DE DIPLOMATICA HISPANO VISIGODA: COLECCION DOCUMENTAL

por ANGEL CANELLAS LOPEZ

SUMARIO I. Introduccin. II. Notas sobre la edicin. III. Tabla de abreviaturas utilizadas. IV. Coleccin diplomtica. V. Indice tipolgico diplomtico.

I.

INTRODUCCION

En 1974, con ocasin de una miscelnea de estudios ofrecida por la Universidad de Granada al profesor Antonio Marn Ocete, publiqu un trabajo bajo el ttulo De diplomtica hispano-visigoda, en que me propuse ofrecer un estado de la cuestin sobre tema que ya me haba preocupado en 1944. La naturaleza de la publicacin en que apareci tal ensayo no era propicia para editar en la misma los oportunos textos documentales en que se apoyaban las aseveraciones formuladas; por otra parte, salvo en muy contados casos, los 231 documentos hispano-visigodos alegados eran conocidos de los lectores eruditos y por ello me limit en un prrafo nm. 23 del mencionado trabajo a presentar un regesto completo de la documentacin de referencia. Ahora bien: creo incompleto mi trabajo de 1974: la variedad de publicaciones en que se editaron aquellos textos documentales (exceptuados cuatro de ellos que permanecen inditos), la rareza y dificultad de consulta bibliogrfica de sus ediciones y alguna otra razn que no es del caso, me han decidido a presentar en un solo volumen esta Coleccin diplomtica hispano visigoda. Este complemento del estudio De diplomtica hispano-visigoda, contiene adems de los textos documentales, un ndice tipolgico diplomtico y la reproduccin facsimilar de cinco documentos originales extendidos en pergamino, dados ya a conocer por su descubridor contemporneo el profesor Mund. CHJZ - 33-34 251

Angel Canellas Lpez

II.

NOTAS SOBRE LA EDICION

Los textos diplomticos hispano-visigodos, aparecen ordenados cronolgicamente conforme al regesto ofrecido en el estudio ya citado de 1974. Cada uno lleva como encabezamiento un nmero correlativo (salvo los primitivos nmeros 42 y 59 sustituidos por otros por las razones que luego se mencionan), mas la data y el lugar de emisin: data y lugar se mencionan entre claudatores en caso de atribuciones que suplen el silencio del texto conservado. Sigue de inmediato en cada pieza un ttulo convencional en breve rbrica redactada en latn y que define la naturaleza jurdica diplomtica del documento; a continuacin se consigna la fuente transmisora del texto, por supuesto si es caso la original, y en la generalidad de las ocasiones la ms conocida, aadiendo informe sobre el lugar en que actualmente se conserva, su grado de ingenuidad diplomtica, naturaleza de su soporte y en su caso dimensiones de ste. Por ltimo se menciona la edicin en que se basa esta reedicin, preferentemente la ms reciente conocida, en la que se consignan generalmente datos codicolgicos y bibliogrficos. Ntese que en algunos textos se edita tan solo aquella parte de inters diplomtico, como son los protocolos y escatocolos, y se suprimen partes dispositivas carentes de inters para el propsito diplomatista de este estudio: as, de los textos conciliares solo se recogen los retazos formulados y se indican con ... los lugares omitidos, aunque entre parntesis se haga en todo caso un brevsimo extracto del contenido de stos. En estas reediciones se han respetado las normas y convenciones tipogrficas al uso: as, solamente en piezas originales se sealan las separaciones entre renglones; se indican con ... parajes no conservados en la tradicin de los textos, procurando que su extensin tipogrfica responda aproximadamente a los huecos originales desaparecidos; por supuesto se encierran entre claudatores aquellas suplencias que imagina hipotticamente el editor o el autor de esta coleccin. Ntese que ciertas intitulaciones intercaladas originariamente en los contextos se editan en tipos itlicos. Al preparar la reedicin de estos textos documentales visigodos, se han efectuado ciertas correcciones en orden a la datacin de algunas piezas, lo que ha motivado el relegamiento de algunas de ellas a otro lugar de la coleccin a fin de mantenerlas dispuestas en orden cronolgico; pero para evitar un desplazamiento total de
252
CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

gran parte de la numeracin correlativa utilizada en nuestro trabajo De diplomtica hispano-visigoda y regesto que en l figura y al que se remiten todas las citas de aquel estudio, hemos preferido suprimir en esta coleccin los nmeros del regesto 42 (que ahora figurar con el nmero duplicado 93 b) y 59 (que ahora figura dividido en dos piezas, las nmeros 93 a y 93 c). Estas rectificaciones cronolgicas se inspiran en las datas propuestas por el editor HARTMANN, Gregorii I Papae registrum epistularum, donde el antiguo documento 42 y el tambin aludido 59, que en nuestro estudio figuraban con las datas respectivas aos probables 590-5 y 590-600, ahora reciben data ms precisa de ao 603, mes de agosto. En cuanto al actual nmero 93 c, se trata de documento de agosto de 603, consistente en un Exemplum legis, que en el regesto del estudio figuraba sin nmero propio en forma de apndice del antiguo documento nm. 59. Figura incluida en esta coleccin una nueva pieza, olvidada en el primitivo regestum, la nmero 119 a, tomada de una pizarra original hoy conservada en el Departamento de Arqueologa de la Universidad de Barcelona, procedente del pueblo de Diego Alvaro y que dio a conocer el profesor Mundo en el ao 1971, despus de que fuera redactado nuestro trabajo De diplomtica hispano- visigoda. Quede por ltimo constancia de haberse consultado la obra de M. DAZ, Index scriptorum latinorum medii aevi hispanorum, Salamanca 1958, puesta al da en su caso con bibliografa posterior referida en el elenco de la adjunta Tabla de abreviaturas utilizadas; tambin se han tenido en cuenta para los textos de las 46 frmulas visigticas la extraordinaria edicin de J. GIL en su Miscellanea wisigothica, Sevilla 1972, pp. 70-112, que se cita bajo las siglas MW.

III. A. AG AHN arch. B. bibl. = = = = = =

TABLA DE ABREVIATURAS UTILIZADAS archivo. J. Collectio maxima conciliorum omnium Hispaniae... Roma, 1693-95. Archivo Histrico Nacional de Madrid, seccin de clero, cdice 1452 b. archivo. Biblioteca. biblioteca.
SENZ DE AGUIRRE, 253

CHJZ - 33-34

Angel Canellas Lpez

BM BN C. carp. CD CIL cod. col. cms. cop, Ch. LA D doc. DZ E ed. ES F fot form. frag. GM IHC IHCS IHL M MI. M M mm
254

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

British Museum. Biblioteca Nacional. capitular. carpeta. La Ciudad de Dios. Corpus Inscriptionum Latinarum, Berln. cdice. coleccin. centmetros. copia. A. BRUCKNER y R. MARICHAL, Chartae latinae antiquio res, I, Lausanne 1954. M. C. DAZ DAZ, Un document priv de l'Espagne wisigothique sur ardoise, en Studi medievali, I, Spoleto 1960. documento. M. C. DAZ DAZ, y otros, Excavaciones en la Lancha del Trigo, Diego Alvaro, Avila, en (Zephyrus, IX, Salamanca 958. P. EWALD y L. M. HARTMANN, Gregorii papae registrum epistolarum, Berln 1891-1900, 2 vols. en MGH, Epist. I-II. edita. E. FLREZ, Espaa Sagrada. F. FITA, en Boletn de la Real Academia de la Historia. folio. frmula. fragmento. M. GMEZ MORENO, Documentacin goda en pizarra, Madrid .1966. E. HBNER, Inscriptiones Hispaniae christianae, Berln, 1871. E. HBNER, Supplementum, Berln, 1900. E. HBNER, Inscriptiones Hispaniae Latinae, Berln, 1869. Madrid. MILLARES CARLO, Agustn, Consideraciones sobre la escritura visigtica cursiva, Len, 1973 MALUQUER DE MOTES, J., Carta arqueolgica de Espaa: Salamanca, Salamanca, 1956. milmetros.
CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

= manuscrito. = municipal. = MUNDO MARCET, Manuel, Pizarra visigoda de la poca de Khindasvinto (642-649), en Festschrift Bernhard Bischoff, Stuttgart, 1971, pp. 81-89. MU. DV. = MUNDO MARCET, Manuel, Los diplomas visigodos originales en pergamino. Transcripcin y comentario, con un regesto de documentos de la poca visigoda. Barcelona, 1974. MW = GIL Johannes, Miscellanea wisigothica, Sevilla, 1972. Formulae, pp. 70-113. nm. = nmero. or. = original. pg. = pgina. perg. pergamino. PL = J. P. MIGNE, Patrologiae cursus completus, Series latina, Pars, 1844-1855. pp. = pginas. R = R. P. ROBINSON, Manuscripts (S. 29) and 107 (S. 129) of the municipal library of Autun, N. York, 1939. RAH = Real Academia de la Historia. s. = siglo. S = P. DE SANDOVAL, Primera parte de la fundaciones de la Orden de San Benito en Espaa, 1601. SRM = Scriptores rerum merovingicarum, en MGH. Script. U = R. DE UREA, La legislacin gtica-hispana. Estudio crtico, Madrid, 1906. UC = UBIETO ARTETA, Antonio, Cartulario de San Juan de la Pea, I, Valencia, 1962. V = J. VIVES, El oracional mozraba de Silos, en Analecta Sacra Tarraconensia, XVIII, 1945. VC = J. VIVES, T. MARN y G. MARTNEZ, Concilios visigticos e hispano-romanos, Barcelona-Madrid, 1963. VI = J. VIVES, Inscripciones cristianas de la Espaa romana y visigoda, Barcelona, 1942. ZF = K. ZEUMER, Formulae visigothicae, en MGH, Form. Hannover-Leipzig, 1800. ZLV = K. ZEUMER, Leges Wisigothorum, en MGH, Leges. Hannover, 1902.

ms munic. MU

CHJZ - 33-34

255

Angel Canellas Lpez IV. COLECCION 1 [saec. V] NOTITIA ASCRIPTIONIS [LERILLA] DIPLOMATICA

LERILLA (Ciudad Rodrigo), col. S. Tella. Or. pizarra, 95 x 140 mm. Ed. GM. nm 1. Uincentius II / Bonifatius II / Bitorius I / Profidentius I / Ferbodius I / Perpius M.

2 [saec. V-VI] CARTULA LIBERTATIS M. BN. ms. F. 58. Cop. s. XVI. Ed. ZF. y MW, nm. 2. Ill. ill. liberto n o s t r [ o ] salutem [ I n c e r ] t u m uitae t e m p u s quo mortali d u c i m u r nulli cognitus est dies, quia nec initium nascendi nouimus d u m in hac uita uenimus nec finem scire p o s u m u s d u m a seculo presenti transimus. Haec res nos excitat u t aliquem beneficium ante Deum inuenire m e r e a m u r . Quamobrem ingenuum te ciucmque R o m a n u m esse constituo a tque decerno, u t ab hodierno die ubiubi manendi, uiuendi laremque fouendi uolueris, liberam in Dei nomine habeas potestatem. N a m et ut haec libertas plenissimam habeat firmitatem, do et dono tibi hoc et illud cunctoque peculio...

256

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

3 506, 2 FEBRERO MANDATUM ALARICI II REGIS. Pars, BN, ms. 4405, passim. Cop., s. XI Ed. ZLV, pp. 465-7. Praescriptio. In hoc corpore continentur leges sive species iuris de Theodosiano vel de diversis libris electae vel, sicut preceptum est, explanatae anno xxii regnante domno Alarico rege, ordinante viro inlustre Goiarico comite. Commonitorium Alarici regis. Exemplar auctoritatis. Commonitorium Timotheo viro spectabili comiti. Utilitates populi nostri propitia divinitate tractantes hoc quoque, quod in legibus videbatur iniquum meliore deliberatione corrigimus, ut omnis legum Romanorum et antiqui iuris obscuritas adhibitis sacerdotibus ac nobilibus viris in lucem intellegentiae melioris deducta resplendeat ac nihil habeatur ambiguum, unde se diuturaa aut diversa iurgantium impugnet obiectio. Quibus omnibus enucleatis atque in unum librum prudentium electione collectis haec quae excerpta sunt vel clariori interpretatione composita venerabilium episcoporum vel electorum provincialium nostrorum roboravit adsensus. Et ideo secundum subscriptum librum, qui in thesauris nostris habetur oblatus, librum tibi pro discingendis negotiis nostra iussit clementia destinari, ut iuxta ehis seriem universa causarum sopiatur intentio nec aliud cuicumque aut de legibus aut de iure liceat in disceptatione proponere nisi quod directi libri et subscripti viri spectabilis Aniani manu, sicut iussimus, ordo complectitur. Providere ergo te convenit, ut in foro tuo nulla alia lex neque iuris formula proferri vel recipi presumatur. Quod si factum fortasse constiterit, aut ad periculum capitis tui aut ad dispendium tuarum pertinere noveris facultatum. Hanc vero praeceptionem directis libris iussimus adhaerere, ut universos ordinationis nostrae et disciplina teneat et poena constringat. Recognovimus. Data iiii nonas februarii, anno xxii Alarici regis Tolosae. Subcriptio. Anianus vir spectabilis ex praeceptione gloriosi AlaCHJZ - 33-34
257

TOULOUSE

Angel Canellas

Lpez

rici regis hunc codicem de Teodosiani legibus atque species iuris vel diversis libris electum, Aduris anno xxii eo regnante edidi atque subscripsi. Anianus vir spectabilis ex preceptione domni nostri gloriosissimi regis Alarici, ordinante viro magnifico et inlustri Goiarico comite, hunc codicem legum iuris secundum authenticum subscriptum vel in thesauris editum supscripsi et edidi sub die iii nonas februarii, anno xxii domno nostro Alarici regis.

4 516, 6 NOVIEMBRE TARRAGONA

CONSTITUTIONES SYNODI TERRACHONENSIS

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 137 a 138 b. Cop. de 976.

Ed. VC. pp. 34-38. In nomine domini Jhesu Christi. Habita synodus Terracona anno sexto Teodorici regis, consulatu Petri, sub die viii idus novembris. Antiqua patrum statuta de his censuisse videntur, quae in tempore aut ad illos relata pervenerunt aut certe acta testimonio proprio comprobaverunt. Cuius rei et nos sequentes exemplum, illa quae hunc fiunt placuit observanda decernere, ut praeterita absque ambage custodiantur, et praesentia observatione sint firma. Igitur quum in unum pariter convenissemus in urbem Terraconensem quae est metropolitana, observatione fundata titulos subter annesos conscribsimus observandos. (... 13 cnones contra la mundanalidad de los clrigos, dedicacin a negocios ; se autoriza su actuacin como rbitros salvo en causas criminales...). Iohannes in Christi nomina episcopus Terrachonensis civitatis constitutiones a nobis conscriptas subscripsi. (...) (suscriben 10 obispos). N. in Christi nomine, episcopus X civitatis subscripsi.

258

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

5 517, 10 JUNIO CONSTITUTIONES

EL ESCORIAL, ms.

GERONA SYNODI GERUNDENSIS

976.

D. I. 2 fol. 138 b 138 d. Cop. de

Ed. VC, pp. 39-41. In nomine Christi. Synodus habita Gerunda, anno septimo Theodorici regis, sexto idus iunias, Agapito viro clarissimo consule. (... 10 cnones sobre vida sexual de los clrigos y laicos que deseen ordenarse sacerdotes; otros sobre rito y disciplina ecle sisticas...). Ita nobis placuit, ut... Iohannes in Christi nomine episcopus subscripsi. {...suscripcin de 7 obispos sin cita de sedes...). 6 527, 17 MAYO CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI
EL ESCORIAL, MS. D. I., 2, fol. 143 d 145 a. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC. pp. 42-52. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Synodus habita in civitate Toletana apud M o n t a n u m episcopum, sub die XVI calendas junias anno quinto Amalarici regis, era D. LX.V. Cum in voluntate Domini apud Toletanam u r b e m sanctorum episcoporum praesentia convenisset, et de institutis p a t r u m canon u m q u e decretis commemoratio haberetur, id nobis in u n u m positis placuit: (...Acuerdos sobre celibato y educacin de clerigos, clerigos que desean cambiar de iglesia, posibilidad de enajenar bienes raices de iglesias, incesto...). Similiter placuit:

(...).
CHJZ - 33-34 259

Anget Canellas Lpez Illud vero preterea speciali ordine decrevimus: ut...

(...).
Sane iuxta p r i o r u m canonum decreta concilium apud fratrem n o s t r u m M o n t a n u m episcopum, si Dominus voluerit, f u t u r u m p r o nuntiamus, ita u t frater et coepiscopus noster Montanus, qui ni metropoli est, ad comprovinciales nostros Domini sacerdotes litteras de congreganda synodo adveniente tempore debeat destinare. Nunc ergo in nomine Domini finitis his quae in conlatione venerunt, gratias agimus omnipotenti Deo, deinde Domino glorioso Amalarico regi divinam clementiam postulantes, qui innumeris annis regni eius ea quae ad cultum fidei perveniunt perangendi nobis licentiam praestet, amen. Montanus in Christi nomine episcopus his constitutionibus adquievi, relegi, et subscripsi die et anno quo supra. (...Suscripciones de 8 obispos...). 7 [527] MANDATUM MONTANI EPISCOPI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 143 d 145 a. Cop de 976.

[TOLEDO]

Ed. VC. pp.46-50. Dominis dilectissimis fratribus filiisque territorii Palentini, Montanus episcopus in Domino aeternam salutem. (...Recuerda normas conciliares sobre el crisma, consagracin de basilicas por obispos forneos...). Unde, quaeso, ut perfidiam cum auctore d a m p n a n t e s atque anathematizantes rectae fidei regulam teneatis, et de omnibus suprascriptis cautiores exhibere vos procuretis... Pax Domini cum omnibus vobis, amen. 8 [527] MANDATUM MONTANI EPISCOPI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 143 d 145 a. Cop. de 976.

[TOLEDO]

Ed. VC. pp. 50-52. 260 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Domino eximio praecipuoque christicolae domino et filio Toribio, Montanus episcopus. (...Se queja de que sacerdotes forneos entren en Segovia, Bui trago y Coca: amenaza demandarle ante el rey y ante Erganes, tal vez el duque de la provincia...). Divina vos custodiat Trinitas, amen. 9 [540] ACTA CONCILII BARCINONENSIS
EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 214 c 220 b. Cop. de 992.

[BARCELONA]

Ed. VC. pp. 53-54. Quum eonvenissent in Dei nomine Barcinona sancti episcopi. id est, Sergius metropolitanus, Nibridius Barcinonensis, Carontius I m p u r i t a n u s , Andreas Ilerdensis, Stafilius Gerundensis, Iohannes Cesaraugustanus, Asellus Dertosanus, haec obseryanda constituerunt: Ut ( ...10 cnones sobre el rito y la disciplina eclesistica...). Iubemus vero (...). De (...) vero, id observare precipimus: quod (...) 10 541, 20 FEBRERO EPITAPHIUM PALENOPE [NARBONNE]

NARBONNE, Iglesia de San Lupo, cipo marmoreo. Ed. CIL, XII, 5.341. Hic requiescit in pace bone memorie Palenope, qui vixit plus menus annus [L] .Obiit sub die x kaledndas martias indictione q u a r ta, anno x regni domini nostri Teude regis.

CHJZ - 33-34

261

Angel Canellas

Lpez

11 546, 6 AGOSTO CONSTITUTIONES SYNODI ILERDENSIS

E L ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 139 b 140 d. Cop. de 976.

LERIDA

Ed. VC. pp. 56-60.

Synodus habita in conventu Ilerdensi anno xv Teodorici regis sub die viii idus augustas. (...) placuit ut... Statutum est... (...) id observare placuit... (...) id nunc omnes huius placiti vel constitutioni inter nos censura placuit custodiri... (16 cnones con prohibicin a los clerigos de llevar armas, veda de infanticidio y aborto voluntario, incesto, delitos sexuales de clerigos, violencia de viudas penitentes y religiosas, derecho de asilo, asesinato entre clerigos, herejias). Sergius in Christi nomine episcopus his constitutionibus interfui et subscripsi. Iustus in Christi nomine episcopus, has constitutiones secundum quod nobis cum fratribus nostris Deo inspirante complacuit, relegi et subscripsi. (...) atquievi et subscripsi. (...) his definitionibus interfui et subscripsi. (Susriben 8 obispos y 1 presbitero por un obispo). 12 546, 24 NOVIEMBRE DECRETUM THEUDIS REGIS
LEON Arch. catedral, ms. 15, palinsesto, pdg. 36; cop. s. VI. Ed. ZLV. pp. 467-9.

TOLEDO

Flavius Theudis rex universis rectoribus et iudicibus... Cognovimus provinciales adque universos populos nostros...litium sump262 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda tibus vel expensis...contritos qui se vim talibus in...sponte sua non feriatur in praeceps. Cog...andi principibus...ferum faciat largitor tamen...possesionis m a l u m nostri...et p r o ea re temporibus, quatinus potest...possesor dispendiorum male comprehensos...mus periturus obcubat, idcirco servari sanctione censimus, ut in causis, quibus leges... s dare constituerunt, d u m aput vos p . . . ad finem discussionis...cum e v e c t i o n c . i n discussionibus prolixitate sicut person... vel q u a n t u m testibus...qualitatem atque in eorum sumptus vel in evectiones expenderit, ex amussin inquirite, et u t rationabiliter reddi perpenderitis, veridica existimatione decernite; quoniam iustum est, non p r o espontis arbitrio, sed iusta ratiocinantis examine n o r m a m s u m p t u u m extimari. Si qua sane preter ea, que sursum dicta sunt, p r o expediendis talibus negotiis fuerant data suffragia, propositae hactionis m o d u m in nulla ratione transcendant. Tunc enim r e d e m p t a non creditur fuisse iustitia, quandoque minora sunt commoda q u a m petita facultas. Quos si intra m o d u m dicta causa extimata non fuerit, saltim ad coequationem petitae veniant facultatis. Statuentes, ne quis vestrum super m o d u m causae damna p r e s u m a n t extendere commodorum. Quod si factum fuerit, r e r u m c o m p o n e n d u m est satisfactione vestrarum, illis utique profutura, quibus imposita fuerint maiora dispendia. Simili hetiam conpulsores vel executores decreto prestringimus, ut non pro sua commoda exigant voluntate, sed ab eis, quos p r o p r i a evectione compulerint, subvectum t a n t u m super eum accipiant caballorum. Nec illi prius commoda compulsionis exhigant, q u a m suas in iuditio litigantes exerent actiones. Commoda q u o q u e iuxta hujus consulti seriem accepturi, id est: u t in millibus quinquaginta accipiant per caballo uno solido u n o ; ea videlicet ratione, u t in minoribus causis duo t a n t u m , in maioribus vero q u a t u o r caballi sufficiant. [Ut si quis plures] caballos ultra h u n c n u m e r u m ducere voluerit, absque ullo deductorum d a m n o suo t a n t u m reputabit ornatu. De ea vero que exigerit, decimum n u m m u m p r o suo consequatur exercitio; hanc conditione addita, u t si commodatas exigerit pecunias, suprascriptum c o m m o d i m o d u m , exactores a reddente, poenam recipiente recipiant; quia eum, qui commodata reposcit iniustum est commodis pregravari. De iudicatis rebus id observare iubemus: u t p r e s u m p t o r quant u m instituti commodi pro rebus t a n t u m prestiti [invis]is vero... acceptas satisfactione persolvat, Si quis vero executorum, p r e t e r missa s u m m a superius comprehensa, amplius in commodis suis CHJZ - 33-34 263

Angel Canellas

Lpez

accipere voluerit, amisso legitimo benefacto, de id quod super accepit, presumptoris satisfactione multeur. Vestrum autem quisquis si favore lenitus aut redemptione proclivis eorum neglexerit d a m n a et rapinam, quinque se noverit librarum auri m u l t a n d u m fisci compendiis profuturas. H a n c denique constitutionem vobis direximus sigilli nostri adjectione firmatam, discernentes ut saluberrimae ordinationis moderationem per universos populos hac locorum iudices aedictis propositis manifestare curetis, quatenus expectata clementiae nostre regnatione fugatum molestie pavorem cognoscant. Hanc quoque constitutionem in Theodosiani corporis libro q u a r t o sub titulo xvi adjectam iubemus, u t omnibus scire liceat que pro o m n i u m salute decreta sunt. Si quis vero post aedictorum publicationem a p u d discussionem amplitudinis n o s t r a c . c i r c a hanc auctoritatem offerre p r a e s u m p serit, iubemus u t iuxta formam legis compendiis coactus exsolvat. Data sub die viii kalendas decembrias, anno xv regni nostri gloriosissimi Theudi regis, Toleto. Recognovimus. 13 549, 2 DICIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

VALENCIA VALENTINI
de 976.

140 d 141 d. Cop.

Ed. VC. pp. 61-4. Anno xv Teuderici regis sub die ii nonas decembris, in nomine Domini nostri Jesu Christi, Valles in concilio congregati. (...) haec censuimus observandum, u t ( . . . ) . Hoc etiam placuit: u t ( . . . ) . (...) de repertis omnibus inspectior censitio discriptioque fidelissima, si fieri potest, infra o c t a v a s ( . . . ) . (...) sub hac salubri constitutione(...). Si quis a u t e m i n m e m o r divini timoris c o n t r a haec sancita synodica clericus quisque vel laycus venire improba mente temptaverit, et comunione et consortio privetur ecclesiae(...). Hoc etiam omnes canone constringiendi(...). (Siguen 6 cnones sobre disciplina eclesistica) 264 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda Celsinus in Christi nomine episcopus subscripsi. (...). Salustius in Christi nomine archidiaconus vicarius domini mei Marcelli episcopi subscripsi. (Firmas de 6 obispos y 1 arcediano sustituto, sin mencin de diocesis). 14 550-551, 29 S E P T I E M B R E DONATIO VINCENTII DIACONI ASAN

M. Museo Arqueolgico, Biblia Huesca, fol. V cop. G. XII. Ed. F. XLIX (1906), pp. 151-4. Domno sancto ae beatissimo et mihi speciali domino Victoriano abbati, Vicentius diaconus. Sancti nos evangelii vox admonet dicens: Nisi quis renunciaverit omnibus que possidet, meus discipulus esse non potest; quod credentium m u l t i t u d o in exordio predicationis apostolice, prediis suis venditis adimplentes, precio omni adgregato, apostolis deferebant, arbitrio illorum p r o u t cuique opus erat dispensandum, quibus animas suas ob desiderium eterne vite attulerant conservandas. Quam devotione ego premonitus intuens, eo tempore, si facultas permisisset facere debui, cum ad servitium Domini, ipso miser a n t e atque inspirante, accesi. Nunc autem quando Domino placuit u t de paupertacula p a r e n t u m ad m e u m dominium aliqua pervenirent, in toto devotionis affectu decrevi quod semper apud animi mei a r b i t r i u m deliberatum habui, ut in usus p a u p e r u m ad q u a n t u m vires a d m i t t u n t ea conferam dividenda, credens q u o d sim a Domino peccatorum veniam precepturus si servorum illius fida oratione ipsi fuero assidue commendatus. Propterea sancto monasterio Asani, ubi me Dominus a pueritia mea vestra eruditione nutrivit, prona voluntate nec ullo cogenti imperio dono ac donasse m e profiteor: In terra Terrantonensi: in locum Scenoise portionem meam, Asserise portionem meam, Evelaiti portionem meam, Asanuisti p o r t i o n e m m e a m , Alarvesa portionem meam, ... portionem m e a m . In t e r r a Barbotano: Arcaraimo portionem meam, sub m o n t e Polenario cum Mariano portionem meam. CHJZ - 33-34 265

Angel Canellas Lpez In terra Labetonosano: Calasanci portionem meam cum Eleceto, Borgisali portionem meam, Abditinne portionem meam, Berce portionem meam, Maremortum portionem meam, Petraroveida portionem meam. In terra Hilardensi: Paternianico portionem meam, Cercomagno portionem meam, ad domum Eulali portionem meam, Semproniano portionem meam, ad domum Retiari portionem meam, Lacunarupta portionem meam, Anduso portionem meam, Ausevero portionem meam ex integro ita ut in monasterium Lorbe, si ipsi iusseritis, debeat deservire. In terra Boletano: Senguanis portionem meam, Isusti portionem meam, estiva Saldana portionem meam vel alias estivolas ubi me portio contingit. In terra Cesaraugustana: ad Noce portionem meam, in Trigario portionem meam. Hec igitur loca cum edificiis, terris, vineis, oleis, hortis, pascuis, pratis, aquis aquarumve ductibus, aditibus, accesibus, colonis vel servis atque omni iure suo, peculio vero omnium vaccarum vel equorum greges que ad meum dominium pertinent, vobis beatissime pater vel huic sancte congregationi ubi me Dominus vocare dignatus est, per hunc donationis textum confero. Quod precor omne suscipiatis et pro mea stabilitate indesinenter orare volueritis fusa obsecratione deposco, ut ipse imbecillitatem meam adiuvet, ipse gratiam suam augmentare faciat; ipse quod in me incoavit in bono perficiat; cuius et vocationem hactenus adeptus sum. Aliqua loca que in hac paginula non nominavi, pro quarta parte hereditatis iuxta legum decretum resonant. De hiis vero que pro obsequio vel servitutem vel ingenuitatem vel munuscula provenerunt, nec mihi parvitatem reservo. Ita igitur quod omnia vel huius donationis cartula vestra fuerunt in dies vite mee quod pro traditione legibus constat, ubertim probabit. Quod habendi, tenendi et possidendi et domui sancti monasterii in perpetuum vindicandi ex mea largitate liberalitatis arbitrium, qui solet esse Deo gratum, hoc semper intra animi vero secreta et desiderantis ardore deliberatum est; quod nunc adiuvante Christo, a me est prolatum. Hoc ergo rememorandum putavi ut nullatenus aut per vendicationem aut aliam actionem a iure monasterii quod pro affectu contuli petrahatur. Iuro autem per Deum omnipotentem et futuri judicii examinationem me huius liberalitatis vinculum inviolabiliter custodi266 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

t u r u m , neque per q u e m q u e m heredem m e o r u m a r b i t r o r retinendum. Si quis sane, quod fieri non credo, i n m e m o r extremi iuditii, t e m e r a t o r huius facti quolibet existere voluerit, p r i m i t u s a sacrosante ecclesie liminibus arceatur, auctoritate o m n i u m sacerd o t u m anathematizandus; demum, iuditio Dei, sicut Datan et Abir o n vivus terre hiatibus absorbeatur, I u d e quoque proditoris Domini subituris sententia, vel Ananie vel Safire, quos districtissima severitate in presenti etiam seculo legimus esse damnatos. Beatitudini vero vestre inferre cogatur estimate vel meliorate q u a n t u m cumque rei ipsius duplam precii quantitatem, m a n e n t e nichilominus huius donationis, q u a m cum omni gaudii alacritate feci, integra, inlibata atque inviolabili firmitate, cui dolus malus abest abfuturusve est. Stipulans itaque sitpulatus sum et spopondi, Aquiliae legis mentione subnixa que scripturis omnibus solidum prestat robur. Quam cartulam m a n u mea propria scripsi; cui si gesta aut testes forsitan adhibiti non fuerint, ologrife, m a n u s mee ad integrum conscriptio p r o omni firmitate subsistat. Facta cartula in monasterio Asani, sub die iii kalendas octobris, anno ii domini nostri Agile regis. XP. Vincentius in Christi nomine diaconus hanc cartulam donationis q u a m feci, propria m a n u signavi, relegi et subscripsi. 15 558, 12 ENERO EPITAPHIUS Ed. VI, nm. 284. Hic requiescit in tumulo cui decies quinas [et X] metas regendi monacos incubuere, exemplo Christi que fecit, docuit. Agmine multo m o n a c o r u m Iberiam Galliasve replebit, cellas senioresque probos sanctitate re prefecit, quibus ipse prefecit p r i m u s h o m o Victorianus abbas. Qui cursum vite b e a t u m octuginta ferme in pace peregit annos, Pauli Antonique meriCHJZ- 33-34 267 VICTORIANI ABBATIS [ASAN]

SAN VICTORIAN DE ASAN, lauda.

Angel Canellas

Lpez

tis quoequandus in ethera. Sepultus Asani anno Atanagildi septimo regis sabbato ianuarias pridie idus. 16 [saec. VI] EXECRATIO
M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 400 x 180 mm. Ed. GM. nm. 2.

[SANTIBANEZ]

Stratus feci; turbat qui lesserit pedago in soca boina. 17 [saec. VI] EXECRATIO
M. Col. Gmez Moreno; pizarra or. 850 x2180 mm. Ed. GM. nm. 3.

[SANTIBANEZJ

eum in nece]sitatibus...[ [m]onte Sinai ita uerteris iram alleluja quirielejsunt quriel[ejsunt...] nia majestatis numero per oc al[...] pro temeta conta pietas a[beant...] c Uriel et Gabriel jn edic[cione...] 18 [saec. VI] EPITAPHIUS
M. Col. G6mez Moreno; or. pizarra 1 9 0 x 9 0 mm. Ed. GM. nm. 4.

[SANTIBANEZ]

...quietus... ...n exs meas... ...teneatis... 268 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

..fac defere... .ec in Dei nomine... ..[t]rino per devinam... .operam quam ego... ...irus neque ego per... .colibet arte... .fere qod fiat... .eferi tu solve... ..dolori asiduo... .acepto... 19 [saec. VI] NOTITIA SUPELLECTILIS
M. Col. Gmez Moreno; pizarra or. 136 x 125 mm. Ed. GM. nm. 5.

...alo origine perdedit honori... ...ase estima in furto et ex... ...evise eos servi domni... ...i perdet sodali secario L... ...neget egesta valiente solidum. de fielus tpnica valiente... ples valientes singol... ...este valiente sol... ...ue unu... ...bracile cum culte[llo ...lientes tremisse unu c... iiii salere mod[ius] uni li... ...vas conica valiente can... ...colisia valiente tremisse u[nu.
20

[saec. VI] CARTULA VENDITIONIS

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 12. CHJZ - 33-34

Angel Canellas Lpez Distrahentium definitio licet fidei uinculis adligetur, tamen solidius est ut scripturae firmitas emittatur, ut nec distractoris [pars] per metas temporum quolibet ingenio dissimulando subripiat quae tacendo firmauerat, nec partium comparantis ulla aduersitas calumniantis eueniat. Ideoque distrahere me tuae charitati profiteor et distraxi hoc et illud...

21 [saec. VI] CARTULA VENDITIONIS M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 13. Licet in contractibus empti et uendi[ti] qu[ae] bona uoluntate definiuntur uenditionis instrumenta superflue [r]equirantur, tamen ad securitatem comparatoris adiungitur si definitio ipsa scripturae soliditate firmatur. Ac per hoc distrahere me uestrae dominationi profiteor et distraxi hoc et illud...

22 [saec. VI] DONATIO SPONSALITIA M. BN. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 14. Dominae indiuiduae sp[onsae meae] ill. [et] ille. Expectandum tandem diuino iuditio nostroque cessit arbitrio [ut] quae diu agenda erant deliberatione prouida pensaremus. Ponis enim [a]uspitiis diuina uoluntas adsurgit et prosperum iter aggredi propria magestas impellit me, si natale quod nostro euenire[t] coniugio. Itaque [quum] consentienti parentum tuorum animo teque prae270

CHJZ - 33-34

Diptomtica

Hispano

Visigoda

benti consensura, intercedenti[b]us nobilibus atque bene natis uiris, te mihi in coniugium copularem, necesse mihi fuit [facere] donationem manentem et legibus i[u]re confectam in perso[nam] tuam. Sponsalitia largitate donare me tibi ad diem uotorum promitto hoc et illud quod ex lege Papeam Popeam et ex legem Iuliam, quae de maritandis ordinibus lata est... 23 [saec. VI] CARTULA TESTAMENTI
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 21.

Ill. sana mente sanoque consilio lectulo quidem infirmitat[e] detentus, euitans causalem mortis euentum, hanc uoluntatis meae epistolam fieri elegi, quam ad ius praetorium et urbanum ualere decerno. Quod si ad ius praetorium et urbanum [supra] ualere non potuerit, ab intestato uice codicilorum [in] aeuo eam ualere uolo et iubeo. Quam etiam tibi, fili ill., scribendam mandaui, ita ut post transitum meum die legitimo hanc uoluntatis meae epistolam apud curiae ordinem gestis publicis facias adcorporare. Et ideo cum e rebus humanis abscessero obitumue naturae red[di]dero, tunc ad ecclesiam domini mei ill. martiris, ubi corpusculum meum sepeliendum mandaui, uolo pertinere locum illum ad integrum cum mancipiis rustic[is]s et urbanis, terris, uineis, aedificiis, siluis, aquis aquarumque ductibus, hortis, pascuis, paludibus omnique iure l[o]ci ips[i]u[s], quod situm est in territorio ill. Ill. et ill. liberos [e]sse uolo, quorum pro confirmanda ingenuitate donare [eis] elegi et dono hoc et illud, ea tamen interposita con[d]itione, ut quousque me Deus omnipotens uiuere permiserit, hoc quod ecclesiabus contuli uel quod unicuique concessi siue mancipia, qua libera esse constitui, [ me] uniuersa possideantur; post diem uero obitus mei omne[s] secundum huius uoluntatis meae tenorem addeundi, habendi, tenendi [...] reddidero', tunc dulcissimis filiis meis ill. et ill. uolo esse concessum hoc et illud, quod sibi aequaliter diuidentes addeundi, habendi...

CHJZ - 33-34

271

Anget Canellas

Lpez

24 [saec. VI] LIBELLUS CONIURATIONIS

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 35.

...quia [re]m iuris [me]i debitam, quam ille su[a aua]. ritia extra discusionem iudicantis uiolentius usurpatione de meo dominio abstulit, nullos in eodem loco profliget la[b]o[re]s certe nec quicquam inibi augmentet, dum inte[rim m]anente iustitia per legum statuta appetendo iuditiariam potestatem inter partes de ueritate silentium imponatur. Quod si trascen[den]s h[an]c coniurationem nostram hoc quod in iure nostro pertinet in aliquod augmentauerit, sciat se, per iustitia dum nos[tr]o dominio hoc ipsum [p]ro[b]au[erim]us, debere secundum legum instituta de inuasione uel singulis annis frugum collectione ac sumptus per litis expensas nobis satisfacere et hoc quod inibi profligauit amittere. Factum libellum ... 25 562, 15 MARZO EPITAPHIUS FROYLAE
DUEAS, Col. Telesforo Tmara, or. piedra 120 x 95 cm. Ed. VI, nm. 259.

[DUEAS]

+ Hic frater clericus Froila requivit per bona confesiones, die martis idus martias anno Recesvinthi quarto decimo regis, in pace. 26 570 DONATIO ALARICI REGIS
M. AHN, Clero carp. 695, 1. Perg. falsificacin, s. XIII. Ed. UC, pp. 17-19. 272 CHJZ 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda In Dei nomine et eius divina clementia. Hec est carta populationis duarum villarum Nove scilicet et Ardanes, quas populari fecit rex Alaricus in termino sancti Iuliani de Navasal. Ego rex Alaricus facio has populationes cum consilio et voluntate domni Arioli, abbatis sancti Iuliani de Navasal. Et ideo concedo ecclesias harum villarum Nove scilicet et Ardanes, ut respondeant sancto Iuliano de Navasal cum omni cimiterio, et decimis et primiciis que omnibus redditibus ecclesiasticis, remota omni occasione regali atque episcopali. Et dono terminum parrochianis de Nove de Yserbo, et inde totam serram, sicut aqua vertitur, et ipse terminus descendit ad hederam, sicut defluit Aragon Suburdam. Et postea de illis exit terminus per serram usque ad Salviam, de Salvia vero tota serra usque ad Sanctum Acisclum, et inde iusum, sicut pinna scindit usque ad rivum de Larraz, et a Trilariis sursum usque ad viam illam de Asos, et a loco illo iusum, sicut cadit rivus in directo vinee regis, et sicut boua scindit que per Sanctum Michaelem iusum ad fondus vinearum exit ad pinnam illam Lesorum. Ubicumque laboraverint parrochiani harum villarum de serra ad serram in intro, quomodo aqua cadit in Aragon ex utraque parte, do donativum ut decimas laborum suarum deferant ad suas ecclesias. Et insuper ego rex do illum cubilarem, qui nominatur Aranella, ad Sanctum Iulianum, ad propriam voluntatem abbatis et suorum fratrum ibi habitantium faciendam. Et do Sancto Iuliano in villa que dicitur Salina, aquam salis una die cum nocte in septimana. Sic statuo ego rex Alaricus cum abbate Ariolo ut supra scriptum est, ut sit firmum et indissolutum per secula seculorum, amen. Quisquis hanc meam institutionem fregere temptaverit, cum Iuda et omnibus impiis sit damnatus in inferno, per cuncta secula, amen. Facta carta in era DC.VIII, regnante rege Alarico in Aragone, comite Galindo in Atares, Abderaman in Osca, Calef in Totela. Sig + num Alarici regis Aragonensium. Ego Gondemarus, scriba regis Alarici, sub iussione domini mei regis, hanc cartam scripsi et de manu mea hoc sig + num feci.

CHJZ - 33-34

273

Angel Canellas Lpez 27 573 NOTITIA PROPRIETATIS [SAN PEDRO DE ROCAS] PATRONORUM ECCLESIAE

SAN PEDRO DE ROCAS, Orense, iglesia. Lpida original. Ed. F. XLI (1902), pp. 502. Hereditas nostra Eufraxi, Eugani, Quinedi, Eati, Flavi recuper a t o r u m V, Vitimero episcopo, era DC.XI.

28 575-576 CARTULA TESTAMENTI VICENTII M. Museo arqueolgico, Biblia de Huesca, fol. 1-2. Ed. F. XLIX (1906), pp. 156-7. Vicencius in Christo, divino nutu, summi pontificatus in sancta ecclesia catholica Hoscensi privilegio fungens, lectulo quidem recumbens, integro t a m e n consilii mei utens, ad o r d i n a n d u m quicquid Christo auxiliante mihi provenit, t e s t a m e n t u m m e u m condo, quod filio meo Stephano 1 diacono scribendum dictavi. Quod si quo casu iure civile vel pretorio valere nequiverit, ad vicem codicillor u m vel ab intestato p r o anime mee remedio, quod p r o n a devotione contuli, in p e r p e t u u m Christo auxiliante decerno. I t a q u e cum a rebus humanis excessero, si Domini voluntas fuerit u t m o d o de hac arcessiri me precipiat, tunc te, sancta ecclesia Oscensis, ubi m e feliciter adduci ad t u u m servitium precepisti cui m e etiam credo m u l t u m debere, in o m n i omnino re, t a m quod de paternis q u a m de maternis munusculis mihi provenit, heredem te instituto heresque mea ut sis decerno. Ceteri cetereve persone exheredes mihi sunt tote. Unde rogo u t in domo Larbesa... Cartulam sane donationis q u a m in sancto monasterio Assani ni constitutus conscripsi, q u a m secundum quod ab hinc vires admittunt, ci defendas. Rem tamen quod tibi est; quia carta furata
274

[HUESCA] EPISCOPI

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

de carturario incisa est, cartulam ingenuitatis fecimus, Et nunc ipsam eonfirmantes adiungimus... (Enumeracin de los bienes). Sique vero littere caraxature in hoc testamento invente fuerint dum mihi religeretur, ad verba ego fieri iussi. Si quis sane quod pia in Christi voluntate condidi, contra forsitan improvisus venite aut refragare voluerit(... ) 29 578, 30 AGOSTO EPITAPHIUS ZEREZINDI
CARO, Rodrigo, Antiguedades Ed. IHC, nm. 91. Sevilla, 1634. Calco.

[VILLAMARTN]

alfa et omega. Zerezindo duz fidelis vixit annos plus minus xliiii, obiit iii kalendas augusti, era DC.XVI. 30 [ante 579, 21 MARZO] NOTITIA TESTAMENTI MARTINI EPISCOPI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2. fol. 183 a 186 c. Cop. de ,976.

Cfr. VC, pp. 322. (En el concilio de Toledo X se dio cuenta del testamento de San Martn, de gloriosa memoria, para que, abrindolo se tomase conocimiento de lo que en l se dispona, ya que el testador haba encomendado su contenido y cumplimiento a los reyes que se suce diesen). Delatum est ad nos in conventu sancti concilii ex directo gloriosi domini nostri Recesuincti regis per ilustrem uirum Uuanbanem testamentum gloriosae memoriae sancti Martini ecclesiae Bracarensis episcopi(...)ut reserato eo quid illic memoratus beatissimus vir decrevisset nostrae cognitioni pateret: quo testamento in omnium conventu relecto conperimus hunc ex ordine a memorato principe ad nos esse directum, quoniam idem gloriosae meCHJZ - 33-34
275

Angel Canellas Lpez moriae sanctissimus vir ita decreverat, u t succedentibus p e r ordin e m regibus complementum eius ipsius testamenti constitutio conm e n d a t a maneret. 31 [586, ante 8 MAYO] EDICTUM RECESVINTHI VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pag. 417. Flavius Reccaredus rex. Ne iudeus christianum mancipium circumcidat. Nulli iudeo liceat christianum mancipium c o m p a r a r e vel donat u m accipere. Quod si comparaverit vel d o n a t u m acceperit et eum circumciderit, et p r e t i u m perdat, et q u e m acceperat liber p e r m a neat. Ille autem, qui christianum mancipium circumciderit, omnem facultatem suam amittat et fisco adgregetur. Servus vero vel ancilla, qui contradixerint esse iudei, ad libertatem p e r d u c a n t u r 32 [ante 586] LEX LEOVIGILDI VATICANO, ms. Reg. 1024, cop. s. VIIII. Ed. ZLV, pag. 121. Sollicita cura in principem esse dinoscitur, cum p r o futuris utilitatibus beneficia populo providentur. (Sigue exposicin de motivos) . Ob hoc meliori proposito salubriter censentes, prisce legis rem o t a sententia, hac in p e r p e t u u m valitura lege sancimus. U t ( . . . ) REGIS REGIS

276

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

33 587, 12 ABRIL CONSECRATIO ECCLESIAE TOLEDO, Claustro catedral. Ed. IHC, nm. 155. + In nomine Domini. Consecrata ecclesia sancte Marie in catolico die pridie idus aprilis anno feliciter primo regni domini nostri gloriosissimi flavii Reccaredi regis, era DC.XXV. 34 [ante 589, 8 MAYO] CONSTITUTIO RECCAREDI I REGIS VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pp. 407-8. Flavius Reccaredus rex. Omnes, quos regni nostri felicitate tuemur, nihil aliut eorum utilitatibus consulentes, momentis omnibus statuimus, nisi, ut nulla dispendiorum suspicionem patiantur. Decernentes igitur et huius legis nostre severitatem constituentes iubemus, ut(...) Simili auctoritate iubemus(...). (...)ideoque iubemus ut(...). Quod si quis iudicum hanc nostram transcenderit constitutionem, honore privatus decem libras auri fisco nostro coactus exolvat. Sacerdotes vero, quos divina obtestatione commonemus, si excessus iudicum aut actorum scierint et ad nostram non retulerint agnitionem, noverint se concilii iudicio esse plectendos, et detrimenta, que pauperes eorum silentio pertulerint, ex eorum rebus illis esse restituenda. [TOLEDO] TOLEDO

CHJZ - 33-34

277

Angel Canellas

Lpez

35 589, 8 MAYO PROFESSIO FIDEI

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2. fol. 145 a 151 d. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 107-145. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Anno regnante quarto gloriosissimo atque piissimo et Deo fidelissimo domino Reccaredo rege, die viii iduum maiarum, era DC.XX.VII haec sancta synodus habita est in civitatem regiam Toletanam ab episcopis totius Spaniae vel Galliae qui infra scripti sunt. (El rey Recaredo, lo que el concilio debe tratar) in hunc tomum conscripta atque adlegata notescimus. (Y tras la profesin de fe de los santos padres) Item subscriptio Reccaredi regis: Ego Reccaredus rex fidem hanc sanctam et veram confessionem, quam una per totum orbem catholica confitetur ecclesia, corde retinens ore adfirmans, mea dextera Deo protegente subscripsi. Ego Baddo gloriosa regina hanc fidem quam credidi et suscepi. mea manu de toto corde subscripsi. (Suscripciones de obispos que abjuran del arrianismo:) N. in Christi nomine episcopus anathematizans haeresi arrianae dogmata superius damnata, fidem nostram hanc catholicam, quam in ecclesiam catholicam veniens credidi, manu mea de toto corde subscripsi. (Son ocho obispos, todos de nombre visigodo). (Siguen suscripciones de prceres godos:) Signum Gussini viri inlustris proceri. Fonsa vir inluster anathematizans subscripsi. Massona in Christi nomine ecclesiae catholicae Emeritensis metropolitanus episcopus provinciae Lusitanie his constitutionibus quibus in urbem Toletanam interfui, annuens subscripsi. N. talis ecclesie episcopus subscripsi. ().

278

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 36 [589, 8 MAYO, p o s t ] CONFIRMATIO CONSTITUTIONUM SYNODI I I I A RECCAREDO REGIS
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 145 a 151 d. Cop. ao

[TOLEDO] TOLETANI
976.

Ed. VC, pp. 133-8. Incipit edictum regis in confirmatione concilii. Gloriosissimus domnus noster Reccaredus rex. Universorum sub regni nostri potestate consistentium amatores nos suos divina faciens veritas nostris principaliter sensibus inspiravit, u t causa instaurandae fidei ac disciplinae ecclesiasticae episcopos omnes Spaniae nostro praesentandos culmini iuberemus. Praecedenti a u t e m diligenti et cauta deliberatione sive quae ad fidem conveniunt, seu q u a e ad m o r u m correctionem respiciunt, cum omni sensus m a t u r i t a t e et inteligentiae gravitate constant esse digesta. Nostra proinde auctoritas id omnibus hominibus ad regnum n o s t r u m pertinentibus iubet, ut si q u a definita sunt in hoc sancto concilio habito in u r b e m Toletanam anno regni nostri feliciter q u a r t o nulli c o m t e m n e r e libeat, nullus praeterite praesumat. Capitula enim quae sensibus nostris placita et disciplinae congrua a praesenti conscripta sunt synodo, in omni auctoritate sive clericorum sive laycorum sive q u o r u m c u m q u e h o m i n u m observent u r et maneant, id est: (Cita de 22 cnones). Has omnes constitutiones ecclesiasticas quas s u m m a t i m breviterque praestinximus, sicut plenius in canone continentur, m a n e r e perenni stabilitate sancimus. Si quis ergo clericus aut laycus h a r u m sanctiones obediens esse noluerit, si episcopus, presbyter, diaconus aut clericus fuerit, ab omni concilio excomunicationis subiaceat; si vero laycus fuerit et honestioris loci persona est, medietatem facultarum s u a r u m a m m i t a t fisci; si vero inferioris loci persona est, amissione r e r u m s u a r u m m u l t a t u s in exilio deputetur. Flavius Reccaredus rex h a n c deliberationem q u a m cum sancta definivimus synodo confirmans subscripsi.

CHJZ - 33-34

279

Angel Canellas Lpez

37 590, 4 NOVIEMBRE SEVILLA

EPISTOLA PATRUM SYNODALIUM EPISCOPO PAGASIO

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 220 c 221 a. Cop. de 976.

Ed. VC, pp. 151-3.

Domino sancto et reverenter a nobis honorando carissimo fratri Pagasio episcopo, Leander, Iohannes, Agapius, Stephanus, Basilius, Velatus, Sinticius et Petrus episcopi, qui in unum in urbe Spalensi adfuimus, sanctitatem tuam caritatis studio salutantes precamur Dominum qui nos de salute tua vel visione laetificare dignetur. (Se trata de ta manumision de siervos de ta igtesia de Ecija). Que statuta manu nostra subscripsimus. Data ad sanctitatem vestram die pridie nonarum novembrium, anno quinto regni gloriosissimi domini nostri Reccaredi regis, era DC.XX.VIII. Leanter ecclesiae sanctae Spalensis episcopus hanc constitutionem firmavi et subscripsi. (Firmas de ocho obispos). 38 [560-590] [DIEGO LVARO] CONDITIONES SACRAMENTORUM
SALAMANCA, Seminario arqueologia Universidad. Pizarra or. 350 mm. anchura, en tres trozos. Ed. D. p. 60.

...conditionis sacramentorum ad quas [debea]d iurare Lolus ess urdinatione Eunandi, Argeredi vicaris ra...ri Wiredici, Argivindis...daci iudicibus, ad petitione Basili iurare debead Lolus propt[e]r caballos quos mutaverant: Iuro per Deum patrem omnipotentem et Iho. Xptum. filium eius et per ec quatuor evangelia... positis ante is conditionibus in sacrosancto altario sancte s...tris ad infra dicens de... pertinescant exemplo. Factas cond[i]tiones... anno feliciter tertio' regni gloriosissimi domini nostri. Eunandus as bendi280

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

tiones a novis ordinatas subscripsi. Argeredus as condicionibus subscripsi. (Signum) Argeredi. Widerecus in as condiciones subscripsi. Sig[num Widerecus]. 39 592, 1 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES Ed. VC. pp. 154-5. Quum in Dei nomine in u r b e m Cesaraugustanam provinciae Terraconensis ex permisso gloriossi atque sanctissimi principis Reccaredi regis in anno septimo regni eius congregati fuissemus, p r o Dei timore tractantes id placuit sancto et venerabili synodo: Ut(...). (Recepcin de presbteros y diconos antes arrianos, exmen de reliquias arrianas, consagracin de iglesias arrianas). Sub die calendarum novembrium anno quo supra. Artemius in Christi nomine episcopus Terraconensis provinciae metropolitanus hanc constitutionem subscripsi. N. in Christi nomine episcopus subscripsi. (...) N. in Christi nomine diaconus agens vicem domini N. episcopi subscripsi. (Suscripciones del metropolitano, 11 obispos y un dicono, sin indicacin de sedes). 40 592, 4 NOVIEMBRE CONSENSUS ARTEMII
EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol 224 c. Cop. de

ZARAGOZA SYNODI CAESARAUGUSTANI

Cop. de 992.

II

EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 219 a 219 b.

[ZARAGOZA] EPISCOPI
992.

Ed. AG. III, pag. 304. Dominis sublimibus et magnificis filiis aut fratribus n u m e r a riis, Artemius episcopus Tarraconensis vel omnes episcopi ad civit a t e m Barcinonensem fiscum referentes. CHJZ - 33-34 281

Angel Canellas Lpez

Quoniam ex electione domini et filii ac fratris nostri Scipionis comitis patrimonii, in anno feliciter septimo gloriosi domini nostri Reccaredi regis in officio numerarii in civitatem Barcinonensern provinciae Tarraconensis electi estis et a nobis, sicut consuetudo est, consensum ex territoriis quae nobis administrare consueverunt postulastis: idcirco per hujus consensus nostri seriem decrevimus ut tam vos quam agentes sive adiutores vestri pro uno modio canonico ad populum exhigere debeatis, hoc est, siliquas viii et pro laboribus vestris siliquam unam, et pro inevitabilibus damnis vel interprecia specierum siliquas iv, quae faciunt in uno siliquas xiv. Inibi hordeno quod pro nostra definitione sicut diximus tam vos quam adjutores atque agentes exigere debeant, nil amplius praesumant vel exhigere vel auferre. Si quis sane secundum consensum nostrum adquiescere noluerit vel tibi inferre minime procuraverit in specie quod tibi convenerit fiscum suum inferre procuret. Quod si ab agentibus vestris aliqua superexacta fuerint quam consensus nostri tenor demonstrat vos emendare et restituere cui male ablata sunt ordinetis. In quo consensu subter qui consensimus manibus nostris subscripsimus. Factum consensum sub die pridie nonas novembris, era DC. XXX, anno septimo regni domini nostri. (Subscriptiones): Artemius in Christi nomine episcopus consensum nostrum subscripsi. Sophronius in Christi nomine episcopus consensum nostrum subscripsi. Galanus in Christi nomine episcopus consensum nostrum subscripsi. Johannes in Christi nomine episcopus consensum nostrum subscripsi.

41

594, 17 ENERO CONSECRATIO ECCLESIAE

M. B. RAH. ms. 5953, pg. 102. Cop. s. XVIII. Ed. VI. nm. 303.

[NATIVOLA]

Consecrata est ecclesia sancti Vicentii martyris Valetini a sancto Liliolo, Accitano pontifice, die [xvi] kalendas februarias, anno viii gloriosissimi domini Reccaredi regis, era DC.XXX.II.
282 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 43 597, 17 MAYO TOLEDO

CONSTITUTIONES

SYNODI

TOLETANI
992.

IV

EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 222 d 223 b. Cop. de

Ed. VC. pp. 156-7. In nomine Domini. Constitutio synodi episcoporum n u m e r o xvi, qui convenerunt in u r b e m Toletanam sub die sexto decimo kalendas iunias, anno feliciter duodecimo repno christianissimi et amatoris Dei gloriosissimi domni Reccaredi regis. (...) id precipiunt Dei sacerdotes, u t ( . . . ) . (...) id etiam placuit sacerdotes, ut(...). (Subscripciones de 13 prelados, de ellos tres de nombre godo).

44 598 HUESCA

CONSTITUTIONES SYNODI
- E L ESCORIAL, ms.

OSCENSIS
de 99?

D. I. 1, fol. 226 a 226 b. Cop.

-Ed. VC, pag. 158. Concilium Oscense, anno tertio decimo regno domini nostri gloriosissimi Reccaredi regis. In nomine Domini Jesu Christi. Convenientes omnes in u n u m concilio Oscensi hoc synodus sancta fieri elegit, u t ( . . . ) . (Dispone celebracin anual de sinodo provincial y celibato ecle sistico). (Faltan suscripciones).

CHJZ - 33-34

283

Angel Canellas Lpez 45 [circa 596-9] EPISTULA RECCAREDI REGIS AD GREGORIUM I PAPAM P. BN, lat. 1565. Cop. s. X. Ed. E. II, pp. 220-1. Incipit epistula Recharedi regis Gothorum ad b e a t u m Gregorium Romensem episcopum directa. Domino sancto ac beatissimo papae Gregorio episcopo, Recharedus. Tempore que nos Dominus sua miseratione nefandae arrianae haeresis fecit esse discordes, meliorata fidei t r a m i t e intra sinus suos sinus suos catholica colligit ecclesia. (Deseo de Recaredo de establecer relacin directa con el papa; ha retrasado tres aos los cuidados del reino; se envi embajada de abades a Roma que naufrag cerca de Marsella; tampoco pudo ver al presbtero legado del papa que lleg a Mlaga, pues cay enfermo, pero enva al papa un regalo consistente en precioso cliz para que se ofrezca a san Pedro; pide al papa que le escriba y le recomienda a Leandro, obispo de Sevilla.) Salutem vero tuam, reverentissime et sanctissime vir, audire delector et peto tuae christianitatis prudentiae, u t nos gentesque nostras, tuis crebro comendes orationibus... 46 599, 1 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES Ed. VC. pp. 159-161. Synodum Barcinonensem. Cum duce domino Jesu Christo die k a l e n d a r u m novembris anno feliciter xiiii regni christianissimi et piissimi domni Recharedi regis Terrachonensis provinciae episcopi in u r b e m Barcinonensem in ecclesia sancte Crucis fuissent congregati hoc sancta synodus statuere elegit:
284 CHJZ - 33-34

BARCELONA SYNODI BARCINONENSIS

de 992.

II

EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 224 d 225 a. Cop.

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Ut... (no paguen los clerigos ordenacin y crisma; celibato de religiosas y penitentes; derecho del pueblo a presentar candidato en la eleccin de obispo). Asiaticus in Christi nomine episcopus Terrachonensis metropolitanae civitatis his constitutionibus interfui, consensi et subscripsi. N. in Christi nomine, ecclesie N. episcopus, hanc constitutionem consentiens subscripsi. (...)his constitutionibus annuens subscripsi. (Suscripciones de 12 prelados.) 47 [post 599?]

DECRETUM RECCAREDI REGIS I

VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pp. 159-160. Flavius Reccaredus rex, universis provinciis Domino ordinante ad regni nostri dicionem pertinentibus. Noxia preteritorum operum pravitas fecit futuris temporibus legem ponere et vitiosis facinoribus licentius inolitis termino iustitie obviare. (Exposicin motivos.) Zelamus enim pro veritatem zelo Dei atque ecclesiam sanctam catholicam his fidei nostre commonemus decretis: ut deinceps, sicut et canones ecclesiastici prohibent, nullus(...). Hoc vero nefas si agere amodo provinciarum nos rarum cuiuslibet gentis homines sexus utriusque temptaverint, omnismodis separati exilio perpetuo religentur(...). Sacerdotes vero vel iudices, si talia cognoscentes ulcisci fortasse distulerint, quinas auri libras fisco cogantur exolvere. Quod si forte id redarguere voluerint, nec potuerint, regis hoc auditibus insinuare procurent; ut quod eorum non potuit vindicare sententia, principalis damnet omnino censura.

CHJZ - 33-34

285

Angel Canellas Lpez 48 [saec. VI ?] CARTULA LIBERTATIS M. BN, ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 6. Ill. in nomine episcopus ill. liberto nunc salutem. Quoniam quisquis ille meretur suam in Domino percipere palmam tunc demum a diuinitate ingerentur desiderii lucra, ut deprecanti sibi quae quaerit inueniat et alii mobeantur corda famulati officiositatem dignam impertire salutem, ut diuinitus compungat [misericordia] fortuitu accedente corda, quo et ann[os]is senibus uires augescant et intra clausuram cordis obstrusae ianuae separentur. Et quoniam diuina praecepta sanxerunt ut plenissime fidelatis statum abstersa obscuriate adepti luminis faecundissime limen conscendas, proinde ut ab angulo sancte ecclesiae ill., qui nos cathedram apostolicae doctrinae imperante Domino Ihesu Xpo propitius elegit conscendere, omni uoto integritatis hoc maluimus hordinare, ut exutos uos ab omni fece conditionis in splendide ingenuitatis florentissimo cursu uos cognoscatis fuisse ingresos; nec u[mq]uam a suss[e]ssoribus nostris, quos catholica fides uenerabilis eligere et conseruare iuuebit antistes, humilitatis nostrae praemia, quae prona largitate uobis noscimur contullisse, inrumpere conabuntur, quibus repromissa misericordia suis caelitus reseruat temporibus. Ergo e[sto]te ab hac die liberi, estote ingenui ciuesque Romani et generale nube detersa ad splendidiora peruenite mi [ni]steria, quae diuin[a fa]ciente misericordia uo[b]is probantur fuisse indulta; quibus opto ut tam fratribus quam filiis in auribus grata perpatescant. Et ut uobis aula ingenuitatis fortissime roboretur, necessarium nobis est ut muneris prosequente largitate huius paginae textus in omnibus suppleatur. Pro qua re donamus uobis ex preuilegio ecclesiae ill., cui Deo autore deseruimus, hoc et illud cunctoque peculio uel peculiare uestro siue quod nunc habere uidemini seu quod in di[ebus] uitae nostrae profligaueritis; omnia, ut diximus, uobis concedimus, quod per huius confectae libertatis paginam habeatis, teneatis, posideatis, iure nuestro in perpetuum uindicetis ac defendatis uel quicquid ex hac re uobis tradi[ta] uoluntas fuerit, faciendi perpetim habeatis potestatem, 286 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

sacramenti fide interposita per hoc et illud, quia hoc firmum perpetuumque mansurum esse quod prona largitate uobis constat fuisse consessum. Nec quisquam contra factum meum uenire conabit. Si quis uero, quod fieri non reor, ex aduerso consurgens contra huius epistolae materiam uenire conauerit, sacrilegii crimi ne teneatur obnoxius, et nec sic huius paginae ualeat fundamenta disrumpere. Cui rei uim doloque secluso praesens praesentibus uobis stipulatus sum et sponpondi atque Aquilianae legis innodatione subinterfixa, qui omnium scripturarum solet adicere plenissimam firmitatem. Quan cartulam manu mea subscripsi... 49 [saec. VI ?] CARTULA VENDITIONIS
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 11.

...annorum circiter tot, [numeri ill.], qui nobis ex comparatione ab ill. iure noscitur aduenisse. Definito igitur et acepto a uobis omne praetium quod in placitum uenit nostrum, id est, auri solidi numeri tot, quos a te datos et a me acceptos per omnia manet certissimum, nihil penitus de eodem praetio apud te remansisse polliceor et tradidi tibi supra memoratum seruum, non causarium, non fugitiuum, non uexaticium neque aliquod uitio in se habentem nec cuiuslibet alterius dominio pertinentem. Quem ex hac die habeas, teneas et possideas, iure tuo in perpetuum uindices ac defendas uel quicquid de suprafati serui personam facere, liberam in omnibus habeas potestatem. Quod etiam iuratione confirmo... 50 [saec. VI ?] DONATIO SPONSALITIA
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 15. CHJZ - 33-34 287

Angel Canellas Lpez Dulcissimae coniugae meae ill. ill. Donationem semperque futurae coniunc[ti]onis causa fieri legum solemnitas et Iulia decreuit autoritas. Ideo patrocinante Deo parentum tuor[u]m tuusque consensus accessit ut petitam te mihi in coniugium copularem. Ideoque donare me tibi censui et dono ill. et ill., quod exinde habendi, tenendi et possidendi nostrique posteris derelinquendi liberam in Dei nomine habeas potestatem. Quod etiam iuratione...

51 [saec. VI ?] DONATIO SPONSALITIA M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 19. Regulam antiquae constitutionis, quae est de ordinatione matrimonii legibus constituta, euidentius obseruantes, quod pro dignitate natalium communium elegimus in Dei nomine faciendum, ut condignis atque consuetis uos cumulemur praemiis. Quamobrem donare me indulgentiae tuae profiteor et dono...

52 [saec. VI ?] CARTULIA TESTAMENTI M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 22. Sana mente san[o]que consilio d[esi]derium meum in omnibus implere cupiens, dum m[e] dono diuinitatis integra mentis s[a]nitate conspicio, et humanae condicionis fragilitatem per omnia metuens, ne forte subitanea morte [p]reuentus desideria [quae] cordi meo sunt alligata implere non ualeam, testamentum meum condidi, scribendum dictaui. Quem etiam testamentum meum uolo ut ualeat iur[re] ciuilium praetorio. Quod si iuri ciuilium praetorio
288

CHJZ - 33-34

Dipiomtica

Hispano

Visigoda

ualere distulerit, ad uicem codicilorum uel fidei commissum etiam ab intestato eum decerno ualere. Itaque cum e rebus humanis abscessero et debitum naturae reddidero, tunc dulcissimae coniugis meae atque filiis meis uolo esse concessum hoc et illud...

53 [saec. VI ?] CARTULA DIJUDICATIONIS

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 40.

Tunc enim ueritas ex consequenti ratione colligitur, cum in examinatione partes litigantium ueniunt. Ergo cum inter illum et illum arbitres sed[i]ssemus, uicisim se multis iurgiis impugnare coeperunt; cumque diutissime conten[d]o et se mutuo iniuriando crebis conuiciis lacessirent, legis autoritate illis praecepimus ut r[emota] iurgiorum controuersia propria in conspectu nostro propalarentur negocia. Tandem ille con[tra] illum [a]ss[eru]it dice[ns]: 'Rem illam, quae iure patri mei deb[itam mansit], cur eam in tu[o] seruitio habeas, edicito'. E contra ille ait: '[Rem] istam, quam a nobis reposcere conaris, per ill. et ill. capitulo nobis collata sunt, et per t[o]t annos nominata [r]es iu[r]e patres mei ill. et nostro seruitio mansit. Sed s[i] iuxta quod asseris, res illa esse pat[ris] tui ill. iu[r]e fuisse debita affirmas, conuincere te oportet'. Tunc ille petitor secundum ill. responsum se t[a]lem probationem manifestus est habere; quam etiam in nostro iuditio proferens, id est. illum et illum, iuxta legum decreta sagaci intencione eos segregatim percontari decreui[m]us. Quorum dum testimonium liquide discutere conaremus, inuenimus illum et illum seruos esse illius et consaguineos fratres eorum in seruitio originali esse ill.; et ill. et ill. et ill. de ea, quae testificare conabantur, bifarios eos testificare depraehendimus: ill. dixit sic et alius dixit hoc et illud se scire. Proinde nec mora obsistit et ille in nostro conspectu, sententias legis libri ill. protulit, legem illam qui est sub titulo illo, era illa, ubi dicit hoc et illud. Hic expletis sermonibus, ille petitor contra illum asseruit dicens hoc et illud. Tunc ill. hoc, quod ill. petitor
CHJZ- 33-34 289

Angel Canellas

Lpez

sermone professus est, per idoneum testem firmari expetit. Ad haec ille petitor adiecit praeter se et illum nullam tertiam personam interfuisse. Sed tu[nc] ill. suo sermone professus est hoc et illud. Cumque ille imperatum a no[b]is fuisset ut iuxta quod locutus est pro rem illam [e]t illam sacramentum redderet, ipse ill[u]d iuramentum reddere non ausauit. Tunc [nos] decreui[mus] hoc et illud. Quam rem ad singula d[e]cernentes in ha[n]c iuditii paginam inseruimus, quatenus futuris temporibus iu[s]titiam h[ab] e[n]s congaudeat et calumniantis [aduersa] u[ox] sp[au]efacta conticescat. Facta iuditii p[a]gina in ciuitate illa, sub die Calendis illis, anno illo, [r]egno illo, era illa. Ille hanc iuditii paginam nostro in iudito latam su[b]scripsit. Ill. rogitus a domino et fratre ill. hunc iuditium ab ipso et nostra coram praesentia lat[um] subscripsit. 54 [saec. VI-VII ?] RELIQUIAE CARTULAE
BERNA, Bibl. Munic. ms. AA. 90, fragmento, perg. 180 x 255 mm. escricura inferior del palinsesto. Ed. Ch. LA, doc. 2.

...que e... m e... ...e... et mouilibus; ut inmouilibus... ...e... ci... ... ra.c... ribus a.hos... ...e...oha...h...pro... ...meum r...
...t...

...t...p... ...aoro...et... .. .nusas.. .populus.. .s.. .q... ...nibus... ...sili...o hoc... is hec... ...que...is hee...

290

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

55 [saec. VI-VII ?] TESTAMENTUM APUD ACTA CONDITUM

M. BN. ms. F. 58, foi. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 25.

Gesta. Era ill., anno illo, regno gloriosissimi domini nostri iil. regis, sub die Calendis ill., acta habita Patrici[a] Corduba apud illum et illum principales, illum curatorem, illos magistratos. Ille dixit: 'Ante hos dies bonae memoriae domnissimus ill. suam condidit uoluntatem, per quam ecclesiabus sanctarum Dei aliqua concessit atque uernulos suos absoluit. Et quia [m]ihi de presenti commissit ut post transitum suum apud grauitatem uestram eam adpublicarem et gestis publicis adcorporarem, proinde quia die isto die [est] tertia quod ab hac luce fata migrauit, spero honorificenciam uestram ut eam uobis ingrabanter recensere mandetis'. SSSSS. DDDDD.: 'Voluntas domnissimi ill., quam filius et frater noster ille offert, recensendam suscipiatur et legatur, ut agnita possit in acta migrare'. Ex officio curiae est accepta et lecta. Cumque lecta fuisset, SSSSS. ad illum DDDDD.: 'Ecce uoluntas domnis[si]mi illius, quem nobis protulisti relegendam, lecta est et sensibus nostris patefacta, quae iuxta liberalitatis eius arbitrium plenissimam in se continet firmitatem. Quid nu[n]c fieri desideras, edicito'. Ille dixit: 'Rogo grauitatem uestram ut haec quae acta uel gesta sunt publicis haereant monumentis'. [S]SSSS. DDDDD.: 'Quae acta u[e]l gesta sunt, huic corpori contin[e]antur inserta'. Ille dixit: 'A[u]ctorum peto potestatem', SSSSS. DDDDD.: 'Describe ill. ex [pp]'. Gesta apud nobis habita subscripsit ill., magister ill. conscripsit. 56 [saec. VI-VII ?] CARTULA COMMUTATIONIS
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 27. CHJZ - 33-34 291

Angel Canellas Lpez Domino et fratri ill. ill. Licet largiente lege commutationis o r d o uinditionis optineat uires, tamen o p o r t u n u m est hoc p r o futuris temporibus p e r scripturae conscribere tramitem, u t et p r o conseruanda memoria eius pateat series et ea que sponte conueniunt nullius manente obstaculo p e r e [ n ] i t e r s u [ m ] a n t uigorem. Ac p e r hoc bona electione alterutrum conuenit u t tibi hoc et illud iuris mei causa commutationis d a r e d [ e ] b e r e m , quod et dedisse m e manifestum est, pro quod igitur e contrario titulo commutationis a uobis accepimus hoc et illud. Quas igitur res superius m e m o r a t a s , a nobis u t r a q u e uoluntate in singulorum iure translatas, habendi, tenendi et possidendi faciendique unicuique nostrouxm de r e sibi tradita quod uoluerimus libera in Dei nomine nobis per omnia m a n e a t potestas. Quod etiam iuratione firmamus... 57 [saec. VI-VII ?] CARTULA COMMUTATIONIS

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 28. Domno honorabili fratri ill. ill. Quod p a r t i u m u t r o r [ u m q u e ] communis est uoluntas, licet m u t u o debeat seruari consensu, sed ad posteritatis m e m o r i a m reseruandam adicitur testimonium lit e r a r u m . Ideoque nostrae placuit a t [ q u e ] con[u]enit uoluntati ut hoc et illud nobis in commutatione d a [ r ] e d e b e r e m u [ s ] , quod et f a [ c ] t u m est. Quas igitur res... 58 [saec. VI-VII ?] CARTULA DONATIONIS M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 29. Dulcissimo mihi atque charissimo filio ill. ill. Cum p r o n a uoluntas propensiorem exigat largitatem, tunc p r [ o f u n ] d i o r ani292 CHJZ - 33-34 FILIO

Diplomtica

Hispano

Visigoda

mi probatur affectus, quando <donatio> indisolubili charitatis uinculo munificencia praeeunte conscribitur et uotiua oblatio nulla intercedente discensione penitus reuocatur, sed requiret potius locum ubi et arbitrii uotum et r[ep]ensationis probet officium. Quapropter donare me tuae dulcedini profiteor et dono hoc et illud, quod ex hac die habendi, tenendi et possidendi faciendique exinde quod uolueritis liberam in Dei [nomine] habeatis potestatem. Quod etiam iuratione...

60 [586-601] CARTULA LIBERTATIS

SALAMANCA. Pizarra procedente de Diego Alvaro, or. 150 x 80 mm. Ed. D. p . 58.

[DIEGO LVARO]

+ Domino honorabili fratri Montano et a[... ...ria et avenit novis bona volunta[... ...i]lla faciendi libere abias potestate et c[... ...qua ego contra facto nostro uenire... ...]uerimus ante lites ingresum infera[t... ...legis abit ac mentione taxsata... ...meorum ex optationis sub die op[tavo... Reccaredi regis + signo manu[... 61 [586-601] [DIEGO LVARO]

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. procedente de Diego Alvaro, 185 x 130 mm. Ed. GM, nm. 10.

...Domno et fratri domno m[... ...e]ius nonne et filio uestri men[... ...Amantius et Fulgentius pro[... CHJZ- 33-34 293

Angel Canellas Lpez

...uobis per u[n]c placitum nostr[um... ...et kabemus nos uobis remite[re... ...a]ngila pro caballa sua ua[... ...fieri supra scriptum... ...]se proprie nos alteri cu[... ...set ilo teste prestari eis... ...eos fiet fieres emere... ...Reccaredus meus tes... ... testi] monium [... ...]fi es[... ...te]stes [... ...obis... testes ante hi[... ... tas ... o... ...ri ingre... ... et in... ti... c. squ... ...ngr... ma... ...s uc placit[um... ...subscripsit. 62 [586-601] CARTULA VENDITIONIS
SALAMANCA. Paradero actual desconocido. Pizarra or. 110 x 90 mm. Ed. MM. pp. 65-6. t Meis dominis honorabilus fra[... Crisciturus et n o n ne i d [ . . . Placuit atque convenit u t n [ o s . . . auditoque acceso suo vobis [... d a ] t o et definito pretio quot inter [... auri solidus numero tresi[... vos desdistes et nos ad integro [... nicil que penitus de h o [ . . . set polliceor quem isto... iure t r a d i t u m a b s [ . . . que posteritis de [... 294 CHJZ - 33-34

[DIEGO LVARO]

Diplomtica Hispano Visigoda callo facere... potestas... prodet [ e i - ...eodem [item] eis det egi... ...sangionis suis oc abetes eum... ...eos ligastes legate tuo facto... ...pudet ei oleos onore posto m e . . . ...ei tenete et testili ereo ballo... ...e meo te... ...ditioni ciri areas cum aula s u b . . . ...meos tenemus eligere rem... ...fit cesoria det LX piloi... Ego Cresciturus... m e fieret ob meo te... ...munior...

+
...in meis... ...sui...

63 [586-601] CARTULA VENDITIONIS M. Col. Gmez Moreno; pizarra or. 280 x 250 mm. Ed. D. pp. 83-85. + h. Domno et sourino meo Desiderio Gregorios uinditor. Quoniam hos inter nobis placuit a d q u e conuenit u t ego tibi uindere et uindo portione [de] t e r [ r a . . . de terra, ipsa t e r r a in possessione regias te t a m . . . q u a n q [ . . . ] e r o . . . noto pretio qot inter nob[is] bone pacis conue[nit:] id est auri solidus n o m e [ r o ...] et relicuas qua p a r t e . . . p r o cos tu i m t o r dedisti [...] uinditore de te accepi... m e ad integrum ad [...]sti nicilque p [ . . . penitus de ipso p r e t i [ o . . . CHJZ - 33-34 295 [DIEGO LVARO]

Angel Canellas Lpez

licemur qu[... in tuo iure... ferat ad eu[... que in p[... uel [... tris [... s[... Signi Gandarici. Ualaricus rogitus a supra in anc cartula condicionis testis. Marius rogitus a s[upra] scripti an cartula condictionis scripsi, die et anno co supra.

64 [586-601] [DIEGO LVARO] CARTULA CONDITIONIS SACRAMENTORUM

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra de Diego Alvaro, or. 280 x 250 mm. Ed. D. pp. 83-84.

+ Profesio de ser[... Ego Uinigildi de locum Langa[ tomanca dum uenisse ad loc[ cum litigare ad domo Froilani, ego adduxsi teste ipse Froila fraude ad domo Desideri dum istare in domo Desideri sit ueniens Froila, et dixit mici: 'Leua leuita et uadamus ad domo Busa[u]ni et sa[...[ et unu sudi sit fuimus ad domo Busauni unum ra[ ...pro Froilane et dixsit nouis: 'Uadamus ad fragis ad uinias postas'. Et pono te ibi in fragis; et leuaui de domo Desiderii p[...]rales duos dolabra, una ...]o quanto lasparis, una [...]na

296

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

65 [586-601] CARTULA PATROCINII

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 200 x 130 mm. Ed. GM, nm. 15.

[DIEGO LVARO]

...des ei edem... ...emere me freis det... ...prepotente rege... ei memoret meum... protectorato eius... sedere meos emes... egeres meos memore eum... pro meritis detes precepere... Dorotiseo tenere meis... Domnobono memore detes... Semeno ipso detes egere...

66 [586-601] NOTITIA PECORIS

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 270 x 110 mm. Ed. D. p. 86.

[DIEGO LVARO]

cc... ecuas maiores... xii sesquannes... vii nouellos p[... tres iii trimos duos. v fiunt maiores... vii uitelli anni[culi xiii feminas anni[culi ita in unum cinquagin[ta
297

CHJZ- 33-34

Angel Canellas Lpez m]aiores sexs vi sesquanne[s. ui]telli anniculi masculi tres. ...]las duas ii cod fiunt in... maiores a p t i [ . . . 67 [586-601] RELIQUIAE CARTULAE [DIEGO LVARO]

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 110 x 90 mm. Ed. D. p. 82. + I [ n n o ] m i n e D[omini memores mea... in ro...nt et... et menda... a esse... ter m a i o r u m c i n q u [ . . . turia sit nostra... a] fontem n e u i n [ . . . ...]eta [... 68 [586-601] NOTITIA [DIEGO LVARO] CONSIGNATIONIS

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 240 x 210 mm. Ed. D. p. 88. + Notitia in q u a ordenatu est quos... i... emeses Consignemus Simplicio id est u t tes... c u m agnus suus det scroua u n a uacca, una... hospiti Amantio... a...bram q u a m pariat in ospite... domni sui Ualentini uitulas duas... triticu modios xxv

298

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 69 [586-601] NOTITIA COMPANICI [DIEGO LVARO]

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 160 x 100 mm. Ed. D. p. 89. + Notitia de casios, id est, Cus[... leuauit froraa sine p [ . . . Maurelus froma una, I o u i n [ . . . a...o Libertus froma una,... ri... 70 [586-601] NOTITIA SUPELLECTILIS [DIEGO LVARO]

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 120 x 90 mm. Ed. D. p. 89. ...inauris ...dus oli + Notitia de r i p e t [ . . . u n u m benula una... quinque toniquas... t a q u a t u o r facisteri[... camissias quas per t u o . . . et u n a m s a b a n a [ m . . . ra u n a pedol[a... 71 [586-601] DISTRIBUTIO CEREALIS [DIEGO LVARO]

M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 110 x 80 mm. Ed. D. p. 90. CHJZ - 33-34 299

Angel Canellas Lpez

.o... o atque... .]tur id est amat[.. .]modio tritico [... .] fiet iso modio [.. .] x iminas [... .]riam [... 72 [586-601] [DIEGO LVARO NOTITIA SUPELLECTILLA ?
M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 160 x 60 mm. Ed. GM. nm. 23.

.. .ntius... ...as fac... ...duas soc[as... ...untias eo... ...ora formo l[... ...cu collas... una de lino... untia de lan[... ...s restas... ...um... ...do... 73 [586-601] RELIQUIAE CHARTULAE
M. Col. Gmez Moreno. Pizarra or. 100 x 60 mm. Ed. GM. nm. 24.

[DIEGO LVARO]

...uilmas... ...unus ma.. ...nteus...

300

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda

74 [saec. VI-VII] CARTULA LIBERTATIS M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 1. ...posterum denique ne inquietudo in uos aliqua incumbat aut contra hoc factum nostrum irrita aduersitas impugnet, tali maluimus iudicio presenti tramiti poena subiungere: sit ille Deo reus, sit a sancta communione alienus, sit a consortio iustorum extraneus, sit a grege catholico segregatus, at que dum ille tremendae examinationis iuditii dies illuxerit, inter impiorum cruciamenta sortis Iudae damna substineat, inter crepitantibus flammis aeternis conflagretur incendiis; sicque erga hominibus manendo o[bnox]ius illa parti uestrae suppleat quae de maculanda ingenuitate legalis sonat sentencia, huc uero factum nostrum nequaquam disrumpere ualeat. In quam [rem] ui doloque secluso praesens praesentibus stipulatus sum et spopondi, subter manu mea subscripsi et testibus a me [ro]gitis pro firmitate tradidi roborandam, Aquiliam quippe commemorans legem, qui omnium scriptu[narum] suo ui[go]re iugiter [co]rroborat actos. Facta cartula libertatis in ciuitate illa, s[ub] di[e] Calendi ill., anno ill., ill. regnans, era ill. Eg[o] ill. hanc cartulam libertatis in praedictorum personas a mea uoluntate collatam relegi, cognoui et s[ubter] scripsi sub die[s] et anno[s] et era quae supra. Ille rogitus a domino et fratre illo in hanc cartulam libertatis ab ipso factam... Testamentum suprascriptum die, anno et era qua supra... 75 [saec. VI-VII] CARTULA OBLATIONIS
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 7.

...et unitas indiuisa, et regnum gloriosissimi domini mei ill. regi gentique suae salutem, quia hoc quod prona et propria[que] CHJZ - 33-34 301

Angel Canellas Lpez uoluntate sinceraque deuotione obtulimus omni stabilitate esse mansurum et neque [a me] neque ab haeredes uel prohaeredes meis neque ex transuerso in lite ueniente persona hoc aliquatenus esse soluendum. Si quis sane, quod fieri non reor, contra hanc nostrae oblationis cartu[lam] uenire conauerit, stante huius carfulae firmitate[m] alliud tantum quantum obtulimus ecclesiae uestrae ex suo prop[r]io gloriae uest[r]ae uel ad cultores uestros pe[rso]luat ; et iuditium Iud[ae] Scar[iotis] sumat, [u]t [i]n eius con [dem] natione communem habeat participium ac in aduentum Domini sit anathema maranatha u[e]l in hoc seculo exors ab omni coetu catholicae religionis Gyezi lepra percuciatur. Qui nostrae oblationis cartulam sacrilega mente ineruare uoluerint, haec transgressor diuina ulciscente seueritate suscipiat, nulla tamen ratione huius nostrae oblationis forman inerua[r]e ualeat. In quam cartulam praesens pr[ae] sentibus stipulatus sum et spopondi. Et quia literas ignoro rogaui et dominum et fratrem ill., qui pro me suscriptor accessit; ego uero manu mea signum feci et testibus a me rogitis bene natis uiris pro firmitate tradidi roborandam, Aquilianam quippe commemorans legem, qui omnium scripturarum plenissimam tribuet firmitatem. Facta cartula oblationis sub die Calendis in loco ill., anno ill., regnauit ill, era ill. Rogitus a domino et fratre ill., quia ipse literas ignorat, pro eum [su]scriptor accessi, et hanc oblationem ab eius uoluntate factam pro confirmationem suae personae subscripsi. Ipse uero suber manu sua signum feci[t] sub die, araio et era quae supra. Signum ill., qui hanc oblationis cartulam cum rebus conlatis sancto martiri ill. spontanea uoluntate contulit. 76 [saec. VI-VII] DONATIO SPONSALITIA. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 17. Festa solemnitas intercedat, quippe gratia liberal[it]atis augetur et mihi dulce coniugium est, cuius uinculum donationis titulo ampl[ia]tur. Optare quod maximum est donare quod proprium est. Etsi concinenter animo parentum et con[ti]nuo Deo propitio
302

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

uentura mihi sis in coniugio, [...] et propter gratiam pocreandorum filiorum uirgini ante nuptias spo [n] salicia largitate polliceor et dono hoc et illud, quod ex hac die, si Deus praec[e]perit, natis tuisque posteris derelinquas. 77 [saec. VI-VII] DONATIO SPONSALITIA
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 18.

Nuptiarum solemnium festa petitio, quae fauctore Deo summo simplici uoto quaerente conceditur, tunc magnum sui obtinet complementum dum communium electione parentum perficitur. Sed in quantum maritandis ordinibus comparanda mercatio, diuinis [s]oli[di]us est constituta praecepties, in qua plasmator omnium Deus, dum glutinando humani corporis formassed imaginem, ex eius materiam haerentem ossibus carnem similem huic adiutorium formare concessit. Quapropter donare me indulgentiae tuae et dono hoc et illud... 78 [saec. VI-VII] CARTULA TESTAMENTI.
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 23.

Dulcissimae coniugi meae ill. ill. Dum in coiugio positi fuissemus et filii nobis non essent, ex communi consensu pariter pertractantes ne nos repentina mors subriperet et paupertas nostra inordinata remaneret, salubri consilio elegimus ut inuicem nobis cartas uoluntatis conscribere deberemus, ut unusquisque nostrum, qui alio superuixerit, assem paupertatis nostra[e] securus debeat possidere. Ideoque do et don[o] dominamque te in cuncta constituo
CHJZ - 33-34 303

Angel Canellas Lpez in omnibus corporibus mobilibus et inmobilibus seu semimobilibus uel quod nunc possidere dignoscor seu quicquid in uita mea augmentare potuero, ad integrum tuo iuri defendas, ea tamen ratione seruata, ut si Dominus nobis filios nasci praeceperit, post transitum discessumque meum successorio gradu ipsi nobis sint haeredes. Certe si impedientibus peccatis nostris filii nobis defuerint, assem integrum paupertatis meae post transitum meum, sicut supra decreui, habeas, teneas et possideas, iure tuo in perpetuum uindices ac defendas uel quicquid de omnem paupertatem iuri meo debitam facere uolueris, liberam in Dei nomine habeas potestatem. Quod etiam iurati[o]ne confirmo... 79 [saec. VI-VII] CARTULA DONATIONIS FRATRI. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 30. Domino et fratri ill. ill. Magnus donationis est titulus in quo nemo potest actum largitatis inrumpere. Et ide[o] quod prona largitate offertur, libenter semper debet amplecti, ut et donatori pro largiat [e] uigor crescat amoris et bene parienti uotum gratia cumulet muneris. Ob hoc donare me tuae fraternitati profiteor et do hoc et illud... 80 [saec. VI-VII] CARTULA DONATIONIS CLERICO. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 31. Sanctissimo domino et in Xpo patri ill. ill. In quantum tuae sanctitatis beneficia erga nos nostrisque utilitatibus apparet copiosa, nec munerum potest retributio coaequa[r]i nec nostri meriti[s] uicissitudo complecti. Ob hac re oportunum duximus pro tantum beneficii meritum haec parua beatitudini uestrae conferre
304

CHJZ- 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

munuscula, id est, illud et illud, quod almitas reuerentissima uestra ex hodierna die per huius donationis nostrae uigorem addeundi, habendi, tenendi et possidendi faciendique ex hoc quod uestra elegerit uoluntas libera in omnibus Xpo auspice uobis m a n e a t potestas. Quod etiam iuratione confirmo... 81 [saec. VI-VII] CARTULA VENUNDATIONIS STATUS LIBERTATIS.
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 32.

Domino semperque meo ill. ill. Licet sanctione legum sit constitutum, t a m e n nullus pro sua uoluntate s u u m statum deteriorat; sed quotiens p r a e legitimam quis [ c a u s a m ] suam p o r t a n d o personam necesitate uel miseria aliqua laborare uidetur, sua causa constrigintur de s u u m s t a t u m qualem uult ferre iuditium, [ u t r ] u m meliorandi an d e t e r i o r a [ n ] d i liberam habeat p [ o ] t e s t a t e m . Ideoque propiae m e c u m deliberaui u t s t a t u m m e u m u e n u n d a n d u m proposui Quod etiam u e s t r a dominatio haec audiens, et per mea supplicatione uester accreuit adsensus, et datos a tua dominatione solidi [N.] tot p r o p t e r hoc et illud m e accepisse manifestum est. Et ideo m e m o r a t u m s t a t u m m e u m ex hodierna die habeas, teneas et possideas, iure dominioque tuo in p e r p e t u u m uindices ac defendas, uel quicquid in m e a m uel de m e a m personam facere uolueris, directa tibi erit per omnia uel certa potestas. Quod etiam iuratione... 82 [saec. VI-VII] LIBELLUS DIVISIONIS. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 33. Licet inter pacificas mentes difinitio sola constet u e r b o r u m , t a m e n p r o memoria t e m p o r u m testimonium adicitur literarum, CHJZ - 33-34
305

Angel Canellas Lpez quia nullatenus longi temporis spatium in ambiguitate transmittere poterit quod uelut nuper factum lectionis recursio ad memoriam redducit. Igitur dum inter nobis de paupertatula patris uel matris iugis intentio uerteretur, conuenientibus animis contigit in portione illius hoc et illud et in portione illi [u]s hoc et illud, Quod ex hac die unicuique nostrorum quod contigit, securus Deo nitente possid[e]at nec ulterius quispiam aliquam ex nobis molestiam alterna inferat controuersia, sed quidquid unusquisque nostrum de sibi debitam portionem facere uoluerit, habeat in omnibus liberam potestatem. Quod si forte aliquis ex nobis hunc diuisionis nostrae factum dis[i]pare conaberit, sibi debitam portionem a[n]te litis ingressum amittat, illorum iure pertinendam qui huius uoluntatis decreta seruauerit. In quam rem uim doloque secluso stipulatione adni[x]a subter manus nostras [r]obore firmauimus et testibus pari uoluntate pro firmitate subscribendum tradidimus. Factum diuisionis libellum... 83 [saec. VI-VII] CONDITIONES SACRAMENTORUM M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 39. Conditiones sacramentorum, ad quas ex ordinatione ill. iudicum iurare debeant: 'Iuramus primum per Deum Patrem omnipotentem et Ihesum Xpm filium eius Sanctumque Spiritum, qui est una et consubstantialis magestas; iura[m]us per sedes et benedictiones Domini; iuramus per Cherubin et Seraphin et omnia Dei secreta misteria; iuramus per signum sanctae ac uenerandae crucis, quod ipsius fuit patibulum; iuramus per tremendum atque terribilem futuri iuditii diem et resurrectionem domini nostri Ihesu Xpi; iuramus per omnia sacra corpora gloriosasque martirum coronas omnesque uirtutes caelorum uel haec sancta quatuor euangelia et sacrosancto altario domini nostri ill. martiris, ubi has conditiones superpositas nostris continemus manibus; iuramus per dexteram Domini, qua sanctos coronat et impios a iustis separat eosque mittit in camino ignis inextiguibilis, ubi erit fletus et stridor dentium; iuramus per cardines caeli et f[a]bricam mundi, quae ipse uirtute uerboque fundauit; iuramus 306 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda per sacra misteria et sancta sacrificia; i[u]ram[u]s per omnes caelestes uirtutes et cuncta eius mirabilia; iuramus per sanctam communionem, quae periuranti in damnatione maneat perpetua, quia nos iuste iurare et nihil falsum dicere, sed nos scimus inter ill et ill. hoc et illud in tempore illo actum fuisse. Quod si in falsum tantam diuinitatis magestatem ac deitatem taxare aut inuocare ausi fuerimus, maledicti efficiamur in aeternum; [mors] pro uita nobis destinetur; sit lutus in consolatione assiduus; desc[endat] igne rumphea caelestis ad perditionem nostram; [oculi] nostri non erig[antur ad] caelum; lingua nostra muta efficiatur; omnis interiora uiscera nostra obduretur et arescat; atque in breues dies spiritus diaboli pe[r]iurantem arripiat, ut omnes periuri metuant et sinceres de tam celeri Domini uindicta congaudeant. Et quemadmodum descendit ira Dei super Sodo[m]am et Gomorram, ita super nos extuantibus flammis [s]euiat mala ac lepra Gyesi uiuosque terra obsorbeat, quemadmodum absorbuit Datan et Abiron uiros sceleratissimos, ut uidentes omnes supernae irae Dei iuditium talibus hominibus, terreantur exemplo'. Late cpnditiones sub die ill., anno ill., era ill. Ill. uicem agens illustrissimi uiri comitis ill. has conditiones ex nostra praeceptione latas subscripsit. Ill. has conditiones nostra coram praesentia latas subscripsi.

84 [saec. VI-VII]

CARTULA PROCURATIONIS. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 41. Domino mihi indiuiduo fratri ill. ill. Rogo atque iniungo tuae fraternitati ut ad uicem personae meae peragere iubeas et intentio, quae inter me et illum pro hoc et illud uertitur, in praesentia iudicum secundum ordinem legum negotium meum prosequi procures, ita ut quicquid de lege et iustitia egeris, ratum me in omnibus esse [p]oliceor. In quo iniuncto praesens praesenti stipulatus sum et spopondi, subter manu mea subcripsi et testibus bene natis uiris a me rogitis tradidi roborandum. Facto iniuncto sub die... CHJZ - 33-34
307

Angel Canellas Lpez 85 CARTULA PROCURATIONIS.

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 42. Spero iniungoque tuae eharitati p r o p t e r apicem personae meae u t fratrem nostrum illum pulsare debeas p r o p t e r auri solidi n u m . tot, quos nos ei praestitimus, u n d e et placitum ipsius apud nos tenemus, u t solidos ipsos iuxta placiti sui tenorem perpetua intentione recipere debeas. Quod si contempserit et saepe dictos solidos uobis restituere distulerit, eum in praesentia iudicis compellere facias et secundum legis t r a m i t e m uobis per iudicis imperium seu iuditium satisfa[ce]re debeat. Quicquid egeris... 86 [saec. VI-VII] CARTULA PROCURATIONIS. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 43. Domino et in Xpo fratri ill. ill. Iniungo tuae charitati ut ad uicem personae [meae], d u m et Deus in locum illum cum salu[te] p e r d u x e r [ i t ] , seruum i[u]ris [m]ei [n]omine ill., qui de seruitio m e o se substraxit, p [ e r ] q [ u i r e r e ] d[e]be[as] et d u m eum i n [ u ] e neris conscriptum meo domin < i > o reuocare studeas. Quidquid egeris gesseri [sue]...

87 [saec. VI-VII] CARTULA MUTUI M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 44.
308

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda

Imperante tibi Domino praecibus meis subuenire dignatus es ut mihi quinque solidos propter mea necessaria praestares, pro quos solidos seruum iuris nomine illum ad uniuerso seruitio impendendo tibi seponer[e] elegi, [e]a interposita conditione, ut dum mihi Dominus dederit unde solidos ipsos tibi cum gratiarum actione restituam, tunc supra dictum seruum [de] tuo dominio in meo faciam reuerti seruitio. In quo placito stipulatione subnixa subter manu mea signum feci et testibus a me rogitis tradidi roborandum. Facto... 88 [saec. VII in.] CARTULA LIBERTATIS.
M. BN. ms. F. 58, fol 75-90. Cop. s. XVI.

Ed. ZF y MW, nm. 3. Cum humanis sensibus omnia quae ex bona uoluntate proueniunt Die arbitrio probantur infundi, id maxime diuin[ae ad]hortationis esse dignoscitur, cum ad faborem libertatis animus prouocatur. Hac itaque contemplatione permoti, quicquid in uobis nubilum contulerat origo nascendi, ad splendorem ingenuitatis habita munificentia institui roborare. Proinde ex hac die ad instar ciuium Romanorum ingenuum te ciuemque Romanum esse constituo atque decerno, ea ta[m]en conditione serbata ut, quosque aduixero, ut ingenuus in patrocinio mihi persistas e[t u]t idoneus semper adher[eas]; post obitum uero [m]eum nullius reseruato obsequio, ubi[u]bi manendi... 89 [saec. VII in.] CARTULA LIBERTATIS.
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 4. CHJZ - 33-34 309

Angel Canellas Lpez Fidelium famulorum seruitia, immaculata mentis obedie[nti]a m i n i s t r a n d a ,condigna merito libertatis beneficia consequuntur. Haec enim n u n q u a m sunt n[aef]anda commertia, quandoquidem fideliter seruientibus p r o u o c a m u r recompensare dignissima p r a e mia. E t ideo inoffensibilem seruitiorum u e s t r o r u m sedulitatem pensantes nobisque ante Deum sortem beatitudinis acqui[re]re cupientes, mercedis intuitu compellimur debitum uobis relaxare seruitium et splendi[dum] idoneumque conferre libertatis statum. Quapropter i [ n g e ] n u u m te ciuemque R o m a n u m esse constituo atque decerno, ut, abstersa a uobis omne originali macula a[c] fece seruili perfectu gradu [de]fe[ru]enda, nullius [reseruato] obsequio in splendidissimo h o m i n u m coetu atque in aulam ignenuitatis plerumque uos esse congaudete, ita ut ab hac die ubiubi...

90 [saec. VII in.]

CARTULA TESTAMENTI. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 24. Egregia conubiis dilectionis augetur cupido egregiisque m [ o ] r i bus pariterque decreta sancimus, quas auctor omnipotens in euo censeat conseruare. Quin etiam scilicet quoniam indoles habemus, ob hoc saluberrime pepigisse coperimur, u t si quispiam n o s t r u m prius ab hac luce discesserit, [ u ] t r u m tu an ego haereditatem o m n e m q u e nostram, q u a m dono Dei fruere uidemur, qui superstis ex nobis fuerit possidenda congaudeat, quatenus exinde qui de nobis superaduixerit, quicquid facere uoluerit, liberam praesole Domino fruatur in omnibus ac firmissimam potestatem, Quod etiam iuratione confirmamus per diuini nominis maiestatem f u [ t u ] r u m q u e resurrectionis tremendi iuditii diem atque regnum gloriosissimi domini nostri ill. regi gentique suae salutem, quia hoc, quod propria et p r o n a uoluntate conscripsinms, omni stabilitate permaneant, et neque a nos neque a quemquam h a e r e d u m [no]strorum aut ex trasuerso in lite ueniente persona hoc aliquatenus possint infringi. N a m si quis, sane quod fieri non reor, aliquis contra h u n c factum m e u m uenire conauerit, tot libras auri fisci uiribus profuturas cogatur exoluere et confusus recedat atque cum I u d a m Scarioth ha310 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

beat participium; et nec sic quoque huic paginae ualeat fundamenta disrumpere .Cui rei uim doloque secluso praesens praesentibus stipulatus et spondi et subter manu mea subscripsi et testibus a me rogitis pro firmitate tradidi roborandam. Facta epistola uoluntatis.

91 [saec. VII in.]

CARTULA PRECARII.
M. BN. ms. F. 58, fol 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 36.

Domino semper meo ill. ill. Dum de die in diem egestatem paterer et huc illuc percurrerem ubi mihi pro compendio laborarem et minime inuenirem, tunc ad dominationis uestrae pietatem cucurri, sugerens ut mihi iure praecario in locum uestrum, quod uocatur ill, ad excolendum terras dare iuueres. Quod et uestra annuens dominatio petitioni meae effectum tribuit et terras in praefatum locum, ut mea fuit postulatio, ad modios tot, ut dixi, iure praecario dare dignauit. Proinde per huius praecariae meae textum spondeo nullo unquam tempore pro easdem terras aliquam contrarietatem aut praeiuditium parti uestrae afferre, sed in omnibus pro utilitatibus uestris adsurgere et responsum ad defendendum me promitto afferre. Decimas uero praestationis uel exenia, ut colonis est consuetudo, annua inlati[o]ne me promitto persoluere. Quod si immemor huius praecari[ae m]e[ae] tenorem de cuncta, quae supra promissi, uel modicum nisus fuero infrangere, iuratus dico per diuina numina et regnum gloriosissimi domini nostri ill. regi, quia libe[r]am habeas potestatem de supra dictas terras foris expellere et iure uestro ut debentur iter[um] applicare. In qua praecaria praesens praesenti stipulatus sum et spo[po]ndi, su[bt]er manu mea signum feci et testibus a me rogitis pro firmitate tradidi roborandam. Factum...

CHJZ - 33-34

311

Angel Canellas Lpez 92 [saec. VII in.] CARTULA PRECARII. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 37. In Xpo fratri ill. ill. Certum est enim nos in loco iuris uestri, cui uocabulum est illud, in territorio illo sito precario iure terras pro excolendum ad modios tot a uobis pro nostro compendio expetisse. Quod et fraternitas uestra petitionibus nostris annuere elegit. Et ideo spondeo m[e] ut annis si[n]gulis secundum priscam consuetudinem de fruges aridas et liquidas atque uniuersa animalia uel pomaria seu in omni re, quod in eodem loco augmentauerimus, decimas uobis annis singulis persoluere. Quod si minime fecero et huius praecariae meae textum abscessero, iuratus dico... 93 [saec. VII in.] CARTULA CAUTIONIS. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 38. Domino et fratri ill. ill. Profiteor me per hanc cautionem meam cabere et cabeo tibi, domine et frater ill., propter auri solidi numerus tot, quos pro necessitate mea imperante tibi Domino praestare iusisti. Quos solidos, si Deo dictum placuerit, tibi ad diem Calendas ill. istius anni proximi futuras cum gratiarum actione me spondeo esse redditurum, et in beneficio solidorum ipsorum daturum me ti[b]i spondeo hoc et illud. Quod si minime fecero et diem huius meae cautionis excessero, iuratus dico per hoc et illud quia liceat tibi cautionem mea[m] cui tu ip[se u]olueris trad[ere et ad]ibito mihi executore supra [dicta] p[ec]unia una cum beneficio suo dupplicata cogar [ex]oluere. In qua cautione praesens praesentibus stipulatus sum et spopondi... 312 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

93 a
603, VIII CARTULA LITIS
MILAN, B. Ambrosiana, C. 238, s. X.

[CARTAGENA?]

Ed. E. II, pp. 410-12.

Quia igitur Stephanus episcopus in odio suo quaedam ficta et de falsis se capitulis accusatum neque aliquid ordinabiliter factum, sed iniuste se asserit condempnatum, diligenter querendum est primo, si iudicium ordinabiliter est habitum aut si alii accusatores, alii testes fuerunt; deinde causarum qualitas, si digna exilio vel depositione fuit; aut si eo praesente sub iureiurando contra eum testimonium dictum est seu scriptis actum est vel ipse licentiam respondendi et defendendi se habuit. Sed et de personis accusantium ac testificantium subtiliter quaerendum est, cuius conditionis cuiusve opinionis aut ne inopes sint aut ne forte aliquas contra praedictum episcopum inimicitias habuissent, et utrum testimonium ex auditu dixerunt aut certe specialiter se scire testati sunt vel si scriptis iudicatum est et partibus praesentibus sententia recitata est. Quod si forte haec sollempniter acta non sunt neque causa probata est, quae exilio vel depositione digna sit, in ecclesia sua nodis omnibus revocetur; hi vero qui eum contra Dei timorem et statuta canonum condemnaverunt excomunicationi in monasterium ad agendam penitentiam in sex mensibus sunt mittendi, ita sane ut, si cuiquam eorum mortis contigerit inminere discrimen, viatici ei benedictio non negetur. Ipse autem, qui eo vivente locum eius temerarie ambiit, privatus sacerdotio ab omni ministerio ecclesiastico repellatur, atque eidem dilectissimo fratri et coepiscopo nostro tradatur, ut eum aut ipse ad nos transmittit aut apud se in custodia habeat. Episcopi vero qui eum ordinare praesumpserunt vel perversae ordinationi ipsius praebuere consensum, idem communione privati in sex mensibus ad agendam penitentiam in monasterio deputentur. Si autem episcopi in praeiuditio condemnationis vel depositionis memorati Stephani se metu iudicis consensisse ac talia fecisse sua sponte professi fuerint, tempus eis adbreviandum est et modus paenitentiae temperandus. Si igitur is qui praedicti Stephani locum invasit fortasse defunctus est atque alius in ecclesia eius est episcopus ordinatus, illud de eo statuendum est, quod
CHJZ-33-34 313

Angel Canellas Lpez

superius de causa fratris et coepiscopi nostri Januarii diximus. Quod si forte aliqua de obiectis contra memoratum Stephanum episcopum probata sunt, aliqua vero doceri minime potuerunt, cauta omnino consideratione pensandum est, utrum leviora capitula an certe graviora probata sint, ut ex eis, qualiter definitionem tuam formare debeas, possis scire. Gloriosus vero Comitiolus, si suprascriptus episcopus innocens esse claruerit, quicquid de rebus eius vel ecclesiae ipsius tulit, ei sine aliqua dilatione restituat. Sed et quaeque se is persecutionem ac violentiam eius expendisse vel damnum isdem episcopus pertulisse iuraverit, item memoratus gloriosus reddat ac satisfaciat. Si autem culpam antedictum episcopum, quod absit, commisisse constiterit, ut constet eum non inrationabiliter esse depositum, eademque eius depositio confirmetur, ecclesiae res suae omnes quae ablatae claruerint restituantur, quia delictum personae in damnum non est ecclesiae convertendum. Si enim, ut dicitur, Comitiolus defunctus est, ab herede eius quae ab illo iniuste tulta sunt sine excusatione reddantur.

93 b 603, VIII SENTENTIA EPISCOPORUM.

MILAN, B. Ambrosiana, C. 238, s. X. Ed. E. II, pp. 413-4. In nomine Domini. I m p e r a t o r e , indictione et die. Cui officium cognitoris iniungitur, ita se p u r a atque intemerata conscientia debet in omnibus exhibere, ut ex his quae aliis iudicat ipse ultionem aeterni examinis n o n incurrat. Dum igitur ex deputatione sanctissimi et beatissimi atque apostolici domni mei papae Gregorii ego Iohannes defensor inter I a n u a r i u m episcopum civitatis Malacitanae a t q u e item illum et illum episcopos cognitor resedissem, necesse habui causam p r a e dicti Ianuarii interna inquisitione discutere et a p a r t i b u s subtiliter quarere veritatem, an, sicut petitio eius continet, transmissis clericis a m e m o r a t i s episcopis u n a cum hominibus gloriosi Comitioli de ecclesia fuerit violenter abstractus. Qui d u m m u l t a contra se invicem, sicut gesta testantur, obicerent, ad conclusionem in re 314 CHJZ - 33-34

[CARTAGENA?]

Diplomtica Hispano Visigoda adque partes aliquando t e r m i n u m pervenerunt petentes m e debere de agnitis iudicare. Unde sollicite quae acta sunt relegens et verit a t e m diligenti investigatione perquirens nullam in antedicto Ianuario culpam, quae exilio vel depositione puniri digna esset, sed magis eiectum illum de ecclesia violenter inveni. E t q u a m q u a m huiusmodi temeritatem legum censura districtissime feriat, ego t a m e n legum vigorem sacerdotali moderatione t e m p e r a n s mediis sacrosanctis evangeliis, quibus praesentibus ab initio in hoc cognitor resedi iuditio, ea quae contra eum statuta sunt, licet iure non teneant nec alicuius m o m e n t i sint, infirma tamen et iniusta esse pronuntio atque m e m o r a t o s illum et illum episcopos, qui postposita sacerdotali consideratione in fratris sui praeiudicium atque damnationem iniuste et contra Dei timoren versati sunt, comdemnans in monasterio recipiendos ad agendam temporis paenitentiam s t a t u o a t q u e decerno. Illum vero, qui locum antedicti sanctissimi Ianuarii contra sacrorum canonum statuta nequiter praesumpsit invadere, item comdemnans privari sacerdotio et ab omni ecclesiastico ordine removeri statuo, u t et hoc quod male est adeptus amittat nec ad officium, quod ante indignus gesserat, revertatur. Saepe dictum a u t e m sanctissimum I a n u a r i u m episcopum absolutum loco suo in episcopatus gradu Deo auctore reverti ac modis omnibus reform a r i constituo.

93 c
603, V I I I EXEMPLUM MILN, B. Ambrosiana, C. 238, s. X. Ed. E, II, 416-8. De persona episcopi Stephani hoc attendendum est, quia nec invitus ad iudicium trahi nec ab episcopis alieni concilii debuit iudicari, sicut praedicta Novellarum constitutio, quae de episcopis loquitur [Nov. 123 c. 8], continet... Contra hoc si dictum fuerit, quia nec metropolitam habuit hec patriarcham, dicendum est, quia a sede apostolica, quae o m n i u m ecclesiarum caput est, causa audienda ac fuerat dirimenda sicut et praedictus episcopus petiisse dinoscitur qui episcopos alieni concilii habuit omnino suspectos... CHJZ - 33-34 315 LEGIS [CARTAGENA?]

Angel Canellas Lpez Illud a u t e m quod dicitur a servis suis accusatus, quia audiri minime deberunt, haec constitutio patefacit Codicis, libro nono titulo p r i m o constitutione XX... Si vero dictum fuerit, quia de hoc accusatus est quod ad maiestatis crimen attendit, nec ipsum de eo credendum fuit, si vita vel opinio eius talis ante non extitit, sicut legitur libro XLVIII titulo ad legem Iuliam maiestatis, digesto septimo [Dig. 48, 4, 7, 3]... Quod a u t e m dicit isdem episcopus, quia se absente aliqui vilissimi sunt testes exhibiti, hoc si verum est, nullius esse m o m e n t i lege n a s c e n d u m est, constitutione Novellae, quae de testibus loquitur, capitulo XVI [Nov. 70, c. 9 ] . . . Ecce admonendus est semper adversarius, u t ad audiendos testes adveniat. Quod quia hic omiss u m est, necesse est, ut, quod contra leges a c t u m est, firmitatem n o n habeat. Quales testes a u t e m vel cuius opinionis ad testimonium admitendi sunt, plurimae leges ostendunt, q u a e paene nulli h a b e n t u r incognitae; quae etiam et illud sanciunt, ut vilissimis testibus sine corporali discussione credi non debeat.

94 607 CONSECRATIO ECCLESIAE. NATIVOLA

M. RAH. ms. 5953, pdg. 102. Cop. s. XVIII. Ed. VI, nm. 303. In nomine Dei nostri Jesu Christi. Consecrata est ecclesia sancti Stephani p r i m i martyris in locum Nativola, a sancto Paulo Accitano pontifice, die...anno... domini nostri gloriosi Witerici regis, era DC.XLV. 95 [610, 23 OCTUBRE] EDICTUM GUNDEMARI Ed. VC, pp. 403-6. 316 CHJZ-33-34 REGIS.
de 976.

[TOLEDO]

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop.

Diplomtica Hispano Visigoda

Flavius Gundemarus rex venerabilibus patribus nostris Carthaginensibus sacerdotibus. Licet regni nostri cura(...). Sane per hoc auctoritatis nostrae edictum amodo et vivendi damus tenorem et religionis vel innocentiae legem, ne(...). (...) Flavius Gundemarus rex huius edicti constitutionem pro confirmatione honoris sanctas ecclesiae Toletanae propria manu subscripsi. (Suscripciones, entre otrus de Isidoro, obispo de Sevilla) dum in urbem Toletanam pro occursu regio evenissem, agnitis his constitutionibus adsensum praebui atque subscripsi.

96 610, 23 OCTUBRE CONSTITUTIO SACERDOTUM.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol 193 d 202 b. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 407-9. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Constitutio Carthaginensium sacerdotum in Toletana urbe apud sanctissimum ecclesiae eiusdem antistitem. (...)placuit(...). (...) decrevimus (...). (...)elegimus(...). Sane quiquumque ex nobis vel successoribus nostris haec statuta trascenderit, anathema sit domino nostro Jesu Christo atque a culmine sacerdotali deiectus perpetuae excomunicationis sententia praedamnetur. Facta constitutio sacerdotum in urbem Toletanam sub die decimo kalendarum novembrium anno regni primo piissimi atque gloriosissimi Gundemari regis, era DC.XL.VIII. Protogenes sanctae ecclesiae Segontiensis episcopus hanc decreti nostri professionem pro firmitate subscripsi.
(...)

CHJZ-33-34

317

Angel Canellas Lpez 97 [612, 1 FEBRERO-1 JULIO] EDICTUM SISEBUTI VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pp. 418-420. Flavius Sisebutus rex. Sanctissimis ac beatissimis Agapio, Cicilio, item Agapio episcopis sive iudicibus ibidem institutis, similiter et reliquis sacerdotibus vel iudicibus in territoria Barbi, Aurgi, Sturgi, Iliturgi, Viatia, Tuia, Tutugi, Egabro et Epargo consistentibus. Dum late constitutionis auctoritas a domino et praedecessore n o s t r o Reccaredo rege sufficere poterat, ut mancipia christiana nullatenus in Aebreorum iure m a n e r e n t obnoxia, si in p o s t m o d u m contra iustitie instituta eorum pravitas subripiendo principum amimos aliqua sibi iniusta non poposcissent beneficia. Proinde, quia Deo adjuvante legem fieri decrevimus et fraudibus e o r u m per diversa capitula obstitimus, ideo p r o id, quod r e t r o tempore fuerat vitiatum, iuxte edictum antedicti principis decernimus: ut(...). (Disposiciones sobre judos; falta escatocolo y la data relacio nable con un plazo citado usque ad kalendas julias atribuible al ao 612 por la relacin entre esta ley y la XII.2.14). 98 [612, ABRIL] LEX SISEBUTI REGIS. REGIS.

VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pp. 420-3. Flavius Sisebutus rex. Universis populis ad regni nostri p r o vincias pertinentibus. Salutifera remedia nobis gentique nostre conquirimus, cum fidei nostre coniunctos de infidorum manibus clementer eripimus. In hoc enim ortodoxa gloriatur fidei regula, cum nullam in christianis habuerit potestatem E b r e o r u m execranda perfidia. Abominanda 318 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

sunt ergo in christianis funesta I u d e o r u m imperia, et reducenda est sub amore catholico plebs Deo sacrata in gratia. Ob hoc hac in p e r p e t u u m valitura lege sancimus atque omni cum palatino officio futuris temporibus instituentes decernimus: (Dispositivo en que se cita trmino a quo el ao 1. de Sise buto iniciado en febrero-marzo de 612, y ad quem las primeras calendas de julio). Hoc vero edictum infra diem k a l e n d a r u m proxime succedentium j u l i a r u m implere cunctos per nostras a Deo conlatas regiones modis omnibus p r e m o n e m u s . Hanc vero legem q u a m pietatis et religionis amore concepimus pro nostro populique nostri remedio, in p e r p e t u u m suffragante autore Domino valituram esse censemus. Successores q u o q u e nostros legis hujus instituta servantes victrix Christi victores faciat dextera, et eius solium in veritate corroboret, cuius in hoc fidem inspexerit divina clementia. E t licet huius legis p r o l a t a m sententiam a nemine temerari posse credamus, audacia t a m e n transgressoris et non venerabiliter conservantis sit in hoc seculo ignominiosior cunctis hominibus, et vita illius eodem in tempore concidat, quo sinistre partis adsensum in t a m nefaria voluntate perduxerit detestanda temeritas, t a n t u m que obnoxius in e t e r n u m peccatorum mole delineatur, in q u a n t u m transgressus fuerit legis huius salubre decretum. Futuri etiam examinis terribile cum patuerit tempus, et metuendus adventus Domini fuerit reservatus, discretus a Christi grege perspicuo, ad levam c u m Hebreis exuratur flammis atrocibus, comitante sibi diabulo, u t ultrix in transgressoribus eterna pena deserviat et locuplex r e m u n e r a t i o christianis faventibus hic et in e t e r n u m copiosa proveniat.

99 614, 13 ENERO CONSTITUTIONES SYNODI EGARENSIS.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 226 b 226 c. Cop. de 992.

TARRASA

Ed. VC, p. 162. In nomine Jesu Christi. Sub die iduum ianuarium, anno feliciter tertio regni gloriosissim i domini nostri Sisebuti regis, convenientes in u n u m episcopi CHJZ - 33-34 319

Angel Canellas Lpez provinciae Tarraconensis in locum Egara, id sancta instituit synodus: Ut constitutio quae dudum in anno tertio decimo regni divae memoriae Reccaredi regis concilio Oscensi constituta quidem sed minime conscripta fuit, confirmata et in perpetuum valitura perduret. Et omne quidquid ex(...)conscriptum fuit, eadem forma(...) scrutetur. Eusebius subscripsi(...). (...) Fructuosus in Christi nomine diaconus agens vicem domini mei Gomarelli episcopi subscripsi.

100 614, 9 FEBRERO GRANATULA

EPITAPHIUS AMATORIS SACERDOTIS. iglesia, or. tapa sepulcral, 660 x 300 cm. IHCS, nm. 400.
GRANATULA,

Celesti regi sacerdos occurrit Amator, etatis sue XLIII, die V idus februarias, era DC.L.II, anno feliciter II Sisibuti regis. Vixit in episcopatu anno I et mensibus X. Recessit in pace, amen. 101 1615, FEBRERO - 616, FEBRERO] LIBELLUS DOTALIS MORGINGEBA. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90 Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 20. Insigni merito et Geticae de stirpe senatus illius sponsae nimis dilectae ille. Praemia nubentum ratio praescribere cartis prouocat et magnis laudem praeferre puellis, optima quantum cete sinit doctrina pudoris
320

CHJZ - 33-34

Diptomtica

Hispano

Visigoda

aut amor exigit et placidus in corde reponit. Est datus antiqui facilis hic corde par[ent]is, temporibus quem cuncti haberent pra lege futuris: cum dudum caelsi dommus et rector Olimpi formaret immensa hominem piet[a]te priorem, pro[t]inus auxilium latere de sacra uirili dextera femineum telluris fecit in orbem. Maxima crescendo transcurrit temporis etas. Dilubio labaret quum cunctum crimina mundum, Noe salbare uoluit cum prole beatum, qui potuit reparare genus ex coniuge priscum. Innumer[a] creuit ho[m]inum post inde caterba, oppida qui inhabitant, uicos et [m]oenia cuncta. Abraham quippe Deum cupiens cum. Sarra supernum cernere promeruit seque offerendo ministrum, cuius Isaac dispensandi de semine uoto exortus geminam genuitque ex coniuge plebem. Iacob bis septenos famulauit in annos, ut Rachel acciperet pulcherrima corpora pacte; idem [uir] semper summo uenerandus honore gentibus indixit grata[e] conubia cunctis. Praeteritis muniti patribus uestigia nostra insequimur laeti thalamos et foedera uestra; quaerimus aethereis cerbices subdere iussis, dispares ut sexus membrum efficiamur in unum. Eximior cum sit de toto gratia munus et magnos non aurum animos, sed uota decorent, praecedant nostris. titulis et praemia portent qua superant orane praetiosum dona metallum. Pascimur ecce tui tantum dulcedine amoris, ut, si immensa tuae contradam munera formae, nihil nobis melius quam uestri gratia uultus. Nullis enim quisquam rebus efficitur exul uel aliquod dando remanet in coniuge pauper, si coniux proprium diligat seruare maritum. Unde praecare meis studui per carmina uerbis ut, quia nostrorum placuit haec causa parenti, laeta, peto, teneas in uotis pectora nostris, quod tua dulcedo possit, quod grata uoluntas, quod amor egregius, quod [dona] nostra meretur. Optima namque tibi dona sum offerre paratus et dare quod retinet praesentis forma libelli: CHJZ - 33-34

Angel Canellas Lpez Ecce decem in primis pueros totidemque puellas tradimus atque decem u [ i ] r o r u m corpora equorum; pari mulos n u m e r o d a m u s inter caetera et arma, ordinis u t Getici est et Morgingeba uetusti. Rusticos i m p e n d a m famulos per nostra manentes r u r a tibi, terris, uineis et praedia oliuis omnibus in rebus siluis ac pascua lymphis; immobiles res se[u] mobiles, t a m o m n e pecusque, argentum, aes, byssum, uas fictile et a u r u m ; quicquid i n t r a uel extra nunc corpore cuncto nos in iure [constat] titulis ex multis habere amplius a u t Xpi dederit quod gratia nobis ordine diuerso per n o s t r [ a e ] t e m p o r a uitae, te d o m i n a m in mediis cunctisque per omnia rebus constituo donoque tibi uel confero, uirgo. Singula quippe supra uultu conscripta iucundo adpraehendas, habeas, teneas, post m u l t a relinquas secula posteris in iure, charissima, nostris; aut inde facere uestra q u o d c u m q u e uoluntas elegerit, directa tibi est uel certa potestas. [Ae]ternum t a m e n u t habeat haec carta uigorem, ecce s a c r a m e n t u m malui conectere m a g n u m : siderea per celsa Dei u i r t u t e tonantis principis ac domini Sisebuti gloria nostri, meque m e u m n u m q u a m hunc penitus disrumpere factum, nec n [ o ] s t r i s a d i t u m manebit haeredibus ullum. Dehinc q [ u ] i possit m i n i m a m contingere p a r t e m nisus aut exteterit nostra conuellere dona, bis auri mille uestrae n u m i s [ m a ] t a p a r t i inferat et huius ualeat conscriptio cartae. Cui o m n e scripturae m a l u m de mente dolorem expoli et a n t i [ s ] q u [ o s ] t [ e n ] u i pro [ r o ] b [ o ] r e mores, Omnia p r o m i t t e n s spondi inpoluta manere, unde m e u m subter libens n o m e n q u e notaui et testes speraui alios subscribere dignos. Post certe Aquiliam memini contexere legem, qui cunctos r e r u m iugiter corroborat actos. Carta m a n e t mensis illius conscripta calendis ter nostri uoluto domi[ni] foeliciter anno glorisi m e r i t o Sisebuti tempore regis. Ecce m a n u propria tribui qua dona illi subscripsi u t longa maneat ac firma p e r aeuo.
322

CHJZ-33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

102 [603-615 ?] DECRETUM AURASII EPISCOPI.

TOLEDO, BC. 27-24. Cop. s. XVI.

[TOLEDO ?]

Ed. CD, CLV (1943), pp. 160-1.

Aurasius episcopus, Froiani. Cognosce te, propter quod ecclesiam Dei non solum verberasti, sed etiam impugnando coram nos humiliasti et synagogam erexisti et nobis inreverentiam pro nomine redemptoris nostri Jesus Christi Dei vivi ac veri Dei nostri nulla ratione tribuisti, et praesentibus senioribus, cuncto palatio, catholico populo, vel caetu hebraeorum, nos despectui tradidisti, ingrediente flatu alienae vertiginis dogmae cavernias aurum tuarum ea concava luminum festuca trabesque peccati opus fervuisti abs te, illi principali virtutibus desserente neutricus derelinquens, fidei catholicae sanctae obvius existens, adquiescens vocem persuasoris inmundi spiritus ut quod Deus de faucis grassatori diaboli, lavacro regenerationis suae per nos ad gloriam iussit seva ne seva nequitiae insaniae fustibus vulneratos dereliquisti. Pro qua re in hanc tantummodo cognosce te nostra vel servorum Dei in ecclesia Dei praedicationi esse excomunicatum et anathematum et ideo anatemathizat esos Pater et Filius et Spiritus Sanctus et sancta ecclessia catholica quae est in sancto Petro fundata, ut sit anathema hominibus tam angelorum quam archangelorum, verum etiam et omni militiae caelesti, ipso praestante Domino nostro Jesu Christo, qui est benedictus in secula seculorum, amen. 103 618, 1 MAYO EPITAPHIUS REMISMUERAE.
BRAGA. Iglesia San Vicente, sacristia, granito or. 41 x 140 cm. Ed. VI, nm. 183.

[BRAGA]

+ Hic requiescit Remismuera in kalendas maias, era DC quinquagies VI, die secunda feria, in pace, amen. CHJZ - 33-34
323

Anget Canellas Lpez 104 630, 30 NOVIEMBRE SENTENTIAE Ed. VC, pp. 163-185. Synodus secunda habita in civitate Spalis sub die iduum novembrium anno nono regnante gloriosissimo principe Sisebuto, era DC. L. VIII. In nomine Domini et salvatoris nostri Iesu Christi. Isidorus, Bisinnus, Rufinus, Fulgentius, Cambra, Fidentius, Teudulfus et Honorius episcopi qui pariter in u r b e Spalensi p r o aliquibus ecclesiastiscis negotiis coadunati sumus, consedentibus igitur nobis in secretario sacrosanctae Jesuralem Spalensis ecclesiae cum inlustribus viris Sisisclo rectore r e r u m publicarum atque Suanilane rectore r e r u m fiscalium, stantes religiosissimo clericorum coetu, p r i m a actione... (enumeracin de causas a enjuiciar). (Presentacin de una precatio del obispo de Mlaga). (...) His igitur concordi sententia in tribus secretariis definitis p r o confirmatione sui p r o p r i a subscriptionis subiecimus. Isidorus in Christi nomine ecclesiae Spalensis episcopus subscripsi. (Suscripciones de tres obispos godos y cuatro hispanoromanos). SYNODI II HISPALENSIS.
976.

SEVILLA

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 221 a 227 a. Cop. de

105 [circa 633] CARTULA EMANCIPATIONIS.

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 34. Dulcissimo filio meo ill. ill. [Pri]sca consuetudo et legum decreta sanxerunt ut patres filios in potestate habentes tempore, quo
324

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

perfectos in cos esse praespexerint annos, postula[ta] a patribus absolutione pereipiant, quod tamen patres ipsi si uoluerint concedant. Vnde ambiguum non est quod obedientiae uestrae sagacitas [n]ostrum comp[e]llet animum ut te a nostro dominio corpore relaxare debeamus. Vnde paternae potestatis intuitu decernimus ad instar personae nostrae tuum gaudeas peruenisse statum. Oblatos autem a te quinque nummus distractionis atque mancipationis causa me suscepisse agnosco et melioratum autem te gaudeo. Vnde quicquid te malui, uolui, contuli et habere decreui, totu[m] tibi per hanc mancipationis meae cartulam confirmo, hanc roboro et concedo per Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, qui est Trinitas inseparabilis et una maiestas, per reg[n]um gloriosissimi domini nostri ill. regi g[e]ntique suae salutem uel omnium sacerdotum coronas...

106 633, 5 DICIEMBRE CONSTITUTIONES

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol

TOLEDO SYNODI TOLETANI

de 976.

IV.

151 d 161 c. Cop.

Ed. VC, pp. 186-225. Incipit synodus Toletana IV. Gesta synodalia in Toletanam urb e m apud concilium LXVI episcoporum Spaniae et Galliae p r o vincias edita, anno tertio regnante domno nostro gloriosissimo principe Sisenando, die nona decembres, era DC. LXX.I. D u m studio amoris Christi ac diligentia religiosissimi Sisenandi regis Spaniae atque Galliae sacerdotes apud Toletanam u r b e m in nomine Domini convenissemus, u t eius imperiis atque iussis communis a nobis agitaretur de quibusdam ecclesiae disciplinis tractatus... (Accin de gracias, apertura real del concilio en la basilica de Santa Leocadia: 75 captulos eclesisticos y regulacin de la suce sin al trono, legitimando la usurpacin de Sisenando). Deffinitis itaque his quae superius comprehensa sunt, annuente religiosissimo principe, placuit deide nulla re impediente a quolibet n o s t r u m ea quae constituta sunt temerari, sed cuncta salubri consilio conservare. Quae quia profectibus ecclesiae et animae nostrae conveniunt, CHJZ - 33-34 325

Angel Canellas Lpez etiam p r o p r i a m subscriptione ut p e r m a n e a n t r o b o r a m u s . Et subscripserunt omnes. Ego Isidorus in Christi nomine ecclesiae Spalensis metropolitanus episcopus haec statuta subscripsi. (Siguen suscripciones, de ellas 18 de godos). 107 636 [JUNIO] CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI, V.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2., fol 161 c 163 a. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 226-231. Concilium Toletanum quintum, xxiiii episcoporum, h a b i t u m era DC. LX. I I I I , a n n o primo domini Chintilani regis. Incipit prologus. Apud u r b e m Toletanam diversis ex provinciis Spaniae sacerdotes Domini in uno pacis collegio in baselica sanctae martyris Leocadiae qui consedimus, gratiarum actiones omnipotenti Deo persolvimus(...)cuius n u t u in hanc convenimus concordiam, et gloriosi principis nostri Chintilani regis initia, ob cuius salutis et felicitatis constatiam supernam imploramus clementiam, qui medio nostri coetus ingressus cum obtimatibus et senioribus palatii sui supplex se o m n i u m orationibus comendavit, suosque fideles ita facere sancta exoratione coegit, a t q u e hanc institutionem, q u a m ex precepto eius et decreto nostro sancimus, divina inspiratione praemisit. Scilicet, ut... (nueve captulos). Providendum est u t (...) haec nostri concilii c o m m u n i t e r considerata defertur sententia, u t ( . . . ) d a t u r sententia u t ( . . . ) s t a t u i t synodus, u t ( . . . ) . His vero omnibus finem et r o b o r e m subscriptione n o s t r a facientes gloriam et laudem omnipotenti D o m i n o ( . . . ) r e d d i m u s . Post haec gratias excellentissimo et glorioso principi nostro Chintilano regi eragimus cuius ardor fidei(...)donet ei Dominus de inimicis et beatitudine gaudium; custodiat cum protectione assidua et m u n i a t bonae voluntatis suae circunspectione tutissima, cuius regnum manet in secula seculorum amen. Ego Eugenius Toletane ecclesiae provinciae Carthaginis m e t r o politanus episcopus his communibus decretis annuens subscripsi. (Suscripciones de 10 obispos godos y 12 hispanos). 326 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

108 636, 30 JUNIO PRAECEPTUM QUINTILAE REGIS.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 161 c 163 a. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 231-2. In nomine Domini, Flavius Chintila rex. Quum boni principis cura omni n i t a t u r vigilantia providere patriae gentisque suae comoda, tunc potissimum non existit infructuosa si etiam sua industria placatur divina clementia. Ideoque nostrae mansuetudinis collectis in u r b e m Toletanam ex provinciis diversis episcopis adhortationis extitit instantia, ut tempore congruo haec religionis per eorum sententiam institueretur observantia, u t a die iduum decembrium secundum quod eorum decrevit sanctitas, letaniae per omnes regni nostri provincias omni debeant celebrari devotionis cura. Quodcirca t a m sacratissimae electioni et omni desiderio amplectendae regali auctoritate faventes et quaecumque in eadem synodo definita sunt confirmantes decernimus: u t in triduo conscripto iuxta quod reverentissimorum virorum continet decretum ab omni anima christiana caelorum Domino humilitatis satisfactio dependatur et p r o faccinoribus atque flagitiis, quibus quotidie crassante diabolo interimur, lacrymis ieiuniisque digna obsequia rependamus. Verum t a m e n u t certius vobis praefatorum p a t r u m sententia innotescat, eam subter connecti praecipimus: oraculis autem nostris sancimus, u t hii q u o r u m in quibuslibet rebus patriae nostrae invigilat cura, id est, t a m o p t i m a t u m q u a m comitum, iuditium etiam ceterorumque ordinum praecipua sollicitudo existat, u t his diebus ab omni omnino inquietudine vel qualibet negotiorum actione hominis conditio, aestas et sexus debeat vaccare, ut, otio sancto m a n cipati, potiores erga Deum reddi possint caelestem implorando misericordiam consequi. Ergo ut omnes hoc paecepto nostro p r a e m o n e a n t u r sacerdotum industriae deligamus. D a t u m sub die pridie kalendas iulias anno feliciter p r i m o regni nostri Toleto.

CHJZ - 33-34

327

Angel Canellas Lpez 109 637, DICIEMBRE PROFFESIO FIDEI JUDEORUM TOLETI.
LEN, A. C. ms. 22, f. 48', s. IX.

TOLEDO

Ed. U, p. 570. Incipit confessio vel professio judeorum civitatis Toleti. In nomine domini nostri Jesu Christi. Sacratissimo concilio universali, quod anno presenti in ecclesia sancte Leocadie martyris in pretorio Toletano convenit, atque glorioso et piissimo domno nostro Chintilani regi, omnes exhebrei Toletane civitatis. Quoniam manifesta prevaricatio et omnibus nota perfidia nostra patuit, atque ipsi nunc vestra adhortatione praemoniti ad viam salutis spontanee elegimus reverti, ideoque neccesse est ut primum fidem nostram purissime confiteri, et dehinc huius sancte proffessionis transgressoribus dignam meriti poenam a nobis constitui. Quapropter nos omnes exhebrei, qui in sancta synodo Toletana in ecclesia sante martyris Leocadiae a Christi unissimo domno nostro ob amorem religionis advocati sumus, quique etiam infra subscripturi vel signa sanctae crucis facturi sumus. Credimus in unum Deum... (credo completo). Sed et in periculo nostro promittimus omne genus pennarum nobis debere inferre sive etiam sententias legum suscipere ex rerum amissionis multari, si quemquam prevaricatorum scienter qualibet calliditate celaverimus, et non statim regiae potestati vel sacerdotibus aut iudicibus publicis publicaverimus. Unde iurantes dicimus per Patrem... salutemque et victorias serenissime principis domini nostri Chintilani regis, nos omnia quae in hac proffessione nostra videntur inserta omnismodis conservare et in omnibus vitae nostrae temporibus custodire. Quod si quidquam adversus hanc promissionem calliditatis aut argumentationis inferre vel affectare, molirique fuerimus deprehensi, ut iam diximus, tunc omne periculum subeat qui suae promissionis oblitus, per colludium perfidiae, fidem quam suscepit inmaculatae religionis Christi, hanc visus fuerit impugnare. Factum placitum promissionis vel proffessionis nostrae in pretorio Toletano, in basilica sancte Leocadiae martyris, sub die kalendas decembris, anno feliciter secundo regni gloriosi domni nostri Chintilani regis, era DC.LXX.V.
328

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

110 638, 9 ENERO CONSTITUTIONES SYNODI

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

TOLEDO TOLETANI VI.

de 976.

163 a 167 a. Cop.

Ed. VC, pp. 233-248. Concilium Toletanum VI, XLVIII episcoporum universale habi tum. I n nomine Domini nostri Jesu Christi, feliciter. Convenientibus nobis S p a n i a r u m Galliarumque pontificibus s u m m i ortodoxi et gloriosissimi Chintilani regis salutaribus h o r t a mentis, atque in praetorio Toletano in ecclesiam sanctae Leocadiae martyris debitis sedibus collocatis, sub die quinto idus januarias, anno praefati principis et triumphatoris in Christo secundo, era sexcentessima septuagessima sexta, hoc decretum fidei prius sancimus. (...)placuit etiam nostri assensione firmari: proinde universali auctoritate censemus concilii, u t ( . . . ) . (...)sancimus u t ( . . . ) . (Tras el cnon cuarto suscriben 52 obispos). (...)huius rei causa sancta syndous decernit, u t ( . . . ) . De g r a t i a r u m actionibus in confirmatione concilii Deo et p r i n cipi datis. His omnibus rite dispositis et diuturna conlatione deliberatis, benedictionem, gloriam et h o n o r e m invisibili o m n i u m auctori rependimus l u m i n u m Patri et in his conservandis eius imploramus opem sufragii, u t constitutionibus nostris h o n o r e m trib u a t suae vicem, u t non iudicet prevaricatricem. Nos igitur omnia supra scripta, salva auctoritate priscorum canonum, subscriptione nostra firmamus et gratias agimus christianissimo et gloriosissimo Chintilani regi principi nostro... Felix ipse in longa felicitate fruatur et divinae dexterae protectione ubique muniatur. Ego Sclua ecclesiae Narbonensis episcopus subscripsi. (Suscripciones de 4 metropolitanos, 20 obispos godos o sus representantes, y los dems hispanorromanos).

CHJZ - 33-34

329

Angel Canellas Lpez 111 638, 9 ENERO DECRETUM IUDICII INTER EPISCOPOS.
LEN, BC. ms. 22. Cop. s. IX.

TOLEDO

Ed. CD, V (1871), p. 365.

Exemplar iudicii inter Martianum et Habentium episcopos [Astigitanos]. E r a DC.LXXVI in concilio sexto Toletano. In nomine Domini nostri Iesu Christi. Sclua, Iulianus, Eugenius, Honoratus, Protasius, metropolitani episcopi et caeteri consacerdotes eorum a t q u e reliqui presbyteri vicarii episcoporum. Saepe improbitatibus m a l o r u m q u a t i t u r vita innocentium et interserit se sub colore iustitiae iniquitas fallaciae, cum diabolicis insidiis infligitur macula in ecclesiis, quoniam semper aemula virtutibus invidia illum vulnerat mendacio criminis, quem nequit perimetre opere actionis. Hinc est enim quod d u d u m in concilio Spalensi M a r t i a n u s ( . . . ) (exposicin de los hechos)... prolata sunt exemplaria, quae recognita ab his omnibus adfirmarentur esse vera, et q u a m q u a m maxima p a r s iudicum vitae praesenti iam habuerit excessum ii tamen qui superstiterunt, pari consensu nobiscum et unanimitatis consilio cum successoribus decedentium elegerunt, hoc idem in testibus retractare iudicium: (...) (Un acusador) poposcit ab Habentio episcopo scripturas divers a r u m confectas obligationum (...). Diaconus ipse relegit dicens: 'Neque contra leges, neque contra bonos mores pacisci possumus'. ( . . . ) I n s u p e r adstiterunt testes Scirila et Gundulfus, qui sub iuramento testificati sunt ipsum Ricisvindum non fuisse aetatis legitime ad testificandum, eo quod non habebat q u a r t u m decimum annum, et e duobus testibus Dormitio cum remanserit solus, inlicit u m fuit soli c r e d e r e ( . . . ) . (...)addentes ibi cum sacramenti interpositione nec priori testimonio ita u t scriptum legebatur, testificasset; et quia litteras ignor a b a n t rusticitate se deceptas d i c e b a n t ( . . . ) . (...)Tonantius prebyterum, Iohannem diaconum, Loailanem subdiaconum qui suo sacramento testificati sunt. (...)
330

CHJZ-33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Tunc nos conversi ad ordinatores eius, quid de eo censerint, exquisivimus; ipsius autem unius subreptionem, et alterius innocentiam comprobantes, iudicii sui decreto elegerunt removere de sede Astigitanae ecclesiae Habentium episcopum, atque ac si sera restituere pontificem Martianum. Quorum sententiae, tam divina pietas quam nostra congregationis unanimitas, favorem exhibentes, quoniam ut quidam patrum ait numquam perduit in melius retorsisse sententiam; meliori eorum judicio consona voce praebentes assensum, robur conferimus Deo confirmante perpetuis temporibus valiturum. Porro de Habentio episcopo haec nostrae moderationis sententia humanitate concilii promulgatur. (...)idcirco et Habentio et Martiano episcopis contra eos intercludimus additum appellationis. Quod si quisquam eorum contra eos vel hanc iudicii formulam, quam pro pace ecclesiae et scandali remotione volumus temperare(...) crediderit reclamandum, tum noverit se excomunione esse privatum, et honore deiuectum(...). Decretum iudicii in pretorio Toletano, in ecclesia sancte Leocadie martyris sub die quinto idus januarii, anno feliciter secundo regno glorioso domini nostri Chintilani regis, era DC. LXX. VI. Ego Sclua etsi indignus ecclesiae Narbonensis episcopus, hoc decretum a nobis editum subscripsi. (41 suscripciones). 112 [636-640] INSCRIPTIO QUINTILAE REGIS.
ROMA? Desaparecida. Cop. PALOMARES, S. XVIII, epstola a Terreros. Ed. VI, nm. 389.

[ROMA]

Discipulis cunctis Domini praelatus amore, dignus apostolico primus honore coli, sancte, tuis, Petre, meritis munere supplex Chintila rex offert, pande salutis opem.

CHJZ - 33-34

331

Angel Canellas Lpez 113 645, 12 ENERO LEX QUINDASVINTI VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pp. 125-130. Flavius Chindasvintus rex. Cum de dotibus diversa sepe inter nubentes oriatur intentio, p l u r i m o r u m fit utilitati consultum, si evidens rei huius institutio nihil ultra relinquat ambiguum. Decernimus igitur hac legis huius perpetim servatura sanctione censemus, ut: (...) E t sic sta constitutio dotalis tituli ad u l t i m a m usque s u m m a m omni controversia sopita perveniet. Data et confirmata lex pridie idus ianuarias, anno feliciter tertio regni nostri. In Dei nomine, Toleto. 114 646, 18 OCTUBRE CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 167 a 169 d. Cop. de 976.

TOLEDO REGIS.

TOLEDO VII.

Ed. VC, pp. 249-59. Concilium Toletanum VII. In nomine Domini et salvatoris nostri, Synodale decretum in Toletana u r b e triginta episcoporum concilio gestum anno quinto clementissimo domino nostro Chindasvinto rege regnante, die xv kalendarum novembrium, era DC.LXXX.IIII. Cum in sancte n o m i n e Trinitatis pro q u i b u s d a m disciplinis ecclesiasticis t a m nostra devotione q u a m studio serenissimi et amatoris Christi Chindasvinti regis noster a p u d Toletanam u r b e m conventus addesse, competenter visim est m u t u a conlatione decernere quod sollicite conservatum et praesentibus et futuris commodis nim i u m u t confidimus prodesse constavit magis. Ideoque placuit n u n c concordi sententia definire, ut(...). Nobis interim ratio possit synodalis super hanc constitutionem decernere u t ( . . . ) .
332

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Velut prevaricator catholicae fidei semper a p u d Dominum reus existat quicumque regum deinceps canonis huius censuram in q u o c u m q u e crediderit vel promisserit violandam. (...) Si quis haec temerare praesumpserit excomunicationis sententiam sustinebit. (...) Nos a u t e m inmortali Deo et glorioso Chindasvinto principi... gratias u n a n i m i t e r referentes obtabili adnixu deposcimus, ut... mem o r a t o principi cum prosperitate presentis regni futuri etiam largiantur praemia gaudii, ipso praestante qui in Trinitate vivit et gloriatur in secula seculorum, amen. Horontius in Christi nomine sanctae ecclesiae Emeritensis metropolitanus episcopus haec statuta definiens subscripsi. (...) 115 646, 18 OCTUBRE CARTULA DONATIONIS QUINDASVINTHI
SAN PEDRO DE MoNTES,perg. or. perdido.

[TOLEDO] REGIS.

Ed. S., fol. 16'. Domnis sanctis gloriosissimis mihique post Deum fortissimis patronis sanctorum m a r t y r u m Iusti et Pastoris sive sancte Marie et sancti Martini episcopi, q u o r u m basilica vel m o n a s t e r i u m situm est iuxta rivulum quod dicitur Molina sub m o n t e Irago, in confinio Vergidensi, et est fundamentum ipsum m o n a s t e r i u m a tibi Fructuoso abbate, ego Chindasvintux rex et Reciverga regina. Nihil Deo caelorum in cunctis terrenis atque celestibus creaturis deesse videtur, quod non creatum possideat, aut quod possesum gubernatione propria non disponat, et ideo si eius opificio condita et ordinata sunt universa; quid Deo dignum possumus offerre qui ab eo accepimus flatum vitae, et tamen quia ipse p r o m i t t i t placari se posse sacrificio humilitatis; spes ea quae de m a n u eius accepim u s , gratissima devotione laetemur. Dominus noster Jesus Christus, qui est bona voluntate largitor, et ipsius bonae largitionis verus amator, ipse nobis traddidit in m a n d a t o , sectando acclesiastica iura veteris hominis viam facere, et ipsius nostri Redemptoris vestigia sequi, eiusque ex animo praeceptis obedientes existere, ostenCHJZ-33-34
333

Angel Canellas Lpez dens talibus monitis, ut qui errantes improvide caeci dum fueramus in tenebris mortis, luce gratiae eius illuminet, ipso duce Domino et rectore vitae directum gradiamur iter, quam nobis suis salutaribus traddidit mandatis. Et quia observatio mandatorum eius, vitam adquirit aeternam, probat ipse qui dicit: 'Si vis venire ad vitam serva mandata', et iterum 'Si feceritis quae mando vobis iam non dico vos servos sed amicos'. Servatores enim mandatorum ipse in sua fide fortissimos reddit, ipse stabiles efficit, ipse et sui timoris ab omni operis monimento facit locupletes: cuncta enim bona quae in suis fidelibus iussit inhaerere, de sui sancti timoris magnitudine fecit irritum sumere, sicut scriptum est: 'Principium sapientiae timor Domini', et iterum 'Timor Domini principium religiositatis'. De timore enim Domini nascitur sancti Spiritus fructus, quod est religionis omnino decus; unde per hujus timoris Domini largitatem, et pro vestrae venerationis honore, iuxta decreta catholicae et apostolicae disciplinae et iuxta sacrorum canonum institutionem, adhibito bonae deliberationis tractatu, cum cunctis in Christo pro sancto ordine instituimus decretus, quatenus locum ipsum venerabilem ecclesiae vestrae Domino aedificatum, per tuas beatae manus sanctissimae Fructuose abbas, regali prosapia exorte, ipsum locum supranominatum tuis satis magnis haereditatibus, nostra tamen regalis aucthoritas non decet abesse. Scimus enim ipsum monasterium supranominatum nomine Complutum, in honore sanctorum martyrum Iusti et Pastoris quorum nos confidimus patrocinio adiuvari: cantamus et concedimus atque donamus ad ipsum monasterium Complutum supranominatum et tibi sanctissime Fructuose abbas, in opus monachorum, anachoretarum, eremitarum et omnium ibidem Deo servientium, ipsos montes et valles ab integro per terminos ubi nascitur Fonsfridus, sub montes quos nuncupant Becerril, sicuti discurrit per ipsos valles, et sicut nascitur rivulus de Molina, de parte de foras usque ad terminum qui exiit ad strata de Irago per Robroretum de Equa, et quomodo discurrit ipsa strata usque in valle de Gonies et inde exiit per ipsos convalles in Tablatello; et de parte de Salas, per terminum quomodo discurrit rivulum Etrata usque ad karralem de Portello de Scalios, deinde quomodo concludit ipsa Karral quosque in Pietrafita, et quomodo vadit ipsa via per foveam de Paradiso usque ubi iterum nascitur Fonsfridus. Damus atque concedimus et confirmamus ipsos montes et ipsas valles ab integro per terminos supranominatos et quidquid intra concluditur. Offerimus vasa altaris, calicem argenteum et patenam, crucem argenteam similiter deauratam, vestimenta altaris omnia ad plenum sive frontalia sive
334

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

principalia, signum fusile aenum bonae modulationis demulcens auditum. Item in thesauro ecclesiae offerimus libros ecclesiasticos, id est: psalterium et dialogorum et passionum. Si quis igitur deinceps et in subsequentibus huius m u n d i t e m poribus t a m a pontificibus ecclesiae q u a m comes, iudex, princeps, abbas, monachus, presbyter, laycus vel cuiuslibet generis h o m o et ordinis q u a m etiam quibuslibet omnibus p r o huius decreti nostri infringendo robore, aut in conculcando ordine quocumque conatu, vel ausu temerarie presumptionis invasor voluerit exsurgere aut de loco vel ecclesiae ipse vestrae gloriae monasticham traditionem aut regulae sanctae constitutionem voluerit evellere, et conaverit agere contra apostolico d o c u m e n t u m et p a t r u u m precepto, quod in istum est institutum decretum, quicumque fuerit ille sit anathema in conspectu Dei Patris omnipotentis et sanctorum angelorum eius, sit condempnatus et perpetua ultione percussus in conspectu domini nostri Jesu Christi et sanctorum apostolorum eius, sit etiam in conspectu sancti Spiritus et m a r t y r u m eius repetita anathema maranatha, id est, duplici perditione dampnatus, et etiam de hoc seculo cum Dathan etiam Abiron, vivus terrae continuo absorbatur lacu, et tartareas poenas cum Iuda Christi proditore perenni p r o ferat cruciatu, et insuper inferat p a r t i meae partique vestrae ipsum m o n a s t e r i u m duplicatum vel triplicatum. Facta cartula testamenti die XV kalendas novembrium, era DC. LXXX.IIII. Ego Chindasvinthus rex hanc seriem testamenti confirmo. Ego Reciverga regina hanc seriem testamenti confirmo. Ego Eugenius Toletanae ecclesiae metropolitanus confirmo. Condidatus Astoricensis episcopus confirmo, Vasconius Lucensis episcopus confirmo. Odoarius comes cubiculariorum confirmo. Paulus comes n o t a r i o r u m confirmo. Evantus comes scanciarum confirmo, Richila comes pat r i m o n i o r u m confirmo, Eumensfredus comes s p a r t h a r i o r u m confirmo, Fugitivus abbas, Anatolius abbas, Eusicius abbas, Ildefonsus abbas, Sempronius abbas notarius regis. 116 [642-649] MANDATUM QUINDASVINTHI M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 360 x 370 mm. Ed. GM, nm. 25. CHJZ - 33-34 335 [DIEGO LVARO] REGIS.

Angel Canellas Lpez ...ego II eiectum ei... ...ego Cindasvintus rex ei nostri... ...adiunxeres eius testimonialium pre. ...me impuneris ei Exsimino in imo... ...tenetis uti similis... 117 [642-649] EPISTULA MORALIS M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 360 x 370 mm. Ed. D, p. 92. + Haudite cives Romei senatoresque efectivos: Domando filio m e o salutes; et domando tibi eos degere a te detes; et ostende sapientia si debes, et aude efligere tuas, custodi alienas. Cum eo poscere, noli eis nocere tuis medet, et exilii mala concientiam edocesti edictionem etiamsi videres simulabimus augere eius potestatem, et si vicis inito in ecuis fiat p r a n d i u m alium; obliviscere nolis. 118 [642-649] CARTULA TESTAMENTI ? M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. con tres textos, 37 x 36 c. Ed. GM, nm. 27. ...eis m i e lege... ...emere... ...det et emere ses... ...ei egere det et ei erei edere esos. ...de meis detes edere eis.. ...erei ei... ...lites degeres meis Teodoseo... ...ut et emeres testem... [DIEGO LVARO] [DIEGO LVARO]

336

CHJZ - 33-34

1. Doc. 119. Escatocholion benefacti.

(PAGINA EN BLANCO)

Diplomtica Hispano Visigoda

...et meos sortes des egere te... eos... ...et e meo ereo tenes eos premere det... ...et meos egenos m e m o r a r e det et... 119 [ante 650 ?] ESCHATOCOLION BENEFACTI.

M. AHN, Cod. 1452 b, fragmento 14, perg. or. 195 x 230 mm., escritura primitiva del palinsesto. Cit, MU. DV., pag. 5. benefa[c]toribu[s... ent... / S i quis... eradere intentiones abuerit uel s [ i ] g n u m presentis...perd/iderit... efectum non sustinead. Dat u m sub die / u [ n d ] e c i m o k a l e n [ d ] a s . . . a n n o feliciter... regni glorie nostre. In Dei n o m i n e / .

119 a [642-649] IURAMENTUM [DIEGO LVARO] SECURITATIS

EL TIEMBLO? Hoy Barcelona, Universidad. Depto. Arqueologa. Ed. MU. pag. 83. [px... [a... [... [adi... [... [ [dus?... [lidos... [... CHJZ - 33-34 ... ] in cor [um] presenti ]...uicari a m a r a n i [ue] (?) ...]fredi argeredi gis ...Jlurauid propter ...Jnobi p o r c u m m e u m fo ]. beni et reddedid mici . . . ] . et conuenid mici gisa ...a]niano et teudoteo X so ]o p [ o ] r c o quem te m i n u s de Idcir] co I u r o ego gisadus
337

Angel Canellas Lpez [per diuina omnia? et regnum gloriosissimi]d[omi]ni n[o]stri cindasuln[di [regis... [... [... [... [... [... [... ...quod]si ego pro causa [... ...e?]ro Infera pa[rti tue? ]s duas s[... ... t] uam securi [tatem... ...s[ub]s[cripsi] Px a]maran[us... s[ub]s[cripsi] Px ranulf]us... hanc? se]curita[tem... [..?] 120 [642-653] MANDATUM IUDICIS. VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, p. 395. Ille iudex, illi saione: Informamus te ut locum illum, quem ille repetit, et nunc in dominio illius esse videtur, iuxta legis ordinem coram duobus aut tribus ingenuis illi consignes octo tantum diebus possidendum. Ita ut si aliquid ibi repositionis habeatur et annulo domini sui non est signatum, propter auferendam excusationem rationalium per illos octo dies anulo tuo maneat obsignatum. Ante vero nihil ex inde aliquatenus auferatur. 121 [649-653] [GALINDUSTE] DATA ET SUBSCRIPTIO CARTULAE. M. Col.GmezMoreno, pizarra or. 11 x 7 cm. Ed. GM, nm. 28. ... Chindasuinti et Recesuindi reg[um] (Signo) SSS.

338

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 122 [ante 650] CARTULA OBLATIONIS. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF, nm. 46. Si, q u a n t u m divinitus animae conceditur salutis praepositum, t a n t u m fragilitate h u m a n a operare valeret, quierat non solum praesentis vitae salutifera habere remedia sed aeterna sine dificultate sibi acquirere lucra. Ob hoc nostris ex devotionibus totisque affectibus in illis nos obsecramus locis adherere, ubi ad dicta pestifera impedimenta... 123 [650, 9, MARZO] EPITAPHIUS MARIAE LAS HERRERAS de Arjonilla, Jan, lpida perdida. Ed. VI, nm. 178. + Maria, fidelis Christi in vita sua h u n c diligens locum ibique s u u m u m a t u m est corpus. Quatuor deni uno supervixit annos cum penitentia recessit in pace die vii idus martias, secundo Reccisvinti regnans c u m p a t r e principis anno. 124 [sec. VII] CARTULA LIBERTATIS. M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 5. Ille dilectis meis ill. libertis salutem. Quia semper sunt a p u d Deum quaerenda animae remedia et salutifero consilio b o n o r u m CHJZ - 33-34 339 [ARJONA]

Angel Canellas Lpez

est operum deuotio celebranda, qui et peccata exiliet et augeat merita, et ideo seruitiis conditio est praemio muneranda ut ad aeternam perueniat libertatem. Pro qua re uestrae deuotionis contemplat[u]s seruitia ingenuos ciuesque Romanos u[o]s esse decerno, et ideo relaxato omni peculio, quod habere uisi estis, in uestro maneat iure. Et donamus u[o]bis de propria facultate nostra propter confirmandam ingenuitatem uestram in loco ill. hoc et illud, quod nobis ex munificentia gloriosi domini nostri illius in iure adu[e]nit, ita tamen ut quou[s]que aduixero ut ingenui obsequium mihi prestare debeatis, post obitum uero meum ubiubi larem [uobe]re uolueritis liberam habeatis potestatem. Quod etiam iuratione confirmamus per [d]iuini nominis maiestatem et regnum gloriosissimi domini nostri ill. regis, quia mihi numquam licebit; contra h[u]nc mercedis meae factum uenire neque a quacumque infrangi umquam persona. Quod si forte, quod fieri non credo, contra hanc libertatem aut ego aut quicumque uenire temptauerit, primitus iuditium Dei incurrat et a sacrosancto altario efficiatur extraneus, et sicut [D]atan et Abiron uiuus in infernum descendat et cum Iudam Scarioth participium sumat; et insuper inferat uobis auri libras tantas, et nec sic quoque hanc libertatem inrumpere permittatur. In quam rem...

125 [saec. VII] PLACITUM VITAE COENOBIALIS.

M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 45. Sanctissimo domino meo ill. episcopo ill. seruus uester. Suggesio paruitatis n o s t r a e sancto pontificatui uest[ro] depraecauit auditus, ut m e in cellam monasterii sancti domini mei illius martiris cenobialem agendo u i t a m perpetuo t e m p o r e p e r m a n e n d u m praeciperes. Vnde et beatitudo uestra intuitu mercedis petitionem m e a m placi[d]issimo suscipiens animo, in e u n d e m sacratissimum locum u t h a b i t a r e m uestra gloriosa uestra p e r p a t u i t uoluntas. Vnde mihi placuit h u n c spontanea uoluntate emittere placitum, p e r cuius t[ex]ti f o r m a m sincerissima p r o m i t t o deuotione m e diebus omnibus,
340

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

quibus in hac potuero durare uita, praedictae sancte ecclesiae dignis Deo ministrando [o]fficiis totamque animi mei uoluntatem in sumo charitatis atque humilitatis splendore minist[ra]re; et ita patrocinante diuina misericordia per omni gratiae f[abo]rem, remota omni discordia seu [d]iu[ersar]um famul[a]tiones nefan[da]rum operum, [aemulationes] transire animis meis temptandi erit facultas [s]et, ut dixi, su[pr]a fatae c[ella]e uestrae o[mn]ibus diebus uitae meae ministrare seruitium. Quod si immutata uoluntate ab ea que promitto declinare tentauero et ad alia loca transire ausus fuero, iuratim dico per aeternitatem supernae potentiae suumque terribilem futuri iuditii diem, quia liberum habeat uestra potestas uestrique successores incautam meam persequi uoluntatem et ad ius reuocare sanctae censurae [de]decus. Si quis uero ex aliis personis in domum suam me recipere aut retinere uoluerit, et adubi cognouerit monitionem uestram et minime me consignare uobis intenderit, sed e contrario continere uel defendere nituerit, communicatio illius irrita sit [et] a diabulo aeterna damnatione coniusus sententia anathematorum puniatur et cum Iudam Scarioth aetern[o] iuditio concremetur. Nec ulli homi[nu]m religiosorum seu laicorum me apud se audeat retinere. Quod si fecerit, supra scripta diuina damnatione incurrat et me apud se retinere non ualeat. In quo placito stipulatione subnixa manu mea subscripsi et testibus a me rogitis pro firmitate tradidi roborandum. Factum pla[citum]...

126 [saec. VII] EPISTULA FAUSTINI.

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 89 x 168 mm. Ed. GM, nm. 6. [Domno] Paulo Faustinus: saluto t u a m claritatem et rogo te domne u t comodo consu[etum es]t facere u t per te ipsut oliballa quollige [in cell]a u t ipsos mancipios in iura iemento [peter]e debeas ut tibi fraudem non fa[cian]t, illas cupas collige, calas [r]ecortices et sigilla de tuo anulo et uide [i]llas tegolas caras tritas sunt de fibola quoCHJZ - 33-34 341

[EL BARRADO]

Angel Canellas Lpez [m]odo ego ipsas demisi illum m e r a c i u m m a n d a [d]e Tiliala venire u t adiutet ibi u n u m quina et u n u m amantciu nostro. De Siriola Pesitula at illa a m m i c a tua oris dirige prodi esto sic tua custodiat. 127 [saec. VII] DISTRIBUTIO [PERALEJOS DE SOLIS] CEREALIS.

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 345 x 185 mm. Ed. GM, nm. 7. ...s. VI... ...et Simplicius mod. I ...asus Maseti ss. VI... ...us dedilicias mod. I... ...s et Sigerius et Iustina mod. I... ...Precurasor mod. I I I . . . ...deo m o d . V I I I . . . ...uit Iohannis in angarias mod. LXI... ...ota s. I I . . . ...om ad oc... ...aretum adicie per Sigerius ad mod. a Lebaja... ...semertura m o d s . XVI tritico mod. I... ...Flascino mod. II, Plaine s. VI cum a... ...suas conlibertas, Flania s. I, Maxima s. I I I I . . . ...manno mod. I, Procula s. I I I , Bonus et Flainus.. ...et Nonnus maior et Patricius mod. I... ...ex prendit Iannis ad kaballos mod... ...XXXIII Mesetius mod. I I . . . ...ad Bodenecas mod. I I I . . . 128 [saec. VII] MANUMISIO SERVI. L. BM. ms. add. 30852, fol 96. Cop. s. XI. Ed. V. p. 25.
342

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda In Dei nomine. Ego ill. tibi ill. famulo meo. Placuit animis meis et placet u t te vernaculo meo liberum facerem sicut et facio et ab omne iugo servitutis absolvo et nulli h e r e d u m m e o r u m in te reservo licentiam u n u s operum faciendi aut quolibet conditione servili exercendi; sed u t superius dixi, libere securus permaneas ab omne integritate ex presenti die et tempore concesso tibi omne pecus et peculiarem t u u m quidquid a u m e n t a n d i vel deinceps a u m e n t a r i potueris, faciendi quod volueris liberam habeas potestatem. E t insuper dono tibi infra territorio ill. in villa i l l ( . . . ) .

129 651 [BANOS DE CERRATO] CONSECRATIO ECCLESIAE A RECESVINTHO REGE BANOS, iglesia de San Juan, losa marmol, 68 cm. Ed. VI, nm. 314. Precursor Domini martyr, Babtista Iohannes: Posside c o n s t r u c t u m in eterno m u n e r e sedem, quam, devotus ego, rex Recesvinthus, a m a t o r nominis ipse tui, proprio de iure dicavi tertii post decimum regni comes, inclitus anno sexcentum, decies era nonagesima novem.

130 653, 16 DICIEMBRE TOMUS RECESVINTHI

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

[TOLEDO] REGIS.
de 976.

169 d 180 c. Cop.

-Ed. VC, pp. 261-7. Item epistula. In nomine Domini. rerentissimis p a t r i b u s in hac sancta (Va a comunicarles sus pareceres que se van a proponer) ...In huius relecta praenoscite. CHJZ - 33-34 Flavius Recesvinthus rex, resynodo residentibus. sobre la fe y otros asuntos tomi serie scripta tenete ac 343

Angel Canellas Lpez Datum sub die xvii kalendarum ianuarium anno feliciter quinto gloriae regni nostri. Item subscripcio. In nomine Domini. Flavius Recesvinthus rex hanc fidei et bonae voluntatis meae deliberationem manu mea subscripsi. 131 653, DICIEMBRE DECRETUM SYNODALE.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

[TOLEDO]

Ed. VC, pp. 289-293. Decretum iudicii universalis editum in nomine principis. Soliditatem redidisse fracturae atque fecisse consurgere quod extiterat concidisse et incrementum est usuatae mercedis et plenitudo consumatae perfectionis: ponderi etenim conlidentis ruinae si aequalium proximorum curam convenit obviare, quando grandioris erit culpae praelatos incuriae discrimen incurrere, si non quo valent excomonitionis onere conmissos procurent populos sublevare? Properandum ergo est inter ruinae conlisionum catervas eripere conlisorum ut ex hoc iugiter et ultra nec vigorem nocendi habeat execranda pressura, et omnis conpressus noverit sanctae sancionis esse sacra sibi conlata remedia. Quum decursis ergo temporibus durae dominationis sese potestas gravis adtolleret, et in subiectis populis imperium dominantis non formaret iura regiminis sed exidia ultionis, aspeximus subditorum statum non ex ordine vegetari rectori sed deici ex gravedine potestatis. Contraxerunt enim leges elata fastigia in bifronti discidio motionis, et aut in culpis lex ardua saeviebat aut in spoliis favorem lex voluntaria commodabat, inde moestos animos non spes fovebat ex munere sed tolerantium vexabat in funere. Unde iam in reparationis occurso non tantum nos abire sola ratio cogit, verum et ipsa commotio rerum inpellit, ut ex omnium animorum deliberatione concordi illa emanet sententia dicti, quae et finem ausibus rite ponat inlicitus consultum salvandis iure ferat in populis. (...) Regalis proinde ordo ex hoc cuncta sibi deberi convincit et quo se regere cuncta cognoscit, et inde conquisita non alteri quam
344

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

sibi iuste defendit; unde non personae sed potentiae suae haec deberi non a m b i g i t ( . . . ) . Ecce etenim ita ex gentis nostrae mediocribus maioribusque personis multos hactenus conruisse reperimus et deflemus, u t eorum agnitis ruinis non aliud possumus q u a m divinae iudicia considerare permissionis, q u o r u m quidem d o m o r u m spolia et p o t e n t i a r u m divitias simul ac praedia ita conspicimus p r o r s u s exinanita, et nec fisci usibus commoda nec palatinis officiis r e p p e r i a n t u r in r e m e dium salutare c o n l a t a ( . . . ) . Adeo cum omni palatino officio simulque cum m a i o r u m minor u m q u e conventu nos omnes tam pontifices q u a m etiam sacerdotes et universi sacris ordinibus famulantes concordi definitione decernimus et obtamus, u t omnis conquisitionibus profligatio in o m n i u m r e r u m viventium ac non viventium, inmobilium q u o q u e et moveri valentium corpore vel specie, forma vel genere, quae a gloriosae memoriae Chindasvinto rege a die quod in regno dinoscitur conscendisse reppertus, quodlibet modo extiterit augmentasse, omnia in serenissimi atque clementissimi domini nostri Recesvincti p r i n cipis perenni traseant potestatem et perpetuo deputentur in iure, non habenda parentali successione, sed possidenda regali congressione(...)illis t a n t u n d e m exceptis quae m e m o r a t u s divae memoriae Chindasvintus princeps ante regnum aut ex propriis ex justissime conquisitis visus est habuisse, in quibus cunctis filiis eius una cum glorioso domno nostro Reccesvintho rege p e r m a n e a t et divisio libera et possessio pace p l e n i s s i m a ( . . . ) .

132 [post 683, 16 DICIEMBRE] EDICTUM RECESVINTHI Ed. VC, pp. 293-6. In nomine Domini. Flavius Recesvindus rex. Eminentiae celsit u d o terrenae tunc salubrius sublimia p r o b a t u r adpetere, q u u m saluti p r o x i m o r u m pia cernitur compassione prodesse; u n d e solet contingere u t plus comodi de aliena salute conquirat q u a m de p r o pria utilitate quisque percipiat... Hinc et illa regendarum t a n t u m dem salus est plebium quae non suos fines privata voluntate concludit, sed quae universitatis limites conmuni prosperitatis lege defendit(...). CHJZ - 33-34
345

[TOLEDO] REGIS.
976.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de

Angel Canellas

Lpez

Quorum igitur praecedentium serie temporum inmoderatior aviditas principum sese prona diffunderet in spoliis populorum, et augeret rei propriae censum aerumna flebilis subiectorum, tandem supernae respectionis afflatu nobis est divinitus inspiratum, ut quia subiectis leges reverentiae dederamus, principum quoque excessibus retinaculum temperantiae poneremus. Proinde sincera mansuetudinis deliberatione tam nobis quam cunctis nostrae gloriae successoribus adfuturis, Deo mediante, legem ponimus decertamque validis observantiae promulgamus, ut nullus regum impulsionis suae quibuscumque motibus aut factionibus scripturas de quibuslibet rebus alteri debitis ita extorqueat vel extorquendas instituat, quatenus iniuste ac nolentes debitarum sibi quisque privari possit dominio rerum. Quod si alicuius gratissima voluntate quippiam de rebus a quocumque perceperit vel pro evidenti praestatione lucratus aliquod fuerit, in eadem scriptura patens voluntatis ac praestiti conditio adnotetur, per quem aut impressio principis aut conferentis fraus evidentissime detegatur: et si patuerit a nolente fuisse scripturam exactam, aut resipiscat improbitas principis et evacuet quod male contraxit, aut certe post eius mortem ad eum cui exacta est scriptura vel ad haeredes eius res ipsae sine cunctatione debeant revocari. (...)Verum ut omne huius negotium actionis roboret sinceritas veritatis, quum quarumquumque rerum scribturae in principis nomine extiterint factae, mox testes qui in eadem scribtura subscriptores accesserint ab his quos elegerit princeps diligentissime perquirantur, si non aliquod iudicium aut de inpressione principis aut de fraude scribturarum facientis modo quoquumque cognoverint, ac sic aut rite facta series scribturae permaneat aut inrite confecta vanescat. (...) Nam et siquis legis huius seriem ex officio palatino malivole detrahendo lacerare voluerit, aut evacuandam quandoque vel silenter musitans vel aperte resultans proloqui detectus extiterit, cunctae palatinae dignitatis et consortiis et officiis mox nudatus omnium rerum suarum dimidiam partem ammittat, et in deputato sibi loco redactus a totius palatii maneat societate seclusus: religiosus etiam, qui se in eadem culpa devolverit, similis rerum proprietatis suae dispendio subiacebit.

346

CHJZ-33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

133 [653-654] NOTITIA TESTAMENTI RIQUIMIRI EPISCOPI.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 183 a 186 c. Cop. de 976.

Ed. VC, p. 323. (...) Tunc deinde inlatum est nobis t e s t a m e n t u m Ricchixniri mem o r a t a e Dumiensis ecclesiae episcopi, quod de rebus suis in eadem ecclesia decreverat examinatione veridica dirimendum: quo relato cognovimus eundem auctorem suum illic diversae constitutionis edidisse conditiones, inter quas u n a m validam conatus est religatione constringere, deputans et inlationes t r i b u t o r u m et pretia fruguum absque aliqua diminutione annua vice pauperibus erogare, nicilque esse absque deliberatione relictum quod usibus ecclesiae posset, q u a d a m liberalitate servire. Tunc ex voce partis ecclesiae Dumiensis a d s t r u c t u m est quod universae speciei, generis et corporis rem q u a e in eiusdem ecclesiae dono intrinsecus ad usus domesticos et tempore suae ordinationis idem episcopus Ricchimirus invenit, et quae ipse aut de opere u t r i u s q u e sexus artificum familiarum ecclesiae posuit habere confecta atque inlata aut quae sua provisione habuisse visus est conquisita, omnia moriens iussisse pauperibus erogare; q u a e d a m vero ita viliori pretio vendere ordinasse, u t negotiatio earum r e r u m perditio potius q u a m mercatio censeretur; edidisse quoque quosdam liberos ex eiusdem ecclesiae familiis, quibus etiam cum aliis ad se pertinentibus amplius q u a m quinquaginta repperitur utriusque sexus dedisse mancipia. 134 655, 2-24 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

TOLEDO SYNODI TOLETANI

de 976.

IX.

180 183 a. Cop.

Ed. VC, p. 297-307. Incipit n o n u m , quod actum est die octavo kalendarum decemb r i u m anno feliciter VII regno serenissimi atque clementissimi CHJZ-33-34 347

Angel Canellas Lpez domini nostri Recesvinthi regis, era D.LXXX.III, actum in u r b e Toletana. Incipit textus libri cuius supra. Dum canonicae definitionis edicto in Toletanam u r b e m peragendo concilio post diem kalendarum novembrium anno septimo Recesvinthi principis gloriosissimi in basilicam sanctae Mariae semper virginis in u n u m fuissemus Domino favente collecti, id comm u n i definitione decrevimus: u t ( . . . ) . (17 captulos sobre fundaciones, seguro de los bienes de iglesias, celibato, siervos y libertos de iglesias, judos bautizados) (...). Si quis vero deinceps haec monita t e m e r a r e voluerit, et male r a p t a cum confusione restituet et excomunicationis annuae sententiam sustinebit. (Sancin peculiar del cnon I) (...). Si sacerdos vel minister de rebus ecclesiae suae quipiam alicui sub praestationis obtentu concedat, in serie instrumenti causam praestiti evidentes exponat, u t ex hoc aut iuste confecta transactio innotescat, aut fraus incompetens quae latet appareat. Aliter vero pro huius negotii causa deinceps scriptura confecta non valeat. (...)Expletis omnibus quae ad honestatis regulam in colatione venire fraternam, grates exsolvimus inmortali Domino soli, cuius dispositione mirabili ad hunc sanctae congregationis coetum mer u i m u s adunari, u t et comunis visio prosperitatem n o s t r a m ostenderet et p a r definitio concordiam adsignaret. Obsecrantes eius miseriordiam largam, ut serenissimo domno et amabili Christo Recesvintho principi glorioso ita praesentis vitae felicitatem inpendat(...). Consumatum est hoc sanctum concilium die viii calendarum decembrium anno feliciter septimo regno serenissimi atque clementissimi domino nostri Recesvinthi regis, era DC.LXL.III. Finit feliciter. Interfuerunt huic sancto concilio pontifices sexdecim(...). I t e m a b b a t e s ( . . . ) i t e m vicarii e p i s c o p o r u m ( . . . ) i t e m ex viris inlustribus officii palatini. 135 656, 1 DICIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI X.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 183 a 186 c. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 308-324. In nomine Domini. Habita synodus in Toletana urbe, die kalen348

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda d a r u m decembrium anno V I I I gloriosi domini religiosissimi Recesvinthi principis, era DC.LXL.IIII. Gratulationem nobis spiritualem divina contulit gratia, quando tribuit uti nos et salutaris disciplinae frequentia et convenire ad pacificorum v o t o r u m studia preoptata. Congregatis ergo nobis et in concordiam animi et in conventu loci, referentes gratiam invisibili Dei et glorioso r e r u m domino Recesvinhto regi...has subter anexas regulas concordiae definitione prolatas aeterna statuimus manere lege praefixas: (Siete captulos sobre: data de la Anunciacin en 18 de diciem bre, violacin del juramento de fidelidad al rey, prohibicin de nepotismos, votos, lamentacin sobre venta de esclavos cristianos aj u d o s ,fallo sobre Potamio de Braga que se acus a s mismo de quebrantar la castidad). Opitulante miseratione divina et gloriosissimi Recesvinthi p r i n cipis inhaerente voluntate religiosa, his gestis decentissime alligatis in pace connexis, ex totis praecordiorum abditis damus gloriam et honorem, soli aeterno et inmortali Deo Patri et Filio et Spiritui Sancto, cuius d o n u m conlatum nobis agnoscimus p r o eius ecclesiae statu et p r o m p t e gerere curam et possessa sacri regiminis competentia disponere iura, a quo petimus et optamus, u t porrecta in longitudine felicium dierum sacratissimi principis vita et omni gloriarum decore perpetim pollente salute, nobis quoque tribuit susceptum ecclesiae suae regimen in aequitate disponere, in sollicitudine gubernare et in pace temere, u t post m u n d i huius suspecta pericula pervenire possimus ad coelestia regna, amen. Interfuerunt huic sancto concilio pontifices n u m e r o viginti... item vicarii episcoporum. Eugenius indignus Toletanae sedis metropolitanus episcopus haec n o s t r a r u m definitionum statuta subscripsi. (...) (...) N. agens vicem N. episcopi ecclesiae N. (...) 136 656, 1 DICIEMBRE DECRETUM SYNODALIS.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 183 a 186 c. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 319-322. CHJZ - 33-34 349

Angel Canellas Lpez Decretum pro Potamio episcopo. Adsumere poteramus canoram in cantu fraternae laetitiae tibiam, quam divina pietas conventum nostrum ad concordiae convocaverat studia...sed gravius conlisi trenum pro cimbalo summimus et funus pro carmine decantamus... Ecce etenim tractantibus nobis in pace Dei de ecclesiasticis regulis, delatum est conventui nostro epistolium confusae confessionis et abolendae subscriptionis, quod Potamius Bracarensis ecclesiae episcopus de factis propriis suis verbisque adnotarat articulis. Quo reserato quid obliteranda pagina et abolenda litterarum panderent elementa fletibus potius quam sermonibus lacrymanda cognitio recensivit. Tunc solitarie tantum secretimque adunatis pontificibus Dei praedictum episcopum adesse fecimus coram nobis quem sigultibus adgredientes amplius quam loquelis reseratam illi suae deformitatis et nostrae confusionis protulimus scribturam, quam accipiens ac recurrens scistantibus utrum sui operis suaeque adnotationis intimatio esset, ilico suum actum suique oris eloquium suorumque diigitorum esse robur adseruit quod illic relegendo providit. Rursum sub divini nominis contestatione hunc ladiurantes obtestatim sumus, ut si non aut de se sponte mendacium diceret aut alicuius violentiae proventu perterritus talia enarraret, veraciter indicaret. Qui mox felibili voce luminibusque ploratu madentibus et fragore singultuum cum unius Dei nominis iuramento clamavit se et vera eadem mala de se confiteri et ad haec confitenda nulla se violentia praegravari: unde etiam et ferme per novem menses sponte deseruisse regimen ecclesiae suae et ergastulo quodam ob admisum flagitium acturus poenitentiam se concluisse praedixit. Tunc per fidelem confessionem eius agnito quod tanto foemineo sorduisset stupro, et licet hunc antiquitas paterna sacris regulis deicere ab honore decerneret, nos tamen miserationis iura servantes non abstulimus nomen honoris, quod ipse sibi sui criminis confessione iam tulerat, sed valida auctoritate decrevimus perpetuae penintentiae hunc inservire officiis et aerumnis... Tunc venerabilem Fructuosum ecclesiae Dumiensis episcopum conmuni omnium nostrorum electione constituimus ecclesiae Brancarensis gubernacula continere (...). Quia vero ad futurum prospicere convenit, ne exoriri in statu pacis possit quaedam conmotio litis, patrum sententiam quae iam dictum Potamium episcopum rectitudine damnat huic decreto conectere vigilantia nostra procurat. (...) Factum decretum sub die kalendarum decembrium anno 350 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

feliciter octavo regni gloriosissimi domini nostri Recesvinti regis. Omnes sacerdotes praedicti concilii hoc stabiliter sancivimus. 137 656, 1 DICIEMBRE DECRETUM SYNODALIS
E L ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 183 a 186 c. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 322-4.

Item aliud decretum eorumdem praefatorum pontificum editum. Vividis tractatibus invenire quod iustum est, et experientia esse iudicantium conprobatur, et iusti summa iudicii plenior invenitur. Adeo mentis intentionem orisque simul studia deducentes agnitione audiendi negotii delatum est ad nos in conventu sancti concilii ex directo gloriosi domini nostro Rescesvincti regis per inlustrem virum Uvambanem testamentum gloriosae memoriae sancti Martini ecclesiae Bracarensis episcopi, qui et Dumiense monasterium visus est construxisse, ut reserato eo quid illic memoratus beatissimus vir decrevisset nostrae cognitioni pareret: quo testamento in omnium conventu relecto conperimus hunc ex ordine a memorato principe ad nos esse directum, quoniam idem gloriosae memoriae sanctissimus vir ita decreverat, ut succedentibus per ordinem regibus ad conplementum eius ipsius testamenti constitutio conmendata maneret. (Caso del testamento del obispo Ricimiro, que dispuso de los bienes de su iglesia con grave perjuicio para sta). (...) Ducti sumus tam rationi intuitu quam paternarum sanctionum edicto ipsius testamenti seriem, etsi non usquequaque, in irritum rationabili temperamento deducere: scilicet ut quia tantorum dispendiorum damnis a memorato Richimiro episcopo factis res ecclesiastica dinoscitur subiacere, omnis res eius, quam alligatam reliquid pauperum, nomini, tandiu Dumiensi ecclesiae plena deserviat facultate donec omne hoc damnum quod in utensilibus domus sustinuit valeat evidentius repparari, ac tunc completa restitutione damni observetur sicut decreta est series testamenti. (...) Edictum decretum sub die calendarum decembrium anno feliciter octavo regni gloriosi domini nostri Recesvinti regis.
CHJZ - 33-34

351

Anget Canellas Lpez Eugenius indignus Toletanae sedis ecclesiae metropolitanus episcopus et ceteri sacerdotes m e m o r a t i hoc iudicii nostri decretum scribimus. 138 659, 1 MARZO PLACITUM SPONSIONIS TOLEDO

VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, p. 425. Clementissimo ac serenissimo domino nostro Recesvindo regi. Omnes nos exhebreis Toletanae civitatis, qui infra subscripturi vel signa facturi sumus. Ben quidem ac iuste d u d u m nos m e m i n i m u s compulsos fuisse, u t placitum in nomine dive memorie Chintilane regis p r o conservanda fide catholica conscribere deberemus, sicut et facimus. Sed quia et perfidia nostre obstinationis et vetustas parentalis erroris non ita detinuit, u t nec veraciter Jesus Christum Dominum c r e d e r e m u s nec catholicam fidem sinceriter teneremus, idcirco n u n c libenter hac placite spondimus glorie vestre, t a m p r o nobis q u a m p r o uxoribus et filiis nostris per hoc placitum n o s t r u m , u t deinceps in nullis observationibus, in nullis usibus iudaicis misceamur. (Enumeracin de los compromisos de los judos toledanos). Quod si in omnibus que supra taxata sunt in q u o c u m q u e vel minimo transgressores inventi fuerimus aut contraria christiane fidei agere p r e s u m p s e r i m u s ( . . . ) j u r a m u s per eumdem Patrem et Filium et Spiritum S a n c t u m ( . . . ) q u i a qui ex nobis h o r u m o m n i u m vel unius teransgresor inventus fuerit aut a nobis ignibus vel lapidibus perimatur, aut si h u n c ad vitam glorie vestre reservaverit pietas, mox amissa libertate t a m eum q u a m o m n e m rei ipsius facultatem cui elegeritis perenniter deservienda donetis, vel quidquid ex eo aut rebus ejus facere iusseritis, non solum ex regni vestri p o t e n t i a m sed etiam ex hujus placiti nostri sponsione potestatem liberam habeatis. Facto placito sub die duodecimo kalendas martias, anno feliciter sexto regni glorie vestre, in Dei nomine, Toleto.

352

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 139 [circa 659] LEX RECESVINTHI VATICANO, ms. Reg. 1024. Cop. s. VIII. Ed. ZLV, pp. 4234. Flavius gloriosus Recesvinthus rex. In conclusionem o m n i u m p r e t e r i t a r u m legum, quas ad contendendam perfidiam I u d e o r u m t a m n o s t r a intentio q u a m praedecessorum n o s t r o r u m studia decreverunt, opportuit h a n c novissime legem ad robor soliditatis adicere et competendi m u n i m e n t o premissa ex ordine roborare. (...) Hoc providenter legis huius decernitur sanctione, ut... Quod si quispiam hec presumpserit temerare, si episcopus fuerit aut etiam ex ceteris clericis atque religiosis vel certe ex cunctis laicis quisque deprehensus extiterit, a conventu catholicorum seclusus, excomunicatione ecclesiastica feriatur et quarte partis o m n i u m b o n o r u m suorurn ammisione multabitur, que fisco non dubie q u a m totius conectetur. Dignum est enim eos aliquandiu a fidelium Chisti societate divelli et r e r u m d a m n o multari, qui adponunt Christi a m o r e m et veritatis speciem consensu innimicorum eius detestabiliter impugnare, in regum transgressionibus illa inmobiliter sententia p e r m a nente, q u a m dive m e m o r i e Sisebutus rex visus est in huismodi actione superiori lege sancsisse. 140 [600-665] PACTUM MONASTICUM.
(FRUCTUOSO DE BRAGA,

[TOLEDO] REGIS

MUNICH, B. estatal ms. lat. 28118, Cop. s. IX. monastica communis.) Ed. PL. LXXXVII, cols. 1127-30.

Regula

In nomine Domini. Incipit pactum. In nomine sancte Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sanctui. Quod corde credimus et ore proferimus... (Credo y citas evanglicas). CHJZ - 33-34
353

Angel Canetlas Lpez Proinde melius mutoque melius est mundum calcare, Christum audire, Evangelium complere, vitam beatam cum angelis sanctis in eternum per omnia saecula possidere. Proinde divino ardore aecesi, ecce nos omnes qui subter notandi sumus Deo et tibi domino et patre nostro tradimus animas nostras ut secundum edictum apostolorum et regulam et sicuti sancta patrum praecedentium sancxit auctoritas, uno nos in coenobio, Christo praecedente, teque docente, habitemus. Et quidquid pro salute animarum nostrarum annuntiare, docere, agere, increpare, imperiare, excomunicare, secundum regulam emendare, volueris, humili corde, deposita omni arrogantia, intenta mente, desiderioque ardente, divina gratia opitulante, inexcusabiliter, Domino favente, omnia adimplevimus. Quod si aliquis ex nobis contra regulam et tuum praeceptum murmurans, contumax, inobediens vel calumniator extiterit, tunc habeas potestatem omnes in unum congregare et, lecta coram omnibus regula, publice culpam probare, et flagella seu excomunicationem secundum intuitum culpae, unusquisque suum reatum convictus suscipiat. (Otras sanciones para los que se marchan o para los que retienen a los profesos). Amen. Haec sunt nomina quae manu sua unusquisque subscriptionem vel signum in hoc facto fecit, id est, ille, ille, vel illa illaque. 141 666, 6 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI EMERITENSIS. GERONA, B. C. ms. Concilios, fol. 244 b 251 b. Ed. VC, pp. 325-343. Synodus quae gesta est in provintia Lusitaniae apud urbem Emeritam, quae caput eius dinoscitur esse, XII episcoporum in unum collectis, die VIII iduum novembrium anno XVIII serenissimi et piisssimi Recesvinthi regis, era DCC.III. Congregatis nobis omnibus provinciae Lusitaniae episcopis in nomine Domini et residentibus in sanctae Ierusalem ecclesia quae in Emeritensi urbe, quod caput huius provinciae noscitur esse et
354

MRIDA

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

sub principali nomine manet dedicata, iuxta ordinem priorum canonum nostrum cum Dei iuvamine coeptum est initium. Primum ut mos est, debitas laudes persolvimus omnipotenti Dei, cuius munere adiunati sumus et dono; deinde serenissimo atque clementissimo principi nostro et domino gratiarum actiones impendimus regi Recesvinto, optantes divinam misericordiam, ut qui ei tribuit regni potestatem concedat et vitae felicitatem cum pacis quiete, sicque eum de suis hostibus reddat victorem, ut suorum inimicorum colla ditioni eius subdat gratia sua favente quatenus et praesentem vitam quietus possideat per tempora longa et post multa annorum curricula beatitudinis gaudia obtineat per saecula nunquam finienda. Et quoniam de saecularia sancta illi manet cura, et de ecclesiastica per divinam gratiam recte disponit mente intenta, sit illi opitulatrix ineffabilis omnipotentis Dei gratia quae quaerentibus se manet propinqua. (23 cnones sobre culto y disciplina eclesistica). Postquam fidei nostrae exposuimus credulitatem et quae neccesaria extiterunt, ut potuimus, digessimus per ordinem, Creatori nostro et Domino quem credimus Trinum in unitate et veneramus unum in Trinitate, Patri et Filio et Spiritui Sancto debitas persolvimus laudes, tantae maiestatis glorificantes nomen qui dignatus est nobis rectitudinis viam ostendere: ac deinde serenissimo atque piissimo et ortodoxo viro clementissimo domno nostro Recesvintho regi gratiae impedimus opem, cuius vigilantia et secularia regit cum pietate summa, et ecclesiastica plenus disponit divinitus sibi sapiencia concessa. Ipse enim Dominus cuius Trinitatem veneramus et confitemur, et ecclesiae suae fidei conferat lucra et sacerdotibus, ministris atque omni clero, ut digne illi serviant, conferat remedia quae ipsi sunt placita; clementissimo principi Recesvintho regi felicem vitam felicioraque praesenti in seculo et futuro post in regno sempiterna concedat gaudia possidenda, atque id omnibus in se credentibus praestare dignetur, ut dum sui iudicii manifestare voluerit tempus, omnibus tribuat perenne remedium ipse Dominus et Redemptor noster... Interfuerunt huic sancto concilio pontifices numero XII. Proficius Dei misericordia Lusitaniae provinciae sancta Emeritensis ecclesiae metropolitanae sedis episcopus haec gesta synodalia cum confinitimis meis episcopis instituta manu mea subscripsi. (...) N. in Christi nomine sancte N. ecclesiae episcopus, similiter (...) (11 obispos en total).

CHJZ - 33-34

355

Angel Canellas Lpez 142 667, AGOSTO PLACITUM. M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 160 x 100 mm. Ed. D, p. 94. .cabero... .coniuro per Deum et... ita tunc abeas potestaftem... ..e]d ego ...amattius per[i] suum... ..qui...rbui superius co... ..auri untias duas. Factum placitum... augus]tas anno feliciter octabo deci[mo. ..nostri Recesuindi regis. Sign[um... ..a me factum quem fieri u o l [ . . . ..placitum in era DCCV tes[tes... ..Traserico teste per n o s t r u m . . . ..et teste Emeterio nostro... 143 672, 1, SEPTIEMBRE CONDITIONES
VATICANO, ms. Reg. 1019.

[DIEGO LVARO]

GfiRTICOS SACRAMENTORUM.

Ed. ES, VI, pp. 569-70. Perlatae sunt conditiones, ubi spontanea promissione in electione gloriossi nostri domini Uvambani regis ipse nefandissimus Paulus vel socii sui u n a pariter nobiscum convocatis adunatisque omnibus nobis, id est senioribus cunctis palatii, gardingis omnibus, omnique palatino officio, seu etiam adstante exercitu universo in conspectu gloriosissimi nostro domini, cum predictis sociis suis iudicandus adsisteret, consenserunt et inviolabiliter se ei vel patriae fidem observaturos sub divini numinis sponsione testati sunt, quas etiam m a n u s suae subscriptionibus notaverunt. Quibus conditionibus reseratis atque perlectis, ad confusionem perfidiae ipsorum subscriptio m a n u s eorum in ipsis conditionibus et sapiencia ostenditur. 356 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

144
[673, JULIO ?] EPISTULA PAULI WAMBAE REGIS.
M. BRAH, A. 189. Cop. s. XIII.

[NIMES]

Ed. SRM, V, p. 590. In nomine Domini. Flavius Paulus [summus] rex orientalis W a m bae regi Austri. Si iam asperas et inhabitabiles m o n t i u m rupes percurristi, si iam fertosa et sylvarum nemora, u t leo fortissimus, pectore confregisti; si iam c a p r e a r u m cursu cervorumque saltum, a p r o r u m u r s o r u m q u e edacitates radicitus edomuisti; si iam serp e n t u m vel viperarum venenum evomuisti: indica nobis armiger, indica nobis domine sylvarum et p e t r a r u m amice. N a m si haec omnia accubuerunt et tu festinas ad nos venire, ut nobis a b u n d a n ter philomelae vocem retexas. Et ideo magnifice vir ascendit cor t u u m ad confortationem. Descende usque ad Clausuras, n a m ibi invenies Ranasindum ducem cum quo legitime possis concertare.

145 [673] NOTITIA CONDITIONIS

VATICANO, ms. Reg. 1019.

[NARBONNE] SACRAMENTORUM.

Ed. ES, VI, p. 570. Aliae conditiones at quas ipse perfidus Paulus p o p u l u m sibi i u r a r e fecerat, relectas sunt, in quibus istius impietatis et crudelitatis ordo servatus est, ubi ipsi Paulo omnes socii sui sub isto ordine iuraverunt, u t et fideles illi essent, et unanimiter cum eodem contra d o m n u m n o s t r u m Uvambanem regem cum eo pugnarent, atque in deiectionem eius vel periculum usque ad effusionem sanguinis dimicarent, vel contra eos qui eumdem d o m n u m n o s t r u m defendere voluissent. Infaustum regem iam dictum gloriosum dom i n u m n o s t r u m Uvambanem, ut supra p r a e m i s s u m est, in ipsis conditionibus nominantes, et cetera detestanda quae in ipsis conditionibus reperiuntur scripta. CHJZ-33-34
357

Angel Canellas

Lpez

146 [circa 673] CONDITIONES SACRAMENTORUM PAULI.

VATICANO, ms. Reg. 1019.

Ed. ES, VI, p. 569.

Praedictus princeps [Wamba] sub praemissa coniurationis interpositione eum [Paulum] adlocutus est, dicens: Coniuro te per nomen omnipotentis Dei, ut in hoc conventu fratrum meorum contendas mecum iuditio, si aut te in aliquo laesi, aut occasione qualibet malitiae nutrivi, per quod excitatus hanc tyrannidem sumeres, vel huius regni apicem suscipere attentares. Mox idem nefandissimus Paulus, voce clara testatus est dicens: Per Deum, quia neque a gloria tua laesum me esse sensi, neque a vobis aliquid mali pertuli; sed tantum boni in me impertire iussisti, quod percipere omnimo non merui. Ego tamen diaboli instinctu provocatus id feci. Similiter iamdicti socii sui quaesiti sunt, et omnes similiter responderunt. 147 [673, OCTUBRE ?] SENTENTIA WAMBAE REGIS.
M. B.RAH. A-189. Cop. s. XIII. Ed. SRM, V, pp. 529-35.

[TOLEDO]

Iudicium in tyrannorum perfidia promulgatum eodem Iuliano archiepiscopo Toletano auctore. Perfidorum denotata transgressio eo debet acrius percuti, quo illicitis videtur ausibus quaedam perpetrare. Habeant ergo confusionis propriae signum, quibus contigit fidei violare promissum. Reportent nomen perditionis in posteros, quos indulgentia principalis fuit esse ingratos. Renotentur inter cuneos perfidorum, qui genti suae paravere excidium, ut reportent in progeniens saeculorum titulos infamiae suae, qui eversores facti sunt patriae, quibus
358 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

ex clementia princeps dederit vivere, effosionem luminum non evadant: qui propriam gloriam minuentes proditionis notam incurrant. (...) Haec quidem necessario praemissa suficiant. Nam cum nefandissimum Paulum serenissimus dominus noster Uvambae rex... (se expone la rebelin del conde Paulo)... (Llevado Paulo ante el tribunal real, el rey a Paulo) adlocutus est, dicens: 'Conjuro te per nomen omnipotentis Dei, ut in hoc conventu fratrum meorum contendas mecum iudicium'... (Paulo) voce clara testatus est, dicens: 'Per Deum, quia...'. Similiter iamdicti socii sui quaesiti sunt, et omnes similiter responderunt. Unde perlatae sunt conditiones... (aprobadas para la eleccin de Wamba y que los acusados)... una pariter nobiscum consenserunt... sub divini numinis sponsione testati sunt, quae etiam manus suae subscriptionibus notaverunt. Quibus conditionibus reseratis atque perlectis, ad confusionem perfidiae ipsorum subscriptio manus eorum in ipsis conditionibus eis sapicienda ostenditur. (Lectura del documento de los conjurados). His excursis atque perlectis (...) (se leen las sentencias y cnones aplicables a tal delito). Ob hoc secundum latae legis edicta, hoc omnes communi definivimus sententia:... (Condena y posibilidad de conmutar la pena capital) his titulis denotatam. Explicit feliciter. 148 [673, 1 NOVIEMBRE] LEX WAMBAE REGIS. Ed. ZLV, pp. 370-3.
SKOKLOSTER (Upsala), ms. 22. Cop. s. XII.

[TOLEDO]

In nomine Domini. Flavius gloriosus Wamba rex. Quid debeat observari si scandalum infra fines Spaniae ex surrexerit. Cogit nostram gloriam saluberrima intentio actionis (). Adeo presenti sanctione decernimus, ut(...). Ut vitium, quod ex preteritis temporibus male usque hactenus CHJZ - 33-34 359

Angel Canellas Lpez indeverat, et severa legis huius censura redarguat, et concors adque unanimis adsensio quietem plebium et patriae defensionem adquirat. Rata et confirmata lex die kalendarum novembrium, anno feliciter secundo regni nostri. 149 675, 7 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI XI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 186 c 193 d. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 344-369. In nomine Domini. Incipiunt gesta synodalia concilii Toletani undecimi acta in u r b e regia in Toletana sede a decem et septem episcopis, anno quarto regni gloriosi principis Uvambani, sub die septimo iduum novembrium, era DCC.XIII. In n o m i n e sancte Trinitatis. Collectis in u n u m Carthaginis p r o vinciae sacerdotibus in Toletana u r b e in beatae m a t r i s Domini Mariae virginis sede, anno I I I excelentissimo et religiosi Uvambanis principis sub die septimo idus novembris... (Reunin del concilio tras 18 aos; exposicin del credo; cnones sobre disciplina eclesistica). De relatione gratiarum pro consumatione concilii: His igitur constitutionibus nostris quae neccessario decernenda credimus finalem m a n u s n o s t r a e subscriptionem adiecimus, ( . . . ) . Post haec religioso domno et amabili principi nostri Uvambani regi g r a t i a r u m actiones p e r s o l v i m u s ( . . . ) . Interfuerunt huic sancto concilio pontifices n u m e r o decem et septem. Ego Quiricus urbis regiae metropolitanus episcopus haec gesta synodica a nobis definita subscripsi. (Suscripciones de 16 obispos, 3 abades, 8 suplentes). 150 675 [NOVIEMBRE ?] CONSTITUTIONES Ed. VC, pp. 370-379. 360 CHJZ - 33-34 SYNODI BRACARENSIS I I I .
976.

BRAGA

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2 fol. 218 bis a 220 c. Cop. de

Diplomtica Hispano Visigoda

Incipit concilium Bracarense tertio quod factum est sub anno quarto gloriosissimi domini nostri Wambani regis, era DCC. XIII regni eius. Decenter satis per divinum Spiritum in Bracarense urbe collecti de his quae intra Dei ecclesiam perversa actione geruntur tractaturi convenimus, ut adiuvante nos illo qui dixit: 'Ubicunque fuerint duo vel tres in nomine meo colecti ibi ero in medio eorum', pari animo parique devotionis studio exurgentes male habitos extirpemus errores. Etenim dum nos in unum synodalis actio adgregasset debitis in sedibus conlocati, primum de sanctae fidei sacramento coepimus habere sermonem... quam tamen nostrae fidei regulam ipsis verbis atque sententiis conmemoratio reteximus, quibus eam in conventu Nicaeni concilii declarata scimus: (Credo de Nicea)... Post huius sanctae fidei sacramentum relatus est in cognitionem omnium nostrorum error manifestus pariter et diversus qui tanta debet disciplinae arte retundi quanta et perversitate conprobatur admitti (exposicin de varias corruptelas litrgicas y de costumbres)... Quae omnia ne confuse viderentur esse prolata, discretis titulorum ordinibus credimus subnectenda. (9 cnones sobre dichas corruptelas). Gratias itaque omnipotenti peragimus Deo; post haec sit pax, salus et diuturnitas piisimo et amatori Christi domino nostro Wambani regi, cuius devotio nos, ad hoc decretum salutiferum convocavit; divinam postulantes clementiam, ut gloria Christi regnum eius corroboret usque ad ultimam senectutem, praestante ipso qui cum Patre et Spiritu Sancto unum vivit et gloriatur in Trinitate Deus in saecula saeculorum. Leudigisus in Christi nomine eipscopus cognomento Iulianus has constitutiones secundum quod nobis cum sanctis coepiscopis meis qui mecum subscripserunt Deo inspirante conplacuit relegi et subscripsi. N. ecclesiae N. episcopus his constitutionibus interfui et subscripsi. (Total 7 suscriptores). 151 675, 23 DICIEMBRE LEX WAMBAE REGIS.
SKOKLOSTER (Upsala) ms. 22. Cop. s. XII.

Ed. ZLV, pp. 202-5. CHJZ - 33-34 361

Angel Canellas Lpez Flavius gloriosus Wambae rex. Deus iudex iustus qui iustitiam intemporalis diligit, non vult servire iustitiam tempori, sed tempora potius equitatis lege concludi. Ipse igitur Deus iustitia est, Deo ergo datur quidquid a fidelibus in Dei ecclesiis iustissima devotione offertur(...). Multorum enim mentes pontificum, inlicito cupiditatis ausu precipites, quedam de his, qui in eorum diocesi fundatis ecclesiis pia fidelium oblatione donantur, insatiabili rapacitatis studio aut iuri ecclesiae principalis innectunt, aut donanda aliis vel sub stipendio habenda distribuunt, sicque non solum aliena vota disrumpunt, sed et sacrilegium operantur in eo, quod ecclesie Dei fraudatores existunt (...). Nunc vero(...)nos tamen non preterita ordinamus, sed futura disponimus(...). Definimus, abrogata(...)totius cupiditatis licentia, nulli pontificum ultra licebit, aut quicquam ab ecclesiis diocesis auis auferre, aut abstultum quodcumque per obpositionem tricenni vindicare(...). Quicumque(...)tenorem legis(...)adimplere neglexerit(...) omnem rei taxationem(...)debebit comparare(...). Hec lex, non solum pro rebus que in ecclesiis absolutis vel diocesanis conlate sunt observabitur, sed sub generali nomine omnium ecclesiarum (...) complebitur. Data et confirmata lex a die decima kalendarum ianuarium, anno feliciter quarto regni nostri, in Dei nomine, Toleto. 152 675, 23 DICIEMBRE LEX WAMBAE REGIS. SKOKLOSTER (Upsala), ms. 22. Cop. s. XII. Ed. XLV, pp. 205-7. Flavius gloriosus Wamba rex. Magna est confusio generis ubi dissimilitudo unius parentis statum degenerat progenite prolis. Hoc enim neccesse est inveniatur in frutice quod tractum est ex radice. Quomodo enim absoluti decoris titulum reportabit, cuius parentes obligatio adhuc innexa constringit? Et hec quidem premissa sunt pro eo, quod multi de familiis ecclesiarum libertati donantur, nec tamen absolute libertatis licen362 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

tia petiuntur in eo, quod illi, de qua originem ducunt, per obsequium i n l i g a n t u r ( . . . ) . Quapropter, u t talis de cetero a m p u t e t u r presumptio, presenti lege precepimus, ut, q u i c u m q u e ( . . . ) . Hec lex non solum in viris sed et in feminis observanda e s t ( . . . ) . Hoc tamen in hac lege servandum est: ut quicumque de preteritis usque modo, quo hec lege conderetur, de talibus parentibus repperti fuerint intra tricennium g e n e r a t i ( . . . ) s e q u u n t u r ( . . . ) c o n d i tione omnimode ingenuitatis a d s u m p t a ( . . . ) . Data et confirmata lex a die X k a l e n d a r u m ianuarium, anno feliciter q u a r t o regni nostri in Dei nomine Toleto.

153 [672-680 ?] SUBSCRIPTIONES [DIEGO LVARO] TESTIUM.

Madrid. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 250 x 120 mm. Ed. D. pag. 95. ...banb... ...s suprascripti... ...rogatus a supradscriptis... ...Tralarici rogitus a supras[criptis... ...s a novis scrita nos...

154 [673-680] CARTA IUDICIALIS WAMBAE REGIS.

VATICANO, ms. Reg. 1019.

Ed. SRM, V, pag. 535. Secundum latae legis edicta, hoc omnes communi definimus sententia, u t idem perfidus Paulus cum iam dictis sociis suis m o r t e turpissima condemnati interirent qualiter casum perpetuae perditionis videntur excipere, qui et eversionem meditati sunt patriae et principis interitum conati sunt eximere. Quod si forsam eis a CHJZ - 33-34 363

Angel Canellas Lpez principe condonata fuerit vita, non aliter quam evulsis luminibus reserventur, ut vivant. Res tamen omnes eiusdem Pauli sociorumque eius in potestate gloriossi nostri domni persistendas esse decernimus, qualiter, quicquid de his agere vel iudicare elegerit serenitatis suae clementia, potestas illi indubitata permaneat, ut seditiosorum nomen funditus a terra dispereat et lugubrem eorum memoriam his titulis denotatam sequtura saecula imitari refugiant. 155 [680, 14 OCTUBRE] TOLEDO

RECOGNITIO SCRIPTURARUM WAMBAE REGIS.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

Ed. VC, p. 386. Quum ex glorioso praedicti principis [Ervigii] iussu in unum fuissemus adgregati conventum et in basilicam sanctorum Apostolorum debitis in sedibus locaremur...post pacifica...sanctae fidei conclamationum studia illa se primum nostris sensibus salutaris cognitio agnoscendam invexit, quae tanto corda omnium ardore caritatis adstrinxit quanto se eadem ipsa cognitio in conventu generalis concilii praenoscendum exhibuit. Etenim sub qua pace vel ordine serenissimus Ervigius princeps regni conscenderit culmen, regnandique per sacrosanctam unctionem susceperit potestatem ostensa nos scribturarum evidentia docet: In quibus et praecedentis Wambanis principis poenitentiae susceptio noscitur, et translatus regni honor in huius nostri principis nomine derivatur. Idem enim Wamba princeps dum inevitabilis necessitudinis teneretur eventu, suscepto religionis debito cultu et venerabili tonsurae sacrae signaculo, mox per scripturarum definitionis suae hunc inclytum dominum nostrum Ervigium post se praelegit regnatumm et sacerdotali benedictione ungendum. Vidimus enim et pariter patulo alternae visionis intuitu praelucente perspeximus huius praemissi ordinis scripturas, id est (se enumeran tres documentos),. In quas scripturas et subscriptio nobis eiusdem Wambanis principis claruit et omnis evidentia confirmationis earumdem scribturarum sese manifeste monstravit. 364 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

156 [680, 14 OCTUBRE] ACTA TONSURAE

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

WAMBAE

REGIS.
de 976.

193 d 202 b. Cop.

Cita VC, p. 386. (...)notitiam m a n u seniorum palatii r o b o r a t a m , coram quibus antecedens princeps et religionis cultum et tonsurae sacrae adeptus est venerabile s i g n u m ( . . . ) .

157 [680, 14 OCTUBRE] EDICTUM WAMBAE REGIS.

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

Cita VC, p. 386. ( . . . ) s c r i b t u r a m q u o q u e definitionis ab eodem [Wamba] editam ubi gloriosum d o m i n u m n o s t r u m Ervigium post se fieri regem exobtat(...). 158 [680, 14 OCTUBRE] MANDATUM WAMBAE REGIS.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

Cita VC, p. 386. (...)aliam quoque informationem iam dicti viri in nomine honorabilis et sanctissimi fratris nostri Iuliani Toletanae sedis episcopi, ubi sub omni diligentiae ordine iam dictum d o m i n u m nost r u m Herbigium unguere in regno deberet et sub omni diligentia unctionis ipsius celebritas fieret(...). CHJZ - 33-34 365

Angel Canellas Lpez 159 681, 9 ENERO TOMUS ERVIGII

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

TOLEDO REGIS.
de 976.

193 d 202 b. Cop.

Ed. VC, pp. 381-4. In nomine Domini. Ervigius rex sanctisimis patribus in hac sancta synodo residentibus. (Peticin de ayuda y consejo. Proposicin de varias medidas, en especial contra judos y atenuacin de leyes anteriores contra desertores del ejrcito). De ceteris a u t e m causis atque negotiis quae novella competant institutionem firmari, evidentium sententiarum titulis exaranda conscribite. (...) D a t u m sub die V iduum j a n u a r i u m anno feliciter p r i m o regni serenitatis et tranquilitatis nostrae in Dei nomine Toletano. Item subscriptio praedicti principis manu sua exaratum. 160 [circa 681, 25 ENERO] LIBELLUM
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol.

OBSECRATIONIS
de 976.

193 d 202 b. Cop.

Ed. VC, pp. 409-410. Suggestio servi vestri Sesuldi. Meam extremitatem ad sanctitatis vestrae deduco m e m o r i a m et ut saepe p r o extremitate servi tui orare iubeas instanter suggero; de caetero autem ad relatum sanctitatis vestrae deduco quod convenientia servorum vestrorum fuit p e r humilem vestrum d o m n u m Emilanem u t per volumtatem Dei et vestram in ecclesia vestra sacerdotio fungatur; et quia in ipsa diocesi talis nec melior invenitur p r o id domno suas suggestiones miserunt, u t si Deus domno aditum dederit iubeatis venire, u t per m a n u s vestras et illud perficatur et aliud quod adhuc in susp e n s u m est et desiderantes domno de vultu vestro laeti efficiatur. 366 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Si vero aliter est vestra praevisio, cui vultis ad ordinationem vestram dirigite, qui causam vestram perficat et ordo vester incolumen persistat. 161 [circa 681, 25 ENERO] LIBELLUS OBSECRATIONIS
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

Ed. VC, pp. 409410.

Alia proprii vernuli vestri Sunilani suggestio. Ad relatum sanctitatis vestrae deducimus, quod per Dei electionem omnes sacerdotes vestri et cuncti filii ecclesiae in unum convenientes requisierunt a me per humilem vestrum Emilanem, ut per Dei et vestram ordinationem in ecclesiam Mentesanae civitatis pontifex ordinetur et quia eum humilitas cum sanctitate adornat et origo generis reddit inlustrem, suggero clientulus tuus ut si Deus beatitudinis vestrae aditum dederit ob restaurandas ecclesias vestras ad vestros usque humillimos nos dedignetis accedere, quatenus famulorum vestrorum electio vestris sacris manibus compleatur. Si tamen casus saeculi in aliquid excellentiae vestrae obviaverit, ordinate cui iusseritis ex fratribus vestris scribere, qui vestra compleat iussa, et amplius ecclesia vestra in desolatione non permaneat. Sic Christi gratiam eximietas vestra sine fine percipiat.

162 [circa 681, 25 ENERO] LIBELLUS OBSECRATIONIS

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

Ed. VC, pp. 409-410.

Alia suggestio Ermegildi Iohanni et servis eius. Sesuldus filius

vester vestrae beatitudini notuit p r o humili vestro domno Emiliane, u t si Deo et domino placitum fuerit, in ecclesiarum ordine pontifex ordinetur; ita et nos servi vestri suggerimus, ut si Deus aditum CHJZ - 33-34

367

Angel Canellas Lpez domno dederit, iubeatis usque hic fastigium pati, ut per manus vestras sit completum. Si vero, quod absit, aliqua occasio saeculi domno obviaverit, suggerimus ut cui vult sanctitas vestra domno vestro notescat quia persona vestra electione vestrorum inpleat sic vitae aeternae praemium accipiatis. 163 681, 25 ENERO CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI XII
EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 380-410. In nomine Domini. Acta synodalia concilii Toletani duodecimi apud urbem regiam celebrata sub die quinto iduum ianuarium, era DCC.XX.VIIII, anno primo ortodoxi atque serenissimi domini nostri Ervigii regis. Quum ex glorioso praedicti principis iussu in unum fuissemus adgregati conventum et in basilicam sanctorum Apostolorum debitis in sedibus locaremur, adfuit coram nobis idem clarissimus princeps humilitatis gratia plenus et claro pietatis cultu conspicuus, qui nostro se coetui reclinem exhibens ac devotum in primis omnium sacerdotum se commitit precibus adiuvandum; deinde grates multiplices omnipotenti Domino agit de conventu totius concilii quia et gloriosae iussionis suae ut in unum adessent impleverint votum et alternae visionis innovatione se refecerint gaudiorum. Deinde adiciens sic omne est concilium adlocutus: 'Non dubium, sanctissimi patres, quod obtima conciliorum adiutoria ruenti mundo subveniunt, si officiosis quae corrigenda sunt studiis perangantur, et ideo quibus malis terra prematur quibusque plagis proventu dierum succedentium feriatur, paternitati vestrae non reor esse incognitum(...). Iam nunc quia quidquid me adhuc dicere opportuna ratio sinit, quidquid etiam narrandum vestris auribus convenit aut memoriae curarum intercapedo subducit aut fastidium prolixae orationis intercipit, ecce brevi complexa vel exarata devotionis meae negotia in huius tomi complicatione agnoscenda perlegite, perlecta discutite, discussa elimatis ac decretis titulorum sententiis definite...'. (...) Post egressum igitur eiusdem serenissimi principis haec in iam dicto tomo scribta repperimus probitatis: 368 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda (Texto del tomo de Ervigio). (13 cnones ya promulgados por Ervigio). Praemissis is omnibus synodalibus gestis quae honesto decret o r u m fine conplevimus, p e r p e t u u m his roborem per m a n u u m nost r a r u m subscriptionem adnectimus, dantes his gloriam et h o n o r e m inmortali Deo et Domino nostro, quo inspirante determinationis nostrae sententia viguit et probitas causarum honesto se fine conplevit, cuius sanctae Trinitatis poscimus inenarrabile nomen et gloriosam ineffabilis potentiae maiestatem, ut det amatori Christi serenissimo domino nostro atque amantissimo Ervigio principi, cuius iussu ad h u n c m e r u i m u s advocari conventum, imperare clementer, regnare feliciter, habere de clementia fructum, obtinere de iustitia p r a e m i u m , de pietate t r o p h e u m quo et hic invictus victor hostium semper appareat et post diuturna huius aevi curricula ad regnum a e t e r n u m vitae cum suis omnibus coronandus perveniat, praestante Deo et salvatore Iesu Christo domino nostro qui cum Deo Patre et Sancto Spiritu unus in Trinitate vivit et gloriatur Deus in saecula saeculorum amen. C o n s u m a t u m est hoc sanctum concilium die octavo kalendarum februariarum anno regni feliciter primo serenissimi atque clementissimi domini nostri Ervigii regis, era DCC.XVIIII. Iulianus Dei gratia Spalensis ecclesiae sedis episcopus haec synodica instituta a nobis edita subscripsi. ( Suscripciones de obispos, abades y vicarios de obispos). Sesuldus haec instituta quibus interfui annuens subscripsi. ( Suscripciones del resto de los oficiales palatinos). 164 681, 25 ENERO EDICTUM ERVIGII REGIS.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 193 d 202 b. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 384-5 y 403. In nomine Domini. Flavius gloriosus Ervigius rex. Magna salus populi gestisque nostrae regno conquiritur, si haec synodalium decreta gestorum sicut pio devotionis nostrae studio acta sunt, ita inconvulsibilis n o s t r a e legis valido oraculo confirmentur, u t quod serenissimo nostrae celsitudinis iussu a venerandis p a t r i b u s et clarissimis palatii nostri senioribus discreta titulorum exaratione est CHJZ - 33-34 369

Angel Canellas Lpez editum, praesentis huius legis nostrae edicto ab aemulis defendatur. Etenim est haec ipsa definitio canonum sub isto notata ordine titulorum: (...) Quibus omnibus synodalibus gestis decretis atque peractis et debitam reverentiam honoris inpendimus et patulum auctoritatis nostrae vigorem his innectere procuramus ideoque praemissas has constitutiones synodicas a praesenti die vel tempore, id est ab octavo kalendis februariis anno primo regni nostri nullus audeat contemnere, nullus etiam praeterite; nemo earumdem constitutionum audebit iura convellere, nullus temerator haec decreta subvertet nemo his inlicitator vel contemtor vigorem his institutionibus substrahet; sed generaliter per cunctas regni nostri provincias haec canonum instituta nostrae gloriae temporibus acta et auctoritatis debitae fastigio praepollebunt et inrevocabili iudiciorum exercitio, prout constitutae sunt in omnibus regni nostri provinciis celebres habebuntur. Si quis autem haec instituta contemnat, contemtorum se noverit damnari sententia, id est ut iuxta volumtatem nostrae gloriae et excomunicatus a coetu nostra resileat et insuper decimam partem rei suae fisci partibus sociandum amittat: quod si nihil habuerit facultatis unde praedictam compositionem exsolvere possit absque aliquo infamio sui quiquaginta eum oportebit ictibus verberari. Edita lex in confirmatione concilii Toleto sub die octavo calendas februarias anno feliciter primo regni gloriae nostrae. In nomine Domini, flavius Ervigius rex hoc legis nostrae edictum in confirmatione huius concilii promulgatum subscripsi. 165 681, 27 ENERO EDICTUM ERVIGII REGIS. SKOKLOSTER (Upsala), ms. 22. Cop. s. XII. Ed. ZLV, pp. 429-432. De novellis legibus iudeorum, quo et vetera confirmantur et nova adiecta sunt. In nomine Domini. Flavius gloriosus Ervigius rex. Perfida iudaici erroris sepe calliditas eo vehementius durescit in crimine, quod institutis contra se legibus nititur frequentius
370

TOLEDO

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

contraire. Et ideo licet posituri tot tantisque eorum erroribus novitatis ordine leges, libet t a m e n illas p r i m u m a dominis et predecessoribus nostris promulgatas in eorum transgressione constitutiones intendere et ordinatim precedentium edicta retexere, u t ex hoc conlata cum veteribus nova et vetera in his, que decenter sunt edita, confirmentur, ut condecet, et nova sic ordinentur, ne p r e terita citra rationem videantur confundere, quo uniformis m e m b r i compago, ex utrisque legibus confirmatione sit dignum, quidve novitatis edicto inconvulsibile censeatur, eo luce clarius pateat, quo complexa hic ex utrisque veritas extiterit declarata. E e ideo in eisdem precedentium legum statutis reperimus legem que de o m n i u m heresium erroribus addicandis p r o m u l g a t a consistit: ( . . . ) . H a r u m igitur fortissimarum legum sententias in predictorum iudeorum perfidiam p r o m u l g a t a s ( . . . ) o m n i a , ut dictum est, iugi t e m p o r u m eternitate valitura censemus et inrevocabili gloriose serenitatis nostre oraculo confirmamus. (Disposiciones y un par de modelos de juramento y profesin de fe para judos). ...episcopis omnibus vel sacerdotibus tenendum forte precepim u s , u t unusquisque conventum ad se pertinentem iudeorum de his institutionibus quas in eorum perfidiam nuper edidimus, instruat, et libellum huius operis tradat, qui et manifeste illis in conventum relegatur ecclesie, et quem semper secum pro testimonio instructionis reportant. I a m vero, p o s t q u a m illis publice in ecclesia fuerit lectus liber iste vel traditus, si quis eorum postea aut se defuisse, cum legeret u r contendat aut ignorasse se que inibi precepta sunt adstruat, in nulla se ulterius poterit excusatione defendere... Huic lege adicimus, ut o m n i u m professionum atque conditionum scripturas, quas quisque ille iudeus sacerdoti suo amodo obtulerit, sollicita diligentia unusquisque sacerdos eas ipsas professionum vel conditionum scripturas in archivis sue ecclesie recondat, qualiter p r o e o r u m d e m perfidorum testimonio studiosius conservate persistant. Lecte sunt leges suprascriptae omnibus iudeis in ecclesia sancte Marie Toleto sub die VI kalendas februarias anno feliciter primo regni gloriosi domini nostri Ervigii regis.

CHJZ - 33-34

371

Angel Canellas Lpez 166 681, 27 ENERO PROFESSIO FIDEI

SKOKLOSTER (Upsala), ms. 24. Cop. s. XII.

[TOLEDO]

Ed. ZLV, pp. 442-3. Ego ille abrenuncio universis ritibus et observationibus sectae iudaicae, abominans in t o t o ( . . . ) i t a u t deinceps nihil de r i t u ( . . . ) e x e r ceam(...). Proinde abrenunciantis (...) credo in u n u m Deum... (smbolo fe de Constantinopla I, ao 381 cnon 7)... Hec (...) promitto, u t nullo u n q u a m tempore al vomitum superstitionis iudaice redeam... (promesas de lo que no har y de lo que cumplir). Facta fidei vel credulitatis mee professio, sub d i e ( . . . ) . 167 681, 27 ENERO PROFESSIO FIDEI

Pars, BN. ms. lat. 4418, fol. 280. Cop. s. X. Ed. ZLV, pp. 443-6. J u r o p r i m u m p e r Deum...per eum qui... J u r o et per sacra decem legis praecepta. Iuro et p e r Jesus Christum... Iuro etiam et per omnes celestes virtutes o m n i u m q u e sanctorum et apostolorum reliquias sive et per sancta q u a t u o r Evangelia, que superpositis his conditionibus in sacrosancto altario sancti illius, quod manibus meis contineo vel contengo: quia omnia quecumque in professione mea renotanda curavi vel collegere potui, q u a m tibi domino meo illi, illius sedis episcopo, m a n u mea subscriptam dedi, sinceriter t o t a m inibi dixi, et sub nullo argumento vel fraude ea, que in ipsa professione comprehensa sunt, protuli, sed omni sinceritate, sicut eadem professio continet, et omnes ritus vel observationes abinceps Iudaicas abnegavi et omni cordis mei intentione in sanctam Trinitatem crediturus sum et n u m q u a m in nullo ad pristini erroris mei vomitum rediturus sum aut consortio impietatis Iudaicae sociatu372

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda rus; sed in his omnibus et per omnia christiano deinceps m o r e vivens et christianorum participium habiturus sum, et quicquid in eadem professione, q u a m de sancte fidei observatione conscripsi, conprehensum esse dinoscitur, omni fidei puritate custodiam, qualiter iuxta apostolicam traditionem vel sacri simboli regulam deinceps vivere debeam. Quod si in quocumque aborbitans, aut sanctam fidem maculavero, aut ritus Iudaice secte in quocumque observare intendero, seu si vos in q u o c u m q u e per huius iuramenti mei promissionem inlusero, vel sub specie cuiuslibet iuramenti ea, que promissi, non ea intentione perfecero, sicut a vobis m e profitente audita vel intellecta sunt: veniant m e omnes maledictiones legis, que in contemptores m a n d a t o r u m Dei ore Domini promulgate sunt; veniant etiam super m e et super d o m u m m e a m et filios meos omnes plage Egypti et percussiones eius, et ad t e r r o r e m ceterorum ita iuditium Dathan et Abiron super me veniat, u t viventem me terra deglutiat, sicque, p o s t q u a m hac vita, sim eternis ignibus mancipandus, sim diabolo vel suis angelis sociandus, sim habitatoribus Sodome et Iude p a r ticeps in penali supplicio conburendus, et d u m ante tribunal metuendi et gloriosi iudicis Domini nostri Jesu Christi pervenero, in ea p a r t e adnumerer, quibus idem terribilis et gloriosus 'iudex minando dicturus est dicens: 'Discendite a m e maledicti in ignem eternum qui p r e p a r a t u s est diabolo et angelis eius'. Late conditiones sub die(...)illo, anno illo, rege illo.

168 [681, 21 OCTUBRE]

LEX ERVIGII
SKOKLOSTER (Upsala) ras. 24. Cop. s. XII.

REGIS.

Ed. ZLV, pp. 45-6. In nomine Domini, Flavius gloriosus Ervigius rex. Pragma s u u m emendatis legibus adsignantes, illud p r i m u m ordine prefationis et loco permittimus, quia, sicut legum evidentia p o p u l o r u m est excessibus utilis, ita sanctionum obscuritas t u r b a t ordines equitatis... E t ideo quia perstringi tota, que in controversiam veniunt, brevi complicatione non possunt, saltim vel ea que in contionem pert r a c t a n d a sese gloriosis nostre celsitudinis sensibus ingesserunt, CHJZ - 33-34
373

Angel Canellas Lpez ea in hoc libro specialiter corrigi et climata probitatis sententia decrevimus ordinare(...). Et ideo harum legum correctio vel novellarum nostrarum sanctionum ordinata constructio, sicuti in hoc libro et ordinatis titulis posita et subsequenti est series adnotata, ita ab anno secundo regni nostri a duodecimo kalendis novembribus, in cunctis personis ac gentis(...)subiugatis(...)valorem obtineat, et(...) valitura consistat. (Se incluyen leyes contra judos dictadas entre 9-26, I, 681). 169 681, 1 NOVIEMBRE EDICTUM ERVIGII REGIS.
SKOKLOSTER (Upsala) ms. 24. Cop. s. XII. Ed. ZLV, pp. 374-9.

Flavius gloriosus Ervigius rex. Si amatores patriae hii proculdubio adprobantur(...). Unde id cunctis populis regni nostri sub generali et omnimoda constitutione precipimus, ut(...). Iam vero, si quisquis (...) aut progredi noluerit, aut in definitis locis atque temporibus prestus esse destiterit... (si es 'maior' pierde bienes y es desterrado, si es 'inferior' recibe 200 azotes, es decalvado y paga una libra de oro). Nunc vero, quia de generali omnium progressione prediximus, restat, ut de progressorum virtute vel copiis institura ponamus. Et ideo id decreto speciali decernimus, ut(...). His igitur ordinatis atque compositis, restat ut frenum cupiditati eorum ponamus, quos ad peragenda negotia utilitatis nostre infringimus, Et ideo(...)nullus(...)de bellica profectione dimittat, aut admonitiones ipsas que fieri debent(...)interserat(...). Nam quisquis talia agens... (los nobles satisfacen el cudruplo y libra de oro y los menores quedan bajo potestad del prncipe). Huius sane legis edictum ab anno secundo regni nostri ex die kalendarum novembrium decernimus valiturum.

374

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

170 683, 1 NOVIEMBRE DECRETUM ERVIGII REGIS. TOLEDO

EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 172-177 c. Cop. de 992. Ed. VC, pp. 435-7. I n nomine Domini. Flavius Ervigius rex omnibus privatis sive fiscalibus populis. Magnum pietatis est p r a e m i u m quo removentur gravedines p r e s s u r a r u m , quia illut semper ante Dei occulos perfectae miserationis sacrificium approbatur, quo fit revelatio m i s e r o r u m et ex hoc salvatio inducitur terrae p e r quod pressurae subvenitur h u m a nae. Iudicium est quippe salutare in populis quando sic commissa reguntur u t nec inacuta exactio populos gravet, nec indiscreta remisio s t a t u m gentis faciat deperire. Tempora ergo nostrae gloriae misericordiae beneficiis condienda sunt, ut parcente nobis Deo ipsi quoque populis parcere videamur. Votivum igitur omnipotenti Deo meo cordis sacrificium delib a r e praeoptans, in nomine divino omnibus populis regni nostri t a m privatis q u a m etiam fiscalibus servis, viris seu etiam feminis sub tributali exactione in provinciam Galliae vel Galleciae atque in omnes provincias Hispaniae consistentibus hoc decretum beneficum in Dei nomine p r o r r o g a m u s , u t quidquid in praeteritis annis de ratione tributi usque ad p r i m u m nostrae clementiae a n n u m thesauris publicis redhibere videmini, t o t u m vobis ex integro noveritis esse concessum; qualiter usque ad p r a e d i c t u m p r i m u m nostrae gloriae a n n u m quidquid de ratione t r i b u t o r u m apud vos reiacet, sic t o t u m d o n a t u m vobis a serenitate nostra habeatis, u t nullam ex hoc abinceps de praeteritis annis exactionem publicam pertimescatis; ea tamen ratione servata, u t ea quae in praeteritis exacta sunt et fisco nostro illata non sunt ab his qui ea exegerunt in publico inferantur. Quod si distulerint et hoc confestim inferre neglexerint, in q u a d r u p l u m u n a cum satisfactione disciplinae iuxta quod n o s t r a mansuetudo decreverit id ipsum thesauris publicis persolvent. Certe si quisquis ille dux, comes, tiuphadus, numerarius, villicus aut quicumque curam publicam agens tributa ex acto sibi commiso annis singulis plenario n u m e r o non exegerit aut exacta a p u d se retinuerit, et ea statim thesauris publicis inferre neglecxerit, duplata CHJZ - 33-34
375

Angel Canellas Lpez tributa ipsa de propriis rebus suis modis omnibus in publico inscribet. Hoc tamen speciali et evidenti serenitatis nostrae sententia definimus: ut nullus de supradictis comitibus, tiuphadis, vicariis, numerariis seu quibuscumque curam publicam agentibus quascumque exactiones pro hoc negotio pietatis cuilibet ex vobis, quibus et relaxatio mansuetudinis rostrae conceditur, quodcumque exigere praesumpserit, aut quispiam eorum vobis pro tali causa aliquid abstulerit aut ab aliis ablata sibi acceperit, et pro his causis quibuslibet modis aliquid mutilare praesumpserit, in quadruplum de quidquid acceperit cui nostra clementia elegerit universa restituat. De terris vero vel vineis, quas pro eodem tributo quicumque supradictorum curam publicam agentium vobis privatis vel fiscalibus populis abstulit vel accepit, fruges aridas et liquidas ex inde in praeteritis annis unusquisque exactor collegit in rationem ipsius tributi, hoc sibi imputet et terras ipsas vel vineas vobis de quorum iure ablatae sunt restituere non differat. Sic enim dignum est ut quod huius pietatis nostrae sinceritate depromitur ita a cunctis sine cuiusquam exactionis stimulo peragatur. Datum sub die kalendas novembris, anno feliciter quarto regni nostri, Toleto. 171 683, 4 NOVIEMBRE TOMUS ERVIGII REGIS. EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol. 172-177 c. Cop. de 992. Ed. VC, pp. 412-4. In nomine Domini. Flavius Ervigius rex sanctissimis patribus in hac sancta synodo residentibus. (...)Vota mea(...)ne oblitu quodam memoriam fugiant...in huius tomi complicatione accipite adnotata. (...) Datum sub die pridie nonas novembres, anno feliciter quarto regni gloriae nostrae, in Dei nomine, Toleto. TOLEDO

376

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 172 683, 4 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI XIII EL ESCORIAL, D. I. 1, ms. Emilianense, fol 172-177 c. Cop. de 992. Ed. VC. pp. 411-35. In nomine Domini. Incipiunt gesta synodalia habita in urbe Toletana sub era DCC. XXI, ano regni excellentissimo Ervigii principis quarto. Inlibatae karitatis instinctu alternis visionum obtutibus redditi et in unum coetum fauctore Deo pariter adgregati, in ecclesiam videlicet sanctorum apostolorum Petri et Pauli anno regni quarto serenissimi Ervigii principis sub die pridie nonas novembres era septingentesima vicesima prima quum unusquisque nostrum debitis locaretur in sedibus, adfuit idem princeps pleno fidei ardore subnixus et humilitatis gratia decoratus, qui synodico coetui deliberationis suae vota comendans et ut pro se Domino instantissime deprecarentur expostulans, hoc praesertim est adloqutus sufficienti exhortatione concilium ut ecclesiasticae disciplinae quae congruunt et corrigendis moribus quae conveniunt tractatus notri evidentia sancirentur. Deinde religiosa vota suae clementiae quibus subveniendum miseris definivit synodali conventui confirmata conmisit, offerens videlicet sacris pontificibus tomum, obsecrans pariter et obtestans ut quidquid illic venustioris esset calami respersione congestum synodalis potentiae conderetur ordine titulorum. Tunc nos pro suscepto a principe tomo gloriam dedimus Deo et eidem principi benediximus glorioso. Idem tamen princeps postquam votorum suorum insinuationem peregit, a conventu concilio gratiosus exivit. Tunc post praesentiae principalis abscessum hoc in tomi ipsius allegationem invenimus exaratum. (Tomo regio de Ervigio). Perlecto igitur praeeuntis tomi necessario institutionum excurso prius de fine sanctae Trinitatis sermocinationis nostrae coepit esse principium... (smbolo de la fe). Unde et has in commune sententias, quas principis hortatu construendas accepimus, communi voto edidimus, quas etiam aeterno referentiae vigore observandas fore censemus. CHJZ - 33-34
377

TOLEDO

Angel Canellas

Lpez

(12 cnones: en el 10 se cita tertii diei necessario conlationis eventu que respecto dia 4 de comienzo, alude al menos al 7 de noviembre para datar las actas conciliares). His ergo omnibus synodicis institutis subscriptionis nostrae robur adponimus et sub terrore divino perenni ea quae decrevimus memoriae consecramus, dantes inmortali Deo nostro gloriam pariter et honorem, cuius inspiratione aguntur omnia quae salubriter exercentur; invictissimo quoque atque religiosissimo principi Ervigio regi multiplicem gratiarum exhibitionem persolvimus, cuius clementissimo iussu in unum coetum adgregandi convenimus. Sit illi pax obtabilis et beata: ducat quoque tempora pro cursu longioris ;aevi felicia, et post imperialia terreni regni sceptra coronandus perveniat ad caelestia regna, praestante Iesu Christo domino Deo et salvatore nostro, qui cum Deo patre et Sancto Spiritu unus in Trinitate vivit et gloriatur Deus in secula seculorum amen. Ego Iulianus indignus sanctae ecclesiae Toletanae metropolitanus episcopus instituta a nobis definita suscripsi. (Subscripciones de prelados, abades, vicarios y barones ilustres). Cixila comes notariorum haec instituta ubi interfui, annuens subscripsi. 173 683, 13 NOVIEMBRE LEX ERVIGII REGIS. EL ESCORIAL, ms. D. I. 1, fol 172-177 c. Cop. de 992. Ed. VC, pp. 437-40. In nomine Domini. Flavius Ervigius rex. (Prembulo sobre respeto a los acuerdos conciliares y reiteracin de cnones aprobados). Quae omnia praemissa synodalia institutionum decreta a praesenti die vel tempore omni cura omnique vigilantia per cunctas regni nostri provincias decernimus observanda(...). Si quis autem huius nostrae legis violator extiterit(...)disciplinae excomunicationem excipiat et decima partem rei suae fisci partibus sociandum amittat. Quod si nihil habuerit facultatis unde praeditam compositionem persolvere possit, absque aliquo infamio sui quinquaginta eum opportebit ictibus verberari. Huius igitur legis nostrae decretum quod in confirmationem
378

TOLEDO

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda huius sacri concilii noscitur promulgatum, gloriosae manus nostrae exaratione subscripsimus et ad perennem memoriam valorem ei perpetuum innodamus. Edita lex in confirmatione concilii Toleto sub die idus novembris era DCC.XXI, anno quoque feliciter quarto regni gloriae nostrae in Dei nomine. 174 684, 20 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI XIV. GERONA, B. C. ms. conciliar, fol. 192 c 197 d. Ed. VC, pp. 441-8. Gesta synodalia quae facta sunt a praesulibus Carthaginis provinciae adsistentibus etiam vicariis praesulum in urbis. Toletana in ecclesia beate Mariae sub die XVIII kalendas decembres anno V gloriosi principis Ervigi, era DCC.XX.II. (Ervigio ha ordenado cetebrar concilio para refutar al hereje Apolinar, y no siendo posihte concitio general ordena se reunan los provinciales empezando por Toledo)... id etiam postmodum ipsi per discreta provinciarum suarum concilia gesta essent illis omnibus in toto communia, utpote ab ipsis edita atque ipsis coram positis roborata(...). Nos proinde Cathaginis provinciae praesules anno quo supra sub die decimo octavo kalendas decembres in praememoratam ecclesiam debitis ordinibus consedentes causae huius ordines et totius rei negotia retexentes, quibus Romanae sedis fueramus litteris invitati, sic patula et comuni sumus voce exorci. (Acuerdos sobre hereja y aceptando snodo VI de Constanti nopla). Illa igitur apologetica defensionis nostrae responsa, quae ob istorum confirmationem sunt edita pro multorum instructione et utilitate ecclesiastica disciplina, simili honoris et reverentiae vigore firmamus atque ad vicem decretalium epistolarum ea permanenda sancimus. Donantes in his gloriam soli Deo omnipotenti vivo et vero, in Trinitate regnanti(...)cuius gloriae inmensitatem exposcimus, ut glorioso principi nostro Ervigio regi, sub cuius pace pax servatur ecclesiae, florentis regni diuturnitate temporis spatia praebeat(...). CHJZ - 33-34 379 TOLEDO

Angel Canellas

Lpez

Peractum concilium die dominico sub die XII kalendas decembres anno quo supra. Interfuerunt huic sancto concilio potifices XVII: Iulianus urbis regiae metropolitanus episcopus suscripsi. (...) 175 [680-686] NOTITIA CONDITIONIS SACRAMENTORUM EGICAE REGIS.
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 202 b 209 c Cop. de 976.

Cita VC, pp. 450-1. Illud mihi primo in loco dicendum occurrit, quod divi patris nostri et soceri regale sortientes fastigium gemino me sentio iuramenti rete implicitum, ita ut si unum ex his observantiae cautela conservem ex alio nicilominus in periurii crimen videar recidisse. Egit enim idem divus socer noster Ervigius princeps inter caetera, quibus me incauto et inevitabili conditionum sacramento adstrinxit quum adhuc mici gloriosam filiam suam coniugendam eligeret, ut omnimoda sacramenti me taxatione constringeret, quo pro omni negotio filiorum suorum ita me ipsum obponendo sollicitus essem, qualiter eorum causae ad victoriam pervenirent, et quidquid me pro quibuslibet causis imperasset in omnibus iussa eius implerem(...). Acta sunt ista et specialibus conditionum probantur nexibus inligata. (...)Inter caetera conexionum capitula his verbis habebatur expresa: 'Circa cognatos meos filios vestros quos de gloriosa coiuge vestra domina mea Leuvitona regina progenitos habere videmini, tam carum me amicum in sincera mentis dilectione sine fraudulenta calliditate exhibere et esse polliceor, et ita cum eis in affectu dulcedinis et caritatis omnibus diebus vitae meae vivere spondeo, ut nec ipsos nec patrem eorum pro quibuslibet capitulis aut ordinibus vel occasionibus quolibet tempore inquietare aut stimulare debeam, nec ullum dolorem nullamque malitiam in corde vel animo meo contra eos amodo et deinceps quandoque retinebo aut excogitabo, neque aliquam occasionem aut argumento enutriebo per quod aut praefata ancilla sponsa mea sive iam no380

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

minati filii vestri, qui de totiens dicta clementissima coniuge vestra domina mea Leuvitona regina progeniti sunt aut in maximum aut in modicum conturbentur vel stimulentur, excepto propter iustissimas causas unde legalis mici veritas patuerit quas ut cum caritatis affectu ad eosdem cognatos meos quarere debeam mici licentiam reservo. Et tamen de promtissima dilectione et caritate eorum nunquam recedebo, nam et pro causis eorum quas aut ipsi contra quibuslibet personis habuerint aut si quisquumque contra eos pro quibusdam rebus intenderint, ita usquequo advixero in eorumdem filiorum vestrorum adiutorio cum omni mentis meae intentione in quantum valuero et Deus mici dederit posse exsurgebo et intendebo, veluti si pro causa propria mea, ut nec illi damnum aut perditionem quamquumque sustineant et negotia eorum cum Dei auxilio me intendente, agente et prosequente celeri ad effectum perveniant'. 176 [687, 14 NOVIEMBRE] NOTITIA CONDITIONIS SACRAMENTORUM EGICAE REGIS
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 202 b 209 c. Cop. s. 976.

Cita VC, pp. 450 y 465. (...)Haec inquam iamdicto principi sub iuramenti cautione promittens aliud e contra me tempore mortis suae inpegit, aliudque agere impulit: scilicet ut non ante regnum adirem nisi primum strictis me iuramentorum vinculis alligarem, ut iustitiam conmissis populis non negarem. (...)Aliae iterum conditiones ex conmuni voto sese nobis retractandae obiciunt, ad quas prefatus princeps Egica in regno adscitus iuramentorum suorum vota Deo reddidit, quum se iustitiam populis redditurum promisit ac ne quemquam contra iustitiam laederet iuris iurandi adtestationem devovit. 177 [672-687] [DIEGO LVARO] EXERCITATIONES SCHOLARES.
M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 390 x 220 mm. Ed. GM, pp. 74-8. CHJZ - 33-34

381

Angel Canellas Lpez m

arium u n u m et emina una emeri eum sestis et mei eo adere meos e mea emere tuos per e meo detes eos sestis a m e de meiore sores des sestis meis ei meos latevde meo sestis ereos tuos tenere eo regere meo testes e meo te nil degere testis emere ei meo leones ei muneo sestis egeres ie meos canea te detes sestis ereos emeri des onores ex meos lite mei dedere eos detes e reges temore ego et regem e suo detes emeret alio eia t e m o r e te redere me ...de me Ubamba... ...ego te defigendo regere. Efiliena det onore meo edere... Erugio de meo detet onore Eruigio ego rogo a Deo regere detet meis ibi degeret egeres erugio regeret domnus magior e meo sestaria dederet domnella per e meos datos amore retuli e meos tegeret ei Godesteo et adies regere te eleito dedere det lederem temere regieres meos t u r b a t o egere temore sub anatema erigere meo tiereo e meis eia rederi et ei testare suo detes eia testes e meos timeo d a m n a r e tuos m e detet medero e meo emere det e meos ei sereneos te detet eseronia emere detet eo testare meo ego temere det meo teste Sereneo et ego ereos degere m e sestarium et ereos te det et eos ereos tenere det m e c u m me det et e rege meos et mane dege testare meo de meo emeres eo CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

ei det et me e meos eis eredes egere det et deo ...autem temores egere ei ego a Deo regiere meo e segetei eius temeo detes emeri eis eius egeres me dare emere meo te e meo mi Emeterio est m e m o r e de meo sartem temeri e mei detet te e meo medato de meo rigeret sestarios date e meo Millea tieiri edere mei melia semene det fieremian dederet eilia te emere e meos te memores temore tuo seo emere tu dederes meo rigere mereo procola te sestario ei et meo teste ereo ereo tuo potere det et ei te bite meo emeret m o r t e laresco dato regem Rome agere meo e meos det regere eo sestari de socros meos eo sestarium te onore eis terese me sale det et ego Mesale meis regeret et egere e meos m e de meo temero sero regere temeres de meo te eremo m e dederetes memores det limo meo rores redere / edere te e meis et adere testare e meo ereis detes montes egeret eo / d e meo eia meis testare regem eos regeret aderem ego teste liteo e meo detes / emeres et egeres e meo date egeres rege meo dege temeres ego temeo / m e egere temeo temeo m e dederet rege temerem sortem redere meos / te agere meo des eos memores meos me regerem et e meo regeres te eum / ego regere ostes meos testare a m e agere meos ageres dederent eos et ereos tibi / agere et rederem ex eremo m e m o r e meos regere d u m egeret eo / et e meos m e regiere et te regiere m e m o r e t meo teste meo rege / detes ei regere tueri et detes temore mortis agere eremo sit / e meo agere detet te emere eos te detet / et ego t e m o r e meo regio in eremo sestarium tegere e meos / de teste. Ore meo E m e t e r i u m e rege teste, ego Emergeso teste, m e , Garseane teste, ego Etereo teste.

CHJZ - 33-34

383

Angel Canellas Lpez 178 [post 687] ESCHATOCOLION CARTULAE COMMUTATIONIS

M. AHN, cdice 1452 b, fragmentos 17-18, pergamino original 90 x 295 mm. unidos ambos fragmentos. Cit. MU. DV. pag. 8. ...n... sig]num... arn [...rog]itus...re[l]igi et s [ u b ] s [ c r i p s i ] . + Teudangild[us] rogitus [anc] c o m m u [tationis uel repensationis cartolam religi et] subscr[ipsi]. + Uigor rogitus a s u p r [ a ] i s c r i p [ t i s anc cartolam com]mut[ationis] ac repensatione religi et s [ u b ] s [ c r i p s i ] . + Gil[d]i[m]irus rogitus as supra iscrip[tis anc] c a r t [ u l a m c ] o m mutationis hac repensationis s [ u b ] s [ c r i p s i ] . + Erpemala rogitus a s u p r a inscriptis hanc cartolam commutationis bel repensationis religi et testis s [ u b ] s [ c r i p s i ] d[ie] et anno que supra ic annotat. signum. + Maternus qui h a n c commutationem fieri voluit. + Theudeb e r t u s rogitus a s u p r a scriptis hanc commutationem uel repensatione religi et testes s[ub]scripsit[... 179 688, 11 MAYO TOMUS EGICAE REGIS
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 202 b 209 c. Cop. de 976.

TOLEDO

Ed. VC, pp. 449-52. In nomine Domini. Flavius Egica rex reverentissimis patribus in hac sancta synodo residentibus. (Expone los problemas derivados de los impuestos de su pre decesor y suegro Ervigio). Datum sub die quinto iduum m a i a r u m . 180 688, 11 MAYO CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 202 b 209 c. Cop. de 976.

TOLEDO XV.

Ed. VC, pp. 449-74.

384

CHJZ - 33-34

2. Doc. 178. Escatocholion chartae commutationis.

(PGINA EN BLANCO)

Diplomtica Hispano Visigoda

In nomine Domini nostri Iesu Christi. Incipit synodale decretum apud urbem Toletanam editum anno primo serenissimi et ortodoxi Egicanis principis sub die quinta iduum maiarum era DCC.XX.VI. Apud urbem Toletanam in ecclesia praetoriensi sanctorum apostorum Petri et Pauli omnes Hispaniae Galliaeque pontifices adgregati numero LX dum cunctis residentibus in aspectu singulorum sese in alterutrum caritas diffusa monstraret alternisque vocibus relatio gratiarum Deo reddita sonuisset, adfuit idem serenissimus Egica princeps placida devotionis arce sublimis et cernua culminis reclinatione laudabilis, quique in medio pontificum positus humoque postratus sacerdotum Dei se conmendat orationibus deinde surgens et sufficienti exhortatione concilium adloquens innexa tomo sui culminis vota Dei sacerdotibus tradidit relegenda. 'Ecce inquiens beatissimi patres, omne quod loqui me vobis aut circumloquutio onerosa cohibuit aut communis sermo forsitan explicare non sinit hic brevi sytlo conplicuit, hic liquida renotationis insinuatione conieci; his quaeso adtendite, his pertractatis deliberationis ferte inconvulsibilem sencionem'. Tunc nos oblatum a rege tomum suscepimus et dantes gloriam Deo eidem principi benediximus, quo discedente haec in iam dicti tomi conplicatione repperimus. (Tomo regio de Egica). Agnita igitur huius tomi serie vel perlecta, primum nobis illud ordine consequenti occurrit, quo primitias nostri spiritus Domino consecrantes conlationis nostrae primordia a sanctae fidei soliditate inciperent ordienda. (Profesin de fe; exmen de los captulos enviados por el papa Benedicto II sobre la profesin de fe; cuestin planteada por Egica sobre incompatibilidad de dos sucesivos juramento presta dos a Ervigio su antecesor y suegro). His itaque excursis quae placido dispositionis fine conclusa sunt, damus soli Deo gloriam et honorem, poscentes eius profusissimam pietatem, ut eius virtus atque potentia et nostrarum solvat mentium ligaturam et glorioso amatori Christi Egicani principi nostro adtribuat felicem regni retentare sceptrum felicioris vitae ducere cursum ac diuturnum cum pace in populis tenere imperium, eo praestante qui est rex omnium regum et cuius regnum manet in saecula saeculorum amen. (Confirmacin de los cnones por el rey Egica). Ego Iulianus urbis regiae metropolitanus episcopus haec canonum statuta subscripsi. (Siguen suscripciones de obispos, abades y condes).
CHJZ-33-34
385

Angel Canellas Lpez 181 tpost 688, 11 MAYO] LEX EGICAE REGIS
EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 202 b 209 c. Cop. de 976.

[TOLEDO]

Ed. VC, p. 471. Item data lex in confirmatione concilii generalis sub anno p r i m o regni gloriosi Egicanis principis nostri. Discretis eximiis temporis nostri gestis synodalibus praefaventes, quibus et doctrinae sacrosanctae fidei h a u r i m u s copiam et indisolubilis iuramenti novimus confraetum esse catenam, in lege promulgata decernimus ut ea ipsa quae inconvulso canonum vigore decreta sunt ab omnibus cautissima et diligenti abservatione serventur. Si quis autem his ipsis definitionibus contraire voluerit decima s u a r u m r e r u m p a r t e mulctabitur et excomunicationis insuper sentencia ferietur. Finit. 182 691, 14 MAYO CONSECRATIO ECCLESIAE
JIMENA,

[BAILN]

BAILN, junto puerta castillo, desaparecida. Cop. Madrid, 1654. Ed. VI, nm. 312.

Obispos de Jan,

+ In nomine Domini. Locuber acsi indignus abba fecit, et duos coros ic construxit, et sacrate sunt sanctarum Dei eglesie, pridie idus mai [era DCC.XX.VIIII, anno] quarto regno gloriosissimi domini nostri Egicani.

386

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 183 691, 1 NOVIEMBRE ZARAGOZA III

CONSTITUTIONES SYNODI CEASARAUGUSTANI

EL ESCORIAL, ms. D. I. 2, fol. 232 b 234 a. Cop, de 976.

Ed. VC, pp. 475-81. Synodus Caesaraugustana. In nomine Domini. Incipiunt gesta synodalium habita in u r b e Caesaraugusta, sub die kalendarum nov e m b r i u m era DCC.XX.VIIII, anno quarto ortodoxi atque serenissimi domini nostri Egicani regis. Sacerdotes Domini...se debent auctoritatis m u n i r e sententia ( . . . ) E t ideo quia nos divina celsitudo ex jussu excellentissimi et piissimi magnique Dei cultoris domini nostri Egicani principis in hanc Caesaraugustanam u r b e m coadunari praecepit... Idcirco(...)conspicua diligentique ratione pertractantes...in brevibus a t q u e continuatis capitulis cuncta definivimus et ad perennitatis suae r o b o r e m ea quae a nobis acta vel definita sunt p r o priae m a n u s nostrae exaratione firmare procuravimus. ...(Cuatro cnones sobre asuntos eclesisticos y un quinto sobre las reinas viudas)... propria deliberatione censemus ut... placuit nobis omnibus ut abinceps cuncti(...) placuit universo coetui nostro hoc s t a t u e r e vel potius definire, u t ( . . . ) . Quicumque igitur superiores constitutiones, quae salubri consilio a nobis definitas esse noscuntur, violaverit vel execrari quacumque factione pertemptaverit aut permisserit, noverit se excomunicationis p e r c e p t u r u m sententiam atque etiam exilii damnationis diuturno t e m p o r e incurrere iacturam. Peractis quoque a nobis quae congrua fuerunt de ordinibus ecclesiasticis, in primis inmensas laudes omnipotenti Deo(...) deferimus, deinde ortodoxo et serenissimo domino nostro Egicano regi...multiplices g r a t i a r u m actiones persolvimus. 184 693, 25 ABRIL TOMUS EGICAE REGIS. GERONA, B. C. ms. conciliar. fol. 202 d 215 a. Ed. VC, pp. 483-8. CHJZ - 33-34 387 TOLEDO

Angel Canellas Lpez In nomine Domini. Flavius Egica rex sanctissimis patribus in hac sancta synodo residentibus. Novit, beatissime patres, serenitatis nostrae gloriosa sublimitas synodicae advocationis studia nutantis saeculi obstare ruinam et fidelibus populis congruam salutaris vitae impendere disciplinam. Quapropter ortodoxae fidei religione permotus... universitatem sanctitudinis vestrae christiana mentis devotione convenio... in regendis populis praestantiora mihi subsidia praeparetis et consihorum nutrimenta salubria afferatis. (Enumeracin de los puntos a considerar por el concilio). ...Per inseparabilem omnipotentis Dei adiuramus, quia in praefatis dirimendis negotiis, quae se vestro coetui audienda emerserint, nulla personarum vel muneri acceptatio intercurrat nullus se favor interserat nullus tepiditatis incuria promulgare iustitiam quae Deus est obstrepat, sed puro examinationis libramine causarum iurgia terminantes et iusta Dei iuditia vobis prae oculis adponentes unicuique parti aequitatem pandere procuretis quatenus ex hoc nostrae mansuetudinis praestolata a Deo mercedis praemia conquiratis et rectitudini vestri iudicii coram nobis honorabiles sitis, atque ante Deum semper honorum operum gratia polleatis. Datum sub die VII kalendas maias anno feliciter VI regni mansuetudinis nostrae Toleto. 185 693, 1 MAYO EPISTULA EGICAE REGIS. GERONA, B. C. ms. conciliar, fol 202-215 a. Ed. VC, pp. 516-8. In nomine Domini. Flavius gloriosus Egica rex, omnibus sanctissimis patribus in hac sancta synodo residentibus. Ecce sanctissimi in Christo patres et apostolico dogmate fidelis populi ducatores, synodicae adgregationis vestrae unionem illo fiducialiter hortatu convenio quo religiosum nobis vestrae sanctitudinis praebeatis sufragium, nostraeque promulgationis consultus porrigatis omnimode praestolatum(...) Quatum culparum noxam remittere procuramus, tantum profanatorum transgressio inolitur et crebris perfidiae ausibus praepedita subruitur(...) Quorum denique sceleratorum, qui et in preteritis et nunc perfidasse detecti
388

TOLEDO

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

sunt, praevaricatione compellimur coetus vestri universitatem consulere, ut quid de talium excessibus, qui in praeteritis vel nunc usque mihimet deliquisse noscuntur, agere serenitatem nostram conveniat (...) (Perdn para Teudemundo, numerario de Mrida). Datum sub die kalendas maias anno feliciter VI regni nostri in Dei nomine sedis nostrae Toleto. 186 [ante 693, 2 MAYO] DECRETUM SYNODALE. GERONA, B. C. ms. conciliar, fol. 202-215 a. Ed. VC. pp. 513-5. Decretum iudicii ab universis editum. Actuum Apostolorum probata satis et veneranda narrat historia quod Iudae crimini proditionis dampnatione nequaquam Spiritus Sanctus super reliquos undecim in lapsu caelico est diffusus, quoadusque Matthias ab omnibus est praeelectus in loco eiusdem apostolus, obinde scilicet, quia undenarius numerus transgressionem significat mandatorum. Et quia Sisibertus Toletanae sedis episcopus suo facinore denotatus nostro ex corpore constat abscissus, ob id summopere numerositati nostrae convenit studere ut in loco eius alio subrogato perfectioni debitae corpus nostrum reddatur(...). Idcirco nobis omnibus in unum collectis isdem Sisibertus episcopo nostro est conventui praesentatus atque infidelitatis suae machinationem patuli oris est affatu professus. Unde nos per huius decreti nostri formulam saepe dictum Sisibertum secundum edictum priscum synodicae sanctionis ac decretum de talibus promulgatae legis ab episcopali ordine et honore deicimus a perceptioni corporis et sanguinis Christi excomunicatum in exilio perpetuo manere censemus, in fine tantum communionem per omnia precepturus, excepto si eum principalis pietas cum sacerdotali coniventia delegerit absolvendum. (...) Ob id nos cum consensu cleri ac populi ad saepe dictam Toletanam sedem pertinentis praedictum venerabilem fratrem nostrum Felicem episcopum de Hispalensi sede, quam husque hactenus rexit, in Toletanam sedem canonice transducimus(...). CHJZ - 33-34 389 [TOLEDO]

Angel Canellas Lpez

Quod videlicet collegii nostri decretum gestis synodalibus a nobis in concilio fore deffiniendis sociandum decernimus et locum illic debitum ut obtineat definimus. 187 693, 2 MAYO CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI XVI.
GERONA, B. C. ms. conciliar, fol. 202-215 a.

TOLEDO

Ed. VC. p. 482-521. In nomine Domini nostri Iesu Christi. Incipit synodus Toletana XVI._ Dum sexto anno inclyti et orthodoxi domni et principis nostri Egicanis sub die VI nonas maias era DCC.XXX unanimitatis nostrae conventus in praetoriensi baselica sanctorum videlicet Petri et Pauli adgregatus consisteret atque unusquisque nostrorum ex more secundum ordinationis suae tempus in locis debitis resideret, rerum prius omnium Domino devotissime gratiarum iura persolvimus(...)ut, serenissimum ac religiosissimum praedictum Egicanem principem(...)fidei suae conversatione stabilitat, prorrogatione iustitiae muniat, pace locupletem reddat(...). His devotione promptissima actis coepit unionis nostrae numerositas de rebus spiritualibus mutua conlatione inter se orsa diffundere, atque eventum rei spectatione mansuetissima praestolare. Igitur, dum ea attentius agerentur sic iisdem excellentissimus princeps (...) nostro sese coetui intulit ac gloriosi capitis verticem cernuo voto reclinans, nostris sese Domino precatibus comendari precensuit, propriis manibus tomum nobis deferens reserandum in quo suae devotionis vota et reliberationis piae desideria sistebant stylo gratissime exarata. (Discurso del rey Egica). Quem tomum ab eo unanimitas nostra suscipiens eidem principi benediximus eoque e nostri medio discedente eiusdem tomi seriem reseravimus cuius dictorum textus subter annixa serie declaratur. (Copia del tomo real de Egica). Reserato igitur tomo et quaequae eius series retentabat diligenti indagine perlustrantes, inmenso mole gaudii cordium nostrorum arcana exaestuant. (Formula de fe).
Sanctae etenim fidei mysterium oris nostrae confessione pan-

390

CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

dentes, ad capitula, quae ob disciplinam ecclesiasticam moresque male e r r a n t i u m componendo necessaria sunt unanimitatis nostrae articulum flectimus et quae opportuna sunt discretis capitulis definimus. (10 cnones; en el dcimo sobre los que quebrantan sus jura mentos se dice): E t ideo si placet omnibus qui adestis haec tertio reiterata sententia vestrae vocis eam consensu firmate. Ab universis Dei sacerdotibus, palatii senioribus, clero vel omni populo dictum est: 'Qui contra hanc vestram definitionem venire presumpserit sit anathema m a r a n a t h a , hoc est, perditio in adventum Domini, et cum I u d a Scarioth p a r t e m habeat ipse sociisque suis'. Finitis consumatisque omnibus, quae ob disciplinam ecclesiasticam necessario fuere definienda vel reliqua nostro coetui ob diremtionem extitere delata, omnipotentissimae et indivisibili Trinitati ineffabilium gratiarum iura dependimus (...). ( . . . ) E g o Felix indignus urbis regiae episcopus haec decreta synodalia a nobis edita subscripsi. (Suscripciones obispos, abades, vicarios y condes). 188 [post 693, 2 MAYO] EDICTUM EGICAE REGIS. GERONA, B. C. ms. conciliar, fol. 202-215 a. Ed. VC, p. 515-6. Lex edita in confirmatione concilii. Synodalis conventus et numerosa adunatio sacerdotum eo venerabilior cunctis perpenditur, eo nichilominus terribilior cernitur, q u o d in medio coetus eorum praesentia individuae Trinitatis adesse n e q u a q u a m a m b i g i t u r ( . . . ) . Unde gloriosa serenitas nostra eam quae unanimitas eorum deprompsit, immo quae p e r ora illorum Spiritus Sanctus promulgavit (...) per huius legis nostrae decretum firma in p e r p e t u u m m a n e r e decernit, inconvulsibili consistere auctoritate et omnimod u m r o b u r obtinere decernit, scilicet ut a praesentis diei temporisque articula omni vigilantia, omi sollicitudine (...) quaeque sunt pro disciplina vel utilitate ecclesiastica in hac synodo definita (...) per cunctas regni nostri provincias ab omnibus custodiantur et CHJZ-33-34 391 [TOLEDO]

Angel Canellas Lpez absque aliqua scrupulositate vel controversiae obpositione serventur. (...) Si quis igitur e a r u m d e m definitionum constitutiones temer a r e praesumpserit, detrahere nisus fuerit et miserabili ausu eis contraire temptaverit, ecclesiasticae excomunicationis sententia ferietur et r e r u m s u a r u m quinta p a r t e multabitur. 189 [ante 694, 9 NOVIEMBRE] TOMUS EGICAE REGIS. ROMA B. Angelica, ms. 1091, pp. 150-155 a. Cop. s. IX-X. Ed. VC, pp. 523-7. In nomine Domini. Flavius Egica rex sanctissimis patribus in hac synodo residentibus. Quo mentis ardore quantisque facibus serenitatis nostrae sublimitas religionis sanctae a m o r a succensa exaestuet, nec v e r b o r u m prolixa potest ratione depromi nec litterarum apicibus adnotari; quia in q u a n t u m fides christiana spiritualium v i r t u t u m lumine ineffabili comparatione corruscat, t a n t u m sensus nostri brevitas necdum valet eius e n a r r a r e mysteria. (Los judos no cumplen los acuerdos establecidos)... sic quoque u t quid de illis cunctisque rebus ipsorum agere conveniat canonica vestri coetus sententia patenti stylo constituat, quod nostrae legis censura perpetim stabile m a n e r e decernat. (Los sacerdotes que ofrecen misas por vivos)... tanti quippe facinoris admissum vestro concilio commitimus extirpandum ( . . . ) . His igitur praemissis causis p o p u l o r u m negotia vestris auribus intimata cum Dei timore prudentiae vestrae commitimus dirimenda (...). 190 694, 9 NOVIEMBRE CONSTITUTIONES SYNODI TOLETANI TOLEDO XVII. [TOLEDO]

ROMA, B. Angelica, ms. 1091, pag. 150-155 a. Cop. s. IX-X. Ed. VC, pp. 522-37. 392 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda In nomine Domini. Incipit synodus Toletana XVII decurrente imperii anno religiosissimi ac serenissimi domini nostri Egicani regis septimo sub die quinto idus novembris, era DCC.XXX.II. Dum in ecclesia gloriosae virginis et confessoris Christi sanctae Leocadiae, quae est in suburbio Toletano ubi sanctum eius corpus requiescit, plerique Spaniarum et Galliarum pontifices convenissemus, debitis nobis in locis residentibus affuit isdem gloriosissimus princeps ferbore sanctae devotionis accensus sanctique spiritus munere plenus, et in medio nostri consistens inclytum caput reclinans sese a nobis benedici poposcit et o r a t i o n u m nost r a r u m effusione Domino commendari optavit. His itaque u t moris est actis tomus m a n u propria nobis optulit inquiens: (Discurso del rey Egica). Qua sacri oris suis oratione finita, e medio nostri benedictione percepta abscessit. Tunc unusquisque n o s t r o r u m residens suo in loco t o m u m ipsum reserari praecipimus, et quae necessaria erant alterna collatione p e r t r a c t a r e curavimus. (Tomo de Egica). (Smbolo de la fe). Qua nostra credulitate, u t sanctorum p a t r u m adunatio edidit, reserata atque finita a d ea quae sunt subsequenter agenda definitionis nostrae articulum vertimus. (8 cnones, y en el 1. se recuerda:)... oportune instituendum credidimus in initio totius adunationis, u t t r i u m dierum spatiis percurrente ieiunio de mysterio sanctae Trinitatis vel aliis spiritualibus rebus sive pro m o r i b u s sacerdotum corrigendis, nullo secular i u m assistente, inter eos h a b e a t u r collatio... (Accin de gracias y preces por el rey). (No hay confirmaciones). 191 [post 694, 9 NOVIEMBRE] LEX EGICAE REGIS. [TQLEDO]

ROMA, B. Angelica, ms. 1091, pag. 150-155 a. Cop. s. IX-X. Ed. VC. p. 537. Lex in confirmatione concilii. Congruum satis genti ac patriae nostrae atque expedibile perpenditur omni ecclesiae, si ea quae synodali definiuntur conventu principali confirmentur stylo. CHJZ - 33-34 393

Angel Canellas

Lpez

Idcirco per huius legis decretum serenitatis nostrae mansuetudo decernit, ut omnium capitulorum sententiae, quae in hac sancta synodo promulgatae noscuntur, firmissimae stabilitatis obtineat robur, id est, de tribus diebus quibus in initio concilii nichil aliud agendum iubetur nisi tantum de fide ac de aliis rebus spiritualibus, nullo interposito... (siguen los ttulos de los cnones aprobados), Quarum omnium constitutionum decreta quique temeranda crediderint, observare noluerint, venerari neglexerint, cuiuslibet sint generis, personae vel ordinis, secundum praecedentium conciliorum leges, quae in confirmatione eorum sunt promulgatae, sive excomunicatione seu etiam damno maneant usquequaque multatae. 192 [696, ENERO-OCTUBRE] PRECEPTUM MEDEMAE.
M. AHN, cod. 1452 b, fragmento 13. Perg. or. fragmentario. 165 x 222 mm.

Ed. MI. pp. 4243. + Medema, Hodesindo, Gabinio et Sisimiro. Per anc nostram iussionem uos iubemus ut ad petitionem fratri nostri Involati, Egilanem diaconum, Leubegildum, Iulianum presbiterum et Gomanem talem placitum et... tum eis... debeatis, ut sine aliqua benalita...os...s succedant qualiter inter partes opi...itiam ordinare debeamus. Datum sub die quarto...as ...feliciter nono et secundo regno gloriosissimorum... [dominorum nostrorum Egicani et Wi] tizani regum... + Medema subscripsi. 193 [saec. VII ex.] [DIEGO LVARO]

VECTIGALIA RERUM RUSTICARUM.

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 390 x 220 mm. Ed. GM, nm. 34. 394 CHJZ - 33-34

3. Doc. 192. Praeceptum Medemae.

(PGINA EN BLANCO)

Diplomtica Hispano Visigoda .monium... .ius in alio cuso qui... ,in alio cusso sistari I I . . . .aia sistari I e meo egeret ei... .citi osio sistari II det ei regem... .meis egeres... de meo detes... .mei...iussis tria e meos per iu... .degere tria oxio cusei...suis eis... .egeres duos e meis... 194 [saec. VII ex.] [DIEGO LVARO]

VECTIGALIA RERUM RUSTICARUM. M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 480 x 290 mm. Ed. GM, nm. 35. ego de meo dego suo... e meo degerem tuos eis cor eo des... ereses tuos saceros et ego e meos... ...aia ieriliana meis abebo... sestari una... ...e meos... Notitia de ceuaria, qoto tuo: Leontius sestaria ei... Elliseo ei detes regem et ego egravi ei, augeris te a m e . . . eis sestaria dua... ...sic... ...fiere... et egeres ei... 195 [saec. VII ex.] [DIEGO LVARO]

VECTIGALIA RERUM RUSTICARUM M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. opistografa, 320 x 222 mm. Ed. D. pp. 97-8. CHJZ - 33-34 395

Angel Canellas Lpez

+ Gandiricus per manu sua ss I...n divers... sextarii ...tua ss. Ualentinus ss I ad modi... quart... ...ere... ne cia a modio et quartare... ...Natouigius a modio et quartare gu... ...Teoudotis modio et quartare gu... ...Gulduradi modio et quartare Ram... ...la ad modio et quartare minus uncia... ...ad modios duos et semodio Uistrildis mano... ...sua ad modio et quartare. Todulfus ss I ad... ...pro di... Uinildero ss. I... ...d. lite...s ss I que... ...de ss I ...s dionis... ...di... ...Teodulfus ss II cosc.sequi. dic... modius de... ...e Uitellu ss I c... ...Emiteri et. Igodia ss II cos... tris...

...si ...omines saior... emina faris emina III... ...Rodericus ss I emina Fragola emina... ...atite... ...Stefredo ss III Aragefredus in alterca ss I... ...dulfus piro filie sue ss IIIIII... ...uigius... eri... c Cessio ss I... ...liu... ss I... eri I...cl...ia... ...os cusso ss I Deucidius ss I, Ranila... ...in alio cusso es I. Aloricia ss I. Uistrildina... ...alios cussos ss I. Argutor ss I...lomaredus in... ...alios cussos ss I es...mus matri Decentini... ...sestaria dua ac...ro...si is...ndem... ...saior...in alios cussu Iermina f...ula in tercio... ...t...ednus c . s u u . . . ...Trasemundus in alba... sestaria dua. Godulfus et d... tis... .. .so ss III Marcellu... ...s in Tiliarco...

396

CHJZ-33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 196 [saec. VII ex.] VECTIGALIA RERUM [DIEGO LVARO] RUSTICARUM.

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 115 x 100 mm. Ed. D. pp. 99-100. .. .hauere... ...riuldi in q u a t o cu... ...o denarius in alio cuso... ...edeuindus in alio cuso... ...otes u n a Agilo inter a... ...Argerredus sest[arius... ...us sestario uno emina a... ...te Freda in alios... ...r sus... ...eis sestari u n o emin[a... ...e regione demici I... ...cussu sestario u n u eminas a... ...sestario u n o sir... ...alari sestaria... ...alio cusso sesta... sestari]o u n o Argeredus... ses]tario u n o . . . 197 [saec. VII ex.] VECTIGALIA RERUM [DIEGO LVARO] RUSTICARUM.

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 111 x 111 mm. Ed. GM, nm. 39. + Ualerie... sota sistaria d [ u o . . . ispasanda sista[ri... Ualeria u n alio c[usso... Ualeria in alio c[usso... p r i m a per... e meo ego tenere dua sestaria II CHJZ - 33-34 397

Angel Canellas Lpez 198

[saec. VII ex.] DISTRIBUTIO CEREALIS.

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 140 x 80 mm.

[DIEGO LVARO]

Ed. D. p. 101. = ...]r= ...]ro = = = = = = = = = ...a ta emina... ...tino eminam... ...eius dua mar[... Paulus ses[... sestario uno... Burila sestaria ual [... sestaria dua ade[... et Barosa sestario u[no... Ualentinam sesta[... frater sestaria... 199 [saec. VII ex.] NOTITIA ASCRIPTIONIS
M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 200 x 110 mm.

[DIEGO LVARO]

Ed. D. p. 102. ...Eugami duo s[es]taria in... ...fates unu... ...Leonis duos...uerici unu... ...maiures infantes duo... ...Ispinaueli infantes quatuor... ...aui [Ui]tii inf[an]te unu... ...Emidi infante unu... ...ateri infante unu... ...co ...ito unu... ...anulli unu... ...megeti infantes tris...
398

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda

..Simplici unu. ..Matisius tris.. .ga ...ri uno... .Saperius un... ,.infan[tes... 200
[saec. VII ex.] VECTIGALIA RERUM [DIEGO LVARO] RUSTICARUM

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 200 x 100 mm.

Ed. D. p. 103. ...ta... ...riu unu... ...ma s... ...sset... ...miter ...a... Goliulfus sestarium... ...cussu sestaria ...a... ...cussos sestaria ...a... ...tri... ...bogirot alios cussos... ...tarium et emin... ... quartare sestari... ...ma ...ris unu... ...rie... 201 [saec. VII ex.l RELIQUIAE CHARTULAE
M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 130 x 90 mm. Ed. GM, nm. 43. ...eferes... ...edori u n a m . . . ...ei in tunio erei I I . . . CHJZ - 33-34 399

[DIEGO LVARO]

Angel Canellas Lpez ...a nibeis nostris si. ...ad susei...oid... ...os q m leug... ...dar...

202 [saec. VII ex.] [DIEGO LVARO]

EXERCITATIONES SCHOLARES Psalm. 90, 1-2 M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 220 x 150 mm. Ed. GM, nm. 44. qui abitat in adiutorium altissimi in protitionem Dei celi conmora. dicit Dominus susceptor meus et redintor meus. (Seis series de numerales romanos que suman ocho).

203 [saec. VII ex.] [DIEGO LVARO]

INVOCATIO EPISTULAE M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 100 x 60 mm. Ed. D. pag. 105. ...nomine... ...Patri et Filii... ...Sancti tui... ...dicit uestras... et dicens Domine... m e a m audis i [ . . . time te stas que... tus ciricus... ...n...

400

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 204 [saec. VII ex.] NOTITIA PECORIS [DIEGO

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 97 x 102 mm. Ed. DZ. pag. 77. ...et... ...suscepto solido u n o . . . ...ilus verbice uno letori... ...ver]bice uno. Valerio verbi[ce... ...illo p r o a r a t a pa... ...rivo modius VI o... 205 [saec. VII ex.] DISTRIBUTIO COMPANICI

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 72 x 38 mm. Ed. DZ, pag. 76. ...m cique modios... ...quet p o r t a b . . . ...modio... ...m septe ques... ...en debiat port... 206 [saec. VII ex.] DISTRIBUTIO CEREALIS M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 40 x 62 mm. Ed. DZ, pag. 73. ...ce]uari[a... ...ceu]aria I... ...s ceuaria... ...ceuaria... ...ceua]ria... CHJZ - 33-34

Angel Canellas Lpez 207 [saec. VII ex.] ? M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 81 x 55 mra. Ed. DZ, pag. 72. ...escu... ...g. ficaverint... ...apiliter qu... ...nari n u m e . . . ...mabiliter... ...iter m a u r e n . . . ...nsores er... 208 [saec. VII ex.] NOTITIA SOLUTIONUM M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 96 x 95 mm. Ed. DZ, pag. 69. ...se a...s. meseru... ...bene med... fensa in se r... ...tore... c ... e Deus deue ...in t . . . r a uersario s... ...e alius comodo iusse... ...a grande gannation[e... ...t de anno tertio et i... ...no ex gan... al... ...co uiri...q... ...me q u a m a... ausem... ...omines fis...mine... ...atore debia...esset... ce]uaria modius...es de n o s t r o . . . ...ter m a n u s debit tremisse[m... ...retabit ad Toleto re... oue u n a quanti nu... ...domne illos oues d... ...sos uinise...
402

CHJZ - 33

4. Doc. 209. Chartula emptionis.

(PGINA EN BLANCO)

Diplomtica

Hispano

Visigoda

209 [saec. VII ex.] 25 NOVIEMBRE EPISTULA EMPTIONIS

M. AHN, cdice 1452 b, fragmento 19, pergamino original. 104 x 50 mm. Cit. MU. DV. pag. 8.

e]mtio...mono... propter uaccam q[ua]m m[odo... ori]s presentis ego tibi u[indo... quod si.minime fece[rim... em ut abeas pot[estatem... te et dua[s u[acca[s... zou ego... ad p... septim[o kal]end[as] decembres... Fr[ug]ianu[s... tes]tis subs[cripsi .quod [sup]erbum. 210 [saec. VII?] CARTULA OBLATIONIS
M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 8.

Dominis sanctis atque glori[o]sissimis et post Deum nobis f[or]tissimis patronis uenerandis illis m[ar]tiribus, quorum reliquiae in basilica qui in loco illo fundata est requiescunt, ill. et ill. peccatores serui uestri. Piaculorum nostrorum cupientes expiare flagitia et peccatorum nost[r]orum oneris praegrauationem orationum uestrarum desiderantes adiutorio subl[euar]i, parba pro magnis offerimus munuscula. Nullius qui[d]em in hoc seculo hominum uo[s] in[d]igere ce[ns]um scim[u]s, quia iam p[er] sa[nc] tifi[caCHJZ - 33-34 403

Angel Canellas Lpez tionen do]minus noster suo in reg[no] pr[o]pitio dictatos munere cumulauit. Ergo pro lumi[na]ria ecclesiae uestrae atque stipendia pauperum uel qui in aula beatitudinis uestrae quotidianis diebus deseruire videntur, donamus gloriae uestrae in territorio ill. loco ill. ad integrum, sicuti a nobis nunc usque noscitur fuisse poss[ess] um, cum mancipiis nominibus designatis, id est, ill. et ill. cum uxore et filiis, similiter aedificiis, uineis, siluis, pratis, pascuis, paludibus, aquis aquarumque ductibus uel omni iure loci ipsius; [omnia], ut diximus, gloriae uestrae deseruientes pro luminaria ecclesiae uestrae atque stipendia pauperum uel substancia sua absque espiscopali inpedimento post iure gloriae uestrae perpetuo tempore debeant uindicare, ut nec uendere nec donare nec modicum aliquis alienare praesummat, sed integrum, ut nostrae oblationis continet forma, perpetuo tempore cultores ecclesiae uestrae post uestro uindicent iure. Quod si quispiam ex cultores basilicae uestrae ex hoc, quod prona uoluntate et sincera deuotione obtulimus, per tepiditate naufragauerit aut per quolibet contractu uel modicum a ius sanctae ecclesiae ustrae alienare presumpserit, nullatenus ualeat, sed ubi hoc succesor eius primum esse repererit, ut legis est exinde sentencia, nullius expectato iudicio sine alicuius controuersia in iure sancto uestro faciat reuocare. Quod etiam iuratione... 211 [saec. VII?] CARTULA OBLATIONIS M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 9. Alia, quam fascit rex, qui ecclesiam aedificans monasterium facere voluerit. Domino glorioso ac triumphatori beatissimo ill. martiri ill. rex. Si beneficiis diuinitus nostra compensetur oblatio, paruipenditur quod offerimus, qui quod sumus, quod uiuimus, quod ueri capaces quodque regno praediti et rerum domini sumus, caelesti largitate percepimus. Sed quoniam omnis oblatio pro fidei quantitate et sinceritate pensatur non putamus esse minima quem magna fides Deo consecrat. Superno enim nobis dono praestitum congaudemus ecclesiam tuam gloriose martir ill., nouis fundamentis nouisque
404

CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda culminibus sublimare. Hac dum sit nostra erga omnibus sanctis familiaris oblatio omniumque martirum patrocinia sedulis oficio[si]tatibus expectamus, uoto tamen consilioquae caessimus euidenti parientia et clarioribus factis uestrum, beatissime martir, implorare fauorem. Ergo ut nobis et apud Deum et apud uestram dignationem sors beatitudinis commodetur, congregationem monachorum in eundem locum quo sacrosancti uestri corporis thesauri conquiescunt esse decreuimus, quibus iugiter Deo uestraeque memoriae condigne seruientibus et iuxta patrum more, qui monachis norman uitae posuerunt conuersarctibus, sit uotum nostrum consumata mercede firmissimum et perpetuitate temporum propagatum. Offerimus ergo gloriae uestrae de patr[i]moniis nostris pro reparationem eiusdem ecclesiae, pro luminaribus iugiter accendendis, pro adolendis odoribus sacris et sacrificiis Deo placabilibus immolandis, pro uictu regularium uel uestitu eorum monachorum qui in uestro monaste rio morabuntur, pro susceptione peregrinorum et sustentationibus pauperorum posessionem cui uocabulum est ill. cum mancipiis, terris et uineis omnique iure eius atque adiunctionibus ad memotum locum pertinentibus et loco ill. et ill. Quarum posessionum ius semper et usus pro nostrae perpetuitatis mercedem nostrisque abluendis delictis uestro sit nomine dedicatus,nihil exinde quolibet sacerdote ad ius ecclesiasticum comutante nihilque abbate in quamlibet personam quodlibet contractu transferentem; sed quod offerimus ea sola ministeria suppleant et officia quae superius manent taxata. Hoc diuino testimonio per etates succiduas futuros praemonemus abbates, ne[c] uotum hoc nostrum sua qualibet tepida conuersatione dissoluant. Quod si a rectitudine regulari uel abbates uel congregatio ipsa declinare tenta [u] erint, sacerdotali censura correpti ad norman reg[u]larem ducantur. Obtestamur etiam eos quibus post foelicissimis temporibus nostris regnum dabitur per aeterni regis imperium, sic Deus Gotorum gentem et regnum usque in finem seculi conseruare dig[n]etur, ut de nostris oblationibus cunctis, quibus Deo placere studuimus, nihil auferre, nihil emutilare praesumant, dum nos euidentius constet pro nostram et pro Gotorum salutem talibus Deo placere uoluisse muneribus. Si quas autem deinceps auctoritates deuotio nostra glorioso uestro conscripserit, nomini, huius auctoritatis uigore constabunt. Suspice hoc munus, gloriose martir ill., meretisque tuis diuinis uultibus offerre.

CHJZ-33-34

405

Angel Canellas Lpez

212 [saec. VII?] CARTULA OBLATIONIS M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 10. Dum catholica mens prouidum animae remedium concupiscat et sinceritas cordis erga Deum prompta faciat manere cordis arcana, totis simul uiribus defixam deuotionem testatur quod humanus animus in Dei amore fragletur. Sed dum rerum omnium creator et conditor munere quo ipse tribuit muneratur, fidem potius ac fidele munus intuitu placatur. Offerre [qu]ippe liceat pecator[i] pro emundatione criminum, pro a[d]missa culpa facinorum, pro amputandis moribus quo[rum] probris imprimimur delictorum, et commissate interueniente, gloriose martir ill., nostra a nobis procul dubio possunt abstergi piacula. Et quia in illo cumulo adcrescet nostrae intentionis uotus, ut hoc, quod sancta uestra cella exiguum habere uidetur, largire satis optimum pensaremus...

213 [saec. VII?] DONATIO SPONSALITIA M. BN. ms. F. 58, fol. 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 16. Cum in principio dominus noster cuncta generaliter ordinasset, disposito perfectoque omnium elementorum opus hominem suae imaginis similem plasmare dignatus, inde dilectio coniugum, inde dulce gratia liberorum. Ob hac re oportunum est ut quicquid prona uoluntas depromet in titulis, saltim perfecte ostendatur in meritis, quatenus et antiqua consuetudo conscribatur in cartis et quidquid benigna uoluntae offertur gratanter suscipi amplectique delectet gratia coniugis. Quoniam nihil in coniuge dando quis efficitur pau406 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda p e r aut exul a rebus r e d d i t u r suis, d u m sponte illud nitit[ur] offerre quod sua dignissima potest fama coniugi, ob hoc donare me indulgentiae tuae profiteor et dono hoc et illud...

214 [saec. VII?] CARTULA TESTAMENTI M. BN. ms. F. 58, fol 75-90. Cop. s. XVI. Ed. ZF y MW, nm. 26. Ill. sanus sana mente integroque consilio, metuens h u m a n a e fragilitatis casus ne m e m o r s repentina subripiat, t e s t a m e n t u m m e u m fieri elegi de r e r u m m e a r u m proprietatem, u t d u m de rebus humanis discesser[o] obitumue n a t u r a e reddidero...

215 [saec. VII?] INVOCATIO ET ADPRECATIO

AUTUN, B. munic. ms. 107, fol. 46. Perg. probatio pennae circa 731. Ed. R. pag. 71. Christus. Honemundi vita Deus benedicat amen. 216 [saec. VII?] INVOCATIO ET INTITULATIO

AUTUN, B. munic. ms. 107, fol. 70. probatio pennae circa 731. Ed. R. pag. 71. I n nomine Domini. Manefricda. CHJZ-33-34 407

Angel Canellas Lpez

217
[saec. VII?] INVOCATIO ET INTITULATIO

AUTUN, B. munic. ms, 107, fol. 70. probatio pennae, circa 731. Ed. R. pag. 71. In nomine Domini. Ego ille vinditor. 218 [saec. VII?] SUBSCRIPTIO AUTUN, B. munic. ms. 107, fol. 93'. probatio pennae, circa 731. Ed. R. pag. 72. + H o n e m u n d u s rogatus ic testis scripsi. H o n e m u n d u s ic fuit et subscripsi. 219 [saec. VII?] CARTULA VENDITIONIS AUTUN, B. munic. ms. 107, fol. 105' probatio pennae, circa 731. Ed. R. pag. 72. Ego ille uinditor, fratri illio emtori. Constat m e tibi vinderet iuris mei nomine illo natione illa n... cep... 220 [saec. VII?] INVOCATIO ET INTITULATIO

AUTUN, B. munic. ms. 107, fol. 121, probatio pennae, circa 731. Ed. R. pag. 72. In nomine Domini. Ego ille vinditor... 408 CHJZ - 33-34

Diplomtica Hispano Visigoda 221 [saec. VII ex.?] CONDITIONES SACRAMENTORUM

EL ESCORIAL, ms D. I. 1, fol 451'. Cop. de 992.

Ed. CD, LXXIV (1907), pag. 574. Hee sunt sacramentorum conditiones quas iure iurando utuntur. Iuro per Deum patrem omnipotentem, qui fecit caelum et terram, mare et omnia que in eis sunt, et per Iesum Christum filium eius Spiritumque pariter sanctum. Iuro per angelos, archangelos, tronos, dominationes, virtutes, principatus, potestates, querubin et seraphin. Iuro per quatuor evangelia et duodecim prophetas atque duodecim apostolos. Iuro per sanctam Mariam virginem et genitricem domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Iuro per omnes martyres Christi, doctores ecclesie, papas, metropolitanos, episcopos, abbates, presbyteros, confessores, virgines, heremitas, reges vel populos fidelium Christi atque per omnia que sunt sancta. Iuro per cardines coeli et fabrica mundi et omnia elementa atque astra caeli. Iuro per incarnationem Christi et nativitatem, apparitionem, circunscissionem, pasisonem, resurrectionem, ascensionem, sanctum pentecosthes atque per tremendum diem iudicii venturum. Iuro per sanctum sacrum altarium quod in hunc locum constitutum est et manibus contineo et per sacramenta que ibidem continentur. Iuro per sanctum evangelium quod inferius hic subsequitur. Et si super has predictas conditiones aliquod mentior vel ingenium interpono fallaciter, sim ab omnibus taxatis perpetim anathematizatus. Et in evo inruat me quod descendit super Sodoma et Gomorra et super Datan et Abiron viros sceleratissimos quos vivos terra obsorbuit, demumque in barathro precipiter a demonibus mancipandum. Lectio sancti evangelii secundum Matheum. In illo tempore dominus noster Iesus Christus loquebatur discipulis suis dicens: 'Amen dico vobis: quia quecumque alligaveritis super terram erunt alligata et in caelo. Iterum dico vobis: quia si duo ex vobis consenserint super terram de omni re quequumque petierint fiet illis a patre meo qui in celis est. Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum medio eorum'. CHJZ - 33-34 409

Angel Canellas Lpez 222 [saec. VII ex.?] CONDITIONES SACRAMENTORUM

HOLKHAM, B. lord Leicester, ms. 210. Ed. U. pp. 578-9. Item conditiones. Conditiones s a c r a m e n t o r u m ad quas ex ordinatione illius iuramenti sive illius et illius sicut et iurare debent et omnia q u a e ( . . . ) e i s ( . . . ) e t p e r Jesum Christum s a n c t u m q u e Spirit u m S a n c t u m paraclitum qui est in t r i n i t a t e ( . . . ) I u r a n t p e r XII prophetas et per X I I apostolos et per hec I I I I evangelia sancta, id est Matheus et Marcus et Luchas et Iohannes. I u r a n t p e r ( . . . ) Domini. I u r a n t p e r ipsum... Has conditiones manibus suis tenent vel continent, quia oculis nostris vidimus et auribus audivimus, et in hac causa quod testificamus presentes fuimus et bene nobis cognitum manet in veritate. Et in hoc iuramento nulla fraudis ingenio ponimus, quia sic quomodo in n o s t r a m parabolam resonat sic fuerit p r o veritate certa. Et. si periurant et nomen Domini in falsum tetigerint se scientes, descendat super illos ira Dei omnipotentis et iudicium Dei, excelsi t r u m p h e a celestis, et sicut segregati a fide catholica et a s a n c t a communione et sint nomina eorum deleta de libro vite et non resurgant ad diem iudicii cum christianis sed cum iudeis et paganis habeant participationem. Et ipsum periurium non sit dimissum per elemosinam nec per ieiunium nec per p e n a m nec per confesionem et innocentem qui per eos ad poenam ingestus fuit comprehendat illum pena caldaria. Late conditiones, die illo, era illa. 223 [saec. VII ex.?] EXORCIMUS ORDALIAE CALDARIAE

HOLKHAM, B. lord Leicester, ms. 210. Ed. U. pp. 579-80. Exorcismus de pena caldaria. Exorzizo te aqua calida et ferrum igneum in nomine Patris, Filii et Spiritus sancti, Deus Abraham, 410 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Deus Isahac, Deus Jacob, Deus angelorum, Deus archangelorum, Deus prophetarum, Deus apostolorum, Deus martyrum, Deus omniumque sanctorum unus permanens in sancta trinitate Pater et Filius et Spiritus Sanctus. Coniuro te aqua calida et ferrum igneum per Deum patrem omnipotentem qui fecit caelum et terram, mare et omnia que in eis sunt, et Jesum Christum filium eius qui in Chanaan Galilee de aqua vinum fecit, cecorum occulos apperuit, surdos audire fecit, mutos loqui, claudos currere fecit et mortuos suscitavit, paraliticos in sua membra reduxit, per ipsum qui tenet clavem Deo et aperit quod nemo claudit, et claudit quod nemo aperit, per ipsum qui tres pueros de camino ingnis eripuit, per ipsum qui Susannam de falso crimine liberavit, per ipsum qui Lazarum et viduae unicum filium de sepulchrum suscitavit et sancta corpora ad caelestia regna perduxit, per ipsum qui mari posuit terminum dicens: 'Usque huc venies et hic confringens timentes fluctus tuos'. Adiuro vos per hec sancta quatuor evangelia Marcus, Matheus, Lucas, Iohannes qui superposita sunt in sacrosancto altario Domini mei, illa ut appareat hodie virtus et potentia domini Dei, ante quam demones fugiunt et contremiscunt. Adiuro vos artes maleficiorum, incantationum, venena quicquid, invocatio caldeorum, aruspicum sive veneficum habentes fiduciam redigant. Super hec omnia invocato nomine Domini qui omnia absconsa patefecit, ut si culpabilis est ille per quod causatur, sit ei pena ista sufphurea et ignea, ut sit ei dictum voce paterna: 'Discidite a me maledicti in ignum eternum qui preparatus est in bollore angelis eius'. Et si innocens est sit pena ist a frigida et statim sanus et illesus appareat, et sit ei dictum voce paterna: 'Turbasti me Domine, igne me examinasti et non est inventa in me iniquitas'. 224 [saec. VII-VIII] DONATIO SPONSALITIA
LONDRES, BM. ms. add. 30852, fol. 96. Cop. s. IX.

Ed. V. p. 25.

In Dei nomine. (...)dono atque concedo tibi dulcissime uxori me in propter

CHJZ-33-34 411

Angel Canellas Lpez amorem dulcedinis tue mancipios tantos, ideo ill, et ill, et insuper dono tibi in donatione caballo cum freno et sella vestitam quod ad usum mulieris pertinet. In auro vel in argentos C et de omnem omnino rem meam quidquid visus sum avere vel possidere quod aiumentavi, vel deinceps, De"o propitio, adiumentare potuero in omne re, genere, cor ore, in speciis, in mancipiis, in edificiis, in terris, in vineis, in omnia quidquid dici vel nominari potest decimam partem tibi dono atque concedo secundum kod lex Gothorum continet. Facta (...).
225

[saec. VII-VIII] CARTULA MUTUI LONDRES, BM. ms. ad. 30852, fol. 196. Cop. s. IX. Ed. V. p. 25. In Dei nomine. Ego nomen tibi nomen. Certum quidem et manifestum est enim, quia prestasti tu nobis solidos, unde debitores sumus tibi. Propterea espondimus nos tibi per unc placitum nostrum, quam tibi admittimus et cavens implere promittimus, ut ad die quod fuerint kalendas mensis anno isto presenti venturo, sic tibi reddere faciam ipsos solidos absque dilatione. Quod si minime fecero et ad dies placitis nostris non adimpleverim, tunc habeas potestatem am me exigere vel de rebus meis adprendere duplos ipsos solidos. Facto placito (...). 226 700 [GUARDAMUR] MONUMENTUM AEDIFICATIONIS Guardamur (Toledo), cop. G. GONZLEZ DVILA, Teatro. Madrid 1623. Ed. VI, nm. 370. In nomine Domini. Bokatus indignus presbiter fecit anno tertio decimo et tertio regno domnomm Egicani et Witizani regum, era DCC.XXXV[III]. 412 CHJZ - 33-34

Diplomtica

Hispano

Visigoda

227 [687-702] EDICTUM EGICAE REGIS

SKOKLOSTER (Upsala), ms. 22. Cop. s. XII.

Ed. ZLV, pag. 279. Precedentium inon vicia sed virtutes emulando conlectas invenimus h a n c legem iustissime editam, iniuste abrasam. Et ideo ne h u m a n i s excessibus t u r p a n d i imaginis Dei frena laxentur, in n o m i ne Domini, ego flavius Egica rex, ipsis verbis ipsisque sententiis illo cam iterum ordine introduxi, quo d u d u m illam previa iudicii principalis auctoritas conlocavit, que sic incipit: (Copia de la ley VI.5,13 de Recesvinto). 228 [post 702], 14 NOVIEMBRE-31 DICIEMBRE LEX EGICAE REGIS M. BN. ms. 10064, s. X, fol. passim. Ed. ZLV, pp. 363-5. Egica rex. Priscarum quidem legum sanctionibus manifeste d e p r o m i t u r quibus modis quibusque perquisitionum titulis fugitivorum latebrosa vagatio r e p r i m a t u r : Sed d u m iudicum diversis occasionibus vel susceptorum fraude eorum fuga occulitur, verum est, quod et i p s a r u m legum ordo difficile adimpletur, et increscente vitio potior latitantibus aditus propagatur, ita u t n o n sit penitus civitas, castellum, vicus aut villa vel diversorium, in quibus m a n cipia latere minime dignoscantur. Unde reservata anterioris legis illius sanctione, q u e de fugitivis est promulgata, huius novelle constitutionis decreto censemus, ut(...). Iudicibus t a m e n ac comitibus h a n c sententiam adimplere iubem u s , ut, si ipsi predictas institutiones neglexerint adimplere, legis huius censura tres libras auri persolvant fisci viribus possidendas ( . . . ) . Data et confirmata lex in Cordoba anno feliciter sextodecimo regni nostri. CHJZ - 33-34 413 CORDOBA

Angel Canellas Lpez 229 [704] 11 FEBRERO CARTULA DECLARATIONIS CIXAE.

M. AHN, cod. 1452 b, fragmento 15. Pergamino original, segunda escritura palinsesto, 230 x 190 mm. Cit. MU. DV. pag. 6. udi manifestum sit... uiritiri | [ ins]pecturi quod sic t r a d e r e [uobis...]e macer- | [...proculd]ubio aput me abere [omnes quantitates] q u a m n u m e r o | ordei eis tritici sesto modio quatur... quos | seruo omo meus Lucidius lebabit ego ipse eos mancipisse | [ m o ] d i c o et m e a m dedi professionem de ac causa supradicta | tertio idus fabruari in anno feliciter decimo regno glori- | [osissimi Witizani regis. Cixa in ac tenori series profesionem m e a m relegi | .anc profesionem firmaui et testes tradidi et susbcripsi | signum Leoderico et Leuarico et Liuua anc... | am tibi d a t a susbcripsi. + Gunsemirus anc proffesi[onem] | subscripsi. | suscripsi. In modio duo de uiginti... | 230 [725-731 ?] CONDITIONES SACRAMENTORUM.

AUTUN, BM, ms. 107, fol. 153', probatio pennae, circa 731. Ed. R. p. 73. + In n o m i n e Domini. Tibi N a m b a d o episcopo p r o p t e r festinatione et conditionem s a c r a m e n t o r u m ( . . . ) . 231 [saec. V I I I ?] EPISTULA VENEFICII CARRIO

M. Col. Gmez Moreno, pizarra or. 232 x 263-206 mm. Ed. GM, in fine. 414 CHJZ - 33-34

5. Doc. 229. Declaratio Cixae.

(PGINA EN BLANCO)

Diplomtica

Hispano

Visigoda

Per aaque dieribus Emeterius recepi omnia que necessaria sunt super evitanciu et laboranciu famuli Diceci, Urtino. Aquro vos omnes patriarchas Micael, Grabriel, Ceciteil, Oriel, Rafael, Ananiel, Marmoniel qui illas nubus coptis tinetis in manus vestras. Estote livera de vila nomine Ciuscau ubi avivat famulus eius Auriolus cum meum cimeterius, cum fratribus vel vicinibus sui vel de omnis possesiones eiusdem; ediciantur de vila et de ilas avitaciones eius, per montes vada et revertam ubi neque galus canta neque galina cacena, ubi neque aratore neque seminator semina, ubi neque nula nominare sum. Aguro te Paloraso per issu dominum nostrium fratrum qui te plicuit in Cirbes civitate ubi non noceas neque arboribus neque colibem obegiam; tiui ibi est meus dominissimus scetru firmu; cum arte furinea eferes oris eius ut eodem riduscat tradiri Aviene puella; per in nomine domini Rufilirius tribuebis eius egriuras cio igie Critofori pigritis eius. Et sine timore a Gandinen et Bracum ad Puvigina orabi per Christoforus a dominu dicens: 'Domine Deus meus, da mici fiducia loquedi; det Dominus redeates unico portus Astureo et non te constristaret sitere; berus sitere que pusideres uia uti dereliquere a mea facineras tuas rapti tenerentur domineo dare meum utere Brosigena casa; manu mutatus est Glatium; det emere. Avites in Regiela; verte ultire adluentur; veni ad locum consumare martyrium I die dominico, ora VII, et revertes grando in pluvia in alia parte mon cimeteri, asistasque in odelerna die in nomine Patris et Filii et Spiritus, in nomine Patris et Filii et Spiritus amen, amen diceres semper amen alleluia. Amen, amen, amen, amen, amen, amen, amen.

CHJZ - 33-34

415

(PGINA EN BLANCO)

V.

INDICE

TIPOLOGICO DIPLOMATICO

Se indica a continuacin junto a las nomenclaturas diplomticas estudiadas en De diplomtica hispano visigoda, los nmeros de los documentos editados. DOCUMENTOS DISPOSITIVOS PBLICOS Reales: Leges: docs. 31, 32, 34, 47, 113, 132, 139, 148, 151 152, 164, 165, 168, 169, 170, 173, 181, 188, 191, 227 y 228. Tomi: docs. 130, 159, 171, 179 184, 189. Precepta: docs. 12, 36, 95, 97, 98 y 108. Mandata: docs. 3, 116, 157 y 158. Episcopales: Constituciones synodales: docs. 4, 5, 6, 11, 13 35, 39, 43, 44, 46, 96, 99, 106, 107, 110, 114, 134, 135, 141, 149, 150, 163 172, 174, 180, 183, 187 y 190. Decreta synodalia: docs. 37, 40, 104, 131, 136, 137 y 186. Mandata episcopales: docs. 7, 8, 102 y 192. Forenses: Mandata judicum: docs. 120, 155 y 223. Declaratio in juditio: doc. 64. Conditiones sacramentorum: docs. 38, 83, 143, 145 146, 175, 176, 221, 222 y 230. Sententiae: docs. 53, 59, 93 a, 93 b, 93 c, 111, 145, 147 y 154. Libellus accusatorius: doc. 24. Procurationes: docs. 84, 85 y 86. CHJZ - 33-34

DOCUMENTOS DISPOSITIVOS PRIVADOS Status personarum: Cartulae libertatis: docs. 2, 48, 60, 74, 88, 89, 124 y 128. Cartula oblationis: docs. 75 y 81. Cartula emancipationis: doc. 105. Pacta monastica: docs. 125 y 140. Obligationes: Cartulae mutui: docs. 61, 87, 142, 225 y 229. Cartulae venditionis: docs. 20, 49, 62, 63, 209, 217, 219 y 220. Cartulae conmutationis: docs. 57 y 178. Cartulae precariae: docs. 91 y Cartula placiti: doc. 138. Hereditas: Cartulae testamenti: docs. 23, 28 30, 52, 55, 78, 90, 118, 133 y 214. Libellus divisionis bonorum: doc. 82. Donationes: Cartulae donationis: docs. 14, 26, 58, 65, 79, 80, 112 115, 119, 122, 210, 211 y 212. Donationes sponsalitiae: docs. 22, 50, 51, 76, 77, 101, 213, 224. DOCUMENTOS DESCRIPTIVOS Inventarios: De productos: docs. 71, 127 198 y 206 (cereales); 193, 194, 195, 196, 197 y 200 (rentas). De muebles: docs. 19, 70 y 72. De semovientes: docs. 66 y 204. Fiscales y salariales: docs. 1 y 199. Noticias: Docs. 69, 205 y 208. 417 93, 21, 56, 92.

Angel Canellas Lpez, DOCUMENTOS NARRATIVOS Actas de notoriedad: Epitaphia: docs. 10, 15, 18, 25, 29, 100, 103 y 123. Consecrationes ecclesiarum: docs. 33. 41, 94, 129 y 182. Monumentum aedificationis: doc. 226. Notitia proprietatis: doc. 27. Actas de procedimiento: Libelli obsecrationum: docs. 160, 161 y 162. Acta concilii. doc. 9. Acta tonsurae: doc. 156. Professiones fidei: docs. 109, 166 y 167. Relaciones tuacin: consecutivas a una ac-

Execrationes: docs. 16 y 17. Epistula veneficii: doc. 231. Epistulae: docs. 44, 117, 126, 144 y 185.

DOCUMENTOS INDEFINIDOS Reliquiae 153, 203, Reliquiae 73, 201. Exercitia 202. formularum: docs. 121, 215, 216, 217, 218 y 220. cartulae: docs. 54, 67, scholarum: docs. 177 y

418

CHJZ - 33-34