Sei sulla pagina 1di 12

Instituto de Cincias e Tecnologia

Ncleo de Arquitetura e Urbanismo


Curso de Arquitetura e Urbanismo
Marcelo Fernandes Mariano B0235G-0
Acessibilidade e a Utilizao do Desenho Universal nas
Instituies de !nsino "u#erior
BRASLIA-DF
Maio/2013.
Instituto de Cincias e Tecnologia
Ncleo de Arquitetura e Urbanismo
Curso de Arquitetura e Urbanismo
Marcelo Fernandes Mariano - R.A. B0235G-0
Acessibilidade e Utilizao do Desenho Universal nas
Instituies de !nsino "u#erior
ro!e"o de #es$%isa a#resen"ado
co&o #ar"e #arcial ' no"a da disci#lina
Me"odolo(ia da es$%isa )ien"*+ica do )%rso
de Ar$%i"e"%ra e ,r-anis&o da Ins"i"%i./o de
0nsino S%#erior ,ni1ersidade a%lis"a
,2I.
BRASLIA-DF
Maio/2013.
"U$%&I'
() INT&'DU*+'))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))),
-) T!$A))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))),
.) /&'01!$A)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))2
3) '04!TI5'")))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))2
3.1 4-!e"i1o Geral...........................................................................................................5
3.2 4-!e"i1os es#ec*+icos................................................................................................5
,) 6I/7T!"!)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))8
2) 4U"TI9ICATI5A)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))8
8) &!9!&!NCIA1 T!7&IC')))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))):
:) $!T'D'1';IA))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))(<
=) IN"T&U$!NT')))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))(<
(<) /&'C!DI$!NT'))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))((
(() C&'N';&A$A)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))((
(-) &!9!&>NCIA" 0I01I';&%9ICA")))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))(-
&!"U$'
4 #resen"e "ra-al6o o-!e"i1a re%nir in+or&a.7es $%an"o ao "e&a Acessi-ilidade e
a#lica./o do Desen6o ,ni1ersal nas Ins"i"%i.7es de 0nsino S%#erior8 1isando dar
con"in%idade ao de-a"e $%an"o a real incl%s/o dos #or"adores de necessidade es#eciais
e #essoa co& &o-ilidade red%9ida e& "ais ins"i"%i.7es8 1is"o $%e 6o!e o $%e se 1: ; %&
si&#les c%&#ri&en"o de nor&a"i1os e le(isla.7es se& $%e as in"er1en.7es reali9adas
nas ,ni1ersidades8 )en"ros ,ni1ersi"<rios e Fac%ldades (ere& real&en"e incl%s/o8 is"o
;8 no %& nor&a"i1o dando si&#les&en"e o &*ni&o e=i(ido n/o necessaria&en"e es"<
incl%indo as #essoas #or"adoras de de+ici:ncias nas a"i1idades co"idianas8 na 1erdade
corre-se o risco de "ornar ainda &ais acen"%ada a sensa./o de e=cl%s/o.
/alavra?Chave@ Acessi-ilidade8 Desen6o ,ni1ersal8 ,ni1ersidades8 Ins"i"%i.7es de
0nsino S%#erior.
5
() INT&'DU*+'
Inde#enden"e de condi./o ;"nica8 reli(iosa8 de+ici:ncia +*sica8 sensorial o%
in"elec"%al "oda #essoa de1e ser res#ei"ada $%an"o aos se%s direi"os a des+r%"ar
#lena con1i1:ncia social. 4 #rocesso de incl%s/o ; %& ins"r%&en"o >o% de1eria
ser? de #ro&o./o social co& a #ro&essa de i(%aldade de o#or"%nidades.
>F0R2A2D0S@ S4,AA8 20128 #.1?.
4 direi"o de ir e 1ir8 o% &el6or8 o direi"o de ir e 1ir co& a%"ono&ia e di(nidade s/o
direi"o (aran"idos e& nossa )ons"i"%i./o de 1BCC. Dessar"e8 ; o-ri(a./o das
a%"oridades e dos (es"ores das ins"i"%i.7es #ri1adas8 os $%ais se des#7e a o+erecer %&
ser1i.o de in"eresse #D-lico8 o+erecer $%alidade n/o sE no ensino8 &as na circ%la./o
dando-l6es li1re acesso e "rFnsi"o a "odas as de#end:ncias das Ins"i"%i.7es de 0nsino.
A #es$%isa "e& co&o +oco es"i&%lar o de-a"e co& &aior a-ran(:ncia $%an"o aos
#ro-le&as de acessi-ilidade +*sicas encon"radas nos di1ersos )a&#%s ,ni1ersi"<rios8
)en"ros ,ni1ersi"<rios e Fac%ldades. )on+or&e o Decre"o nG 3.2BC de 1BBB da
Le(isla./o Brasileira8 de+ici:ncia +*sica ; a al"era./o co&#le"a o% #arcial de %& o% &ais
se(&en"os do cor#o 6%&ano.
Indo al;& disso8 disc%"indo "a&-;& a I&#le&en"a./o do Desen6o ,ni1ersal
nessas ins"i"%i.7es le1ando e& considera./o as e="re&idades da )%r1a de Ga%ss e
n/o so&en"e o #adr/o 6%&ano con1encionado.
-) T!$A
A a-orda(e& #rinci#al do "ra-al6o ; $%an"o a #lena Acessi-ilidade e a corre"a
%"ili9a./o do Desen6o ,ni1ersal nas Ins"i"%i.7es de 0nsino S%#erior8 1eri+icando se a
a#lica./o de "ais in"er1en.7es e os #ro(ra&as %"ili9ados #ara s%a concre"i9a./o es"/o
real&en"e sendo +a"ores de incl%s/o e n/o de e=cl%s/o social.
6
.) /&'01!$A
Grande #ar"e das ins"i"%i.7es de ensino n/o d< s%#or"e ao es"%dan"e #or"ador de
necessidades es#eciais8 ao idoso8 o% &es&o a #essoas co& ca#acidade de loco&o./o
red%9ida8 e isso #ode se dar #or di1ersos &o"i1os8 $%e s/o a +al"a de in"eresse8 a +al"a
de direciona&en"o nos c%rsos de (rad%a./o dos #ro+issionais li(ados dire"a&en"e a
esses #ro-le&as co&o ar$%i"e"os8 %r-ani"as8 desi(ners8 en(en6eiro ci1il en"re o%"ros.
A &aior #ar"e desses c%rsos d< so&en"e %&a -re1e e=#lana./o $%an"o ao
&*ni&o $%e a nor&a solici"a8 &as n/o disc%"e& a si"%a./o $%e 1ai al;& de nor&as e
le(isla.7es8 #ois &es&o a le(isla./o e o nor&a"i1o d/o -ases &*ni&as $%an"o a esse
ass%n"o ser1indo a#enas co&o nor"e #ara sol%cionar e dar o &*ni&o de co&odidade a
#essoa co& de+ici:ncia8 e e& &%i"as si"%a.7es n/o condi9e& co& a realidade.
4%"ro #ro-le&a ; $%e8 na &aioria das 1e9es as ins"i"%i.7es de ensino
si&#les&en"e se ada#"a& as nor&as e/o% a le(isla.7es e n/o se direciona& real&en"e
#ara sol%cionar o #ro-le&a e dar a%"ono&ia 's #essoas co& &o-ilidade red%9ida.
3) '04!TI5'"
3)( 'bAetivo ;eral
Dar -ase #ara a disc%ss/o $%an"o ' 1erdadeira condi./o da acessi-ilidade e da
%"ili9a./o do Desen6o ,ni1ersal nas ins"i"%i.7es de ensino s%#erior8 no in"%i"o8 de incl%ir
de +or&a #lena as #essoas co& &o-ilidade red%9ida o% as #or"adoras de necessidades
es#eciais.
3)- 'bAetivos es#ecBCicos
a? A1aliar o (ra% de a-ran(:ncia e disse&ina./o das disci#linas relacionadas co&
o Desen6o ,ni1ersal e co& a acessi-ilidade nas Ins"i"%i.7es de 0nsino S%#erior@
7
-? A1aliar o (ra% de co&#ro&e"i&en"o das I0S8 e& sol%cionar os #ro-le&as
relacionados ao "e&a@ e
c? A1aliar a"; $%e #on"o as in"er1en.7es +ei"as co& esse o-!e"i1o es"/o ser1indo
co&o +a"or de incl%s/o social e n/o so&en"e co&o %&a +or&a de c%&#ri&en"o de
nor&as e/o% le(isla.7es.
,) 6I/7T!"!
0n"/o 6< a +al"a de in"eresse #ara sol%cionar a si"%a./o8 1is"o $%e as ins"i"%i.7es8
#rinci#al&en"e as de ensino s%#erior es"/o c6eias de +%"%ros #ro+issionais seden"os #or
colocar se%s con6eci&en"os e& #r<"ica8 os $%ais n/o s/o a#ro1ei"ados #ara ser #ar"e
in"e(ran"e da #ro-le&<"ica e "a&-;& n/o s/o es"i&%lados a disc%"ir e -%scar sol%.7es
#ara "ais $%es"7es.
2) 4U"TI9ICATI5A

Dar con"in%idade a disc%ss/o $%an"o ' %"ili9a./o do Desen6o ,ni1ersal e da
1erdadeira acessi-ilidade nas Ins"i"%i.7es de ensino8 no nosso caso8 nas ins"i"%i.7es de
ensino s%#erior I0S e IF0S8 #ois $%es"iona&os8 a"; onde es"/o real&en"e sendo
reali9adas in"er1en.7es #ara #lena acessi-ilidade8 1isando dar "o"al incl%s/o ao
a&-ien"e ed%cacional aos #or"adores de necessi"adas es#eciais8 a"; aonde essas
in"er1en.7es s/o sE c%&#ri&en"o de o-ri(a.7es i&#os"a #or lei e/o% nor&a"i1os e a";
aonde essas in"er1en.7es reali9adas #ara c%&#rir cri";rios &*ni&os de le(isla./o
in"e(ra& ao in1;s de se(re(ar.
Is"o ;8 $%ere&os a$%i colocar $%es"iona&en"os #ara ins"i(ar e &o"i1ar a
#es$%isa e a disse&ina./o desse con6eci&en"o aos #ro+issionais li(ados dire"a&en"e
co& a #ro-le&<"ica8 co&o ar$%i"e"os8 %r-anis"as8 desi(ners8 en(en6eiros ci1is8
#sicElo(os a&-ien"ais en"re o%"ros8 ressal"ando "a&-;& #ara a necessidade de se "er
+oco &ais direcionado do ensino dessas $%es"7es nas #rE#rias %ni1ersidades8 1is"o $%e
8
; 1is*1el $%e ainda ; &*ni&a a #reoc%#a./o das ins"i"%i.7es de ensino s%#erior no
ensino e na disc%ss/o desse ass%n"o.
8) &!9!&!NCIA1 T!7&IC'
De acordo co& in+or&a.7es o-"idas no censo de 2010 do Ins"i"%"o Brasileiro de
Geo(ra+ia e 0s"a"*s"ica - IBG08 $%ase 35 &il67es de -rasileiros8 cerca de 23H da
#o#%la./o8 declaro% #oss%ir #elo &enos %& "i#o das se(%in"es de+ici:ncias >&en"al8
&o"ora8 1is%al e a%di"i1a?8 a &aioria8 &%l6eres. 0n"re os idosos8 a#ro=i&ada&en"e 5CH
declarara& #oss%ir al(%&a das de+ici:ncias.
A ideia de #adroni9ar o 6o&e& co&o se +osse& "odos i(%ais e +i9esse& #ar"e de
%& &odelo no $%al se de1e -asear a conce#./o da cidade o% da ar$%i"e"%ra se(%indo
os concei"os do 6o&e& 1i"r%1iano o% &es&o do Mod%lor de Le )or-%sier8 a#esar de
s%a con"ri-%i./o ine(<1el #ara a 6is"Eria desses (randes no&es8 ; %&a conce#./o
%l"ra#assada a $%al re+or.a o sen"i&en"o de e=cl%s/o da$%eles $%e in"e(ra& as
e="re&idades da c%r1a de Ga%ss.
A #ro#os"a do Desen6o ,ni1ersal se des1inc%la "o"al&en"e dessa ideia de
#adroni9a./o8 na 1erdade "ra9 co&o #ro#os"a le1ar e& considera./o a &aior #ar"e de
necessidades e/o% di+ic%ldades de "odos os "i#os de #essoas incl%si1e os e="re&os $%e
+o(e& "o"al&en"e do 6o&e& I#adr/oJ.
K< al(%ns anos8 de"ec"o%-se $%e as #essoas $%e en+ren"a1a& #ro-le&as co&
o a&-ien"e n/o era& so&en"e a$%elas $%e "in6a& de+ici:ncias. )rio%-se en"/o
a e=#ress/o #essoas co& &o-ilidade red%9ida #ara de+inir o (r%#o social co&
#ro-le&as de acesso e %"ili9a./o dos a&-ien"es cons"r%*dos. 0ssa
deno&ina./o incl%i #essoas co& de+ici:ncia8 crian.as8 idosos8 #essoas
carre(ando #aco"es8 e&#%rrando carrin6os de -e-:8 carrin6os de co&#ra e
a$%elas $%e es"/o co& al(%&a les/o "e&#or<ria. >)AMBIAGKI 200L8 #.33?
Lo(o a#Es a Se(%nda G%erra8 #or ca%sa do (rande nD&ero de soldados
&%"ilados8 in"ensi+ico%-se o de-a"e $%an"o ao desen6o %ni1ersal e conce#./o de %&a
conce#./o8 n/o sE ar$%i"e"Mnica8 &as de di1ersas <reas do con6eci&en"o8 de #ro!e"os
li1res de -arreiras8 conce-ido #rinci#al&en"e #or Na#/o8 0s"ados ,nidos e na.7es
9
e%ro#eias re%nidos e& 1B51 na S%;cia #ara %&a con+er:ncia $%e de% in*cio dois anos
de#ois - 1B53 - a Barrier - Free Desi(n o% co&o ci"ado an"erior&en"e Iro!e"o Li1re de
BarreirasJ8 I%&a co&iss/o co& o o-!e"i1o de disc%"ir desen6os de e$%i#a&en"os8
edi+*cios e <reas %r-anas ade$%ados ' %"ili9a./o #or #essoas co& de+ici:ncia o% co&
&o-ilidade red%9ida.J >)AMBIAGKI8200C8 #. C?.
Mas 1a&os ao #on"o a$%i e& $%es"/o8 o $%al es"< +ocado e& %& a&-ien"e
es#ec*+ico8 $%e ; o a&-ien"e ed%cacional s%#erior.
Le(al&en"e o Brasil ; %& dos #a*ses &ais incl%si1os do &%ndo. 2o en"an"o8
e=is"e %& 6ia"o &%i"o a&#lo en"re a lei e a s%a e+e"i1a./o. 2/o se +a9
necess<rio rea+ir&ar $%e o in(resso de #essoas co& de+ici:ncia nas escolas8
nos di1ersos n*1eis e (ra%s8 ; %&a $%es"/o n/o so&en"e ;"ica co&o "a&-;&
le(al. >F0R2A2D0S@ S4,AA8 20128 #. 2?
De +a"o o Brasil ; %& #a*s e="re&a&en"e e1ol%*do e& rela./o e le(isla.7es e
nor&as $%e 1isa& (aran"ir os direi"os de ir e 1ir das #essoas #or"adoras de
necessidades es#eciais8 dos idosos8 o-esos en"re o%"ras8 no en"an"o a $%es"/o ;8
e=is"e real&en"e a incl%s/o $%e essas nor&as se #ro#7e& a o+erecer o% es"/o
re+or.ando ainda &ais a sensa./o de e=cl%s/o8 1is"o $%e a &aioria dos #ro#rie"<rios
das ins"i"%i.7es de ensino #ri1adas e &es&o o (es"ores das ins"i"%i.7es #D-licas
se(%e& o &*ni&o e=i(ido e& nor&a si&#les&en"e co&o +or&a a +icar de acordo co& o
$%e e=i(e a le(isla./o se& desen1ol1er e i&#le&en"ar a 1erdadeira incl%s/o a $%al
1isa dar a%"ono&ia as #essoas co& &o-ilidade red%9ida.
0 "oda essa $%es"/o "e& in*cio na ed%ca./o8 #rinci#al&en"e na ed%ca./o
s%#erior8 onde es"/o os &aiores +or&adores de o#ini/o e onde de1e es"ar ainda &ais
#resen"e o de-a"e $%an"o ao direi"o de #lena &o-ilidade e a%"ono&ia se!a #ara o
#or"ador de necessidades es#eciais8 #ara o idoso8 #ara a crian.a o% #essoas co&
&o-ilidade red%9ida.
I... o ensino incl%si1o #ro#orciona 's #essoas co& de+ici:ncia a o#or"%nidade
de ad$%irir 6a-ilidades #ara o "ra-al6o e #ara a 1ida e& co&%nidade.J Ainda de
acordo co& eles8 e& %&a sociedade cada 1e9 &ais di1ersi+icada8 o ensino
incl%si1o ensina os al%nos a acei"ar as #essoas $%e s/o di+eren"es.
>SOAI2BA)P8 S.@ SOAI2BA)P apud F0R2A2D0S@ S4,AA8 20128 #. 3?.
0n"/o ; +a"o $%e a &aior #ar"e dos a&-ien"es ed%cacionais e se%s s%-#rod%"os
n/o +acili"a&8 di&in%e& o% &es&o a&eni9a& as res"ri.7es das #essoas co&
10
de+ici:ncia o% &o-ilidade red%9ida. A"ra1;s da ado./o e a#lica./o dos #rinc*#ios do D,
; #oss*1el desen1ol1er a&-ien"es $%e -%s$%e& %&a &el6or in"era./o co& os
%s%<rios8 #er&i"indo $%e %&a &aior $%an"idade de #essoas o %"ili9e
inde#enden"e&en"e de s%as 6a-ilidades e res"ri.7es. Desen6o ,ni1ersal ; %& concei"o
no1o8 necessi"ando ainda ser en"endido e a-sor1ido #or #essoas $%e "ra-al6a& nas
<reas li(adas ' ar$%i"e"%ra8 ,r-anis&o8 en(en6aria8 desen6o ind%s"rial en"re o%"ros8
#ara en"/o a "eoria ser colocada e& #r<"ica.
Des"ar"e8 ; co& -ase nessas $%es"7es $%e o #resen"e #ro!e"o se #ro#7e a
a$%ecer a disc%ss/o $%an"o ao ass%n"o #ara $%e (ere con6eci&en"o e -ene+*cios
'$%eles $%e necessi"a& de %&a cidade8 de %&a ar$%i"e"%ra e de %& %r-anis&o &ais
i(%ali"<rio e incl%si1o.
:) $!T'D'1';IA
)o& rela./o 's ";cnicas de #es$%isa8 ser/o %"ili9adasQ 4 le1an"a&en"o
-i-lio(r<+ico e doc%&en"al8 1isando le1an"ar doc%&en"a./o indire"a8 #or &eio de
in+or&a.7es #r;1ias so-re o o-!e"o de es"%do.
0& %& se(%ndo &o&en"o ser< reali9ado es"%do de o-ser1a./o8 e "a&-;&
en"re1is"a aos es"%dan"es dos ca&#%s es"%dados8 no in"%i"o de in"ender e con6ecer as
&aiores li&i"a.7es e res"ri.7es $%e os a&-ien"es ar$%i"e"Mnicos (era& 's #essoas co&
&o-ilidade red%9ida.
=) IN"T&U$!NT'
Ser/o %"ili9ados ins"r%&en"os co&o a c%r1a de Ga%ss #ara e+ei"os es"a"*s"icos8 a
2BR nR B050 co&o +or&a de #es$%isa e co&#ara./o8 o Decre"o nG 3.2BC de 1BBB8
$%es"ion<rios reali9ados co& #or"adores de necessidades es#eciais e #essoas co&
&o-ilidade red%9ida $%e %"ili9a& as de#end:ncias das ins"i"%i.7es de 0nsino S%#erior
en"re o%"ros $%e se a#resen"e& necess<rios no decorrer da #es$%isa.
11
(<) /&'C!DI$!NT'
Ser/o de+inidas as #er(%n"as e a es"r%"%ra ade$%ada da en"re1is"a8 assi&8 es"a
ser< a#licada e& da"a #re1ia&en"e a(endada8 de acordo co& a dis#oni-ilidade da
(es"ora de RK. A en"re1is"a ser< a#licada #essoal&en"e8 esclarecendo a #ar"ici#an"e as
ra97es e o-!e"i1os es#erados #or ela8 se&#re ressal"ando $%e as res#os"as da &es&a
"er/o %& car<"er so&en"e de %&a o#ini/o #essoal n/o +or&ando assi& $%al$%er
(enerali9a./o do es"%do.
(() C&'N';&A$A
!ta#as
$eses
(D -D .D 3D ,D 2D
() &eviso 0ibliogrECica
-) Construo dos Instrumentos de
/esquisa
.) !ntrevistas e FuestionErios
3) AnElise do material coletado
,) &edao do Trabalho 9inal
12
(-) &!9!&>NCIA" 0I01I';&%9ICA"
ALM0IDA L.8 DIAS A questo da acessibilidade em uma rede escolar) Rio de
Naneiro8 1. 118 n. 3B8 #. 1C0 1B58 a-r./!%n. 2003.
F0R2A2D0S@ S4,AA. A Incluso do Aluno com DeCicincia na Universidade
9ederal de "ergi#e. ,ni1ersidade Federal de Ser(i#e8 S/o )ris"E1/o-Se8 1. C n. 3B8 #.
1-58 +e1/o%". 2012.
F0R2A2D0S. Incluso no !nsino "u#erior@ 5endo a U9" com o olhar da
realidade. ,ni1ersidade Federal de Ser(i#e8 S/o )ris"E1/o-Se8 1. C n. 128 #. 1-58 2012.
R0IS. Acessibilidade em #roAetos #ara instituio de ensino su#erior baseados
em #rincB#ios das #ers#ectivas cognitivas e semiGticas. R0IS8 a%la )arolina de
So%9a Pirc6o+@ B0ROAG24LI8 Sil1ia de )as"ro. or"o Ale(re8 2010.
)AMBIAGKI8 Sil1ana. Desenho UniversalQ &;"odos e ";cnicas #ara ar$%i"e"os e
%r-anis"as. S/o a%loQ S02A)8 200L.

Potrebbero piacerti anche