NSZ Y ERNE

ABD: MASKEL GALC ! . .

Sat rekoru kran, uzun zaman "en ok satan kitaplar" listesinin
banda yer alan " gal ve Di reni (1919 ve Bugn)" adl kitabm
yazarken, ok ilgin bir gerekle karlamtm.
1919' da l kemi zi i gal eden smr geci l er i n ar as nda ABDy
grdm!..
Oysa, hibirimiz okul yllarndan bu yana ABD (Amerika Birleik
Devletleri) adn duymadk!.. galci lkeler olarak Yunanistan, ngiltere,
Fransa ve talya'y biliyor, onlarn yaptklarn okuyorduk.
Sanki , " gi zl i bi r ei " (! ) resm t ar i h ki t apl ar m zdan ABD ad n
kaz y p, karm t ! . .
"gal ve Direni"te bu geree yer verdim. Kitap yaynlandktan
sonra, eitli kaynaklar " g a l c i A B D " gereine ilgi duydu. Hatta,
ok sayda tarih retmeni beni arayp, "Bunlar biz de bilmiyorduk,
imdi rencilerimize sizin kitabnz okutuyoruz" dedi. Ben de
katldm konferanslar ya da televizyon programlarnda
1
bu gerei
vurguladm.
Ancak bir eksik vard: Fotoraf!..
Onu da, -ilgintir ki, tarihi olmayan- nl bir profesrmz
2
haber
verdi: "Kitab ilgiyle okudum. Yazdklarn ok doru. ABD'nin Trkiye'yi
igaline ilikin bir fotoraf ben grdm. stersen sana da gndermek
isterim" dedi. Dnyalar benim olmutu. Hemen fotoraf(lar)n peine
dtm.
Ve, bana gelen bir kaynak, aratrmalarm sonucu onlarca kaynak
oldu.. Bilinen kaynaklar da, bir kez daha "igalci ABD" belge ve
fotoraflar arayarak yeniden okudum. Bu arada konu derinleti.
Yaklak yz yldr gzlerden karlan ve "resmi tarih" dna atlan
gerek, bal bana bir aratrma konusu durumuna geldi.
1
zellikle, Ankara'dan "Bamsz Milletvekili Aday" olduum 22 Temmuz
2007 Genel Seim kampanyas dneminde ktm TV. programlar ile
kendi Ceviz Kabuu programmda.
2
nl kalp cerrahmz Prof. Dr. Bingr Snmez'e teekkr ediyorum.-HC.
13
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ite bylece, politikac ve devlet adamlarnn yan sra her naslsa
tarihilerin dahi atlad() bilgi, kalc bir eser haline geldi.. Hem de,
"tmyle bu konuya ayrlm" biimde, bir " i l k e s e r " olma zellii ile.
Bu ki t ab , " gal ve Di r eni " ki t ab i le bi rl i kt e okuman n
" t amaml ay c yar ar " sal ayaca na i nan yor um. Bu iki kitabn,
Kurtulu Sava ile ilgili bundan sonraki yaynlamay planladm dier
eserlerle btnlk salayacana ve salam bir bilimsel kaynak
oluturacana inanyorum.
Hul ki Cevi zol u
Ankar a, 28 Kas m 2007
14
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i ye ehi t l eri ,
mezar dan kman n vakt i di r!
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i ye ehi t l eri ,
Sakarya' da, nn' de, Af yon' daki l er
Duml up nar' daki l er de el bet
ve de Ayd n' da, Ant ep' t e vur ul up denl er,
si z t opr ak al t nda ul u kkl eri mi zsi ni z
yat ar s n z al kanl ar i i nde.
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i ye ehi t l eri ,
si z t opr ak al t nda deri n uykudayken
dman a rd l ar,
sat l d k, uyan n!
Bi z t opr ak st nde deri n uykul arday z,
kal k p uyand r n bi zi !
uyand r n bi zi !
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i ye ehi t l eri ,
mezar dan kman n vakt i di r!
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
"Boazl ara ve st anbul ' a Amer i kan askeri yerl et i recei z" dedi
ABD Bakan Wilson. (Okunuu: Vilson).
" st anbul art k Tr kl er ' i n el i nde kal mamal . Sizin istanbul'u ve
boazlar almanzdan memnuniyet duyarz!.." diye karlk verdi Fransa
Babakan Clamenceu. (Okunuu: Klemenso).
" st anbul bi r Tr k kent i dei l di r. stanbul artk btn bir
imparatorluun bakenti olmaktan kmtr. st anbul Boaz ve
evr esi ndeki bi r arazi paras n da Amer i kan mandas na al mal y z"
diyerek niyetini ve memnuniyetini belirtti ABD Bakan .
3
Tarih: 2-12 Mays 1919; yer: Paris idi.
ABD, STANBUL' DA VAT KAN Y NET M ST Y OR! . . ABD
Bakan Wilson, gnmzdeki Trkiye'nin igali planlarnn gemie
dayal kklerini aklar gibiydi:
"Sul tan st anbul ' da kal acak ve Anadol u' da Tr kl er e b rak l an
yerl eri n egemeni ol acak. Fakat st anbul ' u ynet me yet ki si
ol mayar ak orada bi r ei t Papa dur umunda bul unacakt r. D
ilikiler, ekonomik, mli konularda dan man isteyebilecektir."
4
"Danmanlk" da, mandann(egemenlik devrinin, esaretin) maskeli
ad idi. Wilson, "Manda sz olumsuz etki yapyor, yerine danman
szcn kullanalm" dncesindeydi.
5
3
stiklal Harbi Gazetesi, 27 Haziran 1919, s.2; Evans, Laurence, Trkiye'nin
Paylalmas, eviren: Alanay, Tevfk, Milliyet Yaynlar, istanbul, Austos
1972, s.162-164. Siyah vurgulamalar bana ait.-HC
4
Evans, Laurence, a.g.e., s.164. Siyahlamalar ve alt izgiler bana ait. (a.g.e.=
"ad geen eser" demek).-HC.
Evans, Laurence, a.g.e., s. 165. Vurgulamalar bana ait.-HC
16
Trkiye igalcisi ABD'nin Bakan Wilson, ynlendirdii ngiltere'nin Babakan
L.George ve Fransa Babakan G. Clemenceau ile birlikte.
6
Trkiye'yi paylayorlard.. Kanlar iinde brakacaklar Trkiye'nin
kalbini, cierlerini koparacak; kaburgalarn kracak; ellerindeki
emper yal i zm sat r ile butlara ayrp, yiyip yutacaklard.
Akllarnda -bugn Trkiye zerinde oynadklar oyunu deifre
edecek- inanlmaz planlar vard. "Truva at " olarak kullandklar AB
(Avrupa Birlii) zerinden yaptklar basklar, Trkiye'yi
Hristiyanlatrma ve Trkl yok etme planlar... Ne diyordu ABD
Bakan Wilson?..
"Trki ye' yi i gal edel i m ama, padi ah sembol i k ol arak
st anbul ' da kal s n. Hi bi r yet ki si ol mas n. Papa(=Vat i kan) model i
uygul ayal m! . . "
6
Oral, Atilla, Kuva-y Milliye, Jotun Boya Sanayii ve Tic. A.. Yayn, stanbul,
ubat 2007, s. 16.
17
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Bugn devlet kurulularnda bulunan pek ok "yabanc danmann"
ne anlama geldiini de tekrar dnelim..
istanbul'un igalinin yan sra zmir'den balayarak tm Trkiye'nin
igali iin de ngiliz Babakan Lloyd George (Okunuu: Loyd Cor)
baka bir teklifte bulundu:
" Ameri kal l ar st anbul ' u, Franszlar da Suriye'yi (O tarihte Osmanl
topra-HC) i gal edecekl erdi r. Yunanllar'n izmir'i igal etmelerine
izin vermeliyiz."
Lloyd George'tan daha da sabrsz olan ABD Bakan Wi l son,
"Yunanllara niye derhal kartma yapmalarn sylemiyoruz?"
7
dedi ve
paylamda anlama salannca, Y unani st an Babakan Veni zel os' u
ar ad :
" zmi r' i i gal edebi l i rsi ni z! . . "
Bylece ABD'nin izniyle, hazrda bekleyen Yunan igal kuvvetleri, 3
gn sonra (15 Mays 1919'da) izmir'e ktlar!..
zmir'de Yunan igal kuvvetleri, Venizelos imzal igal bildirisini
okurken, "Davet zerine igalF ettiklerini de itiraf ediyordu:
"Yunanistan, zmir'i igal etmek zere, Bar Konferans tarafndan
grevlendirildi. Yzyllardr beklenen hedefimiz gereklemitir.
Milletimiz idrak ederler ki, bu karar, Konferans idare edenlerin
vicdannda Enosi s'in, izmir'in Yunanistan'a ilhaknn yer bulmasndan
sonra verilmitir.
(...) Yunanl Kk Asya'dan ( zmi r' e, ' Y unanl Kk Asya'
di yor! ) ricamn, faydasz kalmayacan ve zmi r' i kendi si ne ' hya-y
Mi l l i nci l ' i ni ' get i r mek sur et i yl e yaknda ziyaret edebileceimi mit
ederim. -ELEFTEROS VENZELOS"
8
" GALE" RAMEN, " AVRUPALI OLDUK" D Y E SEV NEN HA N. .
izmir'in igal edilmesinden bir ay 8 gn sonra (23 Haziran 1919'da)
Padiah Vahidettin tarafndan Paris'e gnderilen Babakan Damat Ferit
7
Avcolu, Doan, Mill Kurtulu Tarihi (1838'den 1995'e), Birinci Kitap,
Tekin Yaynevi, stanbul, 1998, s.339.
8
stikll Harbi Gazetesi, 15 Mays 1919, s.3.
18
ise, saflyla birleen hainlik iinde idi.
Damat Ferit, igalcilerin konferansna bir yaz sundu. Bu yazda,
"Avrupallamann?' faydalarn da anlatyordu..
lkesinin igali izmir'den balayal 1,5 aya yaklarken, o
"Trki ye' ni n Avr upa t opl ul uuna kabul edi l di i nden" sz ediyordu!..
"Avrupa medeniyetini taktir eden Trkler, birtakm ciddi reformlar
yapmaktan geri kalmamlar, modern hayata geilerinde Avrupa
memleketlerinin yardmn grmlerdir. Bunda da ne kadar baarl
olduklar eyrek asrdan az bir zaman iinde Trkiye'nin Avrupa
topluluuna kabul edilmesinden anlalmaktadr. Orada nemli yer
tuttuklarna inanan Trkler, kalknma yolundaki abalarna Bat'nn
yardmyla yeniden balamay istemektedirler."
9
Mondros Anlamas'na aykr biimde lkesi igal edilen Babakan,
igalcilere hesap soraca yerde, "ciddi reformlar yaptk" diyor!..
Avr upa' n n i st ei ve dest ei yl e(! ) ci ddi ref orml ar yapm ve
bat m ! . . Ama bunu "byk baar" olarak anlatyor!.. Hem de kendisini
igal eden efendilerine!..
Y a f ar k nda ol mayacak kadar " s a f , ya da bunu gr mezden
gel ecek kadar "hai n! . . "
Babakan Damat Ferit'in "Avrupal Efendilerf'nm tavr ise, onu
Paris'ten kovmak oldu!., igal devleti temsilcileri Trkiye'yi
" Al manya' n n maas " olarak 1. Dnya Sava'na girmekle
suluyordu..
Kur ban cel l ad n n mer hamet i ni el de edememi t i ! . . Damat Ferit,
zetle, "Toplantlar uzun srecek, Paris'te kalmana gerek yok,
memleketine dnmen uygundur"
10
yantn ald.
ingiltere Babakan Lloyd George, "Boazlarn serbestisini; Krt,
Rum, Arap, Ermeni gibi aznlklarn Trk boyunduruundan
kurtulmasn;Trkler'in Avrupa'dan karlmasn" istiyordu.
11
"ciz ve korkak i nsanl ar,
her hangi bi r f el ket kar s nda
mi l l et i n de hareket si zl i e
9
Baytok, Taner, ingiliz Belgeleriyle Sevr'den Lozan'a (Dnden Bugne Deien
Ne Var?), Doan Kitap, stanbul, Haziran 2007, s.32.
10
Baytok, Taner, a.g.e., s.35.
11
Baytok, Taner, a.g.e., s.39.
19
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
sr kl enmesi ne ve bi r kenara
eki l i p kal mas na yol aarlar. "
Must af a Kemal At at r k
1 2
MUSTAFA KEMAL: " UY ANI N, B RLE N, RGTLER KURUN! . . "
GNLERDEN BER zmir limannda toplanmakta olan yabanc harp
gemilerinden leden sonra bahriye silhendazlar (deniz piyadeleri)
indiler ve kentin eitli noktalarn igal ettiler. ngiliz birlikleri, Karaburun
ve Uzunada tarafn, Fransz kuvvetleri Urla ve Foalar', Yunan
mfrezeleri de Yenikale'yi kontrolleri altna ald.
Yunan ordular, Amer i kan, ngi l i z ve Frans z gemi l er i ni n
kor uyucul uu al t nda zmir'e ktlar. t al yanl ar gzal t nda t ut mak
i i n gnder i l mi ol an Amer i kan f i l osu l i manda bul unuyor du.
1 3
Halk sokaklara, kordon boyuna yaylarak sessizlik iinde bu igali
seyretti. Yllarca bu lkenin ekmeini yiyen, para kazanan ehirdeki
Rumlar ise, enlikler yaptlar ve karaya kan Yunan silhendazlarn
byk gsterilerle karladlar.
14
Yunan gemilerinden ha bire asker dklyordu karaya. Entariler
giyinmi Efzon askerleri ki, dans eder gibi, hoplaya zplaya ayak
basyorlard kutsal topramza zmirli Rumlar o cmb kapp
koyuvermilerdi. Gl atp, gl topluyorlard Yunan askerlerinin ayaklar
altndan. Hasan Tahsin iyice girdi kalabala. imdi, bir Efzon taburu
varp gidiyordu. En nde, bayraks, Yunan bayran ge dorultmu,
da almyla yryordu... "Kanla demeli imdi bu sevinci"' dedi Hasan
Tahsin. "Dur" dedi, "imdi sen gr bizim iimizi", ve tabur keyi
dnerken, tabancasn dorultup, bayraknn ta alnnn ortasna
yaptrd kurunu... Adam, Yunan bayrayla birlikte seriliverdi yere.
Hasan Tahsin, " te bu i lk kurun! " diyerek, yan sokaklara dal d .
1 5
12
Nutuk (Sylev), (Gazi Mustafa Kemal Atatrk), Gnmz Diline evirip
Basma Hazrlayan: Ord. Prof. Dr. Hfz Veldet Velidedeolu, Atatrk
Dnce Dernei(ADD) Yayn, 125. Doum Yl Ansna, Ankara, 2006, s.310.
13
Evans, Laurence, a.g.e., s.171.
14
Cevizolu, Hulki, igal ve Direni (1919 ve Bugn), 3. Bask (101.000 adet),
Ceviz Kabuu Yaynlar, Ankara, Mart 2007, s.3.
15
Kansu, Ceyhun Atuf, Atatrk ve Kurtulu Sava, Varlk Yaynlar, stanbul,
Ekim 1969, s. 13.
20
ABD'nin "izin ve destek verdii" Yunan igal glen, igalin ilk
gnnde izmir ve evresinde, savunmasz ve silahsz 57 kiiyi, ilk 48
saat iinde ise 2 bin Trk' ehit etti .
1 6
Avrupallarn kendi raporlarna
gre ise, ehit saymz bir iki gnde 20 bine ulat.
17
Yunan igali ve vaheti dnya basnnda.
1
16
zel, Mehmet, Cephelerden Kurtulu Sava'na (Cilt 2: Trk Kurtulu
Sava), Beinci Bask, Ankara Ticaret Odas Yayn, Ankara, Tarih Yok, s.18.
17
Ulubelen, Erol, ngiliz Belgelerinde Trkiye, 2. Bask, Cumhuriyet Kitaplar,
stanbul, Nisan 2006, s.187.
18
The Graphic Dergisi, 21 Haziran 1919, s.83. Baknz: Oral, a.g.e., s.25.
21
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
galciler ve yerli ibirlikilerin saldrsn, Miralay Mehmet Arif "Milli
Mcadele An l arfnda u szlerle tanmlyordu:
"Kiliselerin bir kapsndan sivil olarak giren ve dier kapsndan
Yunan askeri kyafetinde dar frlayarak, kudurmu kpekler gibi
Mslmanlar'a saldran yerli Rumlar'n says, her halde Yunan
canavarlarnn saysndan az deildi."
19
TRK ORDUSUNUN " DH BABUU! . . " Galiplere gre Trk
yurdu "hazr bir lokma", Trkler'e gre ise "Ya lm ya istikll!.." i di .
2 0
Milletin lm esarete tercihi, kurtulmak iin yeterli deil, Trk
Milleti'ndeki istikll (=bamszlk) arzularn bir lk nnde
toplayabilecek zveri, kararllk ve irade mheykeli (=heykeli) bir dhi
Babu da kesinlikle gerekiyordu... Tari h, dnyan n kur ul uundan
beri hr yaam bu byk mi l l et e onu, o muci zeyi , yi ne kendi
i i nden (verecekti, ve) ver di .
2 1
Smrgeciler, Trkiye'nin igalini
" k i n c i T r u v a k u a t m a s "
22
olarak gryordu!..
Ama, bu "ikinci Truva kuatmas" bu kez sonusuz kalacak ve
Mustafa Kemal " H e k t o r ' u n c n a l d m " diyecekti!..
23
Hasan Tahsin'in devrildii yerden yeni kavaklar srecekti. Millet ite
byle direnmeliydi. Mustafa Kemal, Havza'dan btn yurda yle
seslendi: "izmir'in ardndan Manisa ve Aydn'n dmanlarca alnmas
karsnda sessi z, dur gun, ba ei k kal may n z. Uyan n z! Ulusal
bamszlmz iniyorlar. Di ki l i ni z. Haklarnz savunmak iin
bi rl esi ni z, rgt l er kurunuz, dmann karsna knz: Kanl
kavakl ar ol unuz. Topran senin bu, ey halk, yer yer toplan, zmir'in,
Manisa'nn, Aydn'n dmanlarca alnmasna ayak dire, kar gel;
toplantlar yap. Konu, tel yazlar ek, sesini duyur: Varm ben, varm...
19
Arif, Miralay Mehmet, Anadolu nklb (Milli Mcadele Anlar-1919-1923),
(Bilinen dier ad: Ayc Arifin Anlar), Yayna Hazrlayan: Blent Demirba,
Arba Yaynlar, istanbul, 1987, s.15.
20
Mustafa Kemal'in salnda (lmnden bir yl nce), Trk Ordusu'nun
(Genelkurmay Bakanl'nn) stikll Savamz deerlendiren szleri.
Baknz: Trk istikll Harbi Hulsas (1919-1922), Genelkurmay Bakanl
Harp Tarihi Encmeni, Askeri Matbaa, istanbul, 1937, 8.1.
21
Genelkurmay Bakanl, 1937'deki kitabnda, Mustafa Kemal'i "dhi
Babu" olarak tanmlyor. Baknz: Trk stikll Harbi Hulsas, a.g.e., s.1.
22
Hemingvvay, Ernest, igal stanbul'u ve iki Dnya Savandan Mektuplar,
Trke'si: M. Ali Kayabal, Milliyet Yaynlar, istanbul, Austos 1970, s.33.
23
Bu konuda ayrntl bilgiyi "igal ve Direni" adl kitabmda bulabilirsiniz.-HC.
22
Ben Tr k hal k y m. Uyan ve t opar l an. Bamszlk elden gitti mi, sana
yeniden veren olmaz. Sen kazanacaksn, alacaksn onu."
24
Sorumluluk intihar: "4. Tmen Komutan Nazm Bey, verilen vazifeyi zamannda
yapamad iin intihar etti. 30 Temmuz 1921'de bu kahraman iin yaplan cenaze
treni."
25
Direni balamt. Uruna trkler yakld, iirler yazld. Bunlardan
birine, Hikmet Recep tarafndan yazlm olana kulak verelim:
ULUSAL KURTULU ORDUSU
Demitik-Yurduma salarken Yunan
Er olan, evinde kalmasn! Anam.
Kardeler oca, yklan yanan
Topra dmanlar almasn anam.
24
Kansu, Ceyhun Atuf, a.g.e., s.14. Siyahlamalar bana ait.-HC.
25
Tansel, Selhattin, Tarih Doktoru, Atatrk ve Kurtulu Sava 1919-1922
(Yaynlanmam Fotoraflarla), Trkiye Vakflar Bankas Kltr Yaynlar,
Ankara, 1965, s.92, Resim No: 39.
23
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Mtareke ve gal srasnda izmir'de kan Yunanca gazeteler.
Bizlere silh, antay verdin
Gle oynaa cepheye erdik
Dn gece buyrukla atee girdik
Yalvar da sabahlar olmasn anam!
26
Arkan, Zeki, Do. Dr., Mtareke ve gal Dnemi zmir Basn (30 Ekim
1918-8 Eyll 1922), AKDTYK Atatrk Aratrma Merkezi Yayn, Ankara, 1989,
s.266.
Gurbette lrsem adm anma
Ayrlk adyla hi bana yanma
ehittir evldn bir l sanma
Gzlerin yalarla dolmasn anam.
Kalkp kularla her seher seher
Bana bir Fatiha okursan eer
O byk armaan ruhuma deer
Ellerin san yolmasn anam!
2 7
TAR HTEN G ZLENEN GEREK!
EMPERY AL STY ECLER: " Y C E L E R !.."
te burada "tarihten gizlenen gerek", yani 1919' da ABD' ni n
Tr ki ye' yi i gal et (tir)mesi ger ei ortaya kyordu!..
"Y ce ler" olarak adlandrlan Amerika, ngiltere ve Fransa'nn
devlet bakanlar Wilson, Llyod George ve Clemenceau, Yunanllar'
zmir'i igale armt.
28
(Yunanllar'dan nce davranan talyanlar ise,
11 Mays Pazar gn Fethiye, Bodrum ve Marmaris'i igal ettiler.)
"Yce ler"in
29
ycelii emperyalizmin temsilcisi olmalarnda
yatyordu. G onlarda olduu iin, kendilerine "yce" dedirtiyor, bir
araya gelerek dnyay smrgeletirmek iin ibirlii yapyordu!..
"Yce ler" sanki, "Yec'cler"
30
idi: Emperyalizmin yok edicileri...
Yani, " bozguncul uk ve f esat kar an, sal d r gan, zal i m, yamac ,
anar i st ve i nkarc yneti ml er! . . "
Kansu, Ceyhun Atuf, a.g.e., s.62.
28
ngiliz Hkmet Belgeleri'nden (Cabinet Papers 29/37, 181C, 6.5.1919)
aktaran: Sonyel, Salhi R., Prof. Dr., Kurtulu Sava Gnlerinde ngiliz
stihbarat Servisi'nin Trkiye'deki Eylemleri, AKDTYK Trk Tarih Kurumu
Yaynlar, Ankara, 1995, s. 13.
29
ngiltere Denizcilik Bakan Winston Churchill, buna "Triumvira" (l ynetim)
diyor. Baknz: Winston Churchill stikll Savanda, Yeni stanbul Kltr
Yaynlar, istanbul, 1969, s. 17.
30
Yecc ve Mecc kavramlar, tek tanrl dinlerde mevcut. Bu konuda Kur'an'
Kerim'deki ayetler iin baknz: Kur'an' Kerim ve Aklamal Meali, Trkiye
Diyanet Vakf Yayn, Ankara, 1993, s.329; ve Yazr, Elmall Muhammed
Hamdi, Kur'an' Kerim ve Yce Meali, Sadeletiren: Sabri Ylmaz, enyldz
Yaynevi, stanbul, 1997, s.304 ve 331.
25
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Yunan askerlerinin zmir'i igalinden drt gn nce, 11 Mays'ta,
ABD f i l osu ncl nde, farkl byklk ve trlerden oluan sava
filosu izmir limanna geldi. Amer i ka' n n Ar i zona z rhl s ; Dyer,
Gregory, Luce ve Manl ey adl drt dest r oyer i i le bi r ngi l i z z rhl s ,
bi r t al yan z rhl s ve bi rka ngi l i z t or pi dosu zmi r l i man na
demi r l edi .
3 1
Aslnda Amerikallar, Yunanistan'dan nce zmir'i igal amacndayd.
Bakan Wilson'la ayn dncedeki Ar i zona z rhl s n n komut an
Dayt on, zmi r l i man na demi r l edi kt en gn sonr a zmi r' i
kendi l eri ni n i gal et mesi ni ner di
3 2
ama, Yunanistan'a sz verildii
iin "maa" kullanlmas tercih edildi.
ABD' N N LK GAL RAPORU. . zmir'in igalinden iki gn sonra
Amerikan Komiseri Ravndal, Washington'a "ilk i gal r apor unu
(telgrafn) gnderdi:
"Dileri Bakan
Washington 17 Mays 1919, stanbul
Trk kabinesi, zmir trajedisi diye adlandrdklar olay nedeniyle istifa
etti. Yeni bir Hrriyet ve tilaf (Partisi-HC) kabinesinin kurulmas
bekleniyor. Bakentte ttihat ve Terakki Partisi henz etkisini
gstermedi. stanbul mttefik polisi glendirildi ve rnein Y unan
bayrakl ar n n as l mas na kar baz yasakl ar kondu.
3 3
Konsolos
Chesboroug 14 Mays'ta izmir'den stanbul'a hareket ederken, Ar i zona
z r hl s ndan Amer i kan deni zci l eri Konsolosluu korumak ve Amerikan
karlarn gzetmek iin gnderi l di l er. Konsolos Chesborough'nun
bildirdiine gre, Yunan igalinin gelmesi olasl, zmir'de, radikal
Rumlar hari, kzgnlk uyandrd. Ayn duygular stanbul'da btn
yabanc evrelerde duyuluyor, Helenler (Yunanllar-HC) hari.
Bandrma, zmir ve Megri(Fethiye) blgesindeki memurlardan, Yunan
ve talyan karmalar iddialaryla Trke protesto telgraflar alyorum.
Gene de, zmir konusunda Bar Konferans karar fazla kan akmadan
uygulanma benziyor.
Avcolu, Doan, a.g.e., s.340; Oral, a.g.e., s.26.
Avcolu, Doan, a.g.e., s.340.
Bunun nedenini, az sonra aklyorum.-HC.
26
Ravdal
Amerikan Komiseri"
34
ABD, szde "tarafsz" stat altnda igalin her ayrntsn planlyor,
destek veriyor ve emrediyordu!..
ABD Bakan Wi l son' un szde " t ar af s z" t ut umu, Lat i n Amer i ka
l kel er i nde de " i gal " ol ar ak or t aya km t :
"Wilson'un Latin Amerika'ya mdahaleleri onun Avrupa politikasna
da yeni bir k tutmaktadr. 1914'den 1917'ye kadar Wilson Birinci
Dnya Sava'na mdahale etmemek iin ABD'nin tarafszln ve bar
isteini ileri srmtr.
Ne biim tarafszlk, ne biim bar isteidir bu? 1914'den hemen
sonra Wilson, Meksika'ya deniz piyadelerini yollar; 1916'da ayn hatay
tekrarlar ve bir yl sonra, Fransa'da byk kurtarc olarak karlanan
General Pershing, istilclk (=igalcilik-HC) yapt Meksika'dan yeni
dnmektedir."
35
Nasl bugn Trkiye zerinde oynanan oyunlara nasl benziyor deil
mi?..
ABD' N N "1919'DAKPKK'Sr: Y UNAN STAN! . .
ABD'nin Bush Ynetimi, bugn Trkiye'yi blmek iin nasl terr
rgt PKK'y kullanyorsa; 1919'da da Yunanistan' kullanyordu!..
Aradaki fark, PKK'nn terr ve vur-ka yntemlerini kullanmas,
Yunanistan'n ise dzenli ordusu ile saldrmas idi. Sonuta, 1919
i gal i nde, Y unani st an ABD' ni n PKK' s ol ar ak kul l an l yordu! . .
Nitekim, "igalcilerin piyonu Yunanistan" askerlerini zmir'e kardktan
sonra, bu gerek daha fazla gizli kalamad. Yunan igal generallerinden
Parakevopoulos, yerli ibirliki Rum Papaz Hrisostomos ile halka hitap
ederken, bulunduklar balkona Amer i kan bayr a n da astlar!.. Rum
34
Duru, Orhan, Amerikan Gizli Belgeleriyle Trkiye'nin Kurtulu Yllar, Trkiye
Bankas Kltr Yaynlar, istanbul, Ocak 2001, s.23. Siyah vurgulamalar
bana ait.-HC.
35
Julien, Claude, Amerikan mparatorluu, evirenler: Tahsin Sara-Aysel
Glercan, Hitit Yaynlar, Ankara, 1969, s.160.
27
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Papaz Hrisostomos, Seydiky'deki bir kilisede konuurken, " Y ak nda
Tr kl er i n l el eri yt e kuyul ar dol dur aca z! " diyen szde din
adamyd!..
36
ABD igal ettii lkelerde, tepkileri azaltmak iin psikolojik sava
taktikleri uyguluyor ve mmkn olduunca kendisini gizliyor. Bu
"gizleme" kapsamnda, bayran gstere gstere asp, tepki toplamak
yerine, ne bakalarn sryor. Bu yzden igal Trkiye'sinde ABD
fotoraflarn bulmak iin ok aba harcamak gerekti. ABD'nin ayn
uygulamasn, bugnlerde (2000'li yllarn balarnda) igal ettii
Afganistan ve Irak'ta da gryoruz. ABD bayra ortada gsterilmiyor.
galin ilk gn Saddam Hseyin heykelinin zerine rttkleri ABD
bayran bile 10 dakika sonra karp, "satn aldklar" Irakllar') ne
36
Arkan, Zeki, Prof. Dr., Hazrlayan, Mtareke ve gal Anlar (Haydar Rt
ktem), AKDTYK Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1991, s.70.
37
Ermeni kkenli Amerikal yazar Marjorie Housepian Dobkin'in "The Smyrna
Affair" adl kitabndan alnt yapan Umar, Bilge, Prof. Dr., Yunanllarn ve
Anadolu Rumlarnn Anlatmyla zmir Sava, nklp Kitabevi, stanbul, 2002,
s.219.
2 8
sryorlar.
ABD, terr rgt PKK'y desteklerken de srekli olarak inkr
yntemini benimsiyor; ama, igal ettii Irak'n dalarndaki PKK'y yok
etmiyor, szde karlan Trk askerlerini teslim ederken "jest" yaptn
sylyordu!.. Terrist PKK'llar iin Irakllar'la ayn az kullanp
"Bulamyoruz, bulursak istihbarat paylaacaz" derken
3 8
, Ekim 2007'de
szde "karlan" 8 askerimizin 4 Kasm 2007'deki teslim treninde
birlikte grnt veriyor, ama elinin altndaki PKK'llar tutuklamyordu!..
39
Bu gnleri belgelemek iin, Yenia Gazetesi'ndeki haftalk ke
yazmda vurguladm noktalar buraya alyorum.
K K T E GVENL K KORKUSU MU VAR?. .
Getiimiz gnlerin en ok konuulan konularndan biri,
AKP'den Cumhurbakan seilen Abdullah Gl'n ankaya
Kk'nde yapaca tadilat idi. Tadilat, yani binann birok
yerinin yklp, yeniden boya badana yaplmas, perdelerinin
deimesi vs. iini, Hayrnnisa Gl'n istedii yazld.
MUHATAPLI K PROPAGANDASI . .
Size, nceki iki yazmda gazeteci tahminlerimden(!) sz
etmitim. Tahminlerimde bugne dein hi yanlmadm.
Yazdklarmn ortaya kmas, daha dorusu kamuoyuna
aklanmas doal olarak zaman iinde oluyor. Ancak,
bunlardan biri hemen gerekleti.
ABD Bakan George W.Bush'un (oul Bush) 5 Kasm 2007 tarihinde,
Babakan Recep Tayyip Erdoan'la Washington Beyaz Saray'daki resmi
grmesindeki aklamas.-HC
39
Baknz: 5 Kasm 2007 tarihli Trk gnlk gazeteleri. zellikle; "APO Posterli
ov", Vatan Gazetesi, stanbul, 5 Kasm 2007, 8.1, manet; "Gaflet, Dalalet ve
Hyanet', Tercman Gazetesi, istanbul, 5 Kasm 2007, 8.1, manet; "Askerler
Trkiye'de", Cumhuriyet Gazetesi, istanbul, 5 Kasm 2007, 8.1, manet; "5
Kasm Jest?', Yeni afak Gazetesi, 5 Kasm 2007, 8.1, manet; "Bu Utanc
Yaatanlar Hesap Vermel?', Anadolu'da Vakit Gazetesi, 5 Kasm 2007, 8.1,
srmanet (manet st).
2 9
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
i ve d destekli PKK terr rgtnn "esi r al ma
gr nt l " 8 kiiyi (askeri) gtrme operasyonu sonuland.
Dediim "propaganda operasyonu" gerekletirildi. Dnk
basnda, t er r i st ba Abdul l ah cal an post er l er i ni n nnde
ve ar kas nda, szde " ser best b r akma" t r eni ni n
f ot or af l ar yay nl and . Baz gazeteciler de sordu: "Bu durumu
yaatanlar kim ise hesabn vermeli!.."
Bu yaznn amac, Trk Genelkurmay'n ve tabii bandaki
Orgeneral Yaar Bykant' sulamak.. Oysa, "Bu utancn
sorumlusu" AKP hkmeti deil mi?..
Bu satrlar yazdmda, Babakan Erdoan'n ABD'de
Bakan Bush'la grmesine birka saat kalmt. Bush'a
sormadan askeri operasyon yapmayan, TMBB'nin verdii
yetkiyi (tezkereyi) cebinde bekleten ve PKK'nn elindeki
kiilerin(askerierin) kurtarlma operasyonunu yaptrmayan
kim?..
Komutanlar ypratma amacyla yazlan yazlarn asl
muhatab Babakan Erdoan deil mi?..
SMRGEC JEST Y APMI ! . .
PKK terrnn gelimesi konusunda,
- Trk Ordusuna saldran PKK gr nml t er r
et esi ni n i i nde ABD asker l er i ni n olup olmadn,
- 8 kiinin (askerin) gerekten karlp karlmadn
sormutum.
Amalarn da yle sralamtm. Dnk gelimeleri
bunlarn nda deerlendirmek iin hatrlayalm:
- ve d destekli "esir al ma gr nt l " operasyon ile
birok ku vurulacak ve u hedeflere ulalacakt;
- PKK'nn politik uzants DTP'liler halka sevdirilecekti,
"bar havarisi" grnmnde, arabuluculuk ederek Trk
askerini szde kurtarm olacaklard. (Olmad m?..)
- PKK muhatap alnm olacakt. (Olmad m?..)
- Ordu gsz duruma dm olacakt. (Eletiriler Ordu'ya
ynelmedi mi?)
- 8 Kiinin ailesi, AKP'nin bir trl kapattramad, terrist
televizyonlarnda konuturulacak, duygu smrs yaplacak
Cevizolu, Hulki, "Kk'te Gvenlik Korkusu mu Var?", Yenia Gazetesi,
istanbul, 6 Kasm 2007, s. 10.
30
ve PKK gl gsterilecekti. (8 kiiden birinin internete bile
yansyan aklamalarn hatrlyor musunuz?)
Genelkurmay Bakan istifaya davet edilecekti.
(Yazmyorlar m?)
imdi bir kez daha soruyorum:
Nas l ol uyor da, ABD' ni n I r ak' t aki gener al i bu 8 ki i ni n
sal ver i l mesi oper asyonunda yer al yor ? APO post er l er i
nnde f ot or af eki l en da, bu ABD gener al i ni n
denet i mi nde dei l mi ?. . Bu durum, gelimelerin iin bandan
sonuna ABD'nin
yetki alannda olduunu kantlamyor mu?..
Tahminlerimizde^) yanlyor muyuz?..
Efendim, adam (ABD'nin Irak'taki generali Petraeus) "jest
yapm!"
te bu mantkla gittike, igalci ve terriste, Trkiye'yi
blmeye
alana "jest yapt" gzyle bakld srece, bu sahnelerin
daha acsn yaamaya, " cel l ad m za a k ol maya" devam
ederiz!..
Bu mant k, 1919' da da var d ve mandac l ar , " ABD' ni n
bi zi mandas al t na al mas ancak bi r j est ol ur " di yordu! . .
" U DUVARI N NE B R BAKALI M! . . "
Yazmn banda deindiim Kk'teki tadilata geleyim.
Buradaki tahminimi aklayaym da, olaya yeni bir boyut
kazandraym... Acaba, bu t adi l at gr nt snn ar d nda,
Kk' n yeni konukl ar n n di nl enme-gzet l enme kukusu
ol abi l i r mi ?. .
Dediim gibi benimkisi sadece bi rtahmi n(!)..
Ancak, zal ' dan bu yana bildiim ve tank olduum kimi
gerekler, Tr k devl et ynet i ci l er i nde bu kukunun dai ma
var ol duudur . Bir sonraki kirac, yeni binaya hkim olabilmek,
emin olabilmek iin binay batan aaya taratr. Artk kimden
kukulanyorlarsa?..
Dnn duvarn iinde gizli bir dinleme cihaz var m, diye
aklnza takld!.. E, bu kukudaki biri o duvarn iine nasl
bakacak?.. "Gelin bakalm, bizim ekip. u duvar ykn da iinde
cihaz var m bir bakalm" diyemeyeceine gre, bunun yntemi
"tadilat" yapmak oluyor. Yoksa, tandklar devlet binalarnda
"kirac" olanlarn eleri niin trilyonlarca liralk masraf istesin
3 1
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ki?.. Kendi evi deil, hayat boyu orada oturmayacak. stelik,
halk adam olarak tannrken, bir de "msrif kadn" damgas
yemek var. Bunu kim ister ki?..
Tabii her tadilat iin bu sylenmez ama benim gazetecilik
deneyimim, bu kukunun Trk devlet adamlarnda her daim
ol duudur.
4 0
zmir'in igalinde ABD bayra.
41
Oral, a.g.e., s.29.
32
Mtareke yllarnda Osmanl Saray nnde demirli 5 adet Amerikan
sava gemisi. zerlerindeki ABD bayraklar ok net grlyor.
42
Oral, a.g.e., s.113.
33
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Yine, ABD ve pek ok "szde" Trk aydnnn gizledii " ABD' ni n
Tr ki ye' yi i gal kan t l ar ndan bi ri ni de" ite imdi gryoruz!..
Mondros Mtarekesi'nden (Teslimiyet Anlamasndan) sonra,
stanbul'da Dolmabahe Saray nnde demirleyen igal gemilerini
hepimiz biliriz. ngiliz, Fransz, talyan ve Yunan sava gemileri toplarn
padiahn sarayna evirmilerdi..
Peki, bunlarn arasnda bugne dein hi ABD sava gemisi grdk
m?.. Tarihiler, aydnlar ve politikaclar, yaygn biimde bize bunu
anlattlar m?.. Y oksa, " gi zl i bi r e l " r esmi t ar i hi mi zden ABD i gal i ni
kaz y p at t m?. .
te, bir deil tam 5 adet Amerikan igal gemisini, yukardaki
fotorafta, Dolmabahe'nin nnde gryoruz!..
ABD RAPORU: BABAKAN NG L ZC ,
HARB Y E BAKANI AMER KANCI ! . . "
ABD, igal ve igalden doan gelimeleri en kk ayrntsna kadar
izlemeye devam ediyordu.
lk igal raporunun ardndan ikincisi de, igalden gn sonra ABD
Bakenti'ne gnderildi:
"Dileri Bakan
Washington 18 Mays 1919, stanbul
Yeni Trk kabinesinin, zmir'in Yunanllarca igalini protesto ederek
istifa eden byk vezir Ferit Paa tarafndan, bugn kurulmas
bekleniyor. Yeni kabineye, ttihat ve TerakkPye olduu kadar, Hrriyet
ve tilaf partisinin kiisel cezalandrma ve intikam alma politikasna kar
olan, Bar ve Selamet partisinin baz yelerinin alnmas olasl var.
Bar ve Selamet partisinin lideri Ferit (?) Paa emekli bir general,
stn yetenekleri var, ayrca Trkiye'nin savaa girmesine kar km.
Byk vezir Ferit Paa ile onu kartrmamak gerekir. Byk vezi r Feri t
Paa ngi l i zci say l yor, Har bi ye Bakanl ' na get i r i l ecek gener al i se
a ka Amer i kan yanda . Fr ans z gr nn ampi yonu
Bay nd r l k Bakan Al i Kemal i se, D i l er i Bakanl ' na aday
ol mua benzi yor.
Hkmet ve basn, karklklar nlemek iin olduka birlemi gibi
grnyor ama duygular gergin durumda... i blgelerden haber
gelmiyor. Trk niversite rencileri tarafndan bugn bir gsteri
3 4
dzenlenecek. Onlar aka Amer i kan mandas ndan yana... z m i r ,
Y u n a n l l a r d n d a b a k a b i r y a b a n c
d e v l e t e v e r i l m i o l s a y d Trkler b u kadar tepki
gstermezlerdi. stanbul'daki Trk gazeteleri matem ilanna
hazrlanyorlar.
Kentlerden, Yunanllara teslim olmaktansa Trklerin leceini
belirten bir yn protesto telgraf alyorum. Hemen hepsi kan akaca
tehdidini ne sryor. Bu sabah Mi l l i yet i l er i n yr t me kur ul u ad na
bana bi r not a ver i l di ve talyanlarn Bodrum, Marmaris, Megri (Fethiye)
ve Scala Nouvall'a (Kuadas) k protesto edildi. Hkmet, grne
gre, belirmesi olas bir dankla kar, neyi kurtarabilirse kurtarmak
iin aba harcyor ve yava yava stn d gler karsnda geri
ekiliyor. Muhal ef et i n Mi l l i yet i - sl amc t emel e dayal bi r i ht i l al
ger ekl et i r i p, yabanc sava gemi l er i Boazi i ' ndeyken hkmet i
devi r i p devi r emeyecei ni gr ecei z. ttihatlar karlm olanaklara
sahipken, h k m e t m t t e f i k p o l i t i k a s n h z l a
u y g u l a y a b i l e c e k f o n l a r d a n y o k s u n . atmann
sonucu Mttefik askeri gcne bal, karklklar knca Rumlar ve
Ermenilerin saklanacaklar sanlyor.
Ravndal
Amerikan Komi seri "
43
,
44
Dikkatle baktmzda ABD'nin "zmir'i Yunanllar'a verdiklerini"
aka itiraf ettiklerini bu raporda da gryoruz. Rapora gre, "zmir
Yunanllar'dan baka bir lkeye verilseymi, Trkler'in tepkisi
olmazm!"
Bunu syleyen ABD'nin, "iyi bi r i gal pl an yapamaman n" sknts
iinde olduuna tank oluyoruz! Oysa, nasl plan yaparsa yapsnlar,
Kuvayi Milliye ruhunun nnde hibir gcn duramayacan yaknda
greceklerdi..
43
Duru, a.g.e., s.24.
44
Bundan sonraki metinler de dahil olmak zere tm metinlerde yazm
kurallarn aynen alyorum. Yalnzca siyah vurgulamalar bana ait.-HC
3 5
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
"Vatan savunmasna koan Kuvayi Milliye'nin tertiplenmesi ve disipline edilmesi."
Eskiehir, 23 Mart 1920.
45
YABANCI FONLARI LE HKMET AYAKTA TUTMAK.. te
yandan, tpk bugn olduu gibi, yabanc l ar n gdmndeki
i kt i dar l ar n ayakt a kal abi l mesi ve baar l ol abi l mesi i i n mut l aka
" yabanc f onl ar dan" dest ekl enmesi ger ekt i i de raporda itiraf
ediliyor. (Bu konuda Mustafa Kemal'in grlerine "gal ve Direni"
kitabmda geni yer verdim.)
STANBUL TEK B R DEVLET OLACAK! . .
Amerikan grevlinin raporunu yazd 18 Mays'ta (1919), Amerikan
basnnda da haberler yer ald. The New York Times Gazetesi'nin
verdii habere gre,
" s t a n b u l , t e k b i r d e v l e t o l a c a k t ! . . "
Yani, lm B i z a n s yeniden diriltilecekti!..
"Trkiye: Sonun Balangc" balkl haberde yle deniyordu:
"Avrupa Trkiyesi (yani Trakya-HC) iki blme ayrlarak bir blm
Yunanistan'a verilecek, dier blm ise uluslararas bir devlet haline
Tansel, Selhattin, a.g.e., s.78, Resim No: 16.
36
getirilecektir. st anbul ve evr esi ni kapsam na al acak ol an bu i ki nci
bl mn Amer i ka Bi r l ei k Devl et l er i mandas al t nda ynet i l mesi
ngr l mekt edi r . "
46
Bir baka anlatmla, eski D o u R o m a m p a r a t o r l u u
t a c n b u k e z A m e r i k a n B a k a n W . W i l s o n
g i y m e y e h a z r l a n y o r d u ! . .
Ama tm bu hazrlklar, Trkiye'ye dost(!) bir grnm altnda
gerekletiriliyor; denize dm olan Trkl eri n ABD mandasna
(ynetimine) sarlmas bekleniyordu..
ABD, hem Tr ki ye' yi i gal et t i r i yor (gemilerini gnderiyor;
generallerini gnderiyor; misyonerlerini gnderiyor; Amerikan karlarn
garanti almaya alyor); ve hem de sanki bunl ar yapm yor mu gi bi
-t pk bugnk politikas gibi- Tr ki ye' yi hi maye(manda) al t na al mak
i i n gi r i i ml er de bul unuyor du. . galini Trkler'e benimsetme, "Gel
beni kurtar" dedirtmeye alyordu..
Bu amala Halide Edip'in giriimiyle 4 Aralk 1918'de kurulan Wilson
Prensipleri Cemiyeti iinde kimler yoktu ki?.. Hal i de Edi p(Ad var ),
Ref i k Hal i d(Kar ay), Necmettin Sadk(Sadak), Y unus Nadi (Abal ol u),
Al i Kemal , Mahmud Sadk, Cell Nuri(leri), Hseyin Avni, Ahmet
Emi n(Y al man) bu cemiyetin en nde gelen yeleri i di .
4 7
Bu yelerin bir
ksm daha sonraki ayrmada vatandan yana yer alrken, bir ksm
vatan haini olarak tarihe getiler. rnein Refik Halid (Karay) 150'likler
arasnda yurt dna srgn edildi, Ali Kemal halk tarafndan lin edildi!..
The New York Times, bu haberden 3 yl sonra (Aralk 1922'de) yazar
W.L.Westermann imzasyla bir itirafta bul unacakt
48
:
"Bat'ya kar duyulan tepkiyi yaratmakta bizim de paymz olduu bir
gerektir. Siyasi ve ekonomik yaylma (smrgeleme-HC)
yntemlerimizin zaman zaman korkun ve pervasz niteliklere
brnmesi, Bat'nn kt bir grnt yaratmasna yardm etmitir. Bat
46
Ulagay, Osman, Amerikan Basnnda Trk Kurtulu Sava, zel Yayn,
stanbul, Mart 1974, s.47.
47
Kutay, Cemal, Trk Mill Mcadelesinde Amerika, Boazii Yaynlar,
stanbul, 1979, s.36 ve 156; Aksin, Sina, Prof. Dr., istanbul Hkmetleri ve Milli
Mcadele (Mutlakyete Dn 1918-1919), Cilt 1, kinci Basm, Trkiye i
Bankas Kltr Yaynlar, stanbul, Nisan 2004, s.119-120; Aksin, Sina, Prof.
Dr., istanbul Hkmetleri ve Milli Mcadele(Son Merutiyet 1919-1920), Cilt 2,
kinci Basm, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, stanbul, Nisan 2004, s.330.
48
Cevizolu, Hulki, igal ve Direni, a.g.e., s.10.
3 7
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
smrclnn kt etkileri yznden misyonerlerimizin sulanm
olmas zc bir olaydr. Biz misyonerlerimizin, kendi iradeleri dnda
meydana gelen bu itibar kaybn, ksa zamanda gidererek yararl
faaliyetlerine yeniden balamak frsatna kavuacaklarna inanyoruz."
49
Nitekim, " Hrri yet i n l an " olarak adlandrlan ve zgrlk,
liberalleme ve Bat'ya yaklamann adm olarak umut balanan " ki nci
Merut i yet " dneminde de (24 Temmuz 1908), Amerikan bayraklar
Trkiye'de ortaya kmt. Oysa 14 yllk bu sre, Osmanl Devleti'ni
yklmaktan kurtaramad. Trkiye'de "bayrak gsteren" Bat, 600 yllk
Osmanl'y bu srete datt.
V;
i

ot j e l'honneur de I procl amat i on de la Constitution
le 24 Jui l l et I908
, talnnlv|>k
ikinci Merutiyetin ilan edildii gn Beyolu-istiklal Caddesi. ABD ve Yunan
bayraklarn gryor musunuz? (24 Temmuz 1908).
50
Ulagay, Osman, a.g.e., s.228.
50
Merutiyetten Cumhuriyete Tunal Hilmi Bey, Yayna Hazrlayan:
Koleksiyoncular Dernei (ankaya Belediyesi Katklaryla), zel Basm, Matus
Matbaas, Ankara, tarih yok(2007 ?), sayfa yok (S.46-HC).
38
PAY LAI M TOPLANTI SI
5 1
imdi tekrar 2-12 Mays'taki Paris Yksek Konsey Toplants'na
(=Bar Konferans'na), Trkiye'nin ABD nderliinde paylalmas
planlarna dnelim.
Lloyd George: "Venizelos'tan bir telgraf aldm. Anadolu'da,
talyanlar'la Trkler arasnda ibirlii olduu belirtiliyor. Trkler,
Yunanllar'a kar terr uygulamaya balam. Venizelos bizden, zmir
limanna bir sava gemisi gndermemizi istiyor. Kendisi de Yunan
sava gemisi gndermek iin izin istiyor."
Wilson: "italyanlar, Anadolu'ya gemilerini, italyan uyruundakileri
korumak iin gnderdiklerini sylyor."
Lloyd George: "talyanlar'a bir ders vermeli. Geen gn talyanlar, bir
manastrlarn korumak bahanesiyle Antalya'ya asker kardlar. Buna
izin vermeyeceimizi gstermek gerekir."
Lloyd George: " Ameri kal l ar st anbul ' u, Franszlar da Suriye'yi
i gal edecekl er di r . Y unanl l ar ' n zmi r' i i gal et mel er i ne i zi n
vermel i yi z. "
Wilson: "Bana, Trkler arasnda Amerikan mandas lehinde bir istek
olduu bilgileri veriliyor. Ancak, Amerikan kamuoyunun buna raz
olacan sanmyorum. nk, Amer i ka' da i nan l maz l de
Tr kl er ' e ki n besl enmekt edi r . Amerikan toplumunun kabul edebilecei
ey, Trkler'e kar Ermeniler'in ya da baka bir milletin korunmas
olabilir. Ancak, eer bize, stanbul'un ynetimi teslim ediliyorsa,
halkmz, bu kentin igalini de onaylar. nk bu kararla, st anbul
Tr kl er ' i n el i nden al nm ol acakt r. Fakat, itiraf ederim ki, talya gibi
kartrc bir kuvveti Anadolu'ya yerletirmek tehlikeli olacaktr."
52
51
Diyaloglarn ayrnts iin baknz: Cevizolu, Hulki, gal ve Direni, a.g.e.,
s.17.
52
"Wilson Prensipleri" hakknda genel bilgi: ABD tarafndan "Wilson
Prensipler?' ile ortaya atlan "self determinasyon" (kendi kaderini tayin hakk-
HC) ilkesi, Osmanl bakiyesi aznlk ve uluslarn Trk topraklar iinde hak ne
srmelerine yol aacak gelimeleri ivmelendirmi ve ABD grnte ak
sylemese de, hibir zaman Atatrk'ten ve onun devrimlerinden mutlu
olmamt. Bu nedenle, Lozan Bar Anlamas'ru imzalamamt. Bu dnemde,
3 9
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
SAMSUN' A DA SAVA GEM S GNDER L Y OR. .
Amerikan Yksek Komiseri Ravndal, yaklak bir ay sonraki
raporunda da, Trkiye'deki gelimeleri anlatt. gale kar Trklerle
birlikte Krtler'in birlikte hareket ettiklerini, telyazs(telgraf) ile yle
belgeledi:
"10 Haziran 1919, stanbul.
Raporlar Merzifon-Sivas dolaylarnda durumun ciddi olduunu
belirtiyor. Bu blgede Trk ve Krt bi r l i kl er i t opl anm l ar ve Tr k
subayl ar t ar af ndan a ka t al i m et t i ri l mi l erdi r. Bu gerilla
birliklerinin ou Havza evresinde birikmilerdir ve zmir'in
Yunanllarca igalini ve Trkiye'nin daha da paralanmas olasln
protesto etmilerdir. Samsun' daki ngi l i z i st i hbar at subayl ar
karkln bulunduu blgeye 1.000 kadar Mttefik askeri
gnderilmesini ve bl ge zer i nde uakl ar uur ul mas n nermilerdir.
Ayrca Samsun' a t el si zi ol an bi r sava gemi si gnder i p stanbul'a
devaml haber ulamnn salanmasn salk vermilerdir. (,..)"
53
MUSTAFA KEMAL RAPORLARA GRYOR.. Amerikan istihbarat,
igale kar direni hakknda bilgi toplamaya alrken, Mustafa Kemal
gerei ile karlayor:
"1 Temmuz 1919, stanbul
Gvenilir kaynaklardan belirtildiine gre, Mustafa Kemal Paa ve
Rauf Bey, etraflarna bir ordu alarak, Amasya' da asker i bi r hkmet
kurmulardr. Padiah'a baldrlar ama onun dnda bugnk Trkiye
Hkmetini tanmyorlar. Yunan szmasna kar savatklarn
belirtiyorlar, ikisi de Trkler arasnda tannm kiilerdir. lki
anakkal e' de komut an ol ar ak n yapm t r. Rauf Bey ise Balkan
Savanda Hamidiye Zrhlsn ynetmitir. Bu gelimeye kar
hkmetin durumu zayf gzkyor.
Baka gelime olursa ivedi bildirilecektir.
Ravndal
Amerikan Komiseri"
54
ABD iindeki baskn sesler "Monroe Doktrinf'ne geii savunduklarndan "infirat
politikas" olarak da bilinen "yalnzlk' politikasnn seilmesi zerine Wilson,
Birinci Dnya Sava'nda da baarl olamamt. (Evciolu, Kemal, Byk
Ortadou Projesi, Umay Yaynlar, izmir, 2005, s.396.)
53
Duru, a.g.e., s.25. Vurgulamalar bana ait.-HC.
54
Duru, a.g.e., s.25. Vurgulamalar bana ait.-HC.
4 0
ESK KLELER N EFEND OLMA HAY L . .
Paris'te ABD bakanlnda toplanan "Y ce ler" (Emper yal i st
Y eccl er ! ) Trkiye'yi paralama ve paylama planlarn yrrle
koyarken, lkemizdeki Amerikal diplomatlardan biri, farkl bir rapor
hazrlad.
19 Temmuz (1919) tarihli raporda, Trkler aleyhine yalan
propaganda unsurlarna yer verilmekle birlikte, nemli tespitler de vard.
zmir'deki Amerikan Konsolosu George Horton, raporunu hem Paris'teki
ABD Elilii'ne, hem de VVashington'daki Dileri Bakanl'na
gnderdi. Bu rapor, igal dnemindeki gelimeleri anlatmas asndan
da nemli:
"Baylar,
Bu raporun amac, Yunanllar konusunda buradaki durumun
glklerine deinmek, yerli Rum ahalinin davranlarnn katksyla
ortaya kan glkler de dahil, tm glklere ivedi zm bulmann
gereini anlatmaktr. Glklerin en ciddi ve temelden olan, i ki rk n
byk bi r bl mnn bi r bi r i ne kar duyduu der i n nef r et ve
ant i pat i di r. Bir yl ncesine kadar bu blgede Rumlar, Trklerce iddet,
soygun krm, yama ve hakaret yoluyla yabanl bir bask altnda
tutuluyorlard. Ve bunlarn ans tazedir. Tr kl er i se 'eski klelerimiz'
dedi kl er i ni n i mdi 'efendr ol mas n kabul e yanam yor l ar .
galin ilk gn zmir'de, daha sonraki gnler dolaydaki kylerde
grlen talihsiz olaylar, her yerde Trkler arasnda yangn gibi yayld ve
onlar dehete drd. Yerli Rum halk aa trden olup, Yunan
igalini sadece intikam alma frsat gibi gryorlar. Trkler her gn
konsoloslua gelip, srlarn alan, kylerine saldran, evlerini tahrip
eden Rum kyllerinin basklarndan yaknyorlar. (...)
Dzensiz (gayri nizami) Trk kuvvetlerinin ok sayda ilkel
davranlarda bulunduklarna kuku yok. Bu konuda tekrar tekrar
anlatlanlar doruya benziyor, rnei n, yar al Ruml ar ' n ayakl ar na
nal akmak ya da anl at l mas ol anaks z pi s ve ak l al maz vahet
eyl eml er i . . .
55
Bu olaylar Yunan askerlerinin kzgnln artryor ve
onlar daha denetimsiz duruma sokuyor.
Yksek komiserden ve bakalarndan rendiime gre, eyt anca
dnen baz yerl i Ruml ar, sakl silahlar ve Trk hainlii konusunda
Y unan subayl ar na masal l ar anl at p, onlarn Trk kylerini aramasna
55
Konsolos, burada tank olduu olaylar deil, dedikodular anlatyor. Oysa
Rumlarn yaptklarna bizzat tank oluyor Konsoloslukta.-HC.
4 1
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ve sivillerin kt muameleye uramasna yol amaktadr. (...) 3000
kadar Hristiyan, Trkler tarafndan Nazilli ve Denizli'de rehin tutulmakta
ve Yunanllarn baka Mslmanlar ldrmesi halinde yok edilmekle
tehdit edilmektedir. Birka hafta nce 30.000 nfusu olan Aydn
kentinde bugn 3.000 kii kalmtr. Bunlarn ancak 105'i Mslmandr.
25 bin Trk datlm ya da talyan blgesine snmtr. (...) gal
blgesinde bugn genel bir dehet havas egemendir, iftliklerin ou
tamamen terk edilmi durumdadr.
(...)
gal gn zmir'in yaknlarndaki Buca kynde, kaba kimseler
ortala yaylp Trkleri dvmeye ve soymaya baladlar. Kaan
Tr kl er e at e eden 12 ya nda ocukl ar bi l e gr l mt r . Yalnz
burada unu belirtmek doru olur, bu Rumlar daha ksa zaman nce,
Trklerin basks altndaydlar ve ou ya tavan aralarnda ya da
topraa kazdklar deliklere saklanyorlard.(I-HC) (...)
(...)
Yunanllar her gn yeni birlikler getiriyorlar, bu evrede imdiden 70
bin askerleri var ve rakam gn getike byyor. (...) Kk Asya' n n
bu bl mnn i gal i , Trkiye ile Yunanistan arasnda bir savaa
dnrse, Yunanistan yllarca burada geni bir ordu tutmak zorunda
kalacak, kan, ate ve yakp ykma egemen olacak, bu da Yunanistan'
mali bakmdan zor durumda brakacaktr. Kk Asya Y unani st an' n
mezar ol acakt r. zmir'de Atina ikinci bir Sirakuza seferi ile karlam
olacak, bunun altndan bir daha kalkamayacaktr. Y unani st an' n ve bu
bl geni n i yi l i i i i n byl e bi r eyi n ol mas nl enmel i di r . (. . . )"
57
Grld gibi, ABD'nin zmir Konsolosu George Hortan, Paris'te
Trkiye'yi paylatran ve Yunanistan' "igal maas" olarak kullanan
ABD Bakan VVilson'la ayn dnmyor. zetle, "Yunanistan
Trkiye'yi igal ederse bu hem bu blge iin iyi olmaz, hem de
Yunanistan'n sonu olur" diyor ve bunun engellenmesini istiyor.
Devlet Bakanndan ok farkl dnen bu Amerikan Konsolosunun
akbeti ne oldu, bunu bilmiyoruz!..
56
Grld gibi, Trkler aleyhinde anlatlanlarn birer "masal" olduunu ABD
Konsolosu burada itiraf ediyor. Vurgulamalar bana ait.-HC.
57
Duru, a.g.e., s.27-31. Siyah vurgular bana ait-HC.
42
Amer i kan Gazet esi :
" ABD TRK Y E' Y E B R TMEN ASKER GNDERD ! . . "
ABD igal ettii lkelerdeki faaliyetlerini "gizleme, perdeleme"
abasn tarih boyunca srdrd. Ya, " par avan(maske)" arkasna
gizlendi; ya da, "maa" kulland, dnk Yunanistan, bugnk PKK gibi...
Irak' igal ettiinde de kendi bayran "igal bayrana tepki olur"
dncesiyle mmkn olduunca ortaya karmad.
Bunun ok nemli bir rneini de, stanbul'un "resm igali"nden
yaklak 6 ay nce gryoruz. Austos 1919'da Amerikan gazetesi
Chicago Tribune(=ikago Tribn), " Ameri ka' n n Tr ki ye' ye t am bi r
t men i gal asker i gnder di i ni " aklad.. Ancak bu haber de
gizlenmeye, st rtlmeye alld. Yokmu gibi davranld.
Tpk, ABD'nin bugn PKK terrne yapt destei srekli olarak
gizlemek, perdelemek; Trkiye'de iktidarlar drmek ya da " paral el
hkmet l er" kurmada yapt gibi!..
ikago Tribn'n haberi yleydi:
"Geen hafta stanbul'a gnderilmek zere bir Amerikan
tmeninin vapura bindirildii sylentisi kmt. Bu sylenti, iyi
haber alan evrelerde bu gece dorulanmtr. General Pering'in
(ABD'nin Avrupa'daki 1. Ordu Komutan-HC) kurmaylarndan bir albay,
bu konuda henz bir ey bilmediini ve bilgi alr almaz basna haber
vereceini sylemitir.(! ! ! -HC)
Bununla birlikte, br tmenin stanbul'a hareket ettii kesindir.
Amerika'nn Anadolu Temsilcilii'ne atanm olan Albay Haskell,
durumun gn getike arlatn, Trabzon ve Erzurum'da Trk
ktalarnn toplandn ve bir taarruzun dnlebileceini telyazsyla
Paris'teki Beler Meclisi'ne bildirmitir.
Albay Haskell, bu blgedeki ngiliz glerinin geri ekilmemesini
ve Trkler'in ileri hareketleri srasnda Ermeni katliamn nlemek iin bu
glerin gerekli olduunu da eklemitir."
58
58
"Amerika stanbul'a Bir Tmen Gndermi", stikll Harbi Gazetesi, 23
Austos 1919, s.2. Haberi Amerikan ikago Tribn Gazetesi yaynlad, Paris'te
yaynlanan Le TEMPS Gazetesi alnt yapt. Trkiye'ye ise, istikll Harbi
Gazetesi duyurdu. Bugnk Trke'si, yatk ve siyah yazyla vurgulamalar bana
ait.-HC.
4 3
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Gnlk yaamdan bir haber...
AYAKTOPU MSABAKASI
Dn Anadolu Hisar ermeydannda,
skdar dman ve Msiki Yurdu ile Beylerbeyi
Spor Kulb birinci takmlar arasnda icra
edilen ayaktopu msabakasnda skdar
dman Msiki Yurdu, sfra kar drt says ile
galebe kazanmtr.
(stikll Harbi Gazetesi, 23 Austos 1919)
" BE NC KOL" FAAL Y ET : ERDEN Y I KMAK. .
ABD'nin zmir Konsolosu Horton'un raporundaki "eytanca dnen
baz yerli Rumlar, Yunan subaylarna masallar anlatp, sivillere kt
muameleye yaptryordu" sz, " i erdeki i bi rl i ki l eri " deifre
ediyordu.
Yani, " Bei nci Kol " denen, lke iindeki ykc faaliyetleri
anlatyordu...
" Dmana kar savunma sava ver en bi r t opl umun i i nde ve
ondan bi r par a i mi gi bi kal arak, dmana yar d mc ol anl ara"
Beinci Kol deniyor. Bu Beinci Kol kavram, ilk kez spanya i sava
srasnda kullanlmaya baland. Bu savata, faist Franko ordusunun
drt kolu, Cumhuriyetilerin denetimindeki Bakent Madrid'i kuatmt.
Madrid iinde, onlardanm gibi gzken gizli Franko yandalar ise,
aktrmadan, gizlice ama var gleriyle dman lehine almt.
59
Bir baka anlatmla, dmanla ibirlii yaparak, yaadklar yeri
(kenti) satmlard.. Beinci Kol, lke iinde dmanla ibirlii yapan
"hain damar" demekti.
Yunanllar zmir'i igal ettiinde, Trk dman iimizdeki hainler de
onlara Beinci Kol gibi ierden yardm etmiti. gali destekleyen ama
fiilen yardmda bulunmayan erli Rumlar olduu gibi, onlara ellerinden
gelen yardm yapan Beinci Kol da vard.
59
Umar, Bilge, Prof. Dr., a.g.e., s.194.
44
Anadolu'daki Rum nfusun byk ounluu 19. yzyl ortalarnda i
bulmak ve ticaret yamak iin byk glerle gelmilerdi. Osmanl
topraklarnda doan oluk ocuu ile birlikte Trkler'e kapal bir yaam
srdryorlard. Bu durumdakilerin hemen hemen hibiri Trke
bilmiyordu. lkesinde yaad Trkler'i "barbar, kfir, dman" olarak
gryordu. te bu kesim, 1919-1922 arasnda igalci Yunan ordusuna
her biimde yardmc ol du.
6 0
Ayn gerei, ABD Yksek Komiseri Bristol de, Mart 1920 sonundaki
raporunda baka biimde itiraf etti. Baknz propagandalar doruyu
nasl yanl gsteriyor?. Tpk bugn, iimizdeki Beinci Kof\a ibirlii
iinde, zerimizdeki youn ABD ve AB propagandasnn yapt gibi:
" Trkl er kendi hal l er i nde yaar l ar ken i nsanl k ni t el i kl er i yer i nde,
dr st ve dor u bi r mi l l et t i . Madalyonun br yanna gelince, Y unan
ve Er meni pr opagandas i le Tr kl er i n bu ni t el i kl eri kar anl kl ar a
boul mut ur . Bu propagandalar, Trkleri insanlktan btnyle uzak,
herhangi bir deere bal olmayan bir milletmi gibi bir amaca
yneltmilerdir."
61
ABD BAKANI TRK Y E' Y DRDE BLY OR! . .
ABD Bakan Wilson, Trkiye'yi, igalin ardndan drt paraya
blmek iin harita da hatrlatt. Bu paralar Ermenistan, Lazistan,
Kurdistan ve dier etnik paralardan oluacakt!..
ABD, bugn olduu gibi o gn de, ngilizlerle birlikte hareket ediyor,
kimi zaman kimin kimi ynettii birbirine karyordu.
Bununla ilgili belgeleri, ilerleyen sayfalarda da greceiz.
Burada, ABD Bakan Woodrow Wilson'un Trkiye'yi drde blen ve
gnmzde de ellerinden drmedikleri haritay gryoruz.
Umar, Bilge, Prof. Dr., a.g.e., s.194-195.
Evans, Laurence, a.g.e., s.268. Siyah vurgulamalar bana ait.-HC
4 5
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
W LSON: " TRK Y E Y OK K , EL GNDEREY M! . . "
1908'den itibaren ve zellikle Birinci Dnya Sava'ndan nce
Osmanl mparatorluu byk toprak kayplarna urayp, dalmaya
balad dnemde, ABD Bakan Wilson, Trkiye'yi yok saymaya
balamt.
1912'de seilmesinden ksa bir zaman sonra, yeni elilerin atanmas
konusunu ele ald zaman, Albay (Edward-HC) House, Morgenthau'
(Okunuu: Morgentav) Trkiye'ye eli atamasn nermiti. Wilson'un
buna cevab: " Trki ye yok ki , gndermeye ne ihtiya var" olmutu.
Bayzan, Ali Rza, Misyonerin Soykrm Oyunu, 2. Bask, IQ Yaynclk,
istanbul, Kasm 2006, s.38; Usta, Sadk, Emperyalist Yalan Ermeni Soykrm,
Digital Kltr Yaynlar, istanbul, Eyll 2005, s.6.
4 6
House da, "O halde izin verin de durumu yerinde grsn" demiti.
10 Ekim'de ise (1917-HC), Bakan bir ay sonra Buffalo'da
toplanacak Amerikan i Federasyonu'nda verecei sylevi
hazrlarken, sylevinin ana izgilerini yannda bulunan House'a
64
aklad.
Wilson, House'a " Trki ye bt nyl e or t adan si l i nmel i ve ona
uygulanacak ilem, Bar Konferans'na braklmaldr" dedi. House ise,
"Trkiye'yi galip devletler arasnda paylatrmak ve rkl ara gr e zer k
ynet i ml er kur mak' gerektiini syledi. ABD Bakan da bu tezi kabul
et t i .
6 5
ABD' N N " TCCAR GENERALLER " . . . ABD Bakan "Trkiye'yi
yok sayarken", " t c c a r g e n e r a l l e r i " Trkiye'yi var sayyor
ve "demiryolu imtiyaz" (ayrcal) iin lkemize geliyordu.
Amerikal i adam Amiral Colby M. Chester (Okunuu: Kolbi Cestir),
1900'de Kentucky zrhlsnn komutan olarak, Ermeni olaylarndan
doan zararn(!) tazmini iin Osmanl Devleti'ne geldiinde bir demiryolu
yatrmna girmek istedi. Demiryolu, kazanaca maden imtiyazlar
karlnda, Sivas-Van hattnda olacak ve Yumurtalk'a kadar
uzanacakt. Yan balantlarla da Musul ve Kerkk'e kadar gidecekti.
Amerikan Amirali'nin bu dnceleri 1906'da Osmanl Devleti'ne
yapt ziyaretten sonra, Halep-skenderun hattnda bir demiryolu
projesi gelitiren O Arthur Moore tarafndan desteklendi. Moore,
Amiralin olu Colby Chester Jr.'n kaynbiraderi ve nemli bir Amerikan
demiryolu irketinin ortaklarndand. ABD Bakan ve Dileri
Bakannn bu yndeki desteini salayan Amiral, 1908'de stanbul'a
gelerek projesi iin temaslarda bulundu. nerge, 10 Mart 1909'da
Wilson'a en yakn kaynaktan (Charles Seymour, Albay House'un gizli
evrak-Boston, 1926, 1, 96) aktaran Evans, Laurence, a.g.e., s.26. Siyah
vurgulamalar bana ait.-HC.
64
Albay House: Amerikal diplomat. Kasm 1917'den itibaren Paris
Konferans'nda tilaf devletlerinin yksek askeri urasnda ve mtarekede
Amerika'y temsil etti. Baknz: Tukin, Cemal, Dr., Osmanl imparatorluu
Devrinde Boazlar Meselesi, istanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih
Blm Yaynlar, No: 314, stanbul, 1947, s.371.
65
Evans, Laurence, a.g.e., s.36; Tukin, Cemal, Dr., a.g.e., s.371. (Nitekim bu
Bar Konferans'nn denetimi de ABD Bakan VVilson'da oldu.-HC) Siyah
vurgulamalar bana ait.-HC.
4 7
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Meclis-i Mebusan'a sunuldu. Osmanl-Amerikan Kalknma irketi'nin
yrtt youn abalar ve ABD Elilii'nin destei sonucunda, Mart
1910'da Bayndrlk Bakanl'yla ayrntl bir n anlama imzaland.
Projeye gre, irket yapaca demiryolu, kpr, liman gibi
yatrmlarn karlnda hat t n her i ki yan ndan 2 0 ' er ki l omet r eye
kadar uzanan bi r al an i i ndeki madenl er i n i l et i m hakk n 99
y l l na el de edecekt i ! . .
Ancak, uzun sre iinde, Trablusgarb ile Birinci Dnya Savalar
kt, proje uygulanamad. irket de gzn Musul ve Kerkk
petrollerine di kti .
6 6
TRK GENERALLER: " ABD VE AB BLMEK ST Y OR! . . "
ABD'nin " y o k e t , a m a y a r a r l a n " plan 100 yl sonra da
yrrlkteydi. Bunu 2007 ylnda da grdk. AKP iktidar dneminde,
ABD'nin szde "Terrle Mcadele Koordinatr" Emekli Orgeneral
Joseph Ralston, PKK terrn yok edici hibir ey yapmad. Bakan
Bush ile birlikte Trkiye'yi oyalad, PKK terr ABD destei ile azd ama
ABD emekli generali, kendi irketine Ankara'dan ihale kapt. Bir iki ay
sonra da "koordinatrlk" kurumu iflas etti. Bizim taraftaki Emekli
Orgeneral Edip Baer istifa etti, ABD tarafnda ise istifa bile etmesine
gerek kalmadan ilemler durduruldu.
2. Ordu Komutanlndan Emekli Orgeneral Baer, gerei 21 Ekim
2007'de u szlerle ortaya koydu:
"Terr bi t mez, nk PKK, ABD' ni n t aeronu! . . "
67
Babakan Recep Tayyip Erdoan'n 5 Kasm 2007 tarihli ABD
gezisinde Bakan Bush ile grmesinde, bu kez ABD-Trkiye-Irak
arasnda szde "l Koordinasyon" (istihbarat paylam!) modeli
ortaya kondu!.. Bu, "emekli" generallerin yerini, "grevli" (muvazzaf)
generallerin almasndan baka bir ey deildi. Yani, ABD ayn taktiin
ynn deitirmiti..
Emekli Orgeneral Edip Baer, bu grnde yalnz dei l di .
68
Trk
Ordusu'nun nceki Genelkurmay Bakanlarndan Emekli Orgeneral
Doan Gre de, hem Ceviz Kabuu programlarnda hem de yazl
66
Erhan, ar, Dr., Erhan, ar, Dr., Trk-Amerikan likilerinin Tarihsel
Kkenleri, imge Kitabevi, Ankara, Mays 2001, s.378-383; Sonyel, Salhi R.,
Prof. Dr., a.g.e., s.304.
67
Glay Altan'n rportaj, , "PKK, ABD'nin Taeronu", Akam Gazetesi Pazar
Eki, stanbul, 21 Ekim 2007, s.1.
68
PKK'nn 1991 dneminde en st dzeye trmand terr ve yaanan olaylar
iin "Ya Sev Ya Sevi" adl kitabma baklabilir.-HC.
4 8
basnda aklamalar yapt. Edip Baer'le ayn gnlere denk den
gnlerde aklama yapt. Eski Genelkurmay Bakan E.Orgeneral
Doan Gre, "ABD ve AB, Tr ki ye' ni n bl nmesi ni i st i yor! " dedi .
6 9
Gre'in szleri dikkat ekiciydi:
" Trki ye i i n bl nme ri ski var. nk, gemiten gelen bir hedefi
var. (...) Barzani ve Talabani de ayn hedefin peindeler. Bunu ABD de
i st i yor. te ellerinde Trkiye'yi blnm gsteren haritalar var.
Cheney de istedi bunu. Kim Cheney? ABD Bakan Yardmcs. (...)
Bunu syleyen Amerika. Buna dikkat etmek lazm. AB de bunu i st i yor
mu? Evet , i st i yor. Hedefleri var, nedir hedefleri? Trkiye'nin klmesi.
Bir gn gelecek, birisi ne diyecek biliyor musun, benim korkum o:
'Bunlar bamza bela, verelim gitsin' diyecek ve bakacaksnz Hakkari
gitmi, Barzani'nin olmu. (...) Acaba Byk Kr di st an' a gi di l i yor
mu? Evet , gi di l i yor. Emareleri belli. ABD Bakan Yardmcs Dick
Cheney bunu sylyor."
70
Kuzey Irak'a byk snr tesi harekt gerekletiren ve 28 ubat
srecini yaayan Emekli Genelkurmay Bakan Orgeneral smail Hakk
Karaday da, Irak snrmzla ilgili ok nemli bir noktay aklad:
"Irak'la hududumuz dalarn zirvesinden geiyor ve kontrol ok zor.
Bu, ngiltere'nin yapt bir i. Bence, ileriyi dnerek yapmlar. PKK
snrn bu zelliinden yararlanarak szyor."
71
Emekli Genelkurmay Bakan smail Hakk Karaday, "Bir yer de
ngi l i z par ma var sa, di kkat edeceksi ni z" diye de uyaryordu.
Karaday'nn, "Bu, ingiltere'nin yapt bir i" szyle iaret ettii
konu, 100 yllk bir pland. Bu plann belgesini, ilerideki sayfalarda
"ngilizler: Krtleri Kullanalm" balkl blmde okuyacaksnz.
ngiltere'nin smrgeci emelleri iin nl airimiz Ziya Gkalp de, ta
1922'de "ingiliz'den Sakn" iiriyle Trk ulusunu uyarmt
72
:
69
Gre: "ABD-AB, Trkiye'nin Blnmesini stiyor", Fikret Bila'nn Yaz Dizisi,
"PKK'yla Geen 24 Yln Komutanlar", Milliyet Gazetesi, stanbul, 4 Kasm
2007, $.1, Manet.
70
Bila, Fikret, ad geen dizi yaz, s.16.
71
Karaday: "Irak Snr Dzeltilmeli', Fikret Bila'nn Yaz Dizisi, "PKK'yla Geen
24 Yln Komutanlar", Milliyet Gazetesi, istanbul, 5 Kasm 2007, s.11.
72
Gkalp, Ziya, "ingiliz'den Sakn", Kk Mecmua'dan (No: 6, Diyarbakr, 10
Temmuz 1922, s.11) alnt. Baknz: Devrin Yazarlarnn Kalemiyle Mill
Mcadele ve Gazi Mustafa Kemal, Cilt 2, Hazrlayanlar: Mehmet Kaplan-inci
Enginn-Birol Emil-Necat Birinci-Abdullah Uman, Kltr Bakanl Yaynlar
No: 379, Ankara, 1992, s.890.
4 9
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
NGLZ'DEN SAKIN
Karde, dalgn kma yola;
Bir yol tut ki emin ola..
nde varsa bir ngiliz,
Gitme sakn, fena bu iz..
almaz yalnz o keseni,
Soymaz yalnz elbiseni,
Ruhunu da btn soyar,
Sende ne his, ne din koyar..
nce alar vicdann,
Sonra alr vatann.
Vatanlar odur ykan,
Yz devlete vris kan.
Odur boan hrriyeti,
Esir eden bu milleti..
Hind'i, Msr' odur yutan,
Denizleri elde tutan.
Boazlar'dan kam iken,
stanbul'a girdi sulhen..
Datarak ordumuzu
Paralad yurdumuzu..
Tepemize ast balta,
Korkmayana hazr Malta!
Halife'ye vurdu zincir,
eri fl eri etti ecr..
Gazilere ap dva
eyhislm'dan ald fetva..
Hie sayp kinimizi,
Alt st etti dinimizi.
O grnd bu lkede,
Kald iman tehlikede..
Kabe bile ona tutsak,
Hak unutmaz, biz unutsak..
Medine'yi etti mahpus,
Peygamber'i kld me'yus..
Irak'a da sat bel,
Oldu her yer Kerbel..
Btn dnya onun kulu,
Bir hr kald: Anadol u!
Odur aan zulme cihd,
Borcumuzdur ona imdd.
Allah, Resul, hep ehitler
imdi bizden bunu ister.
ABD Kongr esi ' ni n 1896' da al d " gi zl i kar ar " :
" TRK Y E B RLE K DEVLETLER ! "
ABD tarafndan Trkiye'nin blnmesi ya da igal edilmesi aslnda
zmir'in igalinden 23 yl nce (gnmzden 111 yl nce) planlanmt.
ABD Kongr esi ' ni n 31 Ocak 1896 t ar i hl i 54. t opl ant s nda al d
" gi zl i kar ar " i nan l maz bi r ger ei n bel gesi di r.
Trkiye'yi eyaletlere ayrarak blme ve ynetme kararnn
resmiletirildii belgede yle deniyor:
"ABD'nin belirleyecei bir temsilci ile her Hristiyan lkeden bir
temsilcinin Osmanl mparatorluu adndaki kabul edilemez ve inatla
devam eden eytani hareketlerinin dzene sokulmas. Bu karara gre;
ABD temsilcisi mutlaka ABD vatanda olacaktr. Temsilci, Hristiyan
lke yneticileriyle ibirlii yaparak aadaki grevleri yerine
getirecektir;
5 1
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
- Uluslararas Hristiyan Komitesince din, mezhep ve milliyeti
zelliklere baklmakszn geici bir Hristiyan yneticiyi Trkiye'nin
Bakan olarak seilmesini mteakip, Osmanl mparatorluu'nun
mevcut blgelerinin snrlarla ayrlmas, bu blgelerin Hristiyan
eyaletleri kabul edilip, Hristiyan gcnn Trkiye Birleik Devletleri
adnda toplanmas, Utah Eyaleti ynetimi rnek alnacak ve ok elilik,
klla fethetme gibi dini vaazlarn ve hareketlerin yasaklanmas
salanacaktr.
- Geici hkmet Trkiye Birleik Devletleri'nin snrlarnn iindeki
etnik zelliklerine uygun olarak oluacak Ermeni Devleti mttefikimize
tm Hristiyan devletlerinin askeri destek salamalar istenecektir.
- Geici hkmetin sresini tamamlamasndan sonra, mttefik gler
tarafndan ksa zaman iinde Trkiye Birleik Devletleri'nin, Uluslararas
Hristiyan Komisyonu tarafndan tannmas salanacaktr.
- Trkiye'deki lke ynetiminin hibir zaman sultan, halife ya da
peygamber Muhammed'in dini(eriat) yneticileri tarznda olmamas,
ancak lml dini fikirleri olan ve insanlara olumlu yaklaan ynetimlerin
kurulmasna zen gsterilecektir."
18
ABD' N N Y Z Y I LLI K TRK Y E' Y BLME RY ASI . .
Grld gibi, ABD'nin bugn Trkiye'ye yaptklar "yz y l l k ABD
r yas n n" bir sonucu. Bizlerin de ryadan uyanabilmesi iin, ABD'nin
1986'da uygulamaya koyduu Kongre Karar'n tekrar irdeyelim.
ABD ne dnyor, ne istiyor?
- Osmanl mparatorluunun yaamas kabul edilemez. Osmanl
eytanidir.
- T R K Y E D E V L E T B A K A N L I I N A B R
H I R S T Y A N S E L M E L D R .
- OSMANLI MPARATORLUU " H I R S T Y A N E Y A L E T -
L E R E " AY RI LMALI DI R.
- H r i st i yan gl er " T R K Y E B R L E K D E V L E T -
73
Gven, lker, E. Amiral, "Dostumuz Amerika ve Avrupa", Maya Dergisi, Say:
245, Eyll 2007, s.29; Bulut, Arslan, "ABD Kongresi'nin 100 Yl nce Ald
Gizli Trkiye KararV, Yenia Gazetesi, stanbul, 27 Eyll 2007, .11,
52
L E R " ad al t nda t opl anmal d r . Trkiye Birleik Devletleri,
Uluslararas Hristiyan Komisyonu tarafndan hemen tannacaktr.
- " T R K Y E H I R S T Y A N B R L E K D E V L E -
T " model i , Ut ah Eyal et i ynet i mi gi bi ol mal d r. sl mi yet ' t eki
ok el i l i k ve f et i hl er yasakl anmal d r .
- Tr ki ye s n r l ar i i nde bi r E r m e n i D e v l e t i kur ul mal d r .
- TRK Y E' DE I L I M L I S L M'l BEN MSEY EN
Y NET MLER KURULACAKTI R.
Btn bu planlar gerekletirmek iin her trl yntem, ak ya da
gizli olarak yz yldan fazladr deneniyor. Emperyalizm(smrgecilik) en
etkin silah olarak "ekonomiyi" kullanyor. Bunun iin zelletirme ad
altnda lkenin nemli ekonomik g ve varlklar devletin elinden
alnmakta. lke, d bor ksr dngsne sokulmakta, reform ad
altnda ekonomi korumasz duruma getirilmekte. Bunun sonucunda da,
sei m sand kl ar ndan, d ar dan dest ekl enen par t i den baka bi r
par t i ni n kmas i mkans z dur uma gel mekt e. . . Emperyalizm, tuzak
olarak lke iindeki blc ve ykc unsurlar da kullanarak, hatta onlara
ihanetleri karlnda siyasal, ekonomik, kltrel zgrlk dahil
vaatlerle umutlar rnga ederek ayaklanma ve isyana zorlamakta...
Gnmzde Trkiye'sinde anti Amehkanc Mslmanlar da sindirilerek,
ABD ve AB sempatizan slamclk egemen olmutur.
74
74
Gven, lker, a.g.m., s.31.
5 3
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
I.-jTl; AIVI M N M">U>r:T Vl i W i Cl
5 1 O C A K t y o T A R HL
3 4 K O N G R E G ZL K A R A R I
( Or i t oI Me i 1 1 1 )
Bu tarihten(1896) 19 yl sonra, 1 Mays 1915'de Amerikan gemileri
Trk denizlerine girdi!.. Ne yazk ki, pek ok aydn ya da bilim insan
ABD saldrganln hep grmezden geldii iin, bugn dahi halka bu
gerekler anlatlamad. rnein, nl siyasal tarihilerimizden Prof. Dr.
Fahir Armaolu bile, ABD'den, Osmanl'ya sava ilan etmedii iin
vgyle sz edi yordu.
76
Oysa, Birinci Dnya Sava'nda, yani bir gnde
10 binin zerinde ehit verdiimiz anakkale Sava srasnda, ABD
gemileri dmanmzd ve mttefiklerini sava malzemesi tayordu.
1919'da Trkiye'nin igaline maskeli olarak katlan ve en etkin g olan
ABD'nin bakan dahi bunu itiraf etmitir.
Baknz, 20 Mart 1920'de ABD Bakan Wilson ne diyor:
75
lker, Gven, a.g.m., s.32.
76
Armaolu, Fahir, Prof. Dr., Belgelerle Trk Amerikan Mnasebetleri
(Aklamal), AKDTYK Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1991, s.19.
5 4
"ABD Trkiye ile savaa girmemise de Trkiye'nin balca
mttefikleriyle savamtr. Bunlarn yenilmesinde katks ve bunun
onucu olarak Tr ki ye' ni n de yeni l gi si nde pay vard r. "
77
ABD'nin maskeli savamasnn nedeni, Trkiye'deki misyoner
kurulular, Amerikan enstitleri ve onlarn faaliyetlerine son
verilmemesi i i ndi .
78
Ameri ka, Trkl er' i n Avrupa' daki varln srdrmesi ni (yani
bugn Trakya' da var ol mam z ve stanbul ' un Trk ol mas n ) sap k
bi r pol i t i ka ol arak deerl endi ri yordu.
7 9
R
A 9
ABD'nin Gulflight adl gemisi, 1 Mays 1915'te getirdii sava yardm malzemelerini
boaltyor.
80
Evans, Laurence, a.g.e., s.277.
78
Erol, Mine, Dr., Birinci Dnya Sava Arifesinde Amerika'nn Trkiye'ye Kar
Tutumu, Bilgi Basmevi, Ankara, 1976, s.67.
79
Evans, Laurence, a.g.e., s.278.
80
zel, Mehmet, Cephelerden Kurtulu Sava'na (Cilt 1: 1. Dnya Sava ve
Cepheler), Beinci Bask, Ankara Ticaret Odas Yayn, Ankara, Tarih Yok,
s.272.
5 5
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
TRK M LL Y ET LER , AMER KALI LARI TUTUKLUY OR. .
8 1
stanbul'un igal edildii gn (16 Mart 1920), smrgecilerin bir
yzyl akn Trkiye'yi blme ryasndan uyanma zaman da gelmiti
aslnda.
Must af a Kemal , ayn gn, Anadol u' daki bt n ngi l i z subay ve
er l er i ni t ut ukl at t . Tutuklananlarn says 29'u bul du.
82
Bir Tr k asker i ne (jandarmasna) kar koyan ve onu t ehdi t eden
Amer i kal Yakn Dou'ya Yardm Komisyonu yesi (Raymond Custer)
ise, yargland ve 6 ay hapse mahkum edi l di . ABD Yardm Heyeti
yesini kurtarmak iin tm uluslararas giriimler sonusuz kal d .
83
stanbul'u igal eden ingiliz askerleri, sng takm Galata rhtmnda yryor.
84
81
Bu konuda ayrntl bilgi iin baknz: Cevizolu, Hulki, igal ve Direni, a.g.e.,
s.51.
82
zakman, Turgut, Vahidettin, M.Kemal ve Milli Mcadele (yalanlar, yanllar,
yutturmacalar), Bilgi Yaynevi, Ankara, Eyll 1997, s.332.
The New York Times Gazetesi, 9 Ocak 1921. (Ulagay, Osman, a.g.e.,
s.118.)
84
Oral, a.g.e., s.54.
5 6
ABD GAL KARARI ALI Y OR! . .
30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mtarekesinden (Tesl i mi yet
Anl amas ' ndan)
86
6,5 ay sonra Trkiye igal edildi. Oysa, anlamada
Anadolu'nun igali yoktu. Nitekim, Dnya Sava'nn asl yenileni
(malubu) Almanya olmasna karn Almanya'y kimse igal etmedi!..
Bunun nedeni, yenilen Almanya'nn yenenler gibi Hristiyan olmas
myd acaba?..
25 maddeden oluan Mondros'un hkmleri arasnda yalnzca,
"Boazlardaki istihkamlar"(Madde 1), "Toros tnel sistemi"'(Madde 10),
"Batum ve Bak"(Madde 15) ile "Trablus ve Bingazi'deki btn
limanlar"n(Madde 18) igali yer alyordu.
"Gizli igal", Mondros Mtarekesi'nin 7. Maddesi iine saklanmt:
" t i l f Devl et l er i , gvenl i kl er i ni t ehdi t edecek bi r dur um ol duuna
kanaat get i r i r l er se, i st edi kl er i Tr k bl gesi ni i gal al t na al abi l i rl er! "
Anlamann imzalanmasndan 10 ay nce, ABD Bakan Woodrow
Wilson, 8 Ocak 1918 tarihli ABD Kongresi'nde "Osmanl
85
zel, Mehmet, a.g.e., Cilt 2, s.98.
86
1. Dnya Sava'nn sonunda imzaladmz bu anlamaya "Mondros Silah
Brakmas" da deniyor.-HC.
5 7
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
mparatorluu'nun Tr k ol an k s ml ar n n egemenlii salanacaktr"
87
diyerek, dier blgelerin igal edileceinin iaretini vermi, kararn
almt!..
Bu maddeye dayanan i i mi zdeki Ruml ar, eitli yerlerde tahrikler,
provokasyonlar hazrlayarak, Hristiyan halkn katliama urayacana
ilikin aslsz dedikodular yayarak, igalin yolunu atlar. Gaflet iindeki
Damat Ferit Paa'nn tavr bu iddialara dayanak veriyordu, rnei n,
Senato'da yapt konumada, Osmanl'nn teslimiyet anlamasn
kutlamak iin enlikler dzenleyen stanbul Rumlar'n destekleyerek,
kan dklmesini nleyici tedbirleri bile, Rumlar' katletme giriimi olarak
nitelemiti!..
88
Mondros Teslimiyet Anlamas'ndan sonra, 1920'deki "resmi igal"den nce,
stanbul'a giren talyan Deniz Piyadeleri, padiahn saraynn bahesinde talim
yapyorlar (30 Mays 1919).
89
87
Frat, Melek, "Yunanistan'la likiler", Trk D Politikas (Kurtulu
Sava'ndan Bugne Olgular, Belgeler,Yorumlar), Cilt 1: 1919-1980, 2. Bask,
Editr: Baskn Oran, letiim Yaynclk A.., istanbul, 2001, s.178.
88
Cevizolu, Hulki, gal ve Direni, a.g.e., s. 73.
89
gal stanbul'undan Fotoraflar (istanbul 1919: Images D'occupation),
Yayma Hazrlayan: Emre ktem, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf
Yurt Yaynlar, stanbul, Haziran 1996, s.123.
5 8
90
gal istanbul'undan Fotoraflar, a.g.e., s.127.
91
igal istanbul'undan Fotoraflar, a.g.e., s.140.
59
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
istanbul, 16 Mart 1920'de igal edildi..
Ancak, i gal den 10 gn nce (6 Mart 1920'de), ABD' ni n Londr a
Bykel i si Davis kendi Dileri Bakanl'na ektii telyazsnda
(telgrafta) i gal i haber veri yor! :
"Londra, 6 Mart 1920
Kilikya'daki (ukurova blgesi-HC) katliamlar ve Trklerin Mttefik
otoritesini kk grp, anlama koullarna direnmeye hazrlanmalarn
dikkate alan Mt t ef i k Konf er ans (6 Mart'ta Londra'da toplanan
igalcilerin toplants/-HC), dn st anbul ' daki yksek komi ser l er i ne
kent i ve Har bi ye Nezar et i ni (Savunma Bakanl'n-HC) el e
gei r mel er i ve Har bi ye Nezar et i ni n Anadol u' da Mi l l i yet i bi r l i kl er l e
haber l emesi ni kesmel er i emr i ni ver di . Ayrca Mustafa Kemal'in
Erzurum Valiliinden uzaklatrlmasnn istenmesi nerildi. Bu karar,
yksek komiserlerin verdii bilgi zerine alnd ve bunlar emirleri yerine
getirmek iin gizlice buradan ayrldlar. Vahameti anlalan durum,
bugn leden sonra bana Lord Curzon tarafndan uzun uzun anlatld.
Grmemizi kapsayan memorandum vereceini bildirdi. Bunu alnca
yeniden rapor vereceim.
Davis"
92
CNAYET OLUR.. Amerikan gizli raporlarnda, tm Amerikallar'n
Bakan Wilson'la ayn gr paylamad bir kez daha ortaya kyor,
rnei n, stanbul'da bulunan Ami r al Br i st ol (Tuami r al . ABD' ni n
Akdeni z Fi l osu Komut an ve st anbul ' daki Y ksek Komi ser i - HC) bu
grlerini telyazsnda yle aklyor:
"Dileri Bakan
Washington 6 Mart 1920, stanbul
Srekli olarak belirttiim biimde Yak ndou
93
sorunlarnn en
mmkn grlen zm hzla yaklayor gibi. Bu zm, ksacas,
Avrupa lkelerinin Trkiye'yle eski politikalarna uygun bir bar
anlamas yapmalardr. Osmanl mparatorluu'nun eitli paralar
galipler arasnda paylatrlacak ve kk bir Trkiye kurulacaktr.
( st anbul ' dan Tr kl er i koval m) di ye kar l an yaygar a bi r si yasal
sl ogand r . Eer Avrupa, Trkiye'yi yi bir komu olarak dnmezse,
Duru, a.g.e., s.81.
Ortadou'yu kastediyor.-HC
6 0
Asya'daki lkeler iin nasl iyi komu olabilecektir? Asya' da kk bi r
bl gede Tr k ynet i mi ni kur mak, gemi t e i l enmi hat al ar gi bi bi r
hat a ol acakt r. Bu ayrca ada uygarla kar ilenmi bir cinayet ve
gayrimslim topluluklara ihanet olacaktr. Bylece kurulacak yeni bir
Trkiye'de kalan gayrimslimler Avrupa'nn ihanetine uram
olacaklardr.
unu belirtmek isterim ki, ABD byl e bi r pr ogr am n yan nda yer
al r ve bunun uygul anmas na gz yumar sa benim grme gre,
ci nayet e or t ak ol mu ol ur. Ayrca, bir sre sonra Avrupa'nn,
Amerika'ya dnp Yakndou ilerinden kurtulmak isteyebilecei
izlenimindeyim. Bu olursa, politikamz aklamaya hazr olmalyz.
Gene de politikamz imdiden aklamaktan yanaym.
Bristol"
94
ABD Bakan Wilson ise, kendi Amiralinin yapmayn dedii " ada
uygar l a kar ci nayet i " ilemeye azimliydi!..
Amerikal Amiralin dier tespiti de yakn zamanlarda doruland.
Avrupallar, Ortadou'daki sorunlar zmek iin ABD'nin arkasna
sakland. ABD de onlar kullanarak, igali, zmn anahtar sand!..
Ayn tarihlerde Amer i kan dest r oyer l er i (sava gemileri) stanbul
Boaz'nda yerini ald!.. ABD'nin Trkiye'ye gnderdii sava
gemilerinin says en az 15 idi!..
AMER KAN GZY LE GAL. .
Amiral Bristol, 10 gn sonraki igali de, Washington'a rapor etti.
Onun tanmlamasna gre, " f emi ni st Hal i de Han m" ve " Must af a
Kemal ' i n bakent t e nde gel en t emsi l ci l er i Rauf Bey ve Kara Vasf
Bey" de, ngilizler tarafndan tutuklananlar arasndayd.
Amerikal komutan, stanbul'un igalini yle rapor et t i
9 5
:
Gn yla birlikte Mttefiklerin stanbul'u igali balad. Btn
ngiliz gemileri, saat 6'da harekt pozisyonuna girdiler, makineli tfekli
mavnalar kyya geldiler. Saat 9'da tam donanml, balarna kasklar
giymi 4 bin kadar deniz piyadesi At l ant i k sava f i l osundan karaya
kt. Barakalar, mhimmat depolarn, tersaneyi ve stratejik noktalar
igal ettiler.
Duru, a.g.e., s.82.
Duru, a.g.e., s.82-84.
6 1
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Bunlara Hintli birliklerle topular da
katld.
Deniz kysnda nemli binalarn
atlarna makineli tfekli deniz
piyadeleri yerletirildi. Deni z uakl ar
kent i n zer i nde umaya bal ad .
Gece yars, sivil ngiliz askerleri
Trkler'i kitleler halinde tutuklamaya
balad. Saat 10'da, yaklak yz Trk,
deniz kysndaki bir ngiliz mavnasna
getirildi.
Telefonlar kesildi. Boazii'nde ve
Hali'teki btn ticari ulamn
durdurulmas iin emirler verildi, ama bu
Amerikan teknelerine uygulanmad.
ngiliz birlikleri Amerikan
bykeliliinin arkasnda makineli tfek
iin yuva kazmaya balad.
ABD'nin stanbul'daki
"gal Temsilcisi",
Tuamiral Mark Lambert Birstol.
-
1
dl H' o l 1>-1> - - ****
"Esir stanbul, zgr Ankara" Ulusal Kurtulu Sava propaganda kart.
(Mefkure Kartlar No:42)
96
Merutiyetten Cumhuriyete Tunal Hilmi Bey, a.g.e., sayfa yok (s.24-HC).
62
" Trkl er Avr upa' dan at l mal d r .
Bi r veba t ohumu ol an, saval ar n
yar at c s , komul ar i i n bi r kf r
ol an Tr kl er Avr upa' dan
si l i nmel i di r. "
97
Lor d Cur zon (4 Ocak 1920)'
KURTULU SAVAI ' NI N Y AZI LMAMI TAR H
9 8
Kurtulu Sava'nn yazlmam tarihi denince, hi phesiz bu
byk mcadelenin zerinde, ok fazla aratrma yaplmam olan,
igal yllarnda tilaf Kuvvetleri'ne ait sava gemilerinin Trk
denizlerindeki faaliyetleri akla gelir.
Mondros Mtarekesi'nden balayarak, Lozan Bar Anlamas'na ve
ardndan igal kuvvetlerinin lkeyi terk ediine kadar geen srede
(1918-1923), Trk denizleri birok nemli olaya sahne olmutur.
Ki l omet r el er ce uzakt an gel en ve Tr k hal k n t opr akl ar ndan
kar p at mak i st eyen emper yal i st gl er ve onl ar n gl sava
gemi l er i , tam be yl boyunca Trk denizlerinde bulundu. (...)
anakkale ve stanbul Boazlar bu dnemde, yolgeen han misali;
babo bir halde idi.
Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz sahillerinde be yl boyunca
ngiliz, Fransz, talyan, Yunan ve Amerikan sava gemileri boy
gsterdi. (...) Tr k var l n yok et mek i i n kudur muas na
Anadol u' ya sal d r an, Trk'e ait ne varsa her eyi yakp ykarak, sivil
Trk halkn vahice katlederek ilerleyen Yunan igal kuvvetlerinin en
yakn destekisi tilaf donanmasyd.
97
ingiliz Gizli Belgelerinden (Lord Curzon'un notlar, Sayfa No: 992, Belge:
646) aktaran: Ulubelen, Erol, a.g.e, s.200.
98
Oral, a.g.e., s.249.
63
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
TRK DEN ZLER NDEK AMER KAN SAVA GEM LER
i
Mondros Teslimiyet Anlamasnn imzaland 1918'den, Lozan
Bar Anlamas'nn imzaland 1923'e kadar geen srede, Trk
denizlerinde operasyon yapan ok sayda ABD sava gemisi oldu.
\
\
Bunlarn balcalar ve zellikleri -bul undukl ar tarihe gre- yleydi:
USS Al den (DD-2 11): 24 Ekim 1918 ve 14 Mays 1919 tarihleri
arasnda stanbul ve Samsun limanlarnda bulunan Amerikan sava
gemisi. \
USS Ar i zona (BB-39): 1918 ve 1919 yllarnda zmir, stanbul ve
Batum limanlarnda bulunmu Amerikan sava gemisi.
USS Noma (SP-131): 1918 ve 1919 yllarnda stanbul limannda
bulunmu Amerikan Filosu'nun buharl yat.
USS Mar t ha Washi ngt on: 1919 Eyll ve Ekim aylarnda stanbul
limannda bulunmu Amerikan Filosu'na ait askeri yk gemisi. nl
Harbord Raporu, 16 Ekim 1919'da bu gemide hazrlanmtr.
99
Oral, a.g.e., s.66.
64
USS Dyer (DD-84): 1919 ylnda izmir'in igalinde ve sonra
stanbul'da bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Du Pont (DD-152 ): 1919-1920 ylnda istanbul limannda
bulunan Amerikan gemisi.
USS Whi ppl e (DD-2 17): 1920 ylnda stanbul'da bulunan Amerikan
sava gemisi (destroyer).
USS Roper (DD-147): 1920 ylnda stanbul, Samsun, Trabzon ve
Batum limanlarnda bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Fox (DD-2 34): 1920 ylnda stanbul ve Karadeniz limannda
bulunan Amerikan gemisi.
USS Gr egor y (DD-82 ): gal srasnda zmir'de ve 1920 ylnda
stanbul, zmir ve Batum'da bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Luce (DD-99): gal srasnda zmir'de ve 1920 ylnda istanbul
ve Karadeniz'de bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Manl ey (DD-74): gal srasnda zmir'de ve 1920 ylnda
stanbul ve Karadeniz'de bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Tat t nal l (DD-12 5): 1920 ylnda stanbul limannda bulunan
Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Humphr eys (DD-2 36): 1920-1921 ylnda stanbul, Marmara
ve zmit Krfezi'nde bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Sands (DD-2 43): 1920-1922 ylnda stanbul, Samsun,
Trabzon ve Batum limanlarnda bulunan Amerikan sava gemisi
(destroyer). Komutan R.L.Ghormley.
USS St ur t evant : 1922 ylnda stanbul, Samsun ve Trabzon'da
bulunan Amerikan sava gemisi. Komutan Haas, Yardmcs Lanphier.
USS McFar l and (DD-2 37): 1922 ylnda stanbul ve Karadeniz'de
bulunan Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Kane (DD-2 35): 1922 ylnda stanbul limannda bulunan
Amerikan sava gemisi (destroyer).
USS Hat f i el d (DD-2 31): 1922 ylnda stanbul limannda bulunan
Amerikan sava gemisi.
USS Bai nbr i dge (DD-2 46): 1922 ylnda stanbul limannda bulunan
ve Yeilky aklarnda yanan "Vinh-Long" adl Fransz hastane
gemisinde bulunanlar kurtaran Amerikan sava gemi si .
1 0 0
Duru, a.g.e., s.165; Oral, a.g.e., s.254.
65
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ABD Deniz Filosu'na ait "USS Bainbhdge (DD-246)" adl sava gemisi, 1922 ylnda
stanbul'da Kabata aklarnda.
101
ABD SAVA GEM S VE SAMSUN' UN BOMBALANMASI ! . .
Koba gibi ne srdkleri Yunanistan'la hareket eden igalci
lkeler, 1922'de yeni bir taktie bavurdu. Karadeniz kentlerine gzda
vermek ve Trkler'e saldran ve Trkiye'yi blp Pontus devleti kurmak
isteyen yerli Rum etelerine destek olmak iin (aynen gnmzde de,
Tr kl er ' e sal d r an, Tr ki ye' yi bl p Kr di st an kur mak i st eyen PKK
t er r et esi ne dest ek ver di kl er i gi bi ) Samsun ve Trabzon'u denizden
bombalamaya baladlar.
ABD sava gemilerinden , tespitimize gre, USS Sands adl
"DD-243" numaral gemi, USS McFar l and adl "DD-237" numaral gemi
ve USS St ur t evant adl ABD sava gemileri 7 Haziran 1922'de
Samsun'u bombalayan igal gemileri arasnda yer ald.
PONTUS DEVLET LAN ED L Y OR. . . Samsun, Trabzon gibi "Rum
101
Oral, a.g.e., s.259.
66
Pont us Devl et i "nin bakenti yaplmak istenen iki kentimizden biriydi.
Pontus hayaliyle Samsun ve Trabzon'a "gmen" ad altnda silahl
Rum eteleri akn ediyordu. Ermeniler de, Byk Ermenistan hayalini
koruyor, Trkler'e soykrm uyguluyordu. tilaf devletleri ise Rum ve
Ermeniler' koruduu gibi, askeri birliklerine alyor ve Trkler'e kar
kullanyordu. ngilizler'in Samsun'a kard piyade askerleriyle birlikte
gelen 11 svarinin 10 tanesi Rum idi. ngilizler atekes anlamasna
aykr olarak bu ibirliini yapyor, ne hkmete ne de yerel yetkililere
bilgi veriyordu. (T pk , 2 0 0 7 y l nda, PKK t er r ne kar gr np de,
"istihbarat paylaacaz" sz ver i p, t am aksi ne onl ar l a i bi rl i i
yapan ABD' ye ne kadar benzi yor dei l mi ?-HC) Mustafa Kemal bu
konuda, "zel ol ar ak al nabi l en bi l gi l er e dayanar ak har eket e
gemeyi . . . uygun gr myor um. Var l m za nem ver mi yor l ar .
det a l kemi zi a k bi r l gi bi kabul eder ek, gl er i ni gi zl i
payl a m ger ei nce payl a yor ve bi r bi r i ne dest ek veri yorl ar"
di yordu.
1 0 2
Trabzon Rum Pontus Devleti'ni kurma faaliyetlerinin banda
Metropolit Hrisanthos (Flippides) geliyordu. Fenur Rum Patrikhanesi'ne
bal olan Hrisanthos, Patrik'ten sonra ikinci nemli kii olmutu. Sava
gnlerinde "Trabzon Geici Rum Ynetim?' kurmu, 2 yl bakanln
yapmt. ngiliz ve Yunanllar'n yan sra Amerikallar'la da ok sk
gryor, tek bir devletin mandas altna girerek, "zerk Pontus
Ynetimi" kurmak istiyordu. rnein, 21 Mays 1919'da Atina'daki ABD
Heyeti ile (Bakan Westerman) toplant yapm; Paris'te ise henz
Trkiye'ye gelme hazrlndaki ABD Generali Harbord ile grmt.
Giresun Metropolitine yazd mektupta, Harbord'u yanl bilgilendirerek
korkuttuunu sylyordu. 27 Temmuz 1921'de de Fener Rum
Pat r i khanesi ' nde t opl anan Sen Si nod mecl i si nde, Rum Pont us
Devl et i ' ni n kur ul uunu i l an et t i ! . . Yaklak bir ay sonra, 27 Temmuz
1921'de ABD Generali Harbord ile tekrar grt .
1 0 3
102
Genelkurmay ATAE Arivi'nden (SH.1, K.14, G.96, B.96/1-2) aktaran:
Yceer, Saime, Yrd. Do. Dr., "Mustafa Kemal Paann Samsun'a k ve
Geri arl zerine Bir nceleme", Askeri Tarih Blteni, Yl: 26, Say: 51,
Genelkurmay ATEE (Asker Tarih ve Stratejik Ett Bakanl) Yaynlar,
Ankara, Austos 2001, s.133. Trke'si ve vurgulama bana ait.-HC.
103
zgren, Aydn, "Trabzon Rum Metropoliti Hrisanthos Flippides'in Pontus Rum
Devletini Kurmaya Ynelik Siyasi almalar", Asker Tarih Aratrmalar Dergisi,
Yl: 5, Say: 9, Genelkurmay ATEE (Asker Tarih ve Stratejik Ett Bakanl)
Yaynlar, Ankara, ubat 2007, s.145-161.
6 7
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
"Byk Zafer'in salanmas iin cepheye gnderilen Trk askerlerinden bir grup."
Ankara, 15 Austos 1922.
104
ABD SAVA GEMLERNN iinde bulunduu igal gemilerinin
Samsun'u bombalamasn, olayn tan bir doktordan (stiklal Sava
kahramanlarndan, Askeri Tbbiyeli ehidullah Fikri) dinleyelim:
"1922'de Samsun, Trabzon vilayetine bal Canik mutasarrflnn
sancak
1 0 5
merkeziydi. Kentin batan sona yand 1869 afetinden
sonra, Fransa'dan bir mimar arlarak yeniden ina edildii iin,
olduka ada bir grnm vard.(...)
O gn Haziran aynn 7'siydi. Gneyde Tavan Da-Erbaa arasn
kapsayan geni meknl bir takipten gece ge vakit dnm, fazla
yorgunluktan uyku tutmad iin sabah erkenden kalkmtm. Gne
yeni douyordu. Perdeleri aarken Yunan sava gemilerinin liman
kna doru ar ar yaklatklarn grdm. Drbne yansyan
grntleri korkutucu olmaktan ok sinir bozucuydu. Topl ar zer i mi ze
dor ul mu on par a gemi . . . Aver of kr uvazr (=zrhls-HC)
i l er i nde en heybet l i si ydi . Az i l er i si nde K l k z r hl s i le i ki
yar d mc kr uvazr , i ki dest r oyer ve bi r ka may n t ar ama gemi si . . .
Tansel, Selhattin, a.g.e., s.104, Resim No: 66.
Sancak: Osmanl'da il ile ile aras byklkteki yerleim blgesi.-HC.
6 8
Bacalarndan kan youn dumanlar tan yerinin ltsn karartmaya
balamlard bile. Sanki Samsun'u Megalo dea'larndaki (byk lk)
Kara Samsun Amisos'a (Samsun'un antik adaki ad-HC)
dntrmek ister gibiydiler.
(...)
(...) Belki de ak ehirmi falan dinlemeden Samsun'u topa
tutacaklard. Tpk 1921'de nebolu'ya, Fndkdere'ye, Trabzon
mendireine, Arakl iskelesine yaptklar gibi.(M. Gololu, Anadolu'nun
Milli Devleti Pontos, 1973, s.253.) Her neyse, niyetlerini nasl olsa
birazdan anlayacaktk.
Li manda yabanc gemi daha var d , i ki t al yan i l ebi i l e bi r
Amer i kan t or pi dosu(=savas gemisi-HC)...
106
Gvertelerinde merakl
gemicilerin kaynamalarn grebiliyordum. (...)
Vakit leyi biraz geiyordu. Bir konsltasyon iin geldiim Askeri
Hastane'den karken, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Adil Bey'le
karlatm. Yunan amiralinden mutasarrfla ltimatom gnderildii
haberi hastaneye kadar ulamt. Ayrntlar kendisinden renmek
istedim. Ayakst anlatt:
- l t i mat om sabahl eyi n Amer i kan t or pi dosu komut an n n
ar ac l i l e gel di . (...)
(...)
Saat 3' e dor u btn belirtiler Adil Bey'in szn ettii kyamet
dorultusundayd. (...) Biz kapdan karken gneye doru kanat rpan
bir ku srs sard gkyzn. Ayn dakikalarda beklenen
bombar d man bal ad ve Samsun i l k sal voda al t mer mi i l e al t
yer i nden vur ul du.
(...)
Klaya varmadan nce az meyilli, genie bir aklk vard. Tam
oradan geerken mthi bir patlama oldu. (...) Patlamann ardndan
yerden bir toz bulutu ykseldi. evreye, birka tanesi yanmza kadar
yuvarlanan, irili ufakl ta paralar dald. Olduka yakna den
merminin at ukur, bizim drt kiilik ailemizin rahata sabilecei
byklkteydi.
Bombar d man akama kadar sr d. Mermiler ilk balarda belirli bir
ses dzeniyle dyorlard kente; patlama, tizden bir slk ve bir
Hulki Cevizolu'nun dipnotu: "Samsun'da devaml olarak, nbetlee bir
Amerikan muhribi bulunmutur." (Baknz: Trk stikll Harbi, 5. Cilt (Deniz
Cephesi ve Hava Harekt), Genelkurmay Bakanl Harb Tarihi Dairesi
Resm Yaynlar, Seri No:1, Ankara, 1964, s.90.)
6 9
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
patlama daha... Tek ynl atlarn kendilerine zg ritmiyle... ancak
bunlara karadan denize frlatlan mermi sesleri de katlnca ritim iyicene
kart. 15. Tmen topular snrl gleri ile Yunan gemilerine karlk
veriyorlard.
Gne batmak zereyken Averof'un toplar sustu. sabet alan
lenduhay (=ok iri ve kaba ey-HC) aceleyle gz nnden
uzaklatrdlar. Arkasndan Klk, Taksos (Kimi kaynaklarda Naksos
olarak geiyor-HC) ve teki gemiler birer birer krfezi terk ettiler.
Bombardmann zarar listesi epeyce kabarkt. Gazhane, i ki depo,
dr t ev yanm ; al t m n st nde bi na t amamen veya k smen
hasar a ur am t . Hkmet bi nas da hasar l l ar ar as ndayd .
Hepsinden acs, dr t er i mi zi ehi t ver mi t i k.
(...)
Bombardman srasnda ailece kladaydk. Yunan gemilerinin
Samsun'u yer yer yangn ve ykmlarla brakp gittikleri gnn
akamnda, kent insanlar yeniden normal yaama dnmeye baladlar.
Sadece sonraki birka gn yaralar sarmakla geecekti. Mutasarrflk,
belediye, tmen komutanndan en kk birlik mensubuna kadar tm
askeriye, elden gelen yardm yapmaya hazrd."
107
Amerikan sava gemisinin Yunan gemileriyle Samsun'u
bombalamaya katlmasnn nedeni, Trk askerinin dalardaki Rum
etelerine kar balatt harekatt.
Her z a ma n ol duu g i bi , ABD, ek yay -t er r i st i dei l ; t er r i st t en
k o r u n ma y a al an Tr kl er ' i cezal and r yor du! . .
A BD GEM KOMUTANI ANLATI Y OR. .
imdi de ayn olay, ABD sava gemilerinden birinin komutanndan
dinleyelim.
USS Sands zrhlsnn komutan R.H. Ghormle/'m 7 Haziran 1922
tarihli gnl:
"Saat 09.00'da kyya ktm... Johnsoriun brosuna gittim. Orada
birisi Yunan gemilerinin akta olduunu syledi. Bu srada saat 09.15
ya da 09.30 idi. Yunan gemileri Averoff zrhls, ayn zamanda amiral
107
Serhadolu, M. Rza, Sava Doktorun zinde (Krm, Sarkam, Esaret
Yllar ve Kurtulu Sava), 2. Basm, Remzi Kitabevi, stanbul, Austos 2005,
s.255-259. (Siyah vurgulamalar bana ait-HC)
7 0
gemisi olan Naxos (Okunuu: Naksos-HC) kruvazr, bir kruvazr
daha, iki muhrip, iki travvler, adlar belli deil.
AMERKALILAR'I BOMBARDIMANDAN KURTARMA GRM...
Johnson'a btn Amerikallara haber vermesini ve gemiye dnmesini,
sonra bir subay gnderip Amerikallarn toplanp toplanmadklarna
baktrmasn syledim. Hemen radyo ile Yunan kdemli subayn buldum
ve onunla grmek istediimi bildirdim. Yunan filosuna kar durum
aldm. Sonra Naxsos'a ktm. Yunan kdemli subay, benden limanda
demirli biri talyan, biri Fransz bandral ticaret gemisine haber vererek
limandan kmalarn bildirmemi istedi, iki geminin de ate hatt iinde
olduklarn syledi. Ben de Y unan komut an na herhangi bi r eyl eme
gemeden, kent t eki Amer i kal l ar kar mak i st edi i mi bi l di rdi m.
Kentte ok sayda yabanc ve birka bin Rum kadn bulunduunu,
kente ate alrsa bunlarn hayatlarnn tehlikeye gireceini syledim.
Bana kentin valisine gnderecek bir mektubu olduunu, bunu tarsam
mektubu okuyabileceimi bildirdi. Tamazsam kyya gndereceini
ekledi. Ben de gtreceimi syledim. nk Amerikallarla bir an nce
iliki kurmak istiyordum. Ama bu dncemi ona amadm. Kyya
ktm ve rhtmda Mutasarrf n
1 0 8
beni grmek istediini syleyen bir
polisle karlatm. Beraberce telgrafhaneye gittik ve orada Mutasarrf
ve Askeri Vali ile karlatm. Beni bekliyorlard. O zaman mektuplar
kendilerine verdim. evirttiim mektuplar yle idi:
Naxos'un bordasnda
Samsun kenti Valisine,
Yasal bir davran iinde olan Yunan filosunun varl, Trklerin
Hristiyanlar zerinde bask ve zulm uygulamasna gereke olamaz.
Bu durumun devam halinde Must af a Kemal ' i n denet i mi al t nda
bul unan bt n k y boyunca Y unan f i l osu, ci ddi kar l k ver me
hakk n kul l anacakt r. (Hem sulu, hem gl diye buna deniyor-HC)
Sizi uyaryoruz.
Vriacos
Kaptan, Yunan Kraliyet Filosu
Naxos'un bordasnda
25 Mays 1922
Mutasarrf: Osmanl'da il ile ile aras byklkteki Sancak ad verilen
yerleim blgelerinin yneticisi.-HC.
71
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Samsun kenti Valisine,
"KEND KEND N Z MHA ED N! .." Yunan filosunu yneten Amiral'in
emirleriyle sizi bizim atadmz Yunan subaylarndan kurulu bir heyetin
nnde, bt n si l ahl ar n z , mhi mmat n z , may nl ar n z ve baka
sava mal zemel er i ni t ahr i p et meye a r yoruz. Tahrip ilemi, bugn
13.15'ten nce balamaldr. Bu konuda, zamannda balamak iin
btn gerekli hazrlklar yapmalsnz.
Bu isteimizi yerine getirmezseniz, bu saatten itibaren, kinci Lahey
Konferans anlamasnn ikinci maddesinde tannan ayrcal
kullanacaz. Bu konuda size bir kopya gnderiyoruz.
Bu notu aldktan sonra iinde bildirilenlerle ilgili olarak tarafsz
devletlerin temsilcileri ve konsolosluklarla belirtilen saatten nce
uyruklarn kentten karmalar iin temasa geiniz. Ayn biimde
kentteki savamayan halk da karnz.
Bu emrin yerine getirilmesini geciktirir ya da direnmeye
bavurursanz, sorumlusu biz olmayacaz.
Vriacos
Kaptan, Yunan Kraliyet Filosu
TEHD T! . . Sonra, Mutasarrf ile Askeri Valiye kent t eki Amer i kal l ar
kar mak i st edi i mi bi l di rdi m. Onlar bir yant hazrlayacaklarn ve
bunu Yunanllara vermemi istediler. Yarm saat iinde bu yant
hazrlayacaklarn ve Amerikallar konusunda bana haber vereceklerini
sylediler. Broda bekledim ve az sonra Currin, Johnson ve Green
geldiler. Onlara olan bitenleri anlattm, herkesin hemen kenti terk etmek
iin hazr olmasn istedim. Yarm saat sonunda bir yant hazr deildi.
Bunun zerine Mutasarrf ile Askeri Valiye Amerikallar bir an nce
kartmak istediimi ve yantlarn hemen hazrlamalarn syledim.
Bana, yantlarn hazrlamakta olduklarn, Amerikallarn durumunu ise
Ankara'ya telgrafla sorduklarn bildirdiler. Ben de onlara, yerel yetkilerin
kendilerinde olduunu, byle bir acil durumda Amerikallarn kentten
kmalarna izin verebilecek yetkileri olmas gerektiini syledim. Bunun
olanak d olduunu, kent t en ki mseye k i zni ver memel er i i i n
emi r al d kl ar n , Ankara'dan ksa zamanda yant almay umduklarn
belirttiler. Kont Smecchia geldi ve Amerikallar iin ne yapacam
sordu. Ben de onlar karmaya alacam bildirdim ve btn
yabanclara gvenilir yerlere ekilmelerini sylemesi isteinde
bulundum. Benden, Amiral Bristol araclyla stanbul'daki talyan
yksek komiserine kentte 50 talyan uyruklu kii bulunduunu haber
vermemi rica etti. Bundan sonra, aralkl olarak Mutasarrf ve Askeri
72
Valiye adamlar gndererek Amerikallarn Sands'a kmasna izin
vermelerini istedim. Onlar ise uzun bir sylev vererek, Yunanllarn, ak
bir kent olan Samsun' u bombar d man et mel er i ni n ul usl araras
hukuka ayk r ol duunu anlattlar. Amerikallarn da kentteki teki
yabanclar gibi ellerinden geldiince korunacan bildirdiler. Yani
Ankara'dan emir gelmezse gemiye kmalarna izin vermeyeceklerini,
ancak her an Ankara'dan bir yant beklediklerini tekrarladlar. Saat
13.45 olduunda Yunanllara kar hazrladklar yant bana verdiler.
Amerikallar karmak iin bir defa daha giriimde bulundum ama
sonu alamadm. Ayn zamanda kentte askerler belirdi. Silahlarn eitli
yerlere gtrp yerletirdiler. (...) Eer gemiye kmazlarsa Ankara
Hkmetinin zerlerine ykledii sorumlulua ek olarak Amer i kan
Hkmet i de kendi l eri ni sor uml u t ut ard , nce Amerikallar kentten
karmay dndm ama byle bir davrann Amerikallarn hayatn
tehlikeye sokabileceini gz nne aldm. (...)
Gemiye dndm. Kayklar ieri ektim. Sonra Yunan Amiral
gemisine gidip Mutasarrfn yantn verdim. Ara yerde iki ticaret gemisi
limandan ayrldlar. Ben yokken Yunan komutan bayrakla ve radyoyla
iaret verip ate hattnda olduumuzu bildirerek bizim de ekilmemizi
istemi. Gemime dndmde saat 14.19'du ve Yunanllarn verdii
sreden bu yana bir saat gemiti.
TRKLER KOULLARI REDDED Y OR! . . Trklerin yant yleydi:
'Amerikan muhribi araclyla gndermi olduunuz mektubunuzu
alm bulunuyoruz. Bu mektuba yant olarak Samsun kentinin ak bir
kent olduunu ve bombardman edilmesinin yasalara aykr olacan
belirtiriz. Ayrca u noktalara deinmek isteriz. nerdiiniz koullar
kabul edilecek deildir, bu nedenle reddediyoruz. Konsoloslar,
yabanclar ve baka uluslardan ve dinlerden kimseler kentte
yaamaktadr. Karklk karsa btn kent sakinleri bulunduklar
yerlerde kalacaklardr. Kenti terk etmeyeceklerdir. Byle bir durumun
sorumluluu sizin zerinizde kalacaktr. Hristiyanlara kar yapld
iddia edilen zulmler ise hayaldir. Dolaysyla kente kar
yapabileceiniz her davran protesto ediyorum. '
Yunan komutan yant okuduktan sonra, Samsun'u bombardman
edeceklerini syledi ve benim ate hattndan ekilmemi istedi. nsanl k
ad na prot est o et t i m, kentte savunmasz yabanclar bulunduunu,
bunlarn kenti hemen terk edemeyeceklerin, uluslararas yasalara gre
kenti bombardman etmeden 24 saat sre vermeleri gerektiini
syledim. (Ameri kal sava gemi si komut an da, t pk ABD Akdeni z
Fi l o komut an Bri st ol gi bi Bakanl ar ndan -Wi l son- f arkl
73
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
dnyor! . . Bri st ol , 1921' de yazd bi r raporda, Y unanl l ar ' n
Anadol u' dan kmal ar ekt i i gr n bi l e di l e geti ri yor. . . Ama
ABD' l i komut anl ar, ABD Bakan Wi l son' dan al d emi r l er e uymak
zor undayd . .-HC) Bana, bunun zerine cephanelikler, sava
malzemesi depolaryla ilgili Lahey Anlamasnn ilgili maddesini okudu.
Bunlar Trkler tahrip etmedikleri iin, bombardman etmeye hakk
olduunu syledi. Kendisinin bir saat sre verdiini, imdiden bu
srenin iki saat olduunu belirtti. Yabanclarn bu kadar zamanda
kabileceklerini syledi. Dolaysyla kent e at e aacakt . Bu konuda
emi r al m t ve bu emr i yer i ne get i r ecekt i . (Yunanistan'a bu emirleri
ve izni veren, ABD Bakan Wilson deil miydi?..-HC.) Gereinden
fazla zaman harcamt ve benden yeniden ate hattndan ekilmemi
istedi. Atee balayacakt. Yeniden bir sre kazanmaya altm ama
emir alm bulunduunu, emirleri yerine getirmesi gerektiini syledi.
Ben de Amerikallarn Currin'in evinde bulunduunu belirterek oray
gsterdim. Sands'e dnerek batya doru ekildim.
Saat 15.02'de Yunan muhriplerinden biri ate at. Ardndan Amiral
gemisi Naxos onu izledi. Ate, gmrk binasyla onun yanndaki
binalara younlatrld. Sonunda Mutasarrfn dairesi isabet ald. Saat
15.10'da radyoyla Yunan komutanna bu demeci gnderdim:
'Amerikallar ve teki tarafszlar gvenlik altna alnncaya kadar ak
bir kent olan Samsun'un bombardmann insanlk adna protesto
ediyorum. Chormley... USS Sands'n komutan, grev bandaki
Amerikan subay. '
Ayrca STANAV'a u bilgiyi gnderdim:
'Bir kruvazr, bir muhrip ve be ticari tip tekneyle Yunan filosu
Samsun aklarna 09.50'de geldiler. Trklere btn mhimmatlarn
yok etmeleri iin bir ltimatom verdiler. Trkler reddetti. Ak bir kentin
bombardmann protesto ettiler. Ben de hem Amerikan karlar, hem
de insanlk adna Yunanllar protesto ettim. Yunanllar kinci Lahey
Anlamasnn ikinci maddesi gereince bunu yapmalarna haklar
olduunu iddia ettiler. Trkler Amerikallar karmama izin vermediler.
Amerikallarn gvenliini salamak iin aba harcadm ama baarl
olamadm. Amerikallar kent dnda gvenceli bir yere ekilecekler.
Bombardman 15.02'de balad. STURTEVANT'a
9
Samsun'a
gelmesini saat 15.10'da emrettim.'
Bombardmandan sonra karklk kaca kukusuyla
Bu da bir baka ABD sava gemisi.-HC.
74
STURTEVANT'n gelmesini istedim. Ayrca bir acele telgraf ektim:
'Yunan filosu Samsun'u bombardman ediyor.'
Y UNANLI LARI N 400 ATI I NA, ANCAK 25 ATI LI K KARI LI K
VER LEB L Y OR! . . Saat 15.32'de Tr kl er at ee kar l k ver meye
bal ad l ar. Gr ne gre bi r t opl a. Bu topun yerini saptayamadk,
ancak Yunanllar o yne ate etmeye balaynca demiryolu rhtm
yaknlarnda olduunu anladk. Trkl er, t opl am 25 at yapt l ar.
Yunanllar Averoff ve Naxos muhribiyle, amiral gemisine benzeyen
baka bir gemiden ate ediyorlard.
Saat 17.00'de Averoff ve Naxos yakn mesafeden atei srdrdler.
Saat 17.20'de pet rol depol ar n n ol duu yer den koyu bi r duman
yksel di .
Saat 16.15'de Yunan kdemli subayndan u mesaj aldm:
'Amerikan kdemli subayna: kentin sava malzemesi yannda
toplarla korunduunu grmsnz ve buna emin olmusunuzdur
umarm. Trk valisi bu noktada da doruyu sylemedi. Yunan kdemli
subay.'
Saat 18.00'de Yunan amiral gemisi atei kesti ve ald. Herhalde
kumanda subaylar toplanp durumu greceklerdi. nk kayklar
indirilmi ve gemilerin yanna alnmt. 19.30'da Yunan filosu iki derece
doruca kuzey ve iki derece kuzeydouda durdu. SANS limana girdi ve
saat 20.07'de demir att. Ba eczac n n yar d mc s n al p hemen
karaya kt m. Kyya yaklarken belediye petrol deposunun yanmakta
olduunu grdk. Rhtma ktk ve her eyi son derece sakin bulduk.
Gmrk binasndaki nbetiye kenti gidip gidemeyeceimi sordum.
ngilizce bilmiyordu. Bunun zerine Mutasarrf grmek istediimi
syledim. Mutasarrfn bir otomobil gndereceini syledi. Gerekten
az sonra araba bir yardmcyla birlikte geldi ve Mutasarrfn dairesinin
bulunduu binaya gtrldk. Kentin iinden geerken her ey tam bir
sessizlik iindeydi. Gerekten de balca caddelerde hibir karklk
filan gze arpmyordu. Halk, ben bu sabah karaya ktmda
grdm gibi kahvehanel er de ot ur mu kahve i i yordu. Valilik
110
binasna geldiim zaman Mutasarrf ile askeri komutan bahede
oturmu yardmclaryla birlikte sigara ve kahve ierken buldum. Bir
evirmen buldular ve binann iinin tamamen gtn, bu nedenle
1 1 0
Metinde kimi yerlerde "Mutasarrflk" (Bugnk anlatmyla, validen kk,
kaymakamdan byk ynetici), kimi yerlerde ise "Valilik" deniyor. Bu, ya ABD 'li
komutann kartrmas ya da evirmenin dikkatsizlii. O tarihte dorusu
"Mutasarrflk" olacak.-HC.
75
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
bahede oturduklarn sylediler. Ben de onlara kentteki Amerikallarn
durumunu renmek ve Amiral Bristofa kentteki ykmn tam bir
raporunu vermek iin karaya ktm syledim. Hemen bir rapor
kardlar ve bana okudular. yle ki:
Valilik oturulmayacak haldedir.
Rum papazna ait evin bir duvar yklmtr.
Rum doktor Churchi'nin evinin duvarlar ve pencere camlar tahrip
olmutur.
Alston maazasnn bir duvar yklmtr.
Rum Yanko'nun eine ait bir ev yklmtr.
Elizabeth Ikatralcu'ya ait bir ev yklmtr.
Rum Eleniko'ya ait bir ev yklmtr.
Zekeriya Beye ait 2 ya da ev yklmtr.
Trklere ait 19 ev bir miktar tahrip olmutur.
Ermeni kilisesinin yaknnda Trklere ait 23 ev yklmtr.
Ermeni kilisesindeki bir oda tahrip grmtr.
Rhtmdaki nbeti evi yklmtr.
19 mavna hasar grmtr. Onarmak iin 1500 lira gerekmektedir.
Ermeni yetimhanesindeki bir oda yklmtr.
Belediyeye ait bir motorun bir blm hasar grmtr.
Yerli tccarlara ait mallarn bulunduu gmrk binas yaknndaki
depo ksmen yklmtr.
Rum Andevololu'ya ait maaza yklmtr. Zarar 30.000 liradr.
Petrol deposunda yanan mallar ise unlardr:
9.496 teneke Amerikan gazya,
19.800 teneke Rus gazya,
41.700 teneke Ticari gazya,
6.000 kilo Rus benzini,
33.000 kilo Benzin (Belediyenin mal),
38.368 kilo Ticari benzin (Belediyenin mal),
Toplam kayplar ise yle: 4 ki i l , 3 yaral . Hepsi Trk. Askeri
komutan, Y unanl l ar n 400 t op at t n tahmin etti. Bolevik konsolosu,
ben oradayken Mutasarrf ile grmek istedi. Bunun zerine ben gidip
Amerikallar grmek iin izin istedim, bu izin verildi. Komutan
skynetim ilan edildiini, saat 9.00'dan sonra sokaklarda kimsenin
bulunmamas gerektiini, onun iin benimle bir polis gndereceini
syledi. Bu yerine getirildi. Johnson ve Currin'i grdm. Btn
Amerikallarn iyi olduklarn, bombardman srasnda Currin ve
Johnson'n evinde kaldklarn sylediler. (...)
Saat 22.00'de gemime dndm. 22.15'te STURTEVANT(dier ABD
76
sava gemisi-HC) geldi. (...)
ABD ASKERLER SAMSUN' A I KMAY A HAZI RLANI Y OR! Kaptan
Haas ve yardmcs Lanphier gemiye geldiler. Onlarla durumu enine
boyuna konutuk. Yarn sabah yeniden karaya kp durumu
incelemeye, koullar normalse stanbul'a dnmeye karar verdik. Kaptan
Haas'a bombar d mandan sonra karaya kuvvet kar mak zor unda
kal r z diye kendisini ardm syledim. Kaptan, iki Yunan gemisinin
Trabzon'a gidebileceini bildirdi. Hem STANDS
111
, hem de
STURTEVANT'n yaktlar azd. Yunan gemilerinin sabah buraya
dnebileceini dikkate alarak, Trabzon'a gitmeyip burada kalmay
kararlatrdk.
8 Haziran:
Bu sabah Yunanllar gzkmediler. Petrol deposu hl yanyor. Saat
09.00'da Kaptan Haas ve yardmcs Lamphier ile karaya ktk. Her ey
yolunda ve kent sakin. Green Yakndou kurtarma rgtnn garajna
bomba dtn ve bir makinenin isabet aldn syledi. Ayr ca
may nl ar n bul unduu bi naya bomba dt n, ancak may nl ara
dokunmad n bi l di rdi . May nl ar pat i asayd kent havaya
uabi li rdi . (. . . )
R. L. Ghormley
Komutan, U.S. Deniz Kuvvetleri"
113
Grld gibi, igal gemilerinin Samsun'u, sivil halkla birlikte
havaya uurmamas tamamen bir anst!.. Gz dnm smrgeciler
halk katletmeyi gze almt.. gal gemilerinin Samsun'a 400 top at
yapmalarna karn, Trkler tek bir topla ancak 25 atla karlk
111
Sands olacak.-HC.
112
ABD'li komutan, burada, ald baka bir istihbarat anlatfyor. Konuyla
dorudan ilikisi yok. Ancak, o dnemde Trkiye'nin Ruslar'la ilikisinin bir
blmne k tutmas iin szlerini buraya alyorum-HC: "Green bana u
haberi verdi. Ankara'nn Moskova'ya gnderdii zel bykeli Ali Fuat Paa
ksa bir sre iin Rusya'dan gelmi ve Ankara'ya gidiyormu. Enver Paa ile
iliki kurduunu haber verdiler. Ayrca Sovyetlerle Ankara Hkmetinin arasnn
ald, Sovyetlerin Moskova'daki Ankara eliliini yama ettikleri bildirildi."
(Duru, a.g.e., s.174.)
Duru, a.g.e., s.165-174. (Metindeki yazm kurallarn aynen aldm, yalnzca
par agr af ba ndaki byk harf l e yaz l m ara bal kl ar ve si yah
vur gul amal ar bana ai t .-HC.)
77
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
verebilmiti. ABD sava gemilerindeki askerler, Samsun'u igale hazr
bekliyorlard..
Samsun'un bombardman edilmesinin sonucunda 4 Trk ehit oldu,
binlerce liralk hasar meydana gelirken, onlarca bina da oturulamaz
duruma geldi.
TRK Y E' DEK ABD GAL TEMS LC LER
Trkiye'nin igalinde, pek ou nemli grevler yapan ABD'li vard.
eitli tarihler itibariyle bunlarn nde gelenleri unlard:
W LSON, Woodr ow: Trkiye'yi blerek, topraklarmz iinde
Amerikan mandas (egemenlii) altnda Ermenistan, Krdistan gibi
bamsz devletler kurmak iin alan ABD Bakan.
HARBORD, James G.: ABD'nin Trkiye'de kurmak istedii
Ermenistan'n snrlarn belirlemek iin Trkiye'yi gezen; Mustafa
Kemal ve arkadalar tarafndan Ermeniler'in Trkler'e yapt saldr ve
soykrm kendisine gsterilen general. 1. Dnya Sava'nda,
Avrupa'daki Amerikan kuvvetlerinin Kurmay Bakan.
RAVNDAL, Gabri el Bi e: Kasm 1918- Ocak 1919 tarihleri arasnda
stanbul'da grev yapan Amerikan Yksek Komiseri.
BR STOL, Mark Lambert : Tuamiral. Trk sularndaki ABD Akdeniz
Filo Komutan. 1919 ylnn sonlarndan Ekim 1923'e kadar ABD'nin
stanbul Yksek Komiserliini yapt. Bugn stanbul'daki "Amerikan
Hastanesi" onun adn tayor.
BROWN: Yarbay. Gazeteci!. Amerikan mandas propagandas iin
Trkiye'de.
MORGENTHAU, Henry: 1. Dnya Sava baladnda stanbul'daki
ABD Bykelisi. Trk dmanl ile tannyor.
HORTON, George: Amerika'nn zmir Konsolosu.
GREW, Joseph C: Lozan grmelerinde gzlemci olarak bulunan,
ABD Ankara Bykelisi.
SHERI LL, Charl es H.: Amerikan Elisi.
ABD GAL BAY RAI BANDI RMA VE TRABZON' DA
Amerikan sava gemileri ve igal temsilcileri Trkiye'de cirit atarken,
"yerli i bi rl i ki l er" de, neredeyse, vatanmzn igal edilen her
noktasnda igalcileri "ABD bayrakl ar " ile karlyordu!. Fotoraflarla
78
belgelenen yerlerden biri de Bandrma idi.
Bu igal bayraklar aslnda, 4 yl nce, 1. Dnya Sava srerken
Trabzon'da da ortaya kmt.
Trkler'e saldranlar tarih boyunca hep byk bir ibirlii iinde idi.
Bize saldran kim olursa olsun, dierleri de frsat kolluyor, ieride byk
kkrtmalarla rgtleniyordu. "Trk'n yok edilmesi" ortak dnce ve
hedef idi.
rnein, 1916'da Rus igal birlikleri Trabzon'a girdiinde, onlar
karlayan " i i mi zdeki i bi rl i ki l eri n" ortak hareket ettiini (ettirildiini)
gryoruz. Srtn ABD'ye dayam olan Ermeni ve Rum'lar iin
igalcinin Rus olmasnn da nemi yoktu. Yeter ki, Trkler prangaya
vurulmalyd.
Bandrma'da ABD ve Yunan bayraklaryla igalcileri karlama treni (Temmuz
1920).
114
Oral, a.g.e., s.162.
79
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
1 . Dny a Sava nday z. . . Tr a bz on Hkmet Kona ' na Rus i gal bi r l i kl er i gel ecek.
" bi r l i i " i i ndeki Er meni ve Ruml ar , onl ar k a r l a ma k i i n bekl i yor . El l er i nde ABD
bay r a da var ( 1 9 1 6 ) .
1 1 5
Y UNUS NAD ' DEN ABD BAKANI VV LSON'A:
" AIMIZIN PEY GAMBER S N Z! . . "
Ayn tarihlerde, Trkiye'nin nce igali, sonra da blnmesi iin
barolde olan ABD'ye kar ilgin bir yaklamla karlayoruz.
Cumhuriyet Gazetesi'nin kurucusu Yunus Nadi, Amerikan Bakan
VVilson'a el yazyla, ngilizce bir mektup gnderiyor.
Amerikan belgeleri arasndan kan bu mektup, ok artc ve
tartmal.. Yunus Nadi'nin, ABD Bakanndan yardm talep ederken,
kulland "slup" da ok ilgin!..
Nadi, 7 Mays 1920 tarihli mektubunda VVilson'a, " Ef endi m, Si z
y a l n z bi r c u mh u r b a k a n de i l s i n i z , a y r c a e r d e mi n i z i n y c e l i i
s i z i bu me v k i y e g e t i r mi t i r " eklinde hitap ediyor!..
1 1 5
g a l d e n Za f e r e Za f e r d e n Cu mh u r i y e t e , T E SK ( T r k i y e E s n a f v e Sa n a t k r l a r
K o n f e d e r a s y o n u ) Y a y n , A n k a r a , 2 0 0 6 , s . 2 0 .
80
Buna karn, mektubu teslim alp, Bakana gnderen Tuamiral
Bristol, Dileri Bakanl'na yazd n yazda, "Ekli mektubu
bakanln bilgisi iin gnderiyorum. Bu mektup zel bir deeri olduu
iin deil, ilgin olduu iin gnderilmitir"
U6
diyerek, verdii nemi
gsteriyor!..
"BR CUMHURBAKANINDAN DAHA BYKSNZ"... Yunus
Nadi, ABD Bakanna yle hitap ediyor:
"Bakan Wilson'a,
Efendim,
Siz yalnz bir cumhurbakan deilsiniz, ayrca erdeminizin ycelii
sizi bu mevkiye getirmitir. Dolaysyla bir cumhurbakanndan daha
byksnz ve insanlarn iinde en ycelerinden ve iyilerinden
birisiniz. Hkmetin denetimini sizin kutsal ve namuslu ellerinize
brakan, size iktidar veren milletin stnlne ve kavrayna
sayglar olsun... "
117
Nadi, yle devam ediyor:
"Byk Savaa kadar, sayn efendim, bizim lkemizde ve ufkumuzda
tannmyordunuz. Amerika, her zaman bir dler lkesiydi ve bize
yabancyd. Dou'da daha yakn yzyllara dek, Padiahn bir komu
lkenin sarayn ziyaret etmesi tarihsel bir olay saylrken, Roosevelt'in
Afrika ormanlarnda ava kmas bize d gibi geliyordu, nasl 40 katl
yaplar d gibi geliyorsa. Ama zamanla dndk ki,
cumhurbakann uzak lkelerde avlanmaya izin veren bir milletin,
bizimkilerden tamamen baka bir dnce ve yaam biimi
olmaldr. Ve bu byk milleti renmeye altk."
"MSYONERLERNZN DAVRANII DA KANITLADI".. Yunus Nadi,
ABD'yi renirken Albay Mahon isimli birisinin dncelerinden sz
ediyor:
"Amerikallarn dnce biiminde byk etkenlik kazand,
Amerika'y bile kurtard sylenen bu kiiye gre, sadece tek bir sava
vard dnyada, o da Hristiyanlarla ona inanmayanlar arasndayd.
(Al bay Mahon, o t ar i hl er deki Hal Sef erl eri ' ni n t emsi l ci si , di n
saval ar n savunan bi ri gi bi gzkyor. Bel ki de, bugnk
Avangel i st l er i n eski t emsi l ci l er i nden, Ar megedon saval ar n n
t eori syenl eri nden!..-HC) Hristiyanln zaferi iin hibir ey
l 1 b
Duru, a.g.e., s.89.
117
Duru, a.g.e., s.90.
81
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
esirgenmemeli ve Amerika bu kutsal savan nderi olmalyd. (ABD
Bakan George W. Bush'un, bugn dnyay igal ederken "Hal
Seferi" ve "3. Dnya Sava"ndan sz etmesinin temelinde de acaba bu
dnceler mi var?-HC) Byle olmazsa, inanmayanlar sa'nn yaptlarn
yok ederdi. Biz Mahon'dan bunu rendik ve misyonerlerinizin
davranlar da bunu kantlad.
Bizi, Amerika'y ve Amerikallar ncelemeye srkleyen ey, sadece
merak deildi. Amerika'nn Dou sorununda bizim lkemizde
oynamak istedii rol -Avrupa milletleri gibi- ve bu roln yaammzda
ne gibi etkisi olabileceini anlamak istedik. Ama biz ne kadar iyi yrekli
ve eli aksak, Amerika ve Avrupa o kadar dar kafal ve dindard. Alt
yz yldr Avrupa bize hal gzyle bakt. Avrupa'ya ne kadar
ayrcalk ta nisak, Avrupallar dinimizden dolay, bizden daha ok
nefret ettiler, 18 ve 19. yzyllarn zgr dncelerine karn.
"BARIIN HAKEM OLMAK STEDNZ".. Yunus Nadi, devam
ediyor:
"Bir ey beklemediimiz Amerika, Byk Sava'ta bize baka bir
biimde grnd. Ayrca, lkeniz, acl ura yllarnda ve sizin
cumhurbakanlnz altnda, bizim lkemizde bar yneten deil,
barn hakemi olmak istedi ilk defa."
Y unus Nadi gi bi bi r ki i ni n, 1. Dnya Sava ' nda dman m z
ol an bi r l keni n bakan na, " Savat a bi ze baka bi i mde
gr ndnz" demesi ak l al acak gi bi dei l . ABD ile, 1. Dnya
Sava'nda dier lkelerle savatmz gibi savamadk ama, resmen
kar cephelerde idik ve sava sonras ABD'nin "ak dmanln"
belgeleriyle gryoruz!.. Burada, akla iki ey geliyor. Biz, ilk akla gelen
yorumu size brakalm ve ikinci olasl dile getirelim. Acaba Yunus
Nadi, ABD Bakan'na kar bir taktik uygulayarak, Kurtulu
Sava'ndaki dman saymz azaltmak ve yardmn salamak
peinde mi idi?..
"S Z AI MI ZI N PEY GAMBER S N Z! . . " Yunus Nadi'nin ABD
Bakan VVilson'a mektubu u szlerle devam ediyor:
"Arada bir yle diyordunuz: 'nsanl savan ktlnden
korumak gerekir, yalnz imdi deil, her zaman iin.' Birbirlerini
boazlayan insanlar, bu szleri duyunca birbirlerine ate etmeyi niye
durdurdular? nk szlerinizde kutsal ve yce bir melodi vard.(III-
HC) Belki de insanlk bilmeden, evet bilmeden, yeni bir yaam'a doru
gidiyordu. Ve Rus Devrimi, belki de sizin ilkelerinizi izleyebilir, sonular
82
doal olmasa da, kaba da olsa, sizin dnyay ulatrmak istediiniz
iyiletirmenin bir kantdr. Evreni yneten ilksiz ve sonsuz g, her
peygamberin kendi ann gereksinmelerini grmesi ve ona gre
milletini semesi kuraln koymutur. Ve siz amzn
peygamberisiniz (7//-HJ. "
118
Neredeyse, "Tanr'y kyamete zorlayarak" Hz. isa'nn yeryzne
inmesini amalayan (ve bylece kendilerine vaat edilmi her eye
kavumay hedefleyen) bugnk Evangelist Hristiyanlar'n
u9
ilk
temsilcilerinden olduu grlen Wilson'un dncesi bu mektupla da
deimedi.
ABD'de kendilerine "Tanr ' n n Sava l ar " (God' s War r i er s)
1 2 0
diyen politik akmn bugnk temsilcileri de, bizi blmek, Byk
Ortadou Projesi'ni
121
uygulamak iin elinden geleni yapyor.
Yunus Nadi'nin Rusya' daki 1917 Sovyet Devri mi ' ni n ABD
Bakan n n i l kel eri ni i zl eyebi l ecei ni ! " sylemesi ise, ayr bir tartma
ve belki de bir kitap konusu. Dorudan bu kitabn konusu olmad iin,
vurgu yaparak, aratrmaclara brakyorum.
MLLETNZ SAVATA, SZ BARITA!... "Siz amzn
peygamberisiniz" szlerinin ardndan Yunus Nadi, u grleri
savunuyor:
"Gittike byyen nnz ve annzla, bar koullar konusunda
grnz akladnz ve bir gn, -dnyay tehlikeden korumak ister
gibi- savaa girdiniz. Ama bar abalarn ihmal etmediniz.(!!!-HC)
Milletiniz savarken siz barn salanmas iin altnz. (HI-HC) Daha
sonra Washington'un
122
mezar banda lmsz sylevinizi verdiniz ve
nl on maddenizi yaynladnz. Herkesten iyi bilirsiniz ki, efendim,
konumann gc klcnkinden stndr. Bu nedenledir ki, szleriniz
110
Duru, a.g.e., s.91.
119
Bunlara ksaca Neo-Con (Yeni Muhafazakarlar) da deniyor. ABD Bakan
Bush ve ekibi bu grn temsilcileri.-HC.
120
ABD'nin CNN Televizyonunun uluslararas yaynnda, Ekim 2007 tarihinde
bu konu bir dizi belgesele bile konu oldu. Tabii orada, "Biz Trkiye'yi blmek
istiyoruz" denmedi. Ama, Hz. sa'y yeniden yeryzne getirmek iin yaplan
politik almalar ele alnd. Gnmzde bu konuda ok sayda Trke kaynak
bulmak da mmkn.-HC.
121
BOP hakknda geni bilgi iin, "Ey Trk Istikbali'nin Evld" adl iki ciltlik
kitaplarma baklabilir.-HC.
122
ABD Bakentine adn veren ABD Bakan.-HC.
83
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ruhlara ilemi, elleri gevetmi ve herkes bar yoluna
girmitir.(!!!-HC) Ama, biz, hibir zaman bu yolun bu kadar mthi,
bitmek bilmez ve mutsuzluklarla dolu olacan beklemiyorduk."
CELLADI NA Y ALVARMAK Y A DA
KASABI N BI AI NI Y ALAMAK! . .
Yunus Nadi, yukarda vurgulanan "Hal ruhuna" vurgu yaparak
szlerini srdryor:
"Versailles (Okunuu: Versay) Konferansnda bizim barmzn
dzenlenmesi Amerikan Senatosu'nun kararna kadar ertelendi. Bir
yandan Albay Mahon'un yazlarn dnerek, te yandan hal
seferine km a Avrupa'nn dncelerinden korkarak
Senato'daki tartmalan izledik. Amerika'dan eitli komisyonlar geldi
123
.
lkemizi ziyaret ettiler, halkmz grdler, bizi incelediler ve Mahon'un
yazlarna kart olarak grdler ki Trkler ezen bir millet deil, tam
tersine ac eken ve ezilen bir millettir. Gerek de buydu. Bir halk
zerine sylenenleri iitmekten ok, yerinde grmek daha iyidir.
Bu son aylar, sizin Senatonuz Avrupa ilerine karmamak karar
ald zaman, bizim iin bir seri zorluklar ve mcadeleler dnemi oldu.
Sizin kararnz zerine bizim durumumuz daha da ktleti. imdi
biliyoruz ki, sizin bara ve savaa mdahaleniz bizim iin
gkyznden inmi bir yardmd. Sizin koruyuculuunuz (lll-HC)
ortadan kalktktan sonra ektiklerimizi size anlatamayz, ama eminim ki
bunlar duymu ya da okumusunuzdur. Avrupallar bizi yok etmek ve
admz haritadan silmek istiyorlar. Nasl olur da siz ve temsil
ettiiniz byk Amerikan milleti buna izin verir? Zayfa yardm
etmek iin savaa girmi olan Amerikan milleti(!!!-HC), bize yardm
etme gc varken, nasl olur da tarafsz kalr?"
Yunus Nadi'nin, Avrupa'ya kar " Ameri kan Mandas ndan yana
olduu ok ak. Oysa, kendi si ni n de syl edi i " Bi zi yok et mek ve
har i t adan si l mek i st eyen Av r upal l ar n ar kas nda ve ba nda
yar d m i st edi i ABD vard ! . .
Bu komisyonlarn n nemlisi General Harbord bakanlndaki
komisyondur. Hem bu kitapta, hem de "gal ve Direni" adl kitabmda buna
geni yer verdim.-HC
84
Yunus Nadi, ABD Bakan VVilson'a mektubunu yle tamamlyor:
"Byk Sava srasndaki etkinizin bykl bizim yreimizde
sizin kiiliinizi incelemek, iyiliinizi ve yeteneklerinizi anlamak istei
dourdu. ncelemelerimiz sonunda sizde olaanst bir g bulduk.
(IH-HC) Siz stn bir insansnz, dolaysyla ahlaki abalarnz vardr,
bunu duyduk. yleyse siz, insanln bir paras olan Trkleri savata
daha kt koullarda abalar halde nasl brakrsnz? Bu belki de hi
zemeyeceimiz bir sorundur. Bilirsiniz ki insanln strab srdke
savatan kanlamaz. Amerika'nn yardmn bekleyen yoksul Dou
iin koul budur.
Gene de ltfen strap eken Dou'nun en derin ve iten sayglarm
kabul buyurunuz.
Yunus Nadf
Y eni Bi r Ergenekon. .
19 MAY I S: MUSTAFA KEMAL SAMSUN' DA! . .
124
ABD'nin Trkiye igalini balatt 15 Mays'tan 4 gn sonra, 19
Mays 1919'da Mustafa Kemal Samsun'a kt. "Son yzy l Trkl er' i
i i n yeni bi r Er genekon' un kap s a l yor ve yeni bi r devri n t ari hi
bal yordu. "
125
AYNI SAATLERDE stanbul Fatih Camii'nin nnde 80 bini akn
Trk zmir'in igalini protesto iin topland.
Konumalarn yapld krsye, siyah zemin zerine beyaz ay-
yldzl bayrak aslmt. Delikanllar kollarna siyah protesto kurdelalar
balam, gen kzlar ise zerinde "zmir kalbimizdif yazl siyah
rozetler takmlard. ,
Bugne kadar allmadk biimde ilk kez kadnlar da, erkeklerle
birlikte ayn meydanda toplanmt.
124
Bu blmn ayrntlar iin baknz: Cevizolu, Hulki, igal ve Direni, a.g.e.,
s.116.
125
Atatrk'n srda Kl Ali'nin tanmlamas. (Baknz: Turgut, Hulusi,
Derleyen, Atatrk'n Srda Kl Ali'nin Anlar, Bankas Kltr Yaynlar,
stanbul, Ocak 2005, s.36.)
85
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Halide Edip Sultanahmet
Mitingi'nde konuurken.
Kr sye nce Hal i de Edi p gel di :
"Mslmanlar! Trkler!..
Trk ve Mslman bugn en karanlk gnn yayor. Gece,
karanlk bir gece. Fakat insann hayatnda, sabah olmayan gece
yoktur. Yarn, bu korkun geceyi yrtp ma'a (=par l t l , prl p r l ) bir
sabah yaratacaz.
126
Bugn memleketimiz taksim ( =bl nme) tehlikesi karsnda. Adm
adm, adeden kendi durumumuzdaki milletleri bamza efendi yapmak
istiyorlar. Bugn zmir, yarn Konya, br gn stanbul, sonra Mslman
dnyasnn ba olan Trk susturulmu olacaktr... Buna kar ne
silahmz var? Kurun, top, bomba. Bir top bebeklerimizi ldrebilir.
Bizim bundan da kavi silahlarmz var. Topun yzne tkren
126
Mitingden bir gn sonra stikll Harbi Gazetesi'nde aynen yer alan bu szler
iin, daha sonraki anlarnda Halide Edip, "lk cmlem, 'Gece en karanlk ve
ebed grnd zaman, gn en yakndr' oldu" diye yazd. Baknz:
Advar, Halide Edip, Trk'n Atele mtihan, 11. Bask, Atlas Kitabevi, stanbul,
Tarih yok (Benim aldmda zerine attm tarih 18.04.1998-HC), s.29. Burada
gazetenin yazdnn daha doru olduunu kabul ediyorum. nk, Halide
Edip'in miting konumalarn daha nceden hazrlayp, yazmadan yaptn yine
kendisinden reniyoruz. (Baknz: a.g.e., s. 34) Bu nedenle, kendi anlarnda
unutkanlk olmas ok olas.-HC.
86
milletlerin ruhu bizde de var. Sesimizi mutlaka dnya iitecektir.
itmek ve iittirmek iin bugn kuvvetli ve metin bir millet halinde
bulunmalyz. Bugn Trkler arasnda mill dvalar halledinceye kadar,
nasl kurunu-vusta'da (=Ortaa'da) haftada gn Allah mtarekesi
yaplrsa, yle Allah mtarekesi akdedilmelidir."
zmir'in igalini protesto iin miting yaplmas beklenen Beyazt Meydan'ndaki
antsal kapnn nnde Fransa Ordusu Sinema-Fotoraf Servisi (SPCG)
kameramanlar, gsterinin balca ilgi oda haline geliyor (25 Mays 1919).
127
Hseyin Ragp Bey ise, heyecann yenemiyordu. Kendisine eki
dzen vermeden, krsye frlad. Meydandaki 80 bini akn kii de
yerinde duramyordu o konuurken:
"... Vatandalar! Bizimle beraber yaamak istemeyenler iin
kaplarmz aktr. Geldikleri yere gidebilirler. Fakat biz, kendi
yurdumuzda, hibir milletin bize hkim, bize efendi olarak
yaamasna tahamml edemeyiz. Dadan gelip badakini kovmak
isteyenlerin hakk, ktek ve satr olacaktr.
127
gal stanbul'undan Fotoraflar, a.g.e., s.146. (Fotoraf alt yazs, kitaptaki
anlatmn aynsdr-HC)
87
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Vatandalar!
zmir Yunan'a ilhak edilemez ve hibir zaman ilhak edilmeyecektir.
Bu uurda genler kan dkecekler, kadnlar zmir matemini
beiklere ninni diye aracaklardr. Vatandalar! zmir Yunan'a ilhak
edilemez!.."
Kadnlarn mill duygusunu dile getiren Meliha Hanm da, mitingin
son konumasn yaparken, ulusun uyan ve devletin bykln
arpc szlerle ifade etti:
"Bu koca devlet yklrken yle bir tarraka (=gmbrt) ile
devrilmeli, yle bir atrt ile devrilmelidir ki, o metin ve rasin
(=salam, dayankl) binann atrts cihan sarsmal, btn
insaniyeti titretmelidir.
Mitingi izleyen stanbul Polis Mdr ve yanndaki gal Kuvvetleri Komiseri
Fransz Binba.
128
Bu enkaz altnda yalnz bu milletin erkekleri deil, kadnlar da
ezilecektir. Hem onlarn nazik ve hassas vcutlar, bu mthi felket
altnda daha ok mteessir olacaktr. Hi phesiz ki, btn bu
felketlerden sonra, sevgili zmir'imizin urunda mukaddes ve kymettar
vatanmza feda olarak lmek ulv bir eydir."
128
stikll Gazetesi, 7 Haziran 1919.
88
MSLMAN! . . M T NGE KO! ..
19 Mays'taki bu Fatih mitinginden 4 gn sonra, 23 Mays'ta
Sultanahmet'te miting dzenlendi.
Miting ncesi binlerce el iln datld.
lnda yle ar yaplyordu:
"Mslman!
nmzdeki Cuma gn resm dua gndr. Ayn gn Fatih,
Sultanahmet, Beyazt camilerinde Cuma namazndan sonra Mslman
ve Trk yurtlarnn kurtuluu iin dua edilecektir. Vatann seven her
Mslman'n bu toplantda bulunmas di ni zorunl ul ukt ur. Camilerde,
evlerde Allah'a yalvar! Duadan sonra Allah'a ykselen kalbinle
Sultanahmet'e, btn Trk ve Mslmanlarn koaca byk ve genel
toplantya gel! Sevgi l i vat an n paral an yor. ldrc felketler
yayor. Cami l eri ni , kut sal l ar n i neyecekl er! Gzlerini a,
dmanlarn dn! izmir facialarn ren! Anadol u seni n karar n
bekl i yor. Hakszlklara kar feryat et! Dnyann vicdanna hitap eden
heyecanlarla hakkn savunmaya ve paralanan vatannn yardmna
ko!
Bu mitingde kurtarc kararlarn ver ve kurtuluun iin almaya
yemin et!
Mslman"
HAL DE ED P:
" AVRUPA Y ZY I LLARDI R S NS S NS GAL ED Y OR! . . "
" TRK OLSA, AY ' A B LE GAL ORDUSU GNDER RLER! . . "
Sultanahmet mitinginde bu kez 200 bi n ki i topland. Bu, "Milli
Mcadel e t ari hi mi zi n en kal abal k mi t i ngi " idi!..
lk konumay yapan ulusal(=mill) airimiz Mehmet Emin (Yurdakul)
Bey, Yunanllar'n "Pan-Hel eni zm" emellerini anlatr, Trkl savunur
ve szde "meden" devletlere seslenir:
129
Smiha Ayverdi'nin "Hicri 1400. Yla Yaklarken Klelikten Efendilie"
adl eserinden (stanbul, 1978, s.61) alnt. Baknz: Devrin Yazarlarnn
Kalemiyle Mill Mcadele ve Gazi Mustafa Kemal, Cilt 1, a.g.e., s.89.
Trkeletirme ve vurgulamalar bana ait.-HC.
89
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
"Kardeler!
Keke asrlarn geceleri ve dnyalarn mezarlar gzlerime dolarak
bir hasta, kr olsaydm. Sokak sokak dileneydim de, milletimin kulam
paralayan bu felaket seslerini iitmese idim, bu karanlk gnleri
grmeseydim. Keke gn yldrmlar, yerin canavarlar birleerek
beni kanlar iinde topraklara yuvarlasayd da, vatanmn bu musibeti
huzurunda bulunmasaydm. Ve bu azaplar ekmeseydim, nk bugn
lkemin urad felaket ve musibetler o kadar ackl!..
(...)
... Trk'e gelince: Onun Allah'a secde iin eilen aln hibir vakit
esaret nnde eilmedi, onun kl ve sabandan baka bir eyle
nasrlanmayan elleri asla zincirlere uzanamaz. Onu esir yaratmayan
Tanr, kendini hr olarak dnyaya getirir iken bilir ve ister ki, beiine
kanat geren Osmanl sancan mezarna da glge vursun. O halde
byle bir lke ve milletin tarihi yaantsn bilmiyorum ki, hangi kuvvet
deitirecek?
(...)
Ey Avrupa, ey Amerika bunun sorumluluu sizin olacaktr. Biz
Trkler girdiimiz savaa, uradmz yenilgiye ramen, sizi byk
tanyorduk. Ve sizden hak ve adalet bekliyorduk... Ey Shakespeare'lerin
(Okunuu: ekspir'lerin), Prodom'larn, Leonbkefol'larn (Okunuu:
Lonbikefol'larn), Dante'lerin milletleri! Hani nerde sizin o insaniyet,
adalet ryalarnz? Buna kar ne diyeceksiniz? Soruyorum size... u
20. yzyl Roma'larn nnde, alnlarna zafer talar giyerek, kan ve
gzyalarn ineyen Jl Sezar'larn devri midir? Deilse Trk'n
hukuku, Trk'n zgrl niin tannmyor, Trk'n vatan ve Trk'n
mabedi (camileri) niin ineniyor?"
0
Bu mitingde de krsye kan Halide Edip ise, "Avrupa' n n
yzy l l ard r sr en si nsi i gal i ne" dikkat eker:
"Kardelerim, Evlatlarm!
Bu tarihi, bu muazzam meydanda zafer alaylar yapan kahraman
atalarmzn ruhlar karsnda, dnyann bir bandan bir bana at
sren o yenilgisiz erlerin gazaplar karsnda, bam kaldryor ve
diyorum ki:
Trkmen, Zekeriya, Dr., . Bnb., "Mill Mcadele Yllarnda stanbul
Mitingleri', Askeri Tarih Blteni, Yl: 25, Say: 48, Genelkurmay ATEE (Asker
Tarih ve Stratejik Ett Bakanl) Yaynlar, Ankara, ubat 2000, s.137.
Trkeletirme, yatk yazlar(italik) ve siyah vurgulamalar bana ait.-HC.
90
Ben Trk ve Mslman tarihinin baht kara kzym. Eskiler kadar
kahraman, fakat baht kara yeni milletin de baht kara anasym. Bu yeni
millet adna, ulu atalarmzn ruhlar nnde bam eip yemin
ediyorum.
Bugn kollar kesilmi Trk milletinin gemi gnlerdeki kadar cesur
bir ruhu var.
Beni dinleyiniz: Kardelerim, Evlatlarm!
Yzyllardan bu yana sinsi sinsi devam eden Av ru pa
'n n igal politikas, her zaman Trk topraklar zerinde
en vicdansz biimde ortaya kmtr. Ayda ve yldzlar-
da zapt edilecek Mslman ve Trk topraklar ve
milletleri olduunu haber alsa, oraya igal ordusu gn
dermek iin mutlak bir yol bulacak olan Avrupa'nn eline
sonunda bir frsat gemitir.
n , j g
stanbul... Ayasofya civar (Soukkuyu Medresesi n). zmir'in igalini protesto
mitinginin yapld gnk kalabalk. (Mays 1919)
131
gal stanbul'undan Fotoraflar, a.g.e., s.148.
91
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
700 yllk tarihine alayan minareler altnda yemin ediniz:
Bayramza, atalarmzn namusuna ihanet etmeyeceiz!"
2
U l u s u y a n y o r d u !
Ama, ki mi ayd nl ar ve ynet i ci l er kan uykusuna dev am edi yor;
"Yzyllardr sinsi sinsi Trkiye'yi igal politikas uygulayan" ve hatta
"Ay'a ya da yldzlara gitsek bile, oraya da igal ordusu gnderecek"
ol an Bat ' ya kar hayranl kl ar n sr dr yor l ar d . .
T pk bugnk gi bi ! . .
Trki ye' ni n i gal i ne kar sessi z kal mayan hal k, z e r i nde k i l
t o pr a n a t a r a k mi t i ngl e r e k o u y o r d u . ngi l i zl er bu mi t i ngl ere de
engel ol mak i st erken, Must af a Kemal , " Mi t i ngl er me n e di l e me z "
a kl amas yapt . gal e kar dzenl enen mi t i ng ve gst eri l er
dur maks z n devam et t i . gal sr eci nde dzenl enen mi ti ngl eri n (a k
hava topl ant l ar n n) en neml i l eri t ari h s ras na gr e yl eydi :
06 Mart 1919' da Edremi t ;
25 Ni san 1919' da Beyaz t ve Bei kt a;
15 May s 1919' da z mi r ve Deni zl i ;
16 May s 1919' da Deni zl i , Tavas, Bayr ami ve Seydi ehi r;
17 May s 1919' da Gi r esun, Kand ra, al , Eski ehi r, Kt ahya;
18 may s 1919' da Bursa, Ti re, Havza, Er zur um, st anbul ;
19 May s 1919' da Fa t i h ( Y a k l a k 7 5 bi n ki i i l e) ;
20 May s 1919' da skdar (Yakl a k 30 bi n ki i i l e);
22 May s 1919' da Kad ky (Yakl a k 30 bi n ki i ile) ve zmi t;
23 May s 1919' da Su l t a n a h me t ( Y a k l a k 2 0 0 bi n ki i i l e) ve
Si vas;
25 May s 1919' da Bayburt , Ki , H n s ve Pat nos;
26 May s 1919' da Ankar a; ve
31 May s 1919' da i ki nci kez Su l t a n a h me t mi ti ngi ( Y a k l a k 1 0 0 bi n
k i i i l e) .
Byk apl mi t i ngl eri n yan sar , Anadol u' da yze yak n mi ti ng
dzenl endi . .
1 3
1919' daki nf usumuzun azl di kkat e al nd nda ve
yamur , amur di nl emeden, stel i k i gal kuvvet l eri ni n ok yak ndan
i zl eyi p, st anbul Hkmet i ' ni n yasakl amas na r amen yap l an bu
mi t i ngl erdeki 30 bi n, 75 bi n ve 200 bi n gi bi mt hi kal abal kl ar n
t opl anmas , byk bir " di r eni r uhunu" gst er i yor du. Nf usumuzun 70
mi l yonu at i mdi l erde bi l e, mi t i ng al anl ar nda t opl anan kal abal kl ar
gr dke, 1919 mi t i ngl eri ni n bykl ok daha iyi anl a l makt ad r.
32
Trkmen, Zekeriya, Dr., . Bnb., a.g.e., s.138. Trkeletirme, yatk
azlar(italik) ve siyah vurgulamalar bana ait.-HC.
33
Trkmen, Zekeriya, Dr., . Bnb., a.g.e., s.129-141.
92
stanbul... Ayasofya ci var . zmir'in igalini protesto mi ti ngi ni n yap l d gn
Bir Trk devri yesi (May s 1919).
1 3 4
Havza' dan stanbul ' a gnder di i t el graf t a, ok neml i bir " di r eni "
daha sergi l eyen Must af a Kemal , i gal ci ngi l i zl er i n kendi l eri ne t esl i m
edi l mesi ni i stedi i Anadol u' daki si l ah ve cephaneyi stanbul ' a
gnder meyecei ni , bunl ar Dou Anadol u' da muhaf aza edecei ni
a kl ad . O t ari he kadar Tr k Or dusu' nun si l ah ve cephanesi , Mt ar eke
artl ar ileri srl erek Samsun'da t opl an yor, or adan da stanbul ' a
gnder i l i yor du. Bu yzden, i gal ci l eri n hedef l eri nden biri de Samsun ve
Kar adeni z ol mut u. .
gal stanbul'undan Fotoraflar, a.g.e., s.147.
93
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Kurtulu Sava gnlerinde Byk Millet Meclisi nnde bir miting. Milletvekilleri
halka gelimeler hakknda bilgi verirken.
135
Kar adeni z i se, " ul usal di r e ni i n kal bi " ve " a t a r da ma r " ol mu, ci ddi
r gt l enmel er i i ndeydi .
Bu or t am yaayan, Havza' da Must af a Kemal ' e kat l an bi r dokt or
1 3 6
duygul ar n yl e anl at yor du:
" zmi r' i n i gal i ni n onuncu gn 9. Or du Mf et t i i Mi rl i va Must af a
Kemal Paa, kar ar gh subayl ar ile bi rl i kte Tor ukhan' dan geer ek
Havza' ya gel di . Paa 19 May s' t a kt Samsun' da, si l hl ar ngi l i zl er
t araf ndan al nm bi r mf r eze t ar af ndan kar l anm t .
Kaz m Karabeki r Paa' n n konumas yl a umut l anm , Hasan
Tahsi n' i n kurunuyl a gur ur l anm t m. Anaf art al ar Kahr aman n n
gel i i yl e de, dehl i zl eri nde yol bul abi l mek i i n ak nl kl a dol at m z
l abi rent t en kurt ul aca m z hi ssedi yor dum. "
1 3 7
Merutiyetten Cumhuriyete Tunal Hilmi Bey, a.g.e., sayfa yok (S.40.-HC)
Askeri Tbbiyeli ehidullah Fikri (Altan)-HC
Serhadolu, M. Rza, a.g.e., s.218.
Mustafa Kemal Paa poligonda bir tfei denerken.
138
" Ge mi t e o l du u gi bi ge l e ce k t e de ,
ay r cal k y a k a l a ma , ml i e nt r i k a v e pol i t i k a
i s t i s ma r s t a nbul ' da r gt l enecek t i r . "
A BD Ge n e r a l i Ha r bo r d
(16 Eki m 1919, st anbul )
1 3 9
" T OP RA K BT NL NE SAY GI L I Y I Z" D Y E D Y E GAL! . .
Ul usl araras di pl omasi de; ou zaman "sava", "i gal ", "egemenl i i
el e gei r me", "ekonomi yi ker t me" ve benzeri smr geci eyl eml er
di rekt ol arak syl enmi yor .
Merutiyetten Cumhuriyete Tunal Hilmi Bey, a.g.e., sayfa yok (S.26.-HC)
Kutay, Cemal, a.g.e., s.153.
95
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Bunl ar hep "rtl " bi i mde gerekl eti ri l i yor. r nei n;
sava n ad "bar",
i gal i n ad "demokrasi ve zgrlk getirme",
ekonomi yi ker t meni n ad "liberalleme ya da zelletirme",
bl p par al aman n ad i se "toprak btnlne sayglyz" sz
ol uyor!..
T pk gnmzde I rak' n e par al anmas nda ol duu gi bi . ABD
i gal edi p, devl et bakan n ( Saddam Hseyi n) ast Irak' ayr
devl et e ay r rken, srekl i ol arak "t oprak bt nl ne sayg l y z" di yor.
Nedense, Tr k Hkmet yetki l i l eri de ( AKP Hkmet i ) ger ei bi l di i
hal de, ayn sz yi nel i yor.
1919' da da dur um ayn yd . lk sayf al arda gr dmz gi bi , Pa r i s ' t e
" Tr k i y e ' y i p a r a l a ma v e p a y l a ma " t opl a nt s na ba k a n l k e d e n
A BD Ba k a n W . W i l s o n , bi z i m i i n a y n s z s y l y or du. . . Bir
yandan, Boazl ar' el i mi zden al p, ayr bir ynet i m kur mak, Tr akya' da
ayr devl et kur mak, Anadol u' da Er meni st an ve Kurdi st an kur mak i i n
el i nden gel en her eyi srarl a yapar ken; di er yandan, " Os ma nl
mp a r a t o r l u u t a k s i m e di l e ce k ( =bl necek) dei l " di yor du. Ve
ekl i yor du:
" - s t a nbul Bo a z v e e v r e s i n de k i bi r a r a z i pa r a s n da
A me r i k a n ma n d a s n a al mal y z! . .
- Bo a z l a r a v e s t a nbul ' a Ame r i k a n a s k e r i y er l e t i r ecei z ! . .
- Os ma n l t a k s i m e di l me y e ce k , or a da y a a n mi l l et l er i n i yi l i i i i n
t a r a f m z da n i da r e edi l ecek t i r ! . .
- Av r u pa ' da k i v e As y a ' da k i u u t opr a k l a r b r a k a ca k s n z ,
s n r l a r n z u e k i l de ol a ca k v e T r k i y e bu s n r l ar d nda k i b t n
t opr a k l a r z e r i nde k i h a k l a r nda n v a z ge e ce k ! . .
- Ay r ca Tr k i y e , i da r e s i a l t nda k a l a ca k t o pr a k l a r da ; ma l i y e ,
pol i s , s a hi l mu h a f a z a z e r i nde d a h a s o n r a a k l a n a c a k bi r de v l e t i n
(tabi i ki ABD -HC) y a r d m n k a bul edecek t i r ! . . "
140
Ve t m bu par al ama, payl ama, i gal ve egemenl i e el koyma
i l eml eri ne kar n "Osmanl t aksi m edi l ecek dei r di ! . . ABD Bakan
yl e syl yordu! . .
1 4 0
stiklal Harbi Gazetesi, 27 Haziran 1919, s.2.
96
MUST A F A KE MA L ' DE N A BD BAKANI NA:
" B N 5 0 0 Y I L L I K T RK U L U SU NU Y OK EDEMEY ECEKS N Z! . .
"Belirli bir millete sevdayla balanmaktan
kannz. Baka bir lkeye nefret ya da sevgi
duygular beslemeyi adet edinen milletler
kleleirler, kendi grev ve karlarn unuturlar.
(...) Byk ve gl bir lkeyle yle bir iliki kuran
kk ya da zayf bir millet, tekinin uydusu
olmaktan kurtulamaz. Yabanc entrikalarn aleti
durumundaki kiiler, gvenini ve alkn
aldklar halk aldatarak, onun karlarn
bakalarna teslim etmesini salarken, btn
bunlara kar kan gerek yurtseverler pheli
duruma drlp lanetlenebilirler."
Ge o r g e W a s h i n g t o n ( ABD Bakan .
17 Eyl l 1796. Si yaset t en eki l i rken
yapt veda konumas . )
ABD Bakan n n ynet t i i bu t opl ant May s 1919' da yap l d .
Er zur um Kongr esi i se Temmuz 1919 sonunda.
Aust os ay n n ba nda i se, Must af a Kemal ABD Bakan na bir
muht ra verdi ! . .
Must af a Kemal Bakanl ndaki Er zur um Kongr esi Heyet i ' ni n, 1
Aust os 1919 tari hl i muht r as nda, ABD Bakan Wi l son' a, " Tar i ht en
s i l i nmi ul us l ar i hy a e d e r k e n , 1 5 0 0 y l l k T r k u l u s u n u nas l y o k
e t me y e al r s n z ?" di ye hesap sor ul uyor du! . . " Bu he de f i ni z e
u l a a ma y a ca k s n z , k a h r a ma n c a l m g z e al d k" deni yor du:
"Sayn Bakan! (Reis Cenaplar!)
600 yllk bir imparatorlua ve 1500 yllk gemie sahip olan Trk
milleti, varlklar tarihe karm olan milletlerin uygulamalarnz
sayesinde yeniden diriltildii bir srada, yok olmaktan baka bir anlam
olmayan kararlarnza boyun emeyecektir... Artk tarafnzdan yok
ediliimizin kanlmaz olduunu anlyoruz. Son karar vermek bize
dyor. Ve bu son karar ise onurlu ve namuslu lmek, atalarmzn
yiitlik kanyla yorulmu olan bu topraklar zerindeki egemenlii bizim
ve evltlarmzn kanyla savunarak, dnyaya yeni bir zveri ve
97
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
kahramanlk rnei gstererek terk etmektir."^
Ul us a l di r e ni i n l i der i ge r e i g r m , d n y a n n s pe r g c n e
k a f a t ut uy or du! . .
B y k t a a r r u z a ge t i i nde de, " Y una ni s t a n' n a r k a s n da A BD
var . Bi z e ne der , i zi n v er i r mi ? So n r a o k k t l k l e r y a p a r " d i y e
d n me y e c e k t i . Ve , d n me d i de! . .
Mu s t a f a Ke ma l ' i n An a d o l u ' d a n s p r d , g r n r de k i
Y u n a n i s t a n de i l , A BD da hi l Bat ' n n t m s m r ge ci l e r i i di ! . .
Trkl er' i yaamaya l ay k gr meyen VVilson'a, Trk Mi l l eti ' ni n bt n
dmanl ar ile tek ba na mcadel e eder ek zaf erl er kazand rd n ve
ul u At at rk' n nder l i i nde yepyeni bi r devl et kur duunu gr mek nasi p
ol acakt ! . .
1 4 2
" EN T E M Z NSANL ARI MI Z " B L E H MAY E ST Y OR! . .
Ka l p v e v i cda n n y a ba n c me n f a a t l e r i n e
s a t a n bi r t a k m k i ms e l e r i n asl ve fasl (=ki ml i i
ve ii) mi l l et i mi zce mehul bir nam (=ad) ve
bahane uydurarak, mi l l et i n ba ms z l k
l k s n b o ma y a ve mi l l et i n, hamt ol sun
kendi kuvvet i yl e i mdi ye kadar has l etti i i yi
t es i r l er i b o z ma y a a l t a y n e n
anl a l y or . "
1 4 3
Mu s t a f a Ke ma l (1919)
141
Kzm Karabekir'in "stikll Harbimiz" adl eserinden alnt yapan Kocatrk,
Utkan, Prof. Dr., Atatrk ve Trkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi, s.75.
(Trkeletirme bana ait.-HC) Bu muhtra metni, ABD'nde 1920 ylnda
yaynland. VVaington Senato Ktphanesi'nde de bulunmaktadr. Baknz:
Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4 (1919), Kaynak Yaynlar, stanbul, Kasm
2000, s.106-113.
142
Erol, Mine, Dr., Birinci Dnya Sava Arifesinde Amerika'nn Trkiye'ye
Kar Tutumu, Bilgi Basmevi, Ankara, 1976, s.71.
1 4 3
Mustafa Kemal'in 21 Eyll 1919'da Erzurum Valilii'ne, Erzurum Heyet-i
Merkeziyesi'ne ve 15.Kolordu eliyle orada bulunan Amerikal General
Harbord'a gnderdii telgraftan. Baknz: Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4,
a.g.e., s.85.
98
Must af a Kemal , 1 Aust os' t a ABD Bakan VVilson'a gnder di i
yukar daki muht r adan sonr a da, di k dur uunu bozmad , ki mseden
kor kmad .
Yakl a k 1,5 ay sonr a, 21 Eyl l 1919' da da, Trki ye' deki ABD
General i Harbord' a yukar da t rnak i i nde ver di i m szl eri syl yor du.
Bunl ar tel yaz s ile Harbord' a i l etti .. Har bor d' un ba nda bul unduu
Amer i kan heyet i ni n resmi ad , " Ame r i ca n Mi l i t a r y Mi s s i on t o
Ar me ni a " ( Er meni st an in Amer i kan Asker i Mi syonu -HC) i di .
1 4 4
Ancak, Fuat Kpr l ' nn
1 4 5
anl at m na gr e, "Meml eket i n en t emi z,
en i deal i st t an nm bi rok evl tl ar bi l e ak n, bezgi n, mi t si z bir
hal deydi . . (...) Kara mt ar eke gnl er i nde en met i n, en f edakr i nsanl ar
bi l e bu kor kun dncel er l e sars l m l ar, kuvvet l eri ni , i radel eri ni ,
mi tl eri ni kaybet mi l er di ; sonsuz gi bi dur an bu karanl k i i nde hi bi r k
gr emi yor l ar d . "
1 4 6
Bunl ar n ar as nda Hal i de Edi p ve i smet Bey ( nn) de vard . .
Mi ti ngl eri n cokul u sesi Hal i de Edi p' e gr e, "Bi z i stesek de Amer i ka bi zi
mandal a ( smr gel i e) kabul et meyebi l i rdi ! . " Ona ve ayn grt eki
szde ayd nl ara gr e, "Amerika'nn, Avrupa devletlerinin aksine
smrgeci bir dncesi yoktuf Amer i ka, "laik ve milliyetsiz bir kimlie
sahiptif'
U7
" Si y s i bor a l ma l a r ,
s i y s i es i r l i i ar t r yor . "
Ha l i de Edi p (10 Aust os 1919)
1 5 - 2 0 Y I L ONU RSU Z Y AAMAK! . . . Hal i de Edi p, ABD General i
Har bor d i st anbul ' da i ken kendi si yl e gr t ve sonr a Si vas' ta bul unan
Must af a Kemal ' e, 10 Aust os 1919 tari hl i , "Ameri kan mandas " i stei yl e
Kutay, Cemal, a.g.e., s.25.
1 4 5
Ord. Prof. Dr., Trk Edebiyat ve Trk Tarifli zerinde uluslararas en byk
otorite, 1950'de Dileri Bakan.
1 4 6
Kocatrk, Utkan, Prof. Dr., Atatrk izgisinde Gemiten Gelecee (Atatrk
ve Yakn Tarihimize ilikin Grmeler, Aratrmalar, Belgeler), AKDTYK
Atatrk Aratrma Merkezi Yayn, Ankara, 2005, s. 129.
147
ztoprak, izzet, Dr., Kurtulu Sava'nda Trk Basn (Mays 1919-Temmuz
1921) (Trkiye ile ilgili d haberler ve bunlarn i basndaki tepkileri), Trkiye
Bankas Kltr Yaynlar, Ankara, 1981, s.80.
99
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
bi r mekt up gnder di . zet l e yl e di yor du:
"Must af a Kemal Paa Hazret l eri ne:
Muht er em ef endi m,
Meml eket i n, si yasi dur umu en son dneme gi rdi . Kendi mi ze bir yn
bel i rl emek i i n Trk mi l l eti ni n zarar na at p ol uml u bir tav r al mak
zaman i se gemek zere bul unuyor.
D dur um st anbul ' da yl e gr nyor :
Fransa, tal ya, ngi l tere; Tr ki ye' de mandat erl i k konusunu Amer i ka
Senat osu' na r esmen tekl i f et mi ol makl a beraber, bt n kuvvetl eri ni
senat onun kabul et memesi i i n harc yorl ar. Bl nmeden pay al mamak
tabi i i l eri ne gel mi yor.
Suri ye' de hsr ana ur ayan Fransa, zarar n Tr ki ye' den kar mak
i sti yor. tal ya namusl u bir emper yal i st ol duundan savaa ancak
Anadol u' nun payl a m ndan pay al mak i i n gi rdi i ni a kt an a a
syl yor. ngi l tere' ni n oyunu bi raz daha i ncedi r.
ngi l t er e, T r k ' n bi r l i i ni , u y ga r l a ma s n , ge r e k bi r
ba ms z l k k a z a n ma s n ge l e ce k i i n bi l e ol s a i st emi yor . ( . . . )
Tr k i y e ' y i b t n y l e ngi l t er e a l a bi l s e k a f a s n k ol unu k opar r ,
bi r k a y l da s a d k bi r s m r g e ha l i ne get i r i r .
(...)
Bi z st anbul ' da kendi mi z i i n bt n eski ve yeni Trki ye s n r l ar n
1 4 8
kapsamak zere ge i ci bi r Ame r i k a ma n d a s n k t n n i y i s i
( e r r i n e hv e ni ) ol a r a k gr y or uz . (...)
Ba ms zl m zdan, az nl kl ar yznden, her yl para para
kaybedecei z. Dzgn bi r hkmet ve ada bir ynet i m kurul mas
i i n Pa t r i k ha ne ' ni n s i y a s i ay r cal k l ar , a z nl k l a r n g l de v l e t l e r
a r a c l y l a s r e k l i t e hdi di o r t a d a n k al k mal d r . Kk ve zay f bi r
Tr ki ye bunu yapamayacakt r .
(...) Bunda gerekl i ol an para, uzmanl k ve gce sahi p dei l i z. Si y s i
bor a l ma l a r , s i y s i es i r l i i ar t r y or . Ta r a f t u t ma k t a n , ce ha l e t v e
k o n u ma k t a n ba k a o l u ml u s o n u v e r e n y e ni bi r y a a m
y a r a t a m y o r u z .
(...) Filipin gibi vah bir lkeyi, bugn kendi kendini yneten, gl
ada bir makine haline getiren Amerika, bu hususta ok iimize
geliyor. 1 5 - 2 0 y l s k nt e k t i k t e n s onr a , yeni bir Tr ki ye ve her bi reyi
Cemal Kutay, "Eski ve yeni Trkiye snrlar" kavram ile, 1. Dnya Sava'na
girmeden nceki snrlarmzn kastedildiini sylyor. Yani, 3 milyon
kilometrekareyi aan ve iinde Irak, Suriye, Filistin, Hicaz, Lbnan ve Yemen'in
bulunduu geni mparatorluk snrlar.-HC.
100
ei t i ml i , bi l i nci ile ger ek ba ms zl kaf as nda ve cebi nde t a yan bir
Trki ye' yi ancak, y e n i dny a n n( =ABD' ni n. -HC) yet enei meydana
geti rebi l i r.
(...) galci Avrupa'nn binbir arac ve hain politikasna kar byle bir
temsilci (veki l ) sfatyla Amerika'y kendimize kazanarak ortaya
atabilirsek, ark meselesini de ( =Dou Sor unu' nu da-HC), Trk
meselesini ote^-HC) geleceimiz iin kendimiz halletmi olacaz.
A ME R K A D NS Z VE M LL Y ETS ZD R! . . Bu nedenlerden dolay
hzla istememiz gereken Amerika da tabii sakncasz deildir.
On u r u mu z d a n e p e y c e z v e r i de b u l u n ma k z o r u n l u l u u n d a
bul unuy or uz . Yal n z baz l ar n n dnd gi bi Amer i ka' n n resm
s f at nda di ni ei l i m ve tarafl l k yokt ur. (...) Ame r i k a ' n n y n e t i m
s i s t e mi di ns i z ve mi l l i y et s i z di r .
1 4 9
O, eitli cins ve mezhepteki
insanlar ok uyumlu biimde bir arada tutmann yntemini biliyor.
Ame r i k a Do u ' d a ma n da t e r l i e v e Av r u p a ' d a s o r u n s t l e n me y e
t a r a f t a r dei l di r . ( . . . ) "
1 5 0
Yukar daki sayf al arda gr dmz gi bi , Hal i de Edi p' i n bu
mekt ubundan yakl a k iki haf ta sonr a "ktler iinde en iyi - ehv eni er-
kurtarc" ol arak gr d ABD, i st anbul ' a bi r t men "i gal askeri "
gnder di ! . .
VVashi ngton' un yapt kl ar n ver meye dev am edecei m. Ama nce,
Kaz m Kar abeki r ile smet Bey aras ndaki f ark gr el i m.
KA RA BE K R' DE N NN' Y E A I R Y ANI T! . . . Al bay smet Bey i se,
zet l e "Halk da, ben de Amerikallar' istiyoruz!.." di yor du.
Kaz m Karabeki r' i n yazd kl ar na, nn Ari vi bel gel eri ne ve Cel l
Bayar' n anl at m na gr e, Al bay smet Bey ( nn) Kaz m Karabeki r' e
27 Aust os 1919 t ari hi nde aa daki mekt ubu yazd . Mekt ubu el den,
Kur may Bi nba Saf f et Ar kan' l a gnder di :
"(. . . ) Ee r An a d o l u ' d a ha l k n Ame r i k a l l a r h e r k e s e t e r ci h
et t i k l er i z e mi n i n de ( =yol unda) Ame r i k a mi l l e t i ne m r a c a a t e di l s e ,
pe k z i y a de f a y da s ol a ca k t r , de ni l i y or k i be n de t a ma mi y l e bu
Prof. Dr. Sina Aksin, bu noktaya bir ekince koyuyor ve "Halide Edip'in
dediklerinin tersine, (...) ABD idare makinesi, hele Mslmanlk sz konusu
olduunda 'dinsiz ve milliyetsiz' saylmazd" diyor. Baknz: Aksin, Sina, a.g.e.,
Cilt 1, s.544.
1 5 0
Kutay, Cemal, a.g.e., s.46-55. Trkeletirme, yatk yazlar(italikler) ve siyah
vurgulamalar bana ait.-HC
101
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
k a na a t t e y i m. "
Bunun zerine Kzm Karabekir, "stikll Harbimiz" adl eserinde
smet Paa (nn) hakknda ar konuuyor. Onu Anadolu'daki millici
gelimeleri bilmemekle, neredeyse stanbul'da yan gelip yatmakla, zayf
ve uysal karakterli olmakla, kendisini de Amerikan mandas
dncesine ikna etmekle suluyor.
2
15. Kol ordu Komut an Karabeki r Paa, manda yanl s ol may "gal
altnda zgr bir nefes alamayan aydnlarla, Anadolu'daki Mill
Direniiler arasndaki fark" ol arak a kl yor ve mandaya kesi nl i kl e kar
ol duunu net bi i mde ort aya koyuyor du:
"Milli di reni e karar ver ecei yer de, Si vas Kongr esi Amer i ka
mandas n i steri z der se, ayl ardan beri ne zorl ukl ar ve ne f edkrl kl arl a
haz rl anan mi l l t e k i l a t z l p, da l ver i r . Di e r dev l et l er , mi l l i
c e p h e n i n bo z u l d u u n u g r n ce , p a r a l a ma i l e mi ni ma n d a
k e l i me s i y l e k ol a y ca y a pa bi l e ce k l e r di r . Oysa, i sti kl l ak hemen
bt n or du mensubunu ve yer yer hal k sar m ve bu akl a Er zur um
Kongr esi ' nden mi l l eti n sesi f k rm t r. Bal kesi r' de, Al aehi r' de de ayn
sesl er yksel mi ; i mdi Si vas' ta bt n bunl ar n sonucu ol arak mi l l
kuvvet sonsuza kadar yok ol makt an kendi ni kur t ar mak ve ba ms z bi r
devl et ol arak yaamak mi di ni ger ee dnt recekt i r.
te Anadol u' da mi l l kuvvet l er aras nda mi l l eti n zgr l k ve
mut l ul uu i i n fi i l en ur aan gzl eri n gr d bu ger ee kar l k, i st i l a
a l t nda z g r bi r ne f e s a l a ma y a n e n a y d n v e e n t e cr be l i v e
ha mi y e t l i i ns a nl a r n z a n v e v e hi ml e r i a r a s n da k i f ar k. . . Bu gr
kuvvet l endi ren smet Bey' i n gnder di i mekt ubu, stanbul Hkmet i
hakk nda dahi f aydal bi l gi ol duundan aynen yaz yor um. "
1 5 3
l kemi zi n bt nl nn bozul duu ve ner edeyse hept en el den
151
Karabekir, Kzm, stiklal Harbimiz, 1. Cilt, Yayna Hazrlayan: Prof. Dr.
Faruk zerengin, Emre Yaynlar, stanbul, Ekim 1995, s.426; Karabekir,
Kzm, istikll Harbimiz, Trkiye Yaynevi, stanbul, 1969, s.172; Bayar, Cell,
Ben de Yazdm: Mill Mcadeleye Giri, Cilt 6, Sabah Kitaplar, istanbul, 1997,
s.108; Turan, erafettin, Prof. Dr., smet nn (Yaam, Dnemi ve Kiilii),
ikinci Basm, Bilgi Yaynevi, Ankara, Nisan 2003, s.30.
1 5 2
Karabekir, Kzm, a.g.e., Emre Yaynlar'nda s.428, Trkiye Yaynevi'nde
s. 173. Vurgulamalar bana ait.-HC.
1 5 3
Karabekir, Kzm, istiklal Harbimiz, a.g.e., Emre Yaynlar'nda s.424,
Trkiye Yaynevi'nde s.171. (Trkeletirme bana ait-HC)
102
gi tti i bir or t amda, bir manda al t na gi r meni n "l ke bt nl n"(! )
kor uyaca na i nananl ar; ABD, ngi l tere, Fransa ve hatta tal ya ar as nda
t erci h yapar ken, " bi r k u z u n u n k a s a p s e me s i "
1 5 4
dur umuna
dml er di . sti kl al Madal yas sahi bi , emekl i bykel i Apt l ahat Aksi n
(Prof . Dr. Si na Aki n' i n babas ), o gnl eri yl e anl at yor:
"ok korkun bir manzarayd bu. Memleketin hkmdarndan ve
hkmetinden tutun da birok aydnlarna varncaya kadar, hepsi bin
yllk gemilerini unutarak galip devletlerden birisinin, zelilne
(=rezi l cesi ne-HC) koltuu altna snmay dnyorlar! Yalnz
hangisinin!? zerinde tek ayrlk olan nokta bu."
155
A ME R KA N- Y UNA N ORT A K GAL M T NG ! . .
smet Bey' i n( nn' nn) dahi , Must af a Kemal ' i n emr i ne gi r meden ve
Kuvayi Mi l l i ye r uhunu hi sset meden nce s nmaya al t Amer i ka,
Trki ye' yi yok et mek i i n a kt an a a faal i yet yr t yor du. Bunl ar n en
ort ada ol an ABD' ni n bakent i Washi ngt on' da dzenl enen ve Amer i kal
senat r ve mi l l etveki l l eri ni n de kat l d " Ame r i k a n- Y una n mi t i ngi " i di .
Bu "ortak igal m/f/'ng/'nin amac , t m Tr akya' n n, 12 adan n ve
i zmi r' i n Yunani st an' a veri l mesi ; Anadol u' da da Bi z a ns
mpa r a t o r l u u ' n u n y e n i d e n k ur ul ma s i di . Amer i kal senat rl er,
mi t i ngde ba ra a ra " Ana dol u' y u i st i y or uz " di yorl ard . .
Amer i ka' da yerl ei k 500 bi n Rum' u da t emsi l etti i ni syl eyen ABD
senat rl eri ve mi l l etveki l l eri unl ar d :
"Senat r Mor es, Pensi l vanya Mi l l etveki l i Kel l y, Senat r Br adaghi ,
Mur phy, Mc Laghi n, Dal i ngh, Cooper , Wal sh ve Davery."
Veni zel os' un yak n dost u ve koyu Yunan yanl s ol an Amer i kan
Senat r Mor es, yapt konumada unl ar syl edi :
"El enl eri n(=Yunanl l ar' n) yaad bt n t opr akl ar Yunani st an' a
veri l mel i di r. Bu sebepl edi r ki , Y u n a n i s t a n i i n Tr a k y a ' y , Y u k a r Epi r i ,
Oni k i Ada l a r , z mi r ' i v e An a do l u ' y u i s t i y or uz . sti kbal de, e s k i
Bi z a ns mpa r a t o r l u u ' n u n , e hi r l e r i n k r a l i es i s t a nbul ' u g e n e
pa y i t a ht ( =bakent ) a l a r a k k ur ul a ca na i na n y or uz . Yunanl l ar n
( Megal o dea)s , bir mi l l eti har eket e gei r mi ol an ulv ( =yce)
1 5 4
Aksin, Aptlahat, Emekli Bykeli, Atatrk'n D Politika ilkeleri ve
Diplomasisi, AKDTYK Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1991, s.27.
1 5 5
Aksin, Aptlahat, a.g.e., s.28
103
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
f i ki rdi r. "
1 0 0
Pensi l vanya Mi l l etveki l i Kel l y i se, bt n Trakya' n n Yunan ol duunu
i ddi a etti ve Bul gari st an' a Ege Deni zi ' ne bir k veri l mesi al eyhi nde
konut u. Senat o D i l eri Komi syonu yesi Senat r Br adaghi de, ayn
bu szl eri dest ekl edi ' ve Trakya' n n t myl e Yunani st an' a t erk edi l mesi
gr n savundu.
"Si vi l v e as ker T r k v at ans ev er l er i ,
i kt i dar s z l kl a s ul ad k l ar h k me t l e r i n e kar
v e Tr k i y e' y i pa y l a ma k i s t edi k l er i nden
k u k ul and k l ar baz mt t ef i k l er e kar t a m bi r
a y a k l a n ma hal i ndedi r . "
Lyon Rpubl i cai n Gazet esi (23 Eyl l 1919)
1 5 7
" Must af a Ke ma l , (...) her t r l muha l ef et i ,
ces ar et s i z l i k v e k or k ak l i ddet l e t a k i p,
me ml e k e t t e k i v at ans ev er l i i i se t a k v i y e
edi y or du. "
Yunan General i Tr i kupi s
1 5 8
Si vas Kongr esi de (4-11 Eyl l 1919) manda t art mal ar n n en youn
yaand yer ol mut u. Ul usal di reni i n l i deri Must af a Kemal ' i n " stanbul
Hkmet i , dmanl ar m z n kar na i l eyecek bi i mde mi l l eti dai ma
yeni k gst er mek i sti yor" dedi i Kongr e' de; manda i stekl eri de
dmanl ar m z n kar nayd . Bunun bi l i nci nde ol an Tr k genl er i ,
manday kabul edecek ol ursa Must af a Kemal ' e bi l e kar kacakl ar n ,
yzne kar syl edi l er. Anadol u' da "mi l l i h k me t " kurul mas n
i st eyen mi l l l i der, "Bi z az nl kt a k al s ak da h i ma n da y k a bul
et mey ec ei z . Par ol am z t ekt i r v e de i me z :
Ya istikll ya lm!.."
kar l n v er di . .
1 5 9
156
stikll Harbi Gazetesi, 24 Eyll 1919, s.2. Siyahlamalar ana ait.-HC.
157
Bandan Sonuna Her Ynyle Kurtulu Sava, a.g.e., s.95.
1 5 8
Trikupis, Nikolaos, Yunan Generali, General Trikupis'in Htralar, eviren:
Ahmet Angn, Kitaplk Ticaret Limited irketi Yaynlar, istanbul, 1967, s.89.
1 5 9
Bu konuda ayrntl aklamalar iin baknz: Cevizolu, Hulki, igal ve
Direni, s.270-277.
104
Ancak, zellikle "Amerikan mandaclar" o kadar oktu ve o kadar
youn bask yapyorlard ki, Mustafa Kemal onlar "bertaraf etmek iin"
bir yola bavurdu. Kongrenin 11 Eyll'de bitmesinden 2 gn nce, 9
Eyll 1919'da, ABD Senato Bakanl'na bir mektup gnderiyormu
gibi yaparak, tepkileri eritti. Bu mektup, Sivas Kongresi Bakan Mustafa
Kemal, Bakan Yardmcs Hseyin Rauf, onun yardmcs smail Fazl
ve katiplerin imzasyla kaleme alnd. Ancak, mektup ABD Senatosu'na
gnderilmedi ve Hsrev Bey'in (Gerede) dosyasnda sakl and .
160
Bu
mektupta, "ABD mandas altna girmek" istenmiyor, yalnzca
"aznlklarn durumunu, dedikodulardan uzak, gelin kendiniz grn"
deniyordu.
TO THE PRESDENT OF THE SENATE OF THE UHZTEU
STATES OF AMERICA.
oOo
The National Congress or iilVae, representing the ent i re
Uohomedan population of European Turkey and Asia Utnor, and com-
posed of del egates representing every province and state In said
portions of the Ottoman Empire,' assembled on September 4,1912
for the purposo of securing the f ul f i l l ment of the wishes of the
ajortty of the population of the empire with the prot ect i on of
al l mi nori t i es, and, with l i f e , l i ber t y. Justice and i nvol l abl l -
lty of property ri ghts guaranteed for al l .
The National Congress of Slvas by unanimous vote on Sept-
ember 0,1910 passed a resol uti on outl i ni ng the desi res of the maj-
ority of the population of the Ottoman Empire and embodying the
pri nci pl es which wi l l guide the future acti on of the Congress at
Slvas, the central committee which It wi l l el ect from among Its
members before di spersal , and al l or the subsidiary organIzatl one
within th f ront i ers of the Empire.
In accordance with the said resol uti on of pol i cy, the Not-
ions I Congress of Slvas, this day, by unanimous vot e, requests the
Senate of the United States of America to send a committee of It s
members to vi s i t al l confines of the Ottoman Empire for' Lhe purpobe
of i nvesti gati ng with the cl ear vi si on of e dl yi nterested nation
conditions as they actual l y are in the Ottoman Empire before per-
mitting the arbi trary disposal of the peoples and t er r i t or i es of
the Ottoman Empire by a treaty of peace.
In the name of the National Congress of illvae;
PreeLdent ^ J^&++**-0L
, I
}
7
^ V l c e President ^P^J^f
lV
' j ' ' j / 2nd V, c , President J^^^fi^/ (
SWae, T u r l i e y . M f
;
^-~~ ft
Sivas Kongresi'nde ABD Senatosu'na gnderilmek zere hazrlanan ama
"gnderilmeyen" mektubun asl.
161
160
Atatrk'n Milli D Politikas (Milli Mcadele Dnemine Ait 100 Belge)
(1919-1923), Cilt: 1, 3. Bask, Kltr Bakanl Yaynlar No: 392, Ankara, 1994,
s.89.
161
Atatrk'n Milli D Politikas, Cilt: 1, a.g.e., s.87.
105
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
AMER KAN GENERAL NDEN M. KEMAL' E:
" M LLET N Z NT HAR MI ED Y OR?"
Amerikan Senatosu, "Y eni Er meni st an Devl et i kurul mas " kararn
onayladktan sonra, genelkurmay bakannn temsilcisini Trkiye'ye
gnderdi.
Bu temsilcinin yetkileri arasnda, " Ermeni st an' n Tr ki ye' de,
K z l rmak' n dousundaki bl geyi de i i ne al acak bi i mde
kurul mas ve Amer i kan mandas al t na al mas " yetkisi de vard .
1 6 2
20 Eyll 1919 gecesi Sivas'a gelen ABD Genelkurmay Bakan
Orgeneral Pershing'in Kurmay Bakan Tmgeneral Harbord
163
,
Mustafa Kemal'le 22 Eyll pazartesi gn grt. Harbord'un
Amerika'dan getirdii heyet 15'i asker, 31'i sivil olmak zere 46 kiiydi.
stanbul'dan kendilerine katlan idari personel ve sekreterya ile birlikte
103 kiiyi bulmulard. Sivas'ta Amerikan Kolejfne yerletiler.
NG L Z ST HBARATI DA, Harbord kurulunun Anadolu'daki
temaslarna byk ilgi gsteriyordu; bunlar yakndan izliyor; ajanlar
yoluyla bilgi toplamaya alyordu.
164
Aslnda birlikte hareket ettikleri
ABD'den aldklar bilgi yeterli olmalyd. nk gerekli aklamalar vard.
Baknz bunlardan birini, ngiliz gizli belgelerinden okuyalm:
"Gizli Belge.. Sayfa No: 60, Belge No: 46, Tarih: 5 Nisan 1920
Mr.Lindsay'dan (Washington) Lord Curzon'a
... Amerikan Senatosu Ermenistan'n mandas iini grt. Be
ylda 757 milyon dolar verecekler, ilk balangta 50 bin kiilik bir ordu
yollanacak, daha sonra 200 bin kiiye kacak. Amerikan kuvvetlerinin
bana General James G. Harbord getirilecek, ayrca btn Trkiye'nin
mandas iin de grmeler yaplmaktadr..."
165
Y ani , ABD' ni n hedef i manda(hi maye) ad al t nda, Tr k
t opr akl ar ndan al arak Byk Er meni st an kurmak, 200 bi n ki i ye
ul aacak Er meni st an Or dusu' nun ba na da Amer i kan Gener al i
Harbord' u get i r mek idi! . .
Bu planlar Mustafa Kemal'in zeks ve Trk Milleti'nin direnii
karsnda tutmayacakt.. Bugne kadar da tutmad. Ama, hl
urayorlar..
Kutay, Cemal, a.g.e., s.92.
Kimi kaynaklarda "Korgenerar olarak geiyor.-HC.
Sonyel, Salhi R., Prof. Dr., a.g.e., s.38.
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.249.
106
VVashington'dan gelen bilgilerle dahi yetirmeyen ngilizler, Harbord
kurulu incelemelerini srdrrken, istihbarat subaylar Binba Edvvard
C. Noel'e tam mesai yaptryordu, ingiliz ajan Noel, Krtler'le dzenlerini
devam ettiriyor; 23 Eyll'de Badat ve stanbul'daki ngiliz Yksek
Komiserlii'ne Halep'ten gnderdii kapal telyazsnda yle diyordu:
"Must af a Kemal ' i n yar at m ol duu dur um ci ddi l ei rse,
Bedi rhan' l ar ve t eki ki mi Krt ' l eri Krt i l el eri ne val i ve
mut asarr f at amas i i n Tr k hkmet i ni hareket e gei r er ek
onl ar dan epeyi yararl anabi l i ri z. "
1 66
te yandan, ngiltere Dileri Bakanl Dou Masas yetkililerinden
George Kidston, bu belgeye 18 Ekim'de not ettii kmada u yorumda
bulunuyordu:
"... Mustafa Kemal'in, Noel'i lke d etmek amacyla rahatsz
etmesi, Krt airetleriyle olan irtibatmz kesmi bulunuyor; Mustafa'nn
airetlerle ilikilerinin ne olduunu hi bilmiyoruz."
167
Amerikal Tmgenerai(Korgeneral?)
James G. Harbord.
Mustafa Kemal'in snr dna atmaya alt Noel, "f anat i k bi r
Sonyel, Salhi R., Prof. Dr., a.g.e., s.39. Buradaki yazm kurallar (iml)
asndan -her alntda yaptm gibi- metnin aslna bal kaldm. Siyahlamalar
bana ait.-HC.
167
ngiltere Dileri Bakanl belgelerinden (Foreign Office 371/4193/141322:
ngiliz Sivil Komiseri'nden Hindistan Bakanl'na yaz, no. 11543, Badat,
29.9.1919) aktaran: Sonyel, Salhi R., Prof. Dr., a.g.e., s.39.
107
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Krt yd! " Bykelilik statsndeki ngiliz Yksek Komiserlii
Mstear T.B.Hohler lkesinin Dileri Bakanl'ndaki meslekta
Telley'e gnderdii yazda ondan yle sz ediyordu:
"stanbul, 21 Temmuz 1919
Azizim Telley,
(...) Noel Badat'tan buraya geldi; iyi bir arkada, yetenekli bir kimse
ama fanatiin teki. Krtlerin havarisi. (Krt l er' i n peygamber i ol mak
i st i yor-Erol Ulubelen'in evirisi-HC) Onun kanaatince Krtler gibisi
yoktur; Kimse onlar kadar asil, onlar kadar cmert olamaz! Trkler ve
Ermeniler be para etmeyen alaklardr, al birini vur tekine. (...)
Korkarm ki Noel bir Krt Alb. Lawrence'i olacaktr. (...) Bana yle
grnyor ki, Mezopotamya'nn bizim olaca kesin gibidir. yleyse
Mezopotamya'nn bir kuzey snr olacaktr; bu snr ovada deil,
dada olacaktr, o dalar esas itibariyle Krt'tr, dolaysyla bize
bir Krt politikas lazmdr ve Krt beyleriyle iyi geinmemiz
gerekir ki onlar kullanabilelim. (...) Burada her renkten Krt
bulunduunu, onlara gvenilemeyeceine tarihin de tanklk ettiini
akldan karmamak gerekir. Unutmamak lazm ki, Krtler de Trkler
de Mslman'drlar... Majesteleri Hkmetinin niyeti Trkleri sonuna
kadar zayflatmaktr, Krtleri Trklerden ayrmak da kt bir plan
deildir, dikkatle ve sabrla hareket edilirse bunun byk lde
baarlabileceini dnyorum...
Sayglarmla Tom Hohlef'
0
NG L ZLER: " KRTLER' KULLANALI M. . " leride inceleyeceimiz
bir noktay yeri gelmiken ksaca vurgulamak gerekir. Batllar Krtler'i
tarihin her dneminde "kul l anmak" istemi, isyana tevik etmi ve
kullanmtr da. Bunu kendileri resmi belgelerinde itiraf ediyorlar.
lerleyen sayfalarda ABD'nin Krtler hakkndaki samimi dncesini
greceiz. Burada Ingilizler'in dncesini zetleyelim.. Ne diyor ngiliz
Mstear?
"- Adammz (ajanmz) Noel Krtleri kkrtyor!..
Trkler ve Ermeniler be para etmeyen alaklar!..
Mezopot amya' n n bi r kuzey s n r ol acakt r; bu s n r ovada
168
ngiliz resmi belgelerinden (Documents on British Policy 1919-1939, First
Series, Volume IV: 1919, Her Majesty's Office, London, 1952) aktaran: imir,
Bill N., Krtlk (1787-1923), Bilgi Yaynevi, Ankara, Nisan 2007, s.326.;
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.186. Vurgulamalar bana ait.-HC.
108
dei l , dada ol acakt r, o dal ar esas i t i bari yl e Krt ' t r.
(Burada gnmzdeki PKK terr asndan ok nemli bir
baka boyuta dikkat ekelim... Trkiye'nin, terristlerin takibinin
ok zor olduu bugnk dalk Irak snrn ngilizler belirlemiti.
Demek ki ngilizler, bu ok zorlu dalk ve maaralarla dolu
snr belirlerken, o gn blemedikleri lkemizi, gelecek yllarda
blmek; terr orada kolayca beslemek amacndaymlar!...)
Krt beyleriyle iyi geinmemiz gerekir ki onl ar kul l anabi l el i m.
Kr t l er e t ari hi n hi bi r dnemi nde gveni l ememi t i r.
ngilizlerin amac Trkler'i sonuna kadar zayflatmak, Krt l er' i
Tr kl er ' den ayrmak. "
Burada, bir geree vurgu yapmakta yarar var. Damat Ferit'in aksine
Ali Rza Hkmeti de, Kuvayi Milliyeciler gibi Krtlerin ayrlkla
ynelmemeleri iin alyordu. Bu durum ngiliz istihbarat raporlarna
da geti. ngilizler Krtler'i Trkler'den ayrmaya alrken, basn
"birletirici" balklar atyordu. rnein, Albayrak Gazetesi'nde 30
Eki mde (1919) "Dou Anadol u Tr k' i le Krt ' Bi rbi ri nden
Ayr l amaz" yazs kt. 28 Aralk'ta kan "Krtlerin Osmanl
Toplumundan Ayrlmak htimali Var mdr?" balkl yazda, Krt l er i i n
ayr l man n, Ermeni egemenl i i al t na gi r mek demek olduu,
Krtlerin ise Ermenilerle badaamayaca vurgulanyordu. Sabah
Gazetesi'nde Kr t l er i n Bal l na Y eni Kan t l ar" ve " Hkmet i n
Krt l eri Gel enl er i ne Teekkr" gibi balklar dikkati ekiyordu (5-11
Aralk 1919, Say: 10795 ve 10802). Irade-i Milliye Gazetesi'nde ise,
"Trkl k ve Krt l k Bi rbi ri nden Ayr l amaz Bi r Ai l e Oca d r" bal
atlyordu (5 Ocak 1920, Say 19). Ayrca Takvim-i Vekayfde kan ve
Kht a, Si l van, Hakkri ve Hasankal e' den gel en t el l er de Krt l er' i n
Osmanl Devl et i ' nden ayr l mak i st emedi kl eri , Krt erif Paa ve
benzeri "hainlerin memleketimizde bir hizmeti kadar deeri"
bulunmad anlatlyordu (6-8 Mart 1920, Say: 3793 ve 3795)."
169
Oysa, ngilizler ve "ayrlk Krtler" de hyanete devam ediyordu.
Bunlar ngiliz The Times Gazetesi'nde yer ald. Gazete haberine gre,
11 Kasm'da kimi ngiliz subaylar Krtler tarafndan ldrld. Ayn
saydaki "Krdistan Sorunu" balkl bayazdan, ngilizlerin Krdistan
kurdurarak, bunu Ulusu Trkiye'ye kar "tampon" olarak kullanmay
dndklerini anlyoruz. 18 Kasm tarihli gazetede, Van, Bitlis,
169
Aksin, Sina, Prof. Dr. a.g.e., Cilt 2, s.141-142. Gazete yazlarnn bugnk
Trke'leri bana ait.-HC.
109
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Diyarbakr ve Harput ile Musul'un bir blmnden oluan "zerk bi r
Krdi st an" kurmak gerektii vurgulanyordu. (Tpk bugn de
gerekletirmek istedikleri gibi.) 20 Kasm tarihli ve Athelstan Riley
imzal mektupta, "Krt l er' i n yasa d ek ya ol dukl ar " ve "devl et
kuramayacakl ar " savunuluyordu. 2 ubat'taki bir bayazda, Sykes-
Picot Antlamas ile ngiltere'ye, Badat'n kuzeyine kadar bir blge
kalrken, imdi Musul vilayetinin de katlmasyla Krdistan'a girilmekte
olduu aklanyordu.
170
ngi l i zl er, ayr l k Krt hareket i ni Must af a
Kemal ' i dur dur man n aresi ol arak gr yor du.
( S M R G E C L K E H V E T !..) NG L Z G ZL
BELGELER NDE ABD PLANI ! . . Amerika Birleik Devletleri'nin
Trkiye'yi blme planlarn "ingiliz gizli belgelerinde" de gryoruz.
ABD-ngiltere ittifak arasndaki yazmalarda, yzmze kar
sylenenlerin aksine, Trkiye'nin nasl aka paralanmak istendii
grlyor. Trkiye yok edilecek( Anadolu'da kk bir para olacak),
topraklar elinden alnarak Byk Ermenistan, Krdistan ve Lazistan
kurulacakt!.. O kadar ki, kendi itiraflar ile, "Bir tek Ermeni bile
bulunmayan Trabzon"da, "Ermenisiz Ermenistan kurma!" kendilerine
bile komik geliyordu.. Ama, " smrgeci l i k ehvet i " gzlerini kr
etmiti!..
ngiliz Kraliyet Matbaas tarafndan baslan ve 1. Dnya Sava
dnemine ait olan resmi ngiliz belgelerine bakalm.
Amiral Webb'den Lord Curzon'a
... Amerika, Trabzon ve Erzurum'u iine alan bir Ermenistan'
himaye edecek. Geri kalan drt ili de bir Krt devleti olarak
ngilizlerin himayesine brakyor. Ben Amerikan misyonerlerinin
tehlikeli hareketlerinden korkuyorum, din etkisinde kalp halkn byk
ounluunu tekil eden Mslmanlara kt davranacaklardr...
(Gizli Belge No: 492, Sayfa No: 735, Tarih: 19 Austos 1919)
171
Londra Konferans Tutanaklarndan
... Ermenistan'a 6 ilden baka Trabzon ve Adana da verilmelidir.
Amerika Ermenistan'a yardm edecektir ve mandas altna almay kabul
ediyor. Fransa ise Adana'y kendisi iin istiyor. Trabzon'da bir tane
Aksin, Sina, Prof. Dr. a.g.e., Cilt 2, s.143. (Bugnk Trke'leri bana ait.-
HC)
171
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.188. (Vurgulamalar bana ait-HC)
110
bile Ermeni yok, E r m e n i s i z bir Ermenistan biraz
gln olmuyor mu deniliyor...
Trkler iin bir mali komisyon kuruluyor... (Sayfa No: 81)
Kk bir Trk devleti kurulmal, kapitlasyonlar adli ilere de
uzatlabilir. Japonya'dan kapitlasyonlar kaldrdk, nk onlar
kuvvetliydi baka aremiz yoktu. Trklerin kafas Japonlarnkinden
ok daha az iler. Bu nedenle kapitlasyonlar adli ilere de
uzatlabilir... (Sayfa No: 88)
(Gizli Belge No: 10, Sayfa No: 81 ve 88, Tarih: 16 ubat 1920)
172
Londra Konferans Tutanaklarndan
... Llyod George ile Amerikallarn Trkiye stnde tartmasr.LIyod
George ve Lord Curzon, biz neye karar verirsek Trkler onu kabule
mecburdur, diyorlar ve Trkiye'ye teknik uzmanlar da gndereceklerini
aklyorlar...(Sayfa No: 99)
... zmir'e bir Trk bayra asarak Trk varln kabul etmi
grnelim, diyorlar... (Sayfa No: 231)
... Lord Curzon, Erzincan'n da Ermenilere verilmesini, Karadeniz'de
de, bir Lazistan kurup Ermenilerin mandasna vermek istiyor, bu teklifi
dier delegeler tarafndan kabul edilmiyor... (Sayfa No: 280)
(Gizli Belge No: 12, Sayfa No: 99, 231 ve 280, Tarih: 16 ubat
1920)
173
ngiliz Dileri Bakanlndaki Toplant
... Mustafa Kemal kendi kendisini Erzurum Valisi ilan etmi,
Erzurum'un yeni kurulacak Ermeni devletine katlaca bir srada bu ok
anlaml bir harekettir. Bu adam olmasayd Ermenilerin bir ans
olurdu...
... Trk milli hareketi gittike byyor, tehlike artyor. Muhtemelen
Fransz niformas giyen Ermenilerin ar hareketleri Trkleri tahrik
etmi olmaldr. Trkleri uyarmamz yeterli deildir, daha sert hareket
etmemiz gerekir. Trkler Ermenilerden nefret ediyorlar, bu nefret onlar
sokakta Fransz niformasyla grnce bsbtn artt.
... Mustafa Kemal'in askerleri nasl yayor? Bunlar acaba stanbul
mu besliyor? Mr.Berthelot'a gre Mustafa K e m a V i n
askerleri hi para almyor, onlar harekete geiren
vatan akdr.
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.207. (Vurgulamalar bana ait-HC.)
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.207. (Vurgulamalar bana ait-HC.)
111
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
(Gizli Belge No: 38, Sayfa No: 300, Tarih: 28 ubat 1920)
1
Sir A.Geddes'ten Lord Curzon'a
... Amerikan Hkmeti, Ermenistan'n Adana da dahil korunmasn
istiyor. Silah, cephane, demiryolu ve her trl malzemeyi buraya
sevk edecekler. Boaltm Karadeniz limanlarna, Amerikan
bahriyesi tarafndan ve Amerikan donanmasnn himayesinde
yaplacak. Amerikan hkmeti resmen Ermeni mandasn kabul
etmiyorsa da, snrlar her trl garanti altna almaktadr. Trklerin
yapaca en ufak bir hareket Amerikallar tarafndan bastrlacaktr.
Ben bu hareketin daha ok bir i politika olduunu sanyorum.
(Gizli Belge No: 63, Sayfa No: 71, Tarih: 16 Mays 1920)
175
BU BLGLER IIINDA HARBORD GRMES... imdi tekrar,
braktmz yerden Harbord grmesine dnelim. Falih Rfk Atay'n
"yazdna" gre ise, Mustafa Kemal Harbord grmesi yle
gerekleti .
176
Harbord:
"Trk tarihini okudum. Milletiniz byk kumandanlar yetitirmi,
byk ordular hazrlamtr. Bunlar yapan bir millet elbette bir
medeniyet sahibi olmaldr. Takdir ederim. Ama bugnk duruma
bakalm. Bata Almanya, mttefiklerinizle drt yl harbettiniz, yenildiniz.
Drdnz bir arada yapamadnz eyi, bu durumda tek banza
yapmay nasl dnebiliyorsunuz? Fertlerin intihar ettikleri vakit vakit
grlr. Bir milletin intihar ettiini mi greceiz?"
Mustafa Kemal:
"Tarihimizi okumu, bizi renmisiniz. Fakat unu bilmenizi isterdim
ki, bi z emper yal i st penesi ne den bi r ku gi bi yava yava
aa l k bi r l me mahkm ol makt ansa, babal ar m z n oul l ar
ol arak vur ua vur ua l meyi t er ci h edi yoruz. "
Amerikal general ve arkadalar sessizce ayaa kalktlar:
"Biz de olsak byle yapardkT
174
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.209. (Vurgulamalar bana ait-HC)
175
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.250. (Vurgulamalar bana ait-HC)
176
Atay, Falih Rfk, ankaya (Atatrk'n Doumundan lmne Kadar), Pozitif
Yaynlar, stanbul, Temmuz 2006, s.214.
112
Must af a Kemal ' den
AMER KALI LAR' A - v e gnmze- MUHTI RA(=ANDI )
Sivas'ta kendisini ziyarete gelen Amerikan heyeti ile gren
Mustafa Kemal, Heyet Bakan ABD Generali Harbord'a ok uzun bir
muhtra verdi .
177
Bu yazda, direni rgtlerinin (cemiyetlerin) kurulmas,
zmir'in igali, Amerikallar'n Ermeniler'e yardm, kongreler,
gayrimslimler, Krtler, ttihatlar, Bolevizm ve ngiliz oyunlar
hakknda - 21. yzyldaki tartmalara da k tutacak- ok nemli gr
ve bilgiler yer alyordu.
GAY R MSL MLER HAKKI NDA: "Kendileriyle ok uzun bir zaman
bir arada yaadmz gayrimslim vatandalarmz (Ermeniler, Rumlar,
Yahudiler, vs.) hakknda en iyi niyetlerle samimi duygular beslemekten
ve onlar da bizimle tam bir eitlikte dnmekten baka bir
177
Buradaki "muhtra", "diplomatik nota" anlamnda deil, "hatrlatmak ve
uyarda bulunmak amacyla verilen yaz" anlamndadr. -HC.
8
Soyak, Hasan Rza, a.g.e., s.97.
113
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
grmz yoktur. Mutlak biimde inanyoruz ki, eer memleket,
imdiye kadar sren kt faaliyetler, etkiler ve telkinlerden kurtulursa,
mparatorluun eitli rklar birbirleriyle tam bir bar iinde
yaayacaklar ve ortak mutlu ve refah dolu yaam sreceklerdir."
KRTLER HAKKI NDA: "ngilizler, imparatorluu blmek ve
Trkler'le Krtler arasnda bir karde savana neden olmak iin
Krtler'i, kendi himayeleri altnda bamsz bir Krdistan kurma
planna katlmak zere kkrttlar. leri srdkleri tez, imparatorluun
nasl olsa dalmaya mahkum olduudur. Bu amalarn
gerekletirmek iin byk paralar harcadlar, her trl casuslua
bavurdular. Bunun iin Noel adl bir ngiliz subay Diyarbakr'da
uzun sre aba harcad ve faaliyetlerinde her trl sahtekrlk ve
aldatmaya bavurdu.
Fakat bizim Krt vatandalarmz, hazrlanan komplonun farkna
vararak, onur ve vicdanlarn parayla satan dier bir grup haini blgeden
kovdular. (...)
"Ankara halk 1922 Nevruz'unu byk bir huzur iinde geirdi. Okullar,
Genelkurmay binas nnde gsteriler yaptlar. Resim 22 Mart 1922'de
ekilmitir."
179
Tansel, Selhattin, a.g.e., s.103, Resim No: 55.
114
Saf Krt vatandalarmz, isyana (ayaklanmaya) tevik ettiler.
Bu alaka plann amac vard: Krtler'in kar duygularn
canlandrma, milli kuvvetleri yok etme ve ayn lkenin evlatlar
arasnda bir mcadele ve kan dkmeye neden olmak. (...)
Bu entrikalarn tmyle dnda kalan yerel halk, ok gemeden
bunlarn gerek niyetlerini anlad ve sulular tutuklamak zereyken,
onlar katlar."
180
BAZI KRT A RETLER : " KRD STAN SORUNU Y OKTUR! " iki
yl sonra, 17 Mart 1921'de, baz Krt airetlerinin TBMM Bakan
Mustafa Kemal'e gnderdikleri telyazsnda, gerei onlarn da
grdne ve "i gal ci Bat ' dan mer hamet di l enmeyecekl eri ni " dile
getirdiine tank oluyoruz. ,
TBMM Bakan Mustafa Kemal, genel kurulda bu telyazsn
(telgraf) okuyor:
Reis (Mustafa Kemal Paa) - "Son gnlerdeki olaylar nedeniyle Krt
kardelerimizden gelen birok telyazs vardr. Kendilerinin byle bir
giriimi olmadna ve Krdistan sorunu olmadna ilikindir. Bir
tanesini okuyalm:
Ankara'da Byk Millet Meclisi Yce Bakanl'na
Krtler kk lokmann ok kolay yutulacan zamanndan ok
nce anlamlardr. Trk birliinden ayrlma dncesinde olanlar
Krtler kendi milletlerinden saymaz. Krtler'in kaderi Trk'n
kaderiyle etir. Biz Krtler, Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti'nden
baka kurtarc beklemediimiz gibi, tilaf Devletlerinden (Fransa,
ngiltere, talya'dan) merhamet dilenmeye tenezzl etmiyoruz.
Misak- Milli iinde bar salamak iin btn varlmzla
Hkmetimize yardm edeceimizi, Trkiye Byk Millet Meclisi
Hkmeti dahilinde Krtln ayr bir unsur olarak
deerlendirilmesini hibir zaman iitmek istemediimizi bilgilerinize
sunar, baarlar diler ve en derin sayglarmz sunarz.
zoli Aireti Reisi Alulu Aireti Reisi
Hac Fiya Sebati Mehmet
Barikn Aireti Reisi Ulemay Ekrattan
Halil Bekir Stk
180
Cevizolu, Hulki, igal ve Direni, a.g.e., s.304; istiklal Harbi Gazetesi, 25-
27 Eyll 1919, 6.1.
115
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Bkler Airet Reisi Ulemay Ekrattan
Hseyin Rt
Ulemay Ekrattan Eraf Ekrattan
Halil Mehmet
Zeyve Airet Reisi Deykn Airet Reisi
Halil Hseyin
Ulemay Ekrattan Eraftan Bulutlu
Hafz Mehmet brahim
Eraf Ekrattan Eraftan
Zebunlu Halil Sadk"
m
Ordinarys Profesr Dr. Hikmet Bayur da, Belleten Dergisi'nin 662
ve sonraki saylarnda bu muhtray yaynlad. Ona gre de Mustafa
Kemal'in Harbord'a sylediklerinin zeti uydu
1 8 2
:
ULLANDI LAR. . "Biz mtarekeyi Wilson prensiplerine gvenerek
yaptk ve adil bir bar bekledik. Mttefiklerse zul ml er i ni art rd l ar,
stanbul'u i gal et t i l er, lkenin baka yerlerine ul l and l ar. zmir
Yunanistan'a brakld. stanbul Hkmeti itilaf Devletlerinin ellerinde
oyuncak oldu. "
TRK M LLET N SRLET RMEK ST Y ORLAR. . . "stanbul
Hkmeti milli hareketi ve milletin kendi kendisini idarede gsterdii
kabiliyeti kt gzle grd iin Milli Hkmeti t t i hat l k i le
l ekel emek istemektedir. ngilizler de byle dnmekte ve
davranmaktadrlar. Oysaki ttihatlarla hibir mnasebetimiz yoktur.
Boleviklie ise memleketimizde yer yoktur. nk bizde ne
sermayedar ne de milyonlarca ii vardr. ngiltere, Hindistan ve
Msr'daki tecrbelerine dayanarak Trk Ulusunu bir sr durumuna
sokmak istiyor, aydnlar hapse atyor, yurdu paralyor, Krtleri
bizden ayrmak istiyor."
imir, Bill, a.g.e., s.481. Gnmz Trke'sine evirme ve siyah
vurgulamalar bana ait.-HC.
182
Aktaran: Aksin, Aptlahat, a.g.e., s.24-25. Metindeki Trke'ye bal kaldm.
Ancak, paragraf balklar ve vurgulamalar bana ait-HC.
116
ASKER GNDERMEK N KI KI RTI Y ORLAR. . . "Merkezi
Erivan'da olan Ermeni Cumhuriyetine kar dostlua aykr duygular
beslemiyoruz. Oysaki Ermenistan'da Mslmanlar toptan
ldryorlar. Bu olaylar karsnda ngilizler (...) mukabelede
bulunmaya bizi kkrtyorlar. Ancak biz Ermeni tahriklerine tahamml
ederek ngilizlerin kkrtmalarna aldr etmedik. una inanyorduk ki
hakikat er ge renilecektir. Gerekteyse ngilizlerin bizi Ermenilere
saldrmaya kkrtmakla kendi askerlerinin buralara gnderilmesine
uygun bir durum yaratmak istediklerini sezmekteyiz. (...)
Ermenistan'daki Mslman halkn yardmna gitmekten ve
Azerbaycanllarla ibirlii yapmaktan sakndk."
B Z CANSI Z VE KANSI Z SANI Y ORLAR. . . "Bizi cansz ve kansz
bir lke sanyorlar ve byle bir lkeye ne layk grlrse bize de onu
uygulamaya alyorlar. Hakkmzdaki kararlarn gecikmesi ve
Amerikan Kongresi'nin kararna braklm olmas umut vericidir.
Amerika'nn on drt prensibidir ki savaa son verdirmitir. Amerika'nn
kararlarna gvenimiz vardr."
Y Z Y I LDI R AVRUPA ENTR KASI VAR... "Biz bi n y l l k gemi i
olan, kabiliyet ve kudretini Avrupa, Asya ve Afrika'da gstermi bir
milletiz. Son yz yl iinde Avrupa devletlerinin ent ri ka ve
mdahal el er i , kapitlasyonlar, hkmet i n aczi bizi bugnk halimize
drmtr. Eer yurdumuz yabanc entrikasndan kurtulur ve ilerini
ulusal isteklere sayg gsteren bir hkmete brakabilirse btn dnya
iin memnunluk kayna olan bir duruma gelir."
BUGN DE UY GULANAN TUZAKLAR. . . Mustafa Kemal'in
1919'daki tespitleri gnmze de k tutuyor. Bugn Amerika ve
Avrupa lkeleri karsnda iine dtmz acizlik ve trl entrikalar
iin gemie ve ulu ndere bakmamz gerekiyor. (Bunlar "gal ve
Direni" kitabmda ok ayrntl olarak belgelemitim.)
Mustafa Kemal'in yukardaki szlerinden kan sonucu bir kez daha
vurgulayalm:
- ngi l t ere, Tr k Ul usunu koyun sr sne evi ri p, beyi nsi z
dur uma get i r mek i st i yor. "Demokrasinin beii" olarak geiniyor ama,
stanbul'da aydnlar hapse atyor, Krtler'i bizden ayrmak istiyor.
Bunlar, daha nce Hindistan ve Msr'da da yapmt. Oralardaki
uygulamalarn burada tekrarlyor.
- ngiltere, Ermenilerin yapt Mslman katliamlarna kar bi zi
k k rt arak oraya mdahal e et memi zi i st i yor ama asl nda bu
bahane i le i gal askeri gnder mek i i n t uzak kuruyor. (Tpk,
117
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
gnmzde ABD ve ngiltere'nin Ortadou'da yapt gibi!...Yani, "bana
mdahal e ger ekesi yarat" forml!..)
- Avr upa yzy l d r ent ri ka ve mdahal e pei ndedi r. (Gnmze
gelirsek, ikiyz yldr bu entrikalar sryor, demek gerekir!..)
MUSTAFA KEMAL: " AY RI B R SI NI R Z LEMEZ! . . " Gazi Mustafa
Kemal Paa, Ocak 1923'te stanbul gazetecileri i l e
1 8 3
sylei yaparken
de, Ahmet Emin'in sorusu zerine, "Krtlk meselesr zerine unlar
sylyor:
"Krt meselesi; bizim, yani Trklerin menfaatma olarak da
katiyen sz konusu olamaz. nk malumu liniz bizim milli snrmz
dahilinde mevcut Krt unsurlar o surette yerlemitir ki, pek snrl
yerlerde younlua sahiptir. Fakat younluklarn kaybede ede ve Trk
unsurlarnn iine gire gire yle bir snr hasl olmutur ki, Krtlk
namna bir snr izmek istersek Trkl ve Trkiye'yi mahvetmek
lazmdr. (...) imdi Trkiya Byk Millet Meclisi, hem Krtlerin ve hem
de Trklerin salahiyet sahibi vekillerinden meydana gelmitir ve bu iki
unsur btn menfaatlarn ve mukadderatlarn birletirmitir. Yani onlar
bilirler ki, bu mterek bir eydir. Ayr bir snr izmeye kalkmak
doru olamaz."
184
MUSTAFA KEMAL, ABD GENERAL Y LE N N GRT?. .
Bugn, Mustafa Kemal'in Harbord'la grmesi kimi evrelerde
eletiri konusu olmaktadr. Hatta, arya kaanlar Mustafa Kemal'in de
"ABD mandas taraftan" olduunu ileri srebilmektedir. Oysa, bu
konuda O'nun dnceleri net ve kesindir. Hem bu kitapta, hem de ok
daha ayrntl biimde " gal ve Di reni " adl eserimde bu belgelerle
ortaya koydum.
"Ankara Hkmeti sava dneminde uluslararas arenadaki tm
aktrlerden yararlanmaya abalad. Birincisi, Kafkaslar ve Anadolu'da
incelemelerde bulunan Amerikal General Harbord'la Eyll 1919'da bir
183
stanbul Mebusu Adnan Bey, Halide Edip, Vakit Bayazar Ahmet Emin,
Tevhidi Efkr Bayazar Velid, leri Bayazar Suphi Nuri, kdam Yazar Yakup
Kadri, Tann Yazar smail Mtak, Akam Yazar Falih Rfk ve leri Muhabiri
Klnzade Hakk ile sylei. Yer: izmit Kasr, 16/17 Ocak 1923.
184
Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt: 14 (1922-1923), Kaynak Yaynlar, stanbul,
Austos 2004, s. 273. Metnin diline dokunmadm, sadece vurgulamalar bana
ait.-HC.
118
araya gelen Mustafa Kemal, Anadolu hareketinin gelecei zerine
gr alveriinde bulunuyordu. Bu, Heyet-i Temsiliye'nin izledii
politikann ABD ayadr. kincisi, 1921'den balayarak Fransa ve
talya'yla grmeler balad. Bu sayede gney cephesinde ok fazla
atma yaanmad. ncs, Mustafa Kemal 1922'ye dein Berlin'de
Talat Paa, Moskova ve Orta Asya'da Enver ve Cemal Paalarla olan
ilikilerini srdrerek, bu yrelerdeki gelimeleri yakndan izledi."
185
Ancak, Mustafa Kemal tm gelimeleri izlerken kendisini dler
dnyasna(hayal lemine) kaptrmyordu. yle olsayd, Cemal Paa'nn
"Mustafa Kemal'le Iran Azerbaycan'na girelim, oralardaki Mslmanlar
da yanmza katarak Hindistan'a yryelim" tekl i fi ne
186
scak bakard.
Yunus Nadi'nin, ABD Bakan VVilson'a yazd ve bugn iin ok
anlalamaz grnen mektubu da belki byle deerlendirmek
mmkndr.
"TARHN AKIINI DETRECEK BULUMA!".. Mustafa Kemal'in
Harbord'la grmesi de, dnyadaki tm gelimeleri izlerken, dnyay
yanmza alma amacn tayordu. imdi vereceim iki nemli rnek de
bu dnceyi desteklemektedir.
Amerikan Kuvvetleri Bakomutan General Pershing'e tannm fiil
yetkilerle donatlm General James C. Harbord'un Sivas'a gelii, Kl
Ali'yi ise artmt. Ona gre "Sivas Ml akat " olarak tarihe geen bu
grme "tarihin akn deitirecek" nitelikte idi. Kl Ali bu grn
yle aklyor:
"Bir gn gelir de, Ulusal Kurtulu Mcadelesi'nin ilk gnleri hislerden
arnm ve gerek deeriyle yazlrsa, bu buluma, Trkiye
Cumhuriyeti'ne imkn veren temel olaylardan biri olarak yerini
koruyacaktr."'
187
"Atatrk'n srda" Kl Ali, Amerikan generali ile Mustafa Kemal'in
bulumasyla ilgili u arpc aklamalarda bulunuyor:
"Denilebilir ki, yzy l m zda hi bi r gi zl i konuma, 22-24 Eyll 1919
gn ve gecelerinde devam eden Si vas Ml akat kadar, ol ayl ar n
ak n dei t i rmemi t i r!
... Gzlerimiz yollarda Amerikan generalini heyecanla beklemitik.
nk her an vazgeebilir, Sivas'a uramaz, yoluna devam ederdi. Bu
185
Tellal, Erel, "Sovyetlerle likiler", Trk D Politikas (Kurtulu Sava'ndan
Bugne Olgular, Belgeler,Yorumlar), a.g.e., s. 156.
186
Aksin, Aptlahat, a.g.e., s.17.
187
Kl Ali'nin anlatm. (Baknz: Turgut, Hulusi, a.g.e., s.69.)
119
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
yol, Amerika-ngiltere-Fransa'nn kurulmasn kararlatrdklar ve
snrlarnn iinde bugn yedi ile sabilmi aziz topraklarmzn da
bulunaca Byk Ermenistan'la noktalanyordu.
... Dnya Sava'nda bizim de kendilerine kar dvtmz tilaf
Devletlerinin (ngiltere-Fransa-Rusya-talya ve daha sonra Amerika)
kesin zaferinin asl sahibi, savaa son olarak katlan Amerika'yd.
... Y eni Er meni st an Devl et i ' ni n kurul mas karar , Amer i kan
Senat osu' nun onay ndan gemi t i .
... Harbord'un grevi, yeni Ermeni Devleti'nin kurulaca yerleri
grmek ve raporunu Kongre'ye sunmakt. Tehlike gerekten bykt.
... stanbul'da Trk milliyetileri harekete gemiler, Harbord'la
temas kurmular (...) uzun uralardan sonra Harbord'un Sivas'a
uramas salanmt.
... tiraf edeyim ki; Amerikal generalin Sivas'a gelecei renildikten
sonra, Paa'nn bu ziyarete verdii farkl nemi ve yapt hazrlklar
bizler yadrgamtk.
... Reit Paa'y, hkmeti temsil eden kii olarak generale bizzat
Mustafa Kemal takdim etti. Bylelikle, Sivas'ta, kendisinin banda
olduu hareketin, lkeyi ve milleti temsil ettiini anlatmak istiyordu.
... Haksz iftiralarn ve olumsuz propagandalarn etkilerini Yeni
Dnya (=Amerika) insanlarnn kafasndan silmek zorundaydk.
Paa'nn, Harbord'un geliine neden bu kadar hassasiyet gsterdiini,
zaferden sonra, Amerika'nn yine bir asker olan ilk Bykelisi General
Sherrill'i kabul ettii gnn ertesinde kendisinden dinledim. Amerikan
Bykelisi'ne Trk Ulusal Mcadelesi'ni btn evreleriyle anlatm olan
Paa, soruma u yant vermiti:
'Amerika, sahip olduu olanaklarla bir dnya devleti... Temsil ettii
zgr dnce felsefesiyle de bize yakn... Trkler'i ve Trkiye
Cumhuriyeti'ni olduu gibi tanrsa aramzda gerek bir dostluk kurulur
ve bu dostluk iki taraf iin olduu kadar, dnya iin de hayrl olur. O
gnlerde General Harbord'a gerekleri anlatmay baaramasaydk,
zm g oldubittilerle karlaabilirdik.'
166
"
Mustafa Kemal, "Bu yabanc l ar a her hareket i ni zl e, l keni n sahi bi
ol duunuzu hi sset t i receksi ni z. As l gr evi ni z budur..."
dncesindeydi.
189
Kl Ali; Amerikal general ile Erzurum'a gidileri, Kzm Karabekir'in byk
karlama trenini, heyetler aras grmeleri, Ermeniler'in yapt katliamlar
Amerikal generale gstermeyi uzun uzun anlatyor.-HC.
189
Kl Ali'nin anlatm. (Baknz: Turgut, Hulusi, a.g.e., s.76.)
120
Mustafa Kemal'in dncesinin doruluunu, Harbord'la gren
gazeteci Sreyya Sami Bey'in (Berkem) notlarnda da gryoruz.
"Birinci Dnya Sava sralarnda, devletler, haber alma ve
propaganda ilerine ok nem vermilerdi, zellikle ingilizler sava i le
kazan l amayan pr opaganda i le kazanmak yolunda birok baarlar
gstermilerdi. Sistematik biimde yaplan propagandalara gre
Almanlar, Trkler, Bulgarlar dnyann en vahi, en barbar insanlaryd!
ok hakl olarak yaptmz Ermeni Tehcirini(gn) ele alarak
aleyhimizde yazmadk yaz, hakkmzda etmedik iftira brakmadlar.
in iyzn bilmeyen bir insann, o yaynlar okuyup da Trk'e
dman olmamasna olanak yoktu. Ermeni meselesi zellikle
Amerika'da ok dallanm, ok budaklanmt. Her eye abucak
inanmak eiliminde olan Amerikallar gznde, Ermeni tehcirinden
dolay, fena halde lekelenmi bulunuyorduk!.
Heyet, Amerikal General Harbord'un bakanlnda oluturuldu.
Amerika bandral 'Washington' vapuru bu heyetin emrine verilmiti.
Beikta aklarnda demir atm ve birka saat sonra da Karadeniz'e
hareket edecek olan Washington vapurunda, General Harbord'la
karlamak, onun dncelerini renmek, hatta mmknse biraz
kendisini aydnlatmak bir Trk gazetecisi iin o sralarda ok nemli bir
konu idi.
Beikta'tan sandala atlayarak doruca vapura gittim. Heyetin basn
sorumlusu Binba Clarck'a bavurarak Generalden bir rportaj istedim.
15 Dakika sonra General Harbord ile gverte zerinde kar karya
bulunuyorduk.
Gener al , Amer i ka gazet el er i ni n al eyhi mi zdeki mt hi
pr opagandal ar yl a f ena hal de zehi r l enmi t i . Aka dedi ki:
- Kabahat l eri ni z af f ol unur eyl er dei l di r. Masum bi r hal k
ol uuyl a ocuuyl a k l t an gei rmek. . . Buna vi cdan n z nas l
t ahamml et t i ?
121
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
1
Harbord daha sonra Erzincan'a da gitti. Ziyaret edecei Erzincan Adliyesi nndeki
pankartta Franszca olarak "Yaasn Wilson Prensiplerinin 12. Maddesi" yazyor. 24
Eyll 1919.
190
Glerek dedim ki:
- General, kendimizi savunmak iin size hibir ey syleyecek
deilim. nk syleyeceim her eyi, savunma amacyla sylenmi
basma kalp cmleler olarak alglayacanzdan eminim. Olaylar
yerinde incelemeye gidiyorsunuz. Gerein ortaya kmas iin bu,
yeterlidir. Yalnz propagandalara aldanmaynz. ncelemenizi ok
tarafsz kaynaklara dayanarak yapnz. Bir de, bu tehcir iine neden
mecbur kaldmz derinletirip, bunun nedenlerini aratrnz. Dnte
sizi yine rahatsz ederim.
Bir sre sonra General Harbord heyeti dnd. Washington
vapurunun gvertesinde General Harbord bu kez beni gler yzle, be
on admlk mesafeden:
- Hakk n var m gen Trk, szl er i mi geri al d m!
Cmlesiyle karlad. Oturup uzun uzadya konutuk. Amerikal
General eski dncelerini tmyle deitirmiti:
Dr. ar Erhan tarafndan ABD National Archives'ten ekilmi. Baknz:
Trk D Politikas, a.g.e., s.99.
122
- Baka t r l hareket edi l emezdi . Hi bi r ul us baka t r l
yapamazd . Hakket mi l er!
Diyordu.
Dnte, General raporunu Bar Konferans'na vermi. Doal
olarak lehimizde olarak. Fakat bu r apor un ne ol duunu i i t en, gr en
kmad ! Her l ehi mi zdeki ol ay gi bi bu da gal i ba has r al t
edi l mi t i ! "
1 9 1
Harbord Askeri Heyeti stanbul'a geldiinde Padiah Vahidettin de
dahil olmak zere ok farkl kesimlerle grmeler yapmt. Onuruna
Robert Kolej'de verilen yemekte bulunan, Wilson Prensipleri Cemiyeti
yelerinden Ragb Nureddin Bey'in verdii bilgiler de, yukardaki
aklamalar destekliyor:
"Zannediyorum ki, Amerikan generali, her eyden nce ngilizce'yi
bu kadar gzel konuan Trk aydnlarn karsnda grnce hayret etti.
Giysilerimizi, grg kurallar alkanlmz, hareketlerimizi de
kendisinin olduu kadar, yanndaki kalabalk heyet yelerinin de,
gizleme gereksinimi duymadklar aknlk iinde izlediklerini hatrlarm.
Heyet yesi, ksa zaman sonra, Rum, Ermeni, Musev gibi aznlk
mensubu davetlileri braktlar, bizimle ilgilenmeye baladlar. renmek
istedikleri her eyi mutlak rahatlk iinde sorabileceklerini kendilerine
garanti ettik. yle sorularla karlatk ki, glmek, daha ok alamak
gerekirdi: Kendi mi zi mi l l et ve devl et ol arak hi t an t amad m z , bi zi
r enmel er i ni t esci l l i dmanl ar m za b rakt m z o gn kadar
hibir olay bu kadar canl ve ibretli olarak ortaya koyamazd. Onlar
bizden dinledikleri, bizler de onlara bizler iin anlatlm olanlarn
aknl iinde idik."
192
Yaklak yz yl sonra iinde bulunduumuz durumun yeni
olmadn grmek, ne kadar ac deil mi?..
Ragb Nureddin Bey devam ediyor:
"Amerikan heyetinin Anadolu iinden mi geecei, yoksa deniz yolu
ile Batum'a karak, oradan Rus topraklar iinde kurulmu
Ermenistan'n merkezi Erivan'a m gideceini henz bilmiyorduk. Bizim
btn amacmz, heyetin Anadolu'nun iinden gemesi idi. O gnlerde
191
Sreyya Sami Berkem'den (Unutulmu Gnler, Hilmi Kitap Evi, istanbul,
1960, s.74) nakleden Atilla Oral. Baknz: Oral, a.g.e., s.45. Bugnk dile ben
evirdim.-HC.
Kutay, Cemal,a.g.e., s.37. Trkeletirme, vurgulama ve siyahlamalar bana
ait.-HC.
123
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Sivas Kongresi'nin toplanaca haberleri geliyordu. Anadolu'da
balayan kurtulu hareketinin lideriyle Amerikan generallerinin
karlamasn gnlden istiyorduk. Get i kl eri yer l er de
kar l aacakl ar manzaral ar, gr ecekl er i i nsanl ar, yak n gemi t e
yaananl ar, onl ara di nl edi kl eri ve t el ki n edi l di kl er i nden ok f arkl
gerekl eri r et mi ol acakt .
Hi ekinmeden, zellikle Harbord'un kendisine dncelerimizi
syledik. Ayn zamanda, heyet i n i i nde bi r de Ermeni bul unduunu,
i ki Rum as l l n n adl ar n dei t i rerek kat l d n i bret l e grdk.
Bunun zerine, heyete gerekleri aklayacak say ve nitelikte Trkler'in
de alnmasnn art olduunu syledik."
MUSTAFA KEMAL, MTH B R ST HBARATI ! . . Atatrk'n mill
mcadele dnemindeki iliki, bilgi alma, deerlendirme, uygulama ve
ataklna (refleksine) baktmz zaman, "iyi bi r i st i hbarat da
bul unmas ger eken zel l i kl ere" sahip olduunu gryoruz. Bu konuda
zel bir aratrma yapmak gerekir. Ancak, hem "gal ve Direni"
kitabm hem de elinizdeki bu eseri yazarken, ve de anakkale'deki
faaliyetlerini incelerken okuduum yzlerce kaynaktan, yukardaki
sonucu karyorum. Mustafa Kemal, ok stn dier zelliklerinin yan
sra, ok yetenekli bir istihbarat olarak da mill mcadeleyi
gerekletirmi, devleti ynetmitir.
Bugn dnya zerinde bunun benzer rneklerine tank oluyoruz.
Hibiri Mustafa Kemal deil ama, geldikleri alan itibariyle, istihbarat
kkenli eski ABD Bakanlarn ve Rusya Federasyonu Bakan
Viladimir Putin'i gryoruz.
Mustafa Kemal Atatrk'n Amerikan Generali Harbord ve benzeri
kiilerle grmesi konusunda Doan Avcolu da, nemli
deerlendirmeler yapyor:
"Eer ngilizler Atatrk'n Mtareke'nin daha ilk gnlerinde
ngiltere'ye kar koymay, hatt Sadrazam zzet Paa'ya skenderun'da
ngilizlere ate amay nerdiini bilselerdi, onu Rum ve Ermeni
etelere kar direnen Trk milli glerini ezmek zere Ordu Mfettii
olarak Anadolu'ya gnderilmesine kesinlikle izin vermezlerdi.
ttihatlara ve Almanya'ya kar diye bilinen Atatrk'n Anadolu'ya
yollanna, ngilizler, Vahdettin ve Damat Ferit de ona gvendikleri iin
kar kmazlar. (...)
Mt ar eke gnl er i nde her ol ana ar at r an Mustafa Kemal,
ngilizlere yakn grnmeye nem vermitir. nl casus Rahi p Frew
124
ile ahbapl k et mi , ngi l i z yet ki l i l eri yl e t emas kurmaya al m t r.
Pera Palas'ta Daily Mail muhabiri Ward Price'tan kendisini ingiliz
yetkilileriyle konuturmasn istemitir."
193
ingiliz gizli belgelerinde de bu bilgiye rastlyoruz. Lord Curzon, Sir G.
Buchanon ve Amiral Robeck'e gnderdii yazda, "...Hkmetimiz baz
evrelerin araclyla Mustafa Kemal'le grmeler yapmaktadr.
Mustafa Kemal tarafndan gnderilen Suphi Bey'e u artlar ileri
srdk..."
194
diyor. Mustafa Kemal ve Kuvayi Milliyeciler, bu isteklerin bir
tekini bile kabul etmediler. ngilizlerin dier belgelerinde bu bilgilere de
yer veriliyor.
Doan Avcolu, "Atatrk, belli bir amala, gazetelere (1918'deki
Minber Gazetesi'ni kastediyor-HC) ngilizleri ven demeler verir" diyor
ve aktaryor: "Damat Ferit, Ba tercman Ryan'a, Mustafa Kemal'le
yemek yediini, ball hususunda ondan yeterli teminat aldn, onu
bal bir subay ve centilmen saydn belirtir. Bylece Samsun yolu
alr."
195
Ferit byle dnyordu ama onun bu tespiti doru deildi.
nk, Mustafa Kemal Damat Ferit hakknda farkl dnyordu: ".. ne
yazk ki stanbul'da, 300 milyon Mslman'n bugn byk umutla
bakt hilafet makamnda vatan, millet dman bir hkmet iktidar
koltuunda oturuyor. Damat Ferit Paa gibi cahil, a gzl, bencil, bir
hanedan mensubu ahs, yce saltanata ne yazk ki leke olan bir millet
haini, sabit fikirleri ve hayvani inadyla(hayvanca direnii ile) vatan ve
milleti, milletsiz saltanat olamayaca iin, bu arada saltanat makamn
da kesinlikle bir uuruma srklyor."
196
Bu Damat Ferit'in szde
ynettii hkmet hakknda ise, Nutuk'ta "Damat Ferit Paa
bakanlndaki hkmet ciz, haysiyetsiz ve korkak. Yalnz padiahn
iradesine boyun emekte ve onunla birlikte kendilerini koruyabilecekleri
Avcolu, Doan, a.g.e., s.121.
194
Ulubelen, Erol, a.g.e., s.256.
195
Avcolu, Doan, a.g.e., s.122.
196
Atatrk zel Arivinden Semeler, Hazrlayan: T.C. Genelkurmay Askeri
Tarih ve Stratejik Ett Bakanl, Kltr Bakanl Yaynlar No: 408, Ankara,
1981, s.72, (ATAE Bakanl: Atatrk Arivi, Klasr: 8, Dosya: 1335/18,
Fihrist: 1, 1-1:3); Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4 (1919), Kaynak Yaynlar,
stanbul, Kasm 2000, s.61. (Her iki eserde kk eviri farkllklar vard.
Bugnk dile uygun biimde -anlamna hi dokunmadan- ikisinden de alnt
yaptm.-HC.)
125
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
herhangi bir duruma raz"
197
diyordu. Grmenin yapld Sadrazamn
Nianta'ndaki evinde, yanlarnda Genelkurmay Bakan Cevat
(obanl) Paa da vard. Ama, "Samsun'a ne pahasna olursa olsun
gidebilmek iin" hkmetin elinden belge ve yetki almakt..
Gazeteci Clair Price, Mustafa Kemal iin, "Biz onun hem
Mttefiklerin, hem de Osmanl Hkmeti'nin temsilcisi olup, daha sonra
Erzurum Valilii yapmak zere dnldn biliyoruz" der. 5 Mart
1920'de Llyod George, Mustafa Kemal'den "Erzurum Valisi" diye sz
eder.
198
Must af a Kemal , kendi l eri ni ok kurnaz gr en t m i gal ci l er ve
onl ar n t emsi l ci l eri ni de yksek zeks yl a at l at m t r. ngilizler de,
ancak Mustafa Kemal harekete geince uyanabilmilerdir!.. ngilizler
uyanana kadar, istihbarat raporlarnda Mustafa Kemal'den "Erzurum
Valisi" diye sz ederler!..
Bu durumu Doan Avcolu da, u szlerle dile getiriyor: "Kurtulu
Sava'nda Mustafa Kemal, ngilizlerle eitli yollardan, eitli
zamanlarda temas aramtr. Fakat en g gnlerde dahi Mill Misak'tan
dn vermeyi reddetmitir. Ust a bi r t akt i syen ol an Must af a Kemal ,
Gener al Harbord' a, Amer i kan mandas ndan yanaym i zl eni mi
ver mi , Rusl arl a Bol evi kl i k edebi yat yapm t r "
1
"
BOLEV KLER DE AI Y OR! . . Doan Avcolu'nun szn ettii
"Mustafa Kemal'in Ruslar'la Bolevik edebiyat yapmas" konusunun
tan da vardr. Y zy l n dhi si , her yan kurt kapanl ar yl a evri l i
i ken bundan ust al kl a s yr l mas n bi l mi t i r.
Osmanl dneminde ttihat ve Terakki Cemiyeti yesi, mill
mcadelede Kuvayi Milliye mensubu, Cumhuriyet dneminde de
Cumhuriyet Halk Frkas yesi olan Emin Bey (Sazak), Boleviklik
akmn Mustafa Kemal'le gryor.
Emin (Sazak) Bey'in ifadesine gre, Mustafa Kemal "kendisinin
aldatldn, frsat bulunca bu cereyanlar hep sndreceini" sylyor;
"Si yaset ger ei , Bol evi kl er' l e ayn saf t a gr nmek gerekt i i ni "
anlatyor. Paa, yle devam ediyor:
"Bir de baktm ki, benim ifre ktibini bile, yemin ettirerek Bolevik
yapmlar. Darya da 'Paa byle istiyor' diye propaganda yapmlar.
197
Nutuk(Kemal Atatrk) (1919-1927), Bugnk Dille Yayna Hazrlayan: Prof.
Dr. Zeynep Korkmaz, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Atatrk
Aratrma Merkezi Yayn, Ankara, 2000, s.1.
198
Avcolu, Doan, a.g.e., s.122.
199
Avcolu, Doan, a.g.e., s.122.
126
Tabii, ii orada durdurdum. in asl udur; herkes bir klah kapmak
istiyor. Bolevikler kendilerine hakim deiller ve bir idare
kuramamlardr. Fakat iin gerei, bsbtn aleyhtarlk yapmamak
lazm.
Eskiehir'de erif Manatof'u (Bu adam bir beyanname yazd;
'Mustafa Kemal Paa'nn ordusunun aleyhinde Boleviklik ilan edelim'
diyordu) hapsettirdim ve bu i iin Eskiehir'e gidip geldim.
Ben de pek ok tehdit mektuplar almaktaym. Bunlarn bir deeri
yoktur. Bir ay sabr lazm..."
200
Emin (Sazak) Bey'in Hatralar'ndan nemli eyler reniyoruz.
rnein, M u s t a f a K e m a l ' i n t e h d i t e d i l d i i n i ,
Boleviklerin onun ok yaknndakilere kadar etki etmeye altn ve
en nemlisi Must af a Kemal ' i n ne Bat l , ne Amer i kal ve ne de
Rusl ar' a asl a dn ver medi i ni ; ve ger ekt i i nde de onl ar
t ut ukl at t n ! . .
At at rk, Amer i kanc m yd ?. .
T E Y A L A N I N B E L G E S ! . .
Mustafa Kemal hakknda, kimi evrelerde onu kk drmek iin
ima yollu ya da aka, "Must af a Kemal de Amer i kanc yd " ya da " O
da Amer i kan mandas i st i yordu" denmektedir. Bu szler kesinlikle
yalandr.
nk, bu yalann belgesi vardr ve bugn arivlerde korunmakta,
aratrmaclar kadar dedikoduculara da aktr. steyen gidip grebilir.
Biz burada, bu belgeye yer vererek tarihe k tutalm. imdi bu ok
nemli belgeyi sizlerle paylayorum.
te yalann belgesi:
Amerikan mandasnn youn biimde tartld Sivas
Kongresi'nden nce, 19 Temmuz 1919'da, Mustafa Kemal, Hsrev
(Gerede), Kzm Karabekir, Hseyin Rauf (Orbay) ve 3. Ordu
Mfettilii Kurmay Bakan Albay Kzm imzasyla 20. Kolordu
Komutan Ali Faut Paa'ya telyazs gnderilir.
200
Sazak, Emin, Emin Bey'in Defteri (Hatralar), Tolkun Yaynlar, Ankara, Ekim
2007, s.155.
127
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
19.7.1919
20. Kolordu Komutan Ali Fuat Paa Hazretlerine
Not: Bir Subay telgraf yazdracak, alnd
yantn alacaktr.
C. 17.7.1919
1. Sz edilen Amerikan manda ve yardmnn ok dikkatli olarak
yorumlanmas ve ulusal amacmzla karlatrlmas ok nemlidir.
stanbul'daki alma grubunun amac, ulusun birlii, lkenin
btnl, bamszlk ve egemenliinin salanmas olarak
belirlenip, aklandna gre, Amerika mandasnn kabul durumunda
bu amalar elde edilmi olacak mdr?
Bamszlk ve egemenlie hibir nedenle zarar vermemek
kouluyla, Amerikallar'm ekonomik ve teknik yardmlarna taraftar
olmann bir zarar olmayabilir.
Bunun iin ok pahal olan bu duyarl noktann, her eyden nce
ilikide bulunulduu aklanan ilgili ve yetkili kiilerle bir kez daha
ayrntl biimde grlerek, salama alnmas ve genel durumun
belirlenmesi gereklidir.
Bu yapldktan sonra Dou illeri kongresinde ve ondan sonra Sivas
kongresinde tartma konusu yaplmak zere, zaman yitirmeksizin
bildirilmesini rica ederim.
2. Ulusal istee bal ve uygun olmayan kararlar, hibir zaman
ulusun gznde bir kazan saylmayacandan; vatan ve ulusal
kararnzda, ulusun vicdanna anlatmak olan grevimizi iyi bir biimde
yapmak iin, ulusal istein olumasn ve ilgisini beklemeden hibir
konuda yetkili grnmemiz doru deildir.
Bu nedenledir ki, yabanclarla temas ve ilikimizi, kongre
kararlarna dayandrarak, ulus adna yapmay tercih etmekteyiz.
"ifre: vedi
Kiiye zel
Say: 152
128
Tanrya kr, yurdumuzdaki mill akmn ok gelime ve
biimlenmesi ve g kazanmas, bizleri her zaman bu noktaya ekiyor
ve davet ediyor..
3. uras da gz nnde tutmaldr ki, yurt ve ulusun alnyazs
zerinde Amerika ya da herhangi bir devletle anlamaya yetkili
olabilecek bir hkmet, ancak ulusal egemenlik temelini
benimseyen ve ulusal danma kurulunun varln kabul ederek,
ona dayanmay destekleyen bir hkmettir.
u durumda merkez hkmeti oluturacak kiilerin, kesinlikle bu
niteliklerde olmas gerekir. Bizce olduu gibi, oradaki almalarnz da
bu noktann salanmasna ynelmelidir.
4. Yaknda kongrelerde alnan kararlar reneceksiniz.
Gzlerinizden perim.
Hsrev Kzm Karabekir Hseyin Rauf
mza mza imza
Mustafa Kemal
mza
3. Ordu Mfettilii Kurmay Bakan
Albay Kzm
mza"
20
'
Sivas Kongresi'nden ok nce Amasya'da, "Ul usun ba ms zl n ,
yi ne ul usun azi m ve karr kurt aracakt r" diyen; Erzurum'da, "Manda
ve hi maye kabul edi l emez" karar alan Mustafa Kemal, Sivas'ta da,
" Parol am z t ekt i r ve dei mez: Y a i st i kl l ya lm!.." demiti!..
Mustafa Kemal, bu dncelerinden yaam boyunca vazgemedi.
Eylem adam olarak her eyleminde; dnce adam olarak her
201
ATAE (Askeri Tarih ve Stratejik Ett) Bakanl: Atatrk Arivi, Klasr: 17,
Dosya: 1335/38-1 A, Fihrist: 4-1:4. Ayrca Baknz: Atatrk zel Arivinden
Semeler, a.g.e., s.102-106. (Bugnk Trke'si ve siyah vurgulamalar bana
ait. Ne yazk ki, bu ok nemli tarihi belgeyi o tarihte evirenler, gereken zeni
gstermemiler.-HC.)
129
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
dncesinde ve a(ev7ef adam olarak da att her admnda bunu
gsterdi. Nitekim, 1922 ylnda, "800 Amerikan gazetesi adna"
kendisiyle gren Amerikan UP (United Press) haber ajansna verdii
demete de vurgulad:
"Amerika, Avrupa ve btn medeniyet cihan bilmelidir
ki, Trkiya
202
halk her medeni ve kabiliyetli millet gibi kaytsz
artsz hr ve bamsz yaamaya fraf/yen(=kesinlikle) karar
vermitir. Bu meru karar ihlale ynelik her kuvvet
Trkiya'nn ebedi dman kalr"
203
ABD' DEN " AHLAKSI Z TEKL F! . . ":
" PARA ST Y ORSANI Z, GALE RAZI OLACAKSI NI Z. . "
Aadaki satrlar, ABD'nin "dnya jandarmaln" niin stlendiini
gsteren belgeler.. Dn olduu gibi bugn de, dnyann drt bir yanna
asker gnderen ABD, halkn deil sper zengin bir aznln bekiliini
yapyor. ABD' yi kur an ve bugne kadar da ynet en "tccarlarn"
(ve sanayi ci l eri n) paras n kor umak; "sermaye bekilii" yapmak
ABD Or dusu' nun t emel grevi . . Bunun iin ABD'nin igal etmeyecei,
smrgeletirmeyecei, frsat bulup da deerlendirmeyecei hibir ey,
lke yok..
General Harbord heyetiyle birlikte Erzurum'a gitmeyi kabul etmiti.
Bylece, Trkler'in, "Amerikallar, Ermenilerin Trkler'e yapt
mezalimi yol boyunca grsn" dncesi gerekleecekti.
ABD generali Erzurum'da 15. Kolordu Komutan Kzm Karabekir ile
grt. Harbord'un bu grmede syledikleri, ABD'nin 21. yzyldaki
istedikleriyle baknz ne kadar rtyor: " Trki ye' de Amer i kan askeri
konul ans n! . . "
Niin?
unun iin: Tr ki ye' ni n yabanc ser mayeye i ht i yac var. Y abanc
ser maye i se gvence i ster. ABD askeri yabanc ser mayeye beki l i k
Yanllk yok, byle sylyor-HC.
203
Mustafa Kemal'in 22 Ekim 1922'de United Press Muhabiri Edvvard
King'le Telgraf Mlakat, Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt: 14, a.g.e., 8.31. Bu
rportaj birok yerde yaynland. rnein Hkimiyeti Milliye'de (24 Ekim
1922'de), kdam'da (2 Kasm 1922'de), Ak Sz'de (25 Ekim 1922'de).
(Vurgulamalar bana ait.-HC.)
130
yapar! . .
Gryor musunuz dnya apndaki rezaleti?.. Bugn neredeyse
"adalk" maskesi ardna snarak lkemizin igaline gz yuman,
"yeter ki para gelsin" diye dnen pek ok kii de, bu ve benzeri
isteklere hayr demiyor!..
imdi dnelim Amerikan generali ile Trk generali arasndaki resmi
konumaya:
"Harbord: Trkiye'nin ekonomi ve sanayi bakmndan ykselmesi iin
sermayeye ihtiyac vardr. Yabanc sermaye de, emniyet unsurunu arar.
Amerikan sermayesi, memleketinize ancak baz stratejik noktalara
Amerikan askerlerinin getirilmesi art ile girebilir. Buna ne
dersiniz?
Karabekir: Anlalyor ki, sermayenizi halkn yama etmesinden
korkuyorsunuz. (Bu szler Kzm Karabekir'in kendi kitabnda biraz
daha farkl. Aada onlar da vereceim.-HC) Eer sadece
yatracanz sermayeyi gvence altna almak iin asker
gnderecekseniz, rnein yalnzca Erzurum'a 300 bin asker
gndermeniz gerekir. Yoksa gndereceiniz 5-10 bin asker, daha
buraya yaklarken bizim dadalarn (devlet yardm olmadan) gc
onlar silahsz brakmaya yeter. Siz, ne yazk ki Trk milletini
tanmyorsunuz. Haksz ve ahlaksz propagandalarn etkisi
altndasnz. Siz nce bizimle anlanz. Bamszlk ve onurumuzu
huzursuz etmeyecek nitelikte sermaye yatrm yapnz ve onun varln
Trk'n hak duygusuna emanet ediniz. Bu takdirde yalnzca devletimiz
deil, milletimiz de bu yabanc hakkn gnll koruyucusu(muhafz)
olur. una emin olunuz general... Dnya zerinde gvenilecek en
byk deerler arasnda Trk'n sz de vardr. te tarih... Aln
inceleyin..."
204
ABD' Y VERG Y E BALAY AN TEK M LLET TRKLER. . Kadere
bakn ki, 1919'da sermaye getirmek iin "ahlaksz teklif'de bulunan
Amerikallar, yaklak 100 yl nce Osmanl'ya vergi veriyor, padiahn
gnln almak iin de, ne hediye getireceini bilemiyordu.
A . B . D.'nin t a r i h i b o y u n c a v e r g i d e d i i t e k
m i l l e t T r k l e r i d i ! . . stelik bu vergiyi demek iin dorudan
doruya padiah ile muhatap olunamyor, Osmanl idaresindeki Cezayir
D a y 'sna deniyordu!..
204
Kutay, Cemal, a.g.e., s.107. Trke'letirme ve siyah vurgulamalar bana ait.-
HC.
131
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
"Amerikan Hkmeti'nin Cezayir Daysna demek mecburiyetinde
olduu 'vergi', Amerikan gemileriyle Cezayir'e getirilir ve Day'ya teslim
edilirdi. Byle bir 'vergi', 1800 yl yaznda, Captain Bainbridge'in
kumanda ettii 'George Washington' harp gemisiyle Cezayir'e
getirilmiti. Day Mustafa Paa, bu 'vergi'yi teslim aldktan sonra, bu
defa, Osmanl Padiahna sunulmas gereken hediyelerle Cezayir
elilerini ve 200 kadar Trkn stanbul'a gtrlmesi iin Bainbridge'i
zorlamaya balad. Amerikan gemisi Cezayir kalesi toplar altnda
bulunduu iin, Bainbridge aresiz bu teklifi kabul etmek
mecburiyetinde kald.
Amerika: "Ne kadar koysam az!" diyor. Terazinin dier kefesinde Mehmetik var.
1953'deki Akbaba Dergisi'nde evki ankaya'nn izgisi.
205
NATO'ya girmek iin hi iimiz olmad halde Kore'ye asker
gnderdik. Bunun karlnda ABD'den de maddi yardma da hak
kazandk!.. Karikatrde, terazinin bir kefesindeki Trk askerinin deeri
parayla llemiyor. Gnmzde de, ABD'li borsa speklatr George
Soros'un "En deerli ihra malnz, ordunuzdur" szn unutmayalm.
1953'ten bu yana hl akllanmamz deil mi?..-HC. Baknz: elik,
132
'George Washington' gemisi, Cezayir Elisi ve yolcular, Padiaha
sunulacak hediyeleri (Arslan, kaplan ve saire) alarak Istanbula gitmek
zere 19 Ekim 1800 tarihinde denize ald.(...) Bylece, tarihte ilk defa
'Yeni Dnya'ya ait bir gemi Istanbula gemi bulunuyordu (9 Kasm
1800)."
206
Harbord'un temaslar Amerikan gazetelerinde ok geni yer
alyordu. Kazm Karabekir'in, Harbord'u Erzurum'daki
Aziziye tabyalarna gtrmesine de yer veriliyordu.
207
FELKETE RAMEN TRKLER UY UY OR MU?... imdi bu son
blmde anlattm gelimeleri baa saralm ve ayn noktaya bir baka
yoldan gelelim. Olayn kahraman Kzm Karabekir Paa, General
Aydan, "Karikatrlerle Bir Bor Ekonomisinin Tarihi(1874-1954)", Toplumsal
Tarih Dergisi, Say: 120, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf Yayn,
stanbul, Aralk 2003, s. 100.
206
Kurat, Akdes Nimet, Prof. Dr., Trk-Amerikan Mnasebetlerine Ksa Bir
Bak (1800-1959), Yaynevi Yok, Dou Ltd. irketi Matbaas, Ankara, 1959,
s. 10. (Metindeki yazm kurallarna dokunmadm.-HC.)
207
Kutay, Cemal, a.g.e., s.137.
133
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Harbord'u karlay, arlama, Ermeniler'in yapt Trk ve Mslman
krm ile aralarnda geen konumalar " sti kl l Harbi mi z" adl
ki tab nda
208
yle anlatyor:
"25 Eyll'de (1919) leden evvel General Harbord bakanlndaki
Amerika Heyeti Erzurum'a geleceklerdi. Bu heyet geceyi kasabalarda
geirmeyerek darda, akta seyyar karyolalarnda geiriyorlarm,
yanlarnda fotoraf ve sinema makineleri de (kameralar da-HC) varm.
Dn akam Mamahatun'dan gemilerdi. Bir haftadan beri
hazrlklarmz bitmiti. Mkemmel t akl ar, ad rl ar, al l yei l l i
bayrakl ar uzakl ar dan f ar k edi l i yor du. Bt n hal k at l ar abal , yaya
bu geni meydanl a t opl anm ve t opl an yor l ar d . Bi rl i kl er,
okul l ar, i ki bando, mi l l m z kal ar evr eye byk bi r gurur ve sr r
(=sevin) da t yor du. Kolordu tarafndan dzenlenen tren program
Kolordu matbaasnda baslm ve datlmt.
Program:
General Harbord cenaplarnn (=saygdeer)
Bakanlndaki Sayn Amerika Heyeti'nin programdr.
1- stanbul kaps dnda uak hangar civarnda kurulan adrlarda
Kolordu komutan Paa hazretleri tarafndan ay ziyafeti. Bu srada
grbzler(ehit yavrular) tarafndan arklar, idman(=spor) oyunlar ve
mzka,
2- Cirit ve at oyunlar,
3- Futbol,
4- Mill oyunlar ve pehlivan greleri,
5- Dn,
" 6- le yemei Kolordu gazinosunda.
Ben, otomobil ile heyeti Gez (bir baskda 'Kez') kynde karladm.
Birlikte tren yerine geldik. Heyette 3' general olmak zere, 17 kii, 13
de ofr, fotoraf, sinemac(=kameraman) var. Harbord Heyeti'ni bu
grkemli manzarann iyi etkiledii grlyordu. Fotoraflar alnyor,
sinema iliyordu. ehit yavrular tarafndan uygun birka szle buket
verildi. Okullar da ayr ayr bu treni yaptlar. Halk tarafndan etkili
nutuklar sylendi. Btn szler, ' Bural ar n hki mi bi z Trl er' i z;
as r l ar dan beri byl e i di ve sonsuza kadar da byl e ol acakt r. ' (...)
Karabekir, Kzm, stiklal Harbimiz, a.g.e., Trkiye Yaynevi'nde s.289-292,
Emre Yaynlan'nda s.674-679. (Yazm kurallarn aynen aldm. Trkeletirme
ve vurgulamalar bana ait-HC.)
134
adrlara geldik, burada yzlerce hanmn da bulunmasna ok fazla
ardlar. Harbord bana dedi ki:
- nemli bir varlk gryoruz, fakat itiraf edeyim ki Trkiye'de
grdmz bu ilk manzaradr. i nde bul undukl ar f el ket e r amen
Trkl er uyuyor' dncesiyle dolayorduk. Blgenizde grdmz
manzaralar bizi hayrete drd. Mi l l mer kezi ni z ol an Si vas bi l e
uyuyor.
Ben bu szleri hayretle dinledim. nemli bir heyet, kuku yok ki mill
gcmz grerek Amerika adna ve belki de dnya adna bir kararla
sonulanacak bir dnceye sahip olarak dolayordu. Ne gcmz
varsa niin gstermiyorduk? Hi olmazsa bir halk kalabal ve bir halk
feryad... Generale cevap vermi olmak iin dedim ki:
- General hazretleri, bu blgenin bir Ermenistan sorunu karsnda
dvas var. Halkmz, bu dnyada yalnz Amerikallarn verdii szde
durduunu bildii iin Bakannz VVilson'un sz zerine hakkn silahla
savunmaktan vazgemiti. Fakat onun da suya dtn
grdndendir ki, yediden yetmie kadar harekete gelmilerdir. Bu
mi l l et e bask ol ur mu? Si ze bunu gst eri yorl ar. Olasdr ki, arka
blgeler buna gereksinim duymamtr.
DALAR ARASI NDA BY K B R M LL G! . . Harbord eitli
alanlardaki hareketleri grdke hayret ediyordu. Dedi ki:
- S n r zeri nde dal ar ar as nda byl e bi r varl akl m za bi l e
get i rmemi t i k. Bu byk bi r g.
Amerikallar birbirleriyle ngilizce gryorlar, biri dierine grd
daha canl hareketi gstererek, hibir hareketi karmamaya
alyordu. aylar itik, pastalar yedik. Her hareketi kendi sahasnda
grmek iin eitli bekleri dolatk. Lz oyunu, Erzurum oyunu,
pehlivanlar, cirit kendilerini fazlasyla ilgilendiriyordu. Dil bilen subaylar
btn aralarndaki konumalar dinliyordu. Hepsi aknlkla, ' Biz
Trkl er' i Tr ki ye gezi si nde dahi t an yamam z, bu mt hi bi r
gt r, han ml ar bi r yer e kmazm , Amer i kal l ar si nemal ar
gr sn de i nans n' gibi takdir edici konumalar.
Buradan otomobillerle kentin yzyllk Trk antlarn dolatk.
Yakutiye Medresesi, ifte Minareler, i kale ve saat kulesi, Ermenilerin
yakp ykt yerler, canl bir mze gibi korunan iinde yanm insanlar
ile karlkl byk konaklar... Trk Oca ve Ermeni mezalimi (=zulm)
hakknda canl levhalar grld.
Yemei Kolordu gazinosunda yedik. ok gzel sslenen gazinoda
Trk ve Amerika bayraklarnn apraz durularndan memnun oldular.
Amerika'ya geldiimiz taktirde ayn tarzdaki bayraklar altnda ziyafetler
135
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
vaat ediyorlard. Yemekler holanacaklar eylerdi. Piyano, keman,
fltten oluan subay arkadalardan kurulu bir henk(=orkestra) yemek
sresince byk beenilerini kazanyordu. (...)
" zgr l k ve ba ms zl m z
al acak ser maye bi zi m i i n at et i r. "
Kz m Karabeki r
(15. Kolordu Komutan)(Eyll 1919)
ABD GAL N N PARAVANI : S E R M A Y E G E T R M E K ! . .
Yemekten sonra hkmeti (=valilii) ziyarete gittik. Vali Reit Paa'dan
baz bilgiler sorduktan sonra General Harbord yle dedi:
Amer i ka, ser mayesi yl e Tr ki ye' ye yar d m et mek i ster. Bunu iyi
kabul edeceinizi, imdiye kadar grtmz yetkililerinizden ve
halknzdan anladk. Fakat bu ser mayeyi kor umak i i n bi r mi kt ar da
asker get i r mek ister.'
Cevap verdim:
'Sermayenizi getirmekle siz de, Trk milleti de yarar grr. Bu
adan bunun anlam vardr. Fakat asker ne olacak? Bunun size gre
anlam nedir?'
Harbord: 'Sermayenin sonuta her duruma kar korunmas iin
uygun miktarda asker.'
Ser mayeni zi Tr k l er i n yama et mesi nden mi kor kuyor sunuz
yoksa yabanc bi r devl et i n sal d r s ndan m ? Eer Trkler'den
korkuyorsanz, bu byk hakszlk ve bizi hi tanmamaktr. Trk her
zaman sznde durmutur. Ne yazk ki, bize verilen szde duranlar
azdr. Bundan biz imdiye kadar ok ey kaybettik. Bundan baka
Trkler'in yamasn dnyorsanz, getireceiniz kuvvetlerin daha
nce, ellerinden silahlarnn alnacan da dnn. Trk'n tarihine
bakn! Trk'e bask(tahakkm) olmu mudur? Y zy l l ar ca ba ms z
yaam bi r mi l l et e asker l e hki m ol mak mmkn mdr ? Mesel
u bulunduunuz Erzurum'a hkim olabilmeniz iin en az 300 bin sng
gereklidir. Si z ser mayeni n kazanc (kr ) ile asker mi
besl eyeceksi ni z? Bu Trki ye' yi i gal demekt i r ki , buna mi l yonl ar
or dusu gereki r. Ve bunun i i n ok byk kanl ar akar. Siz Trk
szne gvenin, Trkler'in gznde Amerikallar'n insaniyette en ileri
gitmi bir kavim olduunu gsterin. zgr l k ve ba ms zl m z
al acak ser maye bi zi m i i n ateti r. '
Harbord: 'Duygularnz anlyorum. Kesinlikle tasarlanm bir ey
136
ifade etmedim. lkenizin mutluluunu arzu ederim. Amacm,
Amerika'da karlaabileceim sorular hakknda fikir almakt. Amerika
sermayesinin Trkiye'ye destei iin gerektii gibi alacam.'
" Y OK ED C " Y " KURTARI CI " GSTERMEK! . .
Trkiye'ye gelmeden nce ABD generali de, Bakan Wilson gibi
dnyordu. Gelip inceleme yaptktan sonra (Mustafa Kemal'in taktii
tutmutu..) gerekleri grd ve dnceleri deiti. Kendisinden rapor
bekleyenlere verdii rapor, lehimizde idi. Ancak, daha nce de
belirttiim gibi, ABD'li askerlerin deil, balarndaki siyasilerin dedii
oluyordu. Bu yzden, bu rapor dikkate alnmad ve ABD Bakannn
emriyle lkemizi igal eylemleri srd.
Sevr teslimiyet anlamasyla stanbul ve anakkale boazlarmz
idare edecek igal komisyonunda ABD'ye iki oy hakk tannd.
Topraklarmzn paralanmasyla kurulacak Byk Ermenistan'n
snrlarn belirleme yetkisi(=hakemlii) ABD Bakannda idi. Wilson bu
snrlar, yani lkemizden alnacak toprak paralarn 22 Kasm 1920'de
belirlemi olacakt. Bu, " Bykler" olarak da adlandrlan "Yce
lerin, yani Yecler'in de planyd.
Ayn ABD'nin Bakan Wilson, daha 1918'de (8 Ocak), Kongre'de 14
maddelik szde bar plan aklamt!.. O tarihte Birinci Dnya Sava
henz bitmemiti bile. Yllarca ve bugn "Wi l son Prensi pl eri " olarak
adlandrlan ve Trkler'e "ok irin" gsterilen 14 maddelik plan,
Tr ki ye' ni n par al anmas n ngryordu. . . Burada da, "savala
kazanlamayan propagandayla kazanmak" taktii uygulanm, bizi "yok
etmeye" ynelik Wilson Prensipleri "kurtarc" olarak gsterilmiti!..
Wilson Prensipleri'nin 12. maddesi, "self-determinasyon" yani
lkemizdeki farkl gruplarn kendi bamszlklarn ilan etmelerini, kendi
bayraklar altnda f eder asyonl ar a ayr l mas n , anakkale Boaz'nn
uluslararas denetime gemesini ngryordu!.. ABD, Tr ki ye' yi
par al amay ok nceden kaf as na koymut u! . .
Mustafa Kemal ise, dman l kel eri bi rbi ri ne k rd rmak iin ok
ince politikalar planlyor ve uyguluyordu...
TRKLER N N PROPAGANDADA BAARI SI Z?
Peki, savalarda kazanan Trkler, propagandaya gelince niin
137
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
baarszd?.. Niin kaybediyor ve gerekler hep aleyhine dnyordu?..
Bu sorunun yantn, Trkler'in "genet i k yap s n " gstermesi
asndan 1922 ylnda arayalm.
4 Mays 1922 tarihli kdam Gazetesi'nde(No: 9028), Haim Nahid
imzal yazya bakalm:
"(...) Trk'n Avrupa'da, Amerika'da kendi lehine ve hi olmazsa
aleyhindeki yanl sylentileri dzeltmek iin 'propaganda' yapmadna
hayret ederler. Oysa Trk'n anlay buna engeldir.
Trk kendi kalitesinin asaletine o kadar emindir ki, bakalar
hakknda yalanlar dzenlemek deil, bakalarnn yalann ortaya
karmak bile aklndan gemez. nk, bakalaryla megul olduu
yok. O, 'gsterisiz' yaamna uygun biimde 'amac dorultusunda',
tarihte izmi olduu yne doru yryor. (...)
nsan arkadan vurmak isteyen bir nmerdi grdnz m, biliniz ki,
bu Trk deildir; nk Trk merttir. vnme alkanlna dkn ve
adnn etrafnda grlt yaplmas iin kap kap dolaanlar grdnz
m, biliniz ki, onlar Trk deildir, nk Trk vnmeyi bilmez ve
sessizdir."
209
ABD: " ERMEN LER SOY DAN SUSUZ DE LLERD R! . . "
ABD (ve onun kuyruundaki dier Avrupa lkeleri)
210
, Trkiye'yi
blmek iin her trl operasyonu yaparken, Ermeni ve Krtler'i "seviyor
ve taktir ediyor" gibi grnrken, aslnda hi sevmiyor. Bunlar "gizli
raporlarnda" ok net biimde vurguluyorlar.
rnei n, Trkiye'den toprak alarak kurulacak Byk Ermenistan iin
rapor hazrlamak amacyla gnderilen Amerikan Generali Harbord bile
dnte yazd raporunda
211
, Ermeniler hakknda demediini
brakmyor. Burada da Mustafa Kemal'in, kendisine kar taknd
tavrn ne denli mantkl olduu ve sonu ald ortaya kyor. Harbord
yle diyor:
Devrin Yazarlarnn Kalemiyle Mill Mcadele ve Gazi Mustafa Kemal, Cilt 2,
a.g.e., s.850. Trkeletirme bana ait.-HC.
210
Aslnda bugnk bu gzlem yeni deil. rnein, Avrupa Birlii'nin olmad
1969 tarihinde bile kaytlara girmi: "Avrupa'nn Amerikan emasna
uymaktan baka kar yolu olmad..." uzun uzun vurgulanm. Baknz:
Julien, Claude, a.g.e., s.492.
211
General Harbord raporunu, stanbul'da demirli bulunan "USS Martha
Washington" adl ABD askeri yk gemisinde, 16 Ekim 1919'da yazmtr.-HC.
138
"...Ermenistan olacak blgede, btn mlteciler(=snmaclar-HC)
evlerine dnse dahi, Trkler yine ounluktadr. Srgnlerden evvel de
Trkler ounluktayd. (...) Her ne kadar deerli yetenekleri, kltr,
rknn ve dinin azimkrl varsa da, Ermeni l er i l i ki kurdukl ar
yabanc rkl ara kendi l eri ni sevdi rememi l erdi r. Musevi l er, Rusya ve
Pol onya' da nas l sevi msi zse, Ermeni l er de komul ar ar as nda
aynen yl edi r. Eski den dedel er i ni n yapt bankac l k, f ai zci l i k ve
t ef eci l i kl eri n cezas n ekmekt edi rl er. Adilne olmamasna ramen,
onlar hakkndaki dnce, Yakn Dou'da(=Ortadou'da-HC) bir szle
belirtilir: 'Ermeni kanunen asla sulu deildir, vicdanen asla hakl
deildir.'
(...) Amerikan misyonu(=heyeti-HC) bile, birok kere Ermeni grevi
iin hayatn tehlikeye atm olmasna ramen, ahsen zeki fakat tembel
ve zevk dkn Trkleri Ermenilerden daha ok severler. E r m e n i -
l e r s o y d a n s u s u z d e i l l e r d i r . Hafzalar kuvvetlidir.
F rsat bul duka, mi si l l eme yapmakt an geri durmazl ar. Irk ol arak
yak nl ol an i l kel Ar yan Krt l eri , onl ar dan nef ret eder. Krtler
heyetimize gz yalaryla yalvarmlar, onlar kylerinden sren
Ermenilere kar korumalarn rica etmiler, yaklaan iddetli ktan
korunmak iin evlerine dnmelerini salamamz dilemilerdir. Krtlerin
iddiasna gre, mparatorluk kp de Rus ordusu paralandktan
sonra, Rus Bolevikleriyle birlik olan Ermeni etecileri, en zalim artlar
altnda bir ounu katletmitir.
(...) (Burada, uzun uzun Ermeniler'in Trkler'e yapt katliamlar
anlatlyor. steyen aratrmaclar bu sayfalardaki bilgiler iin ad geen
esere -a.g.e.- bavurabilirler.-HC)
Tr kl er e kar i l eri yzy l l ard r ki nl e dol u bi r Ermeni az nl a,
Msl man ounl uun i daresi ver i l di i t akt i r de, sonucun t ehl i kel i
ol aca meydandad r. Ermeni rknn en deerli fertlerinin ldrlm
olduuna inananlar da oktur. Anayurtlar intizama konulduu zaman,
baka lkelere gm olanlarn geriye dnecei muhakkaktr. Fakat bu
uzun bir zaman gerektirecei gibi, daha mutlu lkelerde uzun
zamandan beri yerlemi zengi n ve nf uzl u Ermeni l eri n, eski i l kel
vat an na dnecei de phel i di r. Oysa, Er meni st an ba ms zl k
i st erken, i l eri sr d en kuvvet l i sebep, bu t r vat andal ar n n
avdet et me(=geri dnme-HC) i mkan d r. (Harbord, raporunun
burasnda, Trkler ve Ermeniler arasna snr izilmesi durumunda
sorunlar kan belirterek, iki milletin tek manda' altna alnmasn
neriyor. yle devam ediyor.-HC) Her iki halk da ayn devlet idaresine
alp, snrlar da eskisi gibi brakrsa, byle meseleler ortaya
139
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
kmayacaktr."
212
ERMEN LER, KRTL ER B LE ZAL MCE KATLETM T R! . .
Amerikan Generali Harbord'un Ermeniler'in karakteri hakkndaki
szlerini okurken, baka itiraflarla da karlam olduk.
Burada, bu itiraflar bir kez daha vurgulayalm ki, gnmzdeki
"Ermeni iddialar" ve arkasndaki smrgeci (emperyalist) lkelerin
niyetini ve gerei daha iyi grelim.
Ne diyor ABD generali?
Yukardaki resmi rapordan, kendi dilimizle yineleyelim:
1- Ermeniler'in iddialar botur. Devlet kurmak istedikleri blgede
hibir zaman ounluk olmamlardr. Bundan sonra da olamazlar.
2- Ermeni l eri hi ki mse sevmemekt edi r . Durumlar ksmen
Museviler'e benzer.
3- Ermeni l er, dedel er i ni n yapt f ai zci l i k ve t ef eci l i i n gnah n
ekmekt edi rl er. 'Ermeni kanunen asla sulu deildir, vicdanen asla
hakl deildir' sz, onlar iin sylenmitir.
4- E r m e n i -1 e r s o y d a n s u s u z d e i l l e r d i r .
5- Ki nci ve i nt i kamc d rl ar, f rsat bul duka, mi si l l eme yaparl ar.
6- I rk ol ar ak yak n ol dukl ar Krt l er bi l e onl ar dan nef ret eder.
nk, Ermeni et eci l eri Rus Bol evi kl eri yl e bi rl i k ol ar ak en zal i m
art l ar al t nda ok say da Krt ' kat l et mi t i r.
Bugn, "Ermeni ASALA t er r nden" sonra ortaya kan "Krt
PKK t er r n" deerlendirirken, bu bilgilere ok nem vermeliyiz.
Tarihi bilgilerden uzak kimi insanlarmzn bu bilgiler nda,
kendilerini on yllardr kullanan smrgeci lkelere kar uyank olmas
gerekir. Trkiye'nin btnln korumak ve "terr grnml"
Trkiye'yi yok etme faaliyetlerini yok etmek iin, bizim yetkililerin de
bunlar tm dnyaya duyurup, kamuoyu yaratmas gerekir!..
212
Kutay, Cemal, a.g.e., s.160-165. Siyah vurgulamalar bana ait.-HC.
140
: H RB ORD ADV ISED
TURK S' EX PUL SION
FROM EUROPE
] Report Submitted to Senate the
1
Possible Basis of President's
Attitude on Question.
U. S. MA ND A T E NOT U R GE D
Reasons Far and Agai nst Our
Ta k i ng Char ge of Ar meni a
Sat For t h i n Det ai l .
S9 . 0 0 0 TROOPS NECESSARY
Ct S a t t m a t a d a t $275,000,000 f o r
F r a t Y a a r a n d I7SS.000.000
f a r F i v e Y u r i
Mptttml t a TX. ffeaj T r t a i a a .
U M M a l W a. oct i i a
r a a e o n t a r F m ml t ml WtVww' a orclec
Ui a a x p u l a t o a of I b a Tufi* from C a ,
i a t a m m o p l a m r a v a a l a * l a a a y h a n b a
.... ;WOL TOSt I t
r l o a . Si u.uoo w o . 1. onM. , a d & m i U -
(< r f o r c e of f r o m Z^.lxM u JuO.u
IUCM WOUhi be re, uri -, j T h U f o r r t
' >n . - r , i Harfeori, pcr a n1 l > c u . - i - i a t
M. OUQ u n i i c r e i t a i l n c ionm, ! >nv Tor t h e
c o n t i n u a n c e o i * b l e b h eedd a o o n *
f i u l . l Gi v e e u a r n i . t i - e v Uo v a u e u ot* I h l a
t h e f r f a li*>llt t o be liirg- r
T h P rt p o r t % a a W l W BW i l t o H i * t -oe-
r l g n Rt - t a U n a . Co mmi t t e e ' . I t i n r w l w o t
of t h i r t r - e n b o u n d v o l u me * , one <ir-> o t r t j
t o t . c n e r a l l l o ' b o c d n r o f l a mi ( h a
Otl.f. i 10 ( l u l l i n g * f I W r H WllCJ i t -
oi t umnk i M m o n t h t a t * w e e k * ' t r i p .
T a k i n e Hp t h e o u e a t i o n o f a n A me r -
i c a n ma n d a t e l o r A r m e n i a , t h e r e p o r t
M i d *
- W e w a w l d a r a i n p a l m n u t t l t a l I f
A m e r i c a a r c e f W n a me n u a t a * f r t h e
l *Ct r t t v i a l t e d . I t w i l l i . r w o i i h i n i n - t i u
* o f r o m a a l r o n s *"-* of t n t r r n a t HMv a t
J u l y a m i a t t h e unni v l moi i a d m l r e , a n
e * p e e - r * . a t l e n # l . o f Ha . ol l easi we o f
t h e U n
k
- u e o f NHI Ot W . A w p i l n g t i l l *
I afffcllHi t * e k * n d w i t h o u t H r M fTiittnt
! t h e a a a u r a t t e e C c o n d i t i o n s w o u l d b*
:
f a t a l t o t r T h e l ' n i t * d S u i t ,
t h o u i d m a i m i n o w n c o n di t i o n * . *
p r e l i m i n a r y t o . o n - U r r j : i o n 111 a u o -
J c c t c e r t a i n l y b e f o r e a n d not n f l e e a a -
: t r p t i n f , a * t h e r e a r e a mu l t i t u d e o f
! I n i e r r a l * l l i a t c o u l d c o n f l i c t W i t h w h a t
a n v A m e r i c a n * oi l -1 cot <Hl r r t h e pn i <
1 a d mt n l a t r a t t a n o f t h e c o u n t r v ,
\ " l - X e r y poeai bee pi w<-a<. t . n i t . . i n-f
, I n t e r n a t i o n a l r o m p l k a t l o n a a l mo i n b
t a k e e t tr> a d v a a c a . I n o u r o p i n i o n I h e r -
Mi ni i l - I b s i " ' i n - l - l r - l c e * l a l -i -mn o f
' f o r m a l a c r a r m e n t a w i t h K r o n e r , a m)
K n f U r v r l . a n d d e f i n i t e a p p r o v a l f r o m
G e r m a n e a n d Tt i t aat a of t<e <iir,-oaltlono
ma r l a o f T u r k e y a rut T r n e - Cn u c a a * a
a n d a p i e d * * t o r ei pcct t h e m.
" O f p a r t i c u l a r I mp o r t a nee a i a t h *
r . ^ i i i - l r .

" A a a o i u t a c o n t r o l o f t h e f o r e i g n f e l a -
l l oat * C I ha T<jr- i i K mp l r e . no A n t b e a -
m |.-r ' t i - ) . Ml T i - ' t n or d l p U j ma i l c
a w( t o 0* ar < r e. i i t ' - d ! o T u r k e r o o d
|C aWataJJO Ir> tti.,
ABD Generali Harbord'un raporu, Amerikan
"New York Times" Gazetesi'nde yer ald. 20 Nisan 1920.
MUSTAFA KEMAL: " SOY KI RI M REN B R Y ALANDI R! . . "
Ermeni soykrm iddialar konusunda Mustafa Kemal de, deerli
bilgiler veriyor. Hem Nutuk'ta hem de dier yazmalarnda bu konuya
deinen ulu ndere kulak verelim.
Gnmzde, soyu krld ileri srlen Ermeniler'in says 1,5
milyona kadar karlyor. Oysa, 1920 ylnda, yani olaylarn yaand
tarihten 5 yl sonra, bu rakam sadece "20 bin."
Bu bile, bu iddialardan beslenen -Ermenistan'in deil- ABD ve
AB'deki Ermeni diyasporasnn (lobisinin) gerek yzn ortaya
karmaya yeter.
7 Mart 1920'de stanbul'daki ABD Yksek Komi seri (gal
Temsilcisi) Tuami ral Mark L. Bristol'e bir yalanlama yazs(tekzip)
213
Kutay, Cemal, a.g.e., s.157.
141
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
gnderen Mustafa Kemal, gerekleri yle anlatyordu :
"... karlar gerei, Avrupa'da olumsuz sylentiler karanlar,
yeniden, Anadolu'da 20 bin Ermeni'nin ldrld yolunda ok
iren ve kesinlikle gerek d(yalan) haberler uydurdular.
Btn Anadolu'da itilaf Devletlerinden ve Amerika hkmetinden
eitli kiiler ve istihbarat kaynaklar bulunduu iin, sz konusu
haberlerin yabanc kaynaklar tarafndan inanlmaya deer
grlmeyeceini ummu ve kesinlikle yaplmam olan byle
uydurma bir krmn yalanlanmasn dahi gereksiz saymtk.
Fakat bugn, gerek gidiata ait bilgi edinmi olmalar gereken
nemli yabanclarn da, bu yalan haberlere inandklarn ve hatta bu
nedenle, bir an nce karara balanmasn lkemiz iin yaamsal bir
sorun saydmz barmzn geri braklacan, byk bir aknlk ve
zntyle gryoruz. Bu nedenle, ileri srlen zc olaylarn
kesinlikle olmadn ivedilikle bildiriyoruz."
Mustafa Kemal, olaylarn nasl olduunu da rneklerle aklamaya
devam ediyor:
"Mara, Urfa ve dolaylarndaki arpmalar srasnda Trkler'den,
Franszlar'dan ve Fransz askeri arasnda bulunan Ermeniler'den; ve
Mara merkezinde yaplan arpmalarda ise, iki taraf silahlarnn
etkisiyle eitli unsurlara mensup halktan kayplar verildii herkese
bilinmektedir."
Peki, Trkler'in lkesini igal eden smrgecilere kar kendisini
savunmas "soykrm" myd?:
"Ancak bu, bir Ermeni krm deil, Kilikya ve yresine (Adana,
ukurova-HC) dardan getirilen ve yedi halktan silahlandrlan Ermeni
askerlerinin kesinlikle sabrla karlanmas olanaksz olan saldrlar ve
igal kuvvetlerinin gereksiz yere srekli olarak igal alann geniletmesi
ve zellikle igal kuvvetleri komutanlarnn hrsl Ermeni askerinin slm
halk aleyhinde uyguladklar saldrlar ve yolsuzluklara gz yummalar
sonucunda, yerli halkn patlamas (galeyana gelmesi) ve karlk
vermesi sonucunda meydana gelen arpmalarn doal bir
sonucudur."
Bakar msnz, adamlar lkemizi igale gelmiler, hibir hakka
dayanmadan srekli olarak igal ettikleri blgeleri geniletmiler ve Trk
ulusu da kendisini savunmu; ama bu tartlmyor, "Biz burada ne
214
ATEE Bakanl: Atatrk Arivi, Klasr: 23, Dosya: 1336/13-1, Fihrist: 32,
32-1 ;3; Atatrk zel Arivinden Semeler, a.g.e., s.129. Bugnk Trke'si
bana ait.-HC.
142
aryoruz?" diye hesap vermiyorlar, ve aksine bize hesap soruyorlar!..
Hem de yalanlarla, dolanlarla.. Soykrmn hesabn verin diye soysuz
yalanlarla...
Mustafa Kemal, bu yalan propagandalarn "ul usl araras bi r kurul "
tarafndan incelenmesini ve "Trk ul usunun, bu i ren ve al aka
sul amal ar dan ar nd r l mas n " istiyor:
"zmir'de yapld gibi, bu uydurma Ermeni krm sorununun da
uluslararas bir yksek kurul eliyle ivedilikle yerinde incelenmesi ve tm
dnyay aldatmak iin yaratlan bu kin ve hrs rn
propagandalarn nitelii hakknda, uygar dnyann ve tm insanln
bir kez daha aydnlatlmas ve bunun sonucunda, hakszla uram
Trk ulusunun iren ve alaka bir sulamadan arndrlmas iin
tilaf Devletleriyle, Amerika Hkmeti'nin adalet severlik duygularna
bavururuz."
Mustafa Kemal bu yazy ayn zamanda tm kolordulara, stanbul'da
yaynlanan gazeteler, basn kuruluna, Hkimiyet-i Milliye'ye ve yerel
basna da gnderdi...
" B ZE Y URT KALMAZ! " Mustafa Kemal, Ermeniler'in Trkler'den
toprak istemesi konusunda, arpc bir deerlendirmeyi de gazetecilerle
rportajnda yapt:
"Bu yurdu yalnz Ermeniler deil, Geldaniler, Asuriler de istiyorlar.
Bunlarn hepsine yurt vermek lazm gelirse bize yurt kalmaz.
Bizden o kadar ok fazla yurt istiyorlar."
215
Kaaznuni : "Tehci r Karar En Uygun Y nt emdi ! . . "
ERMEN STAN BABAKANI NI N G ZLENEN T RAFLARI . . .
ABD Bakannn "Byk Ermenistan" kurmak iin, szde soykrm
yalanlarna snarak, Trkler'i "soykrmc", Ermenileri ise "mazlum"
gsterme abas, yalnzca bir propaganda malzemesi idi.
Dnyay kandrmak ve oyalamak iin bir "psi kol oj i k perdel eme"
oyunuydu.
Ermeniler'i kkrtp onlarla ibirlii iinde Trkler'i arkadan vurmaya
alan Ruslar'n komutanlar dahi gerekleri itiraf etmekten
kaamadlar, rnei n, Erzurum'daki 2. Rus Kale Topu Alay Komutan,
Yarbay Tvverdo Khlebof'un tarihesine kendi el yazs ile yazd
215
Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt: 14, a.g.e., s.278.
143
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
belgedeki u ifade ok nemlidir:
"... Byk ukurl ar a l m ve zaval l Trkl er, bu ukur l ar n
ba na gt rl erek, hayvanl ar gi bi boazl anm l ar ve ukurl ara
dol durul mul ard r. ukur a at l an ceset l er i sayan bi r eri n ' Y et mi
ki i ol du, on ki i daha alr, kes' deyi nce on ki i yi daha kesi p
ukur a at arl ar ve zerl eri ni t opr akl a rt erl ermi . . .
1, 216
Yine ayn Rus subay, Ilca katliamndan hafta sonra, 11 Mart
1918'de oradan dnen Yarbay Gri yaznofun grdklerini naklederken,
"...25.5-31.9 met rekarel i k cami avl usunda, 142 sant i met r e
yksekl i i nde ceset yldn. . . " sylemitir. Btn bunlar, o
dnemde Ermenilerin Trkler'i yok etmek iin ne denli youn bir aba
iinde olduklarnn ve ayn zamanda, o dnemde Dou Anadolu'daki
Trkler'in ne kadar acmasz ve vahi bir dmanla kar karya
bulunduklarnn birer somut delilidir(=kantdr-HC).
217
Bu konudaki en nemli belgelerden biri ise, Ermenistan'n ilk
babakan Ovanes Kaaznuni'nin itiraflardr
Ermenistan Babakan, bugn "Soyk r m" olarak nmze getirilen
"Tehcir" (Zorunlu g) konusunda, "Bu ynt em, en kesi n ve en uygun
bi r ynt emdi . Tr kl er ' i n bugn pi manl k duymal ar m ger ekt i r ecek
bi r husus bul unmamakt ad r "
2 1 8
diyor!..
Ovanes Kanuni'nin, 1923'teki Parti Konferans'na sunduu raporda,
Bat'nn stn rtmeye alt itiraflarn yle zetleyebiliriz:
"Gnll birliklerin kurulmas (...) yanlt, (s.31)
Aklmz dumanlanmt. Biz kendi isteklerimizi bakalarna mal
ederek, sorumsuz kiilerin bo szlerine byk nem vererek ve
kendimize yaptmz hipnozun etkisiyle, gerekleri anlayamadk ve
hayallere kapldk, (s.32)
1915 yaz ve sonbahar dneminde Trkiye Ermenileri zorunlu bir
tehcire tabi tutuldu, kitlesel srgnler ve basknlar gerekletirildi. Btn
bunlar Ermeni meselesine lmcl bir darbe vurdu. (...) Trkl er ne
yapt kl ar n bi l i yorl ard ve bugn pi manl k duymal ar n
Gl, Mustafa, Do.Dr., "Bir Amerikan Heyetinin 1919 Ylnda Dou
Anadolu'daki Tespitleri ve O Dnem Ermeni-Amerikan likileri zerine Bir
Deerlendirme", Askeri Tarih Blteni, Yl: 24, Say: 46, Genelkurmay ATEE
(Asker Tarih ve Stratejik Ett Bakanl) Yaynlar, Ankara, ubat 1999, 93.
Gl, Mustafa, Do. Dr., a.g.m., s.94.
2 1 8
Kaaznuni, Ovanes, Ermenistan'n lk Babakan, Tanak Partisi'nin
Yapaca Bir ey Yok (1923 Parti Konferans'na Rapor), 9. Basm, eviri: Arif
Acalolu, Kaynak Yaynlar, stanbul, ubat 2006, s.32-33.
144
ger ekt i r ecek bi r husus bul unmamakt ad r; sonradan da anlald
zere, Trkiye'de Ermeni meselesinin temelli zm asndan bu
ynt em en kesi n ve en uygun bi r ynt emdi , (s.32)
Trkler'e kar dmanlmzn teraziye konulmamas durumunda
sz konusu basklarn da ayn nitelikte olacan kimse syleyemez.
(s.33)
Ordumuzda ok sayda Rus subay hizmet veriyordu, (s.54)
28 Mays 1919 gn, bamszlmzn yldnmnde, parlamento
Ermenistan' 'birleik' ilan etti; dier bir deyile, Trk egemenliinden
kurtulmas muhtemel Ermeni topraklarnn da mevcut Ermenistan
topraklarna katldn ilan etti. (s.56)
Sonbahar balarnda Ermenistan-Trkiye sava balad; bu sava
bizi kesin olarak kertti. (...) Yeni, gen ve yurtsever duygularla
hareket eden bir nesil ortaya karak Anadolu'da kendi ordusunu
yeniden rgtlemeye balamt. Trkiye'de milli bilin ve kendini
savunma igds uyanmt, (s.59)
Trkiye'nin hangi kuvvetlere sahip olduunu bilmiyorduk ve kendi
gcmzden ok emindik. (...) Snrlarmzda askeri operasyonlar
baladnda Trkler bizimle bir araya gelmeyi ve grmelere
balamay nerdiler. Biz ise onlarn nerisini geri evirdik. Bu byk bir
hatayd, (s.60)
Sevr Ant l amas herkesi n gzn kr et mi t i , (s.61)
Yenilgimizin sebebi, Boleviklerin hainlii ya da Trkler'in gcnde
deil, bizim kendi gszlmzde yatmaktadr, (s.63) Devlet ile
partiyi ayramyor ve parti ideolojisini devlet ilerine kartryorduk.
Bizler devlet adamlar deildik, (s.71)
Tanaksutyun'un (=Tanak Partisi'nin-HC) artk yapacak hibir eyi
kalmad. (...) Art k Tr ki ye Er meni st an' di ye bi r ey yok. Byk
Avr upa devl et l eri bi zi def net t i l er. (...) Tanak Partisi, kendi varlna
kendi kararyla bilinli ve kesin biimde son vermelidir. Evet ben i nt i har
ner i yor um, (s.86)
Partiye i nt i har et mesi ni neriyorum. Bizim miraslarmz olan
Ermeni Bolevikler, bizim iimizi devam ettirmek zorundadrlar ve
devam ettirmektedirler. Onlar da aynen bizler gibi, byk stadn; tarihin
elinde bir alettirler. Biz kendi iimizi yaptk, belli bir devreyi tamamladk,
bunun devam ise onlara aittir. (...) Mcadel emi z l medi , (s.89)"
219
(Herhal de y l l ar sonr a Ermeni ASALA t err r gt nn i l eyecei
2 1 9
Kaaznuni, Ovanes, a.g.e., s.31-86.
145
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ci nayet l eri n t emel i bu cml eydi ! . . -HC)
ABD: " KRTLER HER ZAMAN SORUN OLMUTUR! . .
ABD'nin Ermeni emellerine karn ngi l i zl er de devre d kalmak
istemiyordu. Devrede kalp, paralanacak Trkiye'de sz ve etki sahibi
olmak iin setikleri yol ise, Krt l er' i ayakl and rmakt ! . .
Hatta, bizi blmekte birlii yapt ABD'ye kar kmay bile gze
almt. Hsrev Gerede'nin belgelerine gre, "ngilizler; eer Trkiye
Amerikan mandasna girerse, blgede Krt ayaklanmas, Ermeni
sorunu gibi olaylar yaratp Amerikallar' yldrmak, sonunda da lkemizi
ele geirmek istiyordu."
220
ABD ve ngiltere -Trkiye'yi blme amacyla- yaratt bu "hayali
sorunl ar n" peini brakmayacak, srarla ve srarla, 100 yl boyunca
stp stp nmze getirecekti, ite bugnlerde de bunu yayoruz.
(ABD ve tm AB lkelerinin parlamentolarnda szde "Ermeni Soykrm
Yasalar" kabul etmek, ASALA ve sonra PKK terr ile Trkiye'nin
kaynaklarn boa harcatp, gelimesini engellemek, bu yntemlerle
siyseten bizi sktrp, istediklerini alabilmek, v.b.)
Amerika ise, resmi raporlarnda nemli itiraflarda bulunuyor;
lkemizdeki yabanc entrikalar kabul ediyor; kendileri gibi ingiliz ve
Franszlar'n emellerini deifre ediyor; K r t l e r ' i i s e h e r
z a m a n k o m u l a r i i n s o r u n y a r a t m a k l a
t a n m l y o r ! . .
Yani, hem Krt vatandalarmz aalayp, hakaret ediyor; hem de
onlar normal yaamlarndan, gelecek umutlarndan uzaklatrp,
kkrtp, bugn bile ayaklandrmaya alyor, yaratt terr rgtn
yok etmiyor!..
Bu konuya ilikin belgeleri, ba smr geci ABD'nin raporlarnda
gryoruz. stanbul'daki ABD Yksek Komiseri Tuamiral Bristol, 20
ubat'ta (1922) durumu yle rapor ediyor:
"Sayn Dileri Bakan
2 2 0
Kurmay Binba Hsrev Gerede'nin szleri. Baknz: nal, Sami, a.g.e.,
s.63.
146
Washington
20 ubat 1922, stanbul
Efendim,
Bakanln bilgisi iin Askeri Atee tarafndan Kurdistan'daki durumla
ilgili hazrlanan raporu sunuyorum. Daha nceki yazlarmda belirttiim
gibi Krt sor unu dikkati ekecek deerdedir. Normal koul l arda bi l e
Krt l er dai ma komul ar i i n sor un ol mul ard r. imdi, Krdistan'n
nl petrol yataklar nedeniyle, yabanc entrikalar kukusuz balad
iin, ciddi sonular kabilir. ngi l i zl er herhal de Krdistan' denet i m
al t na al mak i i n Krt l eri Tr kl er ' e kar kul l anmak i st eyecekl erdi r,
Trkler de Kuzey Mezopotamya'y ele geirmek iin ayn eyi
yapacaktr. Krdi st an' zel et ki bl gesi sayan Frans zl ar da Trk-
ngiliz srtmesinden kar salamakta bir an duraksamayacaklardr.
Sayglarmla.
Tuamiral,
ABD Deniz Kuvvetleri
ABD Yksek Komiseri
Mark L. Bristol
Konu: Krt ayaklanmas
Rapor
26 Ocak 1922, stanbul'dan
Buradaki Fransz Askeri stihbarat, yukardaki konuda, bu
yaknlarda bir rapor hazrlamtr. Raporu hazrlayan kii, bana bu
raporu gstermi ancak brosundan gtrmeme izin vermemitir.
Raporun banda, Krdistan ayaklanmasna btn Yakndou
sorununun bir paras ve ngilizlerin dnyann bu blgesindeki amalar
ve istekleri asndan bakmak gerektii belirtilmektedir. Sonra, Byk
Britanya'nn en byk sorununun Hindistan'] gven altna almak
olduu, ingilizlerin planlarna bu bakmdan yaklamak gerektii ileri
srlmektedir. Hindistan'a tehdit iki ynden gelmektedir. Bunlardan biri
ran zerinden Bolevik tehdidi, te yandan Mezopotamya, Iran ve
Glucistan zerinde Milliyeti Trk - Pan slam tehdididir. Bu son tehdidi
nlemek iin ngi l i zl er, Filistin ve I rak dahi l Akdeni z' den Basra
Kr f ezi ne uzanan, kendi et ki l er i nde bi r di zi devl et kur mak
grndedi r. Kral Hseyin ailesini kullanarak gl bir Arap
mparatorluu kurmak ve Trklerin yoluna set ekmek istemi, ancak
147
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Hicazl aileyle iler yolunda gitmemitir. Byk apta bir Arap Ordusu
dzenlemek olduka g bir itir. Ayr ca daha kt s Hal i f el i k
st anbul ' da bul unmakt ad r. Dolaysyla Byk Britanya'nn
Krdistan'dak\ rahatsz durumdan yararlanp, Mustafa Kemal'in
s rt nda bi r t ehdi t ol acak bi i mde, bunu gel i t i r meye abal amas na,
ayn zamanda Mi l l i yet i Tr ki ye i le Mezopotamya ar as nda bi r
perde kurmas na amamak gereki r.
Bundan sonra Krt tarihi ile ilgili bilgiler verilmitir. Bu arada
Krdi st an' n t amamen bi r cor af i deyi m ol duu hi bi r zaman
si yasal bi r bi rl i k anl am na gel medi i bel i rt i l mi t i r. Krtler, Trkiye ve
ran'da dank durumdadrlar. ran'da baylca Krdistan'da, sonra
Azerbaycan ve Ardilan'da baka etnik gruplarla kark olarak
bulunmaktadrlar. Trkiye'de ise alt Dou vilayetinde Trabzon,
Erzurum, Van, Bitlis, Harput ve Diyarbakr'da ayrca Sivas ve Musul
vilayetlerinde bulunmaktadrlar. Ermeno-Krdi st an'da ve Sivas'ta
Ermeni ve Trk halk ile birlikte yaamaktadrlar, Diyarbakr ve Musutda
'milli" denilen Araplarla i iedirler. Tr ki ye' deki Krt l eri n say s aa
yukar 1. 200. 000' di r. Dnya Sava srasnda, balca Krt ailelerinden
Bedirhan ailesinin ba Abdrrezzak Bedirhan, kendini Krdistan
Prensi tanmas kouluyla Rusya' ya hi zmet i ni ve 25. 000 svar i
ver meyi nermi t i r. ar' n egemenl i i ni kabul et meye haz r
ol duunu bi l di rmi t i r. Rusya, bu neriyi ok tehlikeli olaca
gerekesiyle reddetmitir. Ara yerde st anbul Hkmet i , Krt l eri
ayakl and r maya al t i i n Bedi rhan' l me mahkum et mi ,
Bedirhan ise abalarn srdrm ve bu def a ngi l i zl ere dnmt r,
ancak bi rdenbi re l mt r. lmnn Trk ajanlarnn verdii
zehirden ileri geldii ne srlmtr. Versailles Anlamasndan nceki
yllarda Paris'ta yaamakta olan zengin ve etkili bir Krt, erif Paa, bu
anlamaya bir Krt devleti kurulmasn sokturmay neredeyse baarm,
ancak Londra Konferans bunu engellemitir. Trkler, erif Paann
eylemlerinden baka, Krt devleti kurulmas akmnn arkasnda
kimsenin bulunmadn iddia etmektedirler, ancak gerek udur ki,
Krt hal k kendi si nden devaml adam ve para i st enmesi nden
b km t r. ngi l i zl er onl ar n bu honut suzl uundan yararl anarak,
kar kl k yar at mak, bi r i syan kar mak zere aj anl ar gndermi t i r.
Bu aj anl ar ar as nda Krt Must af a Paa, Mul an Zade(?) ve Hami t
Paa vard r. Geen ilkbaharda Ankara Hkmetinin, Krtlerden
istekleri o kadar dayanlmaz bir dzeye gelmitir ki, ayaklanmlardr en
sonunda. Balangta bu ayaklanma glk kmadan bir Trk
taburuyla bastrlmtr. Haziran'daki baka bir ayaklanma daha ciddi
148
olmu ve bununla baa kmak iin bir tmen kadar kuvvet gerekmitir.
Kazm Karabekir Paa btn yaz boyunca, Krtlerin, eylemleri,
nlemlere ramen ayaklanmaya katlanlarn saysnn artmas
karsnda kuku iinde kalmtr. (...) Kasm aynda Mardin'in Krtler
tarafndan alnd haber verilmitir. (Burada, Ankara Hkmetinin
grmek iin iki heyet gnderdii, ama bunlarn anlama imzalamaya
yetkisi olmad ve grmeler anlatlyor-HC)
Krt ak m ok ci ddi ye al nmamal d r. Krt l er bi r l i der
bul amam l ard r. Onlar dzene koyacak gte kimse yoktur. erif
Paa kendisi lkesinden yetki almamtr, stanbul'daki iki Krt dernei
ise oturup uzun uzun tartmakta, ancak ortaya bir lider
karamamaktadr. Halen Sleymaniye'de bulunan Krt Kongresi, bir
bakan semek ve bir program zerinde birlemek iin arda
bulunmu, ancak Krt airet reislerinin te ikisi bu arya
katlmamlardr. Asker i ve si yasi l i derl i kt en yoksundurl ar.
Y unanl l ar neml i bi r zaf er kazan rl arsa, Krt i syan Tr ki ye' ni n
arkas n ci ddi bi r bi i mde t ehdi t edebi l i r, ancak Bat daki sava
Trkl eri ni l ehi ne gel i i rse, Tr kl er el l eri ndeki yar m dzi ne
yet enekl i l i derden bi ri yl e Krt Sor unl ar na son verebi l i r. ngilizler
kukusuz bu durumu bilmektedirler, gene de Krt dur umuyl a megul
ol duu sr ece M u s t a f a K e m a l ' i n M u s u l ' a
e l k o y a m a y a c a n dnmekt edi rl er. Dol ay s yl a Krt
ak m na yar d mc ol makt ad rl ar. Bay Churchill Avam Kamarasnda,
ngiliz Yksek Komiserliinin ynetiminde olursa Krtlerin,
Mezopotamya ile birlikte idare edilmeye raz olduklarnn 'aratrmalar'
sonunda renildiini sylemitir. Gerekte ise bu aratrmalar
ngilizlerin stanbul'daki iki Krt derneini 'Teali" ile 'Tekilat, Musul ve
Mardin blgesindeki baz kk Krt rei sl eri ni sat n al mal ar
biiminde snrl olmutur.
(...)
Alnan istihbarata gre ngilizler, Hicazl Kral Hseyin'in nc olu
Emir Zeid"\ kral yapmak istemektedir, ancak k e ndi nde n kacak bi r
l i der i bul a ma y a n Krdi st an' n bi r yabanc pr ens i k a bul et mes i
dnl emez.
Fransz-Trk anlamasna karn yrttkleri kampanya ve Krt
ayaklanmasna verdikleri itici g konusunda ngilizlerin eylemlerini
yakndan izlemek gerekir. ngiliz iddiasna gre gizli bir anlama ile
Trkler, geri aldktan sonra Mus ul ' da k i pet r ol yat akl ar n n
i l et i l mesi ni Franszlara sz vermilerdir. Byle bir anlamann varl
konusunda ellerinde kant yoktur. imdi, ayn zamanda bi z i m Tr kl er e
149
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
yapt m z , (yanl olduuna eminim) Krt l ere y apmay a
al makt ad rl ar. Krtleri, Mardin ve teki blgeleri ele geirmeye, yani
Trklerin bize verdikleri blgeleri ele geirmeye itiyorlar. Bu durumda
ngilizler Fransz karlar aleyhinde almyorlar m?"
221
SZDE " KRT SORUNU" Y ARATMANI N NEDENLER . .
Yukardaki belgeden kan nemli sonular yle zetleyebiliriz:
Bugn Krtler'i kkrtarak kendi emelleri iin kullanmak isteyen
ABD, ngi l t ere ve Fr ansa(Y ce l er =Y ecl er ), asl nda
onl ar a dos t dei l ve ger ekt e " Nor ma l koul l arda bi l e
Krt l er dai ma komul ar i i n s o r u n ol mul ar d r " di y e
dnyor.
Gzleri, blgedeki pet r ol yataklarnda.
ingiltere, smrgesi olan Hindistan'a tehdidi nlemek iin
Or t adou' da k endi de ne t i mi nde bi rok dev l et k ur ma k
istiyor.
Krdi st an kavramn tamamen "coraf i bi r bl ge" ad olarak
kullanyor, hibir zaman "siyasal bir birlik" anlamnda
kullanmyor.
" Ermeno-Krdi st an" diye bir kavramdan sz ediyorlar. Yani,
Ermeni-Krt ortak devleti ve blgesi peindeler.
Krt l er' e asl a dos t dei l l er ve onlar hibir bakmdan ciddiye
almyorlar. Aa l yorl ar. lerinden asla askeri ve siyasi bir
lider karamadklarn sylyorlar.
Krt isyanlar karmalarnn nedeni, Must af a Kemal ' i n
Mus ul ' a el koymas n engel l emek.
Musul ve Mardin bata olmak zere birok yerde Krt ai ret
r ei s l er i ni par ay l a sat n al yorl ar! . .
Duru, a.g.e., s.156-161. (Siyah vurgulamalar bana ait-HC.)
150
ffrS
1
A
1
Ih
[ r 4- ?/._ j
0 1
^
P
L.H<
/4y
'fi
Jf**- S* f*0^*'
mt
^t^ft^yyf-d** JT*o
CJt1WA ^tOi-rt^ctA -^Lfrfc^-rt^** Apjiijfot.
(t
e
7 r /*
Cumhuriyet dnemindeki Krt isyanlarndan birinin belgesi. (Oramar ayaklanmas
16 Temmuz-10 Ekim 1930) Genelkurmay Bakan Mareal Fevzi akmak, Diler
222
Bakanl'na yazyor: "Irak' protesto edin!.." (Belge No: 95)
Asker Tarih Belgeleri Dergisi, Yl: 53, Say: 118, Genelkurmay ATAE ve
Genelkurmay Denetleme Bakanl Yaynlar (CD Klasr: 3, Dosya: 4, Fihrist:
1-20), Ankara, Temmuz 2004, s.352.
151
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
T.C.
Genelkurmay Ankara
Bakanl 24- 1930
3 nc ube
Say
17530
Dileri Bakanl
1- Irak snrmzda bulunan Oramar Snr BlnnJZl - 22 Temmuzda
gneyden gelen ve Barzan eyhine mensup 500 kadar akinin
saldrsna urad, Barzan blgesinden ekyaya yardm iin yeni
Bi rl i kl eri n gelmekte olduu ve Gevar - Oramar telgraf hattnn ekya
tarafndan ykld 7 nci Kolordu Komutanl ile 1 nci Genel
Mfettilikten bildirilmitir.
2- Ekya ile Oramar Hudut Bl ve gnderilen takviye birlikleri ile
arpmalar devam etmekte olup sonu hakknda henz bilgi
alnamamtr.
Durumun Irak Hkmeti nezdinde protesto edilmesini arz ve rica
ederim.
O
Genelkurmay Bakan
Mareal
Fevzi
CD KLASR: 3 DOSY A: 4 F HR ST: 1 - 20
Ayn belgenin Trke'si ve bilgisayar yazs.
223
(Belge No: 95)
Asker Tarih Belgeleri Dergisi, a.g.e., s.353.
152
Ayrlk(blc) Krt ayaklanmalar iin Irak nemli bir merkezdi.
Birinci Dnya Sava
224
srerken, ngilizler'in Krtler'i ayaklandrma
abalarn rapor eden Osmanl'nn Irak Komutan Nureddin, ingilizler'in
Irak' bizden daha tanyacak kadar iin iine girdiklerini sylyor. Irak
Komutan, 15 Haziran 1915'te gnderdii bir ifreli yazda, " ngi l i zl er' i n,
I rak' bi z den daha i yi t an yorl ar" di yor.
225
Aada zgnn (orijinalini) verdiim belgede, Irak Komutan
Nureddin yle diyor:
" 1 - ingilizler, Irak' bizden daha iyi tanyorlar. Belli bir program ile
nceden her eyi hazrlamlar. Ai ret l eri zml er. Sk sk deien
vali, komutan ve memurlarmzn hepsi farkl yntemler uygulamlardr.
Halkn din ve devlet ile balar ok zayftr. Dman kadar yabanc bi r
evredeyi z. I rakl l ar, z engi n ve gl t ar af a ei l i m gst eri rl er.
Sleyman Asker Bey, dman kmsemi, airetlere gvenmi,
orduya hi nem vermeyerek burada yaplmas gerekenin aksine bir yol
tutmutur. (...)
3- Tekilt- Mahsusa'ya bal ve airetler iin grevlendirilen
subaylarn, byk miktarda paralarla oynadklarn gren ve kendi
maalarnn yarsn bile alamayan kt'a subaylarnda istek ve heves
kalmamtr. Asker kendi hline braklarak, zaten iyi durumda olmayan
asker balar da tamamen kkten sarslmtr.
4- Son ol ay l ar da bi l e bi l e esi r ol may t e r c i h eden s uba y l a r
vard r. Hlen byle dnen subaylarn olduu duyumunu aldm.
Aratryorum.
5- Bugn elde mevcut kuvvetin dzenli bir alaydan daha aa
olmasna ramen, kararl ve mitli olarak alyorum. Amacm sizi
gereklerden haberdar etmektir.
6- Yarbay rtbesinde bir kurmay bakan ile Trk stsubaylarn
gnderilmesini istirham ederim. 15 Haziran 1919
Irak Komutan
Nureddin
(Paragraflarda) 2 rakam olmadn
Diyarbakr memuru Nazm Efendi sylemitir
LSube M
2786 2. Ksm"
2 2 4
Birinci Dnya Sava: 19 ubat 1915-9 Ocak 1916.
2 2 5
Asker Tarih Belgeleri Dergisi, a.g.e., s.99. (BDH Klasr: 194, Dosya: 819,
Fihrist: 7).
153
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
fa
1K X" j, _ / 1 A i
1 ^ - : - - ,
/ > -v^> J ^ ' <J < t - > ^ > > > *
v
< * * * * * *
1
^ y , V,
c
1
c-i."
Irak
Komutan. Nureddin'in ifreli yaz.s.:
226
2 2 6
Asker
154
Tarih Belgeleri Dergisi, a.g.e., s
97.
"KRT PLANI", Batllar tarafndan hi masadan kaldrlmad. Ksaca
hatrlamak yerinde ol ur
227
:
- ABD Bakan Wilson (Vilson) (1918): "Trki ye
hari tadan si l i nmel i !.."
- 1919 Paris Bar Konferans'na katlan ABD'li
raportrlerin, Trkiye Raporu: "Anadolu'da Arapa konuulan
blgeleri, Ermenistan' ve Konstantinopolitan devletini
ayrdktan sonra, geriye ounluu Trkler'den oluan
byke bir blge kalmaktadr. Bu blgenin bir ksmnn
Krtl er i i n Kurdi st an; Yunanllar iin Pont us (Karadeniz
blgesinde Sinop'tan Batum'a kadar); Suriyeliler iin Kilikya
(Adana); talyanlar iin Adalia (Antalya) ve btn gneybat,
yine Yunanllar iin Smyrna (zmir) ve bat olarak
paralanmasna ynelik istekler belirmitir.
Komi syonumuzun bu bl gel erden tavsi ye edebi l ecei
bi ri ci k bl ge Krdi stan' d r."
- Amiral Sir F. de Robeck'den (Robek) Lord Curzon'a
(Kurzon) (1920): "Kurdi stan, Trki ye' den t amamen ayr l p
zerk ol mal d r. Ermeniler'le Krtler'in abalarn
badatrabiliriz."
- 10 Austos 1920 Sevr Antlamas maddelerinden:
"Dou Anadolu'da bamsz bir Ermenistan devleti kurulacak;
bu devletin snrlar ABD tarafndan saptanacaktr. Ayn
bl gede zerk bi r Kurdi st an devl eti kurul acak. Bu devl et
bi r sre sonra t am ba ms z olacak."
- Lozan Antlamas grmeleri srasnda, "Krt
Devleti"nin ba savunucusu ngiliz temsilci Lord Curzon:
"Krtl er ngi l i z mandas i sti yor."
- Kurtulu Sava srasnda, Kzm Karabekir Paa'nn
Atatrk'e gnderdii 10 Mart 1920 tarihli yazdan: "ngilizler'in
yok etme plannn ana izgileri; nce Kr t ' , hatt erkez' i
ay rmak, Trkler'i birbirine drmek, Anadolu'yu paylamak
ve orada kendilerine sdk kltrler oluturmaktr."
- Mustafa Kemal Atatrk: "Trk ul usunu yok et meden,
Krt devl eti kuramazlar."
- The Washington Post (1998): "Apo, si l ahl Krt
ba ms zl k hareketi ni n l i deri di r. ABD iin, Krt sorunu
2 2 7
Dura, Cihan, Prof. Dr., Smrgeleen Trkiye, kinci Basm, leri Yaynlar,
Ekim 2004, s. 138-142.
155
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
halledilmesi gereken bir sorundur."
- 1998'de VVashington'da Talabani ve Barzani ile varlan
anlamada, Kuzey I r ak Krt l er' i i i n bi r f e de r a s y on
kurul mas karar al nd . Kukla devlet, bir tr " Msl man
srai l " olacak.
- ABD'nin Christian Science Monitr gazetesinde 4 Mays
2000'de yer alan bir haberde, Kuzey I r ak' t a bi r Krt
de v l e t i ni n f i i l e n kurul duu yazyordu. Gazetede, Krt
devletinin altyapsnn Birlemi Milletler'in Irak'a (Saddam'a)
uygulad ambargo sayesinde kurulduu, bylece kendi para
birimi, ulusal mar ve dili olan ayr bir devletin olutuu
belirtildi.
ATATRK: "... RABB M GNE GSTERMES N"
ngilizler'in eski Osmanl topraklarndaki "blme-paralama ve
smrme" oyunlar sryor. Irak'ta bir "Krt Devleti" kurmak iin
inatlarn Sevr'den buyana srdryorlar.
Bu kapsamda Irak'n Kerkk ve Musul kentlerinin ayr bir nemi
var. Bunu, iki hafta nceki Ceviz Kabuu programmzda da
tartmtk. Oradaki bir sz, hl tartlyor..
ATATRK MUSUL' U AL ACAK MI Y DI ?. .
Mustafa Kemal Atatrk'n 1933 ylnda, Lozan'dan 10 yl sonra,
ABD'li general Mac Arthur'a syledii ileri srlen bir sz var:
" Al l ah na s i p eder , mr m vef a eder s e Mus ul , Kerkk ve
Adal ar ger i al aca m. Sel ani k de dahi l Bat Tr akya' y Tr ki ye
hudut l ar i i ne kat aca m! . . "
Bu szn doru olup olmad ortaya karlrsa, bugnk
politikalara da k tutacak ve yn verecek.
Kimileri, "Byle bir sz yok, hani kaynak?" diye soruyor. Kimileri
bu sz bir "Souk sava yalan" olarak deerlendiriyor.(Cneyt
Akaln, "Atatrk-Mac Arthur Grmesinin yz", Kaynak
Yaynlar, stanbul, Aralk 2006.) Kimileri srarla "var" diyor ve
yaynlarnda kullanyor. Bu yazarlardan biri olan sayn Yusuf Ko'a
sordum. "Bu sz kitabnzn arka kapana tam sayfa koymu ve
156
kaynak gstermisiniz. Ancak, eletiriler zerine ben de aradm.
Kaynan asln bulamadm. Kaynanz bana syler misiniz?"
dedim. Hl yant bekliyorum!..
Ama ben, bu tr alma yapanlarn yaad durumu bildiim
iin, kimseyi beklemeden aratrma yaptm.
Yaknda kacak olan kitabmn almalar erevesinde,
yzlerce kitap okuyorum. Bu arada Musul konusunu da aratrdm.
Baknz neler buldum.
"MUSUL VE IRAK'IN YARISI..."
Kaynak Yaynlan'ndan kan kitapta bu szn "souk sava
yalan" olduu syleniyor ama, yine ayn yaynevinin dier
eserlerinde durum farkl. Kaynak Yaynlan'nn herkese tavsiye
edeceim ok deerli almas "Atatrk' n Bt n Eserl eri " adl
ansiklopedik dizisi. (u anda 22 cildi tamamland ve "N" harfinde..
Emei geenleri kutluyorum.)
Atatrk'n tartlan szn henz bulamadm. Ancak, burada
herkesin arad ey "szn anlam.." Atatrk'n bu anlamda pek
ok szn buldum. imdi onlardan birka rnek vermek istiyorum.
Atatrk, Musul'un nemine deinmi mi?.. Deinmi.
Bu kentin Trk snrlar iinde olmas gerektiini sylemi mi?..
Sylemi.
te belgeleri:
Amerikal gazeteci Richard Eaton, 13 Eyll 1922'de soruyor:
"Kazandnz zaferden sonra ilk projelerinizin neden ibaret
olduunu sorabilir miyim?
Atatrk yantlyor:
"Btn Trk t oprakl ar kurt ul mad ka durmayaca m."
"Paa hazretleri, Trk topraklar demekle ne murat
ediyorsunuz?"
Atatrk: "Avrupa'da stanbul ve Meric'e kadar Trakya, Asya'da
Anadolu, Musul arazi si ve Irak'n yars."
Sonra baka bir soru zerine devam ediyor:
"Trkl er ka n l mas mmkn ol mayan bi rok kay pl ara
urad l ar. Harp ve kan borl ar n dedi l er. Makedonya' y ve
Suri ye' yi t erk etti k. Fakat arkada kal an ve s rf Trk ol an her
veri ve her sevi i steri z. Bunl ar kurtarmaya azmetti k ve
kurtaracaz."(ABT, Cilt 13, s.279-280.)
157
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Atatrk, 22 Ekim 1922'de ise, United Press muhabiri Edvvard
King'e telgraf demeci veriyor. "Bar programnn esas noktas"
olarak Misak- Milli'yi gsteriyor ve " Musul v i l ay et i mi l l i s n r m z
dahi l i ndedi r " diyor. (ABT, Cilt 14, s.30.)
16 Ocak 1923'de de, stanbul'dan gelen gazetecilerin sorularn
yantlarken, " Musul v i l ay et i mi l l i s n rl ar m z dahi l i ndedi r "
diyerek, cmleyi tpa tp tekrarlyor ve devam ediyor: " Bu mi l l i s n r
t a bi r i ni ben bul mut um. Mtarekeye esas olacak herhalde bir
snrmz olmak lazmd. Bu snr ne olabilirdi? Bu meselede
sngl er i mi zi n bul unduu y er l er i s n r y apmak hat r ma ge l di .
(...) Mus ul ' u da k endi ar azi mi z i i nde b rakan s n ra mi l l i s n r
d e d i m" (ABT, Cilt 14, s.269.)
" KI GE RM Y I LANA, RABB M GNE GSTERMES N"
E, bunlar grdkten sonra, hl "Atatrk bu sz syledi mi,,
hani belgesi?" demenin anlam kalyor mu?.. Kalmyor. Sonuta,
At at r k yl e demedi y s e, byl e demi ! . . Ne demek istedii ve ne
dnd ortada deil mi?..
Dahas, bu konuda Atatrk'n air ehr'den alnt yaparak
syledii u sze ne demeli?. Herhalde yzde 99,9'unuz bunu ilk
kez duyuyor. (Ben ilk kez duydum!..)
"K gei r mi y l ana, Rabbi m gne gst ermesi n! . ."(ABT,
Cilt 20, Nutuk, s. 197-198)
ngilizler'in, Ali hsan Paa'y oyuna getirerek(yenerek deil),
Musul'u almalar zerine sylyor bunu.
Sznn anlam u: " Eski k ur t ol mu, t ecr bel i , kur naz
adama Rabbi m f r sat ver mesi n! . . "
Amin..
Atatrk Musul ve Kerkk' her zaman almak istedi.
Cevizolu, Hulki, "Atatrk: Rabbim Gne Gstermesin?', Yenia Gazetesi,
stanbul, 27 Kasm 2007, 8.1.
158
I <
'j?****** **j+%^
^^(T^
jj
**J>~> **+2-t\+ U^.JJJU.
Atatrk Musul, Kerkk ve Sleymaniye'yi istiyordu!.. Bu isteklerimizi dile getiren,
Babakanln yazs Lozan Konferans'na gnderildi.
:
229
Trkiye'ye hibir zaman "tam yelik" sz vermeyen AB'nin
Parlamentosu da, vaatlerle her istediini yaptrrken, "Krt Plan"n yle
kabul ettirmeye al t
230
:
Avrupa Parlamentosu(AP) Kararlar:
- "Trk Hkmeti'ne, PKK'ya ve dier Krt rgtlerine, Krt
konusuna iddete dayanmayan ve si ysi bi r zm bulmalar iin
ellerinden gelen tm abay gstermeleri iin arda bulunur."
(13.12.1995)
2 2 9
Atatrk'n Milli D Politikas, Cilt: 1, a.g.e., s.494.
2 3 0
Avrupa'nn Birlii mi..., a.g.e., s.30.
159
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
tt) <' ->>' v teu ' . j t , ^ j ^ U j , ^uJf%\C\(j / u t . U ^ j . _\
JJ
t
,
itr
j^L. i-'l^i J > 1 * rJ O - ,A J i / <j i l U . j y i iu ,jte&\ j * L , JU ' J j ^ ^ U ^ - y
Misak- Milli'nin zgn(orijinal) metni.
231
- "Trk Silahl Kuvvetleri'nin Trkiye'nin dousunda ksa bir sre
nce srdrd asker operasyonlardan ve Krdi st an' daki
anl amazl a bar l bi r zm bulma yollarn aramay
reddetmesinden byk kayg duymaktadr." (19.09.1996)
- " Bay cal an' a v er i l en cezay l anet l er ve lm cezasnn
kullanlmasna kesin muhalefetini tekrarlar." (22.07.1999) (dam cezas
kaldrld, hakknda Yargtayca onaylanm idam cezas olmasna karn
calan idam edilmedi-HC)
2 3 1
Atatrk'n Milli D Politikas, Cilt: 1, a.g.e., s.131.
160
- "AP, Sakharov dl sahibi Leyl a Zana' n n ve dnceleri
nedeniyle hapse atlm olan Krt kkenli eski milletvekillerinin s er bes t
b rak l mal ar n t al ep eder. " (15.11.2000) (Leyla Zana, AKP Hkmeti
dneminde serbest brakld, Dileri Bakan Abdullah Gl, Zana ve
arkadalarn Dileri Bakanl resmi konutunda arlad-HC)
- "Trk Silahl Kuvvetleri, Gneydou Anadolu'da Krtler'e kar
srdrd operasyonlar durdurmaldr. TC Hkmet i t m Krt
rgt l eri i l e gr mel er e bal amal (Yani, " PKK i l e masay a
ot ur un! . . " di yor -HC) ve Krtler'e haklar tannmaldr." (20.06.2002)
AKP Hkmeti srerken Diyarbakr'a gelen AP heyetleri de bu "Krt
Plan"n uygulamaya altlar. stekleri aka "Krdi st an kur mak" idi.
DTP'li Belediye Bakan Osman Baydemir'i ziyaret eden 7 kiilik AP
Heyeti'nin bakan ek milletvekili Ransdorf, Baydemir'e unlar
syledi:
"Bl geni ze, mcadel eni ze, Krdi st an' a kat k s unma y a
al yoruz. Kat k s unma y a dev a m edecei z. "
2 3 2
Ransdorfun "Krdistan" szn deerlendiren, AP'nin Kalknma
Komitesi Bakan talyan milletvekili Morgantini de, "1999 Ylnda
buraya geldiimizde Krt ve Krdistan kelimelerini kullanmak sorun
yaratyordu. Ancak u anda, rahatlkla gelip kullanabiliyoruz. Bunlar iyi
gelimeler" dedi!..
" nsaf ve ac ma di l enmek l e
ul us i l eri , dev l et i l eri gr l emez.
Ul us un v e dev l et i n er ef v e
ba ms zl sal anamaz.
nsaf v e ac ma di l e nme k gi bi bi r
i l ke y ok t ur .
Tr k ul us u, Tr ki ye' ni n
gel ecek t ek i ocukl ar bunu bi r an
bi l e unut mamal d r. "
At at r k
2 3 3
232
Cumhuriyet Gazetesi {"AP'nin stei Krdistan"), 27 Kasm 2004, s. 1,
manet.
2 3 3
Meray, Seha L.; Olcay, Osman, Osmanl mparatorluu'nun k Belgeleri
(Mondros Brakmas, Sevr Andlamas, lgili Belgeler), A..S.B.F. Yaynlar,
No: 409, Ankara,1977, s.x.
161
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
SEVR: B R ABD PROJES ! . .
AB(D)'nin hortlatmak istedii SEVR'n 62 ve 64. maddeleri yleydi:
SEVR ANTLAMASI MADDE 62: "F rat ' n dousunda, ileride
saptanacak Ermenistan'n gney snrnn gneyinde Suriye ve Irak'ta,
Trkiye snrnn kuzeyinde, Krt l er' i n say ca st n bul unduu
bl gel eri n y er el zerkl i i ni , ibu Antlamann yrrle
konulmasndan balayarak 6 ay iinde, stanbul'da toplanan ngiliz,
Fransz ve talyan Hkmetlerinden her birinin atad yeden oluan
bir komisyon hazrlayacaktr."
SEVR ANTLAMASI MADDE 64: "...Krtler, bu bl gedeki
nf usun ounl uunun Tr ki ye' den ba ms z ol ma k i s t e di k l e r i ni
kantlayarak Milletler Cemiyeti(=Bugnk Birlemi Milletler) ve
Konseyi'ne bavururlarsa ve Konsey de bu nfusun bu bamszla
yetenekli olduu grne varrsa ve bu bamszl onlara tanmay
Trkiye'ye salk verirse, Tr ki ye bu t a v s i y ey e uymay ve bu bl gel er
zeri nde bul una n bt n hakl ar ndan ve s f at l ar ndan vazgemeyi
imdiden hkmlenir. ...
11234
"BAIMSIZ KRDSTAN'A ALIIN!".. 1919'un deyimiyle bu
"medeniyet zppesT Avrupallardan cesaret alan Kuzey Irak'taki
"Blgesel Krt Ynetimi" Bakan Barzani de, Trkiye'ye meydan okudu
ve "Trkler Bamsz Krdistan'a almal!'' dedi .
2 3 5
Mesut Barzani
Trk televizyonu NTV'nin sorularn yantlarken, Genelkurmay Bakan
Orgeneral Yaar Bykant'n "PKK'ya destek veriyorlar" szlerini de
dorulam oldu. "Bykant, bizim PKK ile kar karya gelmemizi
beklememeli" diyen Barzani, unlar syleme cesaretini buldu:
"Bamsz bir yap, Krtler'in en doal hakk. Krtler bamsz olma
hakkna sahip. Trkler, ranllar ve Araplar, bunu konumann ayp ya
da bir tehdit olmadn anlamal. Yakn ya da uzak gelecekte olsa da
bu fikre almallar. Bu iddetle deil, karlkl anlay ve karlar
gzeterek olmal."
Avrupa, ABD ve Barzani'nin amalad "Krdstan", ilk bakta
Ul usl ar ar as i l i ki l erde "nfus" u n s u r u n u n ne denl i neml i ol duunu,
Tr ki ye' deki nf us oyunl ar n n (baz bl gel er de nf us pl anl amas , baz
bl gel er de nf us pat l amas gi bi . . ) ha ngi amaca ynel i k ol duunu bu
ma dde de n anl yoruz. -HC.
235
Hrriyet Gazetesi, 27 ubat 2007, 8. 1; Cumhuriyet Gazetesi, 27 ubat
2007, 8. 1, manet; Milliyet Gazetesi, 27 ubat 2007, s. 1, manet.
162
Kuzey Irak'ta kuralacakm gibi grnse de, temel hedefleri lkemizin
Gneydou'sunu kopararak "Byk Krdistan" yaratmakt.
"IRAKLI KRTLER N YANINDA YER ALIRIZ!.." Bizi AB yesi
yapma vaadiyle blmeye alan Avrupa lkelerinin desteini alanlar,
"blclklerini" gizlemiyorlard. Nitekim, DTP denen partinin Diyarbakr
il Bakan Hilmi Aydodu, "Kerkk' e yap l acak bi r sal d r y
Di yarbak r' a yap l m sayar z" dedi:
"Trkiye'nin Kerkk'e mdahalesi, Trk Devleti ile Krtler'i kar
karya getirir. Kimsenin arzu etmedii ok byk bir sava yaanr.
Trkiye'deki 20 milyon Krt de, Irak'ta Krtler'e yaplacak bylesi bir
saldry kendilerine yaplm sayacaktr.
Krtlerle Trk Ordusu arasnda bir sava yaanrsa, Diyarbakr'daki,
Van'daki ve stanbul'daki Krtler de sonuta Krt'tr. Oradaki de Krt,
buradaki de Krt. Bunlarn arasnda ciddi kltrel, ulusal balar var.
Burada yaanan her Krt'n duygusu budur. Dolaysyla biz Trkiye'nin
Krtler'le atmaya girmesinden ziyade, Trkiye Devleti'nin Krtler'e
dostluk eli uzatmasn istiyoruz. Kerkk'e veya K.lrak'a bir mdahale
olursa, bu Trkiye'de ok ciddi olaylarn yaanmasna neden
olacaktr."
236
PKK azyla konuanlar "dz ovaya" iniyorlard!..
Daha vahim(tehlikeli) bir gerek ise yllar nce gereklemiti,
gizlice.. Trkiye Cumhuriyeti'nin nemli bir bakanl "APO Mecl i s' e
Gi r si n! . . " diye rapor yazabilmit. Dnemin Genelkurmay 2. Bakan
Orgeneral, elini masaya vurarak "Vatan hainlii bu!.. Bir bakanlk nasl
byle rapor verebilir?" diye byk tepki gstermiti.
237
ABD tarafndan kullanlanlar bile Sevr'in arkasnda bu lkenin
olduunu biliyordu. Onl arda,
" S e v r ' i n b i r A B D p r o j e s i o l d u u n u n u n "
farkndayd.
Mart 2007'de bana, Lozan Krd Enstits Bakan imzasyla, iinde
hakaretlerin de bulunduu bir elektronik ileti (e-posta) gnderen Veli
Abbas bile yle diyordu:
"1920 Sev r es Ant l amas ' n n bi r ABD pr oj es i ol duunu; bu
projeye gre; Trkler'e yalnzca Anadolu, Yozgat, Nevehir, Krehir
2 3 6
Vatan Gazetesi, 23 ubat 2007, s. 1, srmanet; Yenia Gazetesi, 23
ubat 2007, s. 1; Hrriyet Gazetesi, 23 ubat 2007, s.20.
237
Cevizolu, Hulki, "ok.. ok.. Bakanlk: APO Meclis'e Girsin!..", Yenia
Gazetesi, 25 Mart 2005, s. 1, manet.
163
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ve Ankara civarn kapsayan bir devletin kurdurulmasnn
ngrldn; gerekten bilmiyor muydunuz? leyen srecin Trkler'i
tekrar Anadolu'ya dndreceini yeni mi anladnz?"
238
ABD Bakan VVilson'un, Sevr'e uygun olarak Trkiye'yi drde blen
haritasn daha nce grmtk. imdi de, bu gerein Krtler
tarafndan dahi kabul edildiini -bi r kez daha- grm olduk.
Sevr Anlamas, "Bir yenilgi belgesi" olmasnn tesinde, Avrupa
emperyalizminin, yalnz kendisinin avlanma alan sayd " Avr upa
K t as ndan Trkl er' i at ma ve y ok et me sava n n s on aamas " idi.
Yklma eiine gelmi lke, ite salam bir diren ve kendine gvenme
duygusundan yoksundu. Byle olunca, d yenilgi, uluslararas alanda
ok hzl ve ok kolay bir idam hkmne dnmt.
239
1989'da eski Sovyetler Birlii Akademisi Dou Bilimleri Enstits
Krte Blm bakan Prof. Lazarev'e gre de, "Krtler a s ndan
Sevr bi r umut t u, Lozan i se i f l as . "
2 4 0
MUSTAFA KEMAL' DEN ABD' Y E:
" N Y ET N Z ANLADI K, Z N VERMEY ECE Z! . . "
Mustafa Kemal, szde "tarafsz ve dost grnml" ABD Bakan
VVilson'un niyetini anlamt. ABD'nin emellerinden vazgemediini
grnce, TBMM'ne 3 Ocak 1922 tarihinde bir muhtra gndererek,
milletvekillerini uyard.
Paa, ABD'ye, " Ni yet i ni zi anl ad k, i zi n vermeyecei z! " diyordu.
Dou Anadolu'da Ermenistan kurma, ABD misyonerlerinin Hristiyan
yurttalarmz kkrtma faaliyetlerini
241
destekleyen ABD hakkndaki
muhtrada unlar yer ald:
"... imdiye kadar memleketimizde ekonomik, politik ve bilimsel
amalarla alan kurulular ya da yabanc kiiler zellikle aadaki
Abbas, Veli, Lozan Krd Enstits Bakan, "Sevres, Lozan, Trkler ve
ABD", Hulki Cevizolu'na gnderdii E-Posta, 20 Mart 2007, Grnen E-Posta
Adresi: (evelinejungfleisch@hotmail.com).
2 3 9
Meray, Seha L; Olcay, Osman, a.g.e., s.x.
2 40
Cevizolu, Hulki, Ya Sev Ya Sevr, 18. Bask, Ceviz Kabuu Yaynlar,
Ankara, Mays 2007, s.11.
2 41
Bunlar ileride "Ortadou Yardm rgt" balnda greceiz.-HC.
164
hedefler peinde komulardr:
1- Memleketimiz iindeki faaliyetlerinden insafsz bir kr elde etmek..
2- Bir blgede elde ettikleri ekonomik ayrcalklara dayanarak, ileride
o blgelerde hak iddia etmek. Bu gi bi l e r i n bi r daha meml ek et i mi z i n
i i nde al mal ar na k es i nl i k l e i zi n v e r i l me me s i kararlatrlmtr...
3- Ekonomik, bilimsel ve insani amalarla meml ek et i mi z e gel i p, bi r
sre s onr a i gal et mek i i n toplumun farkl (eitli) unsurlarn, gerek
hkmete gerek birbirine kar kkrtmak. Bu gibiler hem 1. Dnya
Sava'nn hem de memleketimiz iindeki feci boazlamann balca
sorumlularndandr.
4- Yalnzca bilimsel ve insani amalarla lkemizde almakla
beraber, ruhlarnda sakl bulunan Hristiyanlk duygusu nedeniyle,
hemen t myl e H ri st i yan az nl kl arl a megul ol ma k ve onlara ister
kastl ister kastsz, arasnda aznlklarn da yaad Msl man
k i t l el er i nden ayr l mak ar z unu a l amak. . . Hkmetimiz bu gibilerin
faaliyetlerine serbeste devam etmelerine izin verdii taktirde,
Mslman olan ve olmayan tm vatandalarna kar pek ar bir
sorumluluk yk altna girmi bulunacaktr... Hi bi r hkmet k endi
uyruunda ol an onbi nl e r c e ocuunu, k endi l kesi i i nde, yabanc
bi r k ur ul t ar af ndan ve her t r l de ne t i mde n uzak bi i mde
byt l p, onl ar a i st eni l di i gi bi t el k i nl er de bul unul mas na i zi n
ver emez. . . Bu nedenledir ki, Amerikallar tarafndan rnek iftlikler ve
benzeri kurulular kurulup, buralarda kendi uyruumuzdaki binlerce
ocuumuzun Tr k hkmet ve mi l l et i ne kar dmanca ve sad k
ol ma y a n (vef as z) duy gul a r l a do l u ol ar ak yet i mel er i ne i zi n
n242
v er emey i z.
Bundan da anlalabilecei gibi, Mustafa Kemal daha Milli Mcadele
kazanlmadan ve Lozan Antlamas imzalanmadan nce, Amerikallarn
Erhan, ar, Dr., a.g.e., s.395. Bugn anlalamayacak dildeki metnin
Trke'si bana ait.-HC
165
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
od
^ ^ ^ ^ ^ ^
t < V / V / V
TBMM Bakan Mustafa Kemal'in "Amerika Yakn ark Yardm Heyeti"nin
(=Ortadou Yardm rgt'nn) kurmak istedii "Numune iftlikleri", vs.
hakknda Meclis'e gnderdii uyar muhtras. 3 Ocak 1922.
243
ve tm yabanclarn Osmanl Devleti dneminde edindikleri ve suiistimal
ettikleri ayrcalklarn kaldrlacan, mi s y one r l e r i n de yar d m f aal i y et i
ad al t nda ve denet i ms i z bi r bi i mde H ri st i yan ocukl ar n
Msl man dman ol ar ak ei t mel er i ne i zi n ver i l meyecei ni ortaya
koymutur.
244
2 4 3
Atatrk'n Milli D Politikas, Cilt: 1, a.g.e., s.376.
2 4 4
Erhan, ar, Dr., a.g.e., s.396. Yatk yazlar (italikler) ve siyahlatrmalar
bana ait.-HC.
166
Gerekten de, lkemizdeki bir Amerikan misyonerinin szlerini
duyunca tehlikenin bykln daha da iyi anlyoruz... Merzifon'daki
Amerikan Koleji, blgedeki Hristiyanlar ayaklandrmak isteyen
Pont usul ar n mer kez i olmutu. Misyoner klkl ayrlklar, ta o
tarihte, Amerikan Koleji Mdr araclyla A l e v i yur t t al ar m za
da kancay t akm , onl ar k k rt maya al yordu! . . Tpk bugn
olduu gibi..
Kolej Mdr VVhite'n u szleri durumu ok net belgeliyor:
"Hristiyanln en byk rakibi mslmanlktr. Mslmanlarn da en
kuvvetlisi Trkiye'dir. Bu hkmeti ve memleketi devirmek iin, Ermeni
ve Rum dostlarmz terketmemeliyiz. Hristiyanlk iin Ermeni ve
Rum dostlarmz tarafndan o kadar kan feda edildi ki, bunlardan
birou slmlara kar mcadelede ehit oldular. Unutmayalm ki,
kutsal hizmetimizin sonuna kadar daha pek ok byle ehit kan
aktlacaktr. Alevlere de mezhep konusunda serbestlik tanrsak,
onlar da bize katlacaklardr. Bizim grevimiz, bu frsat karmamak,
gereine uygun hareket eylemektir. Hristiyanlarn imdiye kadar
grm olduklar zulmlere kar onlarn zektn deyecek bir ruh
alamalyz. Biz bunu imdiye kadar yaptk ve baarl da olduk."
245
MUSTAFA KEMAL:
" ABD, OCUKLARI MI ZI B ZE DMAN ED Y OR! . . "
Mustafa Kemal'in dikkat ektii ve "izin verilemez" dedii noktalar
kendi deerlendirmemizle zetleyelim. Dhi nder diyor ki;
- lkemizdeki yabanc kurulu ve kiiler, hangi amala alyor
grnrse grnsn, aslnda vahi bir kr peindedirler.
- Ellerindeki ekonomik ayrcalklara (imtiyazlara, kapitlasyonlara)
gvenerek, egemenlik hakk isterler. Bunlar lkemizde bir an dahi
tutulmamal ve defedilmelidir.
- Ekonomik, bilimsel ve insani amalarla alyor grnseler de,
aslnda amalar lkemizi igal etmektir. Bunun iin farkl etnik gruplar
hem hkmete, hem de birbirlerine kar kkrtarak krdrrlar. Zaten
bunlar 1. Dnya Sava'nn da, lkemiz iindeki isyanlarn ve blc
faaliyetlerin de balca sorumlusudurlar.
- Bunlarn ruhlarnda Hristiyanlk dncesi sakldr ve iimizdeki
2 45
Avcolu, Doan, a.g.e., s.287. Metindeki yazm aynen aldm. Yalnzca
siyah vurgular bana ait.-HC.
167
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Hristiyan aznlklar kkrtarak, ayrlmaya tevik ederler. Hkmet
bunlarn faaliyetlerine asla izin veremez.
- Hibir lke (hkmet), kendi lkesi iinde on binlerce ocuunu
yabanclarn, kukulu ve denetimden uzak eitimiyle bytp,
beyinlerinin ykanmasna izin veremez.
- Amerikallar ise, bu tr faaliyetlerini gizlemek iin, "rnek iftlikler"
ve benzeri maskeler arkasna snarak tesisler kurup, binlerce
ocuumuzu milletimize dman etmektedirler. Buna izin veremeyiz.
yi.
Mersin Nutku.. Mustafa Kemal Mersin'de Millet Bahesi'nde, byk yank yapan
konumasn yapyor.
246
" ORTADOU Y ARDI M RGT"
VE " KORKUN TRK" MAJI ! . .
Mustafa Kemal'in "izin veremeyiz" dedii, maskelenmi
faaliyetlerden birini de, Amerika'nn " Ort adou Y ar d m rgt "
2
Soyak, Hasan Rza, a.g.e., s.167.
168
yapyordu.
1919-1923 arasnda Trkiye'de 40 milyon dolar gibi, o tarihe gre
de ok byk bir harcama yapan Ortadou Yardm rgt(OY),
Amerikan mandasnn ba savunucularndan idi. OY'nn kurulmas
dncesi de, "Trk dman" olarak tannan ABD'nin stanbul
Bykelisi Morgenthau (Morgentav)'a aitti. Finansal destei de
Rockefeller Vakf'ndan geliyordu.
Ermeni yetimler, ABD'nin "Ortadou Yardm rgt"nn Mara'taki atlyesinde.
1919.
247
Amerikan toplumundaki imajmz "Korkun Trk" idi. Gen Trk
kadn Selma Ekrem'in 1920'lerde ABD'yi ziyaret anlar Trkler'e kar
olan bu nyargy aka gzler nne seriyordu:
"Burada, Amerika'da kan ve gk grltsnden meydana gelmi bir
efsane yayor. Korkun Trk, Amerikallarn beynine kaznm. Kan
kapl bir haner tayan vahi, kara gzl ve gr kal kocaman bir
2 47
Macar, Elin, "Ortadou Yardm rgt", Toplumsal Tarih Dergisi, Say:
120, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf Yayn, stanbul, Aralk 2003,
s.83.
169
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
insan bu.
Trk ve Trklk kart propagandalar Amerika'daki Ermeniler
ynetiyordu. rnein, Near Eastern Reliefin blge yneticisi E.Guy
Talbot, New Armenia'da(=Yeni Ermenistan) yle yazyordu:
"Tarih Trk' ktlememitir; Trk ktln kendisi kantlamtr.
Hibir zaman pimanln dile getirmemi ya da sular iin tazminat
dememitir. Trkl er bugn Av r upa ' da k i en uursuz f i grdr. "
249
ABD' Y E HADD N B LD REN BY KEL LER M Z VARDI ! . .
Vaktiyle, bizim de bu tr kampanyalarla mcadele eden ve gerektiinde
" ABD' ye ha ddi ni bi l di r en bykel i l eri mi z" vard!.. Tpk,
Amerikallar' Akdeniz'de vergiye balayan devlet bakanlarmz
(padiah) olduu gibi..
Bunlarn en nde geleni, 1919'da Mustafa Kemal'in Dileri Bakan
yapmak istedii, Washington Bykelimiz Ahmet Rstem idi.
Rstem'in, 8 Eyll 1914'te Washington Evening Star Gazetesi'ne
yapt aklama olay olmutu. ABD'deki Trk dmanlndan yaknan
ve sk bir mcadeleye girien bykelimizi Amerikallar sevmedi,
kendisinden "pimanlk belgesi" istendi, onurlu bykelimiz bunu
yapmaynca da "istenmeyen kii" ilan ettiler ve ABD'den kovdular...
250
Oysa ayn tarihlerde stanbul'daki ABD Bykelisi Morgentav
(Morgenthau) Trk dmanln, kendi topraklarmzda srdryordu.
ABD ise, bizim bykelimizin dorular sylemesine bile tahamml
edememiti!..
MUSTAFA KEMAL, AMER KAN AJ ANLARI NI ZLET Y OR. .
Amerikallar, Trkler'e byle bakar ve Trkiye'yi blmek iin
paravanlar ardna snarak faaliyetlerde bulunurken, Mustafa Kemal
uyumuyordu..
Paa, onlar biliyor ve takip ettiriyordu, rnei n, Ankara Hkmeti
kurulduktan sonra, bu yardm rgt klndaki rgt sk bir izlemeye
alnd. stasyonlarna (ubelerine), otomobillerine ve yerli alanlarnn
2 48
Ylmaz, uhnaz, "Korkun Trk imaj ile Mcadele", Toplumsal Tarih
Dergisi, Say: 120, Trkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf Yayn, stanbul,
Aralk 2003, s.86.
2 49
Ylmaz, uhnaz, a.g.e., s.86-87.
2 5 0
Avcolu, Doan, a.g.e., s.292-301.
170
maalarna ar vergiler konur. Ama, ayn zamanda rgt yldrmaktr.
Paa, rgt yel eri ni n "siyasi ajan" ol ar ak f aal i y et gst er di i ni
syl er.
251
Amerikan Yardm rgt'nn sorumlularndan Albay J. P.
Combs Samsun'da tutuklanr.
Mustafa Kemal'in Trkiye'deki Amerikallar'a kar tutumuna bir
baka rnek de, Havza'da yaanr. Samsun'a kndan 8 gn sonra,
27 Mays 1919'da, Havza Kaymakamlna "gizli ve zel" kaydyla (No:
197) yaz gnderen 9. Ordu Mfettii, bilgiler ister. Bunlar arasnda u
soru da vardr:
" ngi li z ve Ame r i k a grevl i l eri bu kaza dahi l i nde k i ml er l e
t emas t a ve ne gibi amalar gzetiyorlar?"
252
Mustafa Kemal'in, aratrmas sonucunda, Havza'dan Sadaret
Makam'na(Babakanla) 5 Haziran 1919 tarihli "istihbarat raporu"
gnderir, burada, " Amer i kan memur l ar n n Rum ek ya ba i l e
gr mel er i ni i zl edi i " anlalmaktadr:
"Merzifon'daki ngiliz subaylar ile Amerikan memurlarnn gerek
Merzifon ve gerek Gmhacky kazas Rumlar ile olan pek sk
ilikileri dikkat ekicidir. (...) Dikkat ekicidir ki, Vangel adl elebann
(ekyann-HC) biraderi Aleko ve evvelce komiserlikten emekli Aleksi
Efendi, ngiliz ve Amerikan memurlaryla her gn sk temasta olmakla
beraber, Kaymakam Margrit Efendi'nin akl hocasdr."
253
Mustafa Kemal, 19 Haziran'da da (1919), Erzurum Valilii'ne ektii
ifreli tel yazsnda, "Ameri kal Suc k ot adl kad n i zl emekt edi r " :
"13. Kolordu'nun verdii bilgiye gre, Amerikal Miss Suckot adndaki
bir kadn Diyarbekir'den Silvan'a giderek Beiri kazasna dnmtr.
Ad geen, dolat Emeni kylerinde Ermeni nfus miktar hakknda
aratrma yapmaktadr."
254
ABD, MUSTAFA KEMAL' E " D KTATR" GZY LE BAKI Y OR! . .
Her t r l uur suzl uu y a pa n ABD, Mus t af a Kemal ' e szde
Macar, Elin, a.g.e., s.81.
Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4, a.g.e., s.329.
251
252
2 5 3
Atatrk le lgili Ariv Belgeleri'nden aktaran Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4,
a.g.e., s.361.
254 A Atatrk'n Btn Eserleri, Cilt:4, a.g.e., s.399.
171
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
" dos t " gzkyor, ama ar kas ndan " Di kt at r " di y e r apor l ar
yaz yordu! . .
Wilson ABD Bakanlndan ayrlm, Trkiye'de de Cumhuriyet
kurulal 2 yl olmutu... Sava yllar, mill mcadele bitmi, silahlar
susmutu. Bu tarihte bile Amerikan Bykelisi, Cumhurbakanl
makamndaki Mustafa Kemal iin "Diktatr" demeye devam ediyordu!..
15 Ocak 1925'te, Amerikan Bykelisi Washington'a "Trk Basn"
hakknda ok uzun bir rapor gnderdi. Raporda, gazetelerin sahipleri,
bunlarn kimlerle ne tr anlamalar yapt, yazarlar, yazarlarn
eilimleri, zaaflar, gazetenin "sivrilmi kiileri", okuyucularnn yaps,
gazetenin gc ve geliri gibi ok ayrntl bilgiler yer al yordu.
255
ABD
Yksek Komiseri (Bykelisi) Amiral Bristol'un "doru ve tarafsz
bilgiler" dedii belgede "Hkimiyet-i Milliye" Gazetesi rapor edilirken,
Mustafa Kemal hakknda yle deniyordu:
"Gazetenin Sahibi ve genel yayn mdr: Siirt milletvekili Mahmut
Bey. Bir askerdir. Mustafa Kemal'in emrinde almtr.
Cumhurbakan'nn ona tam bir gveni vardr. Bu gazet e yal n z
Kema l i s t l er i n kr krne organ dei l , A n a d o l u d i k t a t -
r n n ki i sel davr an l ar n n d a s a v unuc us udur . Hkimiyet-i
Milliye'yi, Mustafa Kemal'in isteiyle Anadolu hareketinin daha
balarnda, 1921'de kurmutur. Bu gazete daima Mustafa Kemal'in
organ olmutur."
256
ABD Bykelisinin yazd raporda komnist tutuklamalar, zmir
suikast durumalar ve stanbul sinemalar bile konu ediliyordu.
Diplomat, raporuna "sokak dedikodular" ve rnein izmir Suikast
mahkemelerinin "tutanaklarm" bile koymutu!.. Bu durum, bugnk
diplomatlarn nelere bile dikkat ettiklerine ilikin bilgi vermesi asndan
da ok nemli..
ABD' N N, PKK ZER NDEN TRK Y E' Y BLME G R MLER . .
ABD ve sonra kurulan AB'nin (Avrupa Birlii) Trkiye'yi blmeye
ynelik faaliyetleri gnmze kadar aralksz srd.
lkemizde saysz "Krt isyan" karttlar. Srekli olarak blc
haritalar yaynlayp, bu haritaya gre snrlarmz yeniden izmek
Duru, a.g.e., s.215-228.
Duru, a.g.e., s.219. Siyah vurgular bana ait.-HC.
172
istediler.
Diplomatlarmz ldren Ermeni ASALA terr rgtn yok
etmemizden sonra, PKK'y kurdurarak, Trkiye'yi oyalamak istediler. Ne
iin?.. Blge petroln ele geirmek, srail'i gvenceye almak, BOP'u
(Byk Ortadou Projesi'ni) uygulamak ve "yeni dnya dzeni" ad
altnda "smrgeciliklerini srdrmek iin...
Bu konudaki belge ve ayrntl bilgileri "Y a Sev Y a Sevr" ve " gal ve
Di reni " adl kitaplarmda yaynladm. Burada ok ksa alnt
yapacam.
Amerikal subaylar, 2006 ylna gelindiinde szde Krdi st an
hari t al ar ile ortaya kmaya baladlar. Yaz aylarnda yar resmi Armed
Forces Journal (Ordu Haberleri) adl dergide yaynlanan harita, Eyll ay
ortalarnda Roma'da da grld!..
Trkiye'nin dou ve gneydousunu blerek, "Free Krdistan"
(zgr Krdistan) olarak gsteren harita, Roma'daki NATO Savunma
Koleji toplantsnda, Amerikal bir Albay tarafndan BOP
2 5 7
haritas
olarak vlnce, Trk subaylar byk tepki gsterdi. Durum Ankara'ya
iletildi. Genelkurmay Bakan Orgeneral Yaar Bykant, ABD
Genelkurmay Bakan Orgeneral Peter Pace'i arayarak olay knad.
Daha nceki olayda "ABD Ordusuyla ilgisi yok. Emekli bir albayn kendi
almas" diyen Amerika, bu kez zr di l edi .
258
ABD, PKK'y kullanarak, Trkiye'yi oyalamak istediini 1993 ylnda
da gizli bir toplantda aklamt. Ayn yl, Adana'daki ncirlik Askeri
ss'nde Grc kkenli Amerikal Orgeneral Shalikashvili'ye
259
verilen
gizli brifinge bir Trk kurmay subay szmt. Bu subayn verdii bilgiye
gre, brifingi sunan Amerikal subay, Orgeneral Shalikashvili'nin
sorularna u cevaplar vermiti:
" 1 - Krt de v l e t i ni n kurul uu i i n be y l sre ngrmt k. Ama
beceriksiz ktlar. Bu sebeple sre uzayacak.
2- Orada grevlendirilen ok sayda NGO fazla ie yaramyor. Krt
de v l e t i ni n kurul u sr eci nde et k i l i g r u p var : Bar zani Gr ubu,
2 5 7
BOP: Byk Ortadou Projesi. Babakan Recep Tayyip Erdoan, daha
nce yapt aklamada "BOP'un e bakanym" diye vnmt!..-HC.
2 5 8
Yenia Gazetesi, 28 Eyll 2006, s. 1, manet haber...Bu haber, btn
televizyon haberlerinde de nemli bir yer ald. zel l i kl e Kanaltrk, NTV, CNN
Trk, Habertrk, Skytrk, Kanal B ve ART ana haberleri ile programlarnda 27
Eyll gecesinden balayarak, 28 Eyll Perembe ve izleyen gnlerde yer ald.
Shalikashvili, daha sonra ABD Genelkurmay Bakan oldu.-HC.
173
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Tal abani Gr ubu v e PKK.
3- PKK' n n gr evi Krt de v l e t i ni n kurul u sreci boy unc a
Trki ye' yi angaj e t ut makt r (oyalamaktr-HC)."
260
AB(D), PKK terr ile Trkiye'ye yzlerce ehit, binlerce insan kayb
yannda yz milyarlarca dolar ve zaman kaybna neden olurken;
gnmzde ilgin bir gelime de yaand.
Trkiye'yi blerek bir Krdistan karma giriimleri srerken, byk
bir projeye imza atld: BTC Projesi.. Yani, Bak-Tiflis-Ceyhan petrol
boru hatt projesi.. Azerbaycan petrolnn Avrupa'ya tanmas iin
bakent Bak'den balayan boru hatt, Tiflis zerinden Trkiye'de
Adana'nn Ceyhan ilesine kadar geliyordu. 1.774 kilometrelik boru
2 60
Bulut, Arslan, "ABD 50 Yl Kalacak Iser, Yenia Gazetesi, stanbul, 2
Kasm 2007, s.11.
261
Peters, Ralph, ABD Silahl Kuvvetler Sitesi, www.armedforcesjournal.com.
174
gel ecekt i ! . " Yani silahl bir ngiliz-Amerikan gc lkemizde koruma
yapacakt!..
264
ATO (Ankara Ticaret Odas) Bakan Si nan A y gu n ise,
BTC ksaltmasn "Blnm Trkiye Cumhuriyeti' olarak tanmlyordu.
BAK-TFLS-CEY HAN HAM PETROL BORU HATTI
BTC Petrol Boru Hatt gzergh ve szde Krdistan haritas arasndaki benzerlik.
B Z GAL ETMELER B LE " LTUF" D !..
"Memleketin en temiz ve en idealist, tannm birok evld bile"
korkun bir karamsarlk iinde kurtulutan midini kesip; manday
(himaye, egemenlik devri) bir k olarak grrken; smrgeciler ellerini
am bekliyordu!..
Yz yl sonra bile, yanna AB'yi alarak Sevr'i uygulatmak isteyecek; 1
Mart tezkeresi
265
geirterek Trki ye' ye 62 bi n 500 asker , 255 sava
ua , 65 sava hel i k opt er i yerl et i rerek, Saddam Hseyin'in Irak'na
yapt gibi "uua y asak bl ge" ilan edip, Trkiye'yi igal edecek olan
ABD; "eki G" ile bunu denemi ve Irak'ta baarl olmutu.
"Krtler'i diktatr Saddam'dan koruyacam" bahanesiyle "eki G"
Bu gerei, eski BOTA Genel Mdrlerinden Mete Gknel Ceviz Kabuu
programnda canl yaynda aklad. Baknz: Ceviz Kabuu Program,
Kanaltrk Televizyonu, Ankara, 9 ubat 2007, saat 22.30.
2 6 5
Babakan Recep Tayyip Erdoan bakanlndaki AKP Hkmeti'nin ok
istedii tezkere TBMM Genel Kurulu'nun, 39. Birleiminde, 1 Mart 2003'de,
saat 15.20'de ele alnd ve ama reddedildi.-HC.
176
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
ad altnda l kemi zde t am 12 y l boy unc a asker bul undur mu;
bylece Talabani ve Barzani ile PKK terr rgtn lkemizin bana
musallat etmiti!..
266
Bu ABD, 1919'da Trkiye'ye sava gemilerinin yan sra "Yardm
heyetleri"' de(!), gnderi yordu.
267
Bunlardan birinin bandaki "Binba"
Arnold, Londra'dan sonra getii Paris'te bir aklama yapt
2 68
:
"Trki ye' yi meden dur uma get i r mek i i n, 100 bi n Amer i kal
yet er l i di r ! . "
lkemizi himayelerine almay da "insaniyet nmna" kabul
buyuracaklard! Yani, bi zi i gal et mel er i bi l e " l t uf " i di ! . . :
"Amerika, insaniyet duygular ile Trkiye mandasn kabul edecektir.
Rumeli ve Anadolu Trkiyesi'ni meden hle getirmek iin 100 bin
Amerikal yeterlidir. Bu kuvvet iki yl iinde koullar hafifleyinceye kadar
asayii koruyabilir."
(...) Amerikallarn besledii binlerce Ermeni ocuu, mnakalat
(=ulam) koruyan yeterli sayda yabanc kuvvet bulunmazsa, hi
kukusuz alktan leceklerdir."
269
AB' Y ABD KURDURDU! . .
Sevgili okuyucular, bu sayfaya kadar birok yerde AB ile ABD'nin
yaptklar arasnda hemen hemen hibir fark olmadn grm olduk.
Kitabn dnda, pek ok yerde de (makalelerimde, konferanslarmda,
266
Cumhurbakan Abdullah Gl bile, Dileri Bakan ve Babakan
Yardmcl grevinde iken (Ocak 2007) buna isyan etmi ve "eki G'n
grev sresinin uzatlmasna destek veren hkmetlerin Irak'n kuzeyinin
koparlmasnda rol byktr" demiti. Baknz: Ylmaz, nder, "Gl, Sresini
Uzatt eki G'ten Yaknd", Milliyet Gazetesi, 24 Ocak 2007, s. 15.
267
"Amerikan yardm heyetlerF'(l) ok nl dr. Bunl ar n genel l i k l e
" mi s y o n e r l i k " ve " gvenl i k" al mal ar n n ma s k es i ol ar ak kul l an l d ok
grl mt r. Bu k onuda Mus t af a Kemal ' i n 3 Ocak 1922 t a r i hl i yaz s da
neml i bi r bel gedi r . t e y a nda n, yak n t a r i ht e, I rak' n i gal i ncesi nde bu
l keye (uua kapat l an 36. par al el i n gneyi ndeki Krt bl gesi ne)
yzl er ce " yar d m he y e t i " gi t mi ve or ada i gal ncesi i s t i hba r a t ve as k er i
al mal ar y apar ak, i gal i n al t yap s n ol ut urmut ur. - HC.
Ayrntl bilgi iin baknz: Cevizolu, Hulki, gal ve Direni, s.250.
269
Bu arada, yzyllk sorun olan Ermeniler konusundaki cmleler de gzden
kamamal. Er meni l er ' i k i mi n k or uy up, besl edi i de 1919'da itiraf ediliyor. -
HC.
177
televizyon programlarnda) vurguladm gibi, aslnda " Avr upa
Bi rl i i (AB) bi r Ame r i k a Bi rl ei k Dev l et l er i ( ABD) pr oj es i " olarak
karmza kyor.
ABD bayrandaki eyaletleri simgeleyen yldzlar, AB'yi simgeleyen yldzlar olmu.
(Tasarm: Aydan elik'e ait).
270
Trkler ve Trkiye'ye kar, tarih boyunca sregelen "ortak kin ve
dmanln" temelinde de bu gerek yatyor.
Baknz bu konuda, 1997 ylnda, bir Fransz bilim insan (Do. Dr.
Jean-Michel Gaillard) bile ne diyor?:
"Avrupa Ekonomik Topluluu Roma'da, 25 Mart 1957'de domutu.
Krk yl sonraki Avrupa Birlii'nin ise onbe yesi ve bir dzine de ye
aday bulunmaktadr. Bir bakma bu bir paradokstur, nk
ba ms zl n n pei ndeki bu Av r upa asl nda, t a en ba ndan ber i
Ame r i k a n i r ades i y l e kurul mut ur.
(...) 1945' t en ber i Ame r i k a Bi rl ei k Dev l et l er i Avr upa' y hi may es i
al t na al m , onu k or uy or , ynet i yor ve hat t a
smr gel et i r i yor du. "
2 7 1
elik, Aydan, Toplumsal Tarih Dergisi, Say: 120, a.g.e., s.61.
2 7 1
Gaillard, Jean-Michel, "Avrupa Birlii'ni Amerika m kurdurdu? (Roma
Antlamas Amerikan cad m?)", L'Historie'den (No: 208, Mart 1997, s.68-73)
eviren: Saadet zen, Toplumsal Tarih Dergisi, Say: 120, a.g.e., s.60-67.
178
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Gaillard yazsnda, AB'nin ayn zamanda " Amer i kan NATO' s unun
Av r upa aya " olduunu da ileri sryordu.
Burada, "Ne pahasna olursa olsun AB'ye gireceiz" diye her trl
dn (tavizi) veren gelmi-gemi birok devlet yneticisinin, ABD
Bakanna rica edip, AB dnem bakanlarna Trkiye iin telefon
atrdn hatrlayalm. Yani, bizim bilmediimizi acaba, bizi yneten o
szde yneticiler biliyor muydu?.. Bilmiyor olsayd; AB'yi ABD'den
bamsz bir siyasi birlik olarak grseydi; ABD Bakanndan AB'ye
bask yapmasn isterler miydi?..
Kurt ul u Sava ' n n 2. Evr esi . . .
" BY K B R SU KASTI N Y I KI LMASI " : LOZAN! . . .
" smet, bana her eyden ok,
bi r mzi k k u t u s u n u hat rl at yorsun.
Bi zi i y i ce b kt r ncaya kadar her gn
ayn es ki ark y al yor sun:
Egemenl i k, egemenl i k , egemenl i k! . . "
L or d Cur z on
(Lozan'da ngiltere Temsilcisi)
ABD ve bugn AB'yi oluturan smrgeci lkeler, binbir hile ve
oyuna ramen Mustafa Kemal'i, Kemal'in askerlerini ve Trk Milleti'ni
geemediler; Trkiye'yi igal edemediler.
Ama Kurtulu Sava cephede tamamlanmad. Lozan'da ikinci
evresine geilmiti. Bu kez si l ahs z kurt ul u sava na girmitik.
Mustafa Kemal, Lozan iin "Byk bi r sui kast n y k l mas n n
bel gesi di r " diyor:
"Lozan Antlamas, Trk Milleti aleyhine asrlardan beri hazrlanm
ve Sevres(=Sevr-HC) Antlamasyla ikmal edildii (=tamamland-HC)
sanlm byk bir suikastn yklmasn ifade eden bir belgedir. Osmanl
devrine ait tarihte ei gememi bir siyasi zafer eseridir."
272
Lozan, Trkiye'nin yabanclara tannan tm ayrcalklarn kaldrlmas
Hakimiyet-i Milliye Gazetesi'nden (24 Temmuz 1933) aktaran: Aksin,
Aptlahat, Emekli Bykeli, a.g.e., s.106.
179
ve her bakmdan "tam bamsz" olmas demekti..
Mustafa Kemal'in tam bamszlktan neyi kastettiini, en yaknndaki
Ceyhun Atuf Kansu yle anlatyor:
Tam bamszlk demek, ulus yurdunu istedii gibi ynetecek;
parana gelirine giderine sahip olacaksn; madenini, fabrikan,
demiryolunu, topran, ormann kendin iletip, buralardan kardn
zenginlii kendin iin kullanacaksn; kendi orduna kendin sahip
olacaksn; adalet direini kendi yasalarnla ve kendi yce yarglarnla
dik tutacaksn, ve de kendi ocuklarn, kendi dilinle, kendi dileinle,
kendi kltr peteinin balyla besleyip, byteceksin demek.
273
Kurtulu Sava cephelerine cephaneler bu koullarda tand. 8 Haziran 1992'de
dinlenen bir deve kolu.
274
Kansu, Ceyhun Atuf, a.g.e., s.154. Siyahlamalar bana ait.-HC.
Tansel, Selhattin, a.g.e., s.105, Resim No: 73.
180
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Lozan Antlamas Eskiehir'de kutlanyor.
ABD LOZAN' I TANI MI Y OR! . . . Yzyl sonrasna geldiimizde,
bugnk sorunlarn temelinde de, ABD'nin Trkiye'nin kurulu
anlamas olan Lozan' tanmamas yatmaktadr.
Lozan'da ABD'nin "taraf olmadn" syleyerek, "Efendim, 'ABD
Lozan' imzalamad, bu yzden bugn Trkiye'nin snrlarn tanmyor'
demek doru deildir" diyenler var. Hatta, bu alandaki ok tannm
uzmanlardan, Prof. Dr. Fahir Armaolu bile, "Lozan Konferans'na
Amerika katlmam ve ayrca, Amerika Dileri Bakan Hughes'un
deyimi ile, bu toplantda yaplacak 'siyasi ve mlk dzenlemelerin
sorumluluunu zerine almak' istememitir" diye yazmtr. Ama ayn
Armaolu, Amerika'nn "Lozan Konferans ile balarn kesmek
istemediinden, grlerini, ingiltere, Fransa ve talya aracl ile
Konferansa ilettiini ve gzlemci bulundurduunu"
276
itiraf etmitir.
Lozan Konferans'na szde "gzlemci" olarak katlan ABD'nin, dier
igal temsilcilerinden hibir eksii yoktu. Hatta, Trk tarafna yarattklar
sknt en az dier byk devlet temsilcisi kadard. zellikle
2 7 5
Tansel, Selhattin, a.g.e., s.117, Resim No: 99.
2 7 6
Armaolu, Fahir, Prof. Dr., a.g.e., s.20.
181
yaplmasn istedikleri. dzenlemeler iin hep "smrge lkelerinden"
rnekler veriyor, Trkiye "manda" aitndaym gibi davranyorlard.
Mustafa Kemal'in ulusal hareketinin zaferini yok sayma
havasndaydlar. Lozan boyunca, en bata "Ermeni sorununu" olmak
zere, kapitlasyonlar, boazlardan serbest gei ve Chester demiryolu
imtiyaz konularn gndemde tuttular. Trkiye'nin "Byk Zaferine"
ramen, sanki yenik bir lkeymi gibi Anadolu'dan Ermeniler'e toprak
verilmesini isteyip durdular. ABD' ni n yay l mac (smr geci )
pol i t i k al ar i zl eme srar , gel ecek t ek i rol ne haz rl and na i aret
e di y or du. stanbul'da ABD bykelilii yapan Trk dman
Morgenthau, Trkler'e olan nefretini Lozan'da da srdrd. Hatta, New
York Times Gazetesi'ne yazd bir yazda, " Amer i ka, k e ndi s i ni
ynet me gcnden aci z ol an Trkl er' i y ol a get i r mel i di r " diye
Ancak Lozan'da, ABD ile Trkiye arasnda " dos t l uk ve t i car et
anl amas " imzaland. Bu srada ABD'de "Lozan Antlamas'na Kart
Amerikan Komitesi" gibi komiteler kurarak Trkiye kart kampanyalara
baladlar.
Lozan'da, ABD'nin Trkiye ile grmelerinde Amerikan politikasnn
baar lsn, Amerikan grmecilerinin bakan Joseph C. Grew,
Dileri Bakan'na yazd 6 Austos tarihli mektubuyla en iyi biimde
zetlemiti:
"Bugn Tr k de l e ga s y onu i l e i mzal ad m z dos t l uk ve t i car et
anl amas , benim elde etmek istediimden ok uzaktr. Bu antlama,
Trklerden koparmak istediimizden ok fazla imtiyaz bizim Trklere
verdiimizin belgesidir. (...) Bizim ' en ok i zi nl i ul us' ilemi grmek
hakkn elde etmemiz, belki de balca ve en nemli kazancmz
ol du."
278
mzalanan anlama ise, ancak 4 yl sonra, 18 Ocak 1927'de
Senatoya sunuldu. ABD Senat os u i se anl amay r eddet t i .
Senato'nun ounluu Trkiye'nin lehine oy kulland ancak kabul iin
gereken te iki ounluk elde edilemedi. (Kullanlan oy: 84, Kabul: 50,
2 7 7
Torun, Esma, Yrd. Do. Dr., "Trkiye-ABD likilerinin Dn-Bugn ve
Yarn", Stratejik Aratrmalar Dergisi, Yl: 3, Say: 5, Genelkurmay ATEE
(Asker Tarih ve Stratejik Ett Bakanl) ve Genelkurmay Denetleme
Bakanl Yaynlar, Ankara, Temmuz 2005, s.232-235. Siyahlama ve yatk
yazl vurgulamalar bana ait.-HC.
78
Evans, Laurence, a.g.e., s.416-417. Siyah vurgulamalar bana ait.-HC.
182
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
Ret: 34 idi.)
ABD Senatosu'nun Lozan' reddetmesini alklayan gazetelerden
biri, "Antl aman n onayl anmas , ( Must af a) Kemal ' i n emper y a l i s t
pl an na (!!!-HC) t e s l i m ol ma k anl am na gel ecekt i " dedi; bir dieri
Di kt at r(! ! ! -HC) Kemal ' e Amer i ka' n n al aka t e s l i m ol mas demek
ol acakt " diye yazd. Bir nc gazete "Trki ye r eddedi l di " diye
balk atmt. Bir tara gazetesi, " Lozan Ant l amas p s epet i ne
at l d ; y er i oras yd " diye sevi ni yordu.
279
Gerek aratrmac gazetecilerin nderlerinden rahmetli Uur
Mumcu da, Erol Ulubelen'in "ngiliz Gizli Belgelerinde Trkiye" adl
kitabndaki belgelere dayanarak, ABD'nin Lozan' niin tanmadn u
szlerle anlatmaktadr:
"Bu belgeler, bugn ABD Kongresi'nde 24 Nisan tarihini 'Soykrm
Gn' olarak ilan etmek isteyenlerin amalarn olduu kadar, ABD'nin
Lozan Bar Antlamas'na niin imza koymadn da anlatmaya
yetmektedir."
280
ABD, bugn olduu gibi dn de "dostluk ve ticaret anlamalar" ile
lkeler zerinde " si yasal egemenl i k" kurmak istiyordu. (Bunu nceki
sayfalarmzda belgeleriyle grdk.) Elde ettii her ey onun iin az.
Hep daha fazlasn istiyor. Ticaret, ekonomi ve maliye zerinden
"dostluk"(!) kazanarak, Lozan'da Trkiye zerinde " anl amaya dayal
egemenl i k" kuramayan ABD, bugn de siyasal snrlarmza da sayg
gstermiyor. Bunun belgelerini de, yzyllk iliki boyunca, ABD
Bakanlarnn dn ve bugn onayladklar " bl nm Trki ye"
haritalarndan zaten biliyoruz.
A B D , Tr ki ye Cumhur i y e t i Devl et i k ur ul duk t a n s onr a bi l e
T r k i y e ' y i t a n m a d . Bykeli gndermedi. Ancak aradan 4
yl getikten sonra, Lozan'daki Amerikan grmeci(mzakereci) Grevv'i
Eyll 1927'de bykeli olarak resmen greve balatt.
2 7 9
Avc, Cemal, Yrd. Do. Dr. ve Kara, Adem, Yrd. Do. Dr., Trk nklbnn
Tarihi, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, Eyll 2007, s.256.
2 8 0
Mumcu, Uur, "Gizli Belgelerle..", Cumhuriyet Gazetesi, stanbul, 1 Nisan
1984, 8.1; Mumcu, Uur, Devlet Modas: Tek Yol zal!, 3. Bask, Uur Mumcu
Vakf Yaynlar, Ankara, Mays 2005, s.171.
183
AMER KA' NI N DE MEZ SI RRI . .
Btn bunca belge ve fotoraftan sonra, yine gemie dnelim,
1969'a.. O tarihte yazlan "Amerikan mparatorluu" adl eserde bakn
bu konularda hangi bilgi ve uyarlara yer verilmi:
"...Bylece ileri karakollar ve haberleme hatlaryla, savunma ara
ve yedek gleriyle, diplomat ve askerleriyle, misyoner ve polisleriyle,
doktor ve bankalaryla imparatorluklar domaktadr. (...)
Ama Amerikan imparatorluunun dehas, etki alanna snr izmemi
olmasndadr. O eski smrge imparatorluklarna ylesine az
benzemektedir ki bazen, hemen hemen hi anlalmaz olmakta ve
kendi varlndan bizzat kendisi kukuya der olmaktadr. (...)
ounlukla en diktatrce rejimlere dayanan bir askeri sler ve
paktlar a iinde tm yeryzn sarmalar, srf zgrl savunmak
/'/no7r.(!!!!-HC) Askeri mekanizmalarnn ldrc atei altnda
Dresde, Hiroima ya da Vietnam kylerini ezip yerle bir etmeleri,
hep zgrlk ad m adir. (...)
Amerikan imparatorluu Amerikan idealizmiyle beslenmitir. (...)
Amerikan emperyalizminin ahlk yasas iinde iki temel eliki
vardr. Bir yandan ne silahlarn ne de ticari krlarn salayamayaca
ulusal gcn, manevi liderlik grevi stne dayandrr. Amerikan
idealizminin nde kiilerinden olan Woodrow Wilson bizzat kendisi,
Amerikan imparatorluunu, Karaib blgesinde yapt bir ok askeri
mdahaleler, birok mali oyunlar sayesinde glendirmitir. Ve
grlecei gibi, kendisinden sonra gelenler, dnyann en uzak
blgelerine ayni yntemleri yayacaktr. (...)
Amerikan imparatorluu tarihin kaydettii en gl imparatorluk
olmakla kalmamakta, ayn zamanda, birok bakmdan tarihin kaydettii
en zgn imparatorluu da olmaktadr. imdiye dein, hibir zaman
bunca az sayda insan, etkisini bylesine uzaklara yayamam, bunca
ok sayda halkn gnlk yaantsna kendi damgasn bylesine
vuramamtr. (...) Dnyann hibir noktas onun silah tehdidinden
uzak deildir. Ve yine ABD, gezegenimizin stndeki hayat birok
kez yok edebilme olanana sahiptir. Ondan nce hibir ulus bu
lde ykma, yok etme olanana sahip olamamtr.(...)
Bar ve demokrasi savunucusu geinen bu lke, gerektiinde
en iren diktatrlklerin destekleyicisi olur. Her tan altndan o
kar, her karanlk iin iinde onun parma vardr. Btn bunlar
sanayici-asker ortaklnn salad tatl krlar iin yapar. Her yere
sermaye ve mal ihra, her yerden beyin ithal eder. CA casusluk
184
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com
rgtyle dorudan doruya, ya da eitli vakflar rts altnda
dolayl dolaysz, her rgte szar; sar sendikalar ve gazeteler satn
alr. B e e n m edii hkmetleri devirir,
milliyeti a k mi a r bomak iin ne sulama
gerekirse bavurur. Ve bunlar, 150 yldan beri (imdi 200
yl oldu-HC) uygulad belirli reetelere gre yapar."
Dikkat ederseniz, bu szler bugn sylenmiyor. Yineliyorum. 1969
ylnda yaynlanan bir kitapta syleniyor. Yllar ncesine giderek, tekrar
okuyup 1919'u ve bugn deerlendirelim.
EH TLER M Z! . . MEZARDAN I KMANI ZI N VAKT D R! . .
Gnmzde Trkiye zerindeki youn ("Cumhuriyet dneminde hi
olmadk biimdeki") blme abalarn; bu deerlendirme ve bilgiler
nda deerlendirip, bilinli olmalyz.
Bu vesileyle, lkemizi paralatmamak iin, vatanmz iin topraa
den tm ehitlerimizi (ve tabii ki Mustafa Kemal Atatrk') rahmet,
sayg ve minnetle analm..
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i y e ehi t l eri ,
mezar dan kman n v ak t i di r !
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i y e ehi t l eri ,
Sakar ya' da, nn' de, Af y on' da k i l er
Duml up nar' daki l er de el bet
ve de Ayd n' da, Ant ep' t e v u r u l u p denl er,
si z t opr a k al t nda ul u kkl eri mi zsi ni z
yat ar s n z al kanl ar i i nde.
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i y e ehi t l eri ,
si z t opr a k al t nda der i n uy k uda y k e n
dman a rd l ar,
sat l d k, uyan n!
Bi z t opr a k st nde de r i n uykul arday z,
Julien, Claude, a.g.e., s.8-15 ve arka kapak yazs.
185
kal k p uyand r n bi z i !
uyand r n bi z i !
ehi t l er, Kuvyi Mi l l i y e ehi t l eri ,
mez ar dan kman n v ak t i di r !
Ml
"ehitler" iiri. Hikmet, Nazm, Son iirleri (1959-1963) (iirler 7), Yap Kredi
Yaynlar, 9. Bask, stanbul, Eyll 2007, s.32.
186
www.izgiliforum.com
www.izgiliforum.com