Sei sulla pagina 1di 5

guram kartozia

erTi tipis SesitKvebis ori variantisaTvis qarTul-zanurSi


samwevra saxelur SesitKvebaSi, sadac konstruqciis birTvis, e.i. mTavari wevris
(sazGvrulis) satelitad (msazGvrelad) ubralodamatebiani `savse~ mimGeoba gvaqvs,
sazGvruli saTavsis aGmniSvneli sitKvaa, ubralo damateba _ amavseblisa. Sdr. qarT.
w K l i T s a v s e y i q a , megr. T x o l o T e f S a g u d a `TxliT savse guda~, laz.
K v a l i T e n  o f S a g u d a `KveliT savse guda~.
s a v s e mimGeoba qarTulSi SeiZleba preverbiTac iKos warmodgenili. Sdr. a G -
s a v s e , g a n s a v s e . megrulSi ki e - preverbs sxva preverbebic enacvleba: a l a - ,
g o - , m o - . mag.,
eCdoviTi koCi voreT, a l a f S a r e lafarefi (xub. 3589) `ocdaaTi kaci varT, savsea lafaroebi~;
arTo munturiS g o f S a qore (xub. 14021) `mTlad matliT gavsebulia~; koCiSi dudiTˆ m o b S a mafu
ozeSi masarefia (Kif. 7531) `kacis TaviT savse maqvs ezos mesrebio~.
lazuris dasavlur kiloebSi (aTinur-arTaSenulsa da viwur-arqabulSi) o f S a
forma gvaqvs, aGmosavlurSi (xofurSi) _  o f S a .
mimGeobiseuli ubralo damateba moqmedebiTi brunvis paralelurad naTesaobiTis
formiT gvxvdeba megrulSi, lazurSi ki saxelobiT brunvaSi dgas. Sdr.
megr.:
marans didi-didi lagvanefi rdˆ G v i n i S i e f S a (Kif .2027) `maranSi did-didi qvevrebi iKo Gvi-
niT (`Gvinis~) savse~.
qoZirˆ arTi osuri, namusuTi koka w K a r i S e f S a xuJis kˆlàdgˆni (xub. 17734) `dainaxa erTi qa-
li, romelsac wKliT (`wKlis~) savse koka edga (`udgas~) mxarze~.
qoZirˆ, osurcˆ xucˆ foxali w K a r i S i e f S a qiklaadgˆ ni (Kif. 8424) `dainaxa, rom qals mxarze
wKliT (`wKlis~) savse koka udgas~.
molarTˆ do qˆmkudirTˆ b j a S i e f S a qvabis (xub. 661) `wamovida da dadga rZiT (`rZis~) savse
qvabTan~.
mindori arTo C i C i e f i S i e f S a qore (xub. 9129) `mindori erTianad glaxebiT aris savse (`gla-
xebis savse aris~)~.
ix. agr. zemoT citirebuli m u n t u r i S g o f S a (xub. 14021) `matliT (`matlis~) gavsebuli~.
laz.:
ar tasis, m j a o f S a tasis, jur Tane mai ukapudoen (kart. II 16326) `erT TasSi, rZiT (`rZe~) savse
TasSi, ori baKaKi Camxtara~.
ubralo damatebis brunvad moqmedebiTis nacvlad naTesaobiTis (megrulSi) da sa-
xelobiTis (lazurSi) warmoCena zanur enebSi saxelzmnuri SesitKvebisaTvis damaxasi-
aTebel tendenciaTa realizaciis Sedegia.
qarTulSi zmnuri SesitKvebis saxelzmnur (nazmnarsaxelian) SesitKvebad (e.i. wa-
mKvan, mTavar wevrad masdaris an mimGeobis mqone SesitKvebad) gadakeTebis SemTxvevaSi
pirdapiri obieqti da gardauvali zmnis subieqti msazGvrelad iqceva (atributulad
an substantiurad), iribi obieqti ki T v i s - Tandebulian naTesaobiTSi daismis. rac
Seexeba ubralo damatebasa da garemoebebs, isini cvlilebas ar ganicdian.
analogiuri cvlileba mosdis zmnur SesitKvebas saxelzmnurad gardaqmnisas meg-
rulsa da lazurSi: pirdapiri obieqti da gardauvali zmnis subieqti msazGvrelad
iqceva, iribi obieqti ki mimarTulebiTi (an daniSnulebiTi) brunvis formiT gvevli-
neba.
rogorc vxedavT, saxelzmnebi (nazmnari saxelebi), romlebic Taviseburi bunebis
sitKvebia _ saxelis niSnebica aqvT da zmnisac (an, rogorc amboben, saxelisa da
zmnis Sualeduri formebia), maTTan dakavSirebul sitKvebTan avlenen rogorc saxe-
lur, ise zmnur sintaqsur Zalas (Sdr. erTi mxriv, SeTanxmeba da saxeluri marTva,
meore mxriv, _ zmnuri marTva da mirTva).
amasTan erTad, megrulsa da lazurSi mkveTrad aris gamoxatuli ori urTierTsa-
pirispiro tendencia: megrulSi izrdeba saxelzmnis saxeluri sintaqsuri Zala, la-
zurSi ki _ zmnuri. es tendenciebi imaSi vlindeba, rom megrulSi saxelzmnasTan ara
marto pirdapiri obieqti da gardauvali zmnis subieqti iqceva msazGvrel saxelad,
aramed iribi obieqti, ubralo damateba da garemoebac; lazurSi ki saxelzmnas ara
marto ubralo damateba da garemoeba, aramed pirmimarTi obieqtebi da gardauvali
zmnis subieqtic imave formiT SeewKoba, rogoriTac Sesabamis zmnasTan arian SewKobi-
li. mag.,
megr.:
Te osurcu, mujamc¸ squa qaaSiidˆ ni, iSi k o C i S i Zirafa va akodˆ (Kif. 5526) `am qals, roca Svi-
li gauCndeboda, misi kacisaTvis (`kacis~) Cveneba ar undoda~; J a S i dudiSi miogamuSa midarTasˆ ni,
Tiwkˆma aTe platoki ji qˆmnaa‡oTi Gurelcˆ Cxvindi do picˆ (Kif. 8620) `xisTvis (`xis~) Tavis misar-
tKmelad rom wava, maSin es cxvirsaxoci zed daugde micvalebuls saxeze (`cxvirsa da pirze~)~.
qoZirˆ xolo papa w K a r i S Soliri (xub. 22811) `naxa kidev mGvdeli wKliT (`wKlis~) dasvelebu-
li~; qoZirˆ, tKasˆ arTi s i r m a S i gonwKiili koCi qimTore ni (Kif. 7024) `naxa, rom tKeSi erTi sir-
miT (`sirmis~) gawKobili kacia~.
aTe ciras ewKinˆ TeS T a q i a n Zirafaq (xub. 14732) `am gogos ewKina amis aq (`aqauri~) naxva~; T e -
u r e n maular voreT Cqˆ (xub. 27029) `iqiT (`iqiTuri~) mimavlebi varT Cven~; w K a r i S SqvidaS bedi
qimefCaTia (xub. 13524) `wKalSi (`wKlis~) daxrCobis bedi mivceTo~; ZGabiq qˆmoxvadˆ, muSi w o x o l e n i
w K a r - p i J i S i ganaCinebuq (xub. 21537) `gogo Sexvda, winaze (`winandeli~) wKlis piras (`wKlispiris~)
misi gacnobili~; y u m e n e r i do g e G a n i S i ulaSeni varia qaragadaf (xub. 3621) `xval da zeg (`xva-
lindel da zegis~) wasvlaze uari aTqmevina~.
laz.:
ar koCi d o l o q u n u oyuSeni TerziSa qomexTu (Ciq. I 1729) `erTi kaci tansacmlis (`tansacmeli~)
Sesakerad TerZTan mivida~; mamudiq d i S q a 1 okvaTus qogoyku (Ciq. I 4323) `mamudma SeSis (`SeSa~) yra
daiwKo~; J o G o e f e bigaTen obaxus qogoyku (Ciq. I 266) `ZaGlebis (`ZaGlebi~) JoxiT cema daiwKo~; ar
avJi JoGoris t a v S a n i eqolen gamaKonu untu (Ciq. I 7330) `erT monadire ZaGls kurdGlis (`kurdGe-
li~) iqidan gamoKvana undoda~; k u C x e wkariTe oSuvu goykondu (dium. I 5125) `fexis (`fexi~) wKliT
dasveleba daaviwKda~; d i k a f e kikiliTe okorobus qog’yku (dium. I 5719) `xorblis (`xorbali~) nis-
kartiT kenkva (`Segroveba~) daiwKo~; l a z u t i oxoiSa momalu va nayiSineenan (kart. I 3028) `simindis
(`simindi~) Sin motana ver mouswriaT~; d i S q a okvaTale arguni qezdu do mTuTis Tis goJinu (Ciq.
I 4337) `SeSis (`SeSa~) sayreli naJaxi aiGo da daTvs TavSi dahkra~; si o x o r i mkidale koCis qeremidi
faraTe giGaT, eSo iKven-i? (Ciq. I 1464) `Sen, saxlis (`saxli~) maSenebel kacs, kramiti rom fuliT wagi-
GoT, es (`ise~) iqneba?~.
sqani didi J u m a s sqani xatiiSeni T i mekvaTu var minon (kart. I 4334) `Seni ufrosi ZmisaTvis
(`Sens ufros Zmas~) Seni xaTriT Tavis (`Tavi~) mokveTa ar minda~; sqani k u l a n i a b i y i - C q i m i s meCa-
mu minona (kart. I 5229) `Seni qaliSvilis (`qaliSvilio~) Cemi vajisaTvis (`Cems vajs~) micema mindao~.
J u m a l e f e - m u S i mexTimafaSa yita biyiq mawkindi qamewku do oxoiSa qomuGu (kart. I 4114)
`Tavisi Zmebis (`Zmebi~) misvlamde umcrosma vajma beyedi Camoxsna da Sin moitana~ ; m a y a n k a l e f e mo-
xTimafaSa sumiTi odas giKountas (kart. I 5430) `mayanklebis (`mayanklebi~) mosvlamde samive oTaxSi
gKavdes~; d u m a n i gamaxTimuSeni baJas Gormafe uGun (Ciq. I 1483) `kvamlis (`kvamli~) gamosasvlelad
mils xvrelebi aqvs~.
lazur saxelzmnur (nazmnarsaxelian) SesitKvebebSi imave konstruqciis arseboba,
rac zmnur SesitKvebaSi gvaqvs ( l a z u t i m u G u _ l a z u t i m o m a l u `simindi
moitana _ simindi motana~, d i S q a d o k v a T u _ d i S q a o k v a T a l e `SeSa da-
yra _ SeSa sayreli~, d u m a n i g a m a x T u _ d u m a n i g a m a x T i m u `kvamli gamo-
vida _ kvamli gamosvla~), gviandeli movlena Cans da Turqulis gavlenis Sedegi un-
da iKos2.

1
doloqunu oyu, diSqa o k v a T u da msgavs SesitKvebebSi rom saxelobiTSi dasmuli ubralo damate-
bebi gvaqvs da ara naTesaobiTis nulalomorfiani msazGvrelebi, e.i. sazGvrulis win mdgomi msazGvrelis gacveTas-
Tan, mis mier naTesaobiTis daboloebis dakargvasTan (d o l o q u n u <d o l o q u n u S , d i S q a <d i S q a S ) rom ara
gvaqvs saqme, amaze iseTi magaliTebi miuTiTebs, sadac ubralo damateba uSualod ki ar uZGvis nazmnar saxels, ara-
med gaTiSulia misgan raime sitKviT (saxeliT, zmnisarTiT), magram mainc saxelobiTis formiTaa warmodgenili. Sdr.
aqve moKvanili SesitKvebebi: J o G o e f e bigaTen o b a x u , t a v S a n i eqolen g a m a K o n u , k u C x e wkariTe o S u -
vu, d i k a f e kikiliTe o k o r o b u , l a z u t i oxoiSa m o m a l u . nazmnar saxelTan SewKobili saxeli saxelo-
biTSia maSinac, roca frazaSi sitKvaTa inversiuli wKoba gvaqvs: Jer nazmnari saxelia da Semdeg _ misgan sxva sitKve-
biT gaTiSuli saxeli. Sdr. osmanis o k i T x u untu em koCefeSi ser goxTimuS a m b a i (Ciq. 1 4631) `osmans im kace-
bis Game siarulis ambis kiTxva undoda (`osmans kiTxva undoda im kacebis Game siarulis ambavi~)~; girma koCis untu
o  l u jur bereSi b a b a (kart. I 17017-18) `tKis kacs ori bavSvis mamis mokvla undoda (`tKis kacs undoda mokvla
ori bavSvis mama~)~. aq warmodgenili zogi mosazreba Cems xelnawer Sromaze miTiTebiT moKvanili aqvs d. CxubianiS-
vils monografiaSi: `infinitivis sakiTxisaTvis Zvel qarTulSi~, Tb., 1972, gv. 132.
2
Sdr. ingilourSi azerbaiJanuli enis gavleniT warmoqmnili siaxle _ nazmnar saxels ubralo damateba saxe-
lobiTis formiT SeewKoba [Sdr. gr. i m n a i S v i l i , ingilouris mTavari sintaqsuri Taviseburebani: ike, XI, Tb.,
1959, gv. 183-184; m i s i v e , qarTuli enis ingilouri dialeqtis Taviseburebani. Tb., 1966, gv.86, 138-139 (avtoris
azriT, p u r yma, kac m o k l … a  da msgavs SesitKvebebSi nazmnar saxelebTan SewKobili saxelebi _ p u r ,
k a c ... _ brunvisniSanmokvecil naTesaobiTs warmoadgenen da ara saxelobiTs)]. lazuris msgavsad, ingilourSic saxe-
lobiTSi dgas nazmnari saxelisagan sxva sitKviT gaTiSuli ubralo damateba. mag., Sen T a v Sin ganaSom ar var. ZiZig.
rac Seexeba nazmnarsaxelian SesitKvebaSi wamKvani wevris (masdaris, mimGeobis) sa-
xeluri sintaqsuri Zalis gazrdas, rac megrulisaTvis aris niSandoblivi, es movle-
na qarTulisaTvisac ar aris ucxo. sanimuSod ramdenime magaliTi, sadac nairibali
ubralo damateba, T v i s -Tandebuliani naTesaobiTis nacvlad, naTesaobiTSia dasmu-
li, e.i. msazGvrel saxels warmoadgens:
leilis dedisagan m a J n u n i s gamjGavneba leilis sikvdilisa. Teim. I, 53, 2160. maJnunis=maJnunis-
Tvis.
k a c i s keTilis mimcemi ig aris, Cveni mƒsnelia. Sahname, II 54932. kacis=kacisaTvis.
G m T i s madlis micema. rusud., 2036, 2636, 2646. GmTis=GmTisTvis.
Ke[e]nisagan qarTlis warTmeva da k a x i s b a t o n i s micema. guram., 57, 2170. kaxis batonis=kaxis ba-
tonisaTvis.
erT dGes batonebma d a v i T g u r a m i S v i l i s xalaTis boZeba ganiZraxes. guram., 1521. daviT gu-
ramiSvilis=daviT guramiSvilisTvis.
erTma moxucma Tagvma ikiTxa: _ aba, TqvenSi vin ikisrebs k a t i s ejvanis Sebmaso? gogeb., 1513. ka-
tis=katisaTvis.
Tu iribi obieqti piris nacvalsaxeliT aris gamoxatuli, nairibali ubralo da-
mateba, T v i s - Tandebuliani naTesaobiTis nacvlad, SeiZleba saxelzmnasTan SeTanxme-
bul atributul msazGvrelad iqces:
mefem m i s i Tavis warkveTa brZana. saba, I 10625. misi=misTvis.
Tu kudi xelT ar meyiros, S e n s mtvris modenas maSin naxavo! saba, I 15711. Sens=SenTvis.
nazmnar saxelTa mier saxeluri sintaqsuri Zalis zrda saerTo qarTul-zanuri
movlena Cans. is lazurisTvisac damaxasiaTebeli tendencia unda KofiliKo, romelic
Turquli enis gavleniT Seicvala sapirispiro tendenciiT _ zmnuri sintaqsuri Za-
lis gazrdiT. `savse~ mimGeobis Semcvel SesitKvebebSi ubralo damateba (amavseblis
aGmniSvneli sitKva) moqmedebiTis nacvlad saxelobiTSi rom dgas, vfiqrob, am varau-
dis damadasturebelia. ubralo damateba (moqmedebiTSi dasmuli saxeli) saxelzmnur
SesitKvebaSi, rogorc Cans, lazurSic msazGvrel saxelad iqceoda ( m j a T e o f S a
`rZiT savse~ > m j a S i o f S a `rZis savse~)3. da mxolod am safexuris gavlis Semdeg
unda momxdariKo gadasvla: m j a S i o f S a `rZis savse~> m j a o f S a `rZe savse~
(Sdr. d i S q a S o k v a T a l e `SeSis sayreli~> d i S q a o k v a T a l e `SeSa sayre-
li~).
`savse~ mimGeobis Semcveli samwevra SesitKveba variantuli saxiTac gvxvdeba. masSi
saTavsisa da amavseblis gamomxatvel saxelebs sintaqsuri funqcia Senacvlebuli
aqvT: saTavsi ubralo damatebiTaa gamoxatuli, amavsebeli ki _ sazGvruliT. meg-
rulsa da lazurSi es `Sebrunebuli~ konstruqcia Cveulebrivia da gamoqveKnebul
teqstebSi sakmaod dasturdeba. mag.,
megr.:
Tqviis: `aTe wKari ye mideebGaTia~. geSeeGes s a T i T i S i efSa do mideeJumes (cag. 248). `Tqves: `es
wKali cota waviGoTo~. amoiGes saTiTiT (`saTiTis~) savse da waiZGvanes~.
uCaSi nosasˆ Txuu: `arTi y u r a S i e f S a q v i r i qomuCia~ (Kif. 405) `ufros rZals sTxova: `er-
Ti fqviliT savse aKiro (`aKiros savse fqvili~) momecio~.
qˆdekinˆ arTi yKint ‡vali, arTi t u t u l a S e f S a q v i r i do arTi odgiSi (xub. 7926), `daikava
erTi yKinti Kveli, erTi fqviliT savse aKiro (`aKiros savse fqvili~) da erTi sadgisi~.
qudt sumi l a g v a n i S e f S a f a r a ordalo (xub. 2838) `dautova sami qvevri fuli (`sami
qvevris savse fuli~) gasazrdelad~; midgava ma dˆmoguruansia yarua-kiTxirsie, l a g v a n i S e f S a
f a r a s mefCanqia (xub. 28316) `vinc me maswavliso wera-kiTxvaso, fuliT savse qvevrs (`qvevris savse
fuls~) mivcemo~.
qo‡ofe arTi Galieri koCi, namusiT noGve sumi s a k i S i e f S a f a r a (Kif. 77) `Kofila erTi
mdidari kaci, romelsac hqonia fuliT savse sami tomara (`sami tomris savse fuli~)~.
viT b o y k a S i e f S a G v i n i , TiSi didi Kanwefia (gud. 1824) `GviniT savse aTi kasri (`aTi kas-

8814.
3
teqstebSi dasturdeba kidec amgvari konstruqcia: f a r a S i ofSa ren Jamadani (jG. 10519) `fuliT (`fulis~)
savse aris Cemodani~; gonwku duqanefe. arTeGis ofSa en oykomuSi gaefe, majua oyoni (oyuSi) m a l i S i ofSa
en, m a n i † a T u r a S i  o f S a en, masumani yei m a l i S i  o f S a en (kart. II 4033-36) `gaxsna duqnebi. erTSi savsea
saymelebi, meore Sesakeri saqonliTaa savse (`Sesakeri saqonlis savsea~), manufaqturiT aris savse (`manufaqturis sav-
sea~), mesame Sekerili saqonliT aris savse (`Sekerili saqonlis savsea~)~. rogorc vxedavT, megruliseburi samwevra
SesitKvebebi gvaqvs (f a r a S i ofSa Jamadani, maliSi ofSa duqani, mani†aTuraSi ofSa
d u q  a n i ), magram, radgan dGevandeli lazurisaTvis amgvari konstruqcia, saerTod, ucxoa, xom ar aris es movlena
calkeul mTqmelTa metKvelebaze megruli enis gavlenis Sedegi?.
ris savse Gvino~), Tavisi didi Kanwebio~.
laz.:
mTugis uwverenan-qi `e-na re maGaraSen gamaxTi do yita eqoleni maGaras qomeSaxTi, e-do ar g u -
d a T e  o f S a K v a l i 4 qomeqCafT~-a, uwves (Ciq. I. 2121)~ `TagvisTvis uTqvamT: `im (`rom xar~) soro-
dan gamodi da cota iqiTa soroSi Sedi da erT guda Kvels (`erT gudiT savse Kvels~) mogcemTo~,
uTxres~; ma muSeni ar g u d a  o f S a K v a l i momCafan? (Ciq. I 2124) `me erT guda Kvels (`erT guda
savse Kvels~) ratom maZleven?~.
heq henTefes uGutes alTuniSi f a r a ar y u v a l i T e o f S a (jG. 14435) `iq maT hqondaT oqros
fuliT savse parki (`oqros fuli erTi parkiT savse~)~; aliq letas ar yita y u a l i  o f S a f a a
qoZiu (Ciq. I 8312) `alim miwaze erTi fuliT savse patara parki (`erTi patara parki savse fuli~) ipo-
va~.
ar q  u f i o f S a a l T u n i qogamiGu (jG. 1199) `oqroTi savse erTi qvevri (`erTi qvevri savse
oqro~) gamoitana~; ha q  u f i o f S a a l T u n i meqCare (jG. 11911) `am oqroTi savse qvevrs (`am qvevr
savse oqros~) mogcem~; a r q  u f i  o f S a l i r a (kart. I 13432, 13435, 13515) `liriT savse erTi
qvevri (`erTi qvevri savse lira~)~. k a s a f e  o f S a l i r a f e , dido konaGefe, erefe, arabafe, †ai-
Tonefe, o†Tomobilefe miKountukon, em vaxTis si hiC var iCaliSepti (Ciq. I 633) `lirebiT savse sala-
roebi (`salaroebi savse lirebi~), bevri Senoba, miwebi, urmebi, faitonebi, avtomobilebi rom mKoloda,
maSin Sen sul ar imuSavebdi~.
nana giSera oxois tu. b u Z e f e  o f S a m j a bere muSis quSinaxeretu (Ciq. I 10128) `deda giSera
Sin iKo. rZiT savse ZuZuebi (`ZuZuebi savse rZe~) Tavisi SvilisaTvis Seenaxa~.
sum b o y k a o f S a T o f u r i uGutes (jG. 15228) `TafliT savse sami kasri (`sami kasri savse
Tafli~) hqondaT~.
`Sebrunebuli~ konstruqcia dasturdeba qarTulSic. Sdr.
J a m i T s a v s e G v i n o misca: ese Sesvio. Sahname, III 32227.
berman miipatija da daugo sanovage, da mere misca t a q n i T a s a v s e G v i n o  da hrqva: unda Se-
svaT Gvino ese ganaTlebis ministris sadGegrZelodo. kalmas., II 23916.
esreT ganrisxda, rom Tvalebi T a s i T a s a v s e s i s x l s daemsgavsa. Karam., 40718.
GmrTis winaSe, amaebs garda, esec gvaxsovs, rom erTis modidos K u T i T s a v s e sul Tavisi saoJa-
xo batonebisagan saxeloebisa, wKalobaebisa da mama-papisa da Tavisgan nasKidobis s i g l e b i d a w i g -
n e b i hqonda. samarT., VIII 39212[1796 w.].
ganxiluli tipis SesitKvebis ori variantiT warmodgena saerTo qarTul-zanuri
movlenaa da Sepirobebulia `savse~ mimGeobis Sesabamisi a v s e b s / a a v s o zmnis Tavise-
burebiT, pirdapir obieqtad SeiwKos rogorc saTavsis, ise amavseblis aGmniSvneli
saxeli. Sdr.
qarT. avsebs y i q a s / w K a l s , megr. eTmiofSans l a g v a n s / G v i n s `avsebs
qvevrs/Gvinos~, laz. ofSafs t a s i / m j a `avsebs Tass/rZes~.
`Sebrunebul~ konstruqcias Seexo J. huiti5. is KuradGebas amaxvilebs t. guda-
vas redaqciiT gamocemul megrul leqsebSi Sexvedril frazaze _ v i T b o y k a S i
e f S a G v i n i `aTi kasris savse Gvino~. avtori `Sebrunebuli~ konstruqciis mxo-
lod am magaliTs icnobs: `unda vaGiaro, rom ar vici, ramdenadaa gavrcelebuli es
konstruqcia megrulSi~-o, acxadebs (gv. 122). avtoris sitKviT, `aq saocari [is ki]
ar aris, rom amavsebeli masala (e.i. Gvino) dgas mTeli frazis Tavze, aramed is, rom
avsebuli saTavsi warmodgenilia naTesaobiTi brunviT~ (gv. 121). avtoris azriT, `es
CvenTvis ucnauri konstruqcia ... unda SemosuliKo megrulSi afxazur-adiGuri ene-
bidan (saxeldobr afxazuridan)~ (gv. 123).
rogorc vnaxeT, `Sebrunebuli~ konstruqcia, romelSic birTvad amavsebeli gvaqvs,
satelitis satelitad (ubralo damatebad) ki _ saTavsi, Cveulebrivia megrulsa da
lazurSi, dasturdeba qarTulSic. rac Seexeba imas, rom saTavsi (ubralo damateba)
naTesaobiTSia dasmuli, es imave rigis movlenaa, raca gvaqvs konstruqciis pirvel va-
riantSi (romelSic birTvad saTavsia, ubralo damatebad ki _ amavsebeli) ubralo
damateba aqac naTesaobiTis formiTaa. da rogorc aravin laparakobs am SemTxvevaSi
afxazuri enis gavlenaze, ise arc `Sebrunebul~ variantSia saZiebeli afxazuris ga-

4
dabeydilia: `ar gudaTe, ofSa Kvali~. axlavs gamomcemlis SeniSvna: `unda: `ar guda, KvaliTen ofSa~... anda:
`ar guda Kvali~...~. sinamdvileSi, teqsts dasawuni ara syirs ra, ubralod, sasveni niSania cudad dasmuli: mZime aq
sayiro ar aris; mTqmeli Jer SesitKvebis erT variants xmarobs (`gudaTe ofSa Kvali~), Semdeg ki (ix. aqve momdevno
fraza) _ meores (`guda ofSa Kvali~)..
5
`savsed Kofnis~ gamoxatva ramdenime kavkasiur enaSi (kerZod, megrulSi): kreb. `pirveli saerTaSoriso qarTve-
lologiuri simpoziumis masalebi~, Tb., 1988, gv. 119-127.
vlena. saxelzmnur SesitKvebaSi ubralo damatebis brunvad moqmedebiTis nacvlad na-
TesaobiTis xmareba qarTul-zanurisaTvis saerTo enobrivi siaxlis gamovlinebaa da
megrulze afxazuris gavlenis varaudi usafuZvloa.

Semoklebani:
gogeb. _ i. gogebaSvili, saganZuri, meore gamocema, Tb;. 1986.
gud. _ qarTuli xalxuri sitKviereba, megruli teqstebi, I, poezia. teqsti gamosacemad moamzada,
winasitKvaoba da gamokvleva daurTo t. gudavam. Tb., 1975.
guram. _ daviT guramiSvili, daviTiani. Tb., 1955.
dium. I _ G. Dumézil, Contes Lazes. Paris, 1937.
Teim. I _ Teimuraz pirveli, TxzulebaTa sruli krebuli. teqsti, gamokvleva, leqsikoni al. bara-
miZis da g. Jakobias redaqciiT. Tb., 1934.
kalmas. II _ ioane batoniSvili, kalmasoba, tomi meore, k. kekeliZis da al. baramiZis redaqciiT.
Tb., 1948.
kart. I _ g. kartozia, lazuri teqstebi. Tb., 1972.
kart. II _ g. kartozia, lazuri teqstebi, II. Tb., 1993.
jG. _ s. jGenti, yanuri teqstebi, arqabuli kilokavi. Tb., 1938.
rusud. _ rusudaniani, ilia abulaZisa da ivane gigineiSvilis redaqciiT. Tb., 1957.
samarT. VIII _ qarTuli samarTlis Zeglebi, tomi VIII, sasamarTlo arza-oqmebi da kerZo samarTleb-
rivi aqtebi. teqstebi gamosacemad moamzada da SeniSvnebi daurTo prof. i. doliZem. Tb., 1985.
Karam. _ Karamaniani. teqsti gamosacemad moamzades, winasitKvaoba da leqsikoni daurTes aleqsan-
dre gvaxariam da sargis caiSvilma. Tb., 1965.
Kif. _ h. j, Cø, äƒå, c!=ìì=2, *= ì, …ã!åëü“*%ã% (, "å!“*%ã%) ƒ/*= “ .!å“2%ì=2, åþ , “ë%"=!åì. qoK, 1914.
Sahname, II _ abu-l-Kasim firdousi, Sah-name, qarTuli versiebi, t. II. iust. abulaZis, al. baramiZis,
p. ingoroKvas, k. kekeliZis da ak. SaniZis redaqciiT, komentarebiT da leqsikoniT. Tb., 1934.
Sahname, III _ Sah-names anu mefeTa wignis qarTuli versiebi, III. teqsti gamosca, gamokvleva da leqsi-
koni daurTo daviT kobiZem. Tb., 1974.
Ciq. I_ arn. Ciqobava, yanuri teqstebi, nakveTi pirveli, xofuri kilokavi. Tb., 1929.
cag. _ `. 0 =ã=!åë, , l, …ã!åëü“*, å .2þä/, "/C. I. qoK, 1880.
ZiZig. _ S. ZiZiguri, qarTuli dialeqtebis qrestomaTia leqsikoniTurT. Tb., 1956.
xub. _ m. xubua, megruli teqstebi. Tb., 1937.

G. Kartosia

Zwei Varianten eines Wortverbindungstyps


im Georgisch-Zanischen
Zusammenfassung
In einer dreigliedrigen attributiven Wortverbindung mit einem Bestimmungspartizip ("voll") wird
durch das Hauptglied (resp. das Bestimmte) ein "Gefäß" ("das Erfüllte") und durch das einfache Objekt
ein "Füllstoff" ("das Erfüllende") bezeichnet. Daß neben dem Instrumentalis auch Genitiv (im
Megrelischen) und Nominativ (im Lasischen) als Kasusformen des einfachen Objekts auftreten, ist die
Folge der Realisierung der für die zanischen infinitiven Wortverbindungen charakteristischen Tendenzen.
Die beschriebene Wortverbindung besitzt auch eine Variante. Die syntaktischen Funktionen des
"Erfüllten" und des "Erfüllenden" sind vertauscht: Das "Erfüllte" wird durch ein einfaches Objekt und das
"Erfüllende" durch ein Bestimmtes ausgedrückt. Im Megrelischen und Lasischen ist diese "umgekehrte"
Konstruktion üblich, sie wird auch in den veröffentlichten Texten reichlich belegt.
Die "umgekehrte" Konstruktion ist auch dem Georgischen nicht fremd.
Die Existenz von zwei Varianten des beschriebenen Wortverbindungstyps ist eine georgisch-
zanische Erscheinung. Sie gründet auf der Eigenart des Verbs avsebs/aavso (`er füllt/ er füllte`), das dem
Partizip savse (“voll`) entspricht. Als direktes Objekt dieses Verbs können sowohl "das Erfüllte" als auch
"das Erfüllende" auftreten. Die Annahme, im Megrelischen sei die zweite Variante der Konstruktion aus
dem Abchasischen entlehnt worden (B. G. Hewitt), ist nicht haltbar.

Potrebbero piacerti anche