Documenti di Didattica
Documenti di Professioni
Documenti di Cultura
Palabras Clave para la Atencin en Salud - Ashninka Hecho el depsito Legal en la Biblioteca Nacional del Per N 2012-11696 Lima Per Setiembre 2012 500 ejemplares Coordinacin y revisin tcnica Ministerio de Salud Direccin General de Salud de las Personas Estrategia Nacional de Salud Reproductiva Dra. Lucy del Carpio Responsable tcnico de la edicin: Fondo de Poblacin de las Naciones Unidas Dra. Gracia Subira Sra. Hanna Maenpaa Sra. Zilda Crcamo Responsables de la traduccin: Jeiser Surez Maynas (Ranin koshi) Juana Zumaeta Lpez (Moye) Wilma Josena Tecoli (Makaniro) Rafael Frank Rivera Amaringo (Tarito) Luzmila Lpez Fuchs (Tono) Andrs Encinas Lpez (Pasaro) Alfonso Encinas Lpez (Pompo) El presente manual es una traduccin no ocial. El presente documento fue elaborado por el Fondo de Poblacin de las Naciones Unidas, UNFPA. Las opiniones expresadas en este documento pueden no coincidir con las de la Organizacin.
ASHNINKA
Contenido
Presentacin Captulo I
El pueblo indgena ashninka
El departamento Ucayali y las comunidades nativas. Las comunidades indgenas amaznicas ashninka.
5 9 13 35 51
Captulo II
Gramtica y vocabulario ashninka
Alfabeto, pronombres, verbos, adjetivos, adverbios de lugar, adverbios de tiempo, etapas de vida, cantidad, palabras interrogativas, colores, nmeros, trminos de parentesco, saludos coloquiales y palabras tiles.
Captulo III
Palabras clave para la atencin integral en salud
Preguntas durante la atencin en salud, planicacin familiar, atencin obsttrica, infecciones de transmisin sexual, abordaje para detectar la violencia basada en gnero, partes del cuerpo humano.
Anexo
Mis notas
ASHNINKA
Presentacin
La elaboracin de este manual en tres lenguas amaznicas, shipibo, yine y ashninka, demand la revisin de varios de los textos con que cuenta el Ministerio de Salud, as como de textos de aprendizaje de los distintos idiomas. En diversas ocasiones, se realizaron reuniones con representantes mujeres y varones de las organizaciones de la Regin Ucayali. Adems, se solicit la participacin de personas que trabajan en el mbito de la salud: antroplogos, educadores y personal del sector salud. Con todos ellos se revisaron los contenidos y con un grupo de especialistas se veric la escritura de las lenguas en las que est redactado el manual. Queremos sealar que el objetivo de este manual es contribuir al fortalecimiento de la comunicacin cara a cara con las y los usuarios, dentro de un marco de respeto pleno a la identidad cultural y de toma de decisiones informadas. Para ello, proponemos frases y palabras clave de modo que el personal de salud cuente con un primer material de apoyo que le permita establecer una relacin ms directa con las y los pacientes dirigindose a ellos utilizando palabras en su propio idioma, para luego abordar la atencin integral en salud sexual y reproductiva con un enfoque de pertinencia intercultural. Ms adelante, y con esta informacin bsica, ser posible crear nuevas frases tomando como punto de partida el vocabulario que se propone. Esperamos que este manual, cuyo desarrollo ha sido posible gracias a la cooperacin del Ministerio de Salud, del Fondo de Poblacin de las Naciones Unidas y de la Agencia Espaola de Cooperacin Internacional, pueda llegar a todos los establecimientos de salud que atienden a estas poblaciones, y que ayude a establecer un dilogo intercultural entre el personal de salud y las usuarias y usuarios de los servicios de salud.
5
Captulo I
El pueblo indgena ashninka El departamento de Ucayali y las comunidades nativas. Las comunidades indgenas amaznicas ashninka. En este captulo se presenta informacin bsica sobre el pueblo ashninka, su cosmovisin y sus prcticas en salud.
Captulo II
Gramtica y vocabulario ashninka Alfabeto, pronombres, verbos, adjetivos, adverbios de lugar, adverbios de tiempo, etapas de vida, cantidad, palabras interrogativas, colores, nmeros, trminos de parentesco, saludos coloquiales y palabras tiles. En este captulo se encuentran las conjugaciones de los verbos ser, estar, haber, comer y vivir, algunos ejemplos respecto al uso de adjetivos, vocablos que expresan lugar, tiempo y cantidad, as como trminos de parentesco, todo lo cual contribuye a que se puedan establecer dilogos con las y los usuarios de los servicios de salud.
Captulo III
Palabras clave para la atencin integral en salud Preguntas durante la atencin en salud, planicacin familiar, atencin obsttrica, infecciones de transmisin sexual, abordaje para detectar la violencia basada en gnero y partes del cuerpo humano. En este captulo se incluyen frases que permiten establecer dilogos, identicar situaciones y prestar servicios de orientacin/consejera en los casos referidos a la salud sexual y reproductiva.
Anexo
Mis notas En estas lneas en blanco, usted puede ir anotando el vocabulario y los dilogos con los que va ampliando sus conocimientos sobre la lengua y la cosmovisin de las comunidades indgenas.
ASHNINKA
SECCIN UNO
CASTELLANO Ashninka
ASHNINKA
CAPTULO I:
Las diferencias en la fecundidad son muy marcadas. En las mujeres indgenas de 15 a 19 aos de las comunidades nativas, la contribucin a la fecundidad es de 241 nacimientos por cada 1000 mujeres, mientras que, en ese rango de edad, a nivel del departamento de Ucayali se registra una contribucin de 82 nacimientos por cada 1000 mujeres. En el caso de las comunidades nativas, la alta fecundidad en todas las edades reproductivas muestra una tasa global de fecundidad de 8,14 hijos por mujer, en tanto que la tasa a nivel departamentales de 2,73 hijos por mujer. Otro dato importante en salud es la alta tasa de mortalidad infantil: 51,7 muertes por cada 1000 nacidos vivos, mientras que a nivel departamental es de 24,7. Finalmente, un dato relacionado a la inclusin social de la poblacin indgena es la disponibilidad de la partida de nacimiento. Es de destacar que el 21,6% de los menores de edad nacidos en comunidades nativas amaznicas del departamento de Ucayali no cuenta con este documento.
10
ASHNINKA
11
ASHNINKA
CAPTULO II:
13
A
Akiparentsi a
a B
Batsatzi ba
b CH j K
Jia ji Kabori ka
ch E
Eti
e m
Mamabo ma
chamanto cha
I
Itontsi i
i J n
Nonke no onti o
k M o P
Opempe o Parianti pa
N R
Parari ra
O s SH
Samampo sa Shabo sha
p t
Tampia ta
r S ts Ty
Tsinane Tsi Tyapa tya
sh T y
TS
ty Y
yotantsipanko yo
14
ASHNINKA
Pronombres
Yo T, Usted l Ella Ello/Eso
(a veces lo usan para animales u objetos)
Naka Eroka Irirori Irori Jiroba Nakapaeni Akapaeni Erokapaeni Riroripaeni Iroripaeni Jirira Jiroba Jirira Jiroba Paeni: denota en plural
15
Posesivos
Mo/Ma Tuyo/Tuya Suyo (de l) Suya (de ella) Su pap (de l) Su hermano (de ella) Nashi Pashi Rashi Ashi Iri-ripapate Iyariri
Verbos
Algunos verbos comunes
Beber Cazar Comer Crecer Dar Doler Dormir Enfermar Estar Haber Ir Jugar Mentir
16
Irabaetantsi Kentabaetantsi Obabaetantsi Antaritantsi Pabaetantsi Katsitantsi Mabaetantsi Mantsiyantsi Saekantsi Timabaetantsi Jataeantsi atsabaetantsi Tsaeyabaetantsi
ASHNINKA
Morir Obedecer Pescar Querer Sanar Sentir Ser Soar Trabajar Venir Vivir
Kamabaetantsi Kemisantantsi Kentabaetantsi Kobaetantsi Etsiyakotantsi Kemaetantsi Iritaentsi Mishibaetantsi Antabaetantsi Pokabaetantsi Aitantsi
18
ASHNINKA
19
20
ASHNINKA
Adjetivos
Alegre Alto Amigo Bajo Bien Bueno Corto Dbil Desobediente Enemigo Enfermo Flaco Fuerte Gordo Grande Justo Largo Mal Malo Mejor Mentiroso Mentirosa Obediente Beshirianto Antari Tsipamintsaretantsi Ikatini Kametsa (se refiere a personas) Kametsa (se refiere a cosas u objetos) Okaponchoki Mantsiyapintashti Kari kemisantinkari Kisamintsare Mantsiyari Matsari Shintsi Batsati Antari Atiripero Santsari Te okametsati Kamari Kametsa Tsaeyenkari Tsaeyinkabo Kemisantatsiri
21
22
ASHNINKA
23
Adverbios
Adverbios de lugar
Abajo Afuera Ah Al lado o al costado All Aqu Arriba Cerca Debajo Dentro Derecha Encima Izquierda Lejos Comunidad Ro Tu casa est cerca Quebrada Isabiki Jakakeroki Jaa Onampinaki Janta Jaka Jenoki Okakini Otapinaki Intsomoeki Akopero Jeokini Ompateki Intaena Nampitsi Eniki Okakinitati pinampi Jiateni
Ejemplo:
Tu casa est cerca
24
Okakinitati pinampi
ASHNINKA
Adverbios de tiempo
Ahora Ahora Anteayer Antes Ayer Despus Hoy Maana Maana Nunca Nunca Tarde (de tardanza) Tarde Temprano Temprano Temprano Todava Iroaka Obakera Chapinkipaeteki Paerani Chapinki Maetacheta Iroaka Kitaesheri Oatamane Te abisanenta Ero nantanentaero Samanitantsi Shabiteni Ananinkamanae Okitaeshetamanae Ananinkantsi Tekerata
25
Okitaeshetamanae Ananinkamanae Irotaentsi otampatikate kashiri Tampatika tsireniri Kitaesheri Tsireniri Tampatika Tampatika tsireniri Kitaeshepaeteki Okitaeshetantari Otsirenitantari Shabiteni Otsirenitantari Tsirenipaeteki Pananinkamanae pipokantyari Pipoke tampatika kitaesheriki Pipoke shabiteni Pipoke tsirenipaeteki Okitaesheti Okitaeshetati Okitaeshetae Otsireniti
ASHNINKA
El sol sale El sol est casi derecho El sol est derecho El sol est un poco inclinado El sol ya se est ocultando Ao Meses Das Verano Invierno Sol Luna Estrella Nube Osarentsi Kashiripaeni Kitaesheripaeni Osarentsi Kiabontsi Oria Kashiri Impokiro Menkore
Ishitobapake oria Oria irotaentsi itampatikate Risaekati aria Te ritampatikati oria Shabitanake oria Las estaciones del ao se reeren al inicio del verano, al verano mismo, al inicio del invierno y al invierno mismo. Verano: marzo y de abril a setiembre, poca de sol. Invierno: de octubre a diciembre y febrero, poca de lluvias.
27
Etapas de vida
Recin nacido Beb Nio Nia Joven Adulto Mujer Varn Anciano Anciana Entsi Entsi Iriani Oriani Ebankari Antari Tsinane Shirampari Antyashpari Antyashpabo
Cantidad
Bastante Eso noms Ms Mucho Poco Ya no Osheki Ari okati Oshekini Osheki Epichoki Aritake
28
ASHNINKA
Palabras interrogativas
Cmo? Cundo? Cundo? Cunto? Cuntos? Dnde? Para qu? Por qu? Qu? Itaka? Okatinka abisantari? Okateka? Okatika? Okatika? Jimpe? Oetakakia? Itakakia? Ita?
Colores
Amarillo Blanco Marrn Negro Rojo Verde Kiteri Kitamari Kityonkari Kisari Kirari Ereki
29
Nmeros
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 20 21 22 30 40 50 60 70 80 90 100 1000
30
Apani Apite Maba Otsipatapaka Apapako Shirinkapaenchari Tsipataenchari Tsipanto Shirinkatsiri Apipako Apipako apani Apipako apite Apipako maba Apite apipako Apite apipako apani Apite apipako apite Maba apipako Otsipatapaka apipako Apapako apipako Shirinkapaenchari apipako Tsipataenchari apipako Tsipanto apipako Shirinkatsiri apipako Osheki Oshekini
ASHNINKA
Parentesco
Abuela Abuelo Amiga Amigo Cuada Ameni Api Notsipamintsare (dependiendo de quin lo diga) Notsipamintsare (dependiendo de quin lo diga ya sea varn o mujer) Iaeni (hombre - cuado: mujercuada) emeni (de cuada a cuado) Atyo(mujer-mujer) ani (de hombre a hombre) Noena Noeme Entyo Entyo Ari (de mujer a varn) Yeye Nishinto Nentsite Nana Nosabo (cuando la abuela lo dice) Noshari (cuando la abuela lo dice) Nebataero
31
Cuada Cuado Esposa Esposo Hermana de pap Hermana Hermano de mam Hermano Hija Hijo Mam Nieta Nieto Nuera (esposa de hijo)
Papa Entyotsori Aritsori (cuando la mujer lo dice) Ayini (de mujer a mujer), kokoeni (de mujer a varn) iyoeni (de varn a mujer), konki (de varn a varn) Nanaeni de mujer a mujer Niritsori Notineri
Cuando se dicen entre hermanos y hermanas hay que tener en cuenta: Hombre con hombre = yeye Mujer con mujer = entyo Hombre con mujer = choeni Mujer con hombre = ari
Es tu hijo? (le preguntan a l/ella) Tu mam Mi pap Ella es hermana de l Ella es mi hermana
32
ASHNINKA
En qu te puedo servir? Felicitaciones Siga adelante Lo est haciendo muy bien Tienes hambre? Te gusta la msica? Te gusta bailar? Te gusta cantar? Sabes cocinar? Est muy rico
Oeta namitakotemiri? Nibetsatimi Pebateta Rantatiro kametsa Pitasheyati? Onimotimi pikemero mampamentotsi? Pashimintsatabo pontironkabaete? Onimotimi pimampabaete? Piyotiro ponkotsibaete? Poshiniperotake?
34
ASHNINKA
CAPTULO III:
Por qu has venido? Ests enfermo? Cmo te sientes? Dnde te duele? Apunta dnde te duele Desde cundo ests enfermo? Cmo empezaron los dolores o malestares? Te molesta mucho? Cmo es tu dolor? Cuando haces alguna cosa te duele ms? Como qu? Cuntos das ests as? Te ha visto otro mdico o algn curandero antes? Qu te dijeron? Tienes ebre? Tienes vmito? Tienes escalofros? Sudas mucho? Cmo es tu respiracin? Tienes fro? Tus ojos te duelen?
36
Ita pipokantari? Pimantsiyatati? Jimpe pikantaka? Jimpe okatsitimika? Pokotero jimpe okatsitimi? Okatika osamaniti pimantsiyabaeti? Jimpe okantanaka opoantari okatsitantimiri? Pikisakoperota osheki? Jimpe okanta okatsitimi? Aririka panteri oitarika okatsiperotimi? Oitaka katsitimiri? Okatika osamaniti pikantaka iroaka? Riakemi sheripiari ama itsipa yotirori abintabontsi ? Oita ikantaetakemiri? Pisabatati? Pikamankati? Pikatsinkatati? Pimasabiti osheki? Jimpe okanta panenkabaeti? Pikatsinkatati? Okatsitatimi poki?
ASHNINKA
Te duele la cabeza? Tienes hormigueos en la cabeza? Duermes mucho? Tienes insomnio? Te cansas mucho? Comes bien? Te sientes triste o melanclico? Ests deprimido por tu enfermedad? Tienes sed? Tienes apetito?
Okatsitatimi pito? Okantakemi pitoki marimarimari? Pimati osheki? Te pabia pimaye? Pimakoperotatya? Pobatya kametsa? Pibashiretatya? Pikenkishiretatyabo pimantsiyare? Pimiretati? Pitasheyati?
Planificacin familiar
Cmo te cuidas? Conoces el mtodo del ritmo? Qu mtodo ests utilizando para prevenir el embarazo? Los 8 primeros das desde el inicio de tu regla no quedas embarazada. Jimpe pikantiro pitibenta eroka? Piyotiro eroka kari itimamta pentsite? Oitaka piyotiri ero pimotitantari?
Tsipanto kitaesheri pimakotake irojatirika oshtobi pira ero pimotiti. La lactancia materna exclusiva te cuida del Aririka pitsotayeri pentsite embarazo los primeros 6 meses. otsipatapaka kashiri ero pimotiti. Debes usar un condn nuevo para cada Pikitsatero imeshi birakocha relacin sexual. ejatirika pitsitabakaeya.
37
Si el condn est maltratado o vencido no lo uses. No guardes el condn en el bolsillo. La ampolla te cuida por 3 meses. Existe la pastilla del da siguiente en caso de que hayas tenido relaciones sexuales sin cuidarte o en caso de violaciones. La pastilla del da siguiente se toma mximo hasta dos das despus de la relacin sexual. Debes tomar todos los das 01 pldora. La T de Cobre te protege de 5 a 10 aos.
Con la ligadura de trompas no podrs tener ms hijos. Con la vasectoma no podrs tener ms hijos.
Aririka piakero amashtakia imeshi birakocha ero pantiro. Ero pobakotiro imeshi birakocha pichenkoki. Aririka posatakantya ero pimotitae maba kashiri. Timatsi abintabontsi ashi oatamane kitaesheri pirantyabori ero pimotitantari otimatye ritsitaetemi shintsini. Rirakotaetiro abintaboentsi otsipa kitaesheri abisabaetaka apite kitaesheri. Pirerota apani abintabontsipaeni apani kitaesheri. Timatsi otsipa abintabontsi oyankaetantimiri ero pimotitantari apapako osarentsi. Aririka ritsatyaetakemiro piyamabo ero pitimanetae pentsite. Aririka ritotaetami pishibi ero pipiyotakaeyero pina entsitepaeni.
38
ASHNINKA
Aririka pomonkiakero abintabontsi pitsabikira apipako samanitants tekerata pitsitabakaeyata. El condn te cuida para no embarazarte. Imeshi birakocha raminakotimi ero pimotitantari. El condn te cuida para que no embaraces Imeshi birakocha aririka pobero a tu mujer. pitsabiki ero pimotitakayero pina. El condn te protege del SIDA y de otras Imeshi birakocha raminakotimi ero enfermedades de transmisin sexual. pantabori rimantsiyare birakocha ejati otsipa mantsiyarentsipaeni. Despus de usar el condn, amrralo y Aririka pitsonkakero btalo a la basura o entirralo. pitsitabakaeya posotero imeshi birakocha pokero intaena ejati pinkitatero. El vulo vaginal se coloca 10 minutos antes de cada relacin.
39
Atencin obsttrica
Se mueve tu beb? Desde qu hora no se mueve tu beb? Te ha bajado lquido por la vagina? Has perdido sangre por la vagina? Has tenido ebre? Tienes dolor para orinar? Tienes dolor en el vientre? Se te han hinchado las piernas? Se hincha tu cara o manos? Ves como estrellitas? Te duele la cabeza? Vomitas mucho? Cundo empezaron los dolores ms seguidos? Rishebatati pentsite? Okatika osamaniti te rishebata pentsite? Ishtobatakemi jia pitsabiki? Pipeyakero pira pitsabikira? Pisabakitati? Okatsitimi aririka pitsintya? Okatsitakemi piyamarintsiteki? Abatakemi piporiki? Abatake pipoki ama pakoki? Piakeri kemetachari impokiro pokiki kantatsiri morek, morek? Patsikaetotati? Pikamankati osheki? Okatika pikemakero okatsiperotantakemi apipintakemi?
40
ASHNINKA
Fiebre Dolor o ardor para orinar Si vomitas mucho Si tu nio no se mueve por varias horas Si tienes dolor en el vientre Si sangras por la vagina Si pierdes lquido por la vagina Si se te han hinchado las piernas Si se te hincha la cara/las manos Si te duele mucho la cabeza Si tienes zumbido en los odos
41
Okatika pisarentsite ritsitaetakemiri? Okatika ishekiti itsitaetakemiri atiri jiroka kashirikira? Ikatika ishekiti ritsitaetakemiri otsipatapaka kashiri? Ritsitaetantakemiri okatika potayiro imeshi birakocha? Pitsotakero shibitsi? Ritsitaetakemi pitiyakinta? Ritsitaetakemi pitsabikira? Okatika pitsitabaetaka enkanki rikantaeti jenoki? Pitsitabaetakotashtari pime? Pakero imantsiyare birakocha? Otimake pipatsabo ejati oshtobayeti pitenka? Otatimi? Okaenitatimi? Otayimi aririka pitsintya? Pitsinpintsintatya?
ASHNINKA
Has notado un olor diferente en la orina? Tienes secreciones por el pene? Tienes secreciones por la vagina? Tienes o has tenido alguna herida en tu boca o en tu zona genital? Tienes alguna molestia por el ano? Con qu frecuencia utilizas el condn para el sexo vaginal? Con qu frecuencia utilizas el condn para el sexo anal? Alguna de tus parejas ha tenido infecciones de transmisin sexual en este ltimo ao? Alguna de tus parejas ha estado con otra persona mientras mantena una relacin contigo? Alguna de tus parejas ha tenido sexo con una trabajadora sexual? Alguna vez te han vacunado para la Hepatitis B (3 dosis)? Alguna vez te has hecho la prueba de VIH?
Pasankakero otsipasato pitsine? Oshtobatati pitenka pishibikira? Oshtobatati pitenka pitsabikira? Pipatsabaetayetati pipantekira ama pitsabikira? Oashirenkakemi pitiyaki? Okatapintika potayiri imeshi birakocha aririka pitsitabaete? Okatapintika potayiri imeshi birakocha aririka pitsitabaetanakero tiyakintsi ? Itimake otaeyemi imantsiyare birakocha jiroka osarentsite? Oashirenkabaetiri pitsinanete itsipa shiramparienta payiro? Itsitakero pime tsinane pimantirori obatsa? Rosataetakemiro ashi mantsiyarentsi kiterine maba satantsi? Raminaetakemiro imantsiyare birakocha?
43
Cuntas veces has tomado bebidas alcohlicas en las ltimas semanas? Has tenido sexo bajo los efectos del alcohol o algn tipo de droga?
Slo a hombres
Tienes pus o secreciones por el pene? Has tenido algn dolor en los testculos? Tienes sexo tambin con otros hombres? Ishtobati pitenka pishibikira? Pikatsitabaetake piyatsarekitsoki? Pitsitakeri shiramparipaeni?
Slo a mujeres
Has tenido dolor durante el sexo? Has tenido sangrados despus del sexo? Tienes sexo tambin con otras mujeres? Has tenido dolor plvico o abdominal? Pikatsibaetati aririka pitsitabakaeya? Ishtobake pira pitsitabakantantari? Pitsitabakakabo tsinanepaeni? Pikatsitabaetaka pitepokikira?
44
ASHNINKA
45
Tu pareja se molesta cuanto no quieres tener sexo? Pelean mucho por sus hijos? Pelean mucho por asuntos de dinero? Tu pareja te pega con las manos o con los pies? Tu pareja alguna vez te ha amenazado con algn objeto o arma? Tu pareja alguna vez te ha amenazado con matarte o matarse? Tu pareja alguna vez te dej con moretones o cortes en tu cuerpo? Alguna vez has necesitado ayuda de otras personas por la agresin de tu pareja? Alguna vez has buscado ayuda del mdico en las postas u hospital por la agresin de tu pareja? Alguna vez tu pareja te ha hecho dao sexualmente? Alguna vez tu pareja te ha hecho tener sexo contra tu voluntad? Tu pareja es siempre violenta con tus hijos?
46
Rikisabaeti pime erorika pikobi ritsitemi? Pantabakabaetatyeri pentsite osheki? Pantabakabaetatyeyari koriki? Aririka rantakemi pime ratikakemi ama romposatimi rakoki? Rikantakemi pime ari ritsitokakemi? Rikantakemi ari ritsitokakemi ejati ritsitokaeya? Rokakemi pime rikisatantakemiri ejeti ritotakemi pibatsakipaeni? Pikaemabaetake itsipa atiri aririka rantanakemi pime? Paminake amitakotants abintabotsipankoki ariria rantabaetakemi pime? Rikatsitakaperotakemi pime aririka ritsitemi? Ritsitakemi pime erorika pikobi eroka? Mashinkari pime aririka risaekakoteri pentsitepaeni?
ASHNINKA
Tu pareja es violenta con personas fuera de la casa o familia? Tu pareja alguna vez ha tirado objetos cuando est molesta? Alguna vez tu pareja ha tenido problemas con las autoridades o polica? Tu pareja te hace quedar mal delante de los dems? Tu pareja le hace dao a tus mascotas intencionalmente? Has pensando en suicidarte alguna vez? Qu piensas de tu pareja?
Rikisamintsatiri pime itsipasati atiripaeni? Arika rikisha pime rokabaetiro oetarika maboeni? Timabaetake antsipoki rashi pime itsipayetari jebaripaeni? Ikanibaetakakemi pime aririka risaeke atiripaeni? Romposabaetiri pime pipirapaeni? Pikenkitsatakero eroka pitsitokia? Jimpe pikantiroka pikenkishiriakotiri pine?
47
Itontsi Pokintsi Tamakontsi Yempitantsi Kirintsi Shempantsi Akoempeki Okintsi Akotsi Ishintsi Omoki yempitantsi Pantentsi Pokintsi Cherantsi Aekintsi Noshinkikiri Poshinimentotsi Niyamentotsi Tsapentyaki Nenetsi Yeretontsi Aitikonta Notapoantsi
ASHNINKA
Cuello Dedo Nuca Codo Mueca Pierna Pie Pecho Pulmn Cerebro Hgado Estmago Columna vertebral Espalda Abdomen Vescula Intestinos Senos Pelvis Himen Costillas Pubis Tetillas Corazn Nalga
Kentsintsi Aityereki Kentsitonki Konakantsi Akopero Porikintsi Itintsi Ishpanekintsi Asankapanetantsi Ipatsantsi Irapanantsi Amotintsi Nometikatonki Tapikintsi Tapikintsipero Asonke Shetontsi Tenitsi Tsabipero Pompoena Merekintsi Pompoenapero Tenityaniki Asankanetantsi Tiyakipontso
49
Pene Testculo Prepucio Vellos pbicos del hombre Vagina Labios menores Labios mayores Cltoris Ovarios Vellos pbicos de la mujer Piel Cintura Vejiga Vulva tero Ano Axila
Shibitsi Katsarekitsontsi Ochera tsabitsi Booshitantsi Tsabitsi Ochera oriani Ochera antabo Onene tsabitsi Yamarentsi Shibatsakintsi Meshinakintsi Tsakinakintsi Notsakikinta Maboeni Pompoena Saekamento iriani Tiyakintsi Sankatarentsi
50
ASHNINKA
MIS NOTAS
51
Mis notas
52
ASHNINKA
53
54
ASHNINKA
55
56
ASHNINKA
57
58
ASHNINKA
59
Palabras Claves para la Atencin en Salud - Ashninka fue impreso en los talleres de Sonimagenes del Per scrl Av. 6 de Agosto 968, Jess Mara. Telf.: 652 3444 / 652 3445