Sei sulla pagina 1di 10

GOLDMANN, Lucien - Dialtica e Cultura -Ed. Paz e Terra, Rio de Janeiro, 1 1, 1 ! ".

A RE#$#CA%&O 'ou tratar de u( te(a (uito atual) o da* di+erente* inter"reta,-e* do "en*a(ento (ar.i*ta no *culo //. Li(itar-(e-ei a u( de *eu* (ai* i("ortante* ca"0tulo*, a teoria (ar.i*ta e lu1ac*iana da rei+ica,2o. 'ou e*tudar, "ara co(e,ar, a an3li*e (ar.i*ta do 4alor, e*treita(ente li5ada ao 6ue Mar. c7a(a de +etic7i*(o da (ercadoria e 6ue Lu1ac* de*i5na *o8 a "ala4ra rei+ica,2o. Para deter(inar o lu5ar de**e "ro8le(a no con9unto do *i*te(a 6ue co*tu(a(o* c7a(ar de (ateriali*(o 7i*t:rico, re**alto 6ue *o(ente a teoria da rei+ica,2o "er(ite co("reender a coer;ncia de todo* o* te.to* (ar.i*ta* re+erente* <* rela,-e* entre a in+ra-e*trutura e a *u"ere*trutura. Con7ece-*e a lon5a di*cu**2o e( torno do* "ro8le(a* do "a"el ati4o da con*ci;ncia, ou ao contr3rio, de *eu car3ter de *i("le* re+le.o. Cada u(a da* te*e* corre*"onde "arcial(ente <* te*e* de Mar.. O "en*a(ento de Mar. "arece *er o *e5uinte) o indi40duo a**i( co(o o* 5ru"o* 7u(ano*, con*titue( totalidade* 6ue n2o "ode( *er *eccionada* "ara dele* *e +azer realidade* aut=no(a*. N2o 73 "en*a(ento inde"endente do co("orta(ento ou da a+eti4idade, ne( co("orta(ento inde"endente da con*ci;ncia etc... E( >lti(a in*t?ncia, o "en*a(ento, a a+eti4idade e o co("orta(ento de u( indi40duo con*titue( u(a unidade coerente e *i5ni+icati4a. Ma* nece**3rio acre*centar 6ue 6uando *e trata de indi40duo* e**a unidade e*trutural "a**a "or 5rande n>(ero de (edia,-e* cu9o *u9eito n2o , ou o (uito "ouco, con*ciente e, "or i**o, di+icil(ente re4el34el, en6uanto 6ue inconte*ta4el(ente (ai* +3cil e4idenciar a coer;ncia 6ue re5e o co("orta(ento, a a+eti4idade ou a con*ic;ncia de u( 5ru"o *ocial dentro do 6ual a* in>(era* "arcela* indi4iduai* *e anula( (utua(ente. 'olte(o*, "or(, ao "ro8le(a da* rela,-e* entre a in+rae*trutura e a *u"ere*trutura. A teoria (ar.i*ta i("lica na idia de 6ue de u( lado, n2o 73 7i*t:ria aut=no(a da econo(ia, do "en*a(ento, da reli5i2o etc... (a* ta(8( 6ue, "or outro lado, n2o 73, *e ol7ar(o* o con9untto da 7i*t:ria, "ri(azia 6ue *e re"ita de direito e nece**aria(ente "ara e*te ou a6uele *etor "articular da 4ida *ocial. E*ta con*titui *e("re u(a totalidade e*truturada, co( a re*er4a, contudo, de 6ue o ti"o "reci*o de cada e*trutura "articular 4aria (ai* ou (eno* de"re**a no decorrer do te("o. Onde e*t3 ent2o a cle8re "re"onder?ncia do* +atore* econ=(ico*@ Ae9a "or cau*a da "o8reza da* *ociedade* "ri(iti4a*, *e9a "or cau*a da di4i*2o e( cla**e* *ociai* da* *ociedade* "o*teriore*, o* 7o(en* +ora( o8ri5ado* a dedicar a (aior "arte de *ua ti4idade < re*olu,2o do* "ro8le(a* re+erente* < "rodu,2o e < di*tri8ui,2o da* ri6ueza* (ateriai*, ao 6ue 7a8itual(ente c7a(a(o* de "ro8le(a* econ=(ico*. Trata-*e "or(, a"ena* de u(a "ri(azia de +ato e n2o de direito, 6ue de*a"arecer3 natural(ente, no dia e( 6ue a a6ui*i,2o de ri6ueza* (ateriai* "a**ar3 - 5ra,a* ao de*en4ol4i(ento da* +or,a* "roduti4a* e a u(a tran*+or(a,2o da e*trutura *ocial - "ara *e5undo "lano na ati4idade do* indi40duo*. B o +a(o*o @*alto@ do reino da nece**idade ao reino da li8erdade. E**a te*e n2o i("lica na idia de u(a "a**i4idade "articular da con*ci;ncia e do "en*a(ento te:rico e( rela,2o < ati4idade econ=(ica. A teoria da con*ci;ncia cu9o re+le.o e."ri(e n2o u( ti"o uni4er*al(ente 43lido da* rela,-e* entre a in+ra e a *u"ere*trutura,

(a* u( ti"o "articular de**a* rela,-e*, "r:"rio < *ociedade ca"itali*ta cl3**ica Cca"itali*(o li8eral e o ca"itali*(o (ono"oli*ta e i("eriali*ta de +raca inter4en,2o econ=(ica do E*tadoD. Ne*ta, a con*ci;ncia tende a tornar-*e u( *i("le* re+le.o, a "erder toda +un,2o ati4a, na "ro"or,2o e( 6ue o "roce**o da rei+ica,2o, con*e6u;ncia ine4it34el de u(a econo(ia (ercantil, *e e*tende e "enetra no ?(a5o de todo* o* *etore* econ=(ico* do "en*a(ento e da a+eti4idade. E( "rinc0"io, a reli5i2o, a (oral, a arte, a literatura n2o *2o ne( realidade* aut=no(a*, inde"endente* da 4ida econ=(ica, ne( (ero* re+le.o* de*ta. No (undo ca"itali*ta, ela* tende( a *;-lo na (edida e( 6ue *ua autenticidade *e encontra e*4aziada "or dentro, 5ra,a* ao a"areci(ento de u( con9unto econ=(ico aut=no(o 6ue tende a a"oderar-*e de (odo e.clu*i4o de toda* a* (ani+e*ta,-e* da 4ida 7u(ana. 'e(o* a**i( a i("ort?ncia do +en=(eno 6ue 7o9e no* "ro"o(o* anali*ar e( *ua* lin7a* 5erai*. Para de*cre4er e**e "roce**o nece**3rio "artir da econo(ia e do e*tudo da econo(ia (ercantil. O 6ue a caracteriza e( rela,2o <* outra* +or(a* de "rodu,2o a *ua uni4er*alidade e a *ua anar6uia. E3 na "rodu,2o "ara o (ercado u(a "o**i8ilidade 4irtual de *u"erar a* li(ita,-e* "articulare*) nacionai*, reli5io*a*, *ociai* etc... e de a("liar-*e inde+inida(ente. Por outro lado, o 6ue caracteriza a "rodu,2o "ara o (ercado ta(8( a au*;ncia, e( todo* o* n04ei*, de u( or5ani*(o re5ula(entando ao (e*(o te("o a "rodu,2o e a di*tri8ui,2o da* (ercadoria*. E**a au*;ncia de or5ani*(o re5ulador co(u( < "rodu,2o e < di*tri8ui,2o con*tituia a**i( a contra"artida de *ua uni4er*alidade. B o 6ue c7a(a(o* de anar6ui da "rodu,2o. E( u(a "rodu,2o (ercantil, o 6ue *u8*titui a +un,2o do or5ani*(o "lani+icador e.ata(ente o (ercado e, dentro de*te, a troca da* (ercadoria* nu(a certa "ro"or,2o, troca 6ue na *ua +or(a i(ediata *e c7a(a "re,o, e 6ue na +or(a "ura, a8*tra,2o +eita de todo de*e6uil08rio entre a o+erta e a "rocura e de toda a 4aria,2o de*ta*, c7a(ada "or Mar. de 4alor de troca. A**i( natural 6ue "ara co("reender o (ecani*(o da "rodu,2o (ercantil de4a-*e co(e,ar co(o "rocedeu Mar., "elo e*tudo do 4alor e do* "re,o*. E( 5rande n>(ero de te.to*, Mar. in*i*te *o8re o +ato de 6ue nu(a econo(ia (ercantil, o 6ue caracteriza o 4alor de troca 6ue ele tran*+or(a a rela,2o entre o tra8al7o nece**3rio < "rodu,2o de u( 8e( e e**e 8e( e( 6ualidade o89eti4a do o89etoF o "r:"rio "roce**o de rei+ica,2o. Trata-*e do "r:"rio "roce**o *ocial 6ue +az co( 6ue, na "rodu,2o (ercantil, o 4alor *e a"re*ente < con*ci;ncia do* 7o(en* co(o u(a 6ualidade o89eti4a da (ercadoria. Anali*e(o* e**e "roce**o. E( 6ual6uer econo(ia n2o (ercantil, o 6ue le4a o* 7o(en* a dedicare( "arte de *eu* e*+or,o* < "rodu,2o de certo* 8en* *2o a* 6ualidade* naturai* de*te*, *eu 4alor de u*o. Nu(a econo(ia (ercantil caracterizazda "ela au*;ncia de "lano li5ando a "rodu,2o ao con*u(o, a* (ercadoria* ta(8( *2o 8en* >tei* e "o**ue( u( 4alor de u*o. No entanto, *e ela* c7e5a( ao con*u(idor 6ue "rocura e**e 4alor de u*o, c7e5a( ante* a u( (ercado onde *2o co("arada* a outra* (ercadoria* *o8 o a*"ecto "ura(ente 6uantitati4o de *eu 4alor de troca. B "or i*to 6ue 6uando o* 8en* *e torna( (ercadoria*, ele* *e de*do8ra( e( doi* atri8uto*) u( 4alor de u*o, 6ue intere**a a"ena* ao con*u(idor e u( 4alor de troca, 6ualitati4a(ente id;ntico e( toda* a* (ercadoria* e di+erente a"ena* "or *ua 6uantidade.

Ora, *e "or oca*i2o de *ua* "ri(eira* (eni+e*ta,-e* o co(rcio a8ran5ia a"ena* o* 8en* e.cedente* e a troca *: era +eita dentro do* li(ite* da* co(unidade*, *a8e(o* 6ue lo5o de"oi* o (ercado de*truiu a* anti5a* +or(a* econ=(ica* "ara a"oderar-*e da "r:"ria "rodu,2o. O* indi40duo* "a**ara( a "roduzir a"ena* "ara a 4enda. B a**i( 6ue a "rodu,2o "ara o (ercado n2o a"ena* cont( e( *i a "o**i8ilidade de u(a econo(ia uni4er*al, (a* ta(8( re"re*enta u( +ator ati4o de di**olu,2o de toda* a* anti5a* econo(ia* naturai* 6ue ela tende a *u8*tituir. E.a(ine(o*, "or(, (ai* de "erto o a*"ecto "*icol:5ico da 4ida econ=(ica, nu(a econo(ia e( 6ue a enor(e (aioria do* 8en*, *e n2o a *ua totalidade, "roduzida "ara o (ercado e e( 6ue o "re,o *u8*titui 6ual6uer outro or5ani*(o "lani+icador. O 6ue no* intere**a "ara co("reender o +en=(eno da rei+ica,2o, o (ecani*(o "*06uico atra4* do 6ual *e de*en4ol4e todo o "roce**o. Nu(a *ociedade ca"itali*ta ideal, na 6ual nada entra4aria o li4re 9o5o da concorr;ncia, a* coi*a* iria( da (el7or +or(a "o**04el *e5undo o* econo(i*ta* li8erai* - "oi* cada e("reendedor, tentando o8ter u( lucro t2o 5rande 6uanto "o**04el, *eria o8ri5ado a 8ai.ar *eu* "re,o* "ara en+rentar a concorr;ncia, ele a5iria a**i( *e( de*e93-lo con*ciente(ente no intere**e do* con*u(idore*, 6ue o8teria( a* (ercadoria* a "re,o* (ai* 8ai.o*. Ae 8e( 6ue e*ta o"ini2o *e9a ine.ata, co(o e."lica,2o da +or(a,2o do* "re,o*, no* "rendere(o* a6ui < an3li*e ri5oro*a do* (ecani*(o* "*icol:5ico* "elo* 6uai* *e (ani+e*ta( e6uil08rio* e ta(8( 4alore* 7u(ano* de *olidariedade - 6uando *e (ani+e*ta( - no (undo ca"itali*ta. O* "r:"rio* te:rico* do ca"itali*(o li8eral no* dize( 6ue i**o acontece i("licita(ente, *e( 6ue o* 7o(en* o de*e9e(, a"e*ar e contra a 4ontade do* indi40duo*. No (undo +ict0cio do* econo(i*ta* cl3**ico*, (undo 6ue n2o "a**a de u(a e.tra"ola,2o e*6ue(3tica e ideali*ta do (undo ca"itali*ta real, o* 7o(en* *eria( "er+eito* e5o0*ta*, indi+erente* e in*en*04ei* ao* *o+ri(ento*, a*"ira,-e* e nece**idade* de *eu* *e(el7ante*, (a* 6ue "a**aria( Ce ni*to 6ue con*i*te a idealiza,2oD *eu te("o a a9udar o* *e(el7ante*, *e( 6uerer. E*te "en*a(ento o encontra(o* de*de o *culo /'##, e( Ren De*carte*, e( Lei8nitz e ta(8( e( Gant. De"oi* da* rela,-e* do* 7o(en* entre *i, 4e9a(o* a5ora outro a*"ecto co("le(entar da 4ida econ=(ica, a rela,2o do* 7o(en* co( a* coi*a*. O de*en4ol4i(ento da "rodu,2o "ara o (ercadointroduziu ao lado do 4alor de u*o e e( 5rande e*cala no lu5ar de*te, o 4alor econ=(ico, o 4alor de troca. B "or i**o 6ue 7o9e, o* indu*triai* n2o "roduze( (ai* o* 8en* tornado* (ercadoria* e( +un,2o de *eu* 4alore* de u*o di4er*o* e (>lti"lo*, 6ue "er(itiria( *ati*+azer a* nece**idade* 4ariada* de *eu* *e(el7ante*, (a* *i( "ara alcan,ar *eu 4alor de troca co(u( 6ualitati4a(ente id;ntico e( toda* a* (ercadoria* 6ue c7e5a( ao (ercado. B 4erdade 6ue o 4alor de u*o n2o "erdeu total(ente a realidade) n<o *e "ode 4ender u(a (ercadoria a n2o *er na (edida e( 6ue ela a"re*ente u( 4alor de u*o "ara o >lti(o co("rador. En6uanto ela n2o *aiu do c0rculo da* rela,-e* inter-7u(ana*, en6uanto ela e*t3 no e*t35io da "rodu,2o e da 4enda, *eu 4alor de troca ocu"a co( e.clu*i4idade a con*ci;ncia do* 7o(en*, tendo o 4alor de u*o i("ort?ncia a"ena* e( rela,2o ao 4alor de troca. Co(o o 4alor de u*o, a *olidariedade con*ciente e deli8erada entre o* 7o(en* rele5ada ao do(0nio "ri4ado da* rela,-e* de +a(0lia ou de a(izadeF na* rela,-e* inter-7u(ana* 5erai* e notada(ente na* econ=(ica*, "elo contr3rio, a +un,<o de u(a e de outra tornou-*e i("l0cita, o8*curecida "elo* >nico* +atore* 6ue +aze( a5ir o e5o0*(o

do Eo(o-oecono(icu*, 6ue ad(ini*tra racional(ente u( (undo a8*trato e "ura(ente 6uantitati4o de 4alore* de troca. Re**alte(o* a i("ort?ncia ca"ital de*te* doi* +en=(eno* "ara a e*trutura "*06uica do* 7o(en* 6ue 4i4e( no (undo ca"itali*ta. De*de lo5o ele* de4e( le4ar < ru"tura da* rela,-e* i(ediata* entre o* 7o(en* e a natureza, en4ol4e ta(8( a* rela,-e* do* 7o(en* entre *i le4ando < a+ir(a,2o da li8erdade indi4idual co(o 4alor e a no,2o de 9u*ti,a co(o direito recon7ecido a cada indi40duo de +azer, na e*+era da *ua li8erdade, tudo o 6ue n2o inter+ira na li8erdade do* outro*. #*to o +en=(eno *ocial +unda(ental da *ociedade ca"itali*ta) a tran*+or(a,2o da* rela,-e* 7u(ana* 6ualitati4a* e( atri8uto 6uantitati4o da* coi*a* inerte*, a (ni+e*ta,2o do tra8al7o *ocial nece**3rio e("re5ado "ara "roduzir certo* 8en* co(o 4alor, co(o 6ualidade o89eti4a de**e* 8en*F a rei+ica,2o 6ue con*e6uente(ente *e e*tende "ro5re**i4a(ente ao con9unto da 4ida "*06uica do* 7o(en*, onde ela +az "redo(inar o a8*trato e o 6uantitati4o *o8re o concreto e o 6ualitati4o. Co( e+eito, "ara o indu*trial ou co(erciante, nu(a econo(ia ca"itali*ta, o 4alor de u*o de *eu* "roduto* n2o "a**a de u( rodeio ine4it34el, atra4* do 6ual ele de4e encontrar u( 4alor (aior do 6ue o inicial) u(a (ai*-4alia, u( lucro. Ora, "ara c7e5ar a i**o, ele de4e inicial(ente "roceder dentro da "rodu,2o, de (odo t2o racional 6uanto "o**04el, i*to , tran*(utar de i(ediato todo* o* ele(ento* 6ualitati4o* da "rodu,2o e( ele(ento* 6uantitati4o* da orde( do "re,o de re4enda, do rendi(ento, do 4alor. E( *e5undo lu5ar, *e a 4ontade con*ciente do ca"itali*ta inter4;( "ara or5anizar o "roce**o de "rodu,2o, e*te *e ac7a e( o"o*i,2o ao in0cio, 6uando *e trata de co("rar a (2o-de-o8ra e a* (atria*-"ri(a* e *o8retudo e( o"o*i,2o ao +i( de**e "roce**o, 6uando *e trata de 4ender o* "roduto*, e( +ace de u( (ercado, no 6ual o* aconteci(ento* *e a"re*enta( co(o o re*ultado de lei* ce5a* e inde"endente* da* 4ontade* indi4iduai* e re5ida* "elo* "re,o*, i*to "ela* 6ualidade* o89eti4a* da* coi*a*. B a**i( 6ue ne**e terreno +unda(ental da 4ida 7u(ana 6ue a 4ida econ=(ica, a econo(ia (ercantil (a*cara o car3ter 7i*t:rico e 7u(ano da 4ida *ocial tran*+or(ando o 7o(e( e( ele(ento "a**i4o, e( e*"ectador de u( dra(a 6ue *e reno4a contianua(ente e no 6ual o* >nico* ele(ento* real(ente ati4o* *2o a* coi*a* inerte*. Lon5e de *er u(a *i("le* "erce",2o do e*"0rito, e**a di*tor,2o u(a realidade "*06uica "ro+unda 6ue *e e."ri(e inclu*i4e na lin5ua5e(. Co( e+eito, al( da rei+ica,2o e*tudada "or Mar. e 6ue de4ida < "rodu,2o (ercantil, "ro434el 6ue a e*trutura ca"itali*ta da econo(ia ainda +ortale,a a autono(ia da* coi*a* inerte* e( rela,2o < realidade 7u(ana. E( re*u(o, a econo(ia (ercantil, e e( "articular a econo(ia ca"itali*ta, tende a *u8*tituir na con*ci;ncia do* "rodutore* o 4alor de u*o "elo 4alor de troca e a* rela,-e* 7u(ana* concreta* e *i5ni+icati4a* or rela,-e* a8*trata* e uni4er*ai* entre 4endedore* e co("radore*, o 6ualitati4o "elo 6uantitati4o. Al( di**o, *e"ara o "roduto do "rodutor e +ortalece, "or i**o (e*(o, a autono(ia da coi*a e( rela,2o < a,2o do* 7o(en* e < (uta,2o.

$az en+i(, da +or,a de tra8al7o u(a (ercadoria 6ue te( u( 4alor - e i**o *i5ni+ica 6ue ta(8( a0 tran*+or(a u(a realidade 7u(ana e( coi*a - e au(enta durante u( "er0odo 7i*t:rico (uito lon5o o "e*o do tra8al7o n2o 6uali+icado ou "ouco 6uali+icado, e( rela,2o ao tra8al7o 6uali+icado, *u8*tituindo (e*(o, no "lano da realidade i(ediata, a* di+eren,a* 6ualitati4a* "or *i("le* di+eren,a* de 6uantidade. ## Ora, a* con*e6u;ncia* da rei+ica,2o e( todo* o* terreno* da 4ida 7u(ana n2o "ro"ria(ente econ=(ico* *2o 8e( con*ider34ei*. A "ri(eira e (ai* i("ortante "arece *er a +or(a,2o do E*tado 8urocr3tico (oderno. He8er o8*er4ou 6ue o de*en4ol4i(ento de u(a "rodu,2o ca"itali*ta aci(a de certo n04el inconce804el *e( u(a ad(ini*tra,2o e u(a 9u*ti3 in*titucionalizada*. #n*titucionaliza,2o e +or(ali*(o, +or(ali*(o 9ur0dico 6ue tran*+or(ou o 9uiz e( e*"cie de aut=(ato, (a* 6ue reduziu e( lar5a e*cala a ar8itrariedade do "oder "e**oal, eli(inando a* con*idera,-e* 7u(ana* do +unciona(ento do a"arel7o 9udici3rio, *u8*tituindo-a* "or u(a lei i("e**oal a8*trata e rei+icada. O +ato) u(a coi*a inerte - a (ercadoria - trocada "or outra coi*a inerte - o din7eiro. A +ra*e, o "ala4r:rio, a (entira con4encional, a de(a5o5ia "ol0tica e *ocial torna(-*e o +en=(eno 5eral 6ue in4ade 6ua*e toda a e.i*t;ncia da (aioria do* 7o(en* e "enetra <* 4eze* at a* ra0ze* (ai* de+e*a* de *ua 4ida "e**oal ou (e*(o de *ua* rela,-e* er:tica*, "oi* o a(or *e tran*+or(a ta(8( e( cen3rio e.terior e con4encional de ca*a(ento de intere**e , a**i( co(o a* rela,-e* entre "ai* e +il7o*, ir(2o* e ir(2* *e torna( (uita* 4eze* "ro8le(a* de orde( *ocial ou de 7eran,a. #("licita(ente *ua 4ida "*06uica, *ua "e**oa, *eu e*"0rito "erde( todo contato e**encial co( u(a (atria 6ue l7e a"arece co(o e*tran7a, co(o irreal. Na e*+era "ri4ada da* rela,-e* +a(iliare* e de a(izade o* 4alore* 7u(ano* de *olidariedade "er(anece( (eno* alterado* e a e("re*a da rei+ica,2o, ainda 6ue real, (eno* acentuada. #**o en5endra u( duali*(o "*06uico 6ue *e torna u(a da* e*trutura* +unda(entai* do 7o(e( no (undo ca"itali*ta. A ri5or, o 7o(e( "ode continuar 7u(ano na* *ua* rela,-e* co( *ua (ul7er, +il7o* e a(i5o*. No re*to de *ua ati4idade *ocial ele de4e con+or(ar-*e co( a orde( e.i*tente, co( *ua* lei* e*crita* ou n2o, a orde( do (ercado e*ta8elecida *o8re o 9o5o do* e5o0*(o* racionai*. E i**o *o8 "ena de ru0na e (orte *ocial ou econ=(ica. O 7o(e( *e torna a**i( e*cra4o de lei* a8*trata* e de coi*a* inerte* e i**o at no* (ai* alto* e*cal-e*. ### A* con*e6u;ncia* da rei+ica,2o e*tende-*e a todo* o* do(0nio* da 4ida *ocial e intelectual, (a* o 6ue no* intere**a a6ui a (odi+ica,2o 6ue o "roce**o de rei+ica,2o acarreta na natureza da* rela,-e* entre a in+ra e a *u"ere*trutura. O 6ue de*i5na(o* *o8 o ter(o rei+ica,2o *endo e( "ri(eiro lu5ar o a"areci(ento na 4ida *ocial do* "roce**o* econ=(ico* en6uanto +en=(eno* aut=no(o* e, "or i**o (e*(o, (era(ente 6uantitati4o*, *ua "ri(eira con*e6u;ncia *u8trair 6ua*e inteira(ente e**e* +en=(eno* < a,2o da *u"ere*trutura, re+or,ando, ao contr3rio, *ua a,2o *o8re e*ta.

E**a tend;ncia 5eral, contudo, a**u(e e( cada terreno "articular +or(a* di+erente* e n2o "ode(o* dei.ar de di*tin5uir "elo (eno* dua* e*trutura* di+erente*) o* do(0nio* (ai* e*treita(ente li5ado* < 4ida econ=(ica, o direito e a "ol0tica, e o* (ai* a+a*tado* de*ta) a 4ida intelectual, (oral, reli5io*a etc. O de*en4ol4i(ento da "rodu,2o ca"itali*ta na Euro"a Ocidental ta(8( oca*ionou u(a tran*+or(a,2o radical da *u"ere*trutura 9ur0dica 6ue *e tornou cada 4ez (ai* u( *i("le* re+le.o da 4ida econ=(ica. Iuanto < "ol0tica, o 6ue caracteriza a* +or(a,-e* *ociai* n2o ca"itali*ta* e.ata(ente *ua *i(8io*e total co( a econo(ia e a i("o**i8ilidade de di*tin5ui-la* u(a da outra. O de*en4ol4i(ento de u(a econo(ia ca"itali*ta an3r6uica tende a reduzir tanto o direito 6uanto o E*tado co(o realidade "ol0tica a e."re**-e* 6ue *e "retende( ati4a* e aut=no(a*, (a* 6ue *2o, na realidade, (ai* ou (eno* "a**i4a* da >nica realidade e+eti4a e e**encial(ente atuante) a 4ida econ=(ica e o* intere**e* da* cla**e* do(inante*. Iuanto ao *etor "ro"ria(ente e*"iritual da *u"ere*trutura - a reli5i2o, a (oral, a 4ida intelectual, a literatura, a arte, a +ilo*o+ia - o (e*(o "roce**o *e 4eri+ica, e( 5rau (ai* ele4ado. E( u(a *ociedade ca"itali*ta cl3**ica, a econo(ia - 6ue o *etor (ai* e.ten*o da 4ida *ocial - 5oza de autono(ia 6ua*e total e *e ela ainda *o+re e( "e6uena e*cala a a,2o da 4ida 9ur0dica e "ol0tica, e*ca"a, "or outro lado, a 6ual6uer a,2o da reli5i2o, da (oral e da 4ida intelectual, ao "a**o 6ue continua a a5ir "odero*a(ente *o8re ela*. O +ato de a reli5i2o, a (oral, a +ilo*o+ia, a literatura etc n2o a5ire( al( do *etor reduzido e n2o e**encial da 4ida "ri4ada, de tere( "erdido a a,2o *o8re a econo(ia 8a*ta "ara tirar-l7e* 5rande "arte da autenticidade. Ae de*e9a(o* dar < "ala4ra autenticidade u( *entido cient0+ico o"erat:rio de4e(o* di+erenciar a autenticidade *u89eti4a da o89eti4a) "oi* a "erda da in+lu;ncia *o8re a 4ida *ocial e con=(ica, *eu con+ina(ento no *etor "ri4ado da con*ci;ncia indi4idual "ode dar ao* +en=(eno* reli5io*o*, (orai*, e*ttico* etc, u( e.ce**o de autenticidade *u89eti4a 6ue n2o "a**a da contra"artida de u(a radical inautenticidade o89eti4a. B a c7a4e da arte e +ilo*o+ia ro(?ntica* 6ue, < +or,a de @autenticidade@e de @"ro+undidade@ *u89eti4a*, eli(ina( todo cuidado de contato co( a realidade e c7e5a( ao "ior do* con+or(i*(o*. A autenticidade o89eti4a, de raiz, do e*"iritual no (undo ca"itali*ta re*ulta, ao (e*(o te("o, do +ato de 6ue ele "erdeu toda a,2o *o8re a 4ida econ=(ica e "or con*e5uinte *o8re o Direito e o E*tado, e de 6ue *o+re, ao contr3rio, u(a in+lu;ncia inten*a e "ro5re**i4a do a*"ecto econ=(ico e notada(ente da rei+ica,2o. Trata*e de u( "roce**o 6ue tende a *u8*tituir "ro5re**i4a(ente a autenticidade *u89eti4a "ela inautenticidade e, +inal(ente "ela (3 +. #*to +3cil de con*tatar e( 6ual6uer do(0nio da 4ida e*"iritual. Co(o e.e("lo, to(e(o* u( li4ro ou u( +il(e, 6ue *2o, e( "ri(eiro lu5ar, entre outra* coi*a*, (ercadoria*. Co(o tal, in*ere(-*e nu( *etor da "rodu,2o ca"itali*ta 6ue n2o *o8re4i4eria *e n2o +o**e rent34el, *e n2o "roduzi**e lucro*. E( >lti(a in*t?ncia, 6ual6uer 6ue *e9a o interre**e *u89eti4o do editor ou do "rodutor "elo 4alor de u*o do* o89eto* 6ue "roduze(, no

ca*o "elo 4alor e*ttico e 7u(ano do li4ro ou do +il(e, ele* n2o "ode(, *al4o e.ce**2o, de*"rezar *ua renta8ilidade. C7e5a-*e a**i( a u(a 5a(a de "rodutore* e editore*, de*de o* 6ue *e li(ita( <* coi*a* ao (e*(o te("o 43lida* e rent34ei*, <6uele* 6ue di4ide( *ua ati4idade e( doi* *etore*, u( do* 6uai*, alta(ente rent34el *u*tenta a 6ualidade do *e5undo, at ao* editore* e "rodutore* indi+erente* < 6ualidade e 6ue *: *e intere**a( "elo lucro. A di+u*2o de u(a o8ra ou de u( +il(e de"ende, (e*(o 6ue +a,a(o* a8*tra,2o da inter4en,2o ideol:5ica de certa* +or,a* *ociai* ou in*titucionai* Ccen*ura, li5a* de de+e*a da (oralidade, etcD da* cate5oria* (entai*, da (entalidade do* e4entuai* co("radore*. A**i(, a do(ina,2o 6ua*e total da rei+ica,2o *o8re a enor(e (aioria do* (e(8ro* da *ociedade, a redu,2o do 6ue c7a(a(o* de 8u*ca da autenticidade *i89eti4a a u( 5ru"o li(itado de indi40duo*, e."lica a raz2o de a literatura ou o cine(a de terceira cla**e, de*"ro4ido* de 6ual6uer "reocu"a,2o de autenticidade, a**e5urare( o (3.i(o lucro. C7e5a-*e a**i( - (e*(o no "lano da "*icolo5ia indi4idual do e*critor ou diretor de cine(a ao lado do "oeta, do ro(anci*ta ou do cinea*ta ro(?ntico* da @"ro+undidade@ 6ue ainda traduze( e( n04el intelectual ou liter3rio (ai* ou (eno* ele4ado a "*icolo5ia rei+icada da (a**a "e6ueno-8ur5ue*a cu9o n>cleo con*titu0do "ela ru"tura entre u(a al(a @"ro+unda@e @e**encial@e u(a realidade cotidiana *e( i("ort?ncia, ao e*critor de ro(ance *rie ne5ra ou ao 9ornali*ta do correio *enti(ental. No terreno da literatura @43lida@, a e.i*t;ncia da rei+ica,2o *e (ani+e*ta e( "ri(eiro lu5ar "elo 5rande i("ul*o no *culo /#/ da +or(a liter3ria 6ue corre*"onde ao de*en4ol4i(ento da *ociedade 8ur5ue*a e do (undo ca"itali*ta) o ro(ance. E( *ua e**;ncia a 7i*t:ria de u(a 8u*ca 6ue *e +ru*tra nece**aria(ente. A**i(, na (edida e( 6ue ele a 7i*t:ria de u(a 8u*ca ou de u(a e*"eran,a, i("lica nu(a 8io5ra+ia indi4idual, en6uanto 6ue, na (edida e( 6ue o e*critor de4e de*cre4er o (eio onde *e de*enrola e**a 8u*ca e a* raz-e* do *eu (alo5ro, ta(8( u(a cr=nica *ocial. C7e5a-*e e( no**o* dia* a Malrau., T7o(a* Mann e, ulti(a(ente Pa*terna1, < coloca,2o *i(ultanea(ente da 8u*ca do 7u(ano nu( (undo inu(ano e da de*cri,2o da e**;ncia de**e (undo. Co( o "a**aar do te("o, < (edida e( 6ue a rei+ica,2o +oi +azendo "ro5re**o*, a ru"tura entre a realidade *ocial e a 8u*ca do 7u(ano acentuou-*e a tal "onto - "elo (eno* no (undo ca"itali*ta - 6ue a e."re**2o de**a 8u*ca te4e 6ue dar lu5ar < *i("le* con*tata,2o e de*cri,2o de u(a realidade *ocial rei+icada inu(ana e "ri4ada de *i5ni+ica,2o. #' A* cri*e* e a re*i*t;ncia da cla**e o"er3ria *2o li(ite* i("ortante* < e.ten*2o da "rodu,2o ca"itali*ta e da rei+ica,2o. O "ro8le(a da cri*e e da *u"er"rodu,2o 6ue o ca"itali*(o e*t3 a"ena* con*e5uindo *u"erar atual(ente. J( a*"ecto e*"ec0+ico do (e*o "ro8le(a colocado "elo 4alor e o "re,o de u(a (ercadoria "articular) a +or,a de tra8al7o. Ela *e co("-e de *;re* "en*ante* 4irtual(ente re+rat3rio* a u(a orde( *ocial 6ue o* a**i(ila <* coi*a* inerte*. al( di**o, e( certa* circun*t?ncia*, 6uando o "re,o da +or,a de tra8al7o 8ai.a (uito, 6uando a* condi,-e* do* a**alariado* *e torna( (uito dura*, "roduze(-*e re*i*t;ncia*

7u(ana*, a (ercadoria *e torna con*ciente e *e re4olta, *e9a contra a rei+ica,2o, contra o ca"itali*(o co(o tal, *e9a contra certo n>(ero de *ua* (ani+e*ta,-e* concreta*. B "or i**o 6ue Mar., 6ue e*"era4a con raz2o - 93 6ue anali*a4a u( ca"itali*(o li8eral e *e( col=nia* - u(a "au"eriza,2o cre*cente da cla**e o"er3ria, 4ia ne*ta +or,a 7i*t:rica de*tinada a a**e5urar a *u"era,2o da rei+ica,2o e do ca"itali*(o. O o"er3rio "ertence < >nica cate5oria *ocial na 6ual o* 7o(en*, (e*(o "ara de+ender *eu* intere**e* (ai* i(ediato*, de4e( unir-*e e( 4ez de o"or-*e un* ao* outro*. A *olidariedade te(, "ara a 4ida *ocial e "ara o "en*a(ento do* o"er3rio*, i("ort?ncia t2o 5rande 6uanto o e5o0*(o e a concorr;ncia "ara o* 8ur5ue*e* e "ara a* ca(ada* (dia*. A**i( 6ue "or *ua "o*i,2o *ocial, ainda 6ue (eno* culto e di*"ondo de (eno* con7eci(ento* do 6ue o* intelectuai* 8ur5ue*e*, o "roletariado, na *ociedade ca"itali*ta cl3**icaa, o >nico 6ue "ode, nu(a *itua,2o de con9unto, re9eitar a rei+ica,2o e de4ol4er a todo* o* "ro8le(a* e*"irituai* *ua 4erdadeira caracter0*tica 7u(anaF e +oi dentro da cla**e o"er3ria, nu(a "oca e( 6ue a *itua,2o econ=(ica era "articular(ente (3, 6ue na*ceu a +or(a (ai* ele4ada do 7u(ani*(o (oderno) o (ateriali*(o dialtico. @Co(o a +ilo*o+ia encontra no "roletariado *ua* ar(a* (ateriai*, o "roletariado encontra na +ilo*o+ia *ua* ar(a* e*"irituai*, e *e a +ilo*o+ia n2o *e "ode realizar *e( *u"ri(ir o "roletariado, o "roletariado n2o *e "ode *u"ri(ir *e( realizar a +ilo*o+ia@. A rei+ica,2o ro("e a unidade entre o *u9eito e o89eto, "rodutor e "roduto, e*"0rito e (atria e o "en*ador a"ena* con*tata e**a ru"tura, to(ando-a "or u( +en=(eno +unda(ental e natural da 4ida 7u(ana. Por i**o nece**3rio u( 5rande e*+or,o "ara re*i*tir a e**a* tenta,-e* e con*e5uir ir al( da* a"ar;ncia* e co("reender o "en*a(ento do* 5rande* dialtico* do "a**ado, (a* ainda a"licar e**e "en*a(ento ao* "ro8le(a* no4o* co(o u( 5uia 4i4o e *e5uro diante do* aconteci(ento* *e("re ine*"erado* 6ue con*titue( a 4ida 7i*t:rica. ' Entra(o* ent2o no "ro8le(a da con*ci;ncia de cla**e e *eu "a"el na 7i*t:ria, (a5i*tral(ente a"re*entado "or Geor5 Lu1ac*. A "re**2o da* cla**e* diri5ente*, co( o* enor(e* (eio* de in+lu;ncia ideol:5ica de 6ue di*"-e( e 6ue e("re5a(, "ara i("edir o de*en4ol4i(ento da con*ci;ncia da cla**e o"er3ria 5rande. De4eria 7a4er u(a +orte tend;ncia de a rei+ica,2o a"oderar-*e ta(8( do e*"0rito do* o"er3rio*, co(o o +az co( o do* (e(8ro* da* de(ai* cla**e* *ociai*. De (odo 6ue *2o a* condi,-e* concreta*, econ=(ica*, *ociai* e "ol0tica* de u( "a0* e de u(a "oca, e ta(8( o* +atore* internacionai*, 6ue decide( 6ual de**a* dua* +or,a* anta5=nica* - a *olidariedade e*"ont?nea e a con*ci;ncia de cla**e @"o**04el@, ou a rei+ica,2o 6ue "enetra *o8retudo atra4* da in+lu;ncia ideol:5ica da* outra* cla**e* *ociai* - a5ir3 (ai* +orte(ente e "redo(inar3 na con*ci;ncia real da cla**e o"er3ria. E *o(ente an3li*e* concreta*, +ocalizando tanto o "a**ado e o "re*ente co(o a* tend;ncia* do +uturo, "oder2o e."licar o 5rau concreto de de*en4ol4i(ento da con*ci;ncia o"er3ria nu( deter(inado in*tante e lu5ar. Toda *ociolo5ia *ria de4e tra8al7ar co( dua* cate5oria* +unda(entai* "ara co("reender a *ociedade atual ) aD a con*ci;ncia "o**04el , 8D a con*ci;ncia real.

$inal(ente, toda* e*ta* con*idera,-e* e."lica( "or 6ue a* dua* conce",-e* +ilo*:+ica* unilaterai* 6ue *2o o *u89eti4i*(o e o o89eti4i*(o *e encontra( *e("re e( *ua* con*e6u;ncia* "r3tica*, n2o *: entre o* "en*adore* 8ur5ue*e*, (a* ta(8( entre o* te:rico* e o* (ilitante* do "roletariado, onde ela* *e e."ri(e( atra4* de doi* 5rande* 5ru"o* de corrente* "ol0tica*) aD 8lan6ui*(o, anar6ui*(o e trot*1i*(o 6ue *2o a +or(a o"er3ria do *u89eti4i*(o ideali*ta da *u"ere*ti(a,2o do 7o(e( e da *u8e*ti(a,2o da* condi,-e* o89eti4a*) 8D *talini*(o, re+or(i*(o, econo(ici*(o e o* te:rico* da e*"ontaneidade 6ue *2o a e."re**2o o"er3ria do (ateriali*(o o89eti4i*ta da *u"ere*ti(a,2o da* condi,-e* o89eti4a* e da *u8e*ti(a,2o do 7o(e(. Por i**o, na 4ida e na o8ra de todo* o* 5rande* te:rico* e c7e+e* "ol0tico* do "roletariado, de*de Mar. at Lenin e o 9o4e( Lu1ac*, encontra(o* e**a luta e( dua* +rente*) contra a* ilu*-e* de e*6ueerda e o* o"ortuni*(o* de direita, luta "ela 6ual ele* *e e*+or,a( "ara e*ta8elecer, cada 4ez, no4a(ente o "en*a(ento dialtico, condi,2o nece**3ria e indi*"en*34el "ara u(a tran*+or(a,2o do (undo e "ara a realiza,2o de**a 4erdade e 5rande +raternidade 7u(ana 6ue *er3 u( dia, *e *e realizar, o *ociali*(o. '# Iuando reto(a-*e 7o9e o e*tudo da rei+ica,2o tal co(o ela +oi ela8orada "or Mar. e "elo* (ar.i*ta* "o*teriore*, con*tata-*e a e.i*t;ncia ne**a* an3li*e* de certa* lacuna* e ta(8( o a"areci(ento de 43rio* "ro8le(a* no4o*. A rei+ica,2o , co( e+eito, u( +en=(eno e*treita(ente li5ado < au*;ncia de "lani+ica,2o e < "rodu,2o "ara o (ercado. Deduz-*e 6ue toda e4olu,2o *ocial 6ue te( "or con*e6u;ncia *e9a *u8*tituir a "rodu,2o an3r6uica "or u(a "rodu,2o "lani+icada, *e9a introduzir ele(ento* de "lani+ica,2o e u( cuidado "ro5re**i4o co( a +or(a natural do* 8en*, *eu 4alor de u*o de4eria 7a4er, "or con*e5uinte, no "ri(eiro ca*o a *u"re**2o da rei+ica,2o e no *e5undo u( en+ra6ueci(ento "ro5re**i4o de*ta. E**e +en=(eno *e "roduziu e( "arte. Ora, a e."eri;ncia do* >lti(o* 4inte e cinco ano* (o*trou 6ue a *u"re**2o da rei+ica,2o e a nacionaliza,2o do* (eio* de "rodu,2o n2o *2o *u+uciente* "ara atin5ir o o89eti4o. A uni4er*alidade do* 4alore* e o re*"eito < li8erdade indi4idual n2o *e con*er4a( nu(a *ociedade *ociali*ta, de (odo (ai* auto(atico do 6ue nu(a *ociedade ca"itali*ta. A an3li*e (ar.i*ta, e *o8retudo lu1ac*iana, da rei+ica,2o i("lica4a nu(a conclu*2o rara(ente "o*ta < luz, (a* 6ue no* "arece e( 5rande (edida con+ir(ada "ela 7i*t:ria do (o4i(ento o"er3rio. Aendo o "roletariado, na *ociedade ca"itali*ta, a cla**e (eno* atin5ida "ela rei+ica,2o, ele ta(8( a cla**e na 6ual a ideolo5ia li8eral te( o car3ter (ai* *u"er+icial. A li8erdade indi4idual +or(al, o direito ao ;rro, a li8erdade de e."re**2o etc. n2o *2o ele(ento* ideol:5ico* end:5eno* na con*ci;ncia da cla**e o"er3ria, cu9o "en*a(ento con*titu0do a "artir da idia de *olidariedade e n2o da idia de li8erdade. Con*tate(o* "ara ter(inar 6ue)

1D A* 4it:ria* da re4olu,2o "rolet3ria, n2o no Ocidente co(o e*"era4a Mar., (a* e( "a0*e* atra*ado* no* 6uai* o ca"itali*(o era "ouco de*en4ol4ido e 6ue, "or i**o (e*(o, "o**uia d8il tradi,2o li8eral. KD O* 5ra4e* "ro8le(a* de "ol0tica e.terna 6ue a di*"aaridade entre *ua* +or,a* e a* do (undo ca"itali*ta i("=* durante (uito te("o < JRAA, a**ociado* con*e6uente(ente ao LD de*en4ol4i(ento de u(a 5rande *ociedade (oderna indu*trializada 6ue +ortaleceu o "oder do a"arel7o 8urocr3tico do E*tado nu(a *ociedade 6ue tin7a realizado a* condi,-e* do "ri(ado do +ator "ol0tico, +izera( *ur5ir u( con9unto de 5ra4e* "ro8le(a* 7u(ano* e *ociai*, e( "ri(eiro lu5ar o da* 5arantia* da li8erdade e da di5nidade do* indi40duo* +ace ao "oder do a"arel7o e*tatal, "ro8le(a* cu9o e*tudo reali*ta e, *e "o**04el, re*olu,2o con*titue( u(a da* tare+a* (ai* i("ortante* entre a* 6ue *e a"re*enta( ao* "en*adore* de no**a 5era,2o, "ro8le(a*, "or(, "ara cu9o e*tudo e4idente 6ue o a"arel7o conceitual do "en*a(ento (ar.i*ta tradicional *e re4ela in*u+iciente e 6ue "oderia(, e de4eria(, "or cau*a di*to (e*(o, *er o "rinci"al "onto de "artida "ara u( "ro5re**o e u(a reno4a,2o do "en*a(ento dialtico.

Potrebbero piacerti anche