1

samsudin.saad@iptho.edu.my
SAMSUDIN BIN HAJI SAAD
PENSYARAH AKADEMIK
JABATAN KAJIAN SOSIAL (D14)
2
samsudin.saad@iptho.edu.my
A. KONSEP BUDAYA
Kebendaan
Bukan Kebendaan
Ciri-ciri Budaya
B. KONSEP PERPADUAN
DAN INTEGRASI
Segregasi, akomodasi,
akulturasi, asimilasi dan
amalgamasi
3
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGENALAN
4
samsudin.saad@iptho.edu.my
PREJUDIS + ETNOCENTRISME dll
BERPADU !!! BAGAIMANA ???
MASYARAKAT MAJMUK
(Melayu + Cina + India + Peribumi)
PELBAGAI BUDAYA
5
samsudin.saad@iptho.edu.my
Terdapat pelbagai jenis manusia.
Mereka bercampur tetapi tidak
bersatu.
Mereka hidup berdekatan tetapi
terpisah.
Mereka bertemu di pasar raya.
Pembahagian tenaga buruh yang
berdasarkan garis perkauman.
J.S Furnival,1948
6
samsudin.saad@iptho.edu.my
Konflik mudah berlaku dalam masyarakat majmuk kerana:
Kepelbagaian kebudayaan.
Perbezaan tempat tinggal dan pekerjaan.
Prasangka yang tebal dan tiada hubungan akrab.
Kecenderungan mengekalkan identiti tersendiri.
Penguasaan dalam bidang-bidang tertentu.
Bilangan masyarakat majoriti dan minoriti yang hampir
sama.
7
samsudin.saad@iptho.edu.my
Tiada konsensus nilai.
Wujud konflik antara kelompok.
Saling bergantungan dalam
ekonomi sebagai dasar intergrasi
sosial.
Dominasi politik oleh satu
golongan tertentu.
Van den Berghe, 1974
8
samsudin.saad@iptho.edu.my
Edward B. Tylor, 1871
Kebudayaan merupakan suatu keseluruhan
yang kompleks mengandungi pengetahuan,
kepercayaan, kesenian, tatasusila, undang-
undang, moral, adat resam dan kebolehan
serta kebiasaan lain-lain yang diperolehi
oleh manusia sebagai ahli sesebuah
masyarakat.
9
samsudin.saad@iptho.edu.my
Apa jua yang kita fikir, buat dan punyai
dalam kehidupan merangkumi semua
bidang kehidupan baik pengetahuan,
kepercayaan, teknologi, sains,
kesenian, undang-undang, etika, adat-
istiadat dan apa jua cara hidup kita
yang merupakan penglahiran daripada
apa yang diwarisi daripada masyarakat.
Abd. Aziz Deraman, 1992
10
samsudin.saad@iptho.edu.my
KONSEP BUDAYA
11
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGERTIAN BUDAYA
Perkataan Budaya berasal daripada
cantuman perkataan Sanskrit dan
Melayu, iaitu budhi dan daya.
Perkataan budhi yang dipinjam
daripada bahasa Sanskrit bererti
kecergasan fikiran dan akal.
12
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGERTIAN BUDAYA
Perkataan daya pula ialah perkataan
Melayu Polynesia yang bermakna
kekuatan kuasa, tenaga dan pengaruh.
Jika dicantumkan kedua-dua perkataan
tersebut, budaya membawa maksud
tenaga fikiran, usaha, rohani atau kuasa
menggerakkan jiwa.
Nik Safiah Haji Abdul Karim, 1963
13
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGERTIAN BUDAYA
Dictionary of Philosophy (1996)
memberikan maksud budaya sebagai :
the way of life of a people, including
their attitudes, values, beliefs, arts,
sciences, modes of perception, and
habits of thought and activity. Cultural
features of forms of life are learned but
are often too pervasice to be readily
noticed from within.
14
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGERTIAN BUDAYA
Kamus Dewan (2005) mendefinisikan :
Budaya sebagai kemajuan fikiran, akal
budi (cara berfikir), berkelakuan dan
sebagainya.
15
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGERTIAN BUDAYA
Tegasnya, budaya boleh didefinisikan
sebagai suatu cara hidup yang
diamalkan oleh kumpulan tertentu dan
meliputi sistem sosial, susunan
organisasi ekonomi, politik, agama,
kepercayaan, adat resam, sikap dan
nilai.
16
samsudin.saad@iptho.edu.my
BUDAYA
(Artifek)
Bukan Kebendaan
Kebendaan
(Mantifek)
Dapat dilihat / dipegang
Cepat Berubah
Lebih Mempengaruhi
Ada Harga
Tidak dapat dilihat / dipegang
Lambat Berubah
Kurang Mempengaruhi
Tiada Harga
Perlukan RM Bagi
Mendapatkannya
Tidak Perlukan RM Bagi
Mendapatkannya
17
samsudin.saad@iptho.edu.my
Budaya Kebendaan ialah peralatan dan
kelengkapan kehidupan hidup seperti
rumah, kereta, perahu, senjata dan
sebagainya.
Contohnya, orang Melayu mempunyai
rumah yang reka bentuknya berbeza
dengan orang Inggeris atau orang
Eskimo.
18
samsudin.saad@iptho.edu.my
Budaya Bukan Kebendaan ialah
kepercayaan , adat istiadat dan undang-
undang.
Setiap masyarakat mempunyai adat
istiadat yang tersendiri dalam menjalani
kehidupan. Contohnya, adat
perkhawinan, bahasa, amalan hidup dan
adat resam.
19
samsudin.saad@iptho.edu.my
Terdapat 2 peranan utama bagi
pembentukan sesuatu budaya :
1. Membina imej negara ke arah
mewujudkan keperibadian serta
identiti.
2. Memupuk kesedaran kebangsaan dan
kenegaraan bercirikan kerohanian,
kemanusiaan, spiritual dan mental.
20
samsudin.saad@iptho.edu.my
Ringkasnya :
1. Budaya memberikan identiti kepada
sesuatu kelompok dalam aspek cara
pengendalian hidup.
2. Budaya diwarisi daripada satu
keturunan kepada satu keturunan.
21
samsudin.saad@iptho.edu.my
Menurut Taib Osman, 1988 :
Oleh itu, budaya dikatakan sebagai satu
himpunan kelengkapan intelektual dan
kebendaan yang dapat memenuhi
kehendak biologi dan kemasyarakatan
serta dapat menyesuaikannya dengan
keadaan sekeliling.
22
samsudin.saad@iptho.edu.my
SIMBOLIK
BERPOLA &
BERSTRUKTUR
LAMBANG
& SLOGAN
DIKONGSI
DINAMIK&
DIPERBAIKI
UNIVERSAL
MEMBERI
KESAN
DIWARISI
PANDANGAN
DUNIA
DIPELAJARI
CIRI-CIRI
BUDAYA
23
samsudin.saad@iptho.edu.my
Menurut A. Aziz Deraman, 2001 :
Manusia itu sendiri membentuk budaya
dan perkembangan budaya akan
mengikut perkembangan masyarakat itu
sendiri.
24
samsudin.saad@iptho.edu.my
Apakah hubungan budaya
dengan perpaduan dan integrasi ?
25
samsudin.saad@iptho.edu.my
Budaya boleh menguatkan perpaduan
di dalam hubungan etnik dengan
menjadikan kumpulan berkenaan
terikat dengan kepentingan bersama.
26
samsudin.saad@iptho.edu.my
ITEM CONTOH
Fikiran Negaraku, Tanah airku
Pakaian Sari, Kebaya, Cheong
Sam
Istiadat Persandingan (Melayu +
India)
Makanan Nasi lemak, roti canai,
satay
27
samsudin.saad@iptho.edu.my
KONSEP PERPADUAN :
Satu proses yang menyatupadukan
seluruh masyarakat dan negara supaya
setiap anggota masyarakat dapat
membentuk satu identiti dan nilai
bersama serta perasaan cinta dan
banggakan tanah air.
28
samsudin.saad@iptho.edu.my
KONSEP INTEGRASI :
Satu proses bagi mewujudkan satu
identiti nasional dalam kalangan yang
terpisah dari segi kebudayaan, sosial
dan lokasi dalam sesebuah unit politik.
Ahmad Haji Kambar, 1987
29
samsudin.saad@iptho.edu.my
NAZARUDDIN MOHD JALI et. al., 2005
Proses penyatuan kelompok-
kelompok yang berbeza latar
belakang, menjadi satu entiti yang
terikat oleh norma dan nilai serta
kepentingan bersama.
30
samsudin.saad@iptho.edu.my
Pelaksanaan proses bagi mewujudkan
Identiti nasional dalam kalangan
Kumpulan yang terpisah dari segi
kebudayaan, sosial dan lokasi.
MARDIANA NORDIN & HASNAH HUSSIIN, 2003.
31
samsudin.saad@iptho.edu.my
UNSUR INTEGRASI WILAYAH :
Bertujuan mengurangkan jurang
perbezaan pembangunan ekonomi dan
sosial antara wilayah yang maju dengan
yang mundur.
Di Malaysia, tumpuan antara Malaysia
Barat dengan Malaysia Timur dan Pantai
Timur Semenanjung Malaysia dengan
Pantai Barat Semenanjung Malaysia.
32
samsudin.saad@iptho.edu.my
UNSUR INTEGRASI EKONOMI :
Usaha-usaha untuk mengurangkan
jurang perbezaan ekonomi antara
kumpulan etnik.
UNSUR INTEGRASI KEBUDAYAAN :
Melibatkan usaha membentuk satu
kebudayaan kebangsaan.
33
samsudin.saad@iptho.edu.my
UNSUR INTEGRASI SOSIAL :
Merangkumi usaha - usaha
menyatupadukan rakyat melalui
program sosial seperti sukan,
pendidikan, perumahan dan kesihatan.
UNSUR INTEGRASI POLITIK :
Merangkumi usaha-usaha menyatukan
rakyat melalui kerjasama dan
pembahagian kuasa politik.
34
samsudin.saad@iptho.edu.my
UNSUR INTEGRASI PENDIDIKAN :
Bertujuan untuk mewujudkan satu
sistem pendidikan yang bercorak
kebangsaan dan sempurna dari segi
intelek, jasmani dan rohani.
Menurut Ting Chew Peh (1987),
Integrasi ialah suatu proses yang amat
kompleks.
35
samsudin.saad@iptho.edu.my
Asimilasi Segregasi Amalgamasi Akulturasi
INTEGRASI
Integrasi
Rendah
Integrasi
Tinggi
Sumber: Nazaruddin Mohd Jali et. al., 2005
Akomodasi
36
samsudin.saad@iptho.edu.my
SEGRERASI (SEGREGATION)
Sumber: Syamsul Amri Baharuddin, 2007
Pemisahan / pengasingan antara etnik.
De Jure (didasari undang-undang):
Dasar Apartheid 1948-1994
De Facto (tidak didasari undang-undang):
Pengasingan tempat tinggal, sistem
persekolahan, pengangkutan, kemudahan
awam.
37
samsudin.saad@iptho.edu.my
Contoh Kes
38
samsudin.saad@iptho.edu.my
Proses mempertahankan budaya masing-masing.
Setiap etnik mempunyai hak terhadap warisan.
Bebas mengamalkan budaya masing-masing.
Menyedari dan menghormati budaya etnik lain.
Perbezaan kebudayaan adalah lazim dan tidak dapat
dielakkan.
A + B + C = A + B + C
Sumber: Syamsul Amri Baharuddin, 2007
AKOMODASI (ACCOMMODATION)
39
samsudin.saad@iptho.edu.my
Peminjaman dan penerimaan unsur
kebudayaan dalam kalangan kelompok lain.
Biasanya, kelompok minoriti mempelajari dari
kelompok dominan.
Unsur kebudayaan asing akhirnya diterima
dan diolah ke dalam kebudayaan sendiri.
Tidak menyebabkan kehilangan identiti asal
kelompok menerima.
Ai + B + C = Ai + Bi + Ci
AKULTURASI (ACCULTURATION)
Sumber: Husain Mahmood, 1996
40
samsudin.saad@iptho.edu.my
xxx
yyy
A B
xxx
yyy
xxx
A B
PROSES IMPLIKASI
Kelompok B telah menerima
unsur kebudayaan dari Kelompok
A. Kelompok B tidak hilang
identiti.
Kelompok B (minoriti) telah meminjam
dan mengolah unsur kebudayaan
dari Kelompok A (majoriti).
Ubahsuai: Husain Mahmood, 1996
41
samsudin.saad@iptho.edu.my
Apakah kelompok majoriti tidak
terpengaruh dengan kebudayaan
minoriti ?
42
samsudin.saad@iptho.edu.my
Contoh Kes
Angpow Roti Canai Songkok
43
samsudin.saad@iptho.edu.my
Angpow adalah kebudayaan Cina yang telah
meresap ke budaya Melayu semasa Aidilfitri untuk
tujuan pemberian wang.
Memakai songkok adalah kebudayaan India
yang telah meresap ke budaya Melayu.
Masakan kari, bagaimana ??? Roti canai ???
Sari ? Cheong Sam...
44
samsudin.saad@iptho.edu.my
Asimilasi (Assimilation)
Proses penyerapan budaya.
Cara hidup atau kebudayaan sesuatu masyarakat
(biasanya migran dan minoriti) telah diserap oleh
kebudayaan dominan tanpa membawa perubahan
kebudayaan yang menyerap.
Kelompok B dan C akan kehilangan budaya, bahasa
dan agama masing-masing dan akan mengamalkan
budaya, bahasa dan agama kelompok A.
A + B + C = A
Sumber: Mardiana Nordin & Hasnah Hussiin, 2003
45
samsudin.saad@iptho.edu.my
A
B
A
Kelompok B terserap ke dalam
Kelompok A
B
Kelompok B bercantum dan
Beridentiti Kelompok A
PROSES IMPLIKASI
Sumber: Husain Mahmood, 1996
46
samsudin.saad@iptho.edu.my
CONTOH: ASIMILASI
MELAYU
JAWA
MINANGKABAU
BUGIS
BOYAN
47
samsudin.saad@iptho.edu.my
KAJIAN KES
Jumlah penduduk: 567.
Pecahan: 332 (Cina), 233 (Melayu).
Dapatan: Wujud persamaan meliputi sebahagian
daripada pakaian, penggunaan BM ke dalam
bahasa Tionghua, makanan, pendidikan,
perumahan, kepimpinan dan politik.
Kg. Mata Ayer, Machang, Kelantan
Hanapi Dollah, 1983
48
samsudin.saad@iptho.edu.my
Bugis Jawa Minang
49
samsudin.saad@iptho.edu.my
AMALGAMASI (AMALGAMATION)
Percampuran budaya mewujudkan budaya baru.
Jenis 1: Percantuman budaya sahaja.
Contoh 1: Masyarakat Portugis (Melaka).
Kaedah 1: Budaya Portugis + Budaya Melayu
Implikasi 1: Percantuman 2 budaya
menghasilkan budaya baru.
A + B + C = D
Sumber: Syamsul Amri Baharuddin, 2007
50
samsudin.saad@iptho.edu.my
Percampuran budaya mewujudkan budaya baru.
Jenis 2: Perkahwinan campur.
Contoh 2: Masyarakat Baba Nyonya (Melaka)
Kaedah 2: Cina + Melayu = Baba Nyonya
Implikasi 2: Perkahwinan campur melahirkan
kelompok baru yang mempunyai
budaya baru.
Sumber: Jayum Jawan, 1997
51
samsudin.saad@iptho.edu.my
CONTOH: AMALGAMASI
(PERKAHWINAN CAMPUR)
BUDAYA BARU ASAL LOKASI
Baba Nyonya Cina + Melayu Melaka
Serani Portugis + Melayu Melaka, Pulau Pinang
Mamak / Peranakan India + Melayu Pulau Pinang
52
samsudin.saad@iptho.edu.my
ISU
&
PERSOALAN
53
samsudin.saad@iptho.edu.my
Mengapa 13 Mei 1969 terjadi?
Apakah ikhtibar yang boleh dipelajari?
54
samsudin.saad@iptho.edu.my
Bagaimana integrasi diaplikasikan dalam budaya,
pendidikan, wilayah, ekonomi, politik dan sosial?
55
samsudin.saad@iptho.edu.my
Apakah cara untuk melibatkan Orang
Asli dan Bumiputera dalam
pembangunan?
56
samsudin.saad@iptho.edu.my
RUMUSAN
57
samsudin.saad@iptho.edu.my
Perpaduan merupakan cabaran besar
kerana kejayaan mewujudkan
perpaduan akan menjamin keharmonian
sosial, kestabilan politik dan
pertumbuhan ekonomi.
Malaysia merupakan sebuah negara
majmuk yang berjaya mewujudkan
perpaduan nasional kerana sikap
kesederhanaan, bertolak ansur dan
bekerjasama terhadap kepelbagaian.
Perpaduan dalam kepelbagaian (unity in diversity)
58
samsudin.saad@iptho.edu.my
Perpaduan merupakan
cabaran besar kerana
kejayaan mewujudkan
perpaduan akan
menjamin
keharmonian sosial,
kestabilan politik dan
pertumbuhan ekonomi.
59
samsudin.saad@iptho.edu.my
Malaysia merupakan
sebuah negara majmuk
yang berjaya
mewujudkan perpaduan
nasional kerana sikap
kesederhanaan,
bertolak ansur dan
bekerjasama terhadap
kepelbagaian.
Perpaduan dalam kepelbagaian (unity in diversity)
60
samsudin.saad@iptho.edu.my
BIBLIOGRAFI
Husain Mahmood (1996). Masyarakat Malaysia yang
Dinamik. Skudai: Universiti Teknologi Malaysia.
Jayum A. Jawan (1997). Kenegaraan Malaysia. Serdang:
Penerbit Universiti Putra Malaysia.
Mardianah Nordin dan Hasnah Hussiin (2003). Pengajian
Malaysia. Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti.
Nazaruddin Mohd Jali, Marof Redzuan, Asnarulkhadi
Abu Samah dan Ismail Mohd Rashid (2005). Pengajian
Malaysia. Selangor: Prentice Hall.
Ting Chew Peh (1985). Konsep Asas Sosiologi. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa & Pustaka dan Kementerian
Pelajaran Malaysia.
Zaid Ahmad (2010). Hubungan Etnik di Malaysia.
Selangor: Oxford Fajar Sdn. Bhd.
61
samsudin.saad@iptho.edu.my