1

samsudin.saad@iptho.edu.my
SAMSUDIN BIN HAJI SAAD
PENSYARAH AKADEMIK
JABATAN KAJIAN SOSIAL (D14)
2
samsudin.saad@iptho.edu.my
Hubungan Etnik di Malaysia
Latar Belakang
Pengenalan
Pengajaran daripada peristiwa 13 Mei 1969
Kepentingan Hubungan Etnik
Konsep-Konsep Asas Hubungan Etnik
Konsep Masyarakat
Etnik, Etnisiti dan Etnosentrisme
Ras, Rasisme, Prejudis, Stereotaip dan
Diskriminasi
3
samsudin.saad@iptho.edu.my
PENGENALAN
4
samsudin.saad@iptho.edu.my
- Malaysia telah berjaya keluar daripada
kumpulan negara mundur kepada negara
sedang membangun dan kini menuju ke arah
status negara maju (cita-cita dalam Wawasan
2020).
- Malaysia pernah melalui pelbagai peristiwa
pahit yang menjejaskan hubungan etnik sejak
zaman penjajahan sehingga selepas merdeka
(Peristiwa 13 Mei 1969)
5
samsudin.saad@iptho.edu.my
- Daripada pengalaman pahit tersebut, pengajaran
penting yang diperoleh ialah:
1. Kemajuan ekonomi sahaja tidak lengkap
sekiranya tidak disertai kestabilan politik.
2. Kestabilan politik sahaja tidak memadai tanpa
pembangunan ekonomi yang seimbang.
3. Pembangunan ekonomi dan kestabilan politik
perlu berjalan dengan lancar dan seimbang
agar tidak wujud kepincangan sehingga
menimbulkan konflik.
6
samsudin.saad@iptho.edu.my
Keseimbangan : melibatkan agihan habuan ekonomi
yang saksama & perkongsian kuasa pemerintahan
yang matang.
Persoalannya
1. Apakah faktor yang boleh membawa
keseimbangan?
2. Apakah perkara yang perlu dipertahankan atau
dipelihara untuk menjamin keseimbangan
secara berterusan?
Usaha berterusan untuk memupuk dan mengekalkan
hubungan etnik yang harmonis
7
samsudin.saad@iptho.edu.my
KEPENTINGAN MEMAHAMI HUBUNGAN ETNIK
1. Malaysia merupakan sebuah negara berbilang
kaum yang pernah menghadapi konflik etnik.
2. Hubungan etnik berkait rapat dengan seluruh
struktur sosial masyarakat dan memberi
pemahaman tentang darjah pluralisme sosial
dan kebudayaan, punca konflik serta sejauh
mana struktur masyarakat bersifat kolonial.
3. Hubungan etnik mencerminkan perkembangan
sejarah dan kemampuan sosioekonomi
sesebuah negara.
8
samsudin.saad@iptho.edu.my
4. Hubungan etnik mencerminkan darjah dan
sumber ketegangan sosial dalam sesebuah
masyarakat.
5. Melalui hubungan etnik juga dapat difahami isu
prasangka dan diskriminasi di sesebuah negara
serta gambaran peranan faktor personaliti dalam
menentukan tingkah laku ahli masyarakat.
6. Hubungan etnik penting dalam memahami kesan
perindustrian di sesebuah negara (kesan
perindustrian dan perubahan sosial).
7. Hubungan etnik mempengaruhi dasar sosial dan
perancangan sosial sesebuah negara.
9
samsudin.saad@iptho.edu.my
Usaha-usaha Ke Arah Memupuk Perpaduan
Nasional
- Penubuhan Jabatan Perpaduan Negara (kini
Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi
Nasional /JPNIN).
- Pengenalan Rukun Negara (ideologi
kebangsaan).
- DEB, Dsr Pendidikan Kebangsaan, Dasar
Kebudayaan Kebangsaan.
- Gabungan parti-parti politik (Barisan Nasional)
10
samsudin.saad@iptho.edu.my
- Integrasi antara wilayah (antara bandar
dengan luar bandar) dan antara Semenanjung
Malaysia dengan Sabah & Sarawak.
- Usaha kerajaan (top-down) sahaja tidak
memadai tetapi mesti digenapkan dengan
usahayang berbentuk (bottom-up)
menerusi kerjasama & sumbangan daripada
sektor swasta, sektor komuniti dan semua
parti politik.
11
samsudin.saad@iptho.edu.my
Keharmonian Hubungan Etnik di Malaysia
tidak bergantung semata-mata kepada keadaan
berbaik-baik antara pelbagai kumpulan etnik
tetapi juga antara kumpulan kelas sosial yang
berbeza (pekerja / kelas menengah / golongan
yang kaya daripada pelbagai kumpulan).
Hubungan Etnik merupakan satu ciri penting
yang mencorakkan sistem sosial Malaysia
walaupun tahap perpaduan nasional di negara
kita sukar diukur, namun negara luar melihat
Malaysia sebagai negara yang berjaya
mewujudkan Hubungan Etnik yang harmonis.
12
samsudin.saad@iptho.edu.my
KONSEP ASAS HUBUNGAN ETNIK
1. Ras, Etnik dan Bangsa
2. Masyarakat dan
Masyarakat Majmuk
3. Cabaran Hubungan Etnik
13
samsudin.saad@iptho.edu.my
Rosyam Noor Brad Pitt Will Smith
Siti Nurhaliza Jennifer Hudson Kate Bosworth
Apakah
perbezaan
mereka?
14
samsudin.saad@iptho.edu.my
Ukuran perbezaan di antara kelompok
berdasarkan perbezaan fizikal.
Kumpulan manusia yang dicirikan oleh
penumpuan gen tertentu.
Contoh: Perbezaan warna kulit, rambut,
mata, hidung dll.
RAS
15
samsudin.saad@iptho.edu.my
CAUCASOID
NEGROID
MONGOLOID AMERICAN
INDIAN
AUSTROLOID
HOMO-SAPIENS
RAS
16
samsudin.saad@iptho.edu.my
CAUCASOID
ORANG-ORANG
EROPAH PUTIH
Kulit
Putih
Hidung
Mancung
Bibir
Nipis
Mata
Besar
Rambut
Lurus
Tinggi
17
samsudin.saad@iptho.edu.my
NEGROID
ORANG-ORANG
NEGRO HITAM
Kaki Kurus
Kulit Hitam
Bibir Tebal Mata Besar
Rambut Kerinting
Tinggi
18
samsudin.saad@iptho.edu.my
NEGROID
ORANG-ORANG
NEGRO HITAM
Kaki Kurus
Kulit Hitam
Bibir Tebal Mata Besar
Rambut
Kerinting
Tinggi
19
samsudin.saad@iptho.edu.my
MONGOLOID
ORANG-ORANG
ASIA KUNING
Badan
Kecil
Kulit Berwarna
Hidung kurang
mancung
Mata agak
kecil
Rambut Lurus
atau Kerinting
20
samsudin.saad@iptho.edu.my
MONGOLOID
ORANG-ORANG
ASIA KUNING
Badan Kecil Kulit Berwarna
Hidung Kurang
Mancung
Mata agak Kecil
Rambut Lurus /
Kerinting
21
samsudin.saad@iptho.edu.my
AUSTROLOID
ORANG ASLI AUSTRALIA
KELABU
Kulit kelabu Mata besar
Rambut kerinting Hidung besar
22
samsudin.saad@iptho.edu.my
AMERICAN INDIAN
ORANG ASLI
AMERIKA MERAH
Kulit Merah Bentuk Muka Bersegi
Mata Besar
Rambut Lurus Hidung Sederhana
23
samsudin.saad@iptho.edu.my
AMERICAN INDIAN
ORANG ASLI AMERIKA
RED INDIAN
Kulit merah
Bentuk muka
bersegi
Mata Besar
Rambut lurus
Hidung
sederhana
24
samsudin.saad@iptho.edu.my
Adakah pengkelasan ras
ini sesuatu yang jitu ?
25
samsudin.saad@iptho.edu.my
ETNIK
Dikenali juga sebagai kaum.
Wujud disebabkan perbezaan budaya.
Budaya: Keseluruhan cara berfikir dan cara
bertindak termasuklah sistem politik,
kepercayaan, agama, bahasa, adat resam
dan lain-lain.
26
samsudin.saad@iptho.edu.my
CAUCASOID
NEGROID
MONGOLOID
English
Irish
Scottish
Welsh
Canadian
African
Somalis
Congas
Ethiopians
Nubians
Melayu
China
India
Arab
Vietnam
RAS VS ETNIK
27
samsudin.saad@iptho.edu.my
MELAYU
INDIA THAI
CINA
LAIN-
LAIN
ETNIK: MONGOLOID
28
samsudin.saad@iptho.edu.my
SUB-ETNIK
MINANG
MELAYU
BUGIS
BANJAR
JAWA
BOYAN HAILAM
CINA
HAINAN
HAKKA
HOKIEN
TEOCHEW
INDIA
SIKH TAMIL TELUGU MALAYANI
29
samsudin.saad@iptho.edu.my
SUB-ETNIK
MINANG
MELAYU
BUGIS
BANJAR
JAWA
LAIN-
LAIN
30
samsudin.saad@iptho.edu.my
BANGSA
Sekumpulan orang yang mempunyai
ciri-ciri kebudayaan, nilai dan
aspirasi yang sama
(Kamus Dewan, 1999)
31
samsudin.saad@iptho.edu.my
MASYARAKAT DAN
MASYARAKAT MAJMUK
32
samsudin.saad@iptho.edu.my
(De Fleur, 1974)
Sebuah pola yang sangat kompleks
mengenai organisasi sosial, di mana ahli-
ahlinya saling bergantung dan terdapat
garis panduan bagi semua bidang
tingkahlaku sosial
MASYARAKAT
33
samsudin.saad@iptho.edu.my
(M.H. Biesanz & J. Biesanz, 1969)
Suatu sistem perhubungan yang kompleks
di kalangan individu-individu dan kelompok yg di
dasarkan kepada nilai-nilai simbolik, kepercayaan,
norma biasa yang merupakan sebahagian
daripada kebudayaan
tersebut
MASYARAKAT
34
samsudin.saad@iptho.edu.my
(J.S. Furnivall, 1948)
Masyarakat yang terdiri
daripada
berbagai kelompok ras atau
etnik
yang berada di bawah satu
sistem pemerintahan.
MASYARAKAT MAJMUK
35
samsudin.saad@iptho.edu.my
Masyarakat yang terdapat
pelbagai kebudayaan.
Saling bergantungan dalam
aspek ekonomi sebagai
dasar intergrasi.
MASYARAKAT MAJMUK
(Van den Berghe)
36
samsudin.saad@iptho.edu.my
(Kamaruddin Jaafar)
Kaum bercampur tetapi kehidupan
berasingan, interaksi terbatas, penuh
prasangka serta bersama tetapi tidak
bersatu
MASYARAKAT MAJMUK
37
samsudin.saad@iptho.edu.my
CABARAN
38
samsudin.saad@iptho.edu.my
Apakah cabaran
hubungan etnik ?
39
samsudin.saad@iptho.edu.my
- Konsep Etnik membentuk konsep etnisiti dan
etnosentrisme
Etnisiti :
merujuk kpd rasa kekitaan sesuatu kumpulan etnik
tertentu. Wujudnya satu kebudayaan atau sub
budaya
yg jelas dan dapat menyatukan anggotanya
berasaskan
satu sejarah, nilai, sikap dan tingkah laku yg sama.
40
samsudin.saad@iptho.edu.my
Etnosenterisme:
-Satu sikap atau kepercayaan bahawa kebudayaan sendiri
adalah lebih baik dan lebih tinggi nilainya daripada
kebudayaan kelompok lain.
-Sesuatu kelompok dikatakan etnosentrik apabila mereka
menilaikan kebudayaan lain berdasarkan standard dan nilai
kebudayaan sendiri dan menganggap kebudayaan lain
mempunyai nilai yang lebih rendah.
-Etnosentrisme membayangkan keengganan /
ketidakmampuan sesuatu kelompok untuk menghargai
pandangan kelompok daripada kebudayaan masyarakat
yang lain.
-Selagi manusia menjadi etnosentrik, selagi itulah mereka
akan melihat kelompok lain berdasarkan stereotaip yang
sedia ada (biasanya yang bersifat negatif)
41
samsudin.saad@iptho.edu.my
-Walau bagaimanapun Etnosentrisme berfungsi
penting dalam mengukuhkan unsur budaya sesuatu
masyarakat dan mengukuhkan perpaduan di antara
anggota sesuatu kelompok masyarakat.
- Contoh: Ketaatan kepada budaya dan kelompok
diterjemahkan dalam ketaatan kepada parti dapat
mengatasi konflik politik dalam sesuatu kelompok
masyarakat.
42
samsudin.saad@iptho.edu.my
Pandangan atau penilaian
bahawa sesuatu kelompok
itu merupakan pusat
segalanya dan menjadi
titik rujukan kepada
pandangan atau idea
orang lain.
ETNOSENTRISME
(William Graham Sumner, 1906).
43
samsudin.saad@iptho.edu.my
Konsep Ras dan Rasisme
Ras: Kelompok manusia yang
mempunyai persamaan dari segi ciri-ciri
fizikal (warna kulit dan lain-lain). Ciri-ciri
fizikal tersebut ditentukan oleh baka
yang diwarisi dari generasi ke generasi.
contoh: Mongoloid, Negroid dan
Austroloid.
44
samsudin.saad@iptho.edu.my
- Pada dasarnya, ras boleh dikatakan sebagai
kelompok sosial yang mempunyai tanda pengenalan
kolektif berasaskan ciri-ciri fizikal-biologikal yang nyata
seperti warna kulit, warna mata, warna rambut dan
sebagainya. Ciri yang paling ketara untuk membezakan
kumpulan manusia ialah warna kulit.
- Ras juga merujuk kepada satu kelompok manusia
yang menganggap diri dan / atau dianggap oleh kelompok
lain sebagai berbeza daripada kelompok mereka
berasaskan dasar perbezaan fizikal yang tidak dapat
diubah dan sifat-sifat ini berkaitan dengan sifat-sifat atau
kebolehan moral dan intelek mereka.
45
samsudin.saad@iptho.edu.my
Rasisme
- Ditakrifkan sebagai pandangan, pemikiran, atau
kepercayaan negatif oleh sesuatu kelompok sosial atau para
anggotanya terhadap sesuatu kelompok lain berdasarkan
perbezaan wajah fizikal-biologikal atau ras semata-mata yang
dilakukan secara terbuka melalui perilaku atau tindakan.
- Layanan berat sebelah atau sikap bermusuhan terhadap
seseorang berasaskan keturunan bangsanya.
- Fahaman yang menekankan bahawa suku kaum sendiri
sahaja yang paling unggul.
- Rasisme wujud pada 2 tahap:
1. Tahap Individu kepercayaan & sikap individu
2. Tahap Institusi melibatkan dasar & pelaksanaan
yang bersifat diskriminasi
46
samsudin.saad@iptho.edu.my
Rasa ras mereka lebih baik daripada ras lain.
Mereka menganggap ras mereka memiliki
kelebihan.
RASISME
47
samsudin.saad@iptho.edu.my
Konsep Prejudis
- Pandangan negatif mengenai ahli atau kelompok
etnik lain yang tersemat dalam hati seseorang atau
kelompok etnik tertentu; prejudis tidak diluahkan
secara terbuka. Lazimnya pandangan ini tidak
berasaskan maklumat yang jelas, tepat atau
mencukupi.
- Sikap prejudis disalurkan dari satu generasi
kepada generasi yang lain. Kesannya semakin mudah
dilihat apabila berlaku persaingan bagi mendapatkan
sesuatu yang terhad sama ada dalam aspek politik,
ekonomi atau sosial.
- Apabila prejudis disuarakan, prejudis menjadi
stereotaip.
48
samsudin.saad@iptho.edu.my
Satu sikap yang dihasilkan tanpa
satu penyelidikan fakta yang
sempurna.
PRASANGKA (PREJUDIS)
Suatu tanggapan yang bersifat
negatif (buruk sangka) dari
sekelompok etnik terhadap
sesuatu etnik yang lain.
49
samsudin.saad@iptho.edu.my
Stereotaip
- Merupakan kenyataan-kenyataan umum yang
negatif terhadap sesuatu kumpulan etnik seperti
semua orang X bersifat kasar dan sebagainya.
- Stereotaip ialah gambaran yang berlebih-lebihan
tentang sesuatu perlakuan baik atau buruk yang
ditujukan kepada sesuatu kumpulan etnik oleh etnik
yang lain. Hal ini terhasil daripada pertembungan dua
atau lebih komuniti etnik.
- Fahaman stereotaip ini akan menimbulkan
perasaan yang negatif dalam kalangan masyarakat
khususnya masyarakat majmuk di Malaysia kerana
fahaman ini mengakibatkan sesuatu kumpulan etnik
memandang rendah terhadap kumpulan etnik yang lain
dan seterusnya membataskan interaksi antara etnik
dan menimbulkan semangat perkauman yang menebal.
50
samsudin.saad@iptho.edu.my
Satu konsep mengenai
suatu kelompok tertentu
oleh orang ramai
disebabkan ketiadaan ilmu
pengetahuan yang khusus
mengenai ciri-ciri ahli
individu kelompok tersebut.
STEREOTAIP
51
samsudin.saad@iptho.edu.my
Konsep Diskriminasi
-Ditakrifkan sebagai pandangan, pemikiran dan
kepercayaan negatif oleh seseorang atau sekelompok etnik
terhadap anggota atau kelompok etnik lain yang
mempengaruhi perilaku pihak yang berpandangan negatif.
-Diskriminasi ialah perbuatan membandingbezakan
seseorang individu atau sesuatu kelompok etnik lain
berasaskan ciri-ciri etnik semata-mata.
-Merupakan manifestasi prasangka yang wujud dalam
kalangan kumpulan etnik dan mudah berlaku apabila wujud
prejudis & stereotaip dalam sesebuah masyarakat.
-Diskriminasi berlaku dalam banyak bentuk (individu atau
kumpulan etnik) dan mencapai tahap tertinggi apabila
melibatkan pembuangan kerja, serangan fizikal secara
terbuka atau percubaan penghapusan sesebuah kumpulan
etnik.
52
samsudin.saad@iptho.edu.my
JARAK SOSIAL /
DISKRIMINASI
Suatu perbezaan yang
ketara di dalam suatu
masyarakat atau antara
masyarakat. Ia merujuk kepada
perbezaan status ekonomi,
sosial atau keturunan.
Cth: Kaya vs Miskin,
Bangsawan vs bukan
bangsawan, elit vs bukan elit.
53
samsudin.saad@iptho.edu.my
RUMUSAN
Jadikan perbezaan yang wujud sebagai suatu
kelebihan. Perbezaan hubungan etnik bukannya alasan
untuk tidak bersatu di dalam masyarakat.
Implikasi: Kehidupan
masyarakat bersatu padu,
berkongsi pegangan &
ideologi serta memiliki
keyakinan terhadap
pemerintahan negara.
54
samsudin.saad@iptho.edu.my
BIBLIOGRAFI
David Berry (1993). Idea-idea Utama Dalam Sosiologi.
Terjemahan Rahimah Abdul Aziz. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa & Pustaka dan Kementerian Pendidikan
Malaysia.
Husain Mahmood (1996). Masyarakat Malaysia yang
Dinamik. Skudai: Universiti Teknologi Malaysia.
Jayum A. Jawan (1997). Kenegaraan Malaysia. Serdang:
Penerbit Universiti Putra Malaysia.
Husain Mahmood (1996). Masyarakat Malaysia yang
Dinamik. Skudai: Universiti Teknologi Malaysia.
Jayum A. Jawan (1997). Kenegaraan Malaysia. Serdang:
Penerbit Universiti Putra Malaysia.
55
samsudin.saad@iptho.edu.my
BIBLIOGRAFI
Mardianah Nordin dan Hasnah Hussiin (2003). Pengajian
Malaysia. Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti.
Nazaruddin Mohd Jali, Marof Redzuan, Asnarulkhadi Abu
Samah dan Ismail Mohd Rashid (2005). Pengajian
Malaysia. Selangor: Prentice Hall.
Noran Fauziah Yaakub (1987). Pengantar Sosiologi.
Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Roucek J.S. dan Warren R.L. (1979). Sosiologi Suatu
Pengenalan. Terjemahan Mohammad Yusuf. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa & Pustaka dan Kementerian
Pelajaran Malaysia.
Ting Chew Peh (1985). Konsep Asas Sosiologi. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa & Pustaka dan Kementerian
Pelajaran Kalaysia.
56
samsudin.saad@iptho.edu.my
BIBLIOGRAFI
Ting Chew Peh (1985). Konsep Asas Sosiologi. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa & Pustaka dan Kementerian
Pelajaran Malaysia.
Zaid Ahmad (2010). Hubungan Etnik di Malaysia.
Selangor: Oxford Fajar Sdn. Bhd.
57
samsudin.saad@iptho.edu.my