saad@iptho.edu.my
Kota multi-budaya : setiap budaya mempunyai
tempat masing-masing.
Pedagang Arab, Cina, India dan lain-lain telah
berasimilasi / berinteraksi aktif dengan
penduduk tempatan.
Wujud kategori masyarakat baru :
- Cina + Melayu = Baba Nyonya
- Portugis + Melayu = Serani
- Arab + Melayu = Syed / Syarifah
- India + Melayu = Mamak
iv) Kebudayaan
26
samsudin.saad@iptho.edu.my
RUMUSAN
27
samsudin.saad@iptho.edu.my
Latar Belakang Pluraliti Masyarakat Alam Melayu
Penghijrahan Intrawilayah
Sebelum Zaman Kesultanan
Melayu Melaka
Penghijrahan Semasa Zaman
Kesultanan Melayu Melaka
Proses Asimilasi antara
Golongan Imigran dengan
Masyarakat Tempatan
Pluraliti Masyarakat di Sabah
dan Sarawak
Kerajaan Maritim pada era
Zaman Perdagangan
Kedatangan Pedagang Arab,
Parsi, China, India dan Eropah
Kegiatan Perdagangan dan
Perkahwinan
Penyerapan Budaya
Masyarakat Tempatan
Pembentukan Masyarakat Baharu
Masyarakat Bumiputera di Sabah
Masyarakat Bumiputera di Sarawak
Kedatangan Golongan Imigran
ke Sabah dan Sarawak
28
samsudin.saad@iptho.edu.my
Masyarakat majmuk
(pluraliti) diasaskan secara
semulajadi dan tanpa paksaan. Ia
berlaku kerana tiada method
perwilayahan negara.
Masyarakat majmuk
(pluralistik) wujud rentetan dasar
penjajahan oleh kuasa
imperialisme.
29
samsudin.saad@iptho.edu.my
Perbezaan antara
masyarakat pluraliti dan pluralistik
Masyarakat pluraliti Masyarakat pluralistik
Masyarakat pelbagai bangsa
Terbentuk melalui proses
semula jadi.
Tanpa paksaan
Berasimilasi dengan
penduduk tempatan
Masyarakat pelbagai bangsa
Terbentuk selepas
kedatangan barat
Dibawa oleh penjajah Barat
Gagal berasimilasi dengan
penduduk tempatan
Hidup dalam kelompok yang
terasing dengan kelompok
lain
30
samsudin.saad@iptho.edu.my
BIBLIOGRAFI
Azmah Abdul Manaf (2001). Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia.
Kuala Lumpur : Utusan Publications.
Danny, Wong Tze Ken (2004). Historical Sabah : Community and
Society. Kota Kinabalu : Natural History Publications (Borneo)
Nazaruddin Mohd Jali, Marof Redzuan, Asnarulkhadi Abu Samah dan
Ismail Mohd Rashid (2005). Pengajian Malaysia. Selangor:
Prentice Hall.
Samuel S. Dhoraisingam (2006). Peranakan Indian of Singapore and
Melaka : Indian Babas and Nyonyas-Chitty Melaka. Singapore :
Institute of Southeast Asian Studies.
Sarjit S. Gill & Lee Yok Fee (Editor) (2008). Masyarakat & Kepelbagaian
Sosial di Malaysia. Serdang : Penerbit Universiti Putra Malaysia.
Shamsul Amri Baharuddin (2007). Modul Hubungan Etnik. Shah
Alam: Universiti Teknologi MARA.
31
samsudin.saad@iptho.edu.my