Sei sulla pagina 1di 97

Ana Landeiro Henriqueta Gonalves gata Pereira

CADERNO DE FICHAS
Matemtica
A N O
Novo
Programa
NDICE
AVENTURA 0
Ficha 1
Ficha 2
Ficha 3
Ficha 4
Ficha 5

Tempo: calendrio
Calculo mental
Sequncias
Adio e subtraco: resoluo
de problemas
Ordem crescente e decrescente
Nmeros pares e mpares
Clculo mental
Multiplicao e diviso:
resoluo de problemas
Clculo mental
Tabuadas e relaes numricas
Orientao espacial:
posio e localizao
Regularidades
Diagramas de Venn e de Carroll
Comprimento
Clculo mental

3
5
7
9
11
AVENTURA 1
Ficha 6
Ficha 7
Ficha 8
Ficha 9

Resoluo de problemas
Orientao espacial: posio e
localizao
Adio e subtraco: resoluo de
problemas
Representao de nmeros
Recolha e interpretao de dados
Tempo: horas
Leitura de tabelas e tempo (horas):
resoluo de problemas
Decomposio de nmeros

13
15
17
19
AVENTURA 2
Ficha 10
Ficha 11
Ficha 12
Ficha 13

Clculo mental
Decomposio e leitura de nmeros
Multiplicao e diviso:
resoluo de problemas
Leitura e interpretao de dados:
tabelas e grcos
Clculo mental
Localizao de nmeros na recta
Decomposio de nmeros
Multiplicao (raciocnio
proporcional): resoluo de problemas
Sequncias
Clculo mental
Interpretao de dados:
resoluo de problemas
Estimativas

21
23
25
27
AVENTURA 3
Ficha 14
Ficha 15
Ficha 16
Ficha 17

Resoluo de problemas
Decomposio e leitura de nmeros
Comparao de nmeros
Clculo mental
Adio: algoritmo e resoluo
de problemas
Multiplicao: resoluo de problemas
Decomposio de nmeros
Tempo (horas): resoluo
de problemas
Mltiplos
Clculo mental
Tempo: horrios e calendrios
Pontos equidistantes
Resoluo de problemas

29
31
33
35
AVENTURA 4
Ficha 18
Ficha 19
Ficha 20
Ficha 21

Multiplicao (raciocnio
proporcional): resoluo de problemas
Regularidades
Mltiplos
Multiplicao e diviso:
resoluo de problemas
Mltiplos
Multiplicao: resoluo de problemas
Posio e localizao: coordenadas
Subtraco: algoritmo
Multiplicao (raciocnio
proporcional): resoluo de problemas
Posio e localizao:
mapas e itinerrios

37
39
41
43
AVENTURA 7
Ficha 32
Ficha 33
Ficha 34
Ficha 35
Ficha 36

Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Clculo mental
Mltiplos
Multiplicao: resoluo de problemas
Multiplicao por 10, 100 e 1000
Algoritmo da multiplicao
Regularidades: mltiplos
Sequncias
Leitura e interpretao de tabelas
Grcos circulares e de pontos:
resoluo de problemas

65
67
69
71
73
AVENTURA 5
Ficha 22
Ficha 23
Ficha 24
Ficha 25
Ficha 26

Relaes numricas: dobro/metade
Fraces: resoluo de problemas
Fraces: resoluo de problemas
Identicao da metade e quarta
parte
Resoluo de problemas
Slidos geomtricos: propriedades
e classicao
Adio e subtraco: resoluo
de problemas
Algoritmo da adio
Clculo mental
Multiplicao: resoluo
de problemas
Mltiplos

45
47
49
51
53
AVENTURA 8
Ficha 37
Ficha 38
Ficha 39
Ficha 40
Ficha 41

Resoluo de problemas
Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Decomposio de nmeros
Permetro: resoluo de problemas
rea e permetro: resoluo
de problemas
rea: resoluo de problemas

75
77
79
81
83
AVENTURA 6
Ficha 27
Ficha 28
Ficha 29
Ficha 30
Ficha 31

Estimativas
Comprimento
Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Multiplicao: resoluo de problemas
Leitura e decomposio de nmeros
Adio e subtraco: resoluo
de problemas
Resoluo de problemas
Subtraco: algoritmo
Decimais: resoluo de problemas
Reconstruo da unidade
Comprimento: medida e unidade
de medida
Equivalncias
Resoluo de problemas

55
57
59
61
63
AVENTURA 9
Ficha 42
Ficha 43
Ficha 44
Ficha 45
Ficha 46
Ficha 47

Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Clculo mental
Numerao romana
Multiplicao e diviso: resoluo
de problemas
Nmeros decimais: resoluo
de problemas
Clculo mental
Adio e subtraco
Localizao de nmeros decimais
na recta
Comprimento: resoluo de problemas
Decomposio de nmeros
Nmeros decimais: resoluo
de problemas
Dinheiro: equivalncias
Slidos geomtricos: planicao
do cubo
Construes
Vistas

85
87
89
91
93
95
3


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. LsLe e o calendario do nes en que conearan as aulas. Escreve o seu none.
1.1 Marca o prineiro dia do nes. Ln que dia da senana coneou :
.
1.2 Completa o calendario e assinala a azul o dia en que as aulas conearan.
1.3 Assinala agora a verde o dia de hoje. 0ue nunero deves adicionar ao dia de
hoje para enconLrares o dia de hoje a una senana: .
1.4 Quantos Fns-de-senana Len esLe nes: L quanLos dias uLeis:
RegisLa os calculos eecLuados.
2. Completa a Labela con os nones dos neses e o nunero de dias de cada un.
2.1 Quantos neses Len un ano: 0ois anos quanLos neses so:
L Lres anos:
FICHA 1
AVENTURA 0
Hes
2." eira 3." eira 4." eira 5." eira 6." eira Sabado 0oningo
Janeiro 31 Ievereiro
Haio Julho
SeLenbro 0ezenbro
Jenpo: calendario Calculo nenLal Sequencias
4
3. Calcula nenLalnenLe.
4. Completa as sequencias.
5. Completa.
30 15 - 300 150 -
46 25 - 460 250 -
73 26 - 730 260 -
57 - 27 - 570 - 270 -
98 - 45 - 980 - 450 -
79 - 36 - 790 - 360 -
17 2 3 - 17 3 2 - 20 2 -
170 20 30 - 170 30 20 -
- 200 20 -
46 5 4 - 46 4 5 -
- -
460 50 40 - 460 40 50 -
- -
35 2 5 - 350 20 50 -
51 4 9 - 510 40 90 -
50
100
50
10 10
50
100 100
100
5


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Resolve o problena.
A ForisLa do bairro da LsLrela Len as Fores
organizadas en ranos de 150 Fores cada.
ho Fnal do dia, consulLou o seu regisLo
de vendas e percebeu que se esqueceu
de aponLar o none das Fores vendidas.
Resolveu enLo conLar as Fores que ainda Linha en cada vaso.

Ajuda a ForisLa a descobrir o Lipo de For a que corresponde cada quanLidade
aponLada no regisLo de vendas. Regista Lodos os Leus calculos.
2. Calcula nenLalnenLe.
FICHA 2
AVENTURA 0
64 9 - 64 10 - 1 - 74 - 1 - 73 64 99 - 64 100 - 1 -
43 9 - 43 99 -
234 9 - 234 99 -
49
65
126
138
o conLar as Fores que ainda Linha en cada vaso
85 101 12 24
Adio e subLraco: resoluo de problenas 0rden crescenLe
e decrescenLe huneros pares e npares Calculo nenLal
ROSAS TULIPAS ANTRIOS CRAVOS
6
3. bsa os algarisnos 4, 6 e 3 e, con eles, orna nuneros dierenLes.
3.1 Escreve os nuneros que ornasLe por orden crescenLe e decrescenLe.
bsa os sinais ~ e <.
4. Pinta de azul os nuneros pares e de vernelho os nuneros npares.
267
99
432
190 571
325
358
283 84
176
5. 0 nacaco LlasLico apanhou un cacho de 30 bananas e oi salLando con ele de
rano en rano, nas de cada vez que dava un salLo, perdia 4 bananas. ho Fnal do
percurso apenas lhe resLavan 2 bananas. Quantos salLos Lera dado: RegisLa Lodo o
Leu raciocnio.
7


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Observa a planLa desLe
auLocarro e resolve
os problenas.
1.1 Se Lodos os bancos esLiveren ocupados, quantos sero os passageiros desLe
auLocarro: HosLra cono pensasLe (podes usar esquenas, operaoes ou desenhos).
1.2 Se esLe auLocarro Livesse dois andares con o nesno nunero de lugares,
quantos serian os lugares disponveis:
1.3 ara una visiLa de esLudo, alugaran-se 5 auLocarros iguais a esLe. Iicaran por
ocupar apenas 10 lugares. Quantas pessoas oran a visiLa de esLudo:
2. Completa a Labela.
FICHA 3
AVENTURA 0
3 6 9 4 8
2
5
10
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
Calculo nenLal Jabuadas e relaoes nunericas
8
3. A LsLrela e Lres anigas esLo a preparar un piquenique. A LsLrela vai azer dois
bolos iguais para dividir igualnenLe con as anigas. Que parte dos bolos podera
coner cada una:
3.1 Conbinaran que cada nenina levara 4 caranelos. Se coneren neLade dos
caranelos, quantos sobraro:
3.2 A Ana vai levar 8 pacoLes de leiLe iguais, para dividir igualnenLe por Lodas.
Quantos pacoLes podera beber cada una:
4. Completa o quadro da nulLiplicao.
5. Calcula nenLalnenLe.
9 2 - 9 20 -
10 4 - 10 40 -
8 3 - 8 30 -
7 5 - 70 5 -
6 2 - 60 2 -
5 4 - 50 4 -
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2 8
3 18
4 36
5 10
9


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela e o blisses esLo a dispuLar un jogo de baLalha naval. 0bserva a
localizao da roLa do blisses e preenche a Labela.
2. 0bserva agora os regisLos da roLa da LsLrela e desenha as enbarcaoes nas
respecLivas quadrculas.
FICHA 4
AVENTURA 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9
A X X
B X X X X
C
0 X
L X X
I X X X
C
H X X X
I
Lnbarcao 0uadrculas
Salva-vidas
aqueLe (A1) e (A2)
Subnarino
havio
orLa-avioes
Lnbarcao 0uadrculas
Salva-vidas (I9)
aqueLe (C4) e (C5)
Subnarino (A2), (82) e (C2)
havio (I7), (C7), (7) e (I7)
orLa-avioes (L5), (I5), (C5), (I3) e (I4)
X Salva-vidas
X X aqueLe
X X X Subnarino
X X X X havio
X
X
X X X
orLa-avioes
0rienLao espacial: posio e localizao Regularidades
X Salva-vidas
X X aqueLe
X X X Subnarino
X X X X havio
X
X
X X X
orLa-avioes
1 2 3 4 5 6 7 8 9
A
B
C
0
L
I
C
H
I
10
3. Ajuda a LsLrela e o blisses a chegaren a 8iblioLeca e ao CenLro de Ciencia Viva,
parLindo da escola. Segue as indicaoes e usa una cor dierenLe para cada percurso.
4. Preenche as Labelas.
hunero Lxpresso nunerica Sona ar ou npar:
Inpar nais npar 45 33
ar nais par 12 44
Inpar nais par 75 24
ar nais npar 36 61
hunero Lxpresso nunerica 0ierena ar ou npar:
Inpar nenos npar 25 - 13
ar nenos par 56 - 24
Inpar nenos par 97 - 62
ar nenos npar 74 - 15
11


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. has erias de Vero realizaran-se varias acLividades na escola. 15 dos 24 alunos
do 3. A parLiciparan nessas acLividades e, desLes, 7 so neninas.
1.1 0bserva a Lurna do 3. A e regista no diagrana o nunero de alunos que
parLiciparan nas acLividades e o nunero de alunos que no parLiciparan.
1.2 As acLividades esLavan organizadas en 2 Lurnos. ho Lurno da nanh esLava a
Ana, a Ines e a LsLrela e no da Larde, o Joo, o edro, o Aonso e o Yuri.
0 blisses e o 0orin esLavan inscriLos nos dois Lurnos. Completa o diagrana
con esLas inornaoes.
FICHA 5
AVENTURA 0
2 Lurnos
Lurno da nanh
Lurno da Larde
h. de neninos h. de neninas
arLiciparan
ho parLiciparan
0iagranas de Venn e de Carroll ConprinenLo
Calculo nenLal
12
2. 0bserva o regisLo das alLuras desLes 4 colegas e completa o quadro.
2.1 0ual e a dierena de alLura enLre a criana nais alLa e a nais baixa:
Regista os Leus calculos.
3. bsa una regua e mede o conprinenLo das linhas A e 8.
A


B

4. 0 nacaco LlasLico deu una volLa conpleLa a esLe canLeiro.
0ual oi a disLncia que ele percorreu:
Usa a rgua para azer as nedioes.
5. Calcula nenLalnenLe.
hone LsLrela blisses edro Ines
AlLura (cn) 146 cn 161 cn 156 cn 139 cn
0 nais alLo 0 nais baixo
9 - 4 -
90 - 40 -
900 - 400 -
7 - 3 -
70 - 30 -
700 - 300 -
8 - 5 -
80 - 50 -
800 - 500 -
10 - 4 -
100 - 40 -
1000 - 400 -
A
B
13


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela e 5 colegas vo Lrabalhar en grupo e vo senLar-se Lendo en conLa as
indicaoes dadas pela proessora.
- A Ana no se deve senLar ao lado da Ines.
- A Ines no se deve senLar ao lado do 0orin.
- 0 0orin e o Joo deven Fcar senLados ao lado da LsLrela.
- 0 edro deve senLar-se ao lado da Ines, nas no ao lado do Joo.
1.1 ho esquena abaixo, escreve o none de cada aluno, de orna que Lodos
cunpran as indicaoes dadas.

1.2 Completa.
- A esquerda da LsLrela senLa-se .
- 0 Joo esLa enLre e .
- Ao lado direiLo da Ines esLa .
- 0 edro esLa a da .
- A Ines Len a sua esquerda .
FICHA 6
AVENTURA 1
Resoluo de problenas
0rienLao espacial: posio e localizao
14
2. LsLe e o jardin onde
o blisses e a LsLrela
cosLunan brincar.
Descreve o caninho que o blisses az para ir do canpo de uLebol aLe a zona de
nerendas, passando pelo parque inanLil.
.
3. 0ual e o nelhor Lesouro: Segue o codigo e descobre o Lesouro nais inporLanLe
para o blisses.
2 1 2 3 1 5 1 2 3
15


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ha canLina da escola ha varios Lipos de suno. Observa a quanLidade de pacoLes de
suno que se consuniran duranLe un dia, de nanh e de Larde.
1.1 0ual oi o suno nais consunido duranLe a nanh: .
L duranLe a Larde: .
1.2 Ln que alLura do dia se consuniran nais pacoLes de suno de na:
. Quantos a nais: RegisLa Lodos os Leus calculos.
1.3 Ln que alLura do dia se conpraran nenos sunos de pera: .
Quantos a nenos: RegisLa Lodos os Leus calculos.
2. ha Labela, escreve os seguinLes nuneros por orden crescenLe.
30 102 32 000 10 032 13 200 3000
FICHA 7
AVENTURA 1
Hanh Jarde
Laranja 143 379
Ha 320 753
essego 345 349
era 437 165
Adio e subLraco: resoluo de problenas
RepresenLao de nuneros
16
3. Completa a Labela, escrevendo os nuneros represenLados pelo HA8.
4. LsLas so as daLas de nascinenLo dos pais e irnos da Ines. Assinala esses
nuneros na recLa nunerica.
4.1 A avo naLerna da Ines Len nais 25 anos do que a ne da Ines. Ln que ano
nasceu: .
4.2 0 pai da Ines Len una irn 5 anos nais nova do que ele. Ln que ano nasceu
ela: .
1978 1976 1999 2002
hunero Hilhar CenLena 0ezena bnidade
1556
1950 2020 1960 1970 1980 1990 2000 2010
17


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela e o blisses esLo a invesLigar quen
e o nais velho da Lurna. ara Lal, recolheran
as daLas de nascinenLo de alguns colegas.
Observa a Labela.
1.1 Sabendo que Lodos esLes neninos nasceran no nesno ano, quen e o nais
velho: Regista Lodo o Leu raciocnio.
1.2 LsLas crianas Len 8 anos. Quantos neses de vida conpleLaran no seu ulLino
aniversario: Iaz Lodos os regisLos de que precisares.
2. ha Lua Lurna, az o nesno que a LsLrela e o blisses. Recolhe as daLas de nascinenLo
de 4 colegas e preenche a Labela. bsa esLe espao para azeres os regisLos de que
precisares.
FICHA 8
AVENTURA 1
Ana 12 de Haro
Ines 15 de Abril
Joo 21 de Janeiro
edro 2 de Haio
0orin 19 de 0uLubro
hone 0aLa de nascinenLo Anos de vida Heses de vida 0 nais velho
Recolha e inLerpreLao de dados Jenpo: horas
18
3. Liga os relogios analogicos aos relogios digiLais, de acordo con as horas
represenLadas en cada un.
4. Escreve as horas que cada relogio narca.
4.1 Se os relogios acina esLivessen Lodos aLrasados 15 ninuLos, que horas
narcarian: Assinala-as nos relogios abaixo.
5. A LsLrela conea as aulas as 9:00 horas. oje, saiu de casa neia hora depois de
acordar e denorou 20 ninuLos a chegar a escola. 0uando la chegou, o relogio
narcava a hora assinalada na inagen ao lado.
5.1 A que horas e que a LsLrela saiu de casa: .
5.2 A que horas e que a LsLrela se levanLou: .
5.3 Se a LsLrela se Livesse levanLado 5 ninuLos nais Larde, achas que ainda
chegaria a horas as aulas: orque: Regista o Leu raciocnio.
9:30 15:00 20:15
19


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ho jardin onde a LsLrela e o blisses brincan, ha una geladaria que vende gelados
de varios sabores. Observa as vendas de una senana.
1.1 0ual oi o dia en que se venderan nais gelados:
1.2 0ual oi o gelado nais vendido en Loda a senana:
2. oje, a Ana oi ao nedico de anlia, ao cenLro de saude. 0 nedico viu Lres
pacienLes nuna hora e denorou o nesno Lenpo en cada consulLa. Quanto Lenpo
denorou cada consulLa: RegisLa o Leu raciocnio.
2.1 Se o nedico Lrabalhar quaLro horas da parLe da nanh, aLendendo o nesno
nunero de pacienLes por hora, quantos pacienLes podera ver:
FICHA 9
AVENTURA 1
2." eira 3." eira 4." eira 5." eira 6." eira Sabado 0oningo
Horango 45 50 49 51 76 102 Iechado
8aunilha 64 49 70 68 79 95 Iechado
ChocolaLe 33 40 38 50 100 106 Iechado
Lino 12 21 23 32 42 59 Iechado
HenLa 27 15 29 31 34 61 Iechado
LeiLura de Labelas e Lenpo (horas): resoluo de problenas
0econposio de nuneros
20
3. 0 blisses leu no jornal una noLcia sobre un explorador que denorou 4 dias a
percorrer o caninho indicado no napa. 0uranLe esse perodo, dorniu 8 horas por
dia, parou para coner duas vezes por dia, gasLando neia hora de cada vez,
e consulLou o napa seis vezes por dia, denorando 10 ninuLos
en cada paragen.
3.1 Ln Loda a expedio, quantos ninuLos gasLou
o explorador a coner:
3.2 Quantas horas passou o explorador a caninhar duranLe os 4 dias: ApresenLa
Lodos os Leus calculos.
3.3 Calcula as horas que o explorador passou a dornir duranLe os 4 dias. RegisLa
Lodo o Leu raciocnio.
3.4 Indica agora quanLo Lenpo gasLou a ler o seu napa:
- en horas - en ninuLos - en segundos
4. Decompe os nuneros.
4579 -
6750 -
2948 -
nuLos
21


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 blisses conbinou con alguns anigos un passeio de barco. ha nargen do rio
exisLen nuiLos barcos. Ao Lodo so 16 crianas e en cada barco so pode ir un
nunero par de pessoas. Cono se podero organizar as crianas: Faz os registos
de que precisares.

2. Cinco alunos do 3. A esLo a dispuLar un jogo e vo jogar dois a dois, un conLra
o ouLro. Se cada aluno jogar una vez con Lodos os ouLros, quantos jogos sero
realizados: RegisLa o Leu raciocnio.
3. Efectua os calculos.
4. Decompe os nuneros e az a sua leiLura por ordens.
AVENTURA 2
FICHA 10
6 2 - 4 3 -
60 20 - 40 30 -
600 200 - 400 300 -
8 - 3 - 9 - 6 -
80 - 30 - 90 - 60 -
800 - 300 - 900 - 600 -
2674
3048
Calculo nenLal 0econposio e leiLura de nuneros
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
22
5. 24 alunos do 3. A oran a una visiLa de esLudo.
ara o lanche oran preparadas 2 sandes para cada aluno.
Cada sandes leva 2 salsichas e 2 aLias de LonaLe.
Cada LonaLe da para azer 5 aLias.
5.1 Quantas sandes oi necessario preparar: RegisLa o Leu raciocnio.
5.2 Quantas salsichas oran uLilizadas:
5.3 Quantas laLas de salsichas Liveran de ser adquiridas: Sera que sobraran
salsichas: 0uanLas:
5.4 L quantos LonaLes oran necessarios: Lxplica cono pensasLe.
6. 0 auLocarro uLilizado nesLa visiLa de esLudo Linha 55 lugares. arLiciparan as duas
Lurnas do 3. ano, cada una con 24 alunos, e 5 proessores. Quantos lugares
Fcaran vazios:
uno.
23


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 lanche do AJL varia enLre leiLe sinples, leiLe con chocolaLe e iogurLe.
Observa o quadro, onde esLa represenLado o lanche disLribudo ao longo do nes.
1.1 0uais so os neses a que esLe regisLo pode corresponder: Lscolhe un deles e
regista-o no local indicado.
1.2 Con esLes dados, constri una Labela de requencia e un graFco de barras.
1.3 0ue Lipo de lanche oi disLribudo nais vezes: .
L nenos vezes: .
AVENTURA 2
FICHA 11
Lanche ConLagen (|) Irequencia absoluLa
LeiLe
sinples
LeiLe con
chocolaLe
IogurLe
LeiLura e inLerpreLao de dados: Labelas e graFcos
Calculo nenLal Localizao de nuneros na recLa
0econposio de nuneros
5
10
15
20
Hes
2." eira 3." eira 4." eira 5." eira 6." eira


























24
2. 0 clube de leiLura da escola esLa a azer o invenLario dos livros lidos. Ioran
requisiLados 142 livros de hisLorias, 35 de banda desenhada e 27 livros sobre
ciencias. Sabendo que a biblioLeca Len no LoLal 1578 livros, quantos livros ainda
no oran lidos: RegisLa Lodos os Leus calculos.
3. ha colneia, cada nunero e a sona dos dois que esLo inediaLanenLe por cina.
Completa-a.
4. Escreve nas recLas os nuneros que se siLuan anLes e depois dos apresenLados.

1400 1459 2108
5. Decompe o nunero 1000 (nil) en parcelas iguais.
1000
1000
1000
5
5 5
5 10 5
5 15 5
5
5
5
5
5
5
5
5
30
25
25


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ho dia do seu aniversario, o 0orin Lrouxe caranelos para dar un a cada un dos
seus 23 colegas. Cada pacoLe Linha 5 caranelos. 0uanLos pacoLes conprou o
0orin: Completa a Labela para descobrires.
1.1 Sera que sobrou algun caranelo: Quantos?
1.2 Se ele quisesse dar 2 caranelos a cada colega, quantos Leria de
conprar: 0uanLos pacoLes serian necessarios:
2. Continua as sequencias.
13, 16, 15, 18, 17, 20, 19, 22,
2, 3, 6, 7, 14, 15, 30, 31,
3. Descobre a regularidade e conpleLa o quadro. RegisLa cono pensasLe.
AVENTURA 2
FICHA 12
acoLes 1
Alunos 5
ha horizonLal
ha verLical
8 16
4 32
2 8
HulLiplicao (raciocnio proporcional): resoluo
de problenas Sequencias Calculo nenLal
26
4. A LsLrela esLa a consLruir colares de nissangas para oerecer as suas anigas.
ara consLruir cada colar, ela usa conLas vernelhas, conLas anarelas e conLas
cor-de-laranja do seguinLe nodo: por cada conLa cor-de-laranja, usa 2 conLas
anarelas e 4 conLas vernelhas.
4.1 Mostra cono ela pode Ler coneado un colar.
4.2 Completa a Labela, sabendo que cada colar leva 6 conLas cor-de-laranja.
4.3 Se a LsLrela Livesse usado 10 conLas cor-de-laranja en cada colar, quantas
conLas anarelas e vernelhas serian precisas: ApresenLa Lodos os Leus
calculos.
5. Calcula nenLalnenLe.
ConLas cor-de-laranja ConLas anarelas ConLas vernelhas
1 colar 6
2 colares
3 colares
799
680
999
900 300
449 500
27


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. LsLa lisLa de serras porLuguesas esLa ordenada alabeLicanenLe. Ordena-a agora
por orden decrescenLe de alLiLude das serras.
1.1 Completa.
1.2 0ual e a dierena de alLiLude enLre a serra nais alLa e a serra nais baixa:
1.3 Regista a alLiLude de 4 serras da lisLa anLerior e az a leiLura desses nuneros
por exLenso.
AVENTURA 2
FICHA 13
Serra nais alLa
AlLiLude
LsLrela - 1993 n
Ceres - 1544 n
Larouco - 1525 n
HonLesinho - 1486 n
eneda - 1416 n
ico - 2351 n
Serra nais baixa
AlLiLude
InLerpreLao de dados: resoluo de problenas
LsLinaLivas
28
2. ensa e descobre os nuneros. Regista os Leus calculos.
A sona de dois nuneros e 360. bna das
parcelas e 200. 0ual e a ouLra parcela:

3. 0s resulLados desLas adioes sero naiores ou nenores do que 300: Explica cono
pensasLe. ConFrna o resulLado, calculando as sonas.
4. ara a esLa de So HarLinho, conpraran-se varios sacos de casLanhas. Cada saco
conLen aproxinadanenLe 500 casLanhas. Se cada aluno coner neia duzia de
casLanhas, quantos sacos Lero de se conprar para os 320 alunos da escola:

LsLina a Lua resposLa:
Lxplica cono pensasLe:
Calcula:
225 172 -
199 101 -
146 158 -
A sona de Lres nuneros iguais e 330.
0escobre o valor de cada parcela.
29


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 blisses e a LsLrela vo acanpar con os anigos. JunLos oran conprar iogurLes e
perceberan que uns so vendidos en enbalagens de quaLro iogurLes e ouLros en
enbalagens de seis iogurLes. Conpraran 12 enbalagens, nun LoLal de 58 iogurLes.
Descobre quanLas enbalagens de cada Lipo conpraran os dois anigos.
2. Completa.

3. 0bserva o exenplo e completa a Labela.
4. Pinta con a nesna cor as expressoes que represenLan o nesno valor.
AVENTURA 3
FICHA 14
3 10 50 3 100 40 200 8 10 5 50 90
200 - 100 100 - 20 4 25 5 20 180
1675
nil seiscenLos
e seLenLa e cinco
1000 600 70 5
1 nilhar, 6 cenLenas,
7 dezenas e cinco unidades
2409
5328
3890
Resoluo de problenas 0econposio e leiLura
de nuneros Conparao de nuneros Calculo nenLal
5000
500
5500
500
10 000
30
5. huna das suas avenLuras, a LsLrela e uns anigos Fzeran algunas caninhadas pela
serra. A LsLrela percorreu 2563 neLros, a Ana, 1452 neLros, o edro, 2539 neLros,
e o blisses, 2780 neLros.
5.1 Escreve esses nuneros por orden crescenLe.

5.2 Se o blisses Fzesse o percurso conpleLo, Leria de percorrer 4000 neLros. 0ual
oi a disLncia que Fcou por percorrer:
6. 0bserva as daLas de nascinenLo de alguns aniliares da Ines e completa a Labela
con a sua idade.
7. Calcula nenLalnenLe e regista cono pensasLe.
1100 99 -
2289 711 -
222 28 -
132 999 -
2400 99 -
8isavo Haria
1929
8isavo Ana
1910
Avo Hariana
1950
Avo HaLilde
1948
He
1978
ai
1976
Ano
2010
Ano
2012
31


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 blisses, o Joo e o edro oran lanchar ao bar da escola, nas ja so havia una
sandes de Fanbre, una de narnelada e ouLra de queijo.
0 blisses no gosLa de Fanbre, o Joo no gosLa de queijo e o edro no gosLa
de narnelada.
0uando chegou a vez de o blisses escolher a sua sandes, ja no havia as de que
ele gosLava. 0ue sandes Lera conido o Joo:
2. ha padaria do bairro da escola cozen-se 3520 pes en cada dia da senana.
ho enLanLo, ao sabado cozen-se nais 1345 do que nos ouLros dias, dado que no
doningo no se coze po. Quantos pes so cozidos nun sabado:

3. Efectua as adioes, usando o algoriLno.
4. Con os algarisnos 2, 5, 4, 3 orna:
- o naior nunero possvel: .
- o nenor nunero par possvel: .
- nais alguns nuneros que conseguires: .
FICHA 15
AVENTURA 3
3456 342 - 7891 1206 - 2457 3212 -
3520 1345 -
Adio: algoriLno e resoluo de problenas HulLiplicao:
resoluo de problenas 0econposio de nuneros
3520
1345
32
5. ho haLal, a LsLrela e o blisses conbinaran oerecer caixas con chocolaLes aos
seus nelhores anigos. A LsLrela ez caixas para quaLro anigas e o blisses ez
caixas para cinco anigos. Calcula de quanLos chocolaLes precisou cada un para
azer os presenLes de haLal.
5.1 Se eles Fzessen una caixa para cada aluno da Lurna, precisarian de 11
caixas para as neninas e de 12 caixas para os neninos. Calcula os chocolaLes
de que cada un iria precisar. bsa as Labelas que se seguen.
6. Decompe os nuneros de acordo con o exenplo.
4648
4 1000 6 100 4 10 1 8
4000 600 40 8
6703
9326
Estrela Ulisses
Heninas 1
ChocolaLes 8
Estrela
Heninos 1
ChocolaLes 6
Ulisses
33


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
18:15 19:30
1. 0e neia en neia hora sai un conboio da esLao de SanLa Apolonia para a
Azanbuja. Se o ulLino conboio Liver sado as 13:15, a que horas parLira o proxino
conboio: Explica o Leu raciocnio.
1.1 Quantos conboios parLen por dia da esLao de SanLa Apolonia para a
Azanbuja:
2. Observa a que horas o blisses
coneou a esLudar
e a que horas Lerninou.
2.1 Quanto Lenpo denorou o esLudo: .
2.2 assado un quarLo de hora de o blisses Lerninar o esLudo, oi janLar. A que
horas janLou o blisses: .
2.3 Se o blisses denorar aproxinadanenLe neia hora a janLar, a que horas
Lerninara: .
2.4 As 21:30, o blisses vai para a cana e levanLa-se no dia seguinLe as 7:00.
Quantas horas dorne o blisses: .
2.5 L Lu, a que horas Le cosLunas deiLar e levanLar: Completa.
- Lu deiLo-ne as e levanLo-ne as .
- Lu durno horas.
FICHA 16
AVENTURA 3
Jenpo (horas): resoluo de problenas HulLiplos
Calculo nenLal
34
3. Completa a Labela da nulLiplicao.
3.1 rocura na Labela nulLiplicaoes en que se obLenha o nesno produLo.
Regista-as seguindo o exenplo.
4. Calcula nenLalnenLe.
12 6 2 - 1 12 - 3 4 - 2 6 - 12 1 - 4 3
263 9 - 452 8 - 846 7 -
263 99 - 452 88 - 846 77 -
263 999 - 452 888 - 846 777 -
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 01 1 1 2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
35


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. LsLe e o horario que esLa aFxado na porLa da sala do cenLro de recursos.
1.1 Completa.
- a un dia na senana en que no decorren acLividades nesLa sala. Lsse dia
e a .
- 0 4. A Len acLividades nesLa sala a e a
.
- As acLividades do 3. 8 decorren a .
- As Lurnas do 1. ano que requenLan esLa sala so .
1.2 Quantas Lurnas requenLan as acLividades nesLa sala:
1.3 As acLividades desLa sala Lerninan senpre a nesna hora: Justica a Lua
resposLa.
.
2. ho papel ponLeado abaixo marca 3 ponLos que sejan equidisLanLes do ponLo A.
FICHA 17
AVENTURA 3
oras 2." eira 3." eira 4." eira 5." eira 6." eira
9h - 10h 2. A 4. A 1. A 3. A
11h - 12h 2. 8 3. A 4. 8 2. 8
12h - 13h 1. 8 1. 8 4. A
14h - 15h 1. A 2. 8 2. A 1. C
16h - 17h 3. 8 1. C 3. 8
A
Jenpo: horarios e calendarios onLos equidisLanLes
Resoluo de problenas
36
3. Observa cono as quadrculas de un calendario Le poden ajudar a descobrir os
resulLados da nulLiplicao por 7.
3.1 bna senana Len 7 dias. Quantos dias Len duas senanas:
-
3.2 Se esLe ano o nes de Ievereiro Liver 4 senanas conpleLas, quantos dias Lera:
-
3.3 LsLe ano, a anlia da LsLrela vai passar 5 senanas de erias na praia.
Quantos dias de erias sero: -
3.4 A anlia do blisses vai passar 2 senanas de erias na praia e 4 senanas a
viajar por orLugal. Quantos dias esLaro de erias: Lxplica o Leu raciocnio.
4. Resolve o problena.
bn caracol quer subir un nuro con 15 neLros de alLura. 0uranLe o dia ele sobe
2 neLros, nas a noiLe adornece e escorrega 1 neLro. Quanto Lenpo denorara a
chegar ao cino do nuro:
2." eira 3." eira 4." eira 5." eira 6." eira Sabado 0oningo
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
37


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A sala do 3. A esLa a preparar a esLa de Carnaval. ara azer as nascaras
e necessario conprar carLolinas e elasLico. Sabendo que cada olha de carLolina
da para 4 nascaras e que cada rolo de elasLico da para 6 nascaras, quantas so
as olhas de carLolina e os rolos de elasLico que e necessario conprar para azer
nascaras para os 24 alunos: RegisLa Lodo o Leu raciocnio.
1.1 Ln cada aLo das 11 raparigas vo ser gasLas 6 olhas de papel colorido e 8
Fores. 0ual e a quanLidade de olhas de papel e de Fores que e necessario
conprar: Usa a tabela para descobrir.

1.2 ara os aLos de cada un dos rapazes vo ser gasLas 3 olhas de carLo,
3 neLros de Fo e 5 boLoes. 0ual e a quanLidade desLe naLerial que e
necessario conprar: Regista Lodos os Leus calculos.
AVENTURA 4
FICHA 18
Raparigas 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Iolhas 6
Ilores 8
HulLiplicao (raciocnio proporcional): resoluo
de problenas Regularidades HulLiplos
38
2. Observa a Labela.
2.1 0 que aconLece quando salLas do 1 para o 6: .
L do 6 para o 11: .
2.2 Pinta una coluna de nuneros. A regularidade e a nesna da anLerior: Lxplica
o que observas. .
2.3 Pinta una linha. Lxplica a regularidade que observas.
.
3. Observa agora a Labela que se segue.

3.1 Pinta con cores dierenLes una
coluna, una linha e una diagonal.
RegisLa o que observas.
.
3.2 Compara as regularidades desLa Labela con as da Labela de cina. Sera que
so as nesnas: orque sera que isso se veriFca:
.
4. Completa cono no exenplo.
1 2 3 4
5 6 7 8
9 10 11 12
13 14 15 16
17 18 19 20
2 4 8
3
6
2 2
2
4
8
3
6
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30
39


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela e as anigas esLo a preparar una esLa de anos surpresa para o 0orin.
Iizeran 8 bolos que agora vo eneiLar. Ln cada bolo vo ser colocados
6 norangos e 1 pessego corLado en 4 pedaos.
1.1 Quantos pessegos vo ser necessarios para eneiLar
os 8 bolos: L quanLos pedaos: HosLra cono pensasLe.
1.2 Cada caixa de norangos Lraz 15 norangos. Quantas caixas Lero de se
conprar para eneiLar Lodos os bolos: Lxplica cono pensasLe.
2. Completa.
FICHA 19
AVENTURA 4
e.
2 4
4
6
8
5
9
3 6
5
6
8
9
3
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
HulLiplos
40
3. Observa a inagen e resolve os problenas, regisLando o Leu raciocnio.
3.1 Se en cada janela houver una pessoa, quantas sero as
pessoas que podenos conLar:
3.2 Se neLade desLas janelas corresponder aos quarLos desLe predio, quantos
sero os quarLos:
3.3 A quarLa parLe desLas janelas corresponde as cozinhas. Se en cada cozinha
houver 1 nesa e 6 cadeiras, qual sera o LoLal de nesas e de cadeiras exisLenLes
nas cozinhas desLe predio:
4. Completa, seguindo o exenplo.
6 6 6 6 6 - 5 6 - 30
4 4 4 4 4 4 4 -
5 5 5 5 5 5 5 -
3 3 3 3 3 3 3 3 -
10 10 10 10 -
3 6 - 18 6 6 6 -
7 2 -
3 10 -
5 4 -
9 3 -
o Leu raciocnio.
ro as
41


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. LsLa e a horLa da escola
da LsLrela e do blisses.
1.1 Se en cada canLeiro do 1. ano esLiveren 4 alunos a Lrabalhar de cada vez,
quantas nos esLaro a nexer na Lerra: RegisLa os Leus calculos.
1.2 ara Lrabalhar na horLa exisLe una regra: so poden Lrabalhar en cada canLeiro
4 crianas de cada vez. As Lurnas do 3. e do 4. ano Len o nesno horario de
presena na horLa. 0uando esLas Lurnas esLo la a Lrabalhar, quantas crianas
e possvel conLar: RegisLa os Leus calculos.

2. ho papel ponLeado, desenha un quadrilaLero cujos verLices esLejan nas
coordenadas (1C), (3L), (5C) e (3A).
2.1 Desenha agora con una cor
dierenLe un Lringulo a Lua
escolha e indica as coordenadas
dos seus verLices.
.
FICHA 20
AVENTURA 4
A B C D E
1
2
3
4
5
HulLiplicao: resoluo de problenas osio
e localizao: coordenadas SubLraco: algoriLno
42
3. Efectua as subLracoes, seguindo o exenplo.
4. Efectua agora usando os algoriLnos.
5. Efectua as operaoes e preenche os espaos en branco.
2367 - 1222 -
2367 - 1000 - 1367
1367 - 200 - 1167
1167 - 20 - 1147
1147 - 2 - 1145
4569 - 2357 -
5489 - 2324 - 7654 - 1432 -
2568 - 1457 - 5999 - 4345 - 6834 - 2412 -
4612 3263 - 5642 - 4230 -
-
43


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. a Lres Lipos de berlindes: os nornais, os preLos e os abaadores, que so naiores.
0 edro Len una grande coleco de berlindes: por cada abaador Len 4 berlindes
nornais e 2 preLos. Sabendo que Len 14 berlindes preLos, quantos Lera dos ouLros
Lipos: L quantos berlindes Len ao Lodo: RegisLa os Leus calculos.
2. ha senana passada, a Lurna do 3. A passou a Larde na horLa da escola a planLar
e a azer algunas senenLeiras. 0 grupo da Ana planLou alaces e couves. or cada
2 alaces oran planLadas 6 couves. Sabendo que o grupo planLou 32 planLas,
quantas alaces e quantas couves oran planLadas: HosLra Lodo o Leu raciocnio.
3. 0 blisses e os anigos esLiveran a conLar as suas colecoes de cronos e Fzeran
o regisLo abaixo. Quantos so os cronos, sen seren repeLidos, que exisLen nesLas
colecoes:
FICHA 21
AVENTURA 4
HulLiplicao (raciocnio proporcional): resoluo
de problenas osio e localizao: napas e iLinerarios
Cromos colados: 1754
Cromos por colar: 2648
Cromos repetidos: 375
44
4. A Lia do Joo vive na arede e ven passar esLe Fn-de-senana con a anlia a
Lisboa. LsLa e a linha de conboio que vai uLilizar.

4.1 Se ela enLrar na esLao da arede, quais so as esLaoes por onde passara
aLe chegar ao Cais do Sodre, en Lisboa:
4.2 Ln que esLao erroviaria podera a Lia do Joo Ler ligao con o HeLro:
4.3 Se ela apanhar o conboio que parLe de S. edro as 9:28, quanto Lenpo
denorara a chegar ao Cais do Sodre:
4.4 Se o conboio parLir de S. edro 12 ninuLos aLrasado, a que horas chegara
a arede:
S. edro arede Carcavelos 0eiras
ao de
Arcos
Alges AlcnLara SanLos
Cais do
Sodre
9:28 9:30 9:33 9:36 9:40 9:45 9:50 9:52 9:54
Cascais Lstoril S. Pedro Carcavelos Caxias Alges Santos
Santo
Amaro
Monte
Lstoril
S. 1oao Parede Oeiras Pao
de Arcos
Cruz
Quebrada
8elem Alcntara-
-Mar
Cais do Sodre
Ligaao Transte|o
Ligaao ao Metro
Lstacionamento

45


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 blisses Len un nunero npar de selos na sua coleco. A sona dos nuneros
represenLados pelos algarisnos desse nunero e 12. 0 nunero represenLado pelo
algarisno das cenLenas e o Lriplo do nunero represenLado pelo algarisno das
unidades. A coleco do blisses Len nais de 1000 selos e nenos de 2000.
Descobre quanLos selos Len o blisses na sua coleco.
2. Ajuda a LsLrela a enconLrar o nacaco LlasLico. Pinta Lodos os recLngulos con os
resulLados iguais.
3. Completa a Labela.
AVENTURA 5
FICHA 22
12 3 3 5 45 20 2 3 10
15 25 30 - 10 8 7 4 3 3
5 5 4 6 10 35 35 20 - 5
7 3 9 90 - 30 7 2 1 100 - 50
80 20 60 35 18 - 3 100 - 85
0obro de un nunero hunero HeLade de un nunero
12 6
10
14
20 10
26
42
50
Relaoes nunericas: dobroJneLade
Iracoes: resoluo de problenas
46
4. Ao pequeno-alnoo, a LsLrela reparLiu
una LosLa con o seu irno. Cono
podero Ler reparLido igualnenLe
a LosLa: 0ue poro da LosLa coneu
cada un: Iaz os registos de que
precisares.
5. ho nesno dia, a ne da LsLrela ez una piza para o alnoo dos seus quaLro Flhos.
Cono dividiran a piza enLre Lodos os irnos, sabendo que cada un coneu a
nesna quanLidade: bsa a inagen abaixo para represenLar as aLias de piza.
Que parte da piza coneu cada un:
6. 0bserva a Labela, onde esLa represenLado o equipanenLo desporLivo que a Ana e a
ne conpraran.
6.1 A Ana pagou neLade das conpras.
Quanto Lera pago a ne:
6.2 AnLes de saren da loja, a Ana reparou nuna bola que cusLava a quarLa parLe
do preo da canisola. Quanto cusLava a bola:
0uanLidade roduLo reo
2 12
1 28
2 50
JoLal
47


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela esLa a azer colares de nissangas para oerecer as anigas. Ajuda-a a
azer dois colares iguais para as suas anigas, usando o naior nunero possvel de
peas de cada Lipo.
1.1 Quantas peas de cada orna Len cada colar:
1.2 0epois de a LsLrela Lerninar os colares, sera que sobraran algunas peas:
Quantas?
1.3 Inagina que a LsLrela queria azer 3 colares iguais con o nesno naLerial.
Quantas nissangas Leria cada colar: RegisLa os Leus calculos.
1.4 Constri un colar con Lodas as peas acina e con una sequencia a Lua
escolha.
FICHA 23
AVENTURA 5
Iracoes: resoluo de problenas
IdenLiFcao da neLade e quarLa parLe
48
2. Pinta
1
2
de cada Fgura.
3. Pinta agora
1
4
de cada Fgura.



4. Rodeia as inagens onde esLa pinLada a neLade.
5. Completa a Labela. 0bserva o exenplo.
:2
20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
10
:2
21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41
10
1
2
49


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Resolve o problena.
As casas do Joo, do edro e da Ana so junLas. 0 edro nora na casa do neio.
bn deles adora ir ao cinena, ouLro gosLa de ver Leleviso e o ouLro praLica
aLleLisno. 0 que praLica aLleLisno az ginasLica con a Ana. 0 que adora ir ao
cinena oereceu un bilheLe ao Joo. A casa da Ana e a direiLa da do aLleLa.
Descobre quen e cada un deles.
2. Rodeia a preLo os poliedros e a azul os no poliedros. Liga cada poliedro ao cesLo
correcLo.

3. 0escobre os solidos e desenha-os.
FICHA 24
AVENTURA 5
prismas pirmides
Jenho Lres aces recLangulares e duas
aces Lriangulares.
Jenho 4 aces Lriangulares. A ninha
base e un quadrado.
Resoluo de problenas
Solidos geoneLricos: propriedades e classiFcao
50
4. Observa os poliedros que se seguen. Inagina que vais consLru-los con paliLos e
bolas de plasLicina.

Desenha cada un deles e conpleLa.
5. Procura na sopa de leLras o none dos solidos apresenLados a seguir.
0 A C I L I N D R 0
S L 0 A C P L S b B
C H N T B J 0 P I b
T J L S I L R A S C
P R I S H A A I P I
Cubo
aliLos
8olas de plasLicina
Prisma pentagonal
aliLos
8olas de plasLicina
Pirmide quadrangular
aliLos
8olas de plasLicina
Paraleleppedo
aliLos
8olas de plasLicina
51


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Observa o regisLo dos pacoLes de leiLe
consunidos na escola nos prineiros
4 neses do ano.
1.1 0ual oi o nes en que se regisLou
naior consuno de leiLe: .
1.2 Decompe esse nunero en adioes e az a sua leiLura por ordens.
.
1.3 8ebeu-se nais leiLe en Ievereiro ou en Abril: .
Quantos pacoLes se beberan a nais:
1.4 Ln Abril houve LanLos dias de erias cono de aulas. Se houvesse aulas
duranLe Lodo o nes Lodo e se se bebesse o nesno nunero de pacoLes por dia,
quantos pacoLes Lerian sido consunidos:
1.5 Jodos os neses so recebidos na escola 8000 pacoLes de leiLe. ho Fnal desLes
4 neses, qual oi a quanLidade de pacoLes no consunidos: Regista Lodos os
Leus calculos.
FICHA 25
AVENTURA 5
Janeiro 7980
Ievereiro 7800
Haro 8038
Abril 4120
Adio e subLraco: resoluo de problenas
AlgoriLno da adio Calculo nenLal
52
2. Efectua os calculos. bsa a esLraLegia que quiseres.
3. bsa a agora o algoriLno para efectuar os calculos que se seguen.
4. Completa a pirnide dos nuneros. 0bserva o exenplo.
5. A sala da biblioLeca da escola precisa de ser pinLada. ara Lal, sero necessarias 2
laLas de LinLa. Observa o oranenLo.
5.1 Quanto se vai gasLar na pinLura da sala:
236 357 - 654 742 - 358 638 -
753 234 - 598 247 - 347 279 -
24 52 17 36 47 25
76 69
145
46 42 29 63 72 42
LaLa de LinLa: 125 eur.
Ho-de-obra de pinLura:
100 eur.
Oramento
53


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 avo do blisses az coleco de noedas anLigas e guarda-as en caixas cono a da
inagen. Quantas noedas guarda en cada caixa: RegisLa os Leus calculos.
1.1 ha sua coleco, ele Len 6 caixas iguais a esLa e ainda ouLras 2 con o dobro
das noedas desLa. Quantas noedas Len a coleco do avo do blisses: RegisLa
o Leu raciocnio.
2. A avo do blisses Len na sua caixa de cosLura pequenos Labuleiros onde guarda os
seus boLoes, organizados por cores.
2.1 Quantos boLoes preLos Len a avo do blisses: Lxplica cono conLasLe.
2.2 Se o Labuleiro dos boLoes brancos Liver o dobro dos boLoes preLos, quantos
boLoes Lera:
2.3 Lla Len Lanben un Labuleiro con boLoes azuis, cono o da inagen. Quantos
so os boLoes azuis:
FICHA 26
AVENTURA 5
HulLiplicao: resoluo de problenas HulLiplos
54
3. Multiplica cada un dos nuneros pelo que esLa no cenLro e conpleLa con o
resulLado. Segue o exenplo.
4. Resolve o desaFo, sabendo que o nacaco LlasLico so pode salLar as paredes que
Liveren un resulLado naior do que aquela que ele salLou inediaLanenLe anLes.
Marca o caninho que ele deve azer para chegar a bananeira.
7
3
4
6
5
7
8
9
2
14
6
3
4
6
5
7
8
9
2
12
8
3
4
6
5
7
8
9
2
16
50 7
30 9
10 50
15 20
Ao pe da bananeira
esLa un Lesouro a naneira.
5 90
2 450
5 200
8 40
10 40
3 3000
3 100
55


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 co do blisses subiu una escada e senLou-se no decino segundo
(12.) degrau. bn gaLo oi aLras dele e senLou-se quaLro
degraus abaixo, no degrau a neio da escada. Quantos
degraus Len a escada: RegisLa o Leu raciocnio.
2. bn clube desporLivo recolheu 4987 euros na venda de bilheLes para un jogo de
uLebol. Cada bilheLe cusLou 5 euros. LsLina quanLos bilheLes oran vendidos,
rodeando a opo correcLa.

A
quase 1000
B
quase 850
C
quase 1500
2.1 Agora az os calculos necessarios para perceber se acerLasLe ou no.
3. bsa una regua e nede cada una das linhas. Calcula o seu conprinenLo.
AVENTURA 6
FICHA 27
A
B
LsLinaLivas ConprinenLo
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
o decino segundo
e quaLro
antos
56
4. 0 agrupanenLo de escolas da LsLrela e do blisses e ornado por duas escolas e por
un jardin-de-inncia e Len 1253 alunos. 0 jardin-de-inncia Len duas salas,
cada una con 25 neninos. A escola da LsLrela e do blisses e requenLada por 303
alunos. Quantos alunos perLencen a ouLra escola:
4.1 ha escola da LsLrela e do blisses esLo a nudar o nobiliario. Quantas nesas
e cadeiras devero ser enLregues para que os alunos se senLen a pares nas
nesas, sabendo que apenas una Lurna Len un nunero npar de alunos:
4.2 Ioran enLregues 26 arnarios para seren colocados dois en cada sala.
Quantas so as salas desLa escola:
5. ho reeiLorio de una escola oran enLregues 100 paleLes de leiLe idenLicas a da
inagen. Quantos pacoLes de leiLe oran enLregues:
5.1 Se en cada dia se beberen, en nedia, 200 pacoLes, para quantos dias dura o
leiLe:
leiLe idenLicas a d
57


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Saiu un novo livro de avenLuras da coleco preerida da LsLrela e do blisses.
A ediLora publicou 10 000 exenplares,
que oran disLribudos en caixas con
1000 exenplares cada.
Completa.

1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 -
-
10 x 1000 -
1.1 has livrarias da area de Lisboa oran disLribudas 3 caixas. 0ual oi o nunero
de exenplares enLregues nessa area:
1.2 has livrarias da zona do orLo oran disLribudas 2 caixas e nos arquipelagos
da Hadeira e dos Aores, 4. 0as resLanLes, neLade oi para una eira do livro
e a quarLa parLe oi para o esLrangeiro. 0ual e a quantidade de livros que
ainda resLa:
2. Faz a leitura dos nuneros, seguindo e exenplo.
FICHA 28
AVENTURA 6
HulLiplicao: resoluo de problenas LeiLura e deconposio
de nuneros Adio e subLraco: resoluo de problenas
17 864 1 dezena de nilhar, 17 nilhares, 178 cenLenas, 1786 dezenas, 17 864 unidades
26 306
32 549
58
3. Completa.
4. 0bserva os exenplos e completa.
5. ara a esLa do bairro da escola, os habiLanLes Lero de azer 24 650 eneiLes de
papel. ALe ao Fnal do nes anLerior Fzeran 14 679 e esLe nes ja Fzeran 7400.
Quantos eneiLes Lero de azer aLe a esLa:
6. A escola Lanben vai parLicipar na esLa do bairro. As Lurnas do 4. ano Fzeran
nais 359 eneiLes do que as Lurnas do 3. ano. 0 4. ano ez un LoLal de 563
eneiLes. Quantos Lera eiLo o 3. ano: bsa o algoriLno para resolver o problena.
1000
16 438
1000 1000
54 379 - 50000 4000 300 70 9
90 864 -
37 981 -
20 000 3000 700 50 9 - 23 759
10 000 9000 500 30 4 -
50 000 2000 900 50 2 -
- 1000
43 576
- 1000 - 1000
59


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ha sala do 3. A, os alunos esLiveran a pinLar desenhos con aguarelas. ara os
secar, a proessora pendurou-os con nolas nuna corda, conorne ves na inagen.
0ual e o nunero de nolas necessarias para pendurar os 24 desenhos:

2. ha sala do 3. 8, os 24 alunos Lanben Fzeran pinLuras con aguarelas, que a
proessora pendurou cono ilusLra a inagen abaixo. 0nde se uLilizaran nais nolas,
na sala do 3. A ou na do 3. 8: Lxplica o Leu raciocnio.
3. 0 0orin Len 40 pares de neias na gaveLa e o seu irno Len 21 pares. Quantas
neias Len o 0orin a nais do que o irno: RegisLa os Leus calculos. Lenbra-Le que
cada par de neias corresponde a 2 neias.

4. Efectua os algoriLnos. Segue o exenplo.
FICHA 29
AVENTURA 6
256 147 - 345 263 - 568 279 -
256
- 147
Resoluo de problenas SubLraco: algoriLno
60
5. Preenche a grelha con os nuneros na horizonLal, de acordo con as indicaoes.
Verica os resulLados, seguindo
as indicaoes na verLical.
6. Descobre o nunero nisLerio.
- Sou un nunero nenor do que 40.
- A sona dos nuneros represenLados pelos neus algarisnos e 5.
- Se eu or nulLiplicado por 7, o produLo sera naior do que 200.
A 8 C 0 L I C
1 1 6
2
3
4
5
6
7
1 - neLade de 32, dobro de 75
2 - 15 nilhares e 4 cenLenas
3 - a quarLa parLe de 1200, 2 3
4 - 4 120, 3 332
5 - 3 15, 2 2, 4 21
6 - duas cenLenas e 76 unidades, 2 4
7 - neLade de 18, 8 8, 3 2
A - una unidade, neLade de 88, 3 3
8 - 60 1, dobro de 426
C - dobro de 265, 2 38
0 - 4 dezenas, 2 232
L - 1000 9
I - 2 25, 2 49, neLade de 12
C - 4 - 4, 3 2216
61


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela levou un bolo para a escola e a Ines levou dois iguais ao dela, para
parLilharen igualnenLe enLre si. 0ue quantidade de bolo coneu cada una:
1.1 Se o blisses e o Joo Lanben lancharen con elas, e reparLiren os nesnos
bolos en igual quanLidade, cada criana conera nais ou nenos quanLidade de
bolo: 0ue parLe conera cada una: Lxplica a Lua resposLa.
2. ara un piquenique, a LsLrela e 9 anigos conpraran 6 LarLes para dividir
igualnenLe enLre si. 0ue parLe coube a cada un: .
bsa as inagens para nosLrares o Leu raciocnio.
3. Ln cada una das inagens, pinta a parLe indicada.
FICHA 30
AVENTURA 6
0ecinais: resoluo de problenas ReconsLruo da unidade
0,5 (
1
2
)
0,8 (
8
10
)
1
4
1
2
62
4. huna caixa de puzzles, exisLen algunas peas nuneradas por Lras. Ln cada una
delas esLa indicada a parLe que represenLan de cada un dos puzzles. Observa-as.
Quantas peas Lera cada puzzle:
Inagina cono sera cada un dos puzzles e desenha a Lua hipoLese.
5. ha sala do 3. A, ha un arnario con 24 caixas de jogos. Se esLa quanLidade
corresponder a neLade dos jogos que cosLunan esLar no arnario, quantos sero
os jogos da sala:
5.1 Sabe-se que os jogos que devian esLar no arnario so
1
4
dos jogos das salas
do 3. ano. 0ual sera o LoLal de jogos do 3. ano:
63


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Ln casa ou na Lua escola, procura os objecLos indicados e nede-os con una regua
ou una FLa neLrica. Regista a nedida na Labela, Lendo en conLa as unidades de
nedida indicadas.
2. bsa a Lua regua que se segue e indica quanLo nede cada una das linhas abaixo.
3. Completa.
FICHA 31
AVENTURA 6
CenLneLros (cn) HeLros (n)
Janpo da cadeira
Janpo da nesa
Largura da porLa
Largura da janela
50 cn 100 cn
10 cn
1n
ou 100 cn
150 cn - cn
200 cn - cn 50 cn cn
30 cn cn
4 cn
C
ConprinenLo: nedida e unidade de nedida Lquivalencias
Resoluo de problenas
B
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 0
A
D
A B C D
64
4. 0bserva o percurso que o blisses az para ir da sua casa aLe casa do edro.
Sabendo que cada nede 1 cn, determina o conprinenLo do percurso que
o blisses az desde que sai de casa aLe regressar, passando pela casa do edro.
1 cn no papel equivale a 10 n no percurso real.









5. Completa. Segue o exenplo.
6. A LsLrela e o blisses esLo a planear una nova avenLura. 0esLa vez vo azer una
caninhada aLe chegar ao cino de una nonLanha. Ja caninharan
250 n, que corresponde a
1
5
do percurso. 0ual e a disLncia
enLre o ponLo de parLida e o cino da nonLanha:
a vez vo azer una
aran

1 cn
5 n 50 dn 500 cn
10 n
6 n
15 n
50 n
200 n
65


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A Ines esLa doenLe e no sabado oi ao nedico, Lendo coneado a Lonar os
nedicanenLos as 14 horas. Lla Lona un anLibioLico de 8 en 8 horas e un xarope
de 6 en 6 horas. 0uando e que ela volLara a Lonar os dois nedicanenLos ao
nesno Lenpo:
2. 0 0orin levou para a escola sacos de gonas para dar aos anigos. Aos prineiros
que enconLrou deu neLade das gonas que Lrazia. 0epois, enconLrou nais anigos
e deu-lhes neLade dos que ainda Linha. 0uando chegou a sala ja so levava 20
gonas. Quantas gonas levou o 0orin para a escola:
3. 0 blisses oi enconLrar-se con 5 anigos para jogar a bola. Cono o jogo correu
ben, quando oran para casa, cada un deles deu un abrao a cada
un dos anigos. Quantos abraos se deran:
AVENTURA 7
FICHA 32
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
s deu un abrao a cada
66
4. ho incio do ano, cada aluno do 3. A Lrouxe para a sala de aula una resna de
papel. Cada resna Len 500 olhas. Sabendo que a Lurna Len 24 alunos, quantas
olhas chegaran a sala:
4.1 Se na escola houver 10 Lurnas con o nesno nunero de alunos cada, e se
Lodos Liveren Lrazido una resna de papel, quantas olhas de papel oran
enLregues na escola: RegisLa os Leus calculos.
5. bn hipernercado da cidade quer disLribuir a sua publicidade por Lodas as
reguesias do concelho. ha cnara recolheran inornao de que en cada
reguesia exisLen aproxinadanenLe 15 000 habiLaoes e que o concelho Len
8 reguesias. Quantos panFeLos deven ser inpressos para colocar un en cada
una das caixas do correio:
6. Completa.
13 487
32 765
42 769
24 873
62 540
1000
18 548
27 659
43 298
27 609
54 329
10 000
67


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 edro az coleco de noedas e guarda-as en caixas cono a da inagen.
Quantas noedas esLo na caixa: Lxplica o Leu raciocnio.

1.1 Se Lodas esLas noedas oren disLribudas igualnenLe por caixas nenores, sen
sobrar nenhuna, quantas podero ser as caixas e quantas noedas Fcaro en
cada una:
1.2 0 edro ja Len na sua coleco 8 caixas iguais a da inagen. Quantas noedas
Len:
2. Efectua os calculos. 0bserva o exenplo.
FICHA 33
AVENTURA 7
no a da inagen.
5 65 - 5 60 5 5 -
- 300 25 -
- 325
7 73 - 6 94 -
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
Calculo nenLal HulLiplos
68
3. Completa.

4. A LsLrela esLa a ajudar a avo a azer
bolos para a esLa de anos do irno.
Observa a lisLa de ingredienLes
desLas receiLas.
Se a avo da LsLrela Fzer 2 LorLas de cada sabor, de que quanLidade de ingredienLes
precisara: RegisLa os Leus calculos.
5. 0 Leclado do conpuLador do Joo Len as Leclas 5, 7 e 8 encravadas. Se o Joo
escrever Lodos os nuneros de 100 a 200, quantas vezes o Leclado encravara: Iaz
Lodos os regisLos de que precisares para descobrir a resposLa.
.
JorLas de na JorLas de banana
2 4 6 8 1 01 2
4
8 32
16
32 320
1 3 5 7 9 1 1
3
6 66
12
24 120
69


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0s 24 alunos do 3. A ornaran una conisso de FnalisLas para organizar una
viagen no Fnal do 4. ano. 0ueren ir ao Zoonarine, no Algarve, para nadar con
os golFnhos. Jodos os alunos da Lurna esLo inscriLos. Cada aluno pagara una
nensalidade de 1 euro duranLe 20 neses. Quanto dinheiro sera angariado nesse
Lenpo:
1.1 bn bilheLe para o Zoonarine cusLa 15 euros por criana e o aluguer do
auLocarro cusLa 4 euros por aluno. Sera que o dinheiro que vo junLar chega
para pagar as despesas da viagen:
1.2 ho Zoonarine, os alunos sero divididos en grupos de seis. Quantos grupos
sero criados:
2. Completa as igualdades.
FICHA 34
AVENTURA 7
30 - 300 30 - 3000 30 - 30 000
54 - 540 54 - 5400 54 - 54 000
2 10 - 2 100 - 2 1000 -
10 - 670 100 - 6700 1000 - 67 000
- 120 - 1200 - 12 000
HulLiplicao: resoluo de problenas HulLiplicao
por 10, 100 e 1000 AlgoriLno da nulLiplicao
70
3. Efectua os calculos que se seguen, usando o algoriLno.
4. Completa.
5. Completa, eecLuando os calculos.
6. Completa.
35 4 -
35
4
26 7 - 47 6 -
3 10 - 6 10 - 7 10 - 10 10 -
30 10 - 60 10 - 70 10 - 100 10 -
300 10 - 600 10 - 700 10 - 1000 10 -
2
5
10
20
40
7
70
10
2
5
10
20
40
8
80
10
7 42
30
10
6
: 6
5
24
12
8
: 8
71


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0bserva a escada da inagen. ara a azer oran precisas 5 peas de neLal e 2 de
borracha, pois Len apenas 1 degrau. ara azernos una escada con 2 degraus, de
quantas peas so precisas: L con 3 degraus: Completa a Labela.
2. ha Labela ao lado,
rodeia a azul os nulLiplos
de 4 e a vernelho
os nulLiplos de 6.
2.1 Algun dos nuneros rodeados e npar: Explica porque.
.
2.2 a algun nunero que Lenhas rodeado duas vezes: orque sera que isso
aconLece: Explica o Leu raciocnio.
.
2.3 Completa a Labela con os nulLiplos de 12. Sera que algun e nulLiplo de 4:
. L de 6: . 0uais so eles: .
FICHA 35
AVENTURA 7
Regularidades: nulLiplos Sequencias
Lscada con 1 degrau
Lscada con 2 degraus
Lscada con 3 degraus
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
2 4 6 8 19 12 14 16 18 20 22
3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33
4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55
6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 66
7 14 21 28 35 42 48 56 63 70 77
8 16 24 32 40 48 56 64 72 80 88
9 18 27 36 45 54 63 72 81 90 99
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110
11 22 33 44 55 66 77 88 99 110 121
72
3. Desenha as nas que se seguen na inagen. ConpleLa con o nunero de nas
en cada siLuao.
4. 0bserva os paineis de azulejos que esLo a ser eiLos na escola. Quantos azulejos
brancos e quanLos azuis Len cada un:
4.1 Quantos azulejos brancos e quanLos azuis Lera o proxino painel:
5. ara esLar equilibrada, una balana deve Ler a nesna nassa en anbos os lados.
Preenche os espaos en branco, para que as balanas Fquen equilibradas.
2 3
A B C
A B C
73


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. hun esLival de chocolaLe en 0bidos, os organizadores pronoveran un inqueriLo,
para saber o Lipo de chocolaLe nais apreciado. 0bserva a Labela e responde.
1.1 0ual e o Lipo de chocolaLe de que os visiLanLes gosLan nenos: .
1.2 0uais so os Lipos de chocolaLe con o nesno nunero de apreciadores:
.
1.3 Quantos visiLanLes responderan a esLe inqueriLo: JusLiFca a Lua resposLa.
1.4 Quantos voLos nais deveria Ler o chocolaLe branco para Fcar con o nesno
nunero de preerencias que o chocolaLe belga:
1.5 0ual e o Lipo de chocolaLe que Leve nenos voLos, o de avel ou o branco:
Quantos a nenos:
FICHA 36
AVENTURA 7
Jipo de chocolaLe h. de inquiridos
ChocolaLe negro
ChocolaLe branco
ChocolaLe de leiLe
ChocolaLe belga
ChocolaLe de avel
- 1000 pessoas
LeiLura e inLerpreLao de Labelas
CraFcos circulares e de ponLos: resoluo de problenas
74
2. A proessora pergunLou aos 24 alunos de que Lipo de prograna Lelevisivo gosLan
nais. As resposLas oran as seguinLes:
- 4 alunos preeren docunenLarios cienLFcos,
- neLade da Lurna gosLa de series juvenis,
- a quarLa parLe dos alunos preere desenhos aninados,
- 2 alunos preeren Flnes.
Preenche o graFco circular, pinLando cada espao
da respecLiva cor.
docunenLarios cienLFcos
desenhos aninados
Flnes
series juvenis
3. bn grupo de LeaLro anador Leve
en cena una pea inanLil duranLe
oiLo dias.
Observa no graFco o nunero
de crianas que assisLiran
ao especLaculo.
3.1 Ln que dia houve nais crianas a assisLir a pea:
.
3.2 0ual e a dierena de especLadores enLre o prineiro e o segundo dia:
3.3 Quantas crianas assisLiran a pea duranLe o perodo que esLeve en cena:
0ias
ea inanLil en cena
50
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
400
h
.


d
e

c
r
i
a
n

a
s
350
300
250
200
150
100
75


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ha biblioLeca da escola esLava
una revisLa que Linha
o seguinLe LexLo. Le-o
e responde as quesLoes.
1.1 Ln que seculo nasceu
a escriLora Alice Vieira:
.
1.2 Ln que ano recebeu
o renio de LiLeraLura
InanLil: .
1.3 Quantas decadas passaran desde que coneou a publicar regularnenLe os
seus livros:
1.4 ara esLejar o proxino aniversario, quantas velas a escriLora Alice Vieira
devera colocar no seu bolo: RegisLa o Leu raciocnio.
2. ha livraria do bairro da escola oran vendidos nos ulLinos 3 neses do ano passado
10 000 livros. 0esLes, 7354 eran de auLores esLrangeiros. Quantos serian os livros
de auLores porLugueses:
AVENTURA 8
FICHA 37
Resoluo de problenas
.
desde que coneou a publicar regularnenLe os
76
3. A avo do blisses Len vinLe galinhas na quinLa. oje, logo pela nanh, ela oi
recolher os ovos. Ao conLa-los de 2 en 2, percebeu que sobrava 1 ovo, ao
conLa-los de 3 en 3 ou de 5 en 5 viu que no sobrava nenhun. 0escobre quantos
ovos recolheu hoje. Iaz Lodos os regisLos de que precisares.
3.1 A avo precisa de enbalar 100 ovos en caixas con o nesno nunero de ovos.
Iaz o esLudo de algunas naneiras de ela os enbalar.
4. ha aula de Lducao Isica, os 48 alunos das 2 Lurnas do 3. ano azen jogos en
equipas. Jodas as equipas Len igual nunero de jogadores e ninguen Fca de ora.
Quantas equipas poden ornar e quanLos jogadores pode Ler cada equipa:
ALeno que no pode haver apenas una equipa ou un aluno por equipa.
nhun. 0escobre quantos
s.
u d
77


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ha escola da LsLrela e do blisses esLo a consLruir una biblioLeca naior.
0 blisses percebeu que os pedreiros colocan, por hora, Lres Flas de Lijolos na
parede. Se cada parede Liver 30 Flas de Lijolos, quantas horas denoraro a erguer
una parede:
1.1 L quanto Lenpo denoraro a azer 3 paredes iguais:
1.2 0s pedreiros Lrabalhan 8 horas por dia. 0e quantos dias precisan para erguer
Lres paredes: RegisLa Lodos os Leus calculos.
2. 0bserva o exenplo e completa.

3. Completa, seguindo o exenplo.
FICHA 38
AVENTURA 8
6
3 18
: 6
8
4
:

35
: 5
1
2
18 9
2
1
4
24

1
10
30

1
2
28

1
3
18

HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
0econposio de nuneros
78
4. ho reeiLorio da escola conen Lodos os dias 396 crianas. Llas vo alnoar en
Lres Lurnos dierenLes, cada un con o nesno nunero de crianas. 0s Labuleiros
usados pelos alunos so lavados de un Lurno para o ouLro e so Lodos reuLilizados.
Quantos Labuleiros exisLen no reeiLorio:
4.1 So exisLen cadeiras para un Lero dos alunos alnoaren de cada vez.
Quantas cadeiras exisLen: Lxplica o Leu raciocnio.
4.2 Ln cada nesa, conen senpre quaLro alunos de cada vez. Quantas nesas ha
no reeiLorio:
5. Completa, deconpondo cada nunero en duas parLes iguais.
32 : 2 -
32 - 2
32 : 4 -
32 - 4
32 : 8 -
32 - 8
32
79


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Ioran conprados 64 neLros de rede para colocar a volLa do canpo de jogos da
escola. Sabendo que o canpo Len orna recLangular, descobre algunas hipoLeses
para o Lananho do canpo, usando apenas nuneros inLeiros. Se precisares az
desenhos.
1.1 as hipoLeses que enconLrasLe, qual sera a nelhor para azer corridas de
aLleLisno: 0eves escolher a que perniLir Ler una pisLa nais conprida,
senpre a direiLo. Explica o Leu raciocnio.
2. ho papel ponLeado abaixo, constri Fguras cujas ronLeiras Lenhan o
conprinenLo indicado.
FICHA 39
AVENTURA 8
erneLro: resoluo de problenas
unidade de nedida
8 12 10
80
3. Calcula o perneLro de cada una das Fguras, Lendo cono unidade de nedida o
conprinenLo do lado de una quadrcula.




3.1 Se o lado da quadrcula corresponder a 2 cn, qual e o perneLro de cada Fgura:
4. Con una regua, nede os lados de cada Fgura e calcula o seu perneLro.
5. 0 pai da LsLrela quer vedar o jardin. ara Lal, vai usar a rede que ja Len, nas
cono e nuiLo esLreiLa, vai colocar duas Fadas, una por cina da ouLra. Quantos
neLros de rede vai usar:
A C
B
A B C
2 n
6 n
4 n
3 n
2 n
5 n
81


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. ho quadriculado abaixo, constri 3 Fguras dierenLes con area de 8 .
1.1 0ual e o perneLro de cada una das Fguras:
2. 0bserva as inagens e indica a area de cada una, Lendo cono unidade de nedida de
area o .
2.1 Calcula a area de cada Fgura, Lendo en conLa que a unidade de area e .
2.2 Se a unidade de area osse un qual seria area de ca da un a das Fgur as:
FICHA 40
AVENTURA 8
Area e perneLro: resoluo de problenas
C
A
C 0
B
L I
82
3. Con Lodas as peas do Langran e possvel consLruir o recLngulo cono o da
inagen. Reconstri-o na Lua nesa de Lrabalho, usando o Leu Langran.
4. Constri agora as Fguras indicadas, con Lodas as peas do Langran. 0esenha as
Luas consLruoes.
4.1 Determina a area de cada Fgura Lendo cono unidade de area:

4.2 Jendo cono unidade de nedida o lado do , regista o perneLro de cada
Fgura. 0ue conclusoes podes Lirar:
bn quadrado bn Lringulo
bn paralelograno
83


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A inagen represenLa o cho da cozinha da avo da LsLrela. Lla quer renodelar o
cho, subsLiLuindo os nosaicos por ouLros do nesno Lananho. Quantos nosaicos
vai Ler de conprar:
1.1 Se ela opLar por conprar nosaicos 4 vezes naiores do que esLes, de quantos
vai precisar: Iaz o desenho do cho para Le ajudar a responder.
2. 0 pai do Joo quer saber de quanLos Lijolos precisa para consLruir un nuro para
o quinLal. Colocou Lijolos no cho, narcando o conprinenLo do nuro, e ez una
coluna con Lijolos, para narcar a alLura do nuro. Ajuda-o a saber quantos Lijolos
precisa de conprar. odes usar a inagen para o descobrir.
2.1 Se o nuro Livesse o dobro do conprinenLo, quantos Lijolos serian
necessarios: L se Livesse o quadruplo:

FICHA 41
AVENTURA 8
Area: resoluo de problenas
84
3. As Lurnas do 3. ano esLo a organizar un especLaculo de LeaLro nas suas salas.
Ln cada sala, as cadeiras para os especLadores oran arrunadas de naneiras
dierenLes.

3.1 Ln qual das siLuaoes e que as cadeiras ocupan naior area de cho:
3.2 Se Livesses de arrunar una sala para 24 crianas assisLiren a un especLaculo,
cono arias: bsa o quadriculado que se segue para azer essa represenLao.
Cada quadrcula represenLa una cadeira. ALeno que no pode haver espaos
vazios enLre as cadeiras.
organizar un especLaculo de LeaLro nas sua
os especLadores oran arrunadas de nane
SALA A
SALA B
85


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0 blisses Len 4 noedas no bolso e sabe que una e alsa,
pois pesa nenos do que as ouLras. ara a descobrir,
usou una balana de dois praLos e ez apenas duas
nedioes. Cono sera que ele a descobriu:
2. A LsLrela oi as conpras con a avo e a ne, para conprar naLeriais necessarios
para as erias na praia.
A avo conprou 2 proLecLores solares e a ne conprou 1, e anbas pagaran con
una noLa de igual valor. Observa o dinheiro que receberan de Lroco e descobre o
preo de cada proLecLor solar.
2.1 0ue noLa Lero elas enLregue para pagar os proLecLores solares:
2.2 A ne da LsLrela Lanben conprou o que podes ver na inagen. Quanto
gasLou ela nesLas conpras:
AVENTURA 9
FICHA 42
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
Avo
24,90 EUROS
15,30 EUROS
12,50 EUROS
He
86
3. A Ana escolheu dois nuneros secreLos. Adicionou-os e obLeve a sona 14.
0epois, nulLiplicou-os e obLeve o produLo 33.
Ls capaz de descobrir en que nuneros pensou a Ana: odes usar a calculadora.
- 14 - 33
4. bsa a calculadora e descobre os nuneros. arLe do 5 e LenLa chegar a 100. ara
cada caso regisLa as operaoes eecLuadas.
bsando o nenor nunero de Leclas.
bLilizando Lres vezes a Lecla da adio e una a da subLraco.
bLilizando obrigaLorianenLe a nulLiplicao, a diviso e a subLraco.
5. ha sala do 3. A ha una caixa con 28 Lubos de cola. Se a proessora colocar 7 en
cada nesa de Lrabalho de grupo, quantos grupos se ornan:
6. A Ines e o edro levaran para a escola 24 rebuados para dar a cada un dos seus
6 anigos. Se deren o nesno nunero de rebuados a cada anigo, quantos
rebuados do a cada un:
87


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela e o blisses queren azer un gelado para parLilhar con a Lurna no ulLino
dia de aulas. A quanLidade de ingredienLes para 8 pessoas e a seguinLe:
- 1 laLa de leiLe condensado,
- 2 pacoLes de naLas,
- 3 pacoLes de bolachas de chocolaLe.
1.1 ho supernercado, conpraran 4 laLas de leiLe condensado, 6 pacoLes de naLas
e 8 pacoLes de bolachas de chocolaLe. Sera que esLas quanLidades so
suFcienLes para os 24 alunos: Explica cono pensasLe.
1.2 bna laLa de leiLe condensado cusLa 1,25, un pacoLe de naLas cusLa 0,45
e cada pacoLe de bolachas cusLa 0,89. Quanto dinheiro gasLaran a LsLrela
e o blisses para azer gelado para Loda a Lurna:
1.3 A LsLrela e o blisses conearan a azer o gelado as 15:30. icaran as
bolachas en 15 ninuLos, baLeran as naLas en 5 ninuLos e gasLaran nais
5 ninuLos a nisLurar os resLanLes ingredienLes. 0 Lenpo de congelao do
gelado e de 3 horas. Determina a que horas Fcou pronLo o gelado.
FICHA 43
AVENTURA 9
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
Calculo nenLal
88
2. A LsLrela Len 3 canisolas e 2 caloes que gosLa de uLilizar quando parLe para as
suas avenLuras. Jodos os dias ela vesLe un conjunLo dierenLe, uLilizando una
canisola e uns caloes. 0uranLe quantos dias pode a LsLrela vesLir-se de orna
dierenLe:
3. 0 blisses Len 4 canisolas dierenLes para usar nas caninhadas pela serra. Se ele
conbinar as canisolas con os dierenLes caloes que Len, pode azer 20 conjunLos
dierenLes. Quantos caloes Len:
4. ho prineiro dia de erias, 15 anigos oran azer un passeio para o Jardin
Zoologico. 0s pais oran leva-los e en cada carro ian 4 crianas. Quantos carros
oran necessarios para levar Lodas as crianas:
5. Resolve nenLalnenLe.
10 15 - 10 : 2 - 5 8 - 10 : 5 -
20 15 - 100 : 2 - 50 8 - 100 : 5 -
40 15 - 1000 : 2 - 500 8 - 1000 : 5 -
80 15 - 10 000 : 2 - 5000 8 - 10 000 : 5 -
89


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A LsLrela, a Ines, o edro, o Joo, a Ana,
o blisses e o 0orin Fzeran una roda.
A Ines esLa enLre a LsLrela e o edro,
o Joo esLa ao lado do edro e o blisses
esLa enLre a Ana e o 0orin. 0rganiza a
roda, desenhando os anigos na posio
correcLa.
2. LsLes neninos do 3. A noran no nesno predio: o Irancisco, o AnLonio, o Joo
e o edro. 0 Irancisco nora dois andares acina do Joo. 0 AnLonio nora oiLo
andares abaixo do Irancisco. 0 edro vive no sexLo andar, a neio caninho enLre
o Joo e o AnLonio. Ln que andar nora cada un deles:
3. 0bserva a inscrio gravada na achada principal desLe edicio.
a quantos anos oi consLrudo: RegisLa os Leus calculos.
4. IdenLiFca os nuneros e nos recLngulos abaixo, escreve-os por orden crescenLe.
FICHA 44
AVENTURA 9
hunerao ronana
HulLiplicao e diviso: resoluo de problenas
HCHLI XXXIII C0XLIV
HHX CCCXXXVIII
< < < <
90
5. 0s alunos esLo a preparar una pea de LeaLro e vo pinLar os cenarios. Observa
as LinLas conpradas, as quanLidades e os preos.
5.1 Quanto dinheiro oi gasLo nas LinLas:
5.2 Sabendo que cada balde conLen 5 liLros de LinLa, que quantidade de LinLa
oi uLilizada na pinLura dos cenarios:
5.3 Ioi necessario conprar nais una laLa de LinLa azul e ouLra de LinLa branca.
hesLa conpra oi enLregue una noLa de 50 euros. 0ual oi o Lroco recebido:
6. 0 nuro da escola vai ser resLaurado nas erias e os alunos vo parLicipar nessa
Larea. 0 nuro nede 300 neLros e Lurna do 1.A vai pinLar a quarLa parLe desse
conprinenLo. Sabendo que o grupo da LsLrela pinLou duas decinas desse espao,
qual e o conprinenLo da parLe do nuro pinLado pelo seu grupo:
24,50 22,40 23,30 20,35 15,80 22,40
91


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. Observa o painel iniciado pelos alunos do 3. ano.
1.1 0ual e o nunero de nosaicos que ornan esLe painel: Regista o Leu raciocnio.
1.2 A parLe azul corresponde a quantas cenLesinas do painel:
1.3 0ue parLe do painel esLa pinLada de cor-de-laranja: .
1.4 ho painel, pinLa 0,2 de anarelo. 0ue raco do painel pinLasLe: .
Quantas decinas alLan pinLar: .
2. Indica quanLas decinas esLo pinLadas en cada Fgura.
FICHA 45
AVENTURA 9
A B C D
huneros decinais: resoluo de problenas Calculo nenLal
Adio e subLraco Localizao de nuneros decinais na recLa
92
3. Escreve en cada quadrado en branco un nunero, de nodo que a sona dos
nuneros en cada linha e a sona dos nuneros en cada coluna seja senpre
igual a 1.
4. ha recLa nunerica, assinala os seguinLes nuneros.

4.1 Escreve agora os nesnos nuneros por orden decrescenLe.
5. Completa as Labelas. Segue os exenplos.
12,6 0,16 1,6 12 7,2 0,4 17,4
4,3 16,3
8,6
6,4
0,4 0,2 1
0,2 1
0,1 0,5 1
1 1 1
0,35 0,40 1
0,30 0,55 1
0,45 0,50 1
1 1 1
2 0
0,7 1,8 0,4 0,9 1,1 1,9 1,5
2,15 1,4 3,4 3,04 1,75 0,15 1,32
4,25 1,21
12,48
93


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. A rua do Joo vai ser arborizada con plaLanos en anbos os lados. ho nesno
passeio, o prineiro e o ulLino plaLano vo ser planLados a 480 neLros un do
ouLro. A disLncia enLre dois plaLanos seguidos devera ser de 5 neLros. Quantos
plaLanos vo ser necessarios para arborizar os dois lados da rua:
2. bsa una regua, mede e regisLa.
3. Efectua o calculo 3 n 43 cn 52 dn .

3.1 Faz a leitura do resulLado obLido en decneLros. Segue o exenplo.
FICHA 46
AVENTURA 9
19,3 dn 1 neLro, 9 decneLros e 3 cenLneLros ou 19 decneLros e 3 cenLneLros.
Calculo en neLros Calculo en decneLros Calculo en cenLneLros
ConprinenLo: resoluo de problenas 0econposio
de nuneros huneros decinais: resolu o de problenas
0inheiro: equivalencias
Janpo da nesa cn dn n
AlLura da cadeira cn dn n
Largura do arnario cn dn n
ConprinenLo da parede cn dn n
94
5. A LsLrela ez anos e convidou as nelhores anigas para ir ao cinena e lanchar. ara
pagar as despesas, Lirou 20 euros do seu nealheiro.
5.1 A LsLrela gasLou
1
4
do dinheiro nos bilheLes de cinena e
1
2
no lanche.
Quanto dinheiro gasLou:
5.2 Con o dinheiro que sobrou, a LsLrela conprou un livro de banda desenhada.
0ual oi o preo do livro:
6. 0bserva as noedas e completa a Labela. Segue o exenplo.
h. de noedas
equivalenLes a 1
Valor correspondenLe
100 100 0,01 - 1
95


A

C
r
a
n
d
e

A
v
e
n
L
u
r
a


C
a
d
e
r
n
o

d
e

I
i
c
h
a
s


H
a
L
e
n
a
L
i
c
a


3
.


a
n
o
T
e
x
t
o
NOME DATA - -
1. 0bserva o poliedro que se segue. Completa.
Cono se chana: .
2. Pinta as Fguras que so planiFcaoes de un cubo.







3. 0ual e o dado que se obLen ao nonLar a planiFcao abaixo: Explica cono
descobrisLe. Se precisares, planiFca e recorLa un cubo.
.
FICHA 47
AVENTURA 9
AresLas:
VerLices:
Iaces:
1 2
3 4
Solidos geoneLricos: planiFcao do cubo
ConsLruoes VisLas
96
3. Observa as consLruoes e copia-as para o papel isoneLrico.

4. Conta os cubos usados en cada consLruo e conpleLa.
4.1 0bserva agora a consLruo A e desenha as suas visLas no papel quadriculado.
VISTA DE FRENTE VISTA DE LADO VISTA DE CIMA
A B C

Potrebbero piacerti anche