Sei sulla pagina 1di 66

TRANSISTOR

PENGUAT DAYA
dan
PERANCANGAN PENGUAT KLAS A
(amplifier design)
oleh
Ir. Bambang Sutopo,M.Phil
Jurusan Teknik Elektro
FT-UGM
2008
Bahan Kuliah Elektronika Dasar
Pertemuan ke 11
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
x 10
6
0
20
40
60
80
100
120
TANGGAPAN FREKUENSI
Frekuensi
G
A
I
N
10
1
10
2
10
3
10
4
10
5
10
6
10
7
0
20
40
60
80
100
120
TANGGAPAN FREKUENSI
Frekuensi
G
A
I
N
Diah Puspita
100F
Adi Mahmud
10F

10
1
10
2
10
3
10
4
10
5
10
6
10
7
0
20
40
60
80
100
120
TANGGAPAN FREKUENSI
Frekuensi
G
A
I
N
10
1
10
2
10
3
10
4
10
5
10
6
10
7
10
0
10
1
10
2
10
3
TANGGAPAN FREKUENSI
Frekuensi
G
A
I
NBW
70%
e
C
r
R
E e
C
R r
R
+
Karena C
E
Karena sifat
transistor
PROGRAM MATLAB
1. frek10 = [10 20 40 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 800 900 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2500 ...
2. 3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000 6500 7000 10000 11000 12000 13000 14000 15000 16000 20000 120000 200000 400000 ...
3. 600000 800000 1000000 1500000 2000000 4000000 5000000];
4.
5. frek100 = [10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 200 300 400 500 600 700 800 900 ...
6. 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000 100000 ...
7. 200000 300000 400000 500000 600000 700000 800000 900000 ...
8. 1000000 2000000 3000000 4000000 5000000 6000000 7000000 8000000 9000000 10000000];

9. gain10 = [4.4 4.8 5.6 6.4 9.6 12.8 16 18.8 22 24.8 27.6 30.4 32.8 35.6 42.4 42.4 47.2 51.21 55.2 61.6 ...
10. 66.8 72 76 79.2 86 90 94 94 96 98 98 100 100 102 102 102 102 102 102 102 102 ...
11. 102 102 102 102 98 92 84 80 64 52 30 22];
12.
13. gain100 = [12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 72 88 100 104 108 112 108 112 ...
14. 116 116 116 116 120 116 120 116 116 116 ...
15. 120 116 112 108 104 100 96 92 ...
16. 88 64 48 36 28 19.2 16.8 13.8 12.5 10.48];

17. loglog(frek100,gain100,'b',frek10,gain10,'r');
18. %plot(frek100,gain100,'b',frek10,gain10,'r');
19. %semilogx(frek100,gain100,'b',frek10,gain10,'r');
20. title('TANGGAPAN FREKUENSI','fontsize',16);
21. xlabel('Frekuensi','fontsize',14);
22. ylabel('GAIN','fontsize',14);
23. set(gca,'fontsize',8,'position',[0.10 0.10 0.75 0.75]);
24. grid on;
GAIN TEORITIS
E
E
E
E
e
C
E
E e
C
C j
R
C j
R
r
R
C j
R r
R
GAIN
e
e e
1
1 1
//
+

+
=
+
=
( )
( )
( ) ( )
E e e E E
E E C
E e e E E
E E C
E E E
E E C
E E
E
e
C
R r r R sC
R sC R
R r r R C j
R C j R
R re R C j
R C j R
R C j
R
r
R
GAIN
+ +
+
=
+ +
+
=
+ +
+
=
+
+
=
1 1
1
1
1
e
e
e
e
e
PROGRAM
1. C1=1*10^-6; C2=10*10^-6; C3=100*10^-6; C4=1000*10^-6;
2. re=7.0; RC=820.0; RE1=220.0;
3. f=0.1:1:200000;
4. w=2*pi*f;
5. s=j*w;
6. z1=RC*(RE1*C1*s+1)./(RE1*re*C1*s+RE1+re);
7. z2=RC*(RE1*C2*s+1)./(RE1*re*C2*s+RE1+re);
8. z3=RC*(RE1*C3*s+1)./(RE1*re*C3*s+RE1+re);
9. z4=RC*(RE1*C4*s+1)./(RE1*re*C4*s+RE1+re);
10. zmag1=abs(z1);
11. zmag2=abs(z2);
12. zmag3=abs(z3);
13. zmag4=abs(z4);
14. semilogx(f,zmag1,'b',f,zmag2,'r',f,zmag3,'g',f,zmag4,'m');
15. title('TANGGAPAN FREKUENSI TEORITIS BERBAGAI CE','fontsize',12);
16. xlabel('Frekuensi (Hertz)','fontsize',14);
17. ylabel('GAIN','fontsize',14);
18. set(gca,'fontsize',8,'position',[0.10 0.10 0.75 0.75]);
19. grid on;


10
-1
10
0
10
1
10
2
10
3
10
4
10
5
10
6
0
20
40
60
80
100
120
TANGGAPAN FREKUENSI TEORITIS BERBAGAI CE
Frekuensi (Hertz)
G
A
I
N
100 F
10 F

10
1
10
2
10
3
10
4
10
5
10
6
10
7
0
20
40
60
80
100
120
TANGGAPAN FREKUENSI
Frekuensi
G
A
I
N
PENGUAT
KLAS A


Tegangan
keluaran (V
CE
)

Masih
mempunyai
bentuk yang
sama

dengan
tegangan
masukan (V
in
)
`
VCE
GARIS
KERJA
TITIK
KERJA
Vin
VCE
Ic
Ic
V
CC
V
CC
/2
I
C
/2
I
C

I
B
Perancangan Hambatan Kolektor
Dengan R
D
=R
C
+R
E
. Perhitungan hambatan
kolektor adalah sbb:
) (
C D E C
R R G R G R = =
D C
R
G
G
R
+
=
1
C D C
R G R G R =
D C
R G G R = + ) 1 (
Maka didapatkan hambatan kolektor sebesar
:
Perhitungan Hambatan Emitor
Perhitungan Hambatan Emitor sbb :
E
C
R
R
G =
1 +
=
G
R
R
D
E
G
R R
G
R
R
E D C
E

= =
E D E
R R R G =
Didapatkan
KARAKTERISTIK TRANSISTOR
Garis Kerja
V
CC
/2
Hambatan Basis
Hambatan basis dapat diperhitungkan dengan
perumusan sbb :
V
BE
merupakan besaran tegangan basis emitor yang
besarnya ditentukan oleh jenis transistor.
B
BE E C CC
B
I
V R I V
R

=
Contoh perhitungan R
D
Bila ditentukan :
Tegangan penyedia daya (Vcc) = 12V
Arus kolektor (Ic) = 1mA

3 3
10 1
6
10 1
6
12
2

= =
C
cc
D
I
V
R
Perhitungan R
D
:
[agar titik kerja berada di tengah garis kerja]

= 6000 Ohm

Perhitungan hambatan EMITOR
Perhitungan Re sbb :
Dipilih G = 20, maka

1 20
6000
1 +
=
+
=
G
R
R
D
E
= 286 Ohm

[Digunakan hambatan 220-ohm]
Perhitungan Hambatan Kolektor

Perhitungan Rc sbb :




5714 6000
21
20
1
= =
+
=
D C
R
G
G
R

[digunakan 5,6 K-ohm]
Perhitungan Hambatan Basis
Perhitungan Rb sbb :
Asumsi : V
BE
= 0,7 Volt dan h
FE
=115
hfe
I
V R I V
I
V R I V
R
C
BE E C CC
B
BE E C CC
B

=

=
M R
B
1274
115
10 1
7 , 0 220 10 1 12
3
3
=


[digunakan 1M-ohm and 220K-ohm]

Besaran h
FE
dan V
BE
adalah besaran asumsi. Untuk lebih teliti V
BE
dan H
FE
harus
ditentukan dari transistor yang digunakan, mengingat pada kenyataannya H
FE
dan
V
BE
transistor tidak sama persis walaupun jenisnya sama.
RANGKAIAN
PENGUAT
yang
dirancang
V
in
R
1
R
E
R
2
R
C
C
1
C
2
C
E
V
out
I
0
I
C
Langkah-langkah perancangan
penguat klas A
Tentukan titik kerja yang diinginkan I
C
dan V
CE
dan juga
gain pada frekuensi rendah. Gain pada frekuensi
menengah mengikuti besarnya R
C
terhitung nanti.

V
BE
dan h
FE
transistor ditentukan dari percobaan.

I
C
ditentukan sekitar 1% dari I
Cmax
, V
CE
= V
CC

R
E
dipilih berdasarkan gain pada frekuensi rendah.
R
C
/R
E
= gain.

Langkah-langkah perancangan
Penentuan R
1
dan R
2

I
B
= I
C
/h
FE

Pilih arus yang lewat R
1
dan R
2
(I
0
) yang
jauh lebih besar dari I
B
(antara 10 s/d 100
kali).

R
2
=(V
BE
+ V
E
)/I
0
=(V
BE
+ I
C
R
E
)/I
0

R
1
+ R
2
= V
CC
/ I
0
R
1
= V
CC
/ I
0
- R
2

Langkah-langkah perancangan
penentuan C
E
, C
1
dan C
2
C
E
ditentukan dari
frekuensi minimum yang
ingin diperkuat.

E
E
R f
C
min
2
1
t
>>
C
1
dan C
2
ditentukan
dari frekuensi
minimum yang ingin
dilewatkan penguat.

) ( 2
1
min
2
L
R f
C
t
>>
Biasanya digunakan
C
1
= C
2
dan
f
min
= 20 Hz
Kalau R1>>R2 maka,
) // ( 2
1
2 1 min
1
R R f
C
t
>>
) ( 2
1
2 min
1
R f
C
t
>>
PENGUAT klas B
Perhatikan

Gelombang
output

hanya

separoh
gelombang
input

TITIK KERJA
POWER AMPLIFIER
(klas B, SIMETRIS KOMPLEMENTER)
Tersusun atas
transistor NPN
dan PNP

Kedua
transistor
bergantian
menghantar



Menggunakan
dual supply (
plus dan
minus).
R
1
R
L
V
1
T
1
T
2
+V
CC
-V
ee
Saat V
1
= 0, kedua transistor OFF
POWER AMPLIFIER
(klas B, saat sinyal positif)
Transistor 1
menghantar


Arus Ic mengalir
di RL dari atas ke
bawah.
R
1
R
L
V
1
T
1
V
CC
I
b
I
c
+

I
L
POWER AMPLIFIER
(klas B, saat sinyal negatif)
Transistor 2 menghantar

Arus IC mengalir di RL
dari bawah ke atas.
R
1
R
L
V
1 T
2
V
ee
I
b
I
c
+

Penguat klas B
Tidak ada arus mengalir saat tak ada
sinyal
Setiap transistor hanya memperkuat
separoh gelombang
Sangat efisien

KEKURANGAN KLAS B
Terjadi distorsi cross-over, karena saat
pergantian OFF dan ON kedua transistor tidak
terjadi pada saat yang sama. Kedua transistor
tak linier.
Membutuhkan dua transistor yang sifatnya
identik, berpasangan.
Cross over distortion
POWER AMPLIFIER
(klas AB, dual supply)


Cara kerja
Saat sinyal positip, Q1 On, Q2 OFF. Kalau Ib
berubah mengikuti perubahan Vin, demikian
juga Ic,selanjutnya tegangan pada Rl juga
berubah.
Saat sinyal negatif, Q1 OFF, Q2 On.Perubahan
Ib karena input juga mnakibatkan perubahan IC.
Saat tak ada sinyal mengalir arus ib kecil untuk
memperthankan kedua transistor ON
Titik kerja
klas AB
VCE
GARIS
KERJA
TITIK
KERJA
Vin
VCE
Ic
Ic
I
B
V
CE
I
C
KLAS AB SINGLE SUPPLY
Klas AB dengan dual supply terlalu mahal untuk
penguat yang berdaya kecil,

Maka

Dibuat penguat klas AB dengan single supply, bagi
kebanyakan penguat berdaya kecil.

Contoh : active speaker pada komputer
POWER AMPLIFIER
(klas AB, single supply,speaker)
Memperkuat arus
R
E1
dan R
E2
sangat
kecil nilainya
R
1
dan R
2
digunakan
sebagai pembatas
arus basis.
R
1
R
2
R
E1
R
E2
C
1
C
2
speaker

D
1
D
2
T
1
T
2
V
CC
R1=R2, RE1=RE2, T1 identik T2
VA=VB=1/2 x VCC
c
c A
B
+
ANALISIS DC
(klas AB, single supply)
R
1
R
2
R
E1
R
E2
D
1
D
2
T
1
T
2
V
CC
c c A
B
V
CC
/2
V
CC
/2
ANALISIS DC
(klas AB, single supply)
R
1
R
E1
D
1
T
1
V
CC
c c A
B V
CC
/2 V
CC
/2
ANALISIS DC
(klas AB, single supply)
R
1
R
E1
T
1
V
CC
c A
V
CC
/2
V
TH
dan R
TH
ANALISIS DC
(klas AB, single supply)
R
1
V
CC
c A
V
CC
/2
V
TH
dan R
TH
V
CC
/2
V

R
1
R
f
V
TH
dan R
TH
Model Dioda
( )
=
+

= =
f
R R
R V
Vcc
Vcc
R I
Vcc
Vth
1
1
1
2
2 2

) ( 2
2
1
1 1 1
f
cc cc cc f
R R
V R R V V R V R
+
+ +
=

) ( 2
2
1
1
f
cc f
th
R R
R V V R
V
+
+
=

1
1
R R
R R
R
f
f
th
+

=
R
f
<< R
1
V
CC
/2
V

R
1
R
f
ANALISIS DC
Menghitung I
B
dan I
C
) ( 2
2
) ( 2
2
1
1
1
1
R
R V V R
R R
R V V R
V
cc f
f
cc f
th

+
~
+
+
=
1
1
R R
R R
R
f
f
th
+

=
( ) ( )
1 1 E e B BE TH E e E BE TH TH B
R r I V V R r I V V R I + = + = |
( )
1 E TH
BE TH
B
R R
V V
I
| +

=
( )
1 E TH
BE TH
C
R R
V V
I
|
|
+

=
R
TH
R
E1
D
1
T
1
A
B V
CC
/2 V
CC
/2
V
TH
( )
1 E
C
BE TH
th
R
I
V V
R |
|

=
Menghitung R
1
( )
|
|
.
|

\
|

+
+
= +
BE
f
f f CC
E C TH C
V
R R
R V R V
R I R I
1
1
1
2
2
| |
( )
( )
1
1
1
1
2
2
E
C
BE
f
f f CC
E
C
BE TH
TH
R
I
V
R R
R V R V
R
I
V V
R |
|
|
|

|
|
.
|

\
|

+
+
=

=
( )
1 E
C
BE TH
th
R
I
V V
R |
|

=
( )( ) ( ) ( )
BE f f f CC f E C TH C
V R R R V R V R R R I R I + + = + +
1 1 1 1
2 2 2 | | |
( )( )
BE f BE f f CC f E C TH C
V R V R R V R V R R R I R I | | | | | 2 2 2 2 2
1 1 1 1
+ = + +
( )
f E C TH C BE f f CC BE f E C TH C
R R I R I V R R V V R R V R R I R R I
1 1 1 1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 | | | | | | + = + +
( ) ( )
f E C TH C BE f f CC BE f E C TH C
R R I R I V R R V V V R I R I R
1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 | | | | | | + = + +
( )
( )
BE f E C TH C
f E C TH C BE f f CC
V V R I R I
R R I R I V R R V
R
| | |
| | |
2 2 2 2
2 2 2
1
1
1
+ +
+
=
R1

UNTUK NILAI IC MAKSIMUM YANG DIINGINKAN
( )
( )
BE f E C TH C
f E C TH C BE f f CC
V V R I R I
R R I R I V R R V
R
| | |
| | |
2 2 2 2
2 2 2
1
1
1
+ +
+
=
( )
( ) ( ) |
|
BE f E C f C
f f C f E C BE f f CC
V V R I R I
R R I R R I V R R V
R
+ +

=
1
1
1
2
2 2 2
R1
UNTUK NILAI IC MAKSIMUM YANG DIINGINKAN
( )
( ) ( ) |
|
BE f E C f C
f f C f E C BE f f CC
V V R I R I
R R I R R I V R R V
R
+ +

=
1
1
1
2
2 2 2
( )
|
|
.
|

\
|
+
=
|
|
.
|

\
|
+
=
+

|
.
|

\
|
=
f
E
C
CC
f
E
C
CC
E f C
f f C CC f
R
R
I
V
R
R
I
V
R R I
R R I V R
R
1 1
1
1
1
2 1
2
1
2
1
|
|
|
|
|
Disederhanakan :
POWER AMPLIFIER
(klas AB, sinyal positip, T1 On)
T1 on, T2 OFF
Arus I tetap
mengalir,
Arus Ib bertambah
seiring dengan
bertambahnya Vb,
karena V1

R
1
R
2
R
E1
C
1
C
2
speaker

D
1
D
2
T
1
V
CC
c
c A
B
+
V1
I
DC
I
AC
POWER AMPLIFIER
(klas AB, sinyal negatip, T2 on)
Memperkuat arus
R
E1
dan R
E2
sangat
kecil nilainya
R
1
dan R
2
digunakan
sebagai pembatas
arus basis.
R
1
R
2
R
E2
C
1
C
2
speaker

D
1
D
2
T
2
c
c A
B
+
POWER AMPLIFIER
(klas AB, single supply,sumber arus)
R
1
Sumber arus
R
E1
R
E2
C
1
C
2
speaker

D
1
D
2
T
1
T
2
V
CC
c
c A
B
+
Penjelasan analisis ac
R
1
Sumber arus
R
E1
C
1
C
2
speaker

D
1
D
2
T
1
V
CC
c
c A
B
+
Penjelasan analisis ac
R
1
Sumber arus
R
E1
C
1
C
2
D
1
D
2
T
1
V
CC
c
c A
B
+
Penjelasan analisis ac
R
1
Sinyal AC
R
E1
T
1
V
CC
R
S
R
f
Penjelasan analisis ac
1
i i i
b in
+ =
0
i i i
b b
= + |
e
E B B
f
B in
r
v v
R
v
R
v v
|

+ =

1
R
1
Sinyal AC
R
S
R
f
I
b
r
e
E B
C
i
in
i
1
i
b i
0
S
E
b
e
E B
R
v
i
r
v v
= +

|
|
e
E B B
f
B in
r
v v
R
v
R
v v
|

+ =

1
( )
S
E
e
E
e
B
R
v
r
v
r
v
= +
|
|
.
|

\
|
|
| |
1
|
|
.
|

\
|
+ +
|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
+ = 1 1
1 S
e
f
E
S
e
e
E
S
e E
f
in
R
r
R
v
R
r
r
v
R
r
R
v
R
v
|
S
E
b
e
E B
R
v
i
r
v v
= +

|
|
e
E
S
e
e
E
S
e E
S
e
f
E
f
in
r
v
R
r
r
v
R
r
R
v
R
r
R
v
R
v
| |

|
|
.
|

\
|
+ +
|
|
.
|

\
|
+ =
|
|
.
|

\
|
+ 1 1 1
1
|
|
.
|

\
|
+ = + = 1
S
e
E E
S
e E
B
R
r
v v
R
r v
v
e
E
S
e
E
S
e
E
f
S
e
E in
r
v
R
r
v
R
R
r
v
R
R
r
v v
|

|
|
.
|

\
|
+
+
|
|
.
|

\
|
+
=
|
|
.
|

\
|
+ 1 1 1
1
|
|
.
|

\
|
+ +
|
|
.
|

\
|
+ +
|
|
.
|

\
|
+ = 1 1 1
1 S
e
f
E
e
E
S
e
e
E
S
e E
f
in
R
r
R
v
r
v
R
r
r
v
R
r
R
v
R
v
| |
|
|
.
|

\
|
+ +
|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
+ = 1
1
1
1 S
e
S
f
S
e
f
E
in
R
r
R
R
R
r
R
R
v
v
|
|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
+ + = 1 1
1 S
e
f
S
f
E
in
R
r
R
R
R
R
v
v
|
|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
+
+ =
1
1
R
R R
R
R r
R
R
v
v
f
S
S e
S
f
E
in
|
1 ~
E
in
v
v
POWER AMPLIFIER
(klas AB, Single supply,sumber arus)
R
2
Sumber arus
Atur R=5,6K agar tegangan
tengah dioda sekitar 6 volt.
POWER AMPLIFIER dan PRE-AMP
PRE-AMP
DAYA SPEAKER
P = I
2
x R
P = V
2
/ R

P = daya speaker (watt)
I = arus speaker (A
rms
)
V = tegangan speaker (V
rms
)
R = hambatan speaker (Ohm)
PERHITUNGAN TEGANGAN
Misal :
P = 3 watt ; R = 4 Ohm
Tegangan yang diperlukan :


R P V
rms
=
volt 46 , 3 12 4 3 V
rms
= = =
volt 89 , 4 2 46 , 3 V
p
= =
PERHITUNGAN ARUS
Misal : P = 3 watt ; R=4 Ohm
Arus yang diperlukan :
R
P
I
rms
=
amp 86 , 0 75 , 0
4
3
I
rms
= = =
amp 21 , 1 2 86 , 0 I
p
= =
Kesimpulan : speaker 3 watt,4 Ohm memerlukan
tegangan puncak 4,89 volt dan arus puncak 1,21
amp.
PERANCANGAN PENGUAT KLAS AB
Tentukan tegangan dan arus yang diperlukan
speaker ( ini adalah nilai maksimum, berarti
menghasilkan suara yang paling keras)
Penguat klas AB tidak memperkuat tegangan,
sehingga besarnya tegangan masukan harus
sama dengan keluaran yang diinginkan speaker.
Penguat klas AB hanya memperbesar arus
sehingga penguat harus bisa memberi arus
seperti yang diinginkan speaker.
PEMILIHAN KOMPONEN
Pilih transistor yg mempunyai I
C
maks yang
sesuai dengan keinginan.
R
1
dan R
2
harus mampu memberi arus maksimum
(menurut rumus)
C
2
harus mampu melewatkan frekuensi rendah
yang diinginkan
R
E1
dan R
E2
diusahakan sekecil mungkin, untuk
stabilisasi.
Dalam hal I
B
terlalu besar, karena permintaan I
C
.
Gunakan rangkaian transistor Darlington


POWER AMPLIFIER
dengan rangkaian darlington
V
CC
Rangkaian
memperkecil
arus basis
I
C
=|
1
|
3
I
B

R
E1
R
E2
C
2
speaker

T
1
T
2
R
1
R
2
C
1
D
1
D
3
T
3
T
4
D
2
D
4
R
3
EFISIENSI PENGUAT
100%
Pi(dc)
(ac) P
%
0
=
DAYA MASUKAN DC

Arus DC masukan :

) I(p

2
I(dc) =
I(p)

2
V (dc) P
CC i
=

Daya DC masukan :

DAYA KELUARAN

Nilai rms :
L
2
L
0
R
(rms) V
(ac) P =
L
2
L
L
2
L
0
2R
(p) V
8R
p) (p V
(ac) P =

=

Nilai PUNCAK :
EFISIENSI
Efisiensi :






Efisiensi maksimum :

100%
V
(p) V
4

100%
I(p)

2
V
(p)/2R V
eff
CC
L
CC
L
2
L
=
(

=
L
L
R
(p) V
I(p) =
CC L
V (p) V =
78,5% 100%
4

eff = =
100%
Pi(dc)
(ac) P
%
0
=

Potrebbero piacerti anche