Sei sulla pagina 1di 315

reinjeris saxelmZRvanelo

reinjerTa sawvrTneli brigada


amerikis SeerTebuli Statebis samxedro qveiTTa
centri
fort beningi, jorjia

1
Ggavrcelebulia eqskluziurad
“BYRRD ENTERPRISIS”-is mier

1302 lafait draivi


aleqsandria, VA 22308
1-800-628-0901

“BYRRD ENTERPRISIS”-is meore gamocema “reinjeris


saxelmZRvanelo XXI” gamocemulia kompaqt-diskis saxiT, sadac
ganxilulia reinjerTa skolaSi Catarebuli wvrTnebi. ar ici kvanZis

2
Sekvra?! daaWire TiTi Sesabamis Rilaks da nabij-nabij gaecani
videoinstruqciebs. es programa moicavs:

• videomasalas;
• reinjrebis instruqtorTa interviuebs;
• reinjerisTvis gankuTvnil saxelmZRvanelos;
• FM-7-8-is srul teqsts da kidev bevr sxvas.

“reinjeris saxelmZRvanelo XXI” aris yvelgan, sadac “reinjeris


saxelmZRvanelo” iyideba. Sen gagiWirdeba Tanamedrove samxedro
skolis mkacri moTxovnebis dakmayofileba ori zemoxsenebuli
saxelmZRvanelos urTierTSeTavsebis gareSe. SeiZine isini dRes da
xval warmateba uzrunvelyofili geqneba.

aprili
2002

FmeTaurobis principebi

1-1. zogadi debulebebi. meTauroba brZolis marTvis yvelaze


mniSvnelovani elementia. meTauroba uzrunvelyofs miznis,

3
mimarTulebis da motivaciis gansazRvras brZolaSi. meTauri
gansazRvravs manevrs, cecxlis siZlieres da Tavdacvis dones,
uzrunvelyofs am elementebs Soris wonasworobis dacvas da iRebs
gadawyvetilebas, Tu rogor gamoiyenos isini mtris winaaRmdeg.

meTaurobis principebi
(1) iyavi:
(a) teqnikuri da taqtikuri TvalsazrisiT profesionali: unda SegeZlos
yvela im amocanis standartulad Sesruleba, romlis Sesrulebac,
mogeTxoveba sabrZolo davalebis dros;
(b) iseTi profesiuli Tvisebebis matarebeli, rogorebicaa: gambedaoba,
erTguleba, gulwrfeloba, kompetenturoba da komunikabeluroba.

(2) icode:
(a) meTaurobis oTxi mTavari faqtori da maTi gavlena erTmaneTze:
meTauroba, meTauri, situacia da kavSiri;
(b) sakuTari Tavi da iswrafode srulyofisken: icode Seni xasiaTis,
codnisa da unar-Cvevebis Zlieri da susti mxareebi. gamudmebiT
eZie Zlieri mxareebis srulyofis gzebi da imuSave sisusteebis
daZlevaze;
(g) gaicani Seni jariskacebi da gaufrTxildi maT keTildReobas.
moamzade isini mkacri sabrZolo pirobebisaTvis, izrune maT fizikur
moTxovnebze da usafrTxoebaze, maTi disciplinis amaRlebasa da
maT waxalisebaze.

(3)
(a) aiRe pasuximgebloba da pasuxi age sakuTar
qmedebebze. meTaurma unda gamoiCinos iniciativa, iyos sazriani
da SeeZlos brZolis velze upiratesobis gamoyeneba, rac mas
gamarjvebamde miiyvans; miiRos kritika da gamoasworos
daSvebuli Secdoma;
(b) miiRe drouli gadawyvetileba da gaaxmiane: myisierad
Seafase viTareba da gaaxmiane gadawyvetileba. Seagrove
mniSvnelovani informacia, droulad acnobe Sens jariskacebs
gadawyvetilebis Sesaxeb da gaaanalize Seni gadawyvetilebis mokle
da grZelvadiani Sedegebi;

4
(g) iyavi samagaliTo. iyavi samagaliTo Seni jariskacebisTvis.
daawese maRali, magram misaRwevi standartebi, Tavad moiqeci
ise, rogorc jariskacebisagan moiTxov da maTTan erTad gaiziare
yvela safrTxe da siZnele;
(d) uzrunvelyavi Seni xelqveiTebis informirebuloba:
daqvemdebarebulTa informirebulobis maRali done xels uwyobs maT
gadawyvetilebis miRebaSi da meTauris davalebis SesrulebaSi,
axalisebs iniciativebs, aumjobesebs jgufis muSaobas da amaRlebs
moralur mdgomareobas;
(e) gauRvive pasuxismgeblobis grZnoba Sens xelqveiTebs.
aswavle maT, gamoscade da gauRrmave ganaTleba. movaleobebis
delegireba miuTiTebs xelqveiTebisadmi Sens ndobaze da ubiZgebs
maT, ikisron meti pasuxismgebloba;
(v) darwmundi, rom davaleba aris gagebuli, gakontrolebuli
da Sesrulebuli. jariskacebma unda icodnen, ras eli maTgan: ra
ginda rom gakeTdes, rogor da rodis;
(z) Sekari jgufi; Seni jariskacebi avarjiSe manam, sanam ar
darwmundebian jgufis teqnikur da taqtikur SesaZleblobebSi.
ganaviTare gunduri suliskveTeba, rac maT uZlierebs brZolaSi
nebayoflobiT da sruli SemarTebiT Cabmis motivacias;
(T) sakuTar qvedanayofs dausaxe misi SesaZleblobebis
Sesabamisi amocana. icode Seni qvedanayofis SesaZleblobebi da
SezRudvebi. rogorc meTauri, Sen valdebuli xar gaiTvaliswino orive
es faqtori da qvedanayofs misce Sesaferisi davaleba.

1-2. movaleobebi da pasuxismgebloba. dakisrebuli amocanis


Sesasruleblad qvedanayofSi yvela jariskacma unda akeTos Tavisi
saqme. TiToeulma jariskacma unda Seasrulos masze dakisrebuli
specifikuri movaleoba da yovelTvis jgufis wevrad unda igrZnos Tavi.

a. oceulis meTauri (PL): pasuxismgebelia Tavisi oceulis yvela


qmedebasa Tu warumateblobaze. misi movaleobebi moicavs oceulis
taqtikur operaciaSi Cabmas, wvrTnebs, marTvas, piradi
Semadgenlobis marTvas da logistikas. zemoxsenebuli movaleobebis
Sesrulebisas oceulis meTauri axorcielebs dagegmarebas, iRebs droul
gadawyvetilebebs, gascems brZanebebs, aZlevs davalebebs da

5
uwevs zedamxedvelobas oceulis moqmedebas. oceulis meTauri
kargad unda icnobdes pirad Semadgenlobas da kargad unda
iyenebdes oceulis SeiaraRebas. is gansakuTrebuli pasuximgeblobiT
unda moekidos pirad Semadgenlobaze mikuTvnebuli an
mimagrebuli koleqtiuri da damxmare iaraRebis sworad ganlagebasa
da gamoyenebas. oceulis meTauri:

(1) SeimuSavebs drois grafiks ukudagegmarebis gamoyenebiT. igi


moicavs amocanis Sesrulebis, miznisaken gadaadgilebis dros da
operaciis dagegmvisa da momzadebis fazas;
(2) brZanebis ar arsebobis SemTxvevaSi iRebs iniciativas
amocanis dasrulebis Sesaxeb. viTarebis Sesaxeb perioduli
moxsenebebis (SITREP) meSveobiT informacias awvdis
zemdgomebs;
(3) oceulis serJantis (PSG), aTeulis meTauris da piradi
Semadgenlobis sxva mniSvnelovani pirebis [jgufis meTauri,
mewinave meTvalTvale (FO), mimagrebuli meTauri ] daxmarebiT
axdens dagegmarebas;
(4) mudmivad erkveva viTarebaSi mosazRvre oceulTan da
zemdgom StabTan koordinaciis meSveobiT, axorcielebs
zedamxedvelobas, gascems fragmentul brZanebebs (FRAGO) da
asrulebs amocanas;
(5) amocanis warmatebiT Sesasruleblad, saWiroebis SemTxvevaSi,
zemdgomi Stabisagan iTxovs daxmarebas;
(6) meTaurobs da exmareba oceulis serJants oceulis sabrZolo
materialur-teqnikuri uzrunvelyofis (CSS) dagegmvasa da
koordinaciaSi da daSavebulTa evakuaciis (CASEVAC)
dagegmarebaSi;
(7) dagegmarebisas oceulis serJantisa da aTeulis meTaurebisagan
ibarebs moxsenebas viTarebis Sesaxeb;
(8) taqtikur gegmaze dayrdnobiT ganixilavs oceulis moTxovnebs;
(9) amowmebs usafrTxoebas, koreqtirebas ukeTebs
aradamakmayofilebel qmedebebs da atarebs adgilze Semowmebas;
(10) amocanis Sesrulebisas Tavad irCevs im pozicias, saidanac ukeT
moaxdens gavlenas yvelaze rTuli davalebis Sesrulebis procesze da,
Cveulebriv, davalebis Sesrulebis mTavari monawilec TviTonaa;

6
(11) meTaurobas axorcielebs aTeulis meTaurebis saSualebiT da,
mxedvelobaSi iRebs ori doniT zemdgomi meTauris Canafiqrs;
(12) atarebs winaswar varjiSs.

b. oceulis serJanti (PSG) aris oceulis ufrosi serJanti (NCO) da


Tanamdebobrivad meore piri. igi daxmarebas uwevs da rCevebs
aZlevs oceulis meTaurs, xolo misi aryofnis SemTxvevaSi cvlis mas.
Tvalyurs adevnebs oceulis marTvas da materialur-teqnikur
uzrunvelyofas. amzadebs da gamoscems oceulis operatiuli
brZanebis (OPORD) me-4 muxls.

(1) oceulis serJanis movaleobebi:


(a) organizebas ukeTebs da akontrolebs oceulis sameTauro punqts
(CP) mudmiv samoqmedo proceurebis (SOP), oceulis meTauris
miTiTebis da METT-TC-is (amocana, mowinaaRmdege, reliefi,
qvedanayofi, dro, samoqalaqo pirebi) faqtorebis Sesabamisad;
(b) ganixilavs aTeulis meTauris moTxovnebs sakvebi racionis, wylis
da sabrZolo masalebis Sesaxeb. muSaobs aseulis ufros serJantTan
an Stabis oficerTan (XO) Sevsebisa da momaragebis sakiTxebze,
gansazRvravs momaragebisa da safosto samsaxuris marSuts;
(g) meTaurobs oceulis saninstruqtors da damxmare jgufs
daSavebulTa evakuaciisas;
(d) Tvalyurs adevnebs oceulis piradi Semadgenlobis
mdgomareobas, amzadebs da waradgens brZolaSi daWrilTa da
daRupulTa (DA forma 1155 da 1156), agreTve Sevsebis miRebisa da
ganawilebis Sesaxeb moxsenebas;
(e) Tvalyurs adevnebs oceulis moralur mdgomareobas,
disciplinasa da janmrTelobas;
(v) Tvalyurs adevnebs: oceulis davalebis Sesrulebis jgufs;
(z) mosamsaxure jgufs;
(T) usafrTxoebis Zalebs ukan daxevis dros;
(i) mxardaWeris elements reidis an Setevis dros;
(k) usafrTxoebis patruls RamiT Tavdasxmebis dros;
(l) koordinacias uwevs da Tvalyurs adevnebs aseulis mier marTul
oceulis momaragebis process;

7
(m) uzrunvelyofs maragis ganawilebas oceulis meTauris miTiTebisa
da brZanebis Sesabamisad;
(n) uzrunvelyofs sabrZolo masalis, maragis da tvirTis saTanado da
mudmiv ganawilebas (mniSvnelovani davaleba konsolidaciisa da
reorganizaciis dros);
(o) uzrunvelyofs daSavebulTa evakuaciis gegmis saTanadod
SemuSavebasa da aRsrulebas;
(p) uzrunvelyofs imas, rom oceuli zustad gahyves oceulis meTauris
drois grafiks;
(J) qvemoT mocemulia oceulis serJantis movaleobebis da
pasuxismgeblobebis nusxa specifikuri qmedebebis dros:

(2) oceulis meTauris qmedebebi gadaadgilebisa da droebiTi


SeCerebis dros:
(a) iRebs zomebs gadaadgilebis uzrunvelsayofad;
(b) Tvalyurs adevnebs zurgis usafrTxoebas gadaadgilebis dros;
(g) uzrunvelyofs da Tvalyurs adevnebs usafrToxebas droebiTi
SeCerebis dros;
(d) Seiswavlis qvedanayofis adgilmdebareobas;
(e) asrulebs oceulis meTauris mier moTxovnil sxva damatebiT
davalebebs da uwevs mas daxmarebas; aqcents akeTebs oceulis
usafrTxoebasa da kontrolze.

(3) oceulis meTauris qmedebebi saxifaTo raionSi:


(a) gansazRvravs axlo dacvis mimarTulebebs (Cveulebriv, dacva
xorcieldeba aTeulis an jgufis mier);
(b) uzrunvelyofs pirad Semadgenlobis angariSvaldebulebas;
(4) oceulis meTauris qmedebebi miznis raionSi:
(a) daxmarebas uwevs obieqtTan Sekrebis funqtis (ORP)
dakavebaSi;
(b) Tvalyurs adevnebs obieqtTan Sekrebis funqts da uzrunvelyofs
mis usafrTxoebas;
(g) oceulis meTauris miTiTebis Sesabamisad Tvalyurs adevnebs
SeiaraRebisa da aRWurvilobis saboloo momzadebas obieqtTan
Sekrebis funqtSi;

8
(d) daxmarebas uwevs oceulis meTaurs kontolsa da usafrTxoebis
uzrunvelyofaSi;
(e) Tvalyurs adevnebs sabrZolo masalebisa da aRWurvilobis
reorganizacias da gadanawilebas; uzrunvelyofs piradi
Semadgenlobis mdgomareobis Semowmebas, maT Soris sabrZolo
moqmedebebis dros mokluli (KIA) da daWrili (WIA) piradi
Semadgenlobis aRricxvas;
(v) oceulis meTauris davalebiT asrulebs damatebiT davalebebs da
viTarebis Sesaxeb moaxsenebs mas.

(5) oceulis meTauris qmedebebi sapatrulo bazaze:


(a) exmareba oceuls sapatrulo bazis mowyobaSi;
(b) exmareba perimetris SeqmnaSi;
(d) iRebs usafrToxebis zomebs sapatrulo bazaze;
(e) uzrunvelyofs moZraobisa da xmauris minimumamde
dayvanas;
(v) Tvalyurs adevnebs da iyenebs kamuflaJs;
(z) gansazRvravs cecxlis seqtorebs;
(i) uzrunvelyofs gansazRvruli piradi Semadgenlobis gangaSisadmi
mzadyofnas da aRWurvilobis sabrZolo mdgomareobaSi yofnas;
(k) iTxovs marags, wyals, sabrZolo masalas da Tvalyurs adevnebs
maT ganawilebas;
(l) gansazRvravs prioritetul samuSaoebs da uzrunvelyofs maT
Sesrulebas.
(1) usafrTxoebis gegma. uzrunvelyofs koleqtiuri iaraRis
ganlagebas oceulis seqtoris sqemis Sesabamisad.
(2) uzrunvelyofis gegma.
(3) higienuri pirobebis uzrunvelyofis gegma.
(4) kvebis gegma.
(5) wyliT uzrunvelyofis gegma.
(6) dasvenebis gegma.
(m) asrulebs oceulis mier micemul yvela damatebiT davalebas da
exmareba mas.
g. aTeulis meTauri (SL). pasuxismgebelia aTeulis yvela qmedebasa
Tu warumateblobaze. is aris taqtikuri meTauri, romelic moqmedebs
mudmivi samoqmedo procedurebiT.

9
(1) aTeulis meTauris movaleobebi:
(a) akontrolebs Tavisi aTeulis manevrs, cecxlis intensivobasa da
ganawilebas;
(b) akmayofilebs Tavisi aTeulis logistikur da administraciul
moTxovnebs; iTxovs da gascems sabrZolo masalas, wyals, sakveb
racions da specialur aRWurvilobas;
(g) uzrunvelyofs angariSvaldebulebas aRWurvilobaze;
(d) adgens moxsenebas daSavebulTa Sesaxeb da ganixilavs
aTeulis wevrTa moxsenebebs maTTvis miyenebuli zianis Sesaxeb;
(e) xelmZRvanelobs aTeulis SeiaraRebisa da aRWurvilobis
momsaxurebas;
(v) amowmebs jariskacTa iaraRis, tansacmlisa da aRWurvilobis
mdgomareobas;
(z) mudmivad awvdis informacias oceulis meTaursa da oceulis
serJants aTeulis mdgomareobis Sesaxeb;
(i) warudgens oceulis serJants moxsenebas sahaero sivrcis
kontrolis elementis Sesaxeb.

(2) aTeulis meTauri amocanis Sesrulebisas:


(a) jgufis meTaurisagan iRebs moxsenebas Seqmnili viTarebis
Sesaxeb da gadascems oceulis meTaurs/oceulis serJants;
(b) problemebis arsebobis SemTxvevaSi rCevas aZlevs oceulis
meTaurs/oceulis serJants;
(g) uzrunvelyofs davalebebis Sesrulebas movaleobebis delegirebiT
jgufis meTaurebze da maTTvis prioritetuli amocanebis gansazRvriT
oceulis meTauris brZanebis Sesabamisad;
(d) brZanebis ar arsebobis SemTxvevaSi Tavad iRebs
gadawyvetilebebs;
(e) miyveba oceulis meTauris gegmas da gascems
rekomendaciebs.

(3) aTeulis meTauris qmedebebi gadaadgilebisa da droebiTi


SeCerebis dros:
(a) axdens mZime aRWurvilobis da rTuli davalebebis rotacias;
(b) oceulis meTaurs acnobebs dasvenebisa da wylis maragis
ganaxlebis aucileblobis Sesaxeb;

10
(g) inarCunebs moZraobis swor teqnikas marSutis, ritmis da
azimutis mudmivi kontroliT;
(d) Tavidan icilebs kavSiris gawyvetas;
(v) uzrunvelyofs, rom daqvemdebarebulma meTaurebma
gaavrcelon informacia, gansazRvron cecxlis seqtorebi da
Seamowmon piradi Semadgneloba.

(4) aTeulis meTauris qmedebebi miznis raionSi:


(a) uzrunvelyofs specialuri aRWurvilobis momzadebas mizanze
samoqmedod;
(b) uzrunvelyofs usafrTxoebasa da kontrols ieriSis dros;
(g) jgufis meTaurebisagan ibarebs moxsenebas viTarebis Sesaxeb,
uzrunvelyofs sabrZolo masalis xelaxal gadanawilebas da warudgens
viTarebis Sesaxeb moxsenebas oceulis meTaurs.

(5) aTeulis meTauris qmedebebi sapatrulo bazaze:


(a) uzrunvelyofs, rom sapatrulo baza mowyobili iyos gegmis
Sesabamisad;
(b) uzrunvelyofs, rom oceulis seqtori dafaruli iyos gadamkveTi
cecxliT. saWiroebis SemTxvevaSi, atarebs ukanasknel
mosamzadebel samuSaoebs;
(g) mosasmeni/saTvalTvalo punqtebi (LP/OP) ewyoba METT-TC-is
faqtorebis gaTvaliswinebiT;
(d) uzrunvelyofs yvela prioritetuli samuSaos Sesrulebas da
moaxsnebs oceulis meTaurs/oceulis serJants;
(e) miyveba drois grafiks;
(v) uzrunveyofs piradi Semadgenlobis informirebulobas gangaSisa
da evakuaciis gegmis, meTaurebis adgilmdebareobis, samoqmedo
procedurebisa da oceulis saTadarigo adgilmdebareobis Sesaxeb.

d. SeiaraRebis seqciis meTauri (mxolod im oceulebisaTvis,


romelTac SeiaraRebis aTeuli hyavT) _ pasuxismgebelia aTeulis
nebismier qmedebaze. mas ekisreba igive movaleobebis, rac qveiTi
aTeulis meTaurs. is akontrolebs tvyiamfrqveviT da saSualo radiusis
tanksawinaaRmdego yumbarmtyorcniT (MAW) oceulis

11
mxardaWeras davalebis Sesrulebisas. rCevas aZlevs oceulis
meTaurs misi aTeulis gamoyenebis Taobaze.

(1) Tvalyurs adevnebs metyviamfrqveveTa jgufebs prioritetuli


amocanebis Sesrulebisas;
(2) amowmebs tyviamfrqvevis gaTvlis sacecxle baraTs, sabrZolo
poziciebs da sacecxle gegmis sworad gaTavisebas;
(3) Tvalyurs adevnebs tyviamfrqvevebis teqnikur uzrunvelyofas
(davalebis sworad Sesruleba, deficitis koreqtireba, moxseneba da
usarTxoebis gegmis Tanmimdevruloba);
(4) exmareba oceulis meTaurs dagegmarebaSi;
(5) tyviamfrqvevebs, romlebic ar arian mimagrebuli aTeulebs,
droebiTi SeCerebis dros da saxifaTo raionebSi ganalagebs oceulis
mudmivi samoqmedo procedurebis Sesabamisad;
(6) axdens tvirTis rotacias. tvirTis tarebas pirvel rigSi akisrebs
metyviamfrqveveebs;
(7) oceulis serJants warudgens moxsenebas sahaero sivrcis
kontrolis elementis Sesaxeb;
(8) TiToeul metyviamfrqveves ganusazRvravs mizans;
(9) cecxlis maqsimaluri efeqturobisTvis gascems Semdeg
damatebiT komandebs:
(a) axdens ceclis gadatanas;
(b) srolis sizustis gazrdis mizniT axdens srolis koreqtirebas qaris
siCqaris Sesabamisad da cvlis lulis daxris kuTxes;
(g) cvlis tyviamfrqvevebs;
(d) uzrunvelyofs cecxlis uwyvetobas;
(10) icis moieriSe jgufis da usafrTxoebis jgufis adgilmdebareoba da
uzrunveyofs, rom ar moxdes sakuTari Zalebis dazianeba;
(11) moaxsenebs zemdgoms.

e. jgufis meTauri (TL) _ akontrolebs Tavisi sacecxle jgufis


moZraobas, cecxlis intensivobas da mimarTulebas, jgufs meTaurobs
wina xazidan Sesabamisi komandebis da niSnebis saSualebiT.
uzrunvelyofs piradi Semadgenlobis anagriSvaldebulebas maTi,
iaraRis da aRWurvilobis mdgomareobis Sesaxeb. uzrunvelyofs, rom
jariskacebma daicvan qvedanayofis standartebi. qvemoT mocemul

12
siaSi CamoTvlilia jgufis meTauris specifikuri movaleobebi da
pasuxismgeblobebi davalebis dagegmvisa da Sesrulebisas. jgufis
meTauri xelmZRvanelobs arsebuli wesebiT.

(1) jgufis meTauris qmedebebi dagegmvisa da momzadebis dros:


(a) gamafrTxilebeli brZaneba _
(1) exmareba aTeulis kontrolSi,
(2) Tvalyurs adevnebs aTeuls brZanebis gacemis dros.
(b) operatiuli brZanebis momzadeba _
(1) Seaqvs cvlilebebi drois grafikSi,
(2) Seaqvs cvlilebebi (anaxlebs jgufis movaleobebs)
gamafrTxilebeli brZanebis dafaze,
(3) amzadebs sabrZolo masalis da maragis sias,
(4) iRebs da gascems moTxovnebs maragis Sesaxeb,
(5) anawilebs sabrZolo masalasa da specialur aRWurvilobas,
(6) asrulebs aTeulis meTauris specialuri instruqciebiT
gansazRvrul yvela davalebas.

(g) operatiuli brZaneba.


(1) Tvalyurs adevnebs aTeuls brZanebis gacemis dros.
(2) daxmarebas uwevs aTeulis meTaurs winaswari varjiSis
dros.

(2) jgufis meTauris qmedebebi gadaadgilebisa da droebiTi


SeCerebis dros.
(a) iRebs zomebs gadaadgilebis uzrunvelsayofad.
(1) uzrunveyofs zurgis usafrTxoebas gadaadgilebis dros;
(2) Tvalyurs adevnebs, uzrunvelyofs da inarCunebs
usafrTxoebas gamudmebiT;
(3) aTeulis meTauris moTxovnis Sesabamisad asrulebs yvela
damatebiT davalebas da yovelmxriv exmareba mas, kerZod,
usafrTxoebisa da kontrolis uzrunvelyofaSi.

(3) jgufis meTauris qmedebebi obieqtTan Sekrebis puqtSi (ORP):

(a) exmareba obieqtTan Sekrebis punqtis dakavebaSi;

13
(b) exmareba usafrTxoebis uzrunvelyofaSi, SenarCunebasa da
Tvalyuris devnebaSi;
(g) Tvalyurs adevnebs piradi Semadgenlobis, iaraRisa da
aRWurvilobis saboloo momzadebas operatiuli brZanebis da aTeulis
meTauris miTiTebis Sesabamisad;
(d) exmareba piradi Semadgenlobis dislokaciis adgilis datovebasa
obieqtTan Sekrebis punqtSi SesvlaSi;
(e) axdens perimetris reorganizebas dazvervis jgufis gasvlis
Semdeg;
(v) uzrunvelyofs kavSirs zemdgom StabTan;
(z) dazvervis jgufis dabrunebis Semdeg exmareba piradi
Semadgenlobis reorganizaciasa da sabrZolo masalisa da
SeiaraRebis gadanawilebaSi; uzrunvelyofs anagariSvaldebulebas
piradi Semadgenlobis da aRWurvilobis mdgomareobis Sesaxeb;
(T) Tavis jgufs acnobs dazvervis prioritetul moTxovnebs (PIR).
(i) asrulebs damatebiT davalebebs aTeulis meTauris miTiTebis
Sesabamisad.

(4) jgufis meTauris qmedebebi sapatrulo bazaze:

(a) amowmebs perimetrs da uzrunvelyofs, rom jgufs hqondes


cecxlis gadamkveTi seqtori; amzadebs jgufis seqtoris naxazs;
(b) gansazRvravs prioritetul amocanas da uzrunvelyofs mis
Sesrulebas;
(g) asrulebs damatebiT davalebebs aTeulis meTauris miTiTebis
Sesabamisad da SeZlebisdagvarad uwevs mas daxmarebas.

(5) jgufis meTauris qmedebebi SeerTebis dros:


(a) exmareba piradi Semadgenlobisa da aRWurvilobis
momzadebaSi.
(b) uzrunvelyofs, rom piradma Semadgenlobam icodes maTi
amocanebisa da operaciis Sesaxeb;

v. saninstruqtori (MEDIC). exmareba oceulis serJants damxmare


jgufis da sanitarTa xelmZRvanelobaSi. Tvalyurs adevnebs oceulis
piradi Semadgenlobis janmrTelobas da maT higienur pirobebs;

14
(1) mkurnalobs daSavebulebs da exmareba daSavebulTa
evakuaciaSi oceulis serJantis meTvalyureobiT;
(2) exmareba oceulis meTaurs/serJants savele pirobebSi higienuri
sakiTxebis gadawyvetaSi da piradad amowmebs oceulis wevrebis
janmrTelobas da fizikur mdgomareobas;
(3) iTxovs VIII klasis (samedicino) marags oceulis serJantisagan;
(4) uzrunvelyofs maSvelis momzadebas da Tvalyurs adevnebs mis
moqmedebas;
(5) uzrunvelyofs daSavebulTa Sesaxeb gakeTebuli moxsenebis
siswores da imas, rom TiToeul evakuirebul daSavebulze sworad iyos
mimagrebuli furceli misi mdgomareobis Sesaxeb;
(6) asrulebs oceulis meTauris/serJantis mier micemul sxva
davalebebs.

z. radiooperatori (RTO). pasuxismgebelia zemdgom StabTan da


oceulis SigniT kavSiris damyarebasa da SenarCunebaze.
radiooperatori aseve akontrolebs marSuts da awarmoebs oceulis
detalur Jurnals. oceulis radiomekavSirem unda icodes radiosadguris
gamoyenebisa da movlis wesebi, maT Soris:

(1) wylisgan dacva da radiosixSireebis SerCeva;


(2) radiosadguris instruqciebis gamoyeneba (SOI);
(3) savele antenis awyoba da aRmarTva.

1-3. meTauris movaleobis kisreba. oceulis/aTeulis nebismier


wevrs unda SeeZlos sagangebo viTarebaSi misi jgufis meTauroba _
oceulis yvela wevri mzad unda iyos amisTvis. is, vinc ikisrebs
meTauris movaleobis Sesrulebas METT-TC faqtorebis
gaTvaliswinebiT, asrulebs Semdeg davalebebs (ar aris aucilebeli
qvemoT mocemuli Tanmimdevrobis dacva):

(1) acnobebs qvedanayofis daqvemdebarebul meTaurebs


brZanebis Sesaxeb da atyobinebs zemdgom Stabs;
(2) amowmebs usafrTxoebas;
(3) amowmebs koleqtiur iaraRs;
(4) axdens mdebareobis identificirebas;

15
(5) amowmebs da koordinacias uwevs aRWurvilobas;
(6) amowmebs piradi Semadgnelobis statuss;
(7) gamoscems fragmentul brZanebas (moTxovnis Sesabamisad);
(8) saWiroebisamebr uzrunvelyofs qvedanayofis erTianobas;
(9) uzrunvelyofs siwynaris dacvas da ganaTebis wesebis
Sesrulebas;
(10) sapatrulo bazis mowyobis Semdeg asrulebs gansazRvrul
qmedebebs, gansakuTrebiT, usafrTxoebis dacvasTan dakavSirebiT;
(11) atarebs rekognoscirebas (rukaze mainc);
(12) asrulebs gegmas;
(13) asrulebs davalebas.

operaciebi

am TavSi ganxilulia is xerxebi da meTodebi, romlebsac iyenebs


qveiTi oceuli an aTeuli. maTi gamoyeneba xdeba oceulis da aTeulis
taqtikuri operaciebis dagegmvisa da Sesrulebis dros.

marTva da kontroli

16
am nawilSi ganxilulia qvedanayofis marTvis procedurebi, sabrZolo
brZanebebi da oceulis sabrZolvelad momzadebis xerxebi. isini
gankuTvnilia nebismieri sabrZolo operaciisTvis. maTi gamoyeneba
did dros moiTxovs. Tu meTaurs sakmarisi dro aqvs, mas SeuZlia
operaciis siRrmiseuli dagegmva da momzadeba, xolo drois
naklebobis SemTxvevaSi igi eyrdnoba repeticiebs, sabrZolo
varjiSebs da mudmivmoqmed procedurebs (SOP).

2-1. qvedanayofis marTvis procedurebi.

• qvedanayofis marTva aris meTauris mier misi qvedanayofis


taqtikuri amocanis SesrulebisaTvis momzadebis procesi.
• marTvis procesi iwyeba maSin, roca meTauri iRebs
Setyobinebas amocanis, axali amocanis an masSi Setanili
cvlilebebis Sesaxeb.
• qvedanayofis marTvis procedurebi moicavs qvemoT CamoTvlil
safexurebs. me-3-dan me-8 safexuris CaTvliT ar aris aucilebeli
Tanmimdevrobis dacva. safexurebis umravlesoba SeiZleba
ganxorcieldes erTdroulad.
1. amocanis miReba;
2. gamafrTxilebeli brZanebis gacema;
3. savaraudo gegmis Sedgena;
4. aucilebeli gadaadgilebis dawyeba;
5. dazverva;
6. gegmis dasruleba;
7. sabrZolo brZanebis gacema;
8. kontroli.
a. I safexuri. amocanis miReba. meTaurma SeiZleba miiRos
amocana gamafrxilebeli brZanebis, operatiuli brZanebis (OPORD) an
fragmentuli brZanebis (FRAGO) saxiT.
• meTaurma operaciis dagegmvas da operatiuli brZanebis
gacemas ar unda moandomos mis xelT arsebuli drois erT
mesamedze meti;
• drois darCenili ori mesamedi ekuTvnis mis daqvemdebarebaSi
myof meTaurebs operaciis dagegmvisa da momzadebisaTvis;

17
• meTaurma unda gaiTvaliswinos iseTi faqtorebic, rogoricaa dRis
Suqi, gadaadgilebis dro, brZanebebi da repeticiebi.

viTarebis Sefaseba
1. amocanis miReba. METT-T
2. gamafrTxilebeli brZanebis
• amocanis
gacema. amocana
3. savaraudo gegmis gaanalizeba
• viTarebis mowinaaRmde
SemuSaveba. ge
4. aucilebeli gadaadgilebis gaanalizeba,
reliefi-OCOKA
dawyeba. samoqmedo
qvedanayofi
5. dazverva. gegmebis (COA)
dro
6. gegmis dasruleba. SemuSaveba
7. sabrZolo brZanebis gacema. • samoqmedo
8. kontroli gegmebis
gaanalizeba
• samoqmedo
gegmebis Sedareba
• gadawyvetilebis

dazverva sruldeba savaraudo gegmis


safuZvelze. dazvervis Sedegad
mopovebuli informaciis gaTvaliswineba
xdeba METT-T faqtorebSi da viTarebis
Sefasebisas. dazvervis informaciam
SeiZleba ganapirobos gegmis an
amocanis Secvlac ki.

cxrili 2-1. taqtikuri urTierTobis saSualebebi

b. II safexuri. gamafrTxilebeli brZanebis gacema.


gamarTxilebel brZanebaSi meTauri miuTiTebs winaswar
instruqciebze. gamafrTxilebeli brZaneba Seicavs yvela saWiro
informacias, romelic aucilebelia mosamzadebeli samuSaoebis
SeZlebisdagvarad mokle droSi dasawyebad.
• gamafrTxilebel brZanebaSi asaxulia xuTpunqtiani operatiuli
brZanebis formati.
• gamafrTxilebeli brZaneba SeiZleba Seicavdes Semdeg
informacias:

18
• operaciis amocana an amocanis Sinaarsi, operaciis Sesaxeb
brZanebis gacemis dro da adgili (sakoordiancio instruqciebi).
• vin iRebs monawileobas operaciaSi? (sakoordinacio
instruqciebi).
• operaciis dro (drois grafiki).

g. III safexuri. savaraudo gegmis Sedgena. meTauri


samoqmedo gegmas adgens viTarebis Sefasebis safuZvelze.
viTarebis Sefaseba xdeba xuT safexurad.

(1) amocanis detaluri gaanalizeba.

(a) zemdgomi meTauris koncefcia da Canafiqri ori doniT maRla. es


informacia mocemuli iqneba 1b muxlSi ori doniT maRla da meore da
mesame muxlSi _ erTi doniT maRla.

(b) qvedanayofis davaleba. pirveladi davalebebi, romlebic garkveviT


aris mocemuli brZanebaSi an is davalebebi, romlebic wamoiWreba
operatiuli brZanebis gaanalizebis Semdeg (meoradi davalebebi).
pirveladi davalebis magaliTi:
• SeinarCuneT 545-e borcvi B aseulis mtris alyaSi moqcevis
Tavidan asacileblad;
• 81-milimetriani naRmsatyorcnis oceulis aTeuliT uzrunveyofa
sabrZolo masalis gadasatanad;
• unda Seiqmnas saTvalTvalo punqti VIC Gl 12345 NLT 3015000
noemb. 89.
meoradi davalebis magaliTi:
• usafrTxoebis uzrunveyofa gadaadgilebisas;
• momaragebis operaciebis Catareba;
• mezobel qvedanayofebTan koordinacia.

(g) qvedanayofis SemzRudveli garemoebebi. meTauri gansazRvravs


operatiuli brZanebiT gaTvaliswinebul yvela sakontrolo RonisZiebas
an instruqciebs, romlebmac SeiZleba SezRudon misi moqmedebis
Tavisufleba. nebismieri operaciis dros arsebobs qvedanayofis

19
SemzRudveli faqtorebi. qvemoT mocemulia yvelaze gavrcelebuli
SezRudvebis magaliTi:
• grafikuli kontrolis zomebi;
• gadakveTeT ieriSis zRude 100030 oqt. 94;
• amocanaze orientirebuli damcavi kompleqti (MOPP4)
moqmedebaSi;
• sahaero Tavdacvis SeiaraRebis mdgomareoba,
simWidrove, gamafrTxilebeli statusi, yviTeli.

(d) aucilebeli davaleba (davalebebi). yvela zemoCamoTvlili


faqtorebis ganxilvis Semdeg meTauri gansazRvravs im aucilebel
davalebas (davalebebs), romelic gadamwyvetia amocanis
warmatebiT SesrulebisaTvis. mniSvnelovani davalebis Sesrulebis
warumatebloba ganapirobebs qvedanayofis warumateblobas
operaciis SesrulebaSi. mniSvnelovani davalebebi mocemulia
manevris muxlSi.

(e) ganaxlebuli amocanis Sinaarsi. ganaxlebuli amocanis


SinaarsiKUfokusirdeba viTarebis Sefasebis procesze. es aris
qvedanayofis mier Sesasrulebeli amocanis ZiriTadi davalebis da
misaRwevi miznis mkafio, mokle Sinaarsi. amocanis Sinaarsi unda
pasuxobdes Semdeg kiTxvebs: vin? ra (davaleba)? ra dros?
(Sesrulebis dro), sad? (koordinatebi) da ra mizniT? (mizani, romelsac
qvedanayofma unda miaRwios). qvemoT mocemulia zogierTi
magaliTi:

• (vin?) pirveli oceuli utevs (ra?), raTa daikavos (sad?) 482 borcvi
VIC NB 457371 (luji obieqti) (rodis?) NLT 09050OZ dek.92 L 482
(lurji mizani) (ra mizniT?), raTa aseulma SeZlos
mowinaaRmdegis sameTauro bunkeris ganadgureba.

(2) viTarebis analizi da samoqmedo gegmis SemuSaveba.


samoqmedo gegma unda iyos:
(a) SesaZlebeli: uzrunvelyofs amocanis Sesrulebas da pasuxobs
meTauris Canafiqrs;

20
(b) racionaluri: qvedanayofi inarCunebs efeqturobas amocanis
Sesrulebis Semdeg;
(g) gansxvavebuli: is ar unda warmoadgendes sxva samoqmedo
gegmis mcire saxesxvaobas.

(3) samoqmedo gegmis SemuSavebis Semdeg meTauri sameTauro


da sakontolo Stabs miawvdis ZalTa struqturas yvela ZiriTadi Tu
mikuTvnebuli elementebiT da moamzadebs samoqmedo gegmis
Sefasebasa da naxazs.

(4) ganaxlebuli amocanis miRebis Semdeg meTauri agrZelebs


procesis Sefasebas METT-TC-is sxva faqtorebis gaTvaliswinebiT:
(a) ra aris cnobili mowinaaRmdegis Sesaxeb?
(b) Semadgenloba. aq Sedis mowinaaRmdegis Zalebis da
SeiaraRebis analizi. unda ganisazRvros, iaraRis ra sistemebi
gaaCnia mowinaaRmdeges da ra saxis damatebiTi SeiaraReba da
qvedanayofebi uWeren mxars.
(g) ganlageba. mowinaaRmdegis ganlageba gulisxmobs maT
ganTavsebas adgilmdebareobaze, magaliTad, TavdacviTi poziciebi
Tavmoyris raionSi, an wyobas marSis dros.
(d) siZliere. ganisazRvreba procentulad.
(e) ukanaskneli qmedebebi. unda moxdes mtris ukanaskneli da
mniSvnelovani qmedebebis identificireba, romlebmac SeiZleba
miuTiTos mowinaaRmdegis momaval savaraudo ganzarxvebze.
(v) Zalebis Sevsebis SesaZlebloba. unda ganisazRvros rezervis
adgilmdebareoba da kontrSetevis an Zalebis Sevsebis savaraudo
dro.
(z) savaraudo samoqmedo gegma. unda ganisazRvros
mowinaaRmdegis yvelaze mosalodneli samoqmedo gegma.
aRniSnuli samoqmedo gegmis analizma SesaZloa amocanis
Sesrulebis procesSi uzrunvelyos sakuTari Zalebis informireba
mowinaaRmdegis Sesaxeb.

(5) ra gavlenas moaxdens adgilmdebareoba da amindi operaciaze.


unda moxdes adgilmdebareobis analizi OSOKA-s (TvalTvali da
sacecxle seqtorebi, SeniRbva da dafarva, dabrkolebebi,

21
adgilmdebareobis mniSvelovani monakveTi, miaxloebis marSruti)
gamoyenebiT.
(a) dabrkolebebi. xelovnuri, bunebrivi da xelisSemSleli raliefis
identificireba, rac gavlenas moaxdens operaciis mobilurobaze.
(b) SeniRbva da dafarva. SeniRbvisa da dafarvis analizi xSirad
xdeba sacecxle da saTvalTvalo poziciebis gansazRvrasTan erTad.
SeiaraReba unda iyos ganlagebuli xelsayrel, aseve
mowinaaRmdegisTvis Znelad xelmisawvdom poziciebze. saxmeleTo
qvedanayofebs aqvT SesaZlebloba gaaumjobeson cudi SeniRbva da
dafarva sangrebis gaTxriT da kamuflaJis gamoyenebiT.
gadaadgilebis dros SeniRbvisa da dafarvisaTvis gamoiyeneba
adgilmdebareoba.
(g) TvalTvali da sacecxle seqtorebi. unda ganisazRvros iseTi
poziciebi, romlebic uzrunveyofen saukeTeso TvalTvals da sacecxle
seqtorebi miaxloebis marSrutze, mizanTan axlos an
adgilmdebareobis mniSvnelovan monakveTze. sacecxle seqtorebi
analizSi mTavari yuradReba eTmoba adgilmdebareobis pirdapiri
cecxliT dafarvis SesaZleblobas.
(d) mowinaaRmdegesTan miaxloebis marSruti. xdeba
mowinaaRmdegesTan miaxloebis mimarTulebis gansazRvra da misi
identificireba erTi doniT qvemoT. aseve unda iqnes gaTvaliswinebuli
sahaero da miwisqveSa mimarTulebebi.
(1) Setevis Taviseburebani:
• rogor uzrunveyofs gadaadgilebas mocemuli mimarTuleba?
• ra upiratesoba/naklovaneba aqvs TiToeul marSruts
(mowinaaRmdebis, siCqaris, dafarvisa da SeniRbvis faqtorebis
gaTvaliswinebiT)?
• rogoria mowinaaRmdegis kontrSetevis savaraudo marSruti?

(2) Tavdacvis gaanalizeba.


• rogor SeuZlia mters am mimarTulebebis gamoyeneba?
• romelia yvelaze metad da naklebad saxifaTo mimarTuleba
(unda moxdes TiTeuli mimarTulebis prioritetulobis
gansazRvra)?
• romel mimarTulebazea mosalodneli kontrSeteva?

22
(e) adgilmdebareobis mniSvnelovani monakveTi.
adgilmdebareobis mniSvnelovani monakveTi aris adgilmdebareoba
an raioni, romelic romelime mebrZol mxares aniWebs upiratesobas
mowinaaRmdegis Sepyrobis, SeCerebis an kontrolisas. rukisa da
Segrovebuli informaciis gamoyenebiT unda moxdes miaxloebis
marSrutze an obieqtis raionSi adgilmdebareobis mniSvnelovani
monakveTebis gansazRvra. Semdeg, unda ganisazRvros
gadamwyveti reliefi, romlis dakavebiT an gakontrolebiT SesaZlebeli
gaxdeba amocanis Sesrulebaze mniSvnelovani zegavlenis
moxdena.
(1) ra Zalebi gaaCniaT?
(2) ra droa maT gankargulebaSi?
(3) ra gavlenas moaxdenen brZolis velze myofi samoqalaqo
pirebi operaciaze?

(6) samoqmedo gegmis gaanalizeba (sabrZolo modelireba).


analizi xorcieldeba sakuTari Zalebisa da mowinaaRmdegis yvelaze
savaraudo samoqmedo gegmebis modelirebiT.

(7) samoqmedo gegmebis Sedareba. meTauri adarebs


samoqmedo gegmebs da maTgan irCevs erT-erTs, romliTac yvelaze
metadaa SesaZlebeli amocanis Sesruleba. is ganixilavs TiToeuli
samoqmedo gegmis upiratesobebsa da naklovanebebs, aseve
ganixilavs, Tu ra gavlenas moaxdenen mniSvnelovani movlenebi
samoqmedo gegmebze.

(8) gadawyvetilebis miReba. ganxiluli samoqmedo gegmebidan


meTauri irCevs erT-erTs, romlis meSveobiTac SesaZlebeblia
amocanis yvelaze warmatebiT Sesruleba.

d. IV safexuri. aucilebeli moZraobis dawyeba. SesaZloa,


saWiro gaxdes qvedanayofis mier aucilebeli moZraobis dawyeba
meTauris mier dagegmarebis procesis an winaswari dazveris
dasrulebamde. es safexuri SeiZleba ganxorcieldes qvedanayofis
marTvis nebismier etapze.

23
e. V safexuri. dazverva. drois arsebobis SemTxvevaSi meTauri
dazvervas piradad, xolo drois ar arsebobis SemTxvevaSi rukaze
asrulebs. zogjer meTauri dazvervis Catarebisas sxvebs (mag.:
skautebs) eyrdnoba.

v. VI safexuri. gegmis dasruleba. meTauri gegmas dazvervis


monacemebis gamoyenebiTa da viTarebis nebismieri cvlilebebis
gaTvaliswinebiT asrulebs.

e. VII safexuri. sabrZolo brZanebis gacema. oceulisa da


aTeulis meTaurebi, Cveulebriv, gascemen zepir operatiul
brZanebebs, raTa daexmaron daqvemdebarebulebs amocanis
koncefciis gaazrebaSi. Tu SesaZlebelia, brZanebis gamocemisas
meTaurma daxmareba unda gauwios qvemdgomebs erT-erTi an
orive qvemoT mocemuli aspeqtis gaazrebaSi:
(1) obieqtis mdebareoba an TavdacviTi adgilmdebareoba;
(2) adgilmdebareobis maketi an naxazi. meTaurma, SesaZloa,
daqvemdebarebul meTaurebs mosTxovos brZanebis gameoreba an
maketze Tu naxazze operaciis gegmis Cveneba. maT aseve unda
Seamowmon jariskacebi, raTa darwmundnen, rom maT gaiges
amocanis arsi.

v. VIII safexuri. kontroli. meTauri akontrolebs brZolisaTvis


qvedanayofis momzadebas repeticiebis CatarebiT da mzadyofnis
donis SemowmebiT.

1. meTauri repeticias iyenebsimisTvis, rom:


• gaumjobesdes ZiriTadi davalebebis Sesrulebis done;
• moxdes gegmis sisusteebis da problemebis daZleva;
• uzrunvelyofil iqnes daqvemdebarebuli elementebis
moqmedebaTa koordinacia;
• piradma Semadgenlobam ukeT gaigos amocanis koncefcia
(TviTdajerebulobis zrda jariskacebSi).
2. repeticia Seicavs oceulis meTauris mier aTeulis meTaurebis
gamokiTxvas dagegmili qmedebebis Tanmimdevrobis Sesaxeb.

24
3. meTaurma unda Caataros repeticia amocanis msgavs
adgilmdebareobaze da ganaTebis msgavs pirobebSi.
4. oceulis meTaurma SeiZleba Caataros repeticia an sabrZolo
varjiSebi da daiwyos mudmivi samoqmedo procedurebi operatiuli
brZanebis miRebamde. operatiuli brZanebis miRebis Semdeg mas
SeuZlia Caataros repeticiebi mxolod amocanis konkretul
davalebebis Sesasruleblad. mniSvnelovani davalebebis repeticiaSi
Sedis:
• obieqtze mimarTuli moqmedebebi;
• sangarze, bunkerze an Senobaze mitanili ieriSi;
• ieriSis poziciaze mimarTuli moqmedebebi;
• dabrkolebebis gadalaxva (naRmebi da mavrTulxlarTebi);
• specialuri iaraRis an afeTqebebis gamoyeneba;
• moqmedebebi mterTan moulodneli kontaqtis dros.

5. repeticiis tipebi.F
(a) ukumoxseneba:
• qvedanayofis pasuxismgebeli meTaurebi moaxseneben im
moqmedebebs, romlis ganxorcielebac maT brZanebiT
moeTxovebaT.
• oceulis meTauri akontrolebs ukumoxsenebas;
• moxsendeba TanmimdevrobiT.
• repeticia, ukeTesia, orjer Catardes:
(1) fragmentuli brZanebis miRebisTanave (damadasturebeli
ganmeoreba);
(2) daqvemdebarebuli meTaurebis mier sakuTari gegmis
SemuSavebis Semdeg.
(b) arasruli qvedanayofis varjiSi tardeba:
• rodesac dro SezRudulia;
• rodesac aucilebelia usafrTxoebis uzrunvelyofa;
• Tu varjiSs qvedanayofis mTavari pirebi eswrebian;
• roca xdeba sagangebod agebuli maketebis, qviSiani
yuTebis gamoyeneba da mcire masStabis martivi modelis
Seqmna.

(6) repeticiis Catarebis xerxebi:

25
(a) ormxrivi samxedro varjiSi.
(b) rukis daxmarebiT Sesrulebuli varjiSi.
• arasryofili repeticia;
• monawileTa SezRuduli raodenoba.
(g) radiosadguris saSualebiT Sesrulebuli varjiSi.
• rodesac SeuZlebelia meTaurTa erT adgilze Tavmoyra;
• dasturdeba kavSiris SesaZlebloba.
(d) qviSiani yuTebi/adgilmdebareobis maketi.
• pasuxismgebeli meTaurebi;
• moicavs yvela sakontrolo RonisZiebas.
(e) qvebiT modelireba.
• qviSiani yuTebi/adgilmdebareobis maketi.
• modelirebisas daqvemdebarebuli meTaurebi sakuTari
danayofebis gadaadgilebas Tavad axdenen.

7. Semowmeba. aTeulis meTaurebma pirveladi Semowmeba


gamafrTxilebeli brZanebis miRebidan mokle droSi unda Caataron.
oceulis serJanti adgilze amowmebs brZolisaTvis qvedanayofis
momzadebas. oceulis meTauri da serJanti atareben ukanasknel
Semowmebas. maT unda Seamowmon:

(a) iaraRi da sabrZolo masala;


(b) tansacmeli da aRWurviloba;
(g) amocanis SesrulebisaTvis mniSvnelovani aRWurviloba;
(d) ramdenad srulyofilad aqvs pirad Semadgenlobas gagebuli
amocana da valdebulebebi;
(e) kavSiri;
(v) sursaTi da wylis maragi;
(z) kamuflaJi;
(T) winaswari Semowmebis dros aRmoCenili naklovanebebi.

2-2. sabrZolo dazverva. informaciis Segroveba sapatrulo


operaciebis Catarebis erT-erTi mniSvnelovani aspeqtia. qvemoT
detalurad aris mocemuli, Tu ra saxis infromacia unda Segrovdes da
rogor unda moxdes maTi moxseneba.

26
a. moxseneba. yvela informacia swrafad, srulyofilad da zustad unda
iqnes moxsenebuli. informaciis moxsenebisa da Caweris dros
gamoyenebuli unda iqnes SALUTE (zoma, qmedeba,
adgilmdebareoba, forma, dro, aRWurviloba) moxsenebis formati.

zoma – mowinaaRmdegis Svidi jariskaci.


moqmedeba _ gadaadgildebian samxreT dasavleTiT.
adgilmdebareoba _ GL 12345
qvedanayofi/forma _ OD forma eqvsqimiani wiTeli varskvlaviT
marcxena mxarze.
dro _ 210200ian99.
aRWurviloba _ erTi tyvimfrqvevi da erTi naRmtyorcni.

b. brZols velis naxazi. informaciis moxsenebisas, SeZlebisdagvarad,


darTuli unda iqnes naxazi. naxazze mocemuli unda iyos SezRuduli
informacia, romelic unda Seicavdes samxedro TvalsazrisiT
mniSvnelovan aspeqtebs, mag: samizne, obieqti, winaRoba,
seqtoris SezRudvebi an jariskacebis ganlageba da
adgilmdebareoba. gamoyenebuli unda iyos savele wesdebis (FM)
101-5-1 Sesabamisi standartuli samxedro simboloebi. naxazis
asaxsnelad unda iqnes gamoyenebuli aRniSnvnebi, Tumca naxazi ar
unda iyos gadatvirTuli. piradi Semadgneloba/iaraRi da/an
aRWurviloba ar gamoisaxeba naxazze, radgan is aris
SALUTEEmoxsenebis nawili.

g. mowinaaRmdegisTvis CamorTmeuli dokumentebi. dokumentebs


agrovebs meTauri da am dokumentebs meTauri Tavis moxsenebaSi
iyenebs. dokumentebze unda aRiniSnebodes mopovebis dro da
adgili.

d. tyveebi. operaciis dros mowinaaRmdegis datyvevebis


SemTxvevaSi tyveebs unda moepyron Jenevis konvenciis da 5-S
wesis Sesabamisad:
(1) Cxreka;
(2) siCumis uzrunvelyofa;
(3) izolireba;

27
(4) dacva;
(5) zurgSi swrafad gadayvana.
e. moxseneba. amocanis Sesrulebis Semdeg qvedanayofSi unda
moxdes amocanis Sesrulebis Sesaxeb gamokiTxva NATO-s
standartuli moxsenebis formatiT.

2-3. gamafrTxilebeli brZaneba (WARNO). gamafrTxilebeli


brZaneba daqvemdebarebulebs awvdis winaswar informacias
mosalodneli amocanis Sesaxeb. es maT aZlevs dros
momzadebisaTvis. brZaneba unda iyos mokle, magram
yovlismomcveli. gamafrTxilebeli brZaneba ar aniWebs
qvedanayofs amocanis Sesrulebis dawyebis uflebas. qvemoT
mocemulia gamafrTxilebeli brZanebis standartuli formati.

gamafrTxilebeli brZaneba --------------


(nomeri)

miTiTeba: miTiTebuli unda iqnes zemdgomi Stabis operatiuli


brZanebisa da operaciisaTvis saWiro rukis furclis nomrebi.

brZanebaSi gamoyenebuli drois sartyeli (arCeviTi).

ZalTa struqtura (arCeviTi) (ix. 1g muxli).

1. viTareba.
a. mowinaaRmdegis Zalebi. mopovebul unda iqnes informacia
mowinaaRmdegis SemadgenlobaSi, ganlagebasa da samoqmedo
gegmaSi mniSvnelovani cvlilebebis Sesaxeb. informacia, romelic ar
aris mocemuli winaswar gamafrTxilebel brZanebaSi, SeiZleba
aRniSnuli iyos Semdgom gamafrTxilebel brZanebebSi.
b. sakuTari Zalebi (arCeviTi). miTiTebul unda iqnes mxolod
maSin, Tu mniSvnelovania gamafrTxilebeli brZanebisaTvis.
(1) zemdgomi meTauris amocana;
(2) zemdgomi meTauris Canafiqri.

28
g. mikuTvnebuli da mxardamWeri qvedanayofebi. ZalTa
sawyisi struqtura mxolod maSin unda iqnes miTiTebuli, Tu moxda
cvlilebebi mTavar qvedanayofebSi.

2. amocana. unda moxdes amocanis koncefciisa da miznis


Sejameba (vin, ra, rodis, sad da ra mizniT). Tu informacia srulad ar
aris cnobili, miTiTebuli unda iyos amocanis Sinaarsis gaurkveveli
nawili.

3. Sesruleba.
Canafiqri
a. operaciis koncefcia. mopovebuli unda iqnes rac SeiZleba meti
informacia. koncefciaSi unda iyos aRwerili manevris elementebis
gamoyeneba.
b. manevris qvedanayofebis davalebebi. daqvemdebarebul
qvedanayofebs unda miewodos informacia davalebis Sesrulebis,
aucilebeli qmedebebis dawyebis, dazveris dawyebis da usafrToxebis
uzrunvelyofis Sesaxeb.
g. sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofebis davalebebi. ix. 3b muxli.
d. sakoordiancio instruqciebi. srulad unda iqnes gamoyenebuli is
informacia, romelic xelmisawvdomia gamafrTxilebeli brZanebis
gacemis dros. maT Soris informacia:
• qvedanayofis formebisa da aRWurvilobis (cvlilebebi mudmiv
samoqmedo procedurebSi, mag: zurgCanTebis moxsna,
Cafxutebis moxda an daxurva),F
• drois grafikis,
• mniSvnelovan informaciaze meTauris moTxovnis,
• riskis marTvis,
• mowinaaRmdegis SecodmaSi Seyvanis miTiTebis,
• specifikuri prioritetebis, maTi Sesrulebis Tanmimdevrobis,
• brZanebebsa da repeticiebze miTiTebebis,
• Stabis Sexvedris (monawileebi, adgilmdebareoba da dro),
• adreuli gadaadglilebis droisa da Setyobinebis donis Sesaxeb.

29
4. materialur-teqnikuri uzrunveyofa (arCeviTi). aRniSnuli unda
iqnes is informacia, romelic aucilebelia operaciis logistikuri
uzrunvelyofisaTvis.

a. specialuri aRWurviloba. moTxovnebis identificireba da


qvedanayofebisaTvis miwodebis koordinireba.
b. transportireba. moTxovnebis identificireba da saSualebebis
winaswar ganTavsebis koordinireba.

5. marTva da kavSiri (arCeviTi).

a. marTva. miTiTebuli unda iqnes sameTauro jaWvi im SemTxvevaSi,


Tu igi gansxvavebulia mudmivi samoqmedo procedurebisagan.
b. kavSiri. kavSirgabmulobis amoqmedebis instruqciebi (SOI) da
radioSetyobinebis saSualebebis ganTavsebis adgili.

2-4. operatiuli brZaneba. operatiuli brZaneba (OPORD) aris


meTauris mier daqvemdebarebulTaTvis micemuli direqtiva amocanis
koordinirebuli Sesrulebis uzruvnelsayofad. xuTpunqtiani formati
(naCvenebia qvemoT) gamoiyeneba moxsenebis organizebisaTvis,
amocanis srulyofilad Sesrulebis uzrunvelsayofad da exmareba
daqvemdebarebul meTaurebs brZanebis gagebasa da mis
SesrulebaSi. rukasTan erTad brZanebis asaxsnelad gamoyenebul
unda iqnes adgilmdebareobis maketi an naxazi. rodesac
SesaZlebelia, magaliTad, Tavdacvis dros, obieqtis TvalTvalis
paralelurad gacemuli unda iqnes brZaneba. oceulis/aTeulis meTauri
moaxsenebs operatiul brZanebas zepirad da iyenebs xuTpunqtian
formats. qvemoT mocemulia operatiuli brZanebis formati:

operatiuli brZaneba ---------------- (koduri saxeli)

30
(nomeri)

Cvelulebriv, gegmebs da brZanebebs koduri saxeli aqvT da


nomrebic kolendaruli wlis TanmimdevrobiT aqvT dasmuli.

miTiTeba: gegmis an brZanebis Sesaval nawilSi aRniSnulia rukebis


nusxa, cxrilebi, sawyisi orientirebi an sxva mniSvnelovani
dokumentebi, romlebic aucilebelia gegmis an brZanebis gasagebad.
momxmarebels ar dasWirdeba mudmiv samoqmedo procedurebis
mimarTva, Tumca, SeiZleba gamoiyenos gegmis an brZanebis
ZiriTadi nawili. momxmarebeli saWiro rukas poulobs rukis seriuli
nomris (da, saWiroebis SemTxvevaSi, qveynis an geografiuli
raionis), furclis nomris, dasaxelebis, gamocemis da masStabis
mixedviT. sawyisi orientiri aris dedamiwis maTematikuri modeli,
romelic gamoiyeneba rukaze koordinatebis gamosaTvlelad.
sxvadasxva qveynebi rukaze koordinatebis gansazRvrisas iyeneben
sxvadasxva sawyis orientirebs. Cveulebriv, sawyisi orientirebi
rukaze umniSvnelo informacias Seicaven.

brZanebaSi gamoyenebuli drois sartyeli. brZanebaSi (mis


damatebebsa da danarTebSi) gamoyenebuli drois sartyeli aris drois
is sartyeli, romelic miesadageba operaciis Catarebis adgils. im
operaciebSi, romlebic ramdenime drois sartyelSi tardeba, grinviCis
dros iyeneben.

ZalTa struqtura. meTauris koncefciis mxarsaWerad aRniSnul unda


iqnes Zalebis ganawileba. im SemTxvevaSi, Tu ZalTa struqtura
grZeli da rTulia ZalTa struqtura SeiZleba naCvenebi iyos oridan erT-
erT adgilze: pirvel muxlSi an danarTSi.

1. monacemebi amindisa da ganaTebis Sesaxeb da zogadi prognozi.

31
maRali mTvaris amosvla mzis amosvla
dabali mTvaris Casvla mzis Casvla
qaris siCqare mTvaris faza dilis navigaciuri bindis
dasawyisi (BMNT)
qaris ganaTeba %-Si Ramis navigaciuri bindis
mimarTuleba dasasruli (EENT)

2. reliefi: TvalTvali da sacecxle seqtorebi, SeniRbva da dafarva,


dabrkolebebi, adgilmdebareobis mniSvnelovani monakveTi,
miaxloebis marSruti OCOKA.

SeniSvna: pirvel da meore striqonze aRwerili unda iqnes


mowinaaRmdegisa da sakuTar Zalebze OCOKA-is gavlena.

1. viTareba.

a. mowinaaRmdegis Zalebi. mowinaaRmdegis Sesaxeb zemdgomi


Stabis operatiul brZanebaSi (muxli 1.) mocemuli informacia aris
sabaziso informacia, Tumca meTauri srulyofs mas, raTa qvemdgom
meTaurebs miawodos ufro detaluri monacemebi mowinaaRmdegis
Sesaxeb. igi unda Seicavdes Semdeg informacias:

1. mowinaaRmdegis Semadgenloba, ganlageba, siZliere,


2. ukanaskneli qmedebebi,
3. cnobili/savaraudo adgilmdebareoba da SesaZleblobebi,
4. mowinaaRmdegis yvelaze mosalodneli da yvelaze saxifaTo
samoqmedo gegma.

b. sakuTari Zalebi. sakuTari Zalebis Sesaxeb informacia mocemulia


zemdgomi Stabis operatiuli brZanebis 1b, 2 da 3 muxlebSi. igi unda
Seicavdes Semdeg informacias:
1. amocanis, meTauris Canafiqris, operaciis koncefciis Sesaxeb
erTi an ori doniT zemdgomi StabisaTvis.
2. qvedanayofebis ganlagebis Sesaxeb marcxniv, marjvniv, win da
ukan. miTiTebuli unda iyos aRniSnuli qvedanayofebis amocanebi da

32
miznebi da maTi kerZod, mezobeli sapatrulo qvedanayofebis
gavlena sakuTar qvedanayofze.

g. mikuTvnebuli da mxardaWereli qvedanayofebi. Tu mikuTvnebuli


da mxardamWeri qvedanayofebis Sesaxeb informacia mocemulia
ZalTa struqturaSi aRniSnuli informacia ar unda gameordes mocemul
muxlSi. mTeli informacia mikuTvnebuli da mxardamWeri
qvedanayofebis Sesaxeb unda ganivrcos ZalTa struqturaSi.
magram, im SemTxvevaSi Tu es informacia ar aris mocemuli ZalTa
struqturaSi brZanebis gamcem zemdgom Stabs unda miewodos
informacia mikuTvnebuli da mxardamWeri qvedanayofebis Sesaxeb.
unda iqnas miTiTebuli mikuTvnebuli da mxardamWeri
qvedanayofebis amoqmedebis dro im SemTxvevaSi Tu amis
Sesaxeb operatiul brZanebaSi gansxvavebuli droa mocemuli.
gamoiyene termini “rCeba mikuTvnebuli” manam, sanam
qvedanayofi garkveuli drois ganmavlobaSi rCeba mikuTvnebuli.

2. amocana. miRebuli amocanis Sesaxeb ganacxadi unda


gakeTdes dagegmvis procesSi. amocanis SinaarsSi ar unda iqnes
gamoyenebuli punqtebi. aRwerili unda iyos 5W fatorebi: vin, ra, sad,
ra dros da ra mnizniT (mizani).

3. Sesruleba.

a. operaciis koncefcia. operaciis koncefcia SeiZleba mocemuli iyos


calke muxlSi, SeiZleba dayofili iyos or an ramdenime punqtad an
mocemuli calke danarTis saxiT. operaciis koncefcia unda
warmoadgendes samoqmedo gegmis Sinaarss da mTavar
mimarTulebas. koncefciis Sinaarsi unda iyos mokle, gasagebi da
zogadad unda aRwerdes qvedanayofis mier amocanis Sesrulebis
process dasawyisadan dasasrulamde. koncefcia aRwers:
• manevris ZiriTadi elementebis gamoyenebas manevris
sqemaSi;
• sacecxle mxardaWeris gegmas an “sacecxle gegmas”, romelic
uzrunvelyofs manevris sacecxle mxardaWeras;

33
• sxva mniSvnelovani elementebis Tu sistemebis integracias
operaciaSi. is moicavs, magaliTad, dazvervis da usafrTxoebis
elementebs, dazvervis saSualebebs, sainJinro saSualebebs da
sahaero Tavdacvas;
• amocanisaTvis mzadyofnas.

1. manevri. manevris muxlSi detalurad aris aRwerili operaciis


xerxebi. yvela daqvemdebarebul da mikuTvnebul qvedanayofs unda
ewodos saxeli da davalebis da miznis formiT dasaxuli hqondes
amocana. unda ganisazRvros mTavari Zalisxmeva da yvela
daqvemdebarebuli qvedanayofis amocanebi unda Seesabamebodes
mTavar Zalisxmevas. obieqtze moqmedebebi ZiriTadad
ganxorcieldeba am muxlis Sesabamisad da, amasTan, SeiZleba
gamoyenebul iqnes obieqtze moqmedebebis gegma, brZolaSi
Cabmisa da brZolis Sewyvetis kriteriumebi, alternatiuli gegma
amocanis Sewyvetis an mowinaaRmdegis Zalebis daugegmavi
gadaadgliebis SemTxvevaSi, agreTve ukandaxevis gegma.

2. cecxli. gansazRvruli unda iqnes sacecxle gegma saerTo koncefciis


mxardaWeris uzrunvelsayofad. am muxlSi unda ganisazRvros
romelma qvedanayofma unda gaswios manevrirebisTvis mTavari
Zalisxmeva da romels eniWeba sacecxle uzrunvelyofis
prioritetuloba, romelic moicavs sacecxle uzrunvelyofis mizans,
prioritetulobas, sacecxle saSualebebis ganTavsebas da cecxlis
SemzRudav garemoebebs. Tu SesaZlebelia, aq ganisazRvreba
samizneebis furceli da rukis plastikuri zedsadebi. specifikuri
samizneebi ganxilulia da aRniSnuli adgilmdebareobis maketze (ix.
sacecxle uzrunvelyofis muxli 3).

b. manevris qvedanayofebis davalebebi. manevris TiToeul


qvedanayofs garkveviT unda aexsnas amocanebi an davalebebi.
qvedanayofebi CamoTvlili unda iyos ZalTa struqturis msgavsi
TanmimdevrobiT, rezervis CaTvliT. TiToeuli qvedanayofisaTvis
gamoyenebuli unda iyos calkeuli punqti. dasaxuli unda iqnes is
davalebebi, romlebic aucilebelia viTarebaSi srulad da mkafiod
gasarkvevad. 3d puqtSi unda aRiniSnos is taqtikuri davalebebi,

34
romlebic exeba or an met qvedanayofs. oceulis meTauri aZlevs
davalebebs daqvemdebarebul aTeulebs. am aTeulebs SeiZleba
daevaloT Semdegi specialuri jgufebis uzrunvelyofa: sadazvervo da
usafrTxoebis, moieriSe, uzrunvelyofis, daxmarebis, mis tyveTa
(EPW) da maTi Cxrekis, ganaRmvisa da amfeTqebelTa jgufebi.
detaluri informacia SeiZleba mieces oceulis serJants,
radiooperators, jariskacs kompasiT da nabijebis mTvlel jariskacs.

g. sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofis davalebebi. am punqtis


gamoyeneba SeiZleba mxolod saWiroebis SemTxvevaSi. am puqtSi
sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofi (CS) imave TanmimdevrobiT
unda iyos CamoTvlili, rogorc ZalTa struqturaSia CamoTvlili. sabrZolo
uzrunvelyofis punqtSi CamoTvlili unda iyos mxolod is specifikuri
davalebebi, romelic unda Seasrulos uzrunvelyofis qvedanayofma da
romelic ar aris miTiTebuli sxvagan. aRwerili unda iyos brZolis
mimdinareoba Tu is mkafiod ar aris gamoyofili ZalTa struqturisagan.

d. sakoordinacio instruqciebi. unda aRiniSnos mxolod is


instruqciebi, romlebic gamoiyeneba ori an meti qvedanayofis mier
da ar aris mocemuli mudmiv samoqmedo procedurebSi. Cveulebriv,
es aris muxli 3-is bolo punqti. kompleqsuri instruqciebi ganxiluli
unda iyos danarTebSi. qvemoT mocemuli puqti d(1)-d(5)
savaldebuloa.

(1) drois grafiki (varjiSebi, ukumoxsenebebi, Semowmebebi da


gadaadgileba).
(2) meTauris moTxovna mniSvnelovan informaciaze (CCIR).
(a) dazvervis prioritetuli moTxovnebi (PIR) _ meTauris mier
moTxovnili sadazvervo informacia, romelic aucilebelia dagegmvisa
da gadawyvetilebis misaRebad.
(b) sakuTari Zalebis ZiriTadi sainformacio elementebi (EEFI) _
mokavSireTa operaciebis Sesaxeb mniSvnelovani informacia,
romelic mtris xelSi Cavardnis SemTxvevaSi gamoiwvevs amocanis
Sewyvetas, marcxs an operaciis nakleb warmatebas.
(g) moTxovna informaciaze sakuTari Zalebis Sesaxeb (FFIR) _
operaciisaTvis xelmisawvdomi sakuTari Zalebis Sesaxeb informacia,

35
romelic sWirdeba meTaurs. igi SeiZleba Seicavdes informacias piradi
Semadgenlobis mdgomareobis, sabrZolo masalisa da meTaurobis
SesaZleblobis Sesaxeb.

(3) riskis Semcirebis kontrolis zomebi. igi Seicavs TiTeuli


operaciisaTvis unikalur RonisZiebebs, romlebic ar aris mocemuli
mudmiv samoqmedo procedurebSi da SeiZleba Seicavdes
amocanaze orientirebul damcav komleqts, operaciis saidomloebis
SenarCunebis RonisZiebebs, manqanebis amomcnob niSnebs da
sakuTari Zalebis dazianebis aRkveTis zomebs.
(4) brZolaSi Cabmis wesebi (ROE).
(5) garemo pirobebi.
(6) Zalebi dacva.
(7) gadaadgilebis gegma. gamoyenebuli unda iqnes
adgilmdebareobis maketi an naxazi azimutis, mimarTulebis da
koordinatebis CvenebiT.
a. gadaadgilebis Tanmimdevroba, wyoba da gadaadgilebis
xerxebi.
b. moqmedebebi droebiTi SeCerebis dros (mokle da xangrZlivi
SeCerebebi).
g. marSrutebi.
d. sakuTari Zalebis gasvlis da Sesvlis zRudeebi.
e. Sekrebis adgili da moqmedebebi Sekrebis adgilze (gegma
unda Seicavdes moqmedebebs obieqtTan Sekrebis punqtze, PF,
obieqtTan Sexvedris punqti (RRP) da sxva dagegmil Sekrebis
adgilebs, maTi koordinatebis da reliefis miTiTebiT)
v. moqmedebebi saxifaTo raionSi (ucnobi xazis, odnav Ria da
daxuruli adgilebis zogadi gegma, im saxifaTo raionis specifikuri
gegma, romelic mdebareobs qvedanayofis marSrutze).

4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa. qvemoT mocemuli adgili


gamoyenebuli unda iqnes materialur-teqnikuri uzrunvelyofis
sakiTxebis gadasawyvetad, romlebic saWiroa materialur-teqnikuri
uzrunvelyofis koncefciis SesamuSaveblad. punqtebi SeiZleba
Seicavdes:

36
a. zogadi. gamoyenebuli unda iqnes mudmivi samoqmedo
procedurebi, romlis meSveobiTac xdeba qvedanayofis operaciebis
Sesruleba. gansazRvruli unda iqnes aseulis arsebuli da
SemoTavazebuli uzrunvelyofis saSualebebis adgilmdebareoba,
daSavebulTa da dazianebuli aRWurvilobis Segrovebis adgilebi da
marSrutebi.
b. materialuri saSualebebi da momsaxureba.
(1) maragi
a. I klasi _ sursaT-sanovagiT uzrunvelyofis gegma;
b. V klasi _ sabrZolo masala;
g. VII klasi _ erTeulis aqsesuarebi (iaraRi);
d. VIII klasi _ samedicino uzrunveyofa;
e. IX klasi _ saTadarigo nawilebi;
v. ganawilebis meTodebi.
(2) transportireba.
(3) momsaxureba (samrecxao da saSxapeebi).
(4) teqnikuri momsaxureba (iaraRi da aRWurviloba).
a samedicino evakuacia da hospitalizacia. daWrilebis da
gardacvlilebis, sakuTari da mowinaaRmdegis piradi Semadgenlobis
evakuaciis meTodebi. unda ganisazRvros daSavebulTa Tavmoyris
punqtis (CCP) prioritetebi da adgilmdebareoba.
b. piradi Semadgenlobis uzrunvelyofa. tyveTa mopyrobis
meTodebi da tyveTa Tavmoyris punqtis gansazRvra.

5. marTva da kavSiri.
am muxlSi ganxilulia, Tu sad ewyoba sameTauro da sakontrolo
punqtebi da sad arian ganlagebuli mTavari meTaurebi operaciis
dros.
a. marTva.
(1) zemdgomi qvedanayofis meTauris da sameTauro punqtis
adgilmdebareoba.
(2) piradi Semadgenlobis pasuxismgebeli wevrebis da
sameTauro punqtis adgilmdebareoba operaciis TiToeuli fazis dros.
(3) meTauris Canacvleba.
(4) patrulis mudmiv samoqmedo procedurebTan misadageba.

37
b. kavSiri
(1) kavSirgabmulobis amoqmedebis instruqciebi (SOI)
moqmedebaSi.
(2) kavSiris meTodebis gamoyeneba prioritetulobis
Sesabamisad.
(3) piroteqnika da kavSiris saSualebebi, maT Soris _ xelis
niSnebi.
(4) koduri sityvebi.
(5) saSvi da gasando (gamoiyeneba sakuTari Zalebis zRudis
ukan).
(6) cifrebis kombinacia (gamoiyeneba sakuTari Zalebis zRudis
miRma).
(8) morbenali paroli.
(7) amocnobis niSnebi (axlo/Sori da dRis/Ramis).

g. specialuri instruqciebi radiooperatorisTvis.

6. danarTebi.
7. mosamzadebeli dro.
8. kiTxvebis dasmis moTxovna.

2-5. fragmentuli brZaneba (FRAGO). fragmentuli brZaneba aris


operatiuli brZanebis Semoklebuli forma, romelic, Cveulebriv,
gamoicema yoveldRiurad, raTa aRar iyos saWiro operatiul
brZanebaSi mocemuli informaciis gameoreba. is gamoicema
operatiuli brZanebis Semdeg, am ukanasknelSi cvlilebebis Setanisa
da misi ganaxlebis mizniT an brZanebaSi damatebis Setanis an
gagrZelebisaTvis. qvemoT mocemulia fragmentuli brZanebis
nimuSi:

38
fragmentuli brZaneba ---------------------
(nomeri)

brZanebaSi gamoyenebuli drois sartyeli

ZalTa struqtura
monacemebi amindisa da ganaTebis Sesaxeb
maRali: BMNT (dilis navigaciuri mTvaris amosvla
bindis dasawyisi):
dabali: mzis amosvla mTvaris Casvla
qaris siCqare: mzis Casvla ganaTeba %
qaris EENT (saRamos
mimarTuleba: navigaciuri bindis
dasasruli)
prognozi:

adgilmdebareoba (cvlilebebi, romlebmac SeiZleba gavlena


moaxdinos operaciaze operaciis axal raionSi).
dabrkolebebi
miaxloebis marSruti
adgilmdebareobis mniSvnelovani monakveTi
TvalTvali/sacecxle seqtorebi
dafarva da SeniRbva

1. viTareba (konkretulad mocemuli dRis operaciasTan


dakavSirebuli cvlilebebi Stabis operatiul brZanebaSi).
a. mowinaaRmdegis mdgomareoba
(1) Semadgenloba, ganlageba da siZliere
(2) SesaZleblobebi
(3) ukanaskneli qmedebebi
(4) yvelaze savaraudo samoqmedo gegma
b. sakuTari Zalebis mdgomareoba
(1) zemdgomi Stabis brZaneba
(2) mezobeli danayofebis davalebebi/samizneebi
(3) mezobeli danayofebis obieqtebi/marSrutebi (Tu cnobilia)

39
2. amocana (vin, ra, ra dros, sad, ra mizniT _ informacia mocemuli
zemdgomi Stabis brZanebis manevris muxlSi mocemuli instruqcia)

3. Sesruleba

a. operaciis koncefcia (zogadad unda aixsnas, rogor apirebs oceuli


amocanis Sesrulebas. unda ganisazRvros aucilebeli davalebebi,
ZiriTadi da mxardamWeri Zalisxmeva).
(1) manevri (aTeulebisTvis/elementebisTvis davalebis/miznis
dasaxva da detalurad ganxilva qmedebebisa obieqtze
obieqtTan Sekrebis punqtidan dawyebuli gaSlamde)
(moxsenebisaTvis gamoyenebuli unda iyos naxazi an
adgilmdebareobis maketi).
(2) cecxli (ar xdeba brZanebis im nawilis Sesaxeb
moxseneba, romelic ucvleli rCeba).
(a) mizani.
(b) sacecxle prioritetebi (oceulis meTauri, Cveulebriv,
gansazRvravs oceulis dones).
(g) aRmoCena.
(d) sacecxle SezRudvebi.
(e) gadaadgilebis dros dasaSeni cecxlis dagegmva.
(v) obieqtze dasaSeni cecxlis dagegmva.

b. manevris qvedanayofebisTvis micemuli davalebebi (aTeulisTvis


micemuli im davelebebis CamoTvla, romlebic unikaluria TiToeuli
aTeulisaTvis)

g. sakoordinacio instruqciebi
(1) drois grafiki
(a) ieriSis dro
(b) obieqtTan Sekrebis punqtTan Sexvedris dro:
(g) sapatrulo bazidan (PB) gamosvlis dro
(d) bolo Semowmeba
(e) oceulis repeticia
(v) aTeulis repeticia
(z) fragmentuli brZanebis dasruleba

40
(2) gadaadgilebis gegma (moxsenebisaTvis naxazis
gamoyenebiT)
(a) marSruti (ZiriTadi da alternatiuli)
(b) gadaadgilebis Tanmimdevroba (OOM)
(g) wyoba
(d) gadaadgilebis xerxebi
(3) dazvervis prioritetuli moTxovnebi (PIR) (konkretulad am
amocanisaTvis)
(4) repeticiis gegma
(5) sapatrulo bazis gegma (Tu ar Seesabameba mudmiv
samoqmedo procedurebs)
(a) jgufebi
(b) gamoyenebis gegma
(g) samoqmedo gegma (usafrTxoebi gegma, gangaSis gegma
da BLACK and GOLD)
(d) prioritetuli samuSaoebi
(6) sahaero Setevis gegma (mocemulia zemdgomis fragmentul
brZanebaSi, Tu SesaZlebelia)
(a) raodenoba/tipi/
(b) ayvanis zonis (PZ) koordinatebi/dafrenis Tanmimdevroba
(DOL)
(g) datvirTvis dro/awevis dro/gafrenis dro
(d) tvirTis nomeri da Semadgenloba
(e) sakontrolo wertilebi sahaero marSrutze
(v) dasxdomis zona (LZ)/dafrenis Tanmimdevroba/dasxdomis
zonis dro
(z) moqmedebebi safreni aparatidan gadmosvlis Semdeg.
(T) moqmedebebi dasxdomisas
(7) SeerTebis gegma (Tu SesaZlebelia)
(a) SeerTebis dro
(b) SeerTebis adgili
(g) uZravi elementi
(d) moZravi elementi
(e) Sekrebis adgili
(v) moqmedebebi SeerTebis wertilSi
(z) axlo/Sori amocnobis niSnebi (dRis da Ramis)

41
4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa (zemdgomi Stabis brZanebaSi
mxolod dRevandel amocanasTan dakavSirebuli cvlilebebis SetaniT)

a. materialuri saSualebebi da momsaxureba.


(1) momaragebis klasebSi Setanili nebismieri cvlileba.
(2) momaragebis gegma
(3) wylis maragis ganaxlebis gegma
(4) haeridan xelaxli momaragebis gegma (Tu SesaZlebelia)
(5) satvirTo manqanebiT uzrunvelyofis gegma
(6) gegmis specifikuri uzrunvelyofis sakiTxebi
b. samedicino evakuaciis sakiTxebi
(1) daSavebulTa Tavmoyris punqti (CCP) –adgili da aRniSvnebi
(2) daxmarebis jgufis da sanitarTa movaleobebi (standartuli
operatiuli procedurebisagan gansxvavebis SemTxvevaSi).

5. marTva da kavSiri.

a. marTva.
(a) aseulis sameTauro punqtis adgilmdebareoba
(b) oceulis meTauris adgilmdebareoba
(g) pasuxismgebeli meTaurebis adgilmdebareoba
(d) meTauris Canacvleba
b. signali
(1) radiosadguris adgilmdebareoba
(a) gadaadgilebis dros
(b) obieqtze moqmedebebis dros
(2) moqmedi kavSirgabmulobis amoqmedebis instruqciebi.

(a) batalionis Stabis sixSire: aseulis sameTauro punqtis


saxmisi

42
(b) batalionis samedicino- oceulis meTauris saxmisi
saevakuaciao sixSire:

(g) xelaxali gadacemis sixSire oceulis serJanti


(d) aseulis sixSire pirveli aTeulis meTauris
saxmisi
(e) oceulis sixSire meore aTeulis meTauris
saxmisi
measame aTeulis meTauris
saxmisi
SeiaraRebis seqciis meTauris
saxmisi

(3) pirosignalebis gamoyeneba


(4) morbenali paroli/cifrebis kombinacia
(5) moqmedi OPSKED-i

savele fragmentuli brZanebis gamocemas ar unda dasWirdes


30-40 wuTze meti. sasurvelia dro Semdegnairad ganawildes:
I da II punqtebi _ 5 wuTi
III punqti _ 20/30 wuTi
IV da V punqtebi _ 5 wuTi

fragmentul brZanebaSi yuradReba unda gamaxvildes obieqtze


moqmedebebis aspeqtebze. oceulis meTaurma fragmentuli
brZanebis 1, 4, 5 punqtebis, marSrutebis da sacecxle seqtorebis
gansazRvrisas SeiZleba gamoiyenos daqvemdebarebulebi.
daqvemdebarebulma meTaurebma, wesisamebr moxseneba unda
gaakeTon fragmentuli brZanebis im nawilebze, romlebsac isini
amzadeben.

naxazebis da adgilmdebareobis maketebis gamoyeneba


mniSvnelovania operaciis/fragmentuli brZanebis swrafad
gagebisTvis.

43
repeticiebi dagegmvis procesis mniSvnelovani elementia. iseve
rogorc repeticiebi fragmentuli brZanebis gamoyenebac amcirebs
momzadebis dros da saSualebas aZlevs oceulis meTaurs
gadaadgilebisa da dazvervisaTvis gamoiyenos meti dro.

gegmis Sedgena savele pirobebSi. savele pirobebSi


gegmis Sedgena xdeba im drois naklebobis pirobebSi, romelic
sWirdeba meTaurs amocanis siRrmiseuli dagegmvisTvis. drois
naklebobis pirobebSi meTauris mier amocanis dagegmvisa da
brZanebebis gacemis uzrunvelsayofad specialurad SemuSavebul
iqna qvedanayofis marTvis procedurebi.

operatiuli brZanebis danarTebi. operatiuli brZanebis


danarTebi aucilebelia gegmis dasasruleblad da operaciis
mniSvnelovani an kompleqsuri aspeqtebis srulyofilad gasagebad.
danarTebSi mocemulia informacia sahaero momaragebis, satvirTo
manqanebis gadaadgilebis SeerTebis, sahaero Tavdasxmis,
sapatrulo bazis, mcire zomis navebis, mdinareebis gadakveTis
Sesaxeb. danarTebis momzadeba saWiroa maSin, rodesac romelime
sakiTxi sakmarisad ar aris ganxiluli operatiul brZanebaSi.
danarTebis gamocema yovelTvis xdeba operatiuli brZanebis
Semdeg.

a. sahaero gadaadgilebis danarTi.

1. viTareba
a. mowinaaRmdegis mdgomareoba
(1) mowinaaRdmegis sahaero SesaZleblobebi
(2) mowinaaRmdegis haersawinaaRmdego SesaZleblobebi
(ADA)
(3) amindis mdgomareoba: ganaTeba %-Si, ganaTebis kuTxe,
navigaciis fanjara (NWG), umaRlesi zRvari da mxedveloba
(b) sakuTari Zalebis mdgomareoba
(1) qvedanayofis (qvedanayofebis) mxardamWeri operaciebi
(2) sakuTari Zalebis haersawinaaRmdego Tavdacvis
mdgomareoba.

44
2. amocana

3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia
b. qvedanayofis elementebis amocanebi.
g. sakoordinacio instruqciebi.
(1) ayvanis zona (PZ)
(a) dasaxeleba/nomeri
(b) koordinatebi
(g) datvirTvis dro
(d) ayvanis dro
(e) niSnebi
(v) kontroli
(z) dasxdomis wyoba
(T) miaxloebis/gasvlis mimarTuleba
(i) alternatiuli ayvanis zonis (PZ) dasaxeleba/nomeri
(k) SeRwevis adgili
(l) gaSlis adgili
(2) dasxdomis zona (LZ)
(a) dasaxeleba/nomeri
(b) koordinatebi
(g) sawyisi dro
(d) niSnebi
(e) kontroli
(v) dasxdomis wyoba/mimarTuleba
(z) alternatiuli dasxdomis zonis dasaxeleba
mimarTuleba
(T) mowinaaRmdegis SecdomaSi Seyvanis gegma
(i) gaSlis gegma
(3) dabanakebis adgili
(a) kavSiri
(b) usafrTxoebis Zalebi
(4) ZiriTadi da alternatiuli sabrZolo marSrutebi
(5) gauqmebis kriteriumebi

45
(6) Camovardnili sahaero aparati/ekipaJi (evakuaciis
gansazRvruli raioni DAR)
(7) specialuri instruqciebi
(8) qvedanayofis wina xazis (FLOT) gadakveTis pirobebi
(9) sahaero aparatis siCqare
(10) sahaero aparatis frenis simaRle
(11) repeticiis grafiki/gegma
(12) mterTan kontaqtis dros Sesrulebuli moqmedebebi
(marSrutze an xmeleTze)

4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
a. mowinave raionSi sawvaviT gawyobis/SeiaraRebis wertili
b. I, III da V (specifikuri) klasebi

5. marTva da kavSiri
a. meTauroba
b. kavSiri
(1) sahaero/saxmeleTo saxmisebi da sixSireebi
(2) sahaero/saxmeleTo sagangebo viTarebis kodebi
(3) paroli/cifrebis kombinacia
(4) sacecxle qseli/swrafi sacecxle qseli
(5) drois sartyeli
(6) kavSiris damyarebis dro

b. sahaero momaragebis danarTi

1. viTareba
a. mowinaaRmdegis Zalebi (amindis CaTvliT)
b. sakuTari Zalebi
g. mikuTvnebuli da mxardamWeri qvedanayofebi

2. amocana
3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia
(1) manevri

46
(2) cecxli
b. sabrZolo qvedanayofis davalebebi
(1) marTva da kontroli
(2) usafrTxoeba
(3) niSnebi
(4) evakuacia/transporti
g. sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofebis davalebebi
d. sakoordinacio instruqciebi
(1) frenis marSruti
(a) zogadi
(b) sakontrolo punqtebi
(g) kavSiris sakontolo punqtebi (CCP)
_ kavSiris sakontrolo punqtebis niSnebi
_ moxsenebis dro
_ mimarTuleba kavSiris sakontolo punqtidan
(2) dasxdomis/gadmogdebis zona (DZ)
(a) adgilmdebareoba:
_ ZiriTadi
_ alternatiuli
(b) niSnebi:
_ axlo
_ Sori
(3) informacia gadmogdebis Sesaxeb
(a) momaragebis ZiriTadi da alternatiuli TariRi/dro
(b) koduri niSnebi gadmogdebis/dasxdomis zonis
Sesaxeb
(g) gadmogdebis zonis sigrZe wamebSi an
dasxdomis zonis zomebi
(d) gadmogdebis/dasxdomis zonis gauqmebis
procedurebi
(e) wyoba, simaRle da siCqare:
_ marSrutze
_ gadmogdebis/dasxdomis zonasTan
(4) moqmedeba momaragebisas mterTan kontaqtis
SemTxvevaSi

47
(5) gauqmebis kriteriumebi: marSrutze da gadmogdebis
dasxdomis zonasTan
(6) moqmedebebi gadmogdebis/dasxdomis zonasTan:
_ wvrTnebisas.

4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
5. marTva da kavSiri
a. marTva
(1) patrulis me Tauris adgilsamyofeli
(2) patrulis meTauris TanaSemwis adgilsamyofeli
(3) im wevrebis adgilsamyofeli, romlebic monawileobas ar
iReben momaragebaSi
b. kavSiri
(1) haeridan xmeleTze gamosayenebeli saxmisi da
sixSireebi (ZiriTadi da alternatiuli)
(2) grZeli manZilis vizualuri niSnebi
(3) axlo manZilis vizualuri niSnebi
(4) sagangebo viTarebaSi gasatarebeli RonisZiebebi da
kavSiri
(5) tvirTis gadmogdebisas Sesasrulebeli kavSiris
procedurebi
(6) koduri sityvebi.

g. sapatrulo baza

1. viTareba
a. mowinaaRmdegis Zalebi
b. sakuTari Zalebi
g. mikuTvnebuli da mxardamWeri qvedanayofebi
2. amocana.
3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia
(1) manevri
(2) cecxli.
b. sabrZolo qvedanayofebis davalebebi

48
(1) jgufebi:
_ usafrTxoeba
_ dazverva
_ TvalTvali
_ mosasmeni/saTvalTvalo punqtebi (LP/OP).
(2) calkeuli pirebi
g. sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofebis davalebebi
(1) gamoyenebis gegma
(2) operatiuli gegma:
_ usafrTxoebis gegma
_ gangaSis gegma
_ samuSaoebis prioritetuloba
_ evakuaciis gegma
_ alternatiuli sapatrulo baza (gamoiyeneba maSin, roca
ZiriTadi baza ar aris Sesaferisi da gamoiwvevs amocanis
Sewyvetas).

4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
a. wyliT uzrunvelyofis gegma
b. teqnikuri momsaxurebis gegma
g. higienuri pirobebis uzrunvelyofis gegma
d. kvebis gegma
e. dasvenebis gegma.
5. marTva da kavSiri
a. marTva
(1) patrulis meTauris adgilsamyofeli
(2) patrulis meTauris TanaSemwis adgilsamyofeli
(3) patrulis sameTauro punqtis adgilmdebareoba.
b. kavSiri
(1) saxmisebi da sixSireebi
(2) koduri sityvebi
(3) kavSiri sagangebo viTarebaSi.

d. mcire zomis navebis danarTi

1. viTareba

49
a. mowinaaRmdegis Zalebi
(1) amindi:
(a) dineba
(b) wylis zedapiri
(d) qari.
(2) reliefi:
(a) mdinaris sigane
(b) mdinaris siRrme da wylis temperatura
(g) dineba
(d) mcenareuli safari.
(3) amocnoba, reliefi, moqmedebebi da siZliere
b. sakuTari Zalebi (momaragebis qvedanayofebis mxardaWera)
g. mikuTvnebuli da mxardamWeriqvedanayofebi
d. gadaadgilebis organizeba
2. amocana
3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia:
(1) manevri
(2) cecxli.
b. sabrZolo qvedanayofebis davalebebi:
(1) usafrTxoeba
(2) Semxvedri jgufi
(a) aRWurvilobis datvirTva
(b) aRWurvilobis usafrToxeba.
(3) mesaWis da navis meTauris daniSvna
(4) navigatoris (navigatorebis) da meTvalTvalis
(meTvalTvaleebis) SerCeva
g. sakoordinacio instruqciebi
(1) gadaadgilebis wyoba da rigi
(2) ZiriTadi da alternatiuli marSruti
(3) navigaciis meTodi
(4) moqmedebebi mowinaaRmdegesTan kontaqtis
SemTxvevaSi
(5) Sekrebis adgili
(6) Casxdomis gegma
(7) gadmosxdomis gegma

50
(8) repeticiebi
(9) drois grafiki.
4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
a. sakvebi racioniT uzrunvelyofis gegma
b. SeiaraReba da sabrZolo masala
g. forma da aRWurviloba
(1) niCbebisa da samaSvelo Jiletebis ganawileba
(2) gadmosxdomis Semdeg navis, niCbebis da samaSvelo
Jiletebis ganTavseba.
5. marTva da kavSiri
a. marTva
(1) patrulis meTauris adgilsamyofeli
(2) patrulis meTauris TanaSemwis adgilsamyofeli.
b. kavSiri
(1) navebs Soris da uSualod navebSi gamoyenebuli
kavSiri.
(2) koduri sityvebi.

e. mdinaris gadakveTis danarTi

1. viTareba
a. mowinaaRmdegis Zalebi
(1) amindi
(2) reliefi
(a) mdinaris sigane
(b) mdinaris siRrme da wlis temperatura
(g) dinebis mimarTuleba
(d) mcenareuli safari
(e) dabrkolebebi.
(3) mowinaaRmdegis adgilmdebareoba, identificireba,
moqmedebebi.
b. sakuTari Zalebi
g. mikuTvnebuli da mxardamWeri qvedanayofebi
2. amocana
3. Sesruleba.
a. operaciis koncefcia:

51
(1) manevri
(2) cecxli.
b. sabrZolo qvedanayofebis davalebebi
(1) elementebi
(2) jgufebi
(3) calkeuli adamianebi.
g. sabrZolo mxardaWeris qvedanayofebis davalebebi
d. sakoordinacio instruqciebi
(1) gadakveTis meTodebi/xerxebi
(2) usafrTxoeba
(3) gadakveTis rigi
(4) moqmedebebi mterTan kontaqtis SemTxvevaSi
(5) alternatiuli gegma
(6) Sekrebis adgilebi
(7) repeticiis gegma
(8) drois grafiki.
4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
5. marTva da kavSiri
a. marTva
(1) patrulis meTauris adgilsamyofeli
(2) patrulis meTauris TanaSemwis adgilsamyofeli
(3) patrulis sameTauro punqtis adgilmdegareoba.
b. kavSiri
(1) kavSiri sagangebo viTarebaSi
(2) niSnebi.

v. SeerTebis danarTi

1. viTareba
a. mowinaaRmdegis Zalebi
b. sakuTari Zalebi
g. mikuTvnebuli da mimagrebuli qvedanayofebi
2. amocana
3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia

52
(1) manevri
(2) cecxli.
b. sabrZolo qvedanayofis davalebebi
(1) usafrTxoebis jgufebi
(2) TvalTvalis jgufebi
(3) SeerTebis elementi.
g. sabrZolo uzrunvelyofis davalebebi
d. sakoordinacio instruqciebi
(1) SeerTebis dro
(2) SeerTebis adgilmdebareoba (ZiriTadi da alternatiuli)
(3) Sekrebis adgili
(4) moqmedebebi mterTan kontaqtisas
(5) moqmedebebi SeerTebis adgilze
(6) moqmedebebi SeerTebis Semdeg
(7) repeticiebi
(8) cecxlis SezRudvis zRude
(9) drois ganrigi.
4. materialur-teqnikuri mxardaWera
5. marTva da kavSiri
a. marTva
(1) patrulis meTauris da meTauris moadgilis
adgilsamyofeli.
(2) sapatrulo Stabis adgilmdebareoba.
b. kavSiri
(1) saxmisebi da sixSireebi
(2) saTadarigo da koduri sityvebi
(a) Sors amocnobis niSnebi
(b) axlos amocnobis niSnebi
(g) SeerTebis dasruleba.
(3) dadastureba
(4) Semoklebuli sityvebi
(5) kavSiri sagangebo viTarebaSi
(6) Sewyvetis kriteriumebi da kavSiri.

z. satvirTo manqanebis damateba

53
1. viTareba.
a. mowinaaRmdegis Zalebi
b. sakuTari Zalebi
g. mikuTvnebuli da mxardamWeriqvedanayofebi.
2. amocana
3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia
(1) manevri
(2) cecxli.
b. sabrZolo qvedanayofebis davalebebi
g. sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofis davalebebi
d. sakoordinacio instruqciebi
(1) gasvlis da dabrunebis dro
(2) datvirTvis gegma da gadaadgilebis Tanmimdevroba
(3) marSruti (ZiriTadi da alternatiuli)
(4) sahaero dacva
(5) moqmedebebi mterTan kontaqtisas (samanqano
Casafrebebi) moZraobis, datviTvis an CamotvirTvis dros
(6) moqmedebebi satvirTo avtomobilidan gadmosvlis
punqtSi
(7) repeticiebi
(8) manqanis siCqare, ganawileba da evakuaciis gegma
(9) avtomoblis dazianebisas Sesasrulebeli instruqciebi
4. materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
5. marTva da kavSiri
a. marTva _ oceulis meTauris da oceulis serJantis
adgilsamyofeli.
b. kavSiri
(1) saxmisebi da sixSireebi
(2) koduri sityvebi.

2-7. sakoordinacio RonisZiebebis nusxa. sakoordinacio


RonisZiebebis nusxaSi Setanilia is RonisZiebebi, romlebic unda
gaiTvaliswinos oceulis/aTeulis meTaurma sabrZolo operaciis
dagegmvisas. zogjer oceulis/aTeulis meTauri aTanxmebs gegmas
uSualod zemdgomi Stabis Sesabamis danayofTan, Tumca, rogorc

54
wesi, sakoordinacio RonisZiebebis Sesaxeb informacias awvdis
aseulis an oceulis meTauri. oceulis/aTeulis meTauri imisaTvis, rom ar
daaviwydes amocanis Sesasruleblad mniSvnelovani zomebis
miReba, SeiZleba Tan hqondes am RonisZiebebis nusxis asli.

a. dazverva. dazvervis mimarTulebiT sakoordinacio RonisZiebebis


gatarebisas meTaurs atyobineben operatiul brZanebaSi mocemul
informaciaSi Setanil yvela cvlilebas. meTauri yovelTvis unda flobdes
ganaxlebul informacias:
(1) mowinaaRmdegis qvedanayofis identificirebis Taobaze;
(2) ganaTebisa da amindis Sesaxeb;
(3) reliefis Sesaxeb:
(a) aerofotosuraTebi;
(b) bilikebi da dabrkolebebi, romlebic ar aris aRniSnuli
rukaze;
(4) mowinaaRmdegis cnobili an savaraudo mdebareobis,
(5) SeiaraRebis Sesaxeb,
(6) moqmedebis savaraudo gegmis Taobaze,
(7) mowinaaRmdegis ukanaskneli moqmedebebis,
(8) reagirebis Zalebis moqmedebis dawyebis drois,
(9) brZolis velze samoqalaqo pirebis arsebobis Sesaxeb,
(10) meTauris moTxovna mniSvnelovani informaciis
ganaxlebaze.

b. operaciebi. am mimarTulebiT koordinacias axdens aseulis/oceulis


meTauri ise, rom SeeZlos Tavisi amocanis da operatiuli gegmis
miRebis dadastureba, amocanasa da gegmaSi Setanili cvlilebebis
Sesaxeb bolo informaciis miReba, daqvemdebarebulTaTvis axali
informaciis miwodeba da fragmentuli brZanebis gacema.
operaciebis sakoordinacio nusxa moicavs Semdeg sakiTxebs:
(1) amocanis ukumoxseneba
(2) sakuTari qvedanayofebis identificireba
(3) cvlilebebi sakuTari Zalebis viTarebaSi
(4) marSrutebis, dajdomis/bortze ayvanis/gadmosxmis zonebis
SerCeva
(5) SeerTebis procedurebi

55
(6) transportirebis/gadaadgilebis gegma
(7) momarageba (S4-Tan erTad)
(8) kavSirgabmulobis gegma
(9) mewinave qvedanayofis gasvlis da Sesvlis zRude
(10) moTxovna specialur aRWurvilobaze
(11) operaciis raionSi moqmedi mezobeli qvedanayofebi
(12) repeticiebis raioni
(13) SeWris/gaSlis meTodi.

g. cecxliT mxardaWera. oceulis/aTeulis meTauri mewinave


meTvalTvalesTan (FO) aTanxmebs Semdeg sakiTxebs:
(1) amocanis ukumoxseneba;
(2) mxardamWeri qvedanayofebis identificireba;
(3) amocana da obieqti;
(4) marSruti obieqtamde da obieqtidan (maT Soris alternatiuli
marSrutebi);
(5) gasvlisa da dabrunebis savaraudo dro;
(6) qvedanayofis sacecxle miznebis nusxa;
(7) cecxliT mxardaWeris xelT arsebuli saSualebebi (artileria,
naRmsatyorcni, sazRvao cecxli da sahaero mxardaWera
saxmeleTo, sazRvao da sahaero Zalebis CaTvliT) da maTi
adgilmdebareoba;
(8) xelT arsebuli sabrZolo masala (maT Soris sxvadasxva saxis
amfeTqeblebi);
(9) cecxlis prioritetuloba;
(10) sakontolo zomebi:
(a) sakontolo-gamSvebi punqtebi,
(b) sazRvrebi,
(g) fazuri zRude,
(d) sacecxle mxardaWeris sakoordinacio zomebi,
(e) samizneebis prioritetuloba (cecxlis samizneebis
nusxa),
(v) cecxlis SezRudvis raioni (RFA),
(z) cecxlis SezRudvis zRude (RFL),
(T) arasacecxle raioni
(i) winaswarkoordinirebuli dasturi

56
(11) kavSiri (ZiriTadi da alternatiuli saSualebebi, kavSiri
sagangebo viTarebaSi da koduri sityvebi).

d. koordinacia mewinave qvedanayofTan. oceulis/aTeulis meTauri,


romelsac moeTxoveba gadaadgileba sakuTari qvedanayofis win
myofi mokavSire qvedanayofis poziciebis gavliT, am qvedanayofis
meTaurTan unda moaxdinos sakuTari gadaadgilebis koordinireba
usafrTxo gavlis uzrunvelsayofad. im SemTxveveSi, Tu ar aris
dazustebuli win myof qvedanayofTan koordinaciis dro da adgili,
oceulis/aTeulis meTauri gansazRvravs operaciebis oficerTan (S3)
koordinaciis dros da adgils. is unda esaubros win myofi
qvedanayofis uflebamosil pirs, romelic oceulis/aTeulis meTaurs
aRuTqvams daxmarebas gadaadgilebisas. koordinacia moicavs
informaciis gacvlas orive mimarTulebiT.
(1) identifikacia (Seni da Seni qvedanayofis);
(2) oceulis/aTeulis zoma;
(3) gasvlis da dabrunebis dro da adgili, gasvlis punqtis
adgilmdebareoba, sawyisi Sekrebis raioni da satviTo
avtomobilidan gadmosvlis punqti (adgili);
(4) operaciebis Catarebis ZiriTadi raioni;
(5) informacia reliefis da mcenareuli safaris Sesaxeb;
(6) mowinaaRmdegis cnobili da savaraudo poziciebi da
dabrkolebebi;
(7) mowinaaRmdegis savaraudo Casafrebis adgilebi;
(8) mowinaaRmdegis ukanaskneli moqmedebebi;
(9) detaluri informacia sakuTari Zalebis poziciebis Sesaxeb
[maT Soris informacia koleqtiuri iaraRis Sesaxeb, saboloo
damcavi cecxli (FPF)];
(10) sacecxle da dabrkolebebis gegma;
(11) momaragebis qvedanayofis mxardaWera _ riT SeuZliaT
daxmareba da ramden xans gastans igi.
(a) sacecxle mxardaWera,
(b) sakaceebis gadasatani jgufi,
(g) sanavigacio kavSirebi da daxmareba,
(d) miTiTebebi,
(e) kavSiri,

57
(v) reagirebis qvedanayofebi,
(z) sxva.
(12) saxmisebi da sixSireebi;
(13) piroteqnikis gamoyenebis gegma;
(14) SeZaxili da paroli, morbenali paroli, cifrebis kombinacia,
romelsac iyeneben mewinave sakuTari qvedanayofis (FFU)
poziciebis miRma;
(15) kavSiri da koduri sityvebi, romlebsac iyeneben sagangebo
viTarebaSi;
(16) damxmare qvedanayofs unda gadaeces informacia;
(17) amomcnobi niSnebi.

e. koordinacia mezobel qvedanayofTan. amocanis Sesasruleblad


operatiuli brZanebis gamocemisTanave oceulis/aTeulis meTaurma
sxva oceulis/aTeulis meTaurebTan erTad unda Seamowmos, vin
moqmedebs erTsa da imave raionSi. Tu meTaurs ar aqvs informacia
mis raionSi sxva qvedanayofebis moqmedebis Sesaxeb, meTaurma
es unda Seamowmos operaciebis oficerTan (S3) operaciis
koordinaciisas. operaciebis oficers SeuZlia daxmarebis gaweva
sakoordiancio sakiTxebis mogvarebaSi. erTsa da imave raionSi
moqmedi oceulis/aTeulis meTaurebma unda gacvalon Semdegi
informacia:
(1) qvedanayofis identifikacia,
(2) amocana da qvedanayofis zoma,
(3) gasvlisa da Sesvlis dagegmili dro da adgili,
(4) marSruti (marSrutebi),
(5) sacecxle mxardaWera da sakontrolo RonisZiebebi,
(6) sixSireebi da saxmisebi,
(7) saSvi da gasando, morbenali paroli, cifrebis kombinacia,
(8) piroteqnikis gamoyenebis gegma,
(9) nebismieri informacia, romelic SeiZleba hqondes
qvedanayofs mowinaaRmdegis Sesaxeb,
(10) amomcnobi niSnebi.

v. koordiancia repeticiis raionSi. repeticiis raionSi koordinacia


xorcieldeba oceulis/aseulis meTaurTan erTad amocanis Sesrulebis

58
win qvedanayofis mier repeticiis adgilis usafrTxo da efeqtiani
gamoyenebis mizniT:
(1) qvedanayofis identifikacia,
(2) amocanis dasaxva,
(3) obieqtis adgilmdebareobis msgavsi reliefis SerCeva,
(4) raionis usafrTxoeba,
(5) mowinaaRmdegis SesaZleblobebis gansazRvra,
(6) fuWi sabrZolo masalis da piroteqnikis gamoyeneba,
(7) maketebis gamoyeneba,
(8) repeticiis Casatareblad gamoyofili dro (operaciis pirobebis
msgavs ganaTebis pirobebSi),
(9) transportireba,
(10) koordinacia raionSi moqmed sxva qvedanayofebTan.

z. koordinacia samxedro aviaciasTan. koordinacia xdeba operaciebis


Catarebis dros aseulis/oceulis meTaurTan da sahaero operaciebis
oficerTan drois, detalebis da saaviacio saSualebebis efeqturi
gamoyenebis mizniT.
1. viTareba
a. mowinaaRmdegis mdgomareoba
(1) mowinaaRmdegis sahaero SesaZleblobebi,
(2) mowinaaRmdegis haersawinaaRmdego
SesaZleblobebi,
(3) informacia amindis Sesaxeb: ganaTebis %, ganaTebis
kuTxe, sanavigacio fanjara, simaRle da xilvadoba.
b. sakuTari Zalebis mdgomareoba
(1) qvedanayofis (qvedanayofebis) mxardamWeri
operaciebi, gadaadgilebis RerZi/derefani/marSruti,
(2) sakuTari haersawinaaRmdego SesaZleblobebi.
2. amocana
3. Sesruleba
a. operaciis koncefcia: qvedanayofis moTxovnis ganxilva;
b. sabrZolo qvedanayofebis davalebebi:
1. qveiTi,
2. moieriSe aviacia.
g. sabrZolo uzrunvelyofis qvedanayofis davalebebi:

59
1. artileria,
2. aviacia (gadayvana).
d. sakoordinacio instruqciebi
bortze ayvanis operaciebi (PZ)
1. dajdomis mimarTuleba
2. dajdomis dro/frenis mimarTuleba
3. bortze ayvanis zonis adgilmdebareoba/bortze
ayvanis alternatiuli zona
4. datvirTvis procedurebi
5. bortze ayvanis zonis moniSvna [paneli, kvamli,
samxedro mosamsaxure (SM), ganaTeba]
6. dagegmili safreni marSruti [sawyisi punqti (SP),
sahaero sivrcis kontrolis gegma (ACP)]
7. mwyobri: bortze ayvanis zonasTan, marSrutze,
dajdomis zonasTan.
8. koduri sityvebi: bortze ayvanis zonasTan
usafrTxoeba (dajdomamde), bortze ayvanis zonis
gaTavisufleba (pirveli da bolo safreni aparatebi)-
alternatiuli bortze ayvanis zona, bortze ayvanis zonis
saxelebi da frenis simaRle
9. taqtikuri sahaero marTveloba (TAC)/artileria
10. TiToeuli safreni aparatisaTvis gansazRvruli
mgzavrebis raodenoba
11. gadasayvani jariskacebis aRWurviloba
12. wamyvani meTaurebis gansazRvra
13. frenis Sewyvetis kriteriumebi (bortze ayvanis
zonasTan, marSrutze, dajdomis zonasTan)
dajdomis operaciebi (LZ)
1. dajdomis mimarTuleba
3. dajdomis dro
4. dajdomis ZiriTadi da alternatiuli zonebis adgili
5. dajdomis zonis moniSvna (paneli, kvamli, SM
momsaxure piri, ganaTeba)
6. dajdomis wyoba
7. koduri sityvebi, dajdomis zonis saxeli, dajdomis
alternatiuli zonis saxeli

60
8. taqtikuri sahaero mmarTveloba (TAC)/artileria,
cecxliT mxardaWeris koordinacia
9. unda iqnes Tu ara uzrunvelyofili dajdomis zonis
usafrTxoeba

4. materialur-teqtnikuri uzrunvelyofa da mxardaWera


a. safreni aparatebis raodenoba erTi afrenisas da afrenebis
raodenoba
b. unda moxdes Tu ara gamarTva/SeiaraReba amocanis
Sesrulebis procesSi
g. specialuri aRWurviloba/safreni aparatis mowyobiloba im
iaraRisaTvis, romelic gadaaqvs pirad Semadgenlobas.
5. marTva da kavSiri
a. sixSireebi, saxmisebi da koduri sityvebi

b. sahaero amocanis meTauris, saxmeleTo taqtikuri meTauris


da sahaero ieriSis operatiuli Zalebis meTauris adgilsamyofeli.

T. saavtomobilo gadaadgilebis koordinacia. aq koordinacia xdeba


uzrunvelyofis qvedanayofTan oceulis meTauris/serJantis meSveobiT
saavtomobilo mxardaWerisa da saSualebebis efeqturi
gamoyenebisaTvis.
a. qvedanayofis identifikacia
b. uzrunvelyofis qvedanayofis identificireba
g. avtomobilebis raodenoba, tipi da taqtikuri momzadeba
d. satvirTo avtomobilis gasvlis punqti
e. gasvlis/datvirTvis dro
v. atomobilis momzadeba gadaadgilebisaTvis
1. mZRolis valdebulebebi
2. oceulis/aTeulis valdebulebebi
3. moTxovnili specialuri maragi/aRWurviloba
z. avtomobilebis momzadebis/repetiis/Semowmebis
SesaZlebloba (dro da adgilmdebareoba)
T. marSrutebi
1. ZiriTadi

61
2. alternatiuli
3. sakontrolo-gamSvebi punqtebi.
i. satvirTo avtomobilebis Sesvlis punqtiF
1. ZiriTadi
2. alternatiuli.
k. marSis dros manqanebs Soris manZili/siCare
l. kavSiri (sixSire, saxmisebi, kodebi)
m. kavSiri da procedurebi sagangebo viTarebaSi.

2-8. doqtriniT gansazRvruli terminebi. doqtriniT gansazRvruli


terminebis gamoyeneba xdeba CanafiqrSi, amocanis SinaarsSi da
operaciis koncefciaSi.

1. taqtikuri davaleba: es aris mkafiod gansazRvruli, gamozomili


moqmedeba, romelsac asruleben calkeuli adamianebi da
organizaciebi. davaleba aris konkretuli moqmedeba, romlebsac
wvlili SeaqvT dasaxuli amocanebis Sesrulebasa Tu sxva
moTxovnebis dakmayofilebaSi. unda SeiZlebodes davalebis
gansazRvra, unda iyos gamozomili da mniSvnelovani (davalebis
Sesrulebis Sedegad unda SeiZlebodes miznis miRweva).

mowinaaRmdege reliefi sakuTari Zalebi

62
ieriSi cecxliT gasufTaveb garRveva
blokireba a dafarva
Semovla dakaveba brZolidan gamosvla
gadaadgilebis SezRudva dazverva sakuTar poziciebze
Sekaveba SenarCune dabruneba
damarcxeba ba mxardasaWerad miyola
Seyovneba usafrTxoeb dacva
demonstrireba a SeWra
ganadgureba Sepyroba dagegmili ukandaxeva
yuradRebis gadamtani dacva
Seteva cecxliT mxardaWera
fiqsireba ukan daxeva
winaaRmdegobis gaweva
izolireba
ganeitraleba
SeWra
midevneba
taqtikuri dazverva
CaxSoba

2. mizani. taqtikuri operaciis sasurveli an CanafiqriT


gaTvaliswinebuli Sedegi, romelic aRwerilia mowinaaRmdegesTan an
sasurvel viTarebasTan dakavSirebuli terminebiT. mizani
warmoadgens amocanis Sinaarsis yvelaze mniSvnelovan
komponents.

nebis micema mimarTulebis Secvla xelis SeSla


gamowveva SesaZleblobis dacva
Seqmna micema mxardaWera
motyueba garSemortyma moulodneli
uaryofa gavlenis moxdena moqmedeba
gaxsna

63
3. operaciebi _ samxedro moqmedeba an samxedro moqmedebis
Sesruleba brZolis an kampaniis nebismieri miznis misaRwevad.
operaciis tipebi moicavs:

ieriSi kontrSeteva Tavdacva


gadaadgileba ukan daxeva mobiluroba
kontaqtisTvis gadarCena mdinaris gadakveTa
kontrmobiluroba alyis garRveva usafrTxoeba
gadakveTa
warmatebis
ganviTareba
SecdomaSi Seyvana

3-1. cecxliT mxardaWera

(a) cecxlis dagegmva aris im miznebis SerCevis procesi, romlis


mimarTulebiTac xdeba cecxlis momzadeba meTauris gegmis
romelime fazis mxardasaWerad.

(1) principebi:
(a) gaTvaliswinebuli unda iqnes meTauris survili,
(b) dagegmva unda moxdes droulad da gamudmebiT,
(g) gamoyenebuli unda iqnes miznis dadgenis yvela
saSualeba,
(d) gamoyenebuli unda iqnes cecxliT mxardaWeris yvela,
sasikvdilo Tu arasasikvdilo saSualeba,
(e) efeqturi cecxliT mxardaWerisTvis SeZlebisdagvarad
gamoyenebuli unda iqnes yvelaze dabali eSelonebi,
(v) unda moxdes cecxlze dakvirveba,
(z) gamoyenebuli unda iqnes arsebuli yvelaze efeqtiani
cecxliT mxardaWeris saSualebebi,
(T) uzrunvelyofili unda iqnes adekvaturi cecxliT
mxardaWera,
(i) Tavidan unda iqnes acilebuli cecxlis arasaWiro
duplireba,

64
(k) uzrunvelyofili unda iqnes sakuTari Zalebis da
nagebobebis usafrTxoeba,
(l) uzrunvelyofili unda iqnes mobiluroba,
(m) uzrunvelyofili unda iqnes im tipis cecxliT
mxardaWera, romelic moiTxoves,
(n) aucilebelia sahaero sivrcis gaTvaliswineba,
(o) uzrunvelyofili unda iqnes swrafi da efeqturi
koordinacia,
(p) uzrunvelyofili unda iyos cecxliT mxardaWeris
qvedanayofebis mudmivi informirebuloba.

b. cecxliT mxardaWeris davalebebi:


(1) nebismieri operaciisas:
(a) unda ganisazRvros miznis mdebareoba,
(b) unda moxdes yvela xelmisawvdomi saSualebis
integrireba,
(g) unda moxdes mowinaaRmdegis pirdapiri da
arapirdapiri sacecxle sistemebis ganadgureba,
ganeitraleba an CaxSoba,
(d) saWiroebis SemTxvevaSi unda moxdes teritoriis
gakvamlianeba da ganaTeba,
(e) cecxliT uzrunvelyofa teqnikuri daxmarebis sawvrTneli
jgufis (ATT) da mowinaaRmdegis sahaero Tavdacvis
CaxSobis amocanebis mxardasaWerad,
(v) momaragebuli unda iqnes kaseturi naRmebi,
(z) unda momzaddes momavali operaciebi,
(T) uzrunvelyofili unda iqnes cecxlis dadebiTi Sedegi.

(2) Setevis operaciisas:


(a) unda moxdes mxardaWera mowinaaRmdegesTan
kontaqtSi Sesvlisas,
(b) Setevaze gadasvlamde unda moxdes
mowinaaRmdegis TavdacviTi poziciebis Sesusteba mokle,
Zlieri mosamzadebeli dartymebiT,

65
(g) uzrunvelyofili unda iyos mxardaWera Setevis dros
mowinaaRmdegis mniSvnelovani miznebis ganadgurebiT,
(d) unda daigegmos siRrmiseuli da flangisken mimarTuli
cecxli,
(e) unda daigegmos cecxli konsolidaciis dros,
(v) uzrunvelyofili unda iyos kontrcecxli.

g. SesaZleblobebi

savele artileria
SeiaraReba maqsimaluri minimaluri maqsimalu dazianebi sabrZolo
manZili (m) manZili ri s radiusi swrafsrola
(m) swrafsrola gasr/wT
gasr/wT
105 mm. 11,500 0 10 gasr. 35 m 3
haubica 14,500 RAP 3 wT-Si
M102, (reaqtiuli Wurvi)
Casabmeli
105 mm. 14,500 0 6 gasr. 35 m 3 gasr.
haubica 2 wT-Si 30 wT-Si,
M119, Semdeg 1
Casabmeli gasr. wT-Si
155 mm. 18,100 0 4 gasr. 50 m 1 gasr. wT-Si
haubica 30,000 RAP 3 wT-Si
M198,
Casabmeli
155 mm. 18,100 0 4 gasr. 50 m 1 gasr.
haubica 23,500 RAP 3 wT-Si 60 wT-Si
M109A2/A3 0.5
TviTmavali
(SP)
203 mm. 22,900 0 1.5 gasr. 80 m 0.5
haubica 30,000 RAP 3 wT-Si
M110A2 SP

naRmtyorcni
SeiaraReb sabrZolo Maqsima minimalur maqsimalu dazianeb sabrZolo
a masala lu-ri i manZili ri is radiusi swrafsrola
manZili (m) swrafsrola gasr/wT
(m) gas/wT
60 mm msxvrevad- 3500 70 (HE) 30 gasr. 30 m 20
fugasuri (HE) 4 wT-Si

66
(HE),
cecxlgamCe
ni-sakvamle
(WP),
sanaTi
(ILLUM)
81 mm HE,WP, 5800 70 (HE) 25 gasr. 38 m 8
ILLUM (HE) 2 wT-Si
107 mm HE,WP, 6840 770 (HE) 18 gasr. 40 m 3
ILLUM (HE) 1 wT-Si – 9
gasr. 5 wT-
Si
120 mm HE,SMK, 7200 180 (HE) 15 gasr. 60 m 5
ILLUM (HE) 1 wT-Si

sazRvao artileria
SeiaraReba sruli muxti Semcirebuli maqsimaluri sabrZolo
muxti swrafsrola swrafsrola
gasr/wT gasr/wT
5 inC/38 15,904 8,114 20 15
5 inC/54 23,133 12,215 35 20
16 inC/50 36,951 22,951 2 1

SeniSvna. termini saxifaTo siaxlove gamoiyeneba im


SemTxvevaSi, rodesac savele artileriis da naRmsatyorcnebis cecxlis
gamoZaxeba xdeba miznisagan 600 metriT daSorebuli sakuTari
qvedanayofis mier. sazRvao artileriis cecxlis SemTxvevaSi, romelic
iyenebs 5 inCis an ufro mcire kalibris Wurvebs, saxifaTo siaxloves
manZils gansazRvraven 750 metriT, xolo 5 inCze meti kalibris
Wurvebis SemTxvevaSi saxifaTo siaxlovis manZili 1000 metramde
izrdeba.

samiznis gasworebis mcocavi meTodi gamoiyeneba mxolod saxifaTo


siaxlovis pirobebSi. mewinave meTvalTvales manZilSi cvlilebebi
Seaqvs Wurvebis dacemis adgilis gadaadgilebiT miznamde da
axdens samiznis koreqtirebas araumetes asi metriT.

(d) miznebis rukis plastikuri zesadebi. cecxliT mxardaWeris


dasrulebuli saxis rukis plastikur zesadebze aRniSnuli unda iyos:

67
(1) qvedanayofis dasaxeleba da rukis plastikuri zesadebis
Semdgeni piris oficialuri statusi.
(2) plastikuri rukis momzadebis TariRi.
(3) rukis furclis nomeri.
(4) zesadebze aRniSnuli monacemebis ZalaSi yofnis vada [dro
da TariRi (DTG)].
(5) miznebis prioritetuloba.
(6) obieqtTan Sekrebis punqtis adgilmdebareoba (ORP).
(7) saxmisebi da sixSireebi (ZiriTadi/alternatiuli).
(8) marSrutebi _ ZiriTadi/alternariuli.
(9) patrulis mier gamoyenebuli fazis zRude/sakontrolo
gamSvebi punqtebi.
(10) rezervi.
(11) rukis plastikur zesadebze ganTavsebis pirobiTi niSnebi.
(12) obieqti.
(13) miznis simboloebi.
(14) aRweris, adgilmdebareobis da SeniSvnebis sveti,
dasruleba.

(e) carieli zesadebi unda Seicavdes:


(1) rukis plastikur zesadebze ganTavsebis pirobiT niSnebs.
(2) miznis simboloebs.

(v) miznis simboloebi rukis plastikur zedsadebze

200 metrze naklebi


(1) wertilovani mizani:
siganesa da sigrZeSi
simaRle miznis tipi

(2) xazovani mizani:


mizani # 200 metrze meti da
600 metrze naklebi

(3) wriuli mizani:

68
mizani # Ria raioni da
ganusazRvreli radiusi

3-2. axlo sahaero mxardaWera (CAS). arsebobs axlo sahaero


mxardaWeris moTxovnis ori tipi: dagegmili da myisieri. dagegmili
moTxovna muSavdeba da mtkicdeba armiis struqturebSi. sahaero
mxardaWeraze myisieri moTxovna SeiZleba modiodes nebismieri
donidan, romelic muSavdeba batalionis operatiuli Stabis cecxliT
mxardaWeris oficris (S-3 FSO) da sahaero mekavSire oficris mier.

a. myisieri axlo sahaero mxardaWeris moTxovnis formati:


(1) moTvalTvalis identifikacia.
(2) gamafrTxilebeli brZaneba (sahaero mxardaWeris
moTxovna).
(3) miznis adgilmdebareoba (koordinatebi)
(4) miznis aRweriloba (aRweriloba, sul mcire, unda Seicavdes
miznis tipsa da raodenobas; moqmedebebsa da
gadaadgilebas; wertilovan an raionul miznebs, aseve saaviacio
mxardaWeris sasurvel Sedegs da dros).
(5) sakuTari Zalebis adgilmdebareoba.
(6) sanavigacio detalebi (simaRle).
(7) safrTxeebi - sazenito artileria, mcire kalibriani SeiaraReba
da a.S.
(8) qaris mimarTuleba.

b. axlo sahaero mxardaWeris SesaZleblobebi:

axlo sahaero mxardaWris resursebi


safreni samsaxuri maxasiaTeblebi
aparati
A-4 * sazRvao floti qvebgeriTi: tvirTamweoba 1 815 kg.
(N)/samedicino maqsimaluri tvirTamweoba 4 080 kg.
korpusi (MC)
A-7 * sahaero Zalebis zusti dartymis SesaZlebloba; qvebgeriTi;
rezervi tvirTamweoba 3 630 kg. maqsimaluri
(AFres)/erovnuli tvirTamweoba 6 800 kg.

69
gvardia
(NG)/sazRvao
floti(N)
A-10 * sahaero Zalebi specializebuli axlo sahaero mxardaWris
safreni aparati. tvirTamweoba 2 720 kg.
maqsimaluri tvirTamweoba 7 260 kg.
F-16 * sahaero Zalebi mravalfunqciuri safreni aparati; SeuZlia F-4
da F-15 tipis safren aparatebTan erTad haeri-
haeri tipis davalebis Sesruleba. zusti
dartymis miyenebis SesaZlebloba; zebgeriTi,
tvirTamweoba 2 720 kg. maqsimaluri
tvirTamweoba 4 800 kg.
F-18 * sazRvao mrafalfunqciuri safreni aparati, romelsac
floti/samedicino SeuZlia Caanacvlos F-4. haeri-xmeleTis tipis
korpusi (MC) raketebis farTo diapazoni.
AC-130 sahaero specializebuli CAS/RACO xraxniani sahaero
Zalebi/rezervi (R) aparati. arsebobs ori modeli: modeli A
aRWurvilia ori 40 mm-iani, ori 20 mm-iani
qvemexiT da ori 7,62 mm-iani
tyviamfrqveviT, H modeli hgavs A models,
Tumca mas ar aqvs 7,62 mm-iani
tyviamfrqvevebi da erTi 40 mm-iani
qvemexi, romelic Secvlilia erTi 105 mm-iani
haubiciT. orive modeli aRWurvilia
Tanamedrove sensorebiT da damiznebis
sistemebiT, maT Soris win mimarTuli
infrawiTeli radariT (FLIR) da dabali naTebis
mqone ekranebiT. iaraRis gamoyeneba
SesaZlebelia maRali sizustiT. Tumca, safreni
aparati Zalian sustia mowinaaRdmegis
haersawinaaRmdego artileriisaTvis, ris
gamoc maTi gamoyeneba unda moxdes
dabali safrTxis garemoSi

3-3. cecxlis gamoZaxebis elementebi da Tanmimdevroba.

a. moTvalTvalis identifikacia _ saxmisi


b. gamafrTxilebeli brZaneba:

(1) amocanis tipi:

70
(a) cecxlis koreqtireba
(b) damazianebeli cecxli
(g) CaxSoba
(d) myisieri CaxSoba.
(2) damazianebeli cecxlis mwarmoebeli elementis zoma:
rodesac moTvalTvale ver akonkretebs cecxlis mwarmoebeli
elementis zomas, gadawyvetilebas iRebs batalionis cecxlis
marTvis centri (FDC).

(3) miznis adgilmdebareobis gansazRvris meTodi:


(a) polaruli koordinatebi
(b) gadatana orientiridan [miuTiTe miznis parametrebi
(TRP)]
(g) koordinatebi.
(4) miznis adgilmdebareoba:
(a) koordinatebi _ 6-cifriani, xolo maRali sizustis
saWiroebis SemTxvevaSi _ 8-cifriani.
(b) gadatana orientiridan:
(1) unda gaigzavnos monacemebi ZiriTadi
mimarTulebis Sesaxeb:
- danayofebi
- gradusebi
- kardinaluri mimarTuleba
- Sesworebebi mimarTulebaSi (marcxniv/marjvniv)
(uaxloesi 10 metri)
- Sesworebebi manZilSi (momateba/mokleba)
(uaxloesi 100 metri)
- Sesworebebi simaRleSi (zemoT/qvemoT) (uaxloesi
5 metri).
(g) polaruli koordinatebi:
(1) mimarTuleba (uaxloesi 10 mili)
- manZili (uaxloesi 100 m)
- mimarTulebis koreqtireba (uaxloesi 5 m).
(5) miznis aRweriloba:
(a) tipi
(b) moqmedebebi

71
(g) raodenoba
(d) daculobis done
(e) zoma da forma (sigrZe/sigane da radiusi).
(6) brZolaSi Cabmis meTodi:
(a) koreqtirebis tipi: rodesac moTvalTvale ar iTxovs cecxlis
koreqtirebis romelime konkretul tips, xdeba miTiTebul raionSi cecxlis
gaxsna.
(1) miTiTebul raionSi moZrav miznebze warmoebuli cecxli.
(2) wertilovan miznebze warmoebuli Cawertebuli cecxli.
(7) saxifaTo siaxlove: rodesac sakuTari Zalebi miznisagan daSorebuli
arian:
(a) 600 metriT _ naRmsatyorcnis gamoyenebis SemTxvevaSi
(b) 600 metriT _ artileriisaTvis
(g) 750 metriT _ 5 inCis da naklebi kalibris sazRvao
artileriisaTvis
(d) 1000 metriT _ 5 inCze msxvili kalibris sazRvao artileriis
SemTxvevaSi
(e) 2000 metriT _ 16 inCis kalibris sazRvao artileriisas
[gaumjobesebuli Cveulebrivi sabrZolo masala (ICM) an
kontrolirebuli drois cvlileba]
(8) niSnebi gamoiyeneba moTvalTvalis amocnobis an miznebis
mosaniSnad
(9) sabrZolo masala: msxvrevad-fugasuri (HE) Wurvebis
gamoyeneba xdeba manam, sanam moTvalTvale ar moiTxovs
konkretuli saxis sabrZolo masalas.
(a) Wurvebi [HE (msxvrevad-fugasuri), ILLUM (sanaTi), ICM
(kaseturi), SMOKE (sakvamle) da a.S.]
(b) amfeTqi (swraffeTqebadi, distanciuri)
(g) Wurvebis raodenoba (meTvalTvalem SeiZleba Tavad
gansazRvros gasasroli Wurvebis raodenoba).
(11) ganawileba:
(a) 100-metriani marao
(b) Cawertebuli marao (gamoiyeneba mcire zomis mtkice
miznebze)
(g) marao miznis parametrebis mixedviT (sigane, sigrZe da
simaRle)

72
(d) gaSlili marao (gancalkevebuli afeTqebebi)
(e) paraleluri marao (xazovani mizani).
(12) cecxlis warmoebis da kontrolis meTodi
(a) cecxlis warmoebis meTodi: specialuri qvemexi da gasrolebs
Soris specialuri intervali. cecxlis koreqtirebisas Cveulebriv
iyeneben erT qvemexs gasrolebs Soris 5-wamiani intervaliT.
(b) kontrolis meTodi:
(1) “Cemi komandiT – cecxli”! moqmedebs manam,
sanam meTauri ar gascems Semdeg komandas _ “cecxlis
Sewyveta Cemi komandiT”.
(2) “ver vxedav”! meTvalTvale ver xedavs mizans.
(3) “mizanze mimarTuli cecxlis gaxsnis dro”. moTvalTvale
cecxlis marTvis centrs atyobinebs, Tu rodis surs cecxlis
gaxsna.
(4) ganaTebis gagrZeleba. moTvalTvale miuTiTebs
gasrolebs Soris intervalebs wamebSi.
(5) ganaTebis koordinireba. moTvalTvalem SeiZleba
moiTxovos intervali sanaT da msxvrevad-fugasur
Wurvebs Soris.
(6) “Sewyvite datenva”! _ gamoiyeneba datenvis procesis
gadadebisas.
(7) “Seamowme cecxli”! myisieri Sewyveta.
(8) “gaagrZeleT cecxli”! datene da gaxseni cecxli rac
SeiZleba swrafad.
(9) “gaimeore”! gaxseni cecxli miznis koreqtirebiT an mis
gareSe.

(13) gzavnili moTvalTvales:


(a) batarea xsnis damazianebel cecxls
(b) batareis koreqtireba
(g) cvlilebebi cecxlis gaxsnis moTxovnaSi
(d) damazianebeli gasrolebis raodenoba erT qvemexze
(e) miznebis raodenoba
(v) damatebiTi informacia
(1) moZrav miznebze mimarTuli Wurvis frenis dro

73
(2) SesaZlo Secdoma manZilSi (38 metri an meti)
(Cveulebrivi amocana)
(3) ZiriTadi mimarTuleba, 500 danayofi an meti.

g. Secdomebis koreqtireba. Tu cecxlis marTvis centri cecxlis


mxardaWeris monacemebis ukumoxsenebis dros uSvebs Secdomas,
moTvalTvale daiZaxebs: “Sesworeba”! da gadascems swor
monacemebs.

cecxlis gamoZaxebis magaliTebi.

koordinatebis gadacemis amocana

moTvalTvale sacecxle qvedanayofi


F24, J42 var, moaxdine cecxlis J42, F24 var, vaxden cecxlis
koreqtireba, miReba. koreqtirebas, kavSiramde.

koordinatebi WM180513, koordinatebi WM180513,


mimarTuleba 0530, miReba mimarTuleba 0530, kavSiramde

qveiTi oceuli sangarSi, miReba qveiTi oceuli sangarSi, kavSiramde

afeTqeba, miReba afeTqeba, kavSiramde

ganaTeba, miReba ganaTeba, kavSiramde

amocanis dasasruli, msxverpli 15, amocanis dasasruli, msxverpli 15,


oceuli gaifanta, miReba oceulis gafantva, kavSiramde

orientiridan gadaxra

moTvalTvale sacecxle qvedanayofi


J42 F24 var, moaxdine cecxlis F24, J42 var, vaxden cecxlis
koreqtireba, gadatana AB 1001, koreqtirebas, gadatana AB 1001,
miReba kavSiramde.
mimarTuleba 2420, marjvniv 400,

74
mimarTuleba 2420, marjvniv 400, ADD 400, kavSiramde.
ADD 400, miReba.
5 tanki T72 poligonze, vadastureb
5 tanki T72 poligonze, miReba juliet da November, kavSiramde

vadastureb tango, miReba afeTqeba, kavSiramde

afeTqeba, miReba ganaTeba, kavSiramde

ganaTeba, miReba amocanis dasasruli, 2 tanki


ganadgurebulia, 3 _ tyis zolSi,
amocanis dasasruli, 2 tanki kavSiramde.
ganadgurebulia, 3 _ tyis zolSi,
miReba

gadaadgileba

4-1. zogadi. imisaTvis, rom gadarCe brZolis velze taqtikuri


gadaadgilebisas, unda iyo Znelad SesamCnevi, SegeZlos
qvedanayofis gaSla da usafrTxoebis uzrunvelyofa. meTauri kargad
unda icnobdes gadaadgilebis xerxebs.

a. mwyobris gansazRvreba. mwyobri aris elementebisa da


jariskacebis mowesrigebuli ganlageba erTmaneTis mimarT.
aTeulebis gadaadgilebis kontrolisas iyeneben mwyobrs, romelic
efuZneba METT-TC-is (amocana, mowinaaRmdege, qvedanayofi,
adgilmdebareobis mniSvnelovani monakveTi, maT gankargulebaSi

75
arsebuli dro da samoqalaqo pirebi) faqtorebis analizs. meTaurebi
imyofebian iq, saidanac ukeT SeiZleba qvedanayofis mwyobris
gakontroleba. es sacecxle jgufis meTaurs Semdegi saxis brZanebis
gacemis saSualebas aZlevs: “momyeviT da CemsaviT imoqmedeT”.
jgufis yvela jariskaci unda xedavdes Tavis meTaurs (ix. naxazi 4-1).

eSeloni xazi solisebri

mwkrivi V

naxazi 4-1: mwyobri


b. xerxebi. gadaadgilebis xerxi aris meTodi, romelsac qvedanayofi
adgilmdebareobis gadalaxvisas iyenebs. gadaadgilebis sam xerxs
gamoyofen: SeuzRudavi gadaadgileba, dafarvis qveS gadaadgileba,
dafarvis qveS gadarbena. gadaadgilebis xerxebis SerCeva xdeba
mowinaaRmdegesTan SesaZlo kontaqtis da gadaadgilebisTvis
saWiro siCqaris gaTvaliswinebiT. faqtorebi, romelTa gaTvaliswinebac
unda moxdes gadaadgilebis xerxis SerCevisas, Semdegia: kontroli,
gaSla, siCqare da usafrTxoeba. gadaadgilebis xerxebi ar gulisxmobs
sxvadasxva fiqsirebuli wyobis gamoyenebas. mwyobrSi manZili
jariskacebs, jgufebsa da aTeulebs Soris SeiZleba gansxvavdebodes
amocanis, mowinaaRmdegis, reliefis, xilvadobis da sxva bevri
faqtoris gamo. jariskacebi unda xedavdnen Tavis meTaurs. oceulis
meTauri unda xedavdes mziri aTeulis meTaurs. meTaurebi

76
gadaadgilebas akontroleben xelis signalebiT, xolo radios iyeneben
mxolod aucileblobis SemTxvevaSi.

g. standartebi.
(1) qvedanayofi gadaadgildeba gansazRvruli marSrutiT an brundeba
ukan daniSnul adgilze operatiuli brZanebis Sesabamisad da am xnis
ganmavlobaSi yvela daniSnuli/mikuTvnebuli piradi Semadgenloba
rCeba angariSvaldebuli.
(2) qvedanayofi gadaadgilebisas iyenebs meTaurebis mier METT-TC-
is faqtorebis gaTvaliswinebiT gansazRvrul meTodebs da xerxebs.
(3) meTaurebi inarCuneben mimarTulebas (200 metris farglebSi) da
miyvebian dagegmil marSruts manam, sanam METT-TC-is faqtorebis
gamo aucilebeli ar gaxdeba marSrutSi cvlilebebis Setana.
(4) qvedanayofi gadaadgilebisas inarCunebs 3600-ian usafrTxoebas
da 100%-ian mzadyofnas.
(5) qvedanayofi inarCunebs 3600-ian usafrTxoebas da, sul cota,
75%-ian mzadyofnas droebiTi SeCerebebis dros.
(6) mowinaaRmdegesTan kontaqtis SemTxvevaSi, kontaqtSi
ebmeba qvedanayofis rac SeiZleba mcire elementi.
(7) gadaadgilebisas gamoiyeneba sakontolo zomebi (daTvla,
Sekrebis punqtebi, fazis zRudeebi da a.S.)

d. ZiriTadi.
(1) pirad SemadgenlobaSi unda gamoiyos navigaciaze
pasuxismgebeli piri. qvedanayofis winaswar momzadeba amocanis
Sesasruleblad azrs kargavs, Tu SeuZlebelia obieqtis droulad
aRmoCena an gadaadgilebaSi Seferxebis gamo moxda amocanis
Sewyveta. gadaadgilebisas patrulSi unda gamoiyos ori jariskaci
kompasiT da ori nabijebis mTvleli.
SeniSvna: elementis mimmarTvel jariskacs ar unda daekisros
mekompasis an nabijebis mTvlelis funqcia.
(2) Tavidan unda iqnes acilebuli mowinaaRmdegis mier Seni
qvedanayofis aRmoCena. qvedanayofma maqsimalurad unda
gamoiyenos reliefis dafarva da SeniRbva. Tu SesaZlebelia,
gadaadgileba unda moxdes SezRuduli xilvadobis pirobebSi, rac
saSualebas iZleva miRweuli iqnes maqsimaluri upiratesoba RamiT

77
xedvis xelsawyoebis gamoyenebiT da Semcirdes sakuTari
qvedanayofis mowinaaRmdegis mier aRmoCenis SesaZlebloba.
unda gamovlindes mowinaaRmdegis sisusteebi da unda moxdes
drouli gadaadgileba sakuTari operaciis sxva operaciebze droSi
damTxvevis mizniT, romelzedac mowinaaRmdege gadaitans
yuradRebas.
(3) usafrTxoebis uzrunvelyofa unda xdebodes mudmivad. patrulma
mudmivad unda gaataros aqtiuri da pasiuri usafrTxoebis zomebi.
jariskacs an qvedanayofs unda daevalos usafrTxoebis uzrunvelyofa
marSrutze, saxifaTo raionebSi, sapatrulo bazaze da, rac mTavaria,
obieqtis raionSi.
(4) unda moxdes cecxliT mxardaWeris dagegmva (artileria, taqtikuri
aviacia, Sveulmfrenebis daxmareba, sazRvao artileria) maSinac ki,
Tu miiCneva, rom operaciisas cecxliT mxardaWera ar iqneba saWiro.
(5) mowinaaRmdegis mdgomareobis Sesabamisad unda
ganisazRvros, gadaadgilebis sami xerxidan romelia saukeTeso. Tu
mterTan kontaqti ar aris mosalodneli, iyeneben SeuzRudav
gadaadgilebas, mterTan kontaqtis SesaZleblobis SemTxvevaSi _
dafarvis qveS gadaadgilebas, xolo mterTan aucilebeli kontaqtis
SemTxvevaSi _ dafarvis qveS gadarbenas. aTeulebi/oceulebi
Cveulebriv gadaadgildebian uerTierTdafarvis qveS.
(6) Ria reliefze, piradi Semadgenloba farTod gaSlili unda iyos. Tu
mosalodnelia mterTan kontaqti, unda gamoiyos mewinave sacecxle
jgufi, xolo sxva jgufebi ukeTeben mas dafarvas. gadaadgilebisas
unda gaices davalebebi.
(7) sacecxle jgufebi inarCuneben vizualur kontaqts, Tumca maT
Soris daculia sakmarisi manZili imisaTvis, rom mowinaaRmdegesTan
kontaqtis SemTxvevaSi mTeli patruli ar Caebas brZolaSi. sacecxle
jgufebs, flangebis ukeT TvalTvalis mizniT, aucileblobis SemTxvevaSi
SeuZliaT mwyobris gafarToeba. miuxedavad gaSlisa, piradi
Semadgenloba erTmaneTis mimarT inarCunebs igive poziciebs da
miyveba jgufis meTaurs. mxolod eqstremalur viTarebaSi SeiZleba
mwkrivis gamoyeneba.
(8) mewinave aTeulma unda uzrunvelyos frontis usafrTxoeba da
ikisros navigaciaze pasuxismgebloba. grZel manZilze
gadaadgilebisas oceulis meTaurma SeiZleba moaxdinos mewinave

78
aTeulis rotacia. zurgis sacecxle jgufi/aTeuli uzrunvelyofs zurgis
usafrTxoebas.
(9) viTarebis cvlilebis SemTxvevaSi SeiZleba Seicvalos
gadaadgilebis xerxi.
(10) sacecxle jgufis meTaurebis garda, qvedanayofis danarCeni
meTaurebi gadaadgildebian mwyobris siRrmeSi, saidanac maT ukeT
SeuZliaT qvedanayofis kontoli.

e. gadaadgilebis xerxebi

(1) SeuzRudavi gadaadgileba gamoiyeneba, rodesac


mowinaaRmdegesTan kontaqti ar aris mosalodneli da aucilebelia
swrafad gadaadgileba.
(2) dafarvis qveS gadaadgileba gamoiyeneba, rodesac SesaZlebelia
mterTan kontaqti.
(3) dafarvis qveS gadarbena gamoiyeneba mowinaaRdegesTan
mosalodneli kontaqtis SemTxvevaSi an saxifaTo raionis
gadakveTisas.

v. SeuzRudavi gadaadgileba. SeuzRudavi gadaadgilebis dros


daSoreba jariskacebs Soris aris 10 metri, xolo aTeulebs Soris _ 20
metri. am xerxisaTvis damaxasiaTebelia:
(1) ufro meti kontroli, vidre dafarvis qveS gadaadgilebisas, magram
naklebi _ dafarvis qveS gadarbenasTan SedarebiT.
(2) minimaluri gaSla.
(3) maqsimaluri siCqare.
(4) minimaluri usafrTxoeba.
z. dafarvis qveS gadaadgileba. dafarvis qveS gadaadgileba
gadaadgilebis mTavari xerxia.
(1) jariskacebs Soris daSoreba 20 metria, jgufebs Soris _ 50 metri.
(2) oceulis dafarvis qveS gadaadgilebisas mewinave aTeuli
sakmarisad unda iyos daSorebuli oceulis ZiriTadi nawilisagan, raTa
winaswar aRmoaCinos mteri, CaerTos masTan brZolaSi manam,
sanam mowinaaRmdege aRmoaCens qvedanayofis mTavar nawils
an gauxsnis mas cecxls. Tumca, imavdroulad, unda iyos imdenad
axlos, rom oceulma SeZlos misi mcirekalibriani SeiaraRebiT cecxliT

79
mxardaWera. es manZili daaxloebiT 50-dan 100 metramdea da
damokidebulia reliefze, mcenareul safarze, ganaTebisa da amindis
pirobebze.
(3) kolonaSi gadaadgilebis dros mxolod mewinave aTeuli moZraobs
urTierTdafarviT. Tumca, Tu saWiroa qvedanayofis farTod gaSla, yvela
aTeulma SeiZleba gamoiyenos gadaadgilebis es teqnika.
(4) sxva mwyobrSi aTeulebi gadaadgildebian dafarvis qveS manam,
sanam oceulis meTauri ar miscems sxva miTiTebas.
(5) dafarvis qveS gadaadgileba xasiaTdeba Semdegi niSnebiT:
• kargi kontroli
• kargi gaSla
• kargi siCqare
• kargi frontaluri usafrTxoeba.

T. dafarvis qveS gadarbena (naxazi 4-1).


(1) dafarvis qveS gadarbenisas manZili jariskacebs Soris 20 metria,
xolo aTeulebsa da jgufebs Soris SeiZleba gansxvavdebodes.
(2) aTeuls an oceuls gaaCnia gadamrbeni da damfaravi elementebi.
gadamrbeni elementi moZraobs maSin, roca damfaravi elementi
ikavebs iseT pozicias, saidanac SesaZlebelia gadarbenis marSrutis
cecxliT dafarva. TiToeulis gadarbena xdeba dafarvis elementis
mxardaWeris manZilze.

80
warmatebuli gadarbena

meoTxe
moZraoba

pirveli moZraoba
meore moZraoba
sawyisi pozicia
gadaadgileba gadarbeniT

mesame meore
moZraoba moZraoba

pirveli moZraoba

sawyisi pozicia

suraTi 4-1. aTeulis dafarvis qveS gadarbena

(3) gadarbenis sigrZe damokidebulia reliefze, xilvadobaze da


kontrolis SesaZleblobaze.
(4) gadarbenamde meTauri Tavis daqvemdebarebul jariskacebs
awvdis Semdeg informacias:
• Tu cnobilia mowinaaRmdegis mimarTuleba
• dafarvis elementebis poziciebi
• dafarvis Semdeg dasakavebeli pozicia
• gadarbenis elementis marSruti
• ra unda moimoqmedos gadarbenis elementma miTiTebuli
adgilis miaRwevis Semdeg?
• ra gziT miiRebs elementi brZanebas gayolis Sesaxeb?
(5) dafarvis qveS gadarbenis maxasiaTeblebia:
• maqsimaluri kontroli
• maqsimaluri gaSla
• minimaluri siCqare

81
• maqsimaluri usafrTxoeba.

i. oceulis dafarvis qveS gadarbena.


(1) pirveli meTodi. oceulis dafarvis qveS gadarbenisas erTi aTeuli
gadarbis, xolo meore faravs mas, mesame aTeuli elodeba
brZanebas. mewinave moTvelTvale rCeba dafarvis aTeulTan, raTa,
saWiroebis SemTxvevaSi, gamoiZaxos cecxli. oceulis meTauri
Cveulebriv rCeba dafarvis aTeulTan, romelic gadamrbeni aTeulis
mxardasaWerad iyenebs tyviamfrqvevebs da mikuTvnebul
SeiaraRebas.
(2) meore meTodi. erTi aTeuli gadarbis dafarviT, xolo danarCeni
aTeulebi gadaadgildebian SeuzRudavad da dafarviT.

brZanebis
momlodine aTeuli

damfaravi aTeuli

gadamrbeni
aTeuli

suraTi 4-2. oceulis dafarvis qveS gadarbena

82
(3) gadaadgilebisas gasaTvaliswinebeli faqtorebi. gadaadgilebis
mimarTulebis arCevamde gadamrbeni elementi iTvaliswinebs
Semdeg faqtorebs:
• mowinaaRmdegis savaraudo adgilsamyofeli
• amocana
• marSrutebi momdevno dafarvis poziciisken
• dafarvis qvedanayofis SeiaraRebis srolis manZili
• qvedanayofis danarCeni nawilis pasuxis gacemis SesaZlebloba
• sacecxle seqtorebis mimarTuleba dafarvis Semdgom poziciaze

4-2. taqtikuri marSi. oceuli iyenebs ori tipis marSs _ qveiTsa da


motorizebuls.

a. mizani/ZiriTadi. qveiTi marSi warmatebulad iTvleba, Tu


qvedanayofi daniSnul dros miaRwevs gansazRvrul adgils da mzad
iqneba taqtikuri amocanis Sesasruleblad. sayuradReboa, rom
reinjeri gadaadgildeba ufro swrafad, Sors da ibrZvis meti
TavgamodebiT, vidre nebismieri jariskaci.

b. standartebi.
(1) qvedanayofi sawyis da gamSveb punqts kveTs brZanebaSi
miTiTebuli drois Sesabamisad.
(2) qvedanayofi miuyveba winaswar gansazRvrul marSruts,
inarCunebs marSis miTiTebul temps da intervals, romelic SeiZleba
Seicvalos mtris moqmedebis an zemdgomi Stabis moTxovnis
Sedegad.

g. mTavari
(1) efeqturi kontroli
(2) detaluri dagegmva

d. gasaTvaliswinebeli faqtorebi.
(1) METT-TC
• amocana _ davaleba da mizani.

83
• mowinaaRmdege _ ganzraxvebi, SesaZleblobebi da
samoqmedo gegma.
• reliefi da amindi _ gzis mdgomareoba/gamtarunarianoba da
xilvadoba.
• qvedanayofi/aRWurviloba _ piradi Semadgenlobis da maTi
aRWurvilobis Semadgenloba, radiosadgurebis da SeiaraRebis
raodenoba da tipebi.
• dro _ dawyebis dro, gaSvebis dro, marSis tempi, maT
gankargulebaSi arsebuli dro.
• samoqalaqo pirebi _ gadaadgileba dasaxlebul raionSi,
ltolvilebi, operaciis usafrTxoeba.
• ZalTa struqtura.
• sameTauro Stabi _ marTva da kontroli.
• usafrTxoeba _ mziri da mimyoli jgufi.
• ZiriTadi nawili _ ori darCenili xazis aTeuli da SeiaraRebis aTeuli.
• marTva da kontroli.
• sakontrolo zomebi.
(2) sawyisi da gamSvebi punqtebi (gansazRvruli zemdgomi
meTaurebis mier)
(a) sakontrolo punqtebi _ zemdgomi meTaurisTvis gakeTebuli
moxseneba, gamoiyeneba orientaciis SesanarCuneblad.
(b) Sekrebis an Sexvedris punqtebi _ gamoiyeneba im
SemTxvevaSi, Tu moxda elementebis erTmaneTTan daSoreba.
• meTauris adgilsamyofeli _ meTaurebi irCeven iseT
adgilsamyofels, saidanac ukeT SeZleben TavianTi
elementebis gakontolebas.
• kavSiris gegma _ radiosadguris adgilmdebareoba,
sixSireebi, saxmisebi da OPSKED.
• gadaadgilebis xerxebi.L

(3) marSis wyoba. SeiZleba gamoices operatiuli brZaneba,


fragmentuli brZaneba an danarTi (SeiZleba gamoyenebul iqnes
operaciis rukis plastikuri zesadebi an ruka).
(4) gadaadgilebis wyoba.

84
(5) marSis marSruti - Tavmoyris adgili, sawyisi punqti, gamSvebi
punqti, Sekrebis punqti, sakontrolo punqti, Sesvenebis/droebiTi
SeCerebis punqti.
(6) dawyebis dro, gamSvebi punqtidan gasvlis dro da marSis tempi.
(7) intervali marSis dros aTeulebisTvis, jgufebisTvis da
jariskacebisTvis
(8) moqmedebebi mowinaaRmdegesTan kontaqtisas _ sahaero da
saxmeleTo
(9) moqmedebebi droebiTi SeCerebis dros
(10) cecxli _ marSis cecxliT uzrunvelyofis detaluri gegma
(11) wyliT uzrunvelyofis gegma.

v. movaleoba da pasuxismxgebloba
(1) oceulis meTauri:
• marSis dawyebamde _ gascems gamafrTxilebel brZanebas,
fragmentul brZanebas, amowmebs da Tvalyurs adevnebs
marSisaTvis mzadebas.
• marSis dros _ gansazRvravs marSis dawyebis dros,
uzrunvelyofs intervalis dacvas da usafrTxoebas, amowmebs
piradi Semadgenlobis mdgomareobas, uzrunvelyofs wylis
moxmarebis da sanitaruli wesebis dacvas.
• marSis Semdeg _ amowmebs, SeuZlia Tu ara pirad
Semadgenlobas SeuZlia dasaxuli amocanis Sesruleba, Tvalyurs
adevnebs aTeulis meTaurebs da rwmundeba, rom pirad
Semadgenlobas saWoebisamebr utardeba samedicino
daxmareba.
(2) oceulis serJanti:
• marSis dawyebamde _ exmareba oceulis meTaurs, aZlevs mas
rekomendaciebs da amowmebs piradi Semadgenlobis formebs
da aRWurvilobas.
• marSis dros _ akontrolebs CamorCenili piradi Semadgenlobis
moZraobas, exmareba oceulis meTaurs Sesabamisi
intervalebis SenarCunebasa da usafrTxoebis uzrunvelyofaSi.
• droebiTi SeCerebebis dros _ uzrunvelyofs usafrTxoebas da
savele sanitarul pirobebs.

85
• marSis Semdeg _ koordinacias uwevs wylis, sakvebi racionis da
samedicino maragis ganawilebas. axdens daSavebulTa
evakuacias.
(3) aTeulis meTauri:
• marSis dawyebamde _ jgufis meTaurebs awvdis detalur
instruqciebs, amowmebs jariskacebis Ceqmebs da windebs
saimedoobaze, aRWurvilobas da tvirTis Tanabrad ganawilebas.
• marSis dros _ akontrolebs aTeuls, inarCunebs Sesabamis
intervalebs jariskacebsa da aRWurvilobas Soris, uzrunvelyofs
usafrTxoebas da inarCunebs mimarTulebas.
• droebiTi SeCerebis dros _ inarCunebs usafrTxoebas, aaxlebs
piradi Semadgenlobis wylis marags. amowmebs piradi
Semadgenlobis fizikur mdgomareobas; rwmundeba, rom maT
miiRes sasmeli wyali da saWiroebis SemTxvevaSi gamoicvales
windebi. cvlis jariskacebs Soris mZime aRWurvilobas.
• marSis Semdeg _ ikavebs Tavmoyris raionSi misi aTeulisTvis
gankuTvnil seqtors, amowmebs pirad Semadgenlobas da
viTarebis Sesaxeb moaxsenebs oceulis meTaurs, amzadebs
Tavis aTeuls amocanis SesrulebisaTvis.
(4) usafrTxoebis aTeuli:
• mewinave jgufi _ oceulis mimmarTveli elementi zveravs
marSrutis sawyis punqts, sakontrolo punqtidanve gadis
kavSirze, winaswar afrTxilebs da inarCunebs marSis temps.
• gadaadgildeba qvedanayofis ZiriTadi nawilisagan 10-20 metriT
win.
(5) saninstruqtori:
• daxmarebas uwevs oceulis meTaurs daSavebulTa
mdgomareobis Sefasebasa da maT mkurnalobaSi. aZlevs
rCevebs sameTauro jaWvs daSavebulTa evakuaciisa da
transportirebis sakiTxebSi.
(6) jariskaci:
• inarCunebs intervals, imeorebs jgufis meTauris moqmedebas,
iyenebs xelis signalebs da inarCunebs sifxizles gadaadgilebisa
da droebiTi SeCerebis dros.

86
4-3. gadaadgileba SezRuduli xilvadobis pirobebSi. RamiT an cudi
xilvadobisas oceuls unda SeeZlos iseve moqmedeba, rogorc
normaluri xilvadobis pirobebSi. RamiT da SezRuduli xilvadobis
pirobebSi oceulma unda SeinarCunos kontrolis, navigaciis,
usafrTxoebis uzrunvelyofis, gadaadgilebisa da xoxvis SesaZlebloba.

a. kontroli. SezRuduli xilvadobis pirobebSi iyeneben kontrolis


Semdeg meTodebs:
(1) RamiT xedvis xelsawyoebis gamoyeneba
(2) meTauri gadaadgilebisas imyofeba wina xazTan axlos
(3) oceuli amcirebs gadaadgilebis siCqares
(4) aRWurvilobaze damagrebuli sanaTi lentebis gamoyeneba
(5) mcirdeba intervalebi jariskacebsa da elementebs Soris
(6) piradi Semadgenlobis regularulad daTvla.

b. navigacia. navigaciis ukeT Sesrulebis mizniT meTaurebma


SeiZleba gamoiyenon Semdegi xerxebi:
(1) adgilmdebareobis warmosaxva
(2) orientireba kompasis gamoyenebiT da gadaadgilebis
siCqaris gamoTvliT (dead Reckoning).
(3) rezeqcia
(4) reliefis damaxasiaTebeli specifikuri niSnebis paralelurad
gadaadgileba (Handtrail)
(5) gidis an moniSnuli marSutebis gamoyeneba
(6) poziciebis damdgeni globaluri sistemis gamoyeneba
SeerTebisas (GPS)
(7) sanavigacio kompiuterebi.

g. usafrToxeba. imisaTvis, rom RamiT gadaadgilebisas aTeulma da


oceulma uzrunvelyos usafrTxoeba da iyos SeumCneveli, aucilebelia:
(1) ganaTebisa da xmauris disciplinaruli wesebis mkacrad
dacva
(2) radiodumili
(3) kamuflaJis gamoyeneba
(4) gadaadgilebisas reliefis maxasiaTeblebis imgavari
gamoyeneba, rom Tavidan iqnes acilebuli sakuTari Zalebis

87
aRmoCena mowinaaRmdegis saTvalTvalo da RamiT xedvis
xelsawyoebis mier.
(5) xSiri SeCereba miyuradebisaTvis (SLLS) _ gaCereba,
dakvirveba, miyuradeba, suni)
(6) gadaadgilebisas warmoqmnili xmauris SeniRbva artileriis
cecxliT.

d. Sekrebis punqtebi. Sekrebis punqtSi Sesasrulebeli moqmedebebi


winaswar detalurad unda iqnes dagegmili. gegmam unda
uzrunvelyos operaciis gagrZeleba amocanis warmatebisTvis.
Sekrebis punqtSi unda moxdes qvedanayofis CamorCenili nawilis
informireba winmswrebi qvedanayofis sxva nawilTan SeerTebis
Sedegad miRebuli piradi Semadgenlobis raodenobis da misi
mimarTulebis Sesaxeb. Sekrebis punqtSi moqmedebis or xerxs
gamoyofen:
(1) jariskacebis saWiro raodenoba: Sekrebis punqtSi Tavmoyrili
qvedanayofis wevrebi icdian manam, sanam ar Seikribeba
jariskacebis winaswargansazRruli raodenoba da mxolod amis
Semdeg, meTauris TanxlebiT, grZeldeba amocanis Sesruleba.
am xerxs Cveulebriv iyenebs sadazvervo patruli, rodesac
davalebis Sesasruleblad sakmarisia ori an sami kaci.
(2) maT gankargulebaSi arsebuli dro. Sekrebis punqtSi
Tavmoyrili qvedanayofis wevrebi icdian gansazRvrul dromde,
romlis Semdegac wodebiT yvelaze maRali mis gankargulebaSi
arsebuli piradi Semadgenlobis da aRWurvilobis gaTvaliswinebiT
iRebs amocanis Sesrulebis gagrZelebis gadawyvetilebas.
SesaZloa, gegmiT gaTvaliswinebuli iyos amocanis
SesrulebisaTvis saWiro jariskacebis minimaluri raodenoba da
aRWurvilobis konkretuli erTeulebi.

e. moqmedebebi droebiTi SeCerebebisas. uzrunvelyofili unda iyos


usafrTxoeba da qvedanayofis seqtorTan nebismieri miaxloeba unda
daifaros ZiriTadi SeiaraRebis cecxliT.

4-4. saxifaTo raioni. saxifaTo raioni aris qvedanayofis marSrutze


mdebare nebismieri adgili, sadac meTauris SefasebiT qvedanayofi

88
SesaZloa moeqces mowinaaRmdegis TvalTvalis an cecxlis qveS.
saxifaTo raionebia: Ria adgili, gza, biliki, sofeli, mowinaaRmdegis
pozicia da iseTi dabrkolebebi, rogoricaa: danaRmuli veli, mdinare da
mavrTulxlarTi. Tu SesaZlebelia, Tavidan unda iqnes acilebuli saxifaTo
raionSi gadaadgileba, xolo Tu maTi gadakveTa an gavla aucilebelia,
saWiroa sifrTxile.

a. standartebi:
(1) qvedanayofi ar aZlevs mowinaaRmdeges mTavar Zalaze
moulodneli Setevis saSualebas.
(2) qvedanayofi gadaadgildeba saxifaTo zonis paralelurad.
(3) qvedanayofi ar aZlevs mowinaaRmdeges gadamwyveti
Setevis saSualebas.

b. mTavari.
(1) axlo da Sor manZilze ganlagebuli Sekrebis punqtebis
adgilmdebareobis gansazRvra
(2) axlo, marcxena da marjvena flangis da zurgis usafrTxoebis
uzrunvelyofa
(3) saxifaTo raionis Sori mxaris usafrTxoebis uzrunvelyofa da
dazverva
(4) saxifaTo raionis gadakveTa
(5) ceclis daSenis gegma (rodesac SesaZlebelia).

g. saxifaTo raionis gadakveTis xerxebi


(1) aTeulis mier xazovani saxifaTo raionis (LDA) gadakveTa.
I safexuri: jguf ‘’alfas’’ meTauri (ALT) akvirdeba xazovan
saxifaTo raions da xelis signaliT awvdis infromacias aTeulis
meTaurs, romelic iRebs gadawyvetilebas saxifaTo raionis
gadarbeniT gadakveTis Sesaxeb.
II safexuri: aTeulis meTauri ubrZanebs jguf ‘’alfas’’ meTaurs
gadakveTos saxifaTo raioni. jgufi ‘’bravo’’ gadaadgildeba
saxifaTo raionis marjvniv an marcxniv, raTa daikavos iseTi
pozicia, saidanac SeZlebs jguf ‘’alfas’’ dafarvas saxifaTo raionis
gadakveTisas.

89
III safexuri: aTeulis meTaurs xelis signaliT atyobineben, rom
usafrTxoa aTeulis danarCeni nawilis mier saxifaTo raionis
gadakveTa (jgufi B kvlavac ganagrZobs dafarvas).
IV safexuri: aTeulis meTauri, radiooperatori da B jgufi kveTs
saxifaTo raions (A jgufi uzrunvelyofs dafarvas).

(2) xazovani saxifaTo raionis gadakveTa oceulis mier:


(a) mziri aTeuli aCerebs da niSans aZlevs oceuls saxifaTo
raionis Sesaxeb.
(b) oceulis meTauri gadaadgildeba mzirTan, adasturebs
saxifaTo raionis arsebobas da iRebs gadawyvetilebas imis
Taobaze, aris Tu ara mocemuli adgili moxerxebuli
gadakveTisaTvis.
(g) aTeulis meTauri adasturebs saxifaTo raionis arsebobas,
gansazRvravs gadakveTis adgils da axlo da Sori Sekrebis
punqtebs.
(d) oceulis meTauris niSanze mziri aTeulis A jgufi ikavebs
pozicias dafarvisTvis gadasakveTi adgilis marcxniv.
gadakveTamde jariskaci kompasiT or mewinave aTeulTan
erTad gansazRvravs gadaadgilebis azimuts da moZraobis
temps.
(e) mziri aTeulis B jgufi ikavebs pozicias dafarvisTvis
gadakveTis adgilis marjvniv.
(v) dafarvis poziciebis dakavebis Semdeg oceulis meTauri
meore aTeuls ubrZanebs sacecxle jgufis dafarviT
gadarbenis Sesaxeb.
(z) saxifaTo raionis gadakveTis Semdeg aTeuli ganagrZobs
winsvlas gansazRvruli azimutis Tanaxmad.
(T) aTeulis meTauri Cerdeba, akvirdeba, usmens, ynosavs
(SLLS) da amis Semdeg aniSnebs oceulis meTaurs
arsebuli safrTxis Sesaxeb.
(1) dRisiT _ xelis signalebiT (mag. cera TiTi maRla)
(2) RamiT _ SeTanxmebuli niSnebiT [mag. infrawiTeli
gamosxiveba (IR)]
(i) mas Semdeg, rac oceulis meTaurs aniSneben safrTxis
ararsebobis Sesaxeb, is, radiooperatorTan, mewinave

90
moTvalTvalesTan, SeiaraRebis seqciis meTaurTan da or
jgufTan erTad kveTs saxifaTo raions.
(k) gadakveTs Tu ara saxifaTo raions, oceulis meTauri
aniSnebs mesame aTeuls gadakveTis dawyebis Sesaxeb.
(l) oceulis serJanti saninstruqtorsa da erT jgufTan erTad
kveTs saxifaTo raions mas Semdeg, rac meore aTeuli
gadakveTs mas (gadakveTis centraluri adgilis
gawmeneda).
(n) oceulis serJanti aniSnebs usafrTxoebis aTeuls
gadakveTis dawyebis Sesaxeb.

xelyumbarmtyorcneli da mziri jgufi ganagrZobs win


mziri aTeuli kveTs saxifaTo msroleli rCebian moSorebiT. gadaadgilebas saxifaTo
raions da wmends mas jgufis meTauri da raionis gawmendis Semdeg
oceulisaTvis metyviamfrqveve brundebian
da aZleven niSans oceuls,
usafrTxoebis Sesaxeb

oceulis
oceulis meTauri serJanti
elodeba jgufis uzrunvelyofs
meTauris dafarvas
niSans flangidan
usafrTxoebis
Sesaxeb

mimyoli jgufi ubrundeba


Tavis poziciebs

mimyoli jgufi gadaadgildeba


win, raTa uzrunvelyos
flangebidan dafarva

suraTi 4-3. xazovani saxifaTo raioni

91
SeniSvna 1: oceulis meTauri gegmavs cecxls qvedanayofis mier
yvela cnobili xazovani saxifaTo adgilis gadakveTisas.
SeniSvna 2: meore da mesame damfaravi aTeulebi wmenden
saxifaTo raionis gadakveTis adgils.

gagrZeleba:
• mziri aTeulis A da B jgufebi ikaveben dafarvis poziciebs.
• meore aTeuli kveTs da ganagrZobs moZraobas gansazRruli
azimutis Tanaxmad.
• oceulis meTauri saxifaTo raions kveTs radiooperatorTan,
mewinave moTvalTvales, SeiaraRebis seqciis meTaursa da
SeiaraRebis or jgufTan erTad.
• mesame aTeuli saxifaTo raionis gadakveTisas uerTdeba pirvel
aTeuls.
• oceulis serJanti saxifaTo raions kveTs saninstruqtorsa da
SeiaraRebis jgufTan erTad.
• usafrTxoebis aTeuli gadakveTisas uerTdeba meore aTeuls.
• gadaadgilebis axali TanmimdevrobiT (yofili meore aTeuli
ikavebs wina pozicias, xolo yofili pirveli aTeuli gadadis ukan da
xdeba Camketi aTeuli) oceuli agrZelebs moZraobas
gansazRvruli azimutis mixedviT.

(3) saxifaTo raioni (mcire/Ria)


(a) mziri aTeuli aCerebs oceuls da aniSnebs mas saxifaTo
raionis arsebobis Sesaxeb.
(b) oceulis meTauri gadaadgildeba win, mzir aTeulTan, raTa
daadasturos saxifaTo raionis arseboba.
(g) oceulis meTauri adasturebs saxifaTo raionis arsebobas da
qmnis axlo da Sori Sekrebis punqtebs.
(d) oceulis meTauri mzir aTeuls miuTiTebs, rom man saxifaTo
raions flanguri Semovlis xerxis gamoyenebiT Semouaros.
(e) mas Semdeg, rac mzir aTeuls aniSneben moZraobis
dawyebis Sesaxeb, aTeuli 90 gradusiT marjvniv Sebrundeba da
gadaadgildeba am mimarTlebiT. nabijebis amTvleli wyvets
Tvlas da iwyebs axal aTvlas.

92
(v) gansazRvruli manZilis gavlis Semdeg (romelsac miuTiTebs
oceulis meTauri) mziri aTeuli ubrundeba Zvel azimuts, xolo
nabijebis mTvleli _ Zvel manZils.
(z) Ria raionis gverdis avlis Semdeg mziri aTeuli kidev erTxel
Cerdeba da kvlav brundeba 90 gradusiT marjvniv an marcxniv,
xolo nabijebis mTvleli nabijebis Tavidan aTvlas iwyebs.

(4) saxifaTo raionebi (erTdroulad ramdenime). ramdenime saxifaTo


raionSi SeiZleba iyos ori an meti saxifaTo raioni, magaliTad:
• orxazovani saxifaTo raioni (gamoiyeneba xazovani saxifaTo
raionis gadakveTis xerxi).
• xazovani/mcire Ria raioni (gamoiyeneba
flangebidan/napirebidan Semovlis xerxebi. suraTi 4-4).
• xazovani/didi Ria raioni (gamoiyeneba oceulis soliseburi
wyoba).

SeniSvna: erdroulad ramdenime saxifaTo raionis gadakveTisas


gamoiyeneba is xerxi, romelic uzrunvelyofs met usafrTxoebas.

(5) saxifaTo raioni (didi).


(a) mziri aTeuli aCerebs oceuls da aniSnebs saxifaTo raionis
arsebobis Sesaxeb.
(b) oceulis meTauri gadaadgildeba win radiooperatorsa da
mewinave moTvalTvalesTan erTad da adasturebs saxifaTo
raionis arsebobas.
(g) oceulis meTauri adasturebs saxifaTo raionis arsebobas da
qmnis axlo da Sori Sekrebis punqtebs.
(d) oceulis meTauri gansazRvravs gadaadgilebis mimarTulebas.
(e) oceulis meTaurma saWiroebisamebr SeiZleba Secvalos
mwyobri.

93
Sori Sekrebis punqti Sori Sekrebis punqti

qvedanayofi
qvedanayofi
axlo Sekrebis punqti axlo Sekrebis punqti

napirebidan Semovla flangebidan Semovla

suraTi 4-4. mcire Ria raioni


SeniSvna 1: sanam mimmarTveli jariskaci Seva saxifaTo raionSi
oceulis meTauri da mewinave moTvalTvale dagegmavs cecxls.
SeniSvna 2: Tu saxifaTo raionis Sori napiri mdebreobs 250 metrze
naklebi moSorebiT, oceulis meTauri uzrunvelyofs dafarvas da
gamoyofs mzir aTeuls, romelic wmends Ria raionis Sori napiris
gaswvriv tyiT dafarul teritorias.

patrulireba

94
patrulireba aris amocana, romelic miznad isaxavs informaciis
mopovebas an sabrZolo operaciis Catarebas. qveiTi oceuli da aTeuli
axorcielebs ori saxis patrulirebas: dazvervis da sabrZolo. am TavSi
aRwerilia patrulirebis principebi, patrulirebis dagegmvisas
gasaTvaliswinebeli faqtorebi, patrulirebis Catareba, sapatrulo bazis
mowyoba, moqmedebebi sapatrulo bazaze da gadaadgileba
mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesvlis mizniT.

5-1. patrulirebis principebi. patrulis marTva xdeba xuT mTavar


principze dayrdnobiT.

a. dagegmva. swrafad unda moxdes martivi gegmis SemuSaveba


da qveda doneebisTvis am gegmis efeqturi miwodeba. gegma,
romlis SemuSavebasac dasWirdeba didi dro da, amasTanave,
arasrulyofilad gavrceldeba qvemdgomebs Soris, ar aris kargi
gegma. unda daigegmos da momzaddes realuri gegma da Catardes
yvelafris repeticia.

b. dazverva. meTauri valdebulia daadasturos is, rac icis da


aRmoaCinos is, rac ar icis.

g. usafrTxoeba. aucilebelia sakuTari Zalebis da dazvervis


saSualebebis mofrTxileba. unda iqnes daTvlili TiToeuli reinjeri da
SaSxana.

d. kontroli. mkafiod formulirebuli operaciis koncefcia da meTauris


Canafiqri kargad gamarTul kavSirgabmulobasTan erTad aucilebelia
piradi Semadgenlobis TiToeuli wevris da mowinaaRmdegis
winaaRmdeg SeiaraRebis efeqturi gamoyenebisaTvis.

e. saRi azri. meTaurma sxvisi miTiTebis gareSe unda gaakeTos is, ris
gakeTebasac misgan elian, miuxedavad misi piradi diskomfortisa da
SiSisa.

95
5-2. patrulirebis dagegmvisas gasaTvaliswinebeli faqtorebi.
am muxlSi mocemulia patrulirebis dagegmvisas gasaTvaliswinebeli
faqtorebi. aq ganxilulia ZalTa struqtura, winaswari dagegmva da
koordinacia, gegmis dasruleba da sagangebo gegma (Contingency
plan).

a. ZalTa struqtura. patrulireba aris amocana da ara organizacia.


sapatrulo amocanis warmatebiT dasrulebisaTvis oceulma an
aTeulma unda Searulos konkretuli davalebebi, magaliTad: sakuTari
usafrTxoebis uzurnvelyofa, saxifaTo raionebis gavla, patrulirebis
obieqtis dazverva, garRveva, mxardaWera an ieriSi. iseve, rogorc
nebismieri sxva amocanis Sesrulebisas, patrulirebis drosac meTauri
viTarebis Sefasebis safuZvelze usaxavs davalebebs Tavisi
qvedanayofis elementebs, axdens Sesasrulebeli davalebebis
identificirebas da gansazRvravs, qvedanayofis romelma elementma
romeli davaleba unda Seasrulos. davalebebis micemisas meTaurma,
sadac SesaZlebelia, unda SeinarCunos aTeulisa da sacecxle jgufis
erTianoba. sameTauro jaWvi patrulirebisas uzrunvelyofs Tavisi
elementebis xelmZRvanelobas. am TavSi terminebiT “elementi” da
“jgufi” aRiniSneba davalebis Semsrulebeli aTeulebi, sacecxle
jgufebi, megobari qvedanayofebi. aTeulebs da sacecxle jfufebs
SeiZleba daevaloT erTze meti davalebis Sesruleba winaswar
gansazRvruli TanmimdevrobiT. sxva qvedanayofebi asruleben
mxolod erT davalebas. meTaurma gegma unda Seadginos rac
SeiZleba dakvirvebiT, raTa moxdes yvela aucilebeli davalebis
identificireba da micema. sapatrulo oceuli Sedgeba Semdegi
elementebisa da jgufebisagan:

(1) elementebi, romlebic saerToa yvela patrulisaTvis:


(a) Stabi. Stabi Sedgeba oceulis meTaurisagan (PL), radio-
operatorisagan (RTO), oceulis serJantisagan (PSG), mewinave
moTvalTvalisa (FO) da mewinave moTvalTvale
radiooperatorisagan (FO RTO). aq SeiZleba Sediodes nebismieri
mikuTvnebuli qvedanayofi, romelic, oceulis meTauris azriT,
unda kontroldebodes uSualod misi an oceulis serJantis mier.

96
(b) samedicino da sanitarTa jgufebi. samedicino da sanitarTa
jgufebi pasuxismgebeli arian sakuTari piradi Semadgenlobis
daxmarebasa da daSavebulTa evakuaciaze.
(g) samxedro tyveebze pasuxismgebeli (EPW) jgufi. tyveebze
pasuxismgebeli jgufi pasuxismgebelia datyvevebulTa kontrolze
5 S principis da meTauris miTiTebis Sesabamisad.
(d) TvalTvalis jgufi. TvalTvalis jgufi uTvalTvalebs mizans
meTauris mier dazvervis dasrulebidan sakuTari qvedanayofis
obieqtze samoqmedod ganlagebamde. amis Semdeg isini
uerTdebian TavianT elements.
(e) moZravi Camweri. moZravi Camweri iwers amocanis
Sesrulebis dros mopovebul yvela informacias.
(v) mekompase. mekompase daxmarebas uwevs meTaurs
navigaciaSi da gamudmebiT amowmebs dasaxul kursTan
patrulis gadaadgilebis Sesabamisobas. mekompases eZleva
instruqciebi, romlebic moicaven sawyis da TanmimdevrobiT
azimutebs. sanam qvedanayofi moZraobas daiwyebs,
mekompasem kompasi sawyis azimutze unda daayenos. es
xerxi gansakuTrebiT mniSvnelovania, rodesac qvedanayofs
SezRuduli xilvadobis pirobebSi uwevs gadaadgileba. oceulis an
aTeulis meTaurma unda daniSnos meore mekompasec.
(z) mimmarTveli/nabijis mTvleli. saWiroebis SemTxvevaSi
oceulis meTauri niSnavs mimmarTvels da nabijis mTvlels.
nabijis mTvleli jariskaci iTvlis gavlil manZils. mimmarTveli
jariskaci, mekompasis an jgufis meTauris miTiTebiT, reliefis
Sesabamisad arCevs saukeTeso marSruts. damatebiT,
mimmarTveli jariskaci aseve uzrunvelyofs frontis usafrTxoebas.

(2) elementebi, romlebic saerToa sabrZolo patrulisaTvis:


(a) moieriSe elementi. moieriSe elementi ipyrobs da usafrTxos
gaxdis obieqts da icavs specialur jgufebs, raTa maT Seasrulon
dakisrebuli moqmedebebi obieqtze.
(b) usafrTxoebis elementi. usafrTxoebis elementi uzrunvelyofs
usafrTxoebas saxifaTo raionebSi, obieqtTan Sekrebis punqtSi
da mxars uWers oceulis darCenil nawils obieqtze
moqmedebebis dasrulebis Semdeg ukan daxevisas.

97
usafrTxoebis elementSi SeiZleba Sediodes usafrTxoebis
calkeuli jgufebi, romelTagan TiToeuls dakisrebuli eqneba
sakuTari davaleba.
(g) mxardamWeri elementi. mxardamWeri elementi
uzrunvelyofs qvedanayofis piradpir da arapirdapir cecxliT
mxardaWeras.
(d) amfeTqebelTa jgufi. amfeTqebelTa jgufi pasuxismgebelia
asafeTqebeli muxtebis momzadebasa da maT afeTqebaze
obieqtze arsebuli gansazRvruli aRWurvilobis, manqanebis da
Senoba-nagebobebis ganadgurebis mizniT.
(e) Cxrekis jgufi. moieriSe elementSi SeiZleba gamoiyos
orkaciani (megobari jgufi) an oTxkaciani (sacecxle jgufi)
Cxrekis jgufebi bunkerebis, Senobebis da gvirabebis gaCxrekis
mizniT. es jgufebi awarmoeben obieqtis an sasikvdilo zonis
Cxrekas daSavebulTa aRricxvis, sabuTebis da aRWurvilobis
mopovebis mizniT. tyveebze pasuxismgebeli jgufebi SeiZleba
imavdroulad gamoyenebuli iqnes, rogorc Cxrekis jgufebi.
(v) garRvevis jgufi. garRvevis jgufi brZanebis Sesabamisad
axdens dabrkolebebis garRvevas, raTa patruls obieqtis raionSi
Sesvlis saSualeba misces. es, Cveulebriv, xorcieldeba METT-TC
faqtorebis da sabrZolo varjiSis meeqvse Tavis _ “danaRmuli
mavrTulxlarTebis garRveva” _ Sesabamisad.

(3) elementebi, romlebic saerToa sadazvervo patrulisTvis:


(a) dazvervis jgufi. dazvervis jgufebi axdenen obieqtis raionis
dazvervas mas Semdeg, rac usafrTxoebis jgufebi daikaveben
poziciebs. Cveulebriv, dazvervis jgufi Sedgeba mxolod ori
kacisagan (megobari jgufebi), raTa minimumamde iqnes
dayvanili mowinaaRmdegis mier am jgufis aRmoCenis
SesaZlebloba.
(b) dazvervisa da usafrTxoebis jgufebi (R&S). dazvervisa da
usafrTxoebis jgufebi, Cveulebriv, gamoiyeneba dazvervis
raionSi, Tumca SeiZleba gamoyebul iqnes sxva viTarebaSic,
rodesac aucilebelia erTdroulad dazvervis Catareba da
usafrTxoebis uzrunvelyofa.

98
(g) usafrTxoebis elemeneti. im SemTxvevaSi, Tu aucilebelia
usafrTxoebis uzrunvelyofa da dazvervis Catareba cal-calke,
usafrTxoebis elementi usafrTxoebas saxifaTo raionSi, obieqtTan
Sekrebis punqtSi uzrunvelyofs, axdens obieqtis izolirebas da
mxars uWers dazvervis dasrulebis Semdeg oceulis danarCeni
nawilis ukan daxevas. usafrTxoebis elementi SeiZleba
Sedgebodes calkeuli usafrTxoebis jgufebisgan, romelTagan
TiToeuls SeiZleba hqondes sxvadasxva davaleba.

b. winaswari dagegmva da koordinacia. patrulirebis dagegmvisa da


momzadebisas meTaurebi iyeneben qvedanayofis marTvis
procedurebs da viTarebis Sefasebas ise, rogorc es aRwerilia meore
TavSi. viTarebis Sefasebis safuZvelze meTaurebi axdenen obieqtze
aucilebeli moqmedebebis identificirebas (amocanis analizi) da
sakuTari Zalebis wina xazidan gasvlis ukudagegmvas da sakuTari
Zalebis wina xazze dabrunebis winadagegmvas. vinaidan sapatrulo
qvedanayofebi moqmedeben damoukideblad mekavSire
qvedanayofebis win, amitom aucilebelia maTTan detaluri
koordinacia. koordiancia unda moxdes dagegmvisa da
momzadebisas. oceulis meTauri iyenebs sakontrolo RonisZiebebis
CamonaTvals, raTa ar gamorCes amocanis SesrulebisaTvis
sasicocxlo mniSvnelobis detalebi.

(1) koordinacia zemdgom StabTan (maT Soris dazvervis, operaciebis


da cecxliT uzrunvelyofis koordinacia 2-7 Tavis Sesabamisad).
aRniSnuli winaswari koordinacia qvedanayofis marTvis procedurebis
mesame safexuris ganuyofeli nawilia. unda SemuSavdes savaraudo
gegma.
(2) koordinacia mzirTan. meTauri axdens koordinacias im
qvedanayofTan, romlis meSveobiTac oceuli an aTeuli gadakveTs wina
da ukana xazebs (2-7 Tavis Sesabamisad).

g. gegmis dasruleba. gegmis Sedgenis dasrulebamde meTauri


iTvaliswinebs Semdeg pirobebs:
(1) pirvelxarisxovani da meorexarisxovani davalebebi. oceulis
meTauri rwmundeba, rom man gasca yvela davaleba, romelic unda

99
Sesruldes obieqtze, Sekrebis punqtebSi, saxifaTo raionebSi,
usafrTxoebis an TvalTvalis adgilebSi, marSrutze da gasasvlel
bilikebze. es davalebebi warmoadgenen daqvemdebarebuli
qvedanayofebis mimarT gacemuli brZanebis Sesrulebis muxlis
manevrisa da davalebis punqtebs.
(2) gadaadgilebisa da Sesrulebis dro. meTauri gamoiangariSebs
obieqtamde gadaadgilebis, obieqtis dazvervis, usafrTxoebis
uzrunvelyofis, TvalTvalis, dakisrebuli davalebebis da sakuTari
Zalebis wina xazze gasvlis dros. gegmis Sesrulebis ganmsazRvreli
faqtorebia:
• gadaadgileba: saSualod 1 km/sT-Si tyian reliefze;
• meTauris mier dazvervis Catareba: araugvianes saaT-
naxevrisa;
• usafrTxoebisa da TvalTvalis daweseba: naxevari saaTi;
• gasvla mewinave mokavSire qvedanayofis gavliT: ara
ugvianes naxevari saaTisa.

(3) ZiriTadi da alternatiuli marSrutebi. meTauri arCevs ZiriTad da


alternatiul marSrutebs obieqtamde da obieqtidan. marSrutis
SerCeva oceulis meTaurma SeiZleba daavalos
daqvemdebarebulebs, Tumca pasuxismgebloba mas ekisreba.

(4) niSnebi. meTaurma SeiZleba gamoiyenos specialuri niSnebi.


esenia: xelis signalebi, sanaTi saSualebebi, xma, stvena, radio _ da
infrawiTeli aRWurviloba. yvela niSani unda iyos winaswar
SeTanxmebuli, raTa jariskacebma SeZlon maTi gageba.

(5) SeZaxili da paroli sakuTari Zalebis wina xazis miRma. SeZaxili da


paroli, romelic mocemulia kavSiris samoqmedo instruqciaSi (SOI), ar
unda iqnes gamoyenebuli qvedanayofis wina xazis (FLOT) miRma.
(a) kenti ricxvis sistema. meTauri irCevs raRac kent ricxvs.
SeZaxili SeiZleba iyos nebismieri ricxvi arCeuli kenti ricxvis
garda. paroli iqneba is ricxvi, romlis damatebiTac miiReba
winaswar arCeuli ricxvi (magaliTi: Tu winaswar gansazRvruli
ricxvi aris 7, xolo SeZaxili 3, maSin paroli iqneba 4).

100
(b) morbenali paroli. kavSiris samoqmedo instruqciaSi SeiZleba
ganisazRvros morbenali paroli. koduri sityviT xdeba
qvedanayofis gafrTxileba, rom sakuTari Zalebi uaxlovdebian
qvedanayofs ganusazRvreli maneriT da, savaraudod,
mowinaaRmdegis midevnebiT. aRniSnuli xerxi SeiZleba aseve
gamoyenebul iqnes sakuTari Zalebis xazSi gasvlisas
jariskacebis swrafad gayvanisTvis. morbenali parolis Semdeg
asaxeleben miaxloebuli jariskacebis raodenobas.

(6) meTaurebis adgilsamyofeli. oceulis meTauri gansazRvravs Tavisi,


oceulis serJantis da sxva mniSvnelovani meTaurebis adgilsamyofels
sapatrulo amocanis TiToeuli fazis Sesrulebis dros. oceulis meTauri
irCevs iseT adgilsamyofels, saidanac ukeT SeZlebs patrulis
moqmedebis kotrols. oceulis serJants, Cveulebriv, Semdeg
viTarebaSi Semdegi pozicia ukavia:
• Casafrebisas is, Cveulebriv, akontrolebs mxardamWer
elements.
• reidisas akontrolebs kavSiris sakontrolo punqts (CCP).
• raionis dazvervisas is, Cveulebriv, rCeba Sekrebis punqtSi
obieqtTan.
• zonis dazvervisas is moZraobs dazvervis im elementTan erTad,
romelic qmnis SeerTebis punqts.

(7) moqmedebebi mowinaaRmdegesTan kontaqtisas. sanam


amocaniT ar aris gansazRvruli, qvedanayofi erideba
mowinaaRmdegesTan kontaqts. meTauris gegmaSi unda iyos
gaTvaliswinebuli mowinaaRmdegesTan kontaqtis SemTxvevaSi
sapatrulo amocanis nebismieri fazis dros Sesasrulebeli
moqmedebebi. qvedanayofis mier amocanis Sesrulebis gagrZelebis
SesaZlebloba damokidebulia imaze, Tu rodis moxda
mowinaaRmdegesTan kontaqti, SeZlo Tu ara oceulma kontaqtis
warmatebiT gawyveta (ise, rom misi gadaadgilebis mimarTuleba ar
iqna amocnobili) da kontaqtis Sedegad yavT Tu ara daSavebulebi.
gegma unda Seicavdes seriozulad daSavebuli da daRupuli
jariskacebis movlis sakiTxs. gegmaSi aseve unda iyos

101
gaTvaliswinebuli im tyveTa sakiTxi, romlebic SeiZleba aiyvanon
mterTan moulodneli kontaqtis Sedegad.

(8) sagangebo gegma. meTaurs rigi mizezebis gamo uwevs sakuTari


qvedanayofis datoveba sapatrulo amocanis dagegmvis,
koordinaciis, momzadebis da Sesrulebis dros. yovelTvis, roca
meTauri tovebs qvedanayofs, man unda gamosces 5-punqtiani
sagangebo gegma (Contingency plan). sagangebo gegma gamoisaxeba
Semdegi akronimiT _ GOTWA da moicavs:
• G: sad midis meTauri?
• O: sxvebi, vinc Tan mihyavs
• T: is dro, rodesac is apirebs wasvlas
• W: ra unda gakeTdes, Tu meTauri ar dabrundeba daTqmul dros
• A: qvedanayofis datovebis Semdeg qvedanayofis da meTauris
moqmedeba mterTan moulodneli kontaqtis SemTxvevaSi.

(9) Sekrebis adgilebi. meTauri gansazRvravs Sekrebis adgilebis


mdebareobas da maT gamoyenebas. Sekrebis adgili aris meTauris
mier gansazRvruli adgili, sadac xdeba qvedanayofis xelaxali
Tavmoyra da reorganizacia. jariskacebma unda icodnen, amocanis
romel fazaSi da Sekrebis romeli punqtisken unda gadaadgildnen.
maT aseve unda icodnen, risi gakeTeba moeTxovebaT iq da ramden
xans mouwevT mocda.
(a) kriteriumebi. Sekrebis adgilebi _
• advilad misagnebi unda iyos;
• ar unda iyos mowinaaRmdegis moqmedebis adgilTan
axlos;
• unda iyos dafaruli da SeniRbuli;
• unda mdebareobdes mdinaris napirisagan da miaxloebis
maRalsiCqariani marSrutebisgan moSorebiT;
• SesaZlebeli unda iyos Tavdacva mcire drois
ganmavlobaSi.
(b) Sekrebis punqtebis tipebi. Sekrebis punqtebis yvelaze
gavrcelebuli tipebia sawyisi, marSrutze da obieqtTan
ganlagebuli, xelaxali Sesvlis, axlo da Sori Sekrebis punqtebi.

102
(10) moqmedeba obieqtTan Sekrebis punqtSi. obiqtTan Sekrebis
punqtSi, Cveulebriv, Semdegi moqmedebebi sruldeba:
• meTauris mier obieqtis dazverva.
• gaCereba, dakvirveba, miyuradeba, ynosva (SLLS) da
adgilmdebareobis dadgena.
• saWiroebis SemTxvevaSi fragmentuli brZanebis gacema.
• operaciis gasagrZeleblad mosamzadebeli RonisZiebebis
Catareba; magaliTad: kamuflireba, asafeTqebeli samuSaoebis
momzadeba, zurgCanTebis saTanadod dawyoba swrafi
evakuaciis mizniT; tyveTa gasakoWi saSualebebis, pirveli
daxmarebis xelsawyoebis, sakaceebis momzadeba da
SeiaraRebis Semowmeba.
• jariskacebisa da SeiaraRebis mdgomareobis Semowmeba
obieqtze moqmedebis dasrulebis Semdeg.
• sameTauro jaWvis xelaxali Seqmna obieqtze moqmedebebis
dasrulebis Semdeg.
• mowinaaRmdegesTan kontaqtis ararsebobis SemTxvevaSi
sadazvervo informacia unda gavrceldes pirad
SemadgenlobaSi.

(11) sameTauro dazverva. gegmaSi gaTvaliswinebuli unda iyos


oceulis an aTeulis mier obieqtTan Sekrebis punqtis Seqmnis Semdeg
oceulis meTauris mier obieqtis dazverva. dasazverad wasvlamde
meTaurma unda gamosces sagangebo 5-punqtiani gegma.
dazvervisas meTauri axdens miznis identificirebas, irCevs dazvervis,
usafrTxoebis, mxardaWeris da ieriSis poziciebs Tavisi
qvedanayofisaTvis da gegmas uTavsebs dazvervis Sedegad
mopovebul informacias. patrulis TiToeul tips moeTxoveba
gansxvavebuli davalebebis Sesruleba meTauris mier Catarebuli
dazvervis periodSi. oceulis meTaurma dazvervaSi SeiZleba
waiyvanos sxvadasxva elementi (amis Sesaxeb ixileT patrulis
sxvadasxva tipebis ganxilva). meTuarma unda dagegmos obieqtTan
Sekrebis punqtSi dabrunebis dro, daasrulos gegma, gaavrcelos
informacia, gasces brZanebebi da instruqciebi da misces saSualeba
Tavis aTeuls Caataros mosamzadebeli samuSaoebi.

103
(12) moqmedebebi obieqtze. TiToeuli kategoriis patruli obieqtze
asrulebs sxvadasxva saxis moqmedebas. amis Sesaxeb ixileT
patrulis sxvadasxva kategoriis ganxilva.

5-3. patrulirebis kategoriebi.


am nawilSi ganxilulia patrulis ori kategoria: sadazvervo da sabrZolo.
sabrZolo patrulirebis or kategorias gamoyofen _ reids da
Casafrebas. patrulis mesame kategoria _ Zebnis patruli _ am TavSi
ar aris ganxiluli, Tumca mocemulia FM 7-8-Si. am nawilSi ganxilulia
patrulirebis orive kategoriis dagegmvis principebi, davalebis
standartebi da patrulirebis Catarebis principebi (moqmedebebi
obieqtze).

a. sadazvervo patruli. sadazvervo patruli uzrunvelyofs


mowinaaRmdegis da reliefis Sesaxeb zusti da drouli informaciis
mopovebas. am monacemebis gamoyeneba xdeba meTauris mier
gegmis Sedgenisas. sadazvervo patrulis mier xdeba specifikuri
informaciis [dazvervis prioritetuli moTxovnebi (PIR)] an zemdgomi
Stabis instruqciebis safuZvelze zogadi informaciis [moTxovnili
informacia (IR)] mopoveba. am nawilSi aseve ganxilulia sadazvervo
patrulirebis ori saxeoba: zonis da raionis. aq aseve saubaria
dazvervis orive kategoriisTvis gamosayenebeli dazvervis
fundamenturi principebis, davalebis standartebisa da obieqtebze
moqmedebebis Sesaxeb.

(1) dazvervis fundamenturi principebi. imisaTvis, rom patrulma


SeZlos raionis srulyofili da warmatebuli rekognoscireba, oceulis
meTaurma operaciis dagegmvisas unda gaiTvaliswinos
rekogniscirebis fundamenturi principebi.

(a) yvela moTxovnili informaciis mopoveba: zemdgomi


qvedanayofi acnobebs patrulis meTaurs (PL) mosapovebeli
saWiro informaciis Sesaxeb. informaciis moTxovna SeiZleba

104
iyos ori saxis: dazvervis moTxovna (IR) da dazvervis prioritetuli
moTxovna (PIR). oceulis amocana ganisazRvreba imisda
mixedviT, Tu ra saxis informaciaa moTxovnili. patrulis
wevrebma gamudmebiT unda moipovon da gacvalon
informacia, magram amocana ar iTvleba Sesrulebulad
dazvervis yvela prioritetuli informaciis mopovebamde.
(b) Tavidan unda iqnes acilebuli mowinaaRmdegis mier
qvedanayofis aRmoCena: mowinaaRmdegem ver unda Seityos
obieqtis raionSi Cveni Zalebis arsebobis Sesaxeb. Tu
mowinaaRmdegem gaigo Cveni arsebobis Sesaxeb, man
SeiZleba gaaZlieros TvalTvali, gadaadgildes, Secvalos gegmebi
da gaaZlieros usafrTxoebis zomebi. mowinaaRmdegis mier
aRmoCenis Tavidan acilebis xerxebia:
(1) minimaluri moZraoba obieqtis raionSi (raionis
dazverva).
(2) ar unda moxdes mowinaaRmdegesTan saWiroze
metad miaxloeba.
(3) Tu SesaZlebelia, gamoyenebuli unda iqnes Sors
TvalTvalis an RamiT xedvis xelsawyoebi.
(4) kamuflaJi, SeumCnevloba, xmaurisa da Suqis
disciplina.
(5) minimaluri radiokavSiri.
(g) unda gatardes usafrTxoebis zomebi: patruls unda SeeZlos
mowinaaRmdegesTan kontaqtis gawyveta da mopovebuli
informaciiT ZiriTad qvedanayofTan dabruneba. saWiroebis
SemTxvevaSi unda moxdes mowinaaRmdegesTan kontaqtis
gawyveta da amocanis Sesrulebis gagrZeleba. usafrTxoebis
elementebi unda ganlagdnen ise, rom SeZlon dazvervis
elementebis dafarva da mowinaaRmdegis cecxlis CaxSoba, rac
dazvervis elements miscems kontaqtis gawyvetis
SesaZleblobas.
(d) ZalTa struqtura: brZanebis miRebis Semdeg oceulis meTauri
aanalizebs amocanas, raTa darwmundes, rom zustad gaigo
amocanis arsi. Semdeg is gansazRvravs Tavisi oceulis ZalTa
struqturas METT-TC faqtorebis gaTvaliswinebiT amocanis ukeT
Sesrulebis mizniT. dazvervas, Cveulebriv, aTeuli atarebs.

105
(2) davalebis standartebi.
(a) raionis dazverva. sadazvervo patruli raionis dazvervisas
agrovebs informacias dazvervis prioritetuli moTxovnebis da
brZanebaSi miTiTebuli dazvervis sxva moTxovnebis
Sesabamisad. patruli dazvervis dasrulebis Semdeg brZanebaSi
miTiTebuli drois Sesabamisad axsenebs mopovebul informacias
zemdgomebs. patrulma ar unda gasces sakuTari Tavi.
(b) zonis dazverva. zonis sadazvervo patruli gansazRvravs
prioritetul da brZanebaSi miTiTebul sxva moTxovnebs. patruli
dazvervas ise atarebs, rom mowinaaRmdegem ar aRmoaCinos.
patruli atarebs dazvervas da brZanebaSi miTiTebuli drois
Sesabamisad axsenebs zemdgoms.

(3) moqmedebebi obieqtze (raionis dazverva) (suraTi 5-1).


(a) elementi ikavebs obieqtTan Sekrebis punqts ise, rogorc es
mocemulia obieqtTan Sekrebis punqtis dakavebis nawilSi.
radio-operatori iRebs dadasturebas obieqtTan Sekrebis punqtis
dakavebis Sesaxeb. meTauri adasturebs mis adgilsamyofels
rukaze, imavdroulad, daqvemdebarebuli meTaurebi axdenen
perimetris mowyobas.
(b) oceulis meTauri oceulis organizebisas Semdeg or xerxs
iyenebs: dazvervisa da usafrTxoebis elementebis
gancalkeveba an gaerTianeba.
(g) oceulis meTaurs dazvervisas obieqtisa da gegmis
dadasturebis mizniT Tan mihyavs daqvemdebarebuli
meTaurebi da sxva mniSvnelovani pirebi. oceulis meTauri:
(1) gamgzavrebamde gamoscems 5-punqtian sagangebo
gegmas.
(2) qmnis mosaxerxebel gamSveb punqts. igi ganlagebuli
unda iyos (Tu SesaZlebelia) mowinaaRmdegis
mxedvelobis da smenis aris miRma an, sul mcire,
mxedvelobis aris miRma da unda iyos xelsayreli Sekrebis
adgilis mosawyobad.
(3) pirad Semadgenlobas unda mieces gamSvebi
punqtisa da mis garSemo adgilis gacnobis SesaZlebloba.

106
(4) axdens obieqtis identificirebas (adgilmdebareobis
dadgenas) da awesebs TvalTvals. TvalTvalis jgufi
Sedgeba ori kacisagan, romelTagan erT-erTi saxiT
obieqtisaken dgas, xolo meore _ gamSvebi punqtisaken.
(5) daqvemdebarebulebi mihyavs win obieqtis
mosaniSnad da winsvlis arsebuli SezRudvebis
gansazRvrisaTvis da irCevs saTvalTvalo punqts.
(6) inarCunebs kavSirs oceulTan.
(7) TvalTvalis jgufs miuTiTebs obieqtze TvalTvalis
SenarCunebis Sesaxeb. TvalTvalis jgufSi wodebiT yvelaze
ufross usaxavs sagangebo gegmas.

(d) oceulis serJanti inarCunebs usafrTxoebas da Tvalyurs adevnebs


obieqtTan Sekrebis punqtSi prioritetulobis mixedviT
gansaxorcielebeli samuSaoebis Sesrulebas.
(1) uzrunvelyofs usafrTxoebis zomebs obieqtTan Sekrebis
punqtSi.
(2) pirad Semadgenlobas acnobs oceulis meTauris sagangebo
gegmas.
(3) Tvalyurs adevnebs dazvervis jgufis momzadebis process
(piradi kamuflireba, RamiT saTvalTvalo xelsawyoebis da
binoklebis momzadeba, iaraRis damcvelze Seyeneba da masze
mWidis morgeba).
(e) oceulis meTauri da dazvervis jgufi brundeba obieqtTan Sekrebis
punqtSi. oceulis meTauri:
(1) adasturebs gegmas an gamoscems fragmentul brZanebas.
(2) dros aZlevs daqvemdebarebul meTaurebs gegmis
gasaziareblad.
(v) Tu SesaZlebelia, patruli dazvervas atarebs Sor manZilze
dakvirvebiT da TvalTvaliT.
(1) dazvervisa da TvalTvalis (R&S) elementebi gadaadgildebian
saTvalTvalo punqtisaken, romelsac aqvs dafarvis da SeniRbvis
SesaZlebloba da romelic ar mdebareobs mcirekalibriani
SeiaraRebis dazianebis manZilze da, aseve, ar xvdeba
mowinaaRmdegis mier Casatarebeli usafrTxoebis zomebis
arealSi.

107
(2) Tu informaciis mopoveba SeuZlebelia erTi punqtidan, unda
Seiqmnas ramdenime saTvalTvalo punqti.
(3) agrovebs informacias dazvervis prioritetuli moTxovnebis
Sesabamisad SALUTE (zoma, moqmedeba, adgilmdebareoba,
forma, dro, arWurviloba) formatis gaTvaliswinebiT.
(z) dazvervisa da TvalTvalis jgufebi saTvalTvalo punqtTan
gadaadgildebian “samyuras” meTodis gamoyenebiT. aRniSnuli
meTodis arsi imaSi mdgomareobs, rom dazvervisa da TvalTvalis
jgufebi ar moZraoben obieqtis paraleluri mimarTulebiT, inarCuneben
SeumCnevlobis eqstremalur zomebs, ar kveTen winsvlis zRvars da
maqsimalurad iyeneben dafarvasa da SeniRbvas.
(T) dazvervis Catarebisas dazvervisa da TvalTvalis TiToeuli jgufi
gamSveb punqtze Semdeg SemTxvevebSi brundeba:
(1) dazvervis prioritetuli moTxovnebiT gaTvaliswinebuli
informaciis mopovebis Semdeg.
(2) winsvlis SezRudvis zRudis miRwevis Semdeg.
(3) dazvervisaTvis gankuTvnili drois amowurvis Semdeg.
(4) mas Semdeg, Tu adgili eqna mowinaaRmdegesTan
kontaqts.
(i) gamSveb punqtSi meTauri aanalizebs mopovebul informacias da
gansazRvravs, akmayofilebs Tu ara igi dazvervis prioritetul
moTxovnebs.
(k) Tu meTauri Tvlis, rom mopovebuli informacia ver akmayofilebs
dazvervis prioritetul moTxovnebs an Tu mis da misi
daqvemdebarebuli meTaurebis mier mopovebuli informacia
mniSvnelovnad gansxvavdeba erTmaneTisgan, man SeiZleba
xelaxla gaagzavnos dazvervis da TvalTavlis jgufebi obieqtis
dasazverad. manamde, oceulis meTauri gamoscems axal 5-punqtian
sagangebo gegmas da, SesaZloa, dabrundes obieqtTan Sekrebis
punqtSi, raTa cvlilebebis Sesaxeb acnobos oceulis serJants.
(l) dazvervisa da TvalTvalis elementi gansazRvrul dros brundeba
obieqtTan Sekrebis punqtSi ise, rom mowinaaRmdebis mier
SeumCneveli rCeba.
(1) meTaurebma obieqtTan Sekrebis punqtSi unda gaavrcelon
informacia patrulis yvela wevrs Soris. informaciis gavrcelebis
mizniT radiooperatori, oceulis meTauris naxazze dayrdnobiT,

108
amzadebs obieqtis adgilis sam naxazs da unawilebs maT
daqvemdebarebul meTaurebs.
(2) oceulis meTauri zemdgom Stabs moaxsenebs nebismier
moTxovnil informacias da/an moTxovnil informacias, romelic
saWiroebs myisier reagirebas da gadis gansazRvrul raionSi.
(m) mowinaaRmdegesTan kontaqtis SemTxvevaSi:
(1) gamSvebi punqtisken gadaadgilebisas: dazvervis elementi
Seecdeba gawyvitos kontaqti da dabrundes obieqtTan Sekrebis
punqtSi, uzrunvelyos zurgCanTebis usafrTxoeba da swrafad
gamovides raionidan. usafrTxo manZilze gasvlis Semdeg
meTauri arsebuli viTarebis Sesaxeb atyobinebs zemdgom Stabs
da maTgan iRebs Semdeg samoqmedo instruqciebs.
(2) TvalTvalis dros: moTvalTvaleebi gamovlen gamSvebi
punqtidan, gaemarTebian obieqtTan Sekrebis punqtisaken da
imoqmedeben wina punqtSi miTiTebuli procedurebis
Sesabamisad.
(3) dazvervis Catarebisas: mTeli piradi Semadgenloba gaxsnis
cecxls obieqtis mimarTulebiT mWidis daclame. TvalTvalis
elementi gaxsnis cecxls tanksawinaaRmdego SeiaraRebiT
obieqtis yvelaze Zlieri iaraRis mimarTulebiT. elementebi
daSordebian obieqts da gadaadgildebian gaSvebis
punqtisaken. yvelaze maRali wodebis mqone jariskaci iTvlis
pirad Semadgenlobas da brundeba obieqtTan Serkebis punqtSi.

aucil ebel i daval ebebi


b
• ORP-i s gausaf r Txoeba da dakaveba (a)
• m e
eTaur i at ar ebs obi eqt i s r ekognosci r ebas d c
•qm
ni s RP-i s
•m
oni Snavs obi eqt s c
• uzr unvel yof s Tval Tval s S&O j guf ebi RP
S&O

saWi r oebi s Sem


TxvevaSi ganal agebs OR
• b c
usaf r Txoebi s el em
ent s P c
a d
SesaZl ebl obi s Sem TxvevaSi e
• usaf r Txoeba
r ekognosci r ebas at ar ebs Sor i
manZi l i dan (b)
auci l ebl obi s Sem TxvevaSi r ekognosci r ebas
• at ar ebs axl o m anZi l i dan (g)
• j guf ebi gadaadgi l debi an saTval Tval o
punqt ebi saken (d)
• br Zanebi s Semdeg j guf ebi br undebi anRP-Si
(e)
• PIR-i s Segr ovebi s Sem
deg j guf ebi gza
br undebi an ORP-Si
109
• ORP-sken gadaadgi l ebi sas j guf ebi er Ti andebi an

• gadaadgi l ebi s dawyebam


de pat r ul i i f ant eba
obieqtTan Sekrebis punqtSi misvlis Semdeg qvedanayofi
imoqmedebs pirvel punqtSi miTiTebuli procedurebis
Sesabamisad.

suraTi 5-1. moqmedebebi obieqtze _ raionis dazverva

(4) moqmedebebi obieqtze (zonis dazverva) (suraTebi 5-2, 5-3, 5-4).

(a) elementi ikavebs obieqtTan Sekrebis sawyis punqts ise,


rogorc es aRwerilia obieqtTan Sekrebis punqtis dakavebis
nawilSi. radio-operatori iTxovs obieqtTan Sekrebis punqtis
dakavebis dadasturebas. meTauri adasturebs Tavis
adgilmdebareobas rukaze, xolo daqvemdebarebuli meTaurebi
amasobaSi axdenen perimetris koreqtirebas.
(b) dazvervis jgufis meTaurebi ogranizebas uweven maT
elementebs.
(1) niSnaven usafrTxoebis da dazvervis elementebs.
(2) pasuxismgeblobas akisreben mimmarTvels, nabijebis
mTvlels, moZrav Camwers da zurgis usafrTxoebis
elements (Tu ukve ara aqvT dakisrebuli).
(3) gansazRvraven advilad amosacnob Sekrebis
punqtebs.
(4) uzrunvelyofen usafrToxebas droebiTi SeCerebis dros.
(g) patruli axdens zonis dazvervas.
(1) axdens taqtikur gadaadgilebas obieqtTan Sekrebis
punqtisaken.
(2) ikavebs obieqtTan Sekrebis gansazRvrul punqts.
(3) iyenebs oceulis meTauris mier miTiTebul Semdeg
meTodebs:
a. gvirilas meTodi. aRniSnuli meTodiT sargeblobisas
gamoiyeneba Sekrebis ramdenime punqti. patruli
uzrunvelyofs usafrTxoebas obieqtTan Sekrebis pirvel
punqtze. dazvervis elementebi obieqtTan Sekrebis
punqtidan gadaadgildebian gvirilas formis
sxvadasxva marSrutebiT ise, rom faraven

110
erTmaneTis marSrutebs, raTa uzrunvelyofili iyos
raionis sruli dazverva. meTauri, Cveulebriv,
inarCunebs ZiriTad Zalas obieqtTan Sekrebis punqtSi.
oceulis meTauri yvela elementis dabrunebis Semdeg
obieqtTan Sekrebis Semdeg punqtSi
gadaadgilebamde agrovebs da avrcelebs
informacias.
b. paraleluri marSrutebis meTodi. oceulis meTauri
obieqtTan Sekrebis punqtidan zonisaken mimarTul
marSrutze SeerTebis adgilad zonis Sor mxares
irCevs. dazvervis TiToeuli elementi moZraobs Tavisi
marSrutiT da SeerTebis mizniT gansazvrul drosa da
adgilze kveTs erTmaneTs.
g. yuTisebri meTodi. oceulis meTauri gzavnis
dazvervis elementebs obieqtTan Sekrebis punqtidan
iseTi marSrutebiT, romlebsac aqvT yuTis forma.
Semdeg, oceulis meTauri gzavnis sxva elements
marSrutze, romelic gadis am yuTis SigniT. yvela jgufi
uerTdeba erTmaneTs yuTis Sor adgilze.
(d) dazvervis jgufebi atareben dazvervas.
(1) gadaadgilebisas aTeuli agrovebs informacias brZanebaSi
miTiTebuli dazvervis prioritetuli moTxovnebis Sesabamisad.
(2) dazvervis jgufebis meTaurebi rwmundebian, rom naxazebSi
aRniSnulia mowinaaRmdegis poziciebi, gzebi da bilikebi.
(3) rodesac aTeuli brundeba Sexvedris axal an obieqtTan
Sekrebis punqtSi, dazvervis jgufis meTaurebi moaxseneben
oceulis meTaurs mopovebul informacias.
(4) dabruneba obieqtTan Sekrebis punqtSi an Sexvedris
punqtSi gansazRvrul dros SeerTeba.
(e) oceulis meTauri ganagrZobs dazvervis elementebis kotrols.
(1) oceulis meTauri gadaadgildeba dazvervis im elementTan
erTad, romelic qmnis SeerTebis punqts.
(2) oceulis meTauri saWiroebisamebr cvlis dazvervis xerxebs.
(3) oceulis meTauri elementebs ganusazRvravs obieqtTan
Sekrebis punqtSi dabrunebis an SeerTebis dros.

111
(4) oceulis meTauri agrovebs informacias da avrcelebs mas
pirad SemadgenlobaSi. oceulis meTauri moaxsenebs yvela
daqvemdebarebul meTaurs sxva aTeulebis mier mopovebul
informacias, Tu SesaZlebelia SeimuSavebs erT Sejerebul
naxazs da jgufis meTaurebs miscems dros, raTa maT miawodon
informacia TavianTi jgufis wevrebs.
(5) oceulis meTauri da serJanti iTvlis pirad Semadgenlobas.
(v) patruli agrZelebs dazvervas gansazRvruli raionebis srul
dazvervamde da mtrisagan SeumCneveli ubrundeba sakuTar
Zalebs.

ORP

aucilebeli davalebebi
Critical Tasks

• ORP•Secure and Occupy ORP


gausafrTxoeba da
•Recon Elements Recon
dakaveba
along designated Routes
• rekognoscirebis
•PL controls recon
elementebi
elements axdenen
gansazRvruli marSrutis
•Recon elements linkup as
dazvervas.
directed on far side of
• Zone
oceulis meTauri
•Patrol continues to recon
akontrolebs
until all PIR is gathered
rekognoscirebis
elementebs.
• rekognoscirebis Stream

elementebi uerTdebian
erTmaneTs zonis Sori
adgilisken moZraobis TM 1
dawyebisas TM 2 Road

• patruli ganagrZos

ORP TM 3

suraTi 5-2. moqmedebebi obieqtze _ zonis dazverva, yuTisebri


meTodi

aucilebeli davalebebi
• ORP gausafrTxoeba da
dakaveba
• rekognoscirebis
elementebi axdenen
gansazRvruli marSrutis
dazvervas
• oceulis meTauri
akontrolebs
rekognoscirebis
elementebs.
• rekognoscirebis
elementebi uerTdebian

112
Critical Tasks
•Secure and Occupy ORP
•Recon Elements Recon
along designated Routes
ORP
•PL controls recon
elements
•Recon elements linkup as
directed in successive
ORP’s
•Patrol continues to recon
until entire zone reconned

ORP
Stream

TM 1
TM 2 Road

ORP TM 3

suraTi 5-3. moqmedebebi obieqtze _ zonis dazverva, paraleluri


marSrutebis meTodi

ORP
aucilebeli davalebebi
Critical Tasks
• ORP gausafrTxoeba da
•Secure and Occupy ORP
dakaveba
•Recon Elements Recon
• rekognoscirebis
along designated
elementebi
axdenen gansazRvruli
overlapping, fan-shaped
urTierTdafaruli,
Routes gvirilas
formis marSrutis dazvervas
•PL controls recon
• oceulis meTauri akontrolebs
elements; maintains a
rekognoscirebis
reserve at ORP
elementebs. inarCunebs
•Recon elements TM 1 TM 2
rezervs ORP-Si linkup as
directed in ORP
• rekognoscirebis elementebi TM 2
•Patrol disseminates
uerTdebian info ORP-
erTmaneTs TM 1
isbefore moving to next
mimarTulebiT ORP
ORP
gadaadgilebisas Stream
Reserve
• patruli avrcelebs
informacias Semdgom ORP- TM 2 TM 1

Road

113
suraTi 5-4. moqmedebebi obieqtze _ zonis dazverva, gvirilas
meTodi

b. sabrZolo patruli. qvedanayofebi sabrZolo patrulirebas atareben


mowinaaRmdegis jariskacebis da aRWurvilobis xelSi Cagdebisa an
ganadgurebis, Senoba-nagebobebis, mniSvnelovani adgilebis
ganadgurebis; an mowinaaRmdegis Zalebis ganadgurebis mizniT.
sabrZolo patruls aseve SeiZleba daevalos ufro didi qvedanayofis
usafrTxoebis uzrunvelyofa. gamoyofen sabrZolo patrulirebis or
saxeobas: Casafreba da reidi. am nawilSi aRwerilia sabrZolo
patrulirebis dagegmvis pirobebi, davalebis principebi sabrZolo
patrulirebis TiToeuli tipisaTvis da moqmedebebi obieqtze.

(1) dagegmvisas gasaTvaliswinebeli faqtorebi (zogadi). sabrZolo


patrulirebis dagegmvisas oceulis meTaurma unda gaiTvaliswinos
Semdegi:
(a) davalebebi daqvemdebarebul qvedanayofebs. sabrZolo
patrulirebisas patruls Cveulebriv akontrolebs oceulis
sameTauro elementi. davalebebis micemisas oceulis meTauri
unda Seecados SeinarCunos aTeulisa da sacecxle jgufis
erTianoba.
(1) oceulis meTaurma unda gaiTvaliswinos moTxovnebi,
romelTa dakmayofileba aucilebelia mTeli amocanis
ganmavlobaSi mizanze ieriSis mitanisas ieriSis cecxliTa da
usafrTxoebiT uzrunvelsayofad.
a. mizanze ieriSis misatanad oceulis meTaurma
unda gaiTvaliswinos obieqtze moTxovnili
moqmedebebi obieqtis zoma da mowinaamdegis
cnobili da savaraudo siZliere da ganlageba obieqtze
an masTan axlos.
b. oceulis meTauri iTvaliswinebs mis gankargulebaSi
arsebul SeiaraRebas da ieriSis cecxliT
uzrunvelyofisaTvis saWiro SeiaraRebis tips da cecxlis
intensivobas.

114
g. oceulis meTauri iTvaliswinebs usafrTxoebis
moTxovnebs marSrutze mdebare punqtebze,
saxifaTo raionebSi, obieqtTan Sekrebis punqtebSi,
obieqtis raionSi mowinaaRmdegis moaxloebis
marSrutebze da a.S.
d. oceulis meTaurma aseve unda gansazRvros
brZolaSi Cabmis da brZolidan gamosvlis
kriteriumebi.
(2) oceulis meTauri Tavis aTeulebs aZlevs damatebiT
davalebebs: afeTqebebi, tyveebis Zebna, tyveebis dacva,
daSavebuli piradi Semadgenlobis mkurnaloba da
evakuacia (sakaceebis gadasatani) da sxva davalebebi,
romelTa Sesruleba aucilebelia sapatrulo amocanis
warmatebsaTvis (Tu es davalebebi ar aris mocemuli
mudmivsamoqmedo procedurebSi).
(3) oceulis meTauri gansazRvravs, Tu vin gaakontrolebs
mikuTvnebul gamocdil pirad Semadgenlobas an specialur
aRWurvilobas.
(b) meTauris mier obieqtis dazverva. sabrZolo patrulSi meTaurs
evaleba piradad Caataros obieqtis dazverva.
(1) meTauris dazvervis jgufis Semadgenloba. oceulis meTaurs
dazvervisas Tan mihyavs:
• aTeulis meTaurebi, SeiaraRebis seqciis meTauris CaTvliT.
• TvalTvalis jgufi.
• mewinave moTvalTvale.
• usafrTxoebis elementi (damokidebulia maT
gankargulebaSi arsebul droze)
(2) meTauris mier dazvervis Catareba. sabrZolo patrulSi oceulis
meTauri obieqtis dazvervisas asrulebs Semdeg damatebiT
moqmedebebs:
a. oceulis meTauri gansazRvravs gamSveb punqts
obieqtTan Sekrebis punqtsa da obieqts Soris, daaxloebiT
Sua wertilSi. oceulis meTauri ganalagebs TvalTvalis jgufs.
aTeulebi da sacecxle jgufebi calkevdebian da
gadaadgildebian gansazRvruli poziciebisaken.

115
b. oceulis meTauri gansazRvravs obieqts da sasikvdilo
zonas. is akvirdeba reliefs da gansazRvravs daucvel
teritoriaze naRmebisa da klaimorebis dayenebis adgils.
oceulis gegmaSi Setanili nebismieri cvlileba unda
ecnobos aTeulis meTaurebs.
g. Tu obieqti sasikvdilo zonas warmoadgens, sameTauro
dazvervis jgufi ar unda Sevides aseT obieqtze.
winaaRmdeg SemTxvevaSi SeiZleba darCes nakvalevi, ris
gamoc, SesaZloa, Sewydes amocanis Sesruleba.
d. oceulis meTauri adasturebs, rom ieriSisa da
mxardaWeris poziciebi da marSrutebi xelsayrelia.
e. oceulis meTauri obieqtTan Sekrebis punqtSi
dabrunebamde gamoscems xuTpunqtian samoqmedo
gegmas gauTvaliswinebel viTarebisTvis.

(2) davalebis standartebi.


(a) daugegmavi Casafreba. oceuli swrafad gadaadgildeba
SeniRbuli poziciebisaken. Casafreba ar iwyeba manam, sanam
mowinaaRmdegis Zalebis udidesi nawili ar iqneba sasikvdilo
zonaSi. qvedanayofi ar ebmeba gadamwyvet brZolaSi. oceuli
moulodnelad utevs mowinaaRmdeges. oceuli Seipyrobs,
anadgurebs an sasikvdilo zonaSi myof mowinaaRmdeges
aiZulebs, ukan daixios da meTauris Canafiqris Sesabamisad,
anadgurebs mowinaaRmdegis aRWurvilobas. brZanebis
Sesasruleblad patruls gamohyavs piradi Semadgenloba da
gamoaqvs aRWurviloba sasikvdilo zonidan TvalTvalisa da
pirdapiri cecxlis Tavidan acilebis mizniT. am zonidan
qvedanayofis elementebi ukan TanmimdevrobiT gamosvlisas ar
ebmebian gadamwyvet brZolaSi. oceuli agrZelebs
TanmimdevrobiT gamosvlas.
(b) winaswar dagegmili Casafreba (Casafreba punqtze/raionSi).
Casafreba ewyoba araugvianes brZanebaSi miTiTebuli droisa.
oceuli moulodneload utevs mowinaaRmdeges da
mowinaaRmdegis mTavar ZalebTan erTveba brZolaSi. oceulis
meTauri anadgurebs an Seipyrobs sasikvdilo zonaSi myof
mowinaaRmdeges da meTauris Canafiqris Sesabamisad

116
anadgurebs mowinaaRmdegis aRWurvilobas. brZanebis
gacemisas patruls brZanebaSi miTiTebul dros obieqtidan
gamohyavs piradi Semadgenloba da aRWurviloba.
(d) reidis ganxorcieleba. patruli iwyebs reids araugvianes
brZanebaSi miTiTebuli droisa, moulodnelad utevs
mowinaaRmdeges da asrulebs davalebas meTauris Canafiqris
Sesabamisad. patruli ar ebmeba gadamwyvet brZolaSi. oceuli
moipovebs informacias dazveris prioritetuli moTxovnis
Sesabamisad da ganagrZobs TanmimdevrobiT gamosvlas.

(3) dagegmvisas gasaTvaliswinebeli faqtorebi (Casafreba).


Casafreba aris SeniRbuli poziciebidan moulodneli Seteva moZrav an
droebiT SeCerebul miznebze. Casafrebebi klasificirdeba kategoriebis
mixedviT _ daugegmavi da dagegmili; tipebis mixedviT _ punqtze da
raionSi; wyobis mixedviT _ xazovani an L formis. meTauri
Casafrebisas iyenebs Casafrebis kategoriebis, tipebis da mwyobris
kombinacias. dagegmvisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi
maTavari pirobebi:
• unda moxdes sasikvdilo zonis sruli dafarva cecxliT.
• METT-TC.
• bunebrivi da xelovnuri dabrkolebebis gamoyeneba (klaimorebi
da sxva saxis naRmebi) mowinaaRmdegis sasikvdilo zonaSi
Seyovnebis mizniT.
• usafrTxoebis jgufebi Cveulebriv aRWurvili arian xelis
tanksawinaaRmdego SeiaraRebiT (AT-4 an LAW) da klaimorebiT.
• moieriSe da mxardaWeris elementebi daculi unda iqnes
naRmebiT, klaimorebiT da sxva asafeTqebeli saSualebebiT.
• sasikvdilo zonis izolirebis mizniT gamoyenebuli unda iqnes
moieriSe da mxardamWeri elementebi.
• unda moxdes sasikvdilo zonaSi SeWra moklulebisa da
daWrilebis moZiebis, tyveebis Tavmoyrisa da aRWurvilobis
Segrovebis mizniT (moieriSe elements unda SeeZlos sakuTar
damcav dabrkolebebs Soris swrafad gadaadgileba).
• droSi unda gaiweros oceulis elementebis moqmedebebi, raTa
ar moxdes moulodnelobis efeqtis dakargva.

117
• Tu aucilebelia xangrZlivi droiT Casafreba, gamoyenebuli unda
iqnes erTi aTeuli da ganisazRvros obieqtTan Sekrebis punqtidan
Casafrebis adgilamde gadaadgilebis dro aTeulebis rotaciisas.
(a)kategoriebi
(1) daugegmavi Casafreba. qvedanayofi awyobs
daugegmav Casafrebas, Tu ki mowinaaRmdege imyofeba
mxedvelobis areSi da aris dro SeumCnevlad
CasafrebisaTvis. daugegmavi Casafrebis moqmedebebis
repeticia winaswar unda Catardes da jariskacebma unda
icodnen, ra unda gaakeTon meTauris niSnebze. maT unda
icodnen, rogor imoqmedon, Tu Casafrebis mowyobamde
aRmoaCina mowinaaRmdegem.
(2) winaswar dagegmili Casafreba. winaswar dagegmili
Casafreba ewyoba konkretuli miznis winaaRmdeg
winaswar gansazRvrul adgilze. winaswar dagegmili
Casafrebis dagegmvisas oceulis meTaurs esaWiroeba
Semdegi informacia: mowinaaRmdegis Zalebis zoma da
Semadgenloba, maT gankargulebaSi arsebuli SeiaraReba
da aRWurviloba.
(b) tipebi.
(1) Casafreba punqtze. punqtze Casafrebisas Seteva
xorcieldeba erT sasikvdilo zonaze.
(2) Casafreba raionSi. raionSi ewyoba Casafrebis ori an
meti punqti.
(g) wyoba (suraTi 5-5).
(1) xazovani. xazovani Casafrebisas moieriSe da
mxardamWeri elementebi ganlagdebian
mowinaaRmdegis marSrutis paralelurad. elementebi
ganlagdebian sasikvdilo zonis gaswvriv da uzrunvelyofen
cecxls flangebidan. aRniSnuli wyoba SeiZleba
gamoyenebul iqnes viwro reliefur pirobebSi, sadac
SezRudulia mowinaaRmdegis manevrirebis SesaZlebloba,
an Ria raionSi, sadac gamoyenebuli unda iqnes
mowinaaRmdegis sasikvdilo zonaSi Seyovnebis
saSualebebi.

118
(2) L formis. L formis Casafrebisas moieriSe elementi
ganlagdeba mowinaaRmdegis gadaadgilebis
mimarTulebis paralelurad sasikvdilo zonis gaswvriv am
formis Casafrebis grZel mxares. mxardamWeri elementi
ganlagdeba moieriSe elementis boloSi da marjvniv mokle
mxares. Sedegad uzrunvelyofilia orive mxridan flanguri
da grZivi cecxli. L formis Casafreba SeiZleba
gamoyenebul iqnes bilikis, gzis an mdinaris mosaxvevSi.
misi mowyoba dauSvebelia iq, sadac mokle mxare kveTs
swor gzas an biliks.

xazovani Casafreba
Linear Ambush Formation

Enemy
ne
Kill Zo Security
t
aul
Security Ass
Support

Security

L formis Casafreba
L-Shaped Ambush Formation

Enemy

Security
Su

ne
l Zo
pp

Security Kil
or

au lt
t

Ass

Security

suraTi 5-5. Casafrebis wyobebi

(4) dagegmvisas gasaTvaliswinebeli faqtorebi (reidi). reidi aris


poziciebze an nagebobebze Sesrulebuli Tavdasxmis sabrZolo
operacia dagegmili ukandaxeviT. reidisas oceulis moqmedebebis
Tanmimdevroba iseTivea, rogoric Casafrebisas. damatebiT, oceulis
moieriSe elementma SeiZleba gaarRvios dabrkoleba. mas SeiZleba
mieces obieqtze moqmedebis damatebiTi davaleba. mag., myari
nagebobebis afeTqeba. reidis fundamenturi principebia:

119
• moulodneloba da siswrafe. unda moxdes mowinaaRmdegis
poziciebSi SeRweva da masze moulodneli Tavdasxma.
• koordinirebuli cecxli. unda moxdes obieqtis izolireba kargad
Sewyobili pirdapiri da arapirdapiri cecxliT.
• agresiuloba. unda moxdes mowinaaRmdegis dafarva cecxliT
da Sesruldes manevri.
• dagegmili ukandaxeva. obieqtidan organizebulad, usafrTxoebis
SenarCunebiT ukan daxeva.

(5) moqmedebebi obieqtze (winaswar dagegmili Casafreba), suraTi


5-6.
(a) oceulis meTauri CasafrebisaTvis amzadebs patruls
obieqtTan Sekrebis punqtSi.
(b) oceulis meTauri emzadeba dazvervisaTvis.
(1) niSnavs dazvervis jgufis wevrebs (Cveulebriv, jgufSi
Sedian: aTeulis meTaurebi, TvalTvalis jgufi, radio-
operatori/mewinave meTvalTvale da, SesaZloa,
usafrTxoebis elementi).
(2) oceulis serJants gadascems sagangebo gegmas.
(g) oceulis meTauri atarebs dazvervas.
(1) oceulis meTauri uzrunvelyofs dazvervis jgufis
mowinaaRmdegisgan SeumCnevlad gadaadgilebas.
(2) adasturebs obieqtis adgilmdebareobas da Casafrebis
adgilis xelsayrelobas.
(3) gansazRvravs sasikvdilo zonas.
(4) TvalTvalis jgufs ganalagebs poziciaze da aZlevs maT
gauTvaliswinebel viTarebaSi samoqmedo gegmas.
(5) adasturebs ieriSis da mxardaWeris poziciebis da am
adgilebidan obieqtTan Sekrebis punqtamde marSrutis
xelsayrelobas.
(d) oceulis meTauri dazvervis Sedegad mopovebuli
monacemebis safuZvelze Seajerebs Tavis gegmas.
(1) niSnavs poziciebs.
(2) gansazRvravs ukandaxevis marSrutebs.
(3) gansazRvravs kontrolis aucilebel zomebs.
(e) oceulis meTauri adasturebs Casafrebis wyobas.

120
(v) Casafrebis adgils pirvelad ikaveben usafrTxoebis jgufebi,
romlebic uzrunvelyofen flangebis usafrToebas da winaswar
gafrTxilebs. usafrTxoebis elementebi poziciebze unda
ganlagdnen manam, sanam moieriSe da mxardaWeris
elementebi gadaadgildebian gamSvebi punqtidan win.
usafrTxoebis jgufi rCeba obieqtTan Sekrebis punqtSi, Tu patruli
obieqtze Sesrulebuli moqmedebebis Semdeg gegmavs
obieqtTan Sekrebis punqtSi dabrunebas.
(z) meTauri mxardaWeris elementebs ganusazRvravs cecxlis
seqtorebs.
(1) naRmavs teritorias da awyobs dabrkolebebs.
(2) gansazRvravs cecxlis seqtorebs da awesebs
SezRudvebs, raTa ar moxdes sakuTari cecxliT sakuTari
Zalebis dazianeba.
(3) faravs moieriSe elements poziciaze gadaadgilebisas.
(T) rogorc ki mxardamWeri elementi ganlagdeba poziciaze an
oceulis meTauri gascems Sesabamis brZanebas, moieriSe
elementi gadis obieqtTan Sekrebis punqtidan da
gadaadgildeba poziciaze. moieriSe elementis moqmedebebia:
(1) oceulis miTiTebis Sesabamisad individualuri sacecxle
seqtorebis identificireba. damiznebis mimarTulebis
gansazRvra.
(2) klaimorebis da sxva damcavi saSualebebis
ganTavseba.
(3) klaimorebis, naRmebis da sxva asafeTqebeli
saSualebebis ganTavseba sasikvdilo zonaSi mdebare
mkvdar sivrceebSi.
(4) poziciebis kamuflireba.
(5) iaraRis mcvelis sabrZolo mdgomareobaSi gadayvana.
(i) usafrTxoebis elementi aRmoaCens mowinaaRmdeges,
atyobinebs oceulis meTaurs da moaxsenebs mas
mowinaaRmdegis gadaadgilebis mimarTulebis, misi zomis da
mis gankargulebaSi arsebuli nebismieri specialuri SeiaraRebis
Tu aRWurvilobis Sesaxeb. usafrTxoebis elementma aseve unda
acnobos oceulis meTaurs mzirze mdevaris arsebobis
SemTxvevaSi.

121
(k) oceulis meTauri Casafrebas iwyebs mis xelT arsebuli im
SeiaraRebis gamoyenebiT, romliTac SesaZlebelia
mowinaaRmdegisTvis maqsimaluri zianis miyeneba. man
SeiZleba gamoiyenos klaimorebi, romelTa afeTqebis
brZanebasac Tavad gascems. oceulis meTaurma aseve unda
SeimuSaos Casafrebis dawyebis sarezervo gegma im
SemTxvevaSi, Tu ZiriTadi gegmiT gaTvaliswinebuli saSualebebi
ar amoqmedda. am gegmaSi SeiZleba Sevides dazianebis iseTi
saSualeba, rogoricaa individualuri iaraRi. es informacia unda
miewodos yvela jariskacs da Catardes repeticia.
(l) oceulis meTauri unda darwmundes, rom moieriSe da
mxardamWeri elementebi cecxls gaxsnian mZime SeiaraRebiT
da rac SeiZleba zusti simWidroviT. patruls aseve unda hqondes
saSualebebi, raTa aucileblobis SemTxvevaSi SezRuduli
xilvadobis pirobebSic Seutios sasikvdilo zonaSi myof
mowinaaRmdeges. trasirebuli tyviebis gamoyeneba unda
moxdes imis gaTvaliswinebiT, Tu ramdenad daexmareba igi
mowinaaRmdeges Seni poziciebis aRmoCenaSi. oceulis
meTaurma SeiZleba gamoiyenos xelis sanaTi saSualebebi an
manaTebeli maSxalebi sasikvdilo zonis gasanaTeblad.
(m) oceulis meTauri mizanze ieriSisas iZleva cecxlis siRrmeSi
an frontze gadatanis niSans. oceulis meTauri cecxlis siRrmeSi
an frontze gadatanis Sesaxeb miuTiTebs ieriSis dawyebamde.
(n) moieriSe elementi ieriSze manamde gadadis, vidre
mowinaaRmdegis danarCeni Zalebi moaxdenen reagirebas.
(1) anadgurebs an Seipyrobs mowinaaRmdeges sasikvdilo
zonaSi.
(2) iyenebs individualurad gadaadgilebis xerxebs an
gadaadgilebisas sacecxle jgufebiT dafarvas.
(3) qmnis usafrTxoebas winsvlis zRvaris gaswvriv myofi
specialuri jgufebisaTvis da zemdgoms miawvdis
moxsenebas brZolis efeqturobis Sefasebis (ACE) Taobaze.
(o) mas Semdeg, rac moieriSe elementi miaRwevs winsvlis
zRvars, oceulis meTauri aZlevs specialur jgufebs (tyveTa
Cxrekis, daxmarebis da sakaceTa da amfeTqebel jgufebs)
TavianTi davalebebis Sesrulebis brZanebas.

122
(1) sasikvdilo zonis gasufTavebis Semdeg xdeba tyveebis
Segroveba, dacva da maTi gamoyvana am zonidan.
tyveebi da mowinaaRmdegis daWrili jariskacebi unda
ganTavsdnen gansazRvrul adgilze, romelic uzrunvelyofs
maT dafarvas da SeuZlebels xdis mowinaaRmdegis mier
maT aRmoCenas.
(2) mowinaaRmdegis daRupulTa gvamebis Cxreka unda
Catardes sasikvdilo zonis erTi mxaridan meore
mxarisken, xolo gaCxrekil gvamebs unda daedoT niSani
imisaTvis, rom teritoria srulad iqnes moculi.
mowinaaRmdegis gardacvlili piradi Semadgenlobis
Cxrekisas iyeneben orkacian jgufs (mas Semdeg, rac
Cxrekis jgufi miuaxlovdeba gvams, jgufis erTi wevri
uzrunvelyofs dacvas, xolo meore _ atarebs Cxrekas.
Tavdapirvelad, is gvams aaclis iaraRs, Semdeg, Tu gvami
wevs mucelze, mTeli taniT awveba zurgze da mxolod
mcvelis (romelic dgas gvamis TavTan) miTiTebis Semdeg
amoabrunebs mas. aRniSnuli xerxi gamoiyeneba Cxrekis
jgufis dasacavad im SemTxvevaSi, Tu gvamis qveS
moTavsebulia sabrZolo mdgomareobaSi moyvanili
xelyumbara. gvami unda gaiCxrikos detalurad Txemidan
terfamde da moSordes nebismieri qaRaldi da sxva nivTi
(samxreebi, formaze dakruli niSnebi, pistoleti, iaraRi an
RamiT xedvis xelsawyo). jgufma unda CainiSnos, Tuki
gvams Tmebi axali SeWrili aqvs da aRweros misi formis
da Ceqmebis mdgomareoba. isini aseve iniSnaven
radiosixSireebs, kavSiris samoqmedo procedurebs da
rukebs. mas Semdeg, rac jgufi detalurad Seamowmebs
gvams, is agrZelebs igive meTodiT sasikvdilo zonaSi da
mimdebare teritoriaze mowinaaRmdegis daRupuli piradi
Semadgenlobis Cxrekas.
(3) unda moxdes ukan wasaRebi an gasanadgurebeli
aRWurvilobis identificireba, Segroveba da momzadeba.
(4) amfeTqebeli jgufi amzadebs Sewyvilebul naRms (C4
da M60 Sewyvilebuli distanciuri amfeTqiT) an patruqian
yumbarebs da elodeba afeTqebis niSans. Cveulebriv, es

123
aris bolo moqmedeba, romelic unda Sesruldes manam,
sanam qvedanayofi gadis obieqtidan da usafrTxoebis
elements SeiZleba mieces obieqtTan Sekrebis punqtSi
dabrunebis niSani.
(5) unda moxdes jer daWrili sakuTari piradi Semadgenlbis
evakuacia da mkurnaloba da, mxolod Semdeg, arsebuli
drois Sesabamisad _ mowinaaRmdegisa.
(6) moqmedebebi ieriSis uZravi zRudis mqone obieqtze;
garda Cxrekis jgufisa, yvela danarCeni jgufi erTnairad
moqmedebs. isini moqmedeben samkacian jgufebad, raTa
maT SeZlon sakuTari usafrTxoebis uzrunvelyofa sasikvdilo
zonis Soreul mxares maSin, roca Cxrekis jgufi atarebs
Cxrekas. yvela brZolaSi daRupuli gadayvanili unda iqnes
sasikvdilo zonis axlo mxares manam, sanam Catardeba
maTi Cxreka.
(p) Tu flangis usafrTxoebis jgufi Sedis kontaqtSi
mowinaaRmdegesTan, is agrZelebs brZolas manam, sanam
SesaZlebelia rom ar Caebas gadamwyvet brZolaSi. is iyenebs
winaswar gansazRvrul signals, raTa aniSnos oceulis meTaurs,
rom wyvets kontaqts. oceulis meTaurma mowinaaRmdegesTan
kontaqtis gawyvetisas usafrTxoebis jgufis dasaxmareblad
SeiZleba gagzavnos mxardamWeri elementis nawili.
(J) oceulis meTauri xelmZRvanelobs ukandaxevas qvedanayofis
Casafrebidan:
• elementebi Cvelebriv ukan ixeven maT mier poziciebis
dakavebis sapirispiro TanmimdevrobiT.
• elementebi SeiZleba dabrundnen gasvlis punqtSi an
pirdapir obieqtTan Sekrebis punqtSi imisda mixedviT, Tu
rogoria daSoreba elementebs Soris.
• obieqtTan Sekrebis punqtis usafrTxoebis elements unda
ecnobos obieqtTan Sekrebis punqtSi dabrunebisas
oceulisaTvis daxmarebis gawevis Sesaxeb. is inarCunebs
usafrTxoebas maSin, roca oceulis danarCeni nawili
emzadeba Sekrebis punqtis dasatoveblad.
(r) oceulis meTauri da oceulis serJanti xelmZRvaneloben
moqmedebebs obieqtTan Sekrebis punqtSi, maT Soris,

124
ibareben angariSs piradi Semadgenlobis da aRWurvilobis
mdgomareobis da obieqtTan Sekrebis punqtSi darCenili
zurgCanTebis da sxva aRWurvilobis gamotanis Sesaxeb.
(s) oceulis meTauri avrcelebs informacias an gadaaadgilebs
oceuls usafrTxo adgilze (ara umetes obieqtidan erTi kilometris
an reliefis erTi niSanis daSorebiT) da mxolod amis Semdeg
avrcelebs informacias.
(t) saWiroebisamebr, oceulis meTauri da mewinave
moTvalTvale xsnian arapirdapir cecxls, raTa ukan daxevisas
dafaron oceuli.

LOA
6 y
Enem
7
Security
5

ault
Support Ass aucilebeli davalebebi
4
Security 3 2
1 moieriSeCritical
elements miaqvs
Tasks, cont’d.
Critical Tasks ieriSi (5).
aucilebeli davalebebi •Assault Element Assaults (5)
•Secure
ORP-is and Occupyda
gausafrTxoeba ORP winsvlis zRvaris
dakaveba. dadgena/usafrTxoebis
•Establish LOA/Security (6)
•Recon OBJ (Kill Zone) (1) uzrunvelyofa (6).
obieqtis (sicocxlisTvis saSiSi) •Consolidate/Reorganize
•Emplace Security
dazverva (1). konsolidacia/reorganizacia (7).(7)
Elements (2)
usafrTxoebis elementebis Security moTxovnis Sesabamisad
•Reposition as Req’d axali
ganTvaseba (2). Element RP poziciebis dakaveba.
•Emplace Support •Search
sasikvdilo Kill
zonis Zone
Cxreka.
mxardamWeri
(3) elementebis
2 daWrilTa mkurnaloba.
•Treat Wounded
ganTavseba (3).
•Emplace Assault
moieriSe elementebis Elements 1 moieriSe eleementi ixevs ukan.
(4)
ganTvaseba (4). mxardamWeriWithdraws
•Assault elementi ixevs
usafrTxoebis elementi ukans
•Support Withdraws
•Security Notifies PL of usafrTxoebis elementis ixevs
atyobinebs oceulis meTaurs
Enemy •Security Withdraws
mowinaaRmdegis gamoCenis ukan.
•PL Initiates Ambush
Sesaxeb. ORP patruli axdens
•Patrol konsolidacias
Consolidates in ORP
oceulis meTauri iwyebsFire obieqtTan Sekrebis punqtSi.
•Support Lifts/Shifts
Casafrebas.
cecxlis koreqtirebis
uzrunvelyofa.

suraTi 5-6. moqmedebebi obieqtze – winaswar dagegmili


aucilebeliCasafreba
davalebebi
• ORP-is gausafrTxoeba da
dakaveba.
• obieqtis (sasikvdilo zonis)
dazverva (1).
• usafrTxoebis elementebis
ganTvaseba(6)(2). moqmedebebi obieqtze (daugegmavi Casafreba) (suraTi 5-7).
• mxardamWeri elementebis
ganTavseba (3).
• moieriSe elementebis (a) vizualuri niSnebis gamoyenebiT nebismieri jariskaci
ganTvaseba (4).
• usafrTxoebis elementiatyobinebs qvedanayofs mowinaaRmdegis aRmoCenis
atyobinebs oceulis meTaurs
mowinaaRmdegis gamoCenis
Sesaxeb.
• oceulis meTauri iwyebs
Casafrebas.
125
• cecxlis koreqtirebis
uzrunvelyofa.
Sesaxeb. jariskaci ganagrZobs mowinaaRmdegis
adgilmdebareobaze da moqmedebebze TvalTvals manam,
sanam misi jgufis an aTeulis meTauri gaaTavisuflebs mas am
movaleobisagan.
(b) oceuli an aTeuli droebiT Cerdeba da aris uZravad.
(g) oceulis meTauri gascems daugegmavi Casafrebis mowyobis
brZanebas da cdilobs, rom mowinaaRmdegem ar Seityos
patrulis arsebobis Sesaxeb.
(d) meTauri gansazRvravs CasafrebisaTvis yvelaze xelsayrel
pozicias. is xelis signalebiT miuTiTebs oceuls dafaruli da
SeniRbuli poziciebisaken.
(e) meTauri gansazRvravs sasikvdilo zonis adgilmdebareobas
da zomebs.
(v) aTeulebi da jgufebi gadaadgildebian uCumrad SeniRbuli da
dafaruli poziciebisaken, rwmundebian, rom maTi poziciebi
mowinaaRmdegis mier ar aris aRmoCenili da rom es poziciebi
uzrunvelyofen karg TvalTvalsa da sacecxle seqtorebs
sasikvdilo zonis mimarTulebiT.
(z) usafrTxoebis elementebi gadaadgildebian siRrmidan, raTa
uzrunvelyon flangebisa da zurgis usafrTxoeba. meTauri
ubrZanebs usafrTxoebis elementebs, gadaadgildnen miTiTebuli
mimarTulebiT, ganTavsdnen poziciebze da brZanebis an
Casafrebis dasrulebis Semdeg kvlav SeuerTdnen qvedanayofs
(srolis xmis Sewyvetis Semdeg). aTeulebis doneze ganapira
mxareze mdebare jgufebi Cveulebriv uzrunvelyofen
usafrTxoebas da, amasTanave, cecxls sasikvdilo zonaSi. oceulis
doneze sacecxle jgufebi qmnian usafrTxoebis elementebs.
(T) oceulis meTauri gansazRvravs sacecxle seqtorebs da,
saWiroebis SemTxvevaSi, gascems Sesabamis brZanebas
(sakontrolo zomebi da a.S.).
(i) rodesac mowinaaRmdegis udidesi nawili moeqceva zonaSi,
oceulis meTauri iwyebs Casafrebas da mis gankargulebaSi
arsebuli SeiaraRebidan iyenebs imas, romelsac SeuZlia yvelaze
meti zianis miyeneba.
(1) akontrolebs cecxlis intensivobas da ganawilebas.
(2) Casafrebis mxardasaWerad iyenebs arapirdapir cecxls.

126
(3) gascems cecxlis Sewyvetis brZanebas.
(k) oceulis meTauri piradi Semadgenlobidan gamoyofs
jariskacebs, romelTac unda ganaxorcielon mowinaaRmdegis
piradi Semadgenlobis Cxreka da tyveebisa da aRWurvilobis
damuSaveba.
(l) oceulis meTauri ubrZanebs oceuls ukan daixion dafaruli da
SeniRbuli marSrutiT.
(m) oceulis meTauri ibarebs angariSs, saWiroebisamebr axdens
reorganizebas, avrcelebs informacias, axsenebs viTarebis
Sesaxeb da agrZelebs amocanas miTiTebis Sesabamisad.

aucilebeli davaleba
Critical Tasks
• patruli aRmoaCens

y
•Patrol detects an enemy unit;

em
mowinaaRmdegis qvedanayofs
PLatyobinebs
da is notified meTaurs.

En
• patruli
•Patrol Cerdeba
halts and da rCeba
remains
umoZraod.
motionless
• oceulis meTauri aZlevs
Security •PL gives signal
daugegmavi for Hasty
Casafrebis
Ambush niSans.
mowyobis
• oceulis meTauri agzavnis
•PL directs elements
elementebs to covered
dafarul da
and concealed
SeniRbul positions
poziciebze.
Security • usafrTxoebis elementebi
•Security Elements move to
gadaadgildebian
flanks of patrol patrulis
flangebisken.
• •PL establishes
oceulis meTauricontrol
atarebs
measures zomebs.
sakontrolo
• oceulis meTauri iwyebs da
•PL initiates and controls
akontrolebs Casafrebas.

ambush
oceulis meTauri
xelmZRvanelobs
•PL directs a hastyCxrekas.
search
• patruli axdens konsolidacias da
•Patrol consolidates,
reorganizacias, ixevs ukan,
reorganizes, withdraws,
moaxsenebs da agrZelebsreports,
and continues
amocanis mission
Sesrulebs.

suraTi 5-7. moqmedebebi obieqtze _ daugegmavi Casafreba.

(7) moqmedebebi obieqtze (reidi) suraTi 5-8.


(a) patruli gadaadgildeba da obieqtTan Sekrebis punqts
standartuli samoqmedo procedurebis Sesabamisad ikavebs.
patruli emzadeba sameTauro dazvervis Casatareblad.
(b) oceulis meTauri, aTeulis meTaurebi da piradi Semadgenlobis
gansazRvruli wevrebi atareben sameTauro dazvervas.

127
(1) oceulis meTauri sagangebo gegmas utovebs oceulis
serJants.
(2) oceulis meTauri qmnis gamSveb punqts, adgens obieqtis
adgilmdebareobas, akvirdeba obieqts da adasturebs da
aaxlebs sadazvervo informacias.
(3) sameTauro dazverva adasturebs usafrTxoebis,
mxardamWeri da moieriSe poziciebis adgilmdebareobas da
maTken mimaval marSrutebs.
(4) sameTauro dazvervis dros ar unda gamoaSkaravdes patruli.
(5) sameTauro dazverva, Cveulebriv, jer zveravs mxardaWeris
pozicebs, Semdeg ki ieriSis pozicebs.
(6) oceulis meTauri obieqtze dakvirvebis mizniT tovebs
moTvalTvaleTa jgufs.
(7) Tu sameTauro dazvervis jgufs win miuZRvis usafrTxoebis
jgufebi, dazvervis dasrulebis Semdeg meTaurebma SeiZleba
Tavisi usafrTxoebis jgufebi oceulis meTaurisa da dazvervis
jgufis sxva wevrebis ukan, obieqtTan Sekrebis punqtSi
dabrunebis SemTxvevaSi ganaTavson sabrZolo poziciebze.
(g) oceulis meTauri anaxlebs Tavis gegmas da aTeulis meTaurebs
aZlevs instruqciebs.
(1) qvedanayofebisTvis gansazRvravs poziciebs da ukan
daxevis marSrutebs.
(2) gansazRvravs obieqtze gasatarebel sakontrolo zomebs
(qvedanayofis miznebi, miznebmde misasvleli bilikebi, winsvlis
zRvari da ieriSis xazi).
(3) aTeulis meTaurebs aZlevs sakmaris dros, raTa maT
Sesabamisi informacia gaavrcelon pirad SemadgenlobaSi da
daadasturon sakuTari qvedanayofebis mzadyofna.
(d) usafrTxoebis elementebi SeumCnevlad gadaadgildebian da
ikaveben miTiTebul poziciebs, rac uzrunvelyofs droulad
gafrTxilebas da mowinaaRmdegis mxardaWerisa da Zalebis
Sevsebis gare wyaroebisagan izolirebas.
(e) mxardamWeri elementis meTauri Tavis elements
gadaaadgilebs gansazRvrul poziciaze. meTauri rwmundeba, rom
mis elements SeuZlia zusti cecxlis warmoeba obieqtze.

128
(v) oceulis meTauri moieriSe elementTan erTad gadaadgildeba
saieriSo poziciaze. saieriSo pozicia, Cveulebriv, ukanaskneli
SeniRbuli da dafaruli poziciaa obieqtamde. rogorc ki qvedanayofi
miaRwevs ieriSis pozicias, oceuli agebs SetevisTvis saWiro
mwyobrSi; aTeulebi da sacecxle jgufebi ganlagdebian ise, rom
cecxli mimarTuli iyos frontisken. oceulis meTauri:
(1) gadis kavSirze TvalTvalis jgufTan, raTa miiRos informacia
obieqtze mowinaaRmdegis moqmededebebis Sesaxeb.
(2) rwmundeba, rom saieriSo pozicia mdebareobs sakmaod
axlos mowinaaRmdegis mier moieriSe elementis adreulad
aRmoCenis SemTxvevaSi ieriSze SeuCerebliv gadasasvlelad.
(3) poziciaze SeumCnevlad gadaadgildeba, uzrunvelyofs
lokalur usafrTxoebas da iRebs cecxlis kontrolis zomebs.
(v) elementebis meTaurebi atyobineben oceulis meTaurs Tavisi
elementebis poziciebze ganlagebis da mzadyofnis Sesaxeb.
(z) oceulis meTauri mxardamWer elements ubrZanebs cecxlis
gaxsnas.
(T) cecxlis warmoebaSi upiratesobis mopovebis Semdeg oceulis
meTauri ubrZanebs moieriSe elementebs gadaadgildnen obieqtis
mimarTulebiT.
(1) moieriSe elementi inarCunebs cecxls manam, sanam
mowinaaRmdegesTan brZolaSia CarTuli an obieqtSi
SeRwevisTvis aris mzad.
(2) oceulis meTauri aniSnebs mxardamWer elements cecxlis
mimarTulebas da simaRleSi koreqtirebas. mxardamWeri
elementi axdens cecxlis mimarTulebis da simaRlis koreqtirebas
miTiTebis da fragmentuli brZanebis Sesabamisad.
(i) moieriSe elementi utevs obieqts da usafrTxos xdis mas.
moieriSe elements SeiZleba moeTxovos mavTulxlarTebis
garRveva. rogorc ki oceuli an moieriSe elementi daiwyebs
obieqtSi gadaadgilebas, cecxlis moculoba da sizuste unda
gaizardos. aTeulis meTaurebi Tavis sacecxle jgufebs
ganusazRvraven konkretul miznebs an obieqtebs. mxolod mas
Semdeg, rac maT mier warmoebuli pirdapiri cecxliT moxdeba
mowinaaRmdegis CaxSoba, qvedanayofis danarCen nawils
SeuZlia manevris dawyeba. rac ufro metad uaxlovdeba moieriSe

129
elementi mowinaaRmdeges, izrdeba CaxSobis da mcirdeba
manevris saWiroeba. yvela sacecxle jgufi, erTis garda, agrZelebs
CaxSobas, rac Tavisufal sacecxle jgufs mowinaaRmdegis
poziciebze SeWris saSualebas aZlevs. ieriSis dros jariskacebi
iyeneben gadaadgilebis Sesabamis individualur xerxebs, xolo
sacecxle jgufebi inarCuneben solisebr mwyobrs. obieqtis
gaCxrekvisas oceuli erT xazSi ar moZraobs.
(1) moieriSe elementi gadadis ieriSze winsvlis gansazRvrul
zRvramde.
(2) winsvlis zRvaris gaswvriv moieriSe elementis meTaurebi
uzrunvelyofen lokalur usafrTxoebas, saWiroebisamebr axdenen
konsolidacias da reorganizacias, oceulis meTaurs da oceulis
serJants awvdian moxsenebas sabrZolo masalis, daSavebulTa
da aRWurilobis mdgomareobis Sesaxeb (ACE). oceuli
uzrunvelyofs usafrTxoebas, poziciebze ganalagebs mTavar
SeiaraRebas aRmouCens pirvel daxmarebas da saevakuaciod
amzadebs daSavebulebs, axdens sabrZolo masalis da maragis
gadanawilebas pirad Semadgenlobas Soris, gansazRvrul
SeiaraRebas alternatiul poziciebze ganalagebs, Tu ieriSis dros
mowinaaRmdegem aRmoaCina maTi poziciebi, cvlis poziciebs,
raTa uzrunvelyofili iyos mravalmxrivi mxardaWera da aTeulis
da jgufis meTaurebi oceulis meTaurs warudgenen sabrZolo
masalis, daSavebulTa da aRWurvilobis mdgomareobis Sesaxeb
moxsenebas. oceulis meTauri/serJanti kontaqtis adgilze axdens
sapatrulo bazis reorganizacias.
(a) brZanebis Semdeg specialuri jgufebi asruleben
dakisrebul davalebas oceulis meTauris meTvalyureobis
qveS, romelic mdebareobs iq, saidanac ukeT aris
SesaZlebeli patrulis kontroli.
(b) specialuri jgufebis meTaurebi acnobeben oceulis meTaurs
dakisrebuli davalebebis Sesrulebis Sesaxeb.
(k) moieriSe elementi oceulis meTauris brZanebis an niSnis
micemis Semdeg gamodis obieqtidan. winaswar SeTanxmebuli
niSnebis gamoyenebiT ieriSze gadasvlis xazi iwyebs organizebul
ukandaxevas obieqtidan da, amasTanave, inarCunebs
usafrTxoebas da kontrols. moieriSe elementi gadarbeniT ixevs

130
ukan ieriSze gadasvlis xazamde da Semdeg iwyebs mwkrivSi
ukan daxevas gadasatvirTi punqtis (Choke Point) gavliT. gadasatvirT
punqtSi gasvlisas zustad unda iqnes daTvlili piradi Semadgenoba.
mas Semdeg, rac moieriSe elementi gava obieqtidan samSvidobo
manZilze da piradi Semadgenlobac daTvlilia, mxardamWeri
elementic daiwyebs ukan daxevas. im SemTxvevaSi, Tu
mxardamWeri elementi imyofeba ieriSze gadasvlis xazze,
mxardamWeri da moieriSe elementebis ukandaxeva erTdroulad
moxdeba, xolo usafrTxoebis elements ukandaxevis Sesaxeb
niSani miecema. rogorc ki mxardamWeri elementi obieqtidan
usafrTxo manZilze gava, amis Sesaxeb ecnobeba oceulis
meTaurs, romelic daukavSirdeba usafrTxoebis elements da
miscems mas ukandaxevis brZanebas. usafrTxoebis yvela jgufi
SeerTdeba gamSveb punqtSi da obieqtTan Sekrebis punqtisaken
gadaadgilebamde acnobebs oceulis meTaurs. rogorc ki piradi
Semadgenloba dabrundeba obieqtTan Sekrebis punqtSi, isini
saswrafod uzrunvelyofen TavianTi aRWurvilobis usafrTxoebas da
aweseben 3600-ian usafrTxoebas. rogorc ki usafrTxoebis elementi
dabrundeba, oceuli rac SeiZleba swrafad tovebs obieqtis raions,
Cveulebriv, 2-3 wuTSi.
(1) obieqtidan gamosvlamde amfeTqebelTa jgufi aamoqmedebs
asafeTqebel mowyobilobebs da muxtebs.
(2) mxardamWeri elementi an moieriSe elementis piradi
Semadgenlobis gansazRvruli wevrebi ukan daxevisas
inarCuneben lokalur usafrTxoebas.
(3) meTaurebi awvdian ganaxlebul angariSs da viTarebis
Sesaxeb moxsenebas (ACE moxseneba) oceulis meTaurs da
oceulis serJants.
(l) aTeulebi gamodian obieqtidan fragmentul brZanebaSi
miTiTebuli TanmimdevrobiT. isini:
(1) moaxseneben piradi Semadgenlobisa da aRWurvilobis
Sesaxeb.
(2) awvdian informacias.
(3) moTxovnis Sesabamisad axdenen aRWurvilobisa da
sabrZolo masalis gadanawilebas.

131
(m) oceulis meTauri amocanis Sesrulebis Sesaxeb moaxsenebs
zemdgoms da agrZelebs amocanas.
(1) zemdgoms moaxsenebs reidis Sefasebis Sesaxeb.
(2) acnobebs zemdgomebs nebismieri dazvervis prioritetuli
moTxovnebis (IR)/dazvervis moTxovnebis (IPR) Sesabamisad
mopovebul informacias.

Security
usafrTxoeba
usafrTxoeba
usafrTxoeba
Security

Critical Tasks Critical aucilebeli


aucilebeli
Tasks, davalebebi
davalebebi
cont.
(gagrZeleba)
•Secure and Occupy •PL initiates Raid
ORP • obieqtidan Sekrebis
•Support Lifts/Shifts
• oceulisFire
punqtismeTauri iwyebs
(oSp) dakaveba
•Leader’s Recon of OBJ; reids

Assault
LOA •Assault Element da usafrTxoebis

ieriSi
•Pinpoint OBJ •
Assaults through OBJ
mxardamWeri
uzrunvvelyofa elementi
•Determine axdens
•Est. LOA/Security
• cecxlis
obieqtis sameTauro
Positions koreqtirebas
dazverva. manZilsa da
•Consolidate/Reorganize
mimarTulebaSi
•Establish • obieqtis
Surveillance •Reposition
• as
moieriSe elementi
Necessary adgilmdebareobis
•Confirm Plan Support
gadadis mxardaWer
ieriSze.
gansazRvra.
•Search
• OBJ
winsvlis zRudis
•Emplace Security • a
poziciebis
gansazRvra/usafrTxoebis
•Treat WoundedgansazRvra.
Element
•usafrTxoeba/S&O
uzrunvelyofa.
•Emplace Support Security/S&O •Assault Withdraws TvalTvalis daweseba.
RP • konsolidacia/reorganizacia
Element • gegmis
•Support Withdraws dadastureba
• poziciebis Secvla
•Emplace Assault • usafrTxoebis elementis
Element •Security Withdraws
saWiroebisamebr.
pozicebze ganlageba.
RP in gaCxreka.
• obieqtis
•Patrol consolidates
• mxardamWeri
ORP • daSavebulTa
elementebis poziciebze
mkurnaloba
ganlageba.
ORP • moieriSe elementi ixevs
ukan
• mxardamWeri elementi
ixevs ukan.
• usafrTxoebis elementi
ixevs ukan
• patruli axdens

suraTi 5-8. moqmedebebi obieqtze _ reidi

5-4. Tanmxlebi davalebebi. am TavSi mocemulia win myofi


mekavSire qvedanayofebis mwyobrSi gavla, SeerTeba, patrulis
ukumoxseneba da obieqtTan Sekrebis punqtis dakaveba.

132
(a) mokavSire qvedanayofebis mwyobrSi gavla. aucilebelia win
myofi mekavSire qvedanayofebis mimarTulebiT gadaadgilebis
kontroli da koordinacia. saerTod, umjobesia msgavsi
gadaadgilebebis minimumamde dayvana, raTa Tavidan iqnes
acilebuli SecdomiT mekavSire qvedanayofTan brZolaSi Cabma
da/an maTi dazvervis, saTvalTvalo da mizanSi amoRebis
xelsawyoebis amoqmedeba. garda amisa, mewinave
qvedanayofis poziciebi ganixileba rogorc maRali safrTxis
Semcveli raioni, romelsac mowinaaRmdege mudmivad
uTvalTvalebs.
(1) davalebis standartebi. qvedanayofs gahyavs Tavisi piradi
Semadgenloba da aRWurviloba win myofi stacionaruli
mokavSire qvedanayofebis gavliT araugvianes brZanebaSi
gansazRvruli droisa. mwyobrSi gavlisas ar unda moxdes arc
erTi mekavSire qvedanayofze mowinaaRmdegis moulodneli
Tavdasxma.
(2) dagegmvis faqtorebi.
(a) ZiriTadi principebi win myofi qvedanayofis mwyobrSi
gavlisas:
• mwyobrSi gavla unda moxdes rac SeiZleba swrafad.
• Tavidan unda iqnes acilebuli win myofi mekavSire
qvedanayofis cecxlis gadaRobva.
• koordinacia unda moxdes dagegmvis win, xolo
Sesrulebis procesSi SenarCunebuli unda iyos
koordinacia da kavSiri.
• unda daigegmos savaraudo gauTvaliswinebel
SemTxvevebze sapasuxo moqmedebebi.
• moZravma qvedanayofma, SeZlebisdagvarad, gverdi
unda auaros win mwyof stacionarul qvedanayofs.
• Tu SesaZlebelia, qvedanayofma gadaadgilebisas Tavi
unda Seikavos mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myofi
sakuTari qvedanayofis mwyobrSi gasvlisgan.
(b) sakoordinacio zomebi (gamoyenebuli unda iqnes 2-7
TavSi mocemuli sakoordinacio sakontrolo sia).
• unda moxdes orive qvedanayofis identificireba.

133
• qvedanayofebma unda gacvalon informacia sakuTari
qvedanayofis zomebis Sesaxeb.
• moZravma qvedanayofma win myof qvedanayofs unda
acnobos gavlis da dabrunebis dro.
• win myof qvedanayofs unda miewodos informacia
moZravi qvedanayofis operaciis raionis (da ara
konkretuli obieqtebis an amocanis) Sesaxeb.
• unda daigegmos sadazvervo informaciis gacvla.
• unda daigegmos stacionaruli qvedanayofis poziciebis
dazverva.
• unda daigegmos taqtikuri gegmebis gacvla.
• unda daigegmos kavSirgabmulobis Sesaxeb informaciis
gacvla.
• unda daigegmos axlo da Sori amocnobis niSnebi.
• unda daigegmos megzuris gamoyeneba da
gadaadgilebis kontrolis zomebi.
• unda daigegmos gatarebis dros dasacavi usafrTxoebis
zomebi.
• unda daigegmos gatarebisas kontrolis specifikuri
zomebi (sakontaqto punqtebi, gatarebis bilikebi da
punqtebi, Tavmoyris raioni, gaSvebis punqtebi,
Tavmoyris raionebi da Sekrebis punqtebi).
• unda moxdes cecxliT mxardaWeris valdebulebebis
koordinacia da sacecxle gegmis SemuSaveba.
• unda moxdes sabrZolo materialur-teqnikuri
uzrunvelyofis koordinireba.
• unda moxdes orive qvedanayofis sagangebo gegmis
koordinireba.
(g) sakmarisi drois arsebobis SemTxvevaSi oceulis
meTaurma unda dazveros da daadginos Semdegi obieqtebis
adgilmdebareoba:
• gatarebis bilikebi da gamtari punqtebi.
• dabrkolebebi da usafrTxo bilikebi.
• gamSvebi punqtebi.

134
• Tavmoyris raionebi.
• sakontaqto punqtebi, sawyisi punqtebi da marSrutebi.
• stacionaruli Zalebis poziciebi.
• sabrZolo uzurnvelyofis da sabrZolo materialur-teqnikuri
uzrunvelyofis elementebi.
• mowinaaRmdegis poziciebi operaciis raionSi.
(3) Sesruleba (win gatareba).
(a) patruli winaswar gansazRvrul dros dafaruli da SeniRbuli
poziciebiT gadaadgildeba sakontaqto punqtisaken.
(b) ukavSirdeba stacionaruli qvedanayofis megzurebs,
romlebsac gatarebis bilikebiT da gamtar punqtebis gavliT
qvedanayofi gahyavT gaSvebis punqtamde (Release point).
(g) qvedanayofis megzurTan erTad unda dadasturdes an
ganaxldes gegma da stacionaruli qvedanayofis meTaurTan
moxdes saboloo koordinacia.
(d) megzurs patruli mihyavs gatarebis punqtisaken (PP).
gatarebis punqtisaken marSrutze megzuri xelis niSnebis
gamoyenebiT adgens sawyisi Sekrebis punqts (IRP) da
rwmundeba, rom piradma Semadgenlobam zustad gaigo
punqtis mdebareoba.
(e) patrulis usafrTxoebis elementi wmends teritorias
gamSvebi punqtidan pirvel SeniRbul da dafarul
poziciebamde.
(v) raionis gawmendis Semdeg patruli gadaadgildeba
gamSvebi punqtisaken.
(z) oceulis serJanti gamSveb punqtSi megzurTan erTad iTvlis
patrulis pirad Semadgenlobas da iRebs saboloo
sakoordinacio zomebs:
• aTanxmebs patrulis piradi Semadgenlobis raodenobas.
• aTanxmebs dros, rodesac megzuri patruls daelodeba
gamSveb punqtSi.
• aTanxmebs morbenal parols.
(T) patruli gadaadgildeba gamSvebi punqtis mimarTulebiT
da mas Semdeg, rac gaSordeba stacionaruli qvedanayofis

135
saboloo damcavi cecxlis (FPF) xazs, drogamoSvebiT Cerdeba
orientirebis da miyuradebis mizniT.
(4) Sesruleba (ukan gatareba).
(a) patruli ikavebs dabrunebis Sekrebis punqts (Reentry rally
point).
(b) oceulis meTauri radios saSualebiT ukavSirdeba win myof
qvedanayofs da atyobinebs dabrunebis Sesaxeb.
(d) kargi xilvadobis pirobebSi moZrav elements
mavTulxlarTebSi gasvlis ori SesaZlebloba aqvs, xolo
SezRuduli xilvadobis pirobebSi _ 1.
(e) dabrunebis Sesaxeb stacionaruli qvedanayofis
Tanxmobis miRebis Semdeg oceulis meTauri da usafrTxoebis
jgufi gadaadgildebian sakontaqto punqtisaken.
(1) usafrTxoebis jgufi axlo da Sori amocnobis niSnebis
gamoyenebiT amyarebs kontaqts megzurTan.
(2) megzurTan dakavSirebis Semdeg usafrTxoebis jgufs
oceuli mihyavs gatarebis punqtisaken.
(v) oceulis serJanti da megzuri gatarebis punqtSi iTvlian
pirad Semadgenlobas, amasTan, oceulis serJanti axdens
piradi Semadgenlobis TiToeuli wevris amocnobas.
(z) patruli SeuCereblad mihyveba megzurs Tavmoyris
raionisaken, romelic ganlagebulia stacionaruli qvedanayofis
zurgSi.
(T) oceulis meTauri moaxsenebs stacionaruli qvedanayofis
sameTauro punqts da awvdis taqtikur informacias meTauris
pasuxismgeblobis raionTan dakavSirebiT.
(i) oceulis meTauri uerTdeba Tavis oceuls da gadaadgildeba
brZanebaSi gansazRvruli adgilisaken.

moqmedebebi mowinaaRmdegesTan kontaqtis dros win


gasvlisas:
(1) Tu oceuli/aTeuli Sedis kontaqtSi mowinaaRmdegesTan
droebiTi SeCerebis dros da Tu oceulis/aTeulis meTauri
imyofeba win myofi mekavSire qvedanayofis sameTauro
punqtSi, oceulis serJanti Tavis Tavze iRebs oceulis
xelmZRvanelobas da asrulebs gidis miTiTebebs.

136
(2) Tu mowinaaRmdegesTan kontaqti gatarebis
punqtisken (PP) gadaadgilebisas moxda, patruli ikavebs
sawyisi Sekrebis punqts da iyenebs mas rogorc
usafrTxoebis perimetrs, zemdgomebisagan iTxovs
brZanebas da rCeba sawyisi Sekrebis punqtSi manam,
sanam zemdgomi mokavSire qvedanayofi ar gauwevs
daxmarebas.
(3) Tu mowinaaRmdegesTan kontaqti moxda maSin,
rodesac aTeuli/oceuli gadaadgildeba gatarebis bilikze,
aseT SemTxvevaSi elementi trialdeba, brundeba ukan
gatarebis punqtis gavliT da ikavebs sawyisi Sekrebis
punqts. momxdaris Sesaxeb is acnobebs zemdgoms da
elodeba brZanebas.
(4) Tu mowinaaRmdegesTan kontaqti maSin moxda,
rodesac aTeuli/oceuli gavida gatarebis punqtidan,
magram imyofeba win myofi mokavSire qvedanayofis
saboloo damcavi cecxlis areSi, aTeulis meTauri megzurs
aZlevs instruqcias imis Sesaxeb, win unda wavidnen Tu
ukan unda dabrundnen. Tu aTeuli/oceuli brundeba ukan,
isini gamoiyeneben morbenal parols gatarebis punqtSi
Sesvlisas, amis Semdeg daikaveben sawyisi Sekrebis
punqts da acnobeben zemdgomebs. aseve,
aTeulis/oceulis meTaurs SeuZlia Tavis qvedanayofi ukan
daxios Sesabamisi sabrZolo varjiSebis gamoyenebiT da
gaagrZelos amocanis Sesruleba.
(5) Tu mowinaaRmdegesTan kontaqti xdeba mas Semdeg,
rac qvedanayofi gacdeba saboloo damcav cecxls,
qvedanayofi kontaqts wyvets an kontaqtze reagirebs
sabrZolo varjiSebis Sesabamisad.

(b) SeerTeba. SeerTeba aris mokavSire saxmeleTo Zalebis


Sexvedra. SeerTebisas aucilebelia kontroli, detaluri dagegmva,
urTierTkavSiris damyareba da uxilavad yofna.
(1) davalebis standartebi. qvedanayofebi erTmaneTs
uerTdebian brZanebaSi miTiTebul adgilsa da dros. ar unda
moxdes mowinaaRmdegis moulodneli Tavdasxma sakuTar

137
qvedanayofebze. SeerTebuli qvedanayofebi eqvemdebarebian
gaerTianebul sameTauro jaWvs.
(2) SeerTebis adgilis SerCeva. meTauri arCevs SeerTebis
savaraudo adgils rukis saSualebiT an zemdgomi Stabi
gansazRvravs SeerTebis adgils. SeerTebis adgils unda hqondes
Semdegi maxasiaTeblebi:
(a) advilad amosacnobia.
(b) uzrunvelyofs SeniRbvas da dafarvas.
(g) taqtikuri TvalsazrisiT ar gaaCnia araviTari Rirebuleba
mowinaaRmdegisaTvis.
(d) mdebareobs bunebrivi dinebebisagan moSorebiT.
(e) aris advilad dasacavi.
(v) aqvs Sesvlisa da Tavis daRwevis bevri marSruti.
(3) Sesruleba.
(a) stacionaruli qvedanayofi SeerTebisas asrulebs Semdeg
moqmedebebs:
(1) ikavebs SeerTebis Sekrebis punqts araugvianes
brZanebaSi miTiTebuli droisa.
(2) uzrunvelyofs usafrTxoebas SeerTebis punqtis irgvliv,
amyarebs kavSirs da emzadeba moZravi qvedanayofis
misaRebad.
(3) usafrTxoebis jgufi wmends SeerTebis punqtis irgvliv
mdebare teritorias. Semdeg moniSnavs SeerTebis punqts
SeTanxmebuli amomcnobi niSniT. qvedanayofi
gadaadgildeba SeniRbuli da dafaruli poziciebisaken da
akvirdeba SeerTebis punqts da irgvliv mdebare teritorias.
(b) moZravi qvedanayofi SeerTebisas asrulebs Semdeg
moqmedebebs:
(1) Tu kavSirisaTvis gamoiyeneba radio, qvedanayofi
moaxsenebs Tavis adgilsamyofelis Sesaxeb fazuri
zRudeebis da sakontrolo punqtebis gavlis da sxva
sakontrolo RonisZiebebis dros.
(2) qvedanayofi droebiT Cerdeba SeerTebis punqtidan
saxifaTo manZilze dafarul da SeniRbul poziciaze
(SeerTebis Sekrebis punqti).

138
(g) oceulis meTauri da sakontaqto jgufi emzadebian
stacionarul qvedanayofTan fizikuri kontaqtisaTvis.
(1) oceulis serJants unda gadaeces sagangebo gegma.
(2) unda SenarCundes kavSiri oceulTan, dadasturdes axlo
da Sori amocnobis niSnebi SeerTebisas (kargi da
SezRuduli xilvadobis pirobebSi).
(3) unda gaicvalos axlo da Sori amocnobis niSnebi im
qvedanayofTan, romelTan SeerTebac aris dagegmili;
Catardes bolo koordinacia masTan.
(d) stacionaruli qvedanayofi ukvlevs gzas moZrav patruls
misi SeerTebis Sekrebis punqtidan stacionaruli qvedanayofis
SeerTebis Sekrebis punqtamde.
(1) SeerTeba sruldeba brZanebaSi miTiTebul dros.
(2) stacionaruli qvedanayofis mTavar nawils atyobineben
moZravi qvedanayofis gadaadgilebis dawyebas.
(e) patruli ganagrZobs Tavisi amocanis Sesrulebas
brZanebis Sesabamisad.
(4) sakoordinacio sakontrolo sia. oceulis meTauri im
qvedanayofisagan, romelTan SeerTebasac gegmavs,
moipovebs Semdeg informacias an axdens Semdegi sakiTxebis
koordinirebas:
(a) kavSiris sixSireebis, saxmisebis, kodebis da
kavSirgabmulobis sxva informaciis gacvla.
(b) axlo da Sori amocnobis niSnebis SeTanxmeba.
(g) cecxlis koordinaciis zomebis gacvla.
(d) SeerTebuli qvedanayofebis marTvis sakiTxebi da
mmarTvelobis jaWvis gaerTianebis dagegmva.
(e) SeerTebis Semdgomi moqmedebebis dagegmva.
(v) sakontrolo zomebis gacvla (sakontaqto punqtebi, fazis
zRudeebi da a.S.).

(g) ukumoxseneba. oceulis an aTeulis dabrunebisTanave


zemdgomi Stabis piradi Semadgenloba ibarebs ukumoxsenebas.
ukumoxsenebis gakeTeba SeiZleba daevalos oceulis piradi
Semadgenlobis nebismier wevrs an meTaurebs, radiooperatorebs
an nebismier mikuTvnebul pirad Semadgenlobas. Cveulebriv,

139
ukumoxseneba xdeba zepirad. Tumca, zogjer SeiZleba moTxovnili
iyos werilobiTi moxseneba. werilobiTi moxseneba unda Seicavdes
Semdeg informacias:
• patrulis ricxovnoba da Semadgenloba.
• patrulis amocana (patrulis kategoria, adgilmdebareoba da
miznebi).
• gasvlisa da dabrunebis dro.
• marSrutebi. gamoyenebuli unda iqnes sakotrolo punqtebi,
koordinatebi an rukis plastikuri zedsadebi.
• reliefis da mowinaaRmdegis poziciebis detaluri aRwera.
• mowinaaRmdegesTan nebismieri kontaqtis Sedegebi.
• sapatrulo amocanis dasrulebis Semdeg qvedanayofis
mdgomareoba, maT Soris daRupulTa da daWrilTa raodenoba.
• daskvnebi da rekomendaciebi.
(g) obieqtTan Sekrebis punqti (ORP). obieqtTan Sekrebis punqti
mdebareobs xilvadobis, smenadobis da mcirekalibriani iaraRis
srolis manZilis miRma. is, Cveulebriv, mdebareobs im
mimarTulebiT, saiTkenac qvedanayofi gegmavs gadaadgilebas
obieqtze moqmedebebis dasrulebis Semdeg. obieqtis
adgilmdebareobis dadgenamde iqmneba obieqtTan Sekrebis
savaraudo punqti.
(1) obieqtTan Sekrebis punqtis dakaveba (suraTi 5-9).
(a) patruli Cerdeba obieqtTan Sekrebis punqtidan xilvadobis
da smenadobis manZilis miRma (200-400 metri kargi
xilvadobis pirobebSi, 100-200 metri SezRuduli xilvadobis
pirobebSi).
(b) patruli usafrTxoebis mizniT Cerdeba standartuli
samoqmedo procedurebis Sesabamisad.
(g) oceulis serJantisaTvis sagangebo gegmis gadacemis
Semdeg oceulis meTauri dazvervis elementTan erTad
gadaadgildeba wina mimarTulebiT obieqtTan Sekrebis
punqtis dasazverad.
(d) aTeulis zomis patrulisaTvis oceulis meTauri obieqtTan
Sekrebis punqtis dasazverad midis mekompasesa da
sacecxle jgufebis TiTo wevrTan erTad.

140
(1) obieqtTan Sekrebis punqtis gawmendis Semdeg
oceulis meTauri or kacs tovebs sapirispiro mimarTulebiT 6
saaTis niSnulis poziciaze.
(2) oceulis meTauri obieqtTan Sekrebis punqtze
datovebul or jariskacs utovebs sagangebo gegmas da
brundeba mekompasesTan erTad, raTa patrulis ZiriTadi
nawili miiyvanos obieqtTan Sekrebis punqtSi.
(3) oceulis meTaurs patruli mihyavs obieqtTan Sekrebis
punqtisaken da erTi jgufi ikavebs saaTis isris
mimarTulebiT 3-dan 12 saaTis gavliT 9 saaTamde, xolo
meore jgufi ikavebs 9-dan 6 saaTis gavliT 3 saaTamde
mimarTulebas.
(a) oceulis zomis patrulisaTvis oceulis meTauri
moqmedebs igive TanmimdevrobiT da Tan mihyavs
iaraRis mtarebeli an msrolelis TanaSemwe TiToeuli
msroleli jgufidan da ganalagebs maT 10-2-6 saaTis
mimarTulebiT.
(1) pirveli aTeuli marSis wyobaSi aris sabaziso
aTeuli, romelic ikavebs teritorias 10-dan 2 saaTis
mimarTulebiT.
(2) mimyoli aTeulebi ikaveben 2-dan 6 saaTamde da
6-dan 10 saaTamde mimarTulebas.
(3) patrulis sameTauri elementi ganlagdeba
samkuTxedis centrSi.
(b) moqmedebebi obieqtTan Sekrebis punqtze.
amocanis Sesasruleblad qvednayofi emzadeba
obieqtTan Sekrebis puqtSi. obieqtis sameTauro
dazvervisas, maSinve, rogorc ki moxdeba obieqtis zusti
adgilmdebareobis dadgena, oceulis serJanti obieqtTan
Sekrebis punqtis centrSi daawyobs zurgCanTebs
standartuli samoqmedo procedurebis Sesabamisad.

141
aTeulis oSp. oceulis oSp.

12 saaTi savaraudo oSp. aucilebeli


10 saaTi mesame 2 saaTi davalebebi
aTeuli • SeCereba savaraudo oSp-dan
ufi smenadobis/xilvadobis
jg i manZilis miRma
a jg u
3 b f 3
• SeCereba usafrTxoebis
li i
u aT
aTe eu mizniT (1).
oc. meT. e m l
e orme e
m sa
• oc.meTauri dazvervis
elementTan erTad
6 saaTi 6 saaTi gadaadgildeba win (2).

• dazvervis elementi wmends


oSp-s (3)

2 2 • oc. meTauri piradi


200-400 m Semadgenlobis SerCeul
4 wevrebs tovebs oSp-Si,
4 brundeba da patrulis ZiriTadi
nawili mihyavs oSp-Si (4).

SeCereba SeCereba
usafrTxoebis mizniT usafrTxoebis • patruli ikavebs oSp-s (5)
1 mizniT
2

suraTi 5-9. obieqtTan Sekrebis punqtis dakaveba

5-5. sapatrulo baza. sapatrulo baza aris usafrTxoebis perimetri,


romelic ewyoba aTeulis an oceulis xangrZlivi periodiT gaCerebis
dros. sapatrulo bazaze aTeuli an oceuli ar unda gaCerdes 24 saaTze
meti xniT (garda sagangebo SemTxvevebisa). patruli erTi da igive

142
sapatrulo bazas arasodes iyenebs orjer. Cveulebriv, sapatrulo bazis
gamoyeneba xdeba imisaTvis, rom:
• mowinaaRmdegem ver aRmoaCinos sapatrulo qvedanayofi;
• xangrZlivi dazvervis Catarebisas moxerxdes qvedanayofis
damalva;
• iaraRis da aRWurvilobis momzadebis, dasvenebis da Wamis
mizniT;
• gegmebis Sedgenis da brZanebebis gadasacemad;
• mowinaaRmdegis raionSi SeWris Semdeg reorganizaciisaTvis;
• moewyos sapatrulo baza, romelic uzrunvelyofs ramdenime
Tanmimdevruli an Tanadrouli amocanis Sesrulebas.

(a) mTavari. sapatrulo bazis mowyobisas aucilebelia Semdegi


mTavari sakiTxebis gaTvaliswineba:
(1) adgilis SerCeva. meTauri rukis an sahaero dazvervis
saSualebiT arCevs sapatrulo bazis savaraudo adgils. adgilis
vargisianoba unda dadasturdes da usafrTxoeba uzrunvelyofili
unda iyos manam, sanam qvedanayofi gadaadgildeba
sapatrulo bazis adgilze. alternatiuli adgili sapatrulo bazis
mosawyobad SeiZleba gamoyenebul iqnes im SemTxvevaSi, Tu
adgili uvargisia an aucilebelia gadaudebeli evakuacia pirveli
sapatrulo bazidan.
(2) dagegmvis faqtorebi. meTaurma, romelic gegmavs
sapatrulo bazis mowyobas, unda gaiTvaliswinos amocana da
usafrTxoebis pasiuri da aqtiuri zomebi. sapatrulo baza
ganlagebuli unda iyos ise, rom uzrunvelyofdes dasaxuli
amocanis Sesrulebas.
a. usafrToxebis zomebi. usafrToebis zomebi moicavs
SerCevis Semdeg kriteriumebs da dagegmvis Semdeg
faqtorebs:
(1) SerCevis kriteriumebi:
• unda SeirCes iseTi adgilmdebareoba, romelsac
mowinaaRmdege taqtikuri TvalsazrisiT nakleb
Rirebulebas mianiWebs.

143
• unda SeirCes dinebebisagan moSorebuli
adgilmdebareoba.
• unda SeirCes Znelad samoZrao, magaliTad, xSiri
buCqebiTa da tyeebiT dafaruli adgilebi.
• unda SeirCes adgili, romelic iqneba wyalTan axlos.
• SeirCes adgili, romlic uzrunvelyofs karg dafarvasa da
SeniRbvas da romlis dacvac SesaZlebeli iqneba cota
xniT.
• sapatrulo baza unda mdebareobdes
mowinaaRmdegis cnobili da savaraudo
poziciebisagan moSorebiT.
• baza ar unda moewyos Senoba-nagebobebTan axlos.
• baza ar unda moewyos mTis qedebze an wveroze,
garda im SemTxvevebisa, roca amis saWiroeba
gamomdinareobs kavSirgabmulobis uzrunvelyofis
aucileblobiT.
• baza ar unda moewyos xeobebSi.
• baza ar unda mdebareobdes gzebTan an bilikebTan
axlos.
(2) meTauri gegmavs:
• saTvalTvalo punqtebs da kavSirs maTTan.
• patrulis an oceulis cecxlis warmoebis gegmas.
• gangaSis gegma.
• sapatrulo bazidan ukandaxevis gegmas, maT Soris,
ukan daxevis marSrutebs da Sekrebis, gaSvebis
punqtebs da alternatiul sapatrulo bazas.
• usafrTxoebis sistemas, romelic uzrunvelyofs piradi
Semadgenlobis konkretuli wevrebis fxizlad yofnas.
• kamuflirebis, xmaurisa da sinaTlis disciplinis
zomebs.
• aucilebeli moqmedebebis Catarebas minimaluri
gadaadgilebiT da xmauriT.
• samuSaoebis prioritetulobas.
b. sapatrulo bazis dakaveba (suraTi 5-10).

144
(1) sapatrulo bazis dazverva da dakaveba xdeba
obieqtTan Sekrebis punqtis msgavsad, im gansxvavebiT,
rom sapatrulo bazis dakavebisas oceuli Sedis 900-iani
kuTxiT (msgavsi moqmedebis Catareba damokidebulia
METT-TC faqtorebze, magram im SemTxvevaSi, Tu am
xerxiT patruli raime upiratesobas ver moipovebs,
aRniSnuli xerxis gamoyeneba ar xdeba). oceulis meTauri
Sesvlis kuTxeSi mdebare saTvalTvalo punqtze tovebs or
kacs da amis Semdeg patruli dafarviT gadaadgildeba
kuTxidan sapatrulo bazisaken.
(2) patruli gadaadgildeba sapatrulo bazaSi. aTeulis zomis
patruli Cveulebriv ikavebs sigaris formis perimetrs, xolo
oceulis zomis patruli Cveulebriv ikavebs samkuTxedis
formis perimetrs.
(3) oceulis meTauri da sxva gansazRvruli meTaurebi 6
saaTis maCveneblidan gadaadgildebian saaTis isris
mimarTulebis sawinaaRmdegod da amowmeben da
cdiloben perimetris mowyobas.
(4) mas Semdeg, rac oceuli Seamowmebs TiToeuli aTeulis
seqtors, TiToeuli aTeulis meTauri sameTauro punqtSi myof
oceulis meTaurTan gzavnis orkacian dazvervisa da
TvalTvalis jgufs (R&S). oceulis meTauri dazvervisa da
TvalTvalis samive jgufs gadascems sagangebo gegmas,
dazvervis instruqciebs da detalur miTiTebebs dazvervis
obieqtebis Sesaxeb (mowinaaRmdege, wyali, dasaxlebuli
raionebi da mosaxleoba, gzebi, bilikebi an Sekrebis
savaraudo adgilebi).
(5) dazvervisa da TvalTvalis TiToeuli jgufi gadis aTeulis
marcxena flangidan, gadaadgildeba winaswar miTiTebul
manZilze miTiTebuli marSrutiT da brundeba Tavisi aTeulis
marjvena flangSi.
(a) aTeulis zomis patruli Cveulebriv ar gzavnis
dazvervis da TvalTvalis jgufebs RamiT.
(b) Tu aris amis SesaZlebloba, dazvervisa da TvalTvalis
jgufebma unda moamzadon aTeulis win ganlagebuli
raionis naxazi.

145
(g) dazvervis dros patruli inarCunebs 100%-ian
sabrZolo mzadyofnas.
(d) Tu oceulis meTauri miiCnevs, rom
mowinaaRmdegem aRmoaCina misi qvedanayofis
nakvalevi an mas misdeven, man SeiZleba gaaCeros
qvedanayofi da SeinarCunos 100%-iani sabrZolo
mzadyofna dazvervisa da TvalTvalis jgufis
gagzavnamde.
(e) dazvervisa da TvalTvalis jgufebma SeiZleba
gamoiyenon Semdegi xerxebi _ “I”, “yuTi” an “T”. imis
miuxedavad, Tu romel xerxs airCevs jgufi, man unda
SeZlos oceulis meTauris mier moTxovnili informaciis
mopoveba.
(6) dazvervisa da TvalTvalis dasrulebis Semdeg oceulis
meTauri amtkicebs an uaryofs sapatrulo bazis
adgilmdebareobas, an gadaaadgilebs patruls, anda
iwyebs samuSaoebis prioritetulobis mixedviT Sesrulebas.
g. pasiuri (saidumlo) sapatrulo baza (aTeuli).
(1) pasiuri sapatrulo baza gankuTvnilia aTeulis an ufro
mcire zomis qvedanayofisaTvis.
(2) qvedanayofi gadaadgildeba da ikavebs sapatrulo
bazas.
(3) aTeulis meTauri rwmundeba, rom qvedanayofi
gadaadgildeba 900-iani kuTxiT gadaadgilebis
Tanmimdevrobis Sesabamisad.
(4) klaimoris tipis naRmebi unda daayenon marSrutze
sapatrulo bazis SesasvlelTan.
(5) alfa da bravo jgufebi ganlagdebian erTmaneTisagan
zurgiT da rwmundebian, rom jgufis erTi wevri mainc aris
fxizlad da uzrunvelyofs usafrTxoebas.
d. samuSaoebis prioritetuloba (aTeuli da oceuli). rogorc ki
oceulis meTauri dazvervisa da TvalTvalis jgufisagan
Caibarebs moxsenebas da sapatrulo bazis mowyobisaTvis
gansazRvrul adgils miiCnevs xelsayrelad, is prioritetebis
mixedviT iwyebs sapatrulo bazis TavdacvisaTvis
RonisZiebebis gatarebas. samuSaos prioritetebis nusxa ar

146
aris ucvleli, igi unda iTvaliswinebdes arsebul davalebebs,
dros da funqcionirebis Sefasebis standartebs. samuSaos
prioritetulobis gansazRvrisas elementis mier davalebis
warmatebiT Sesrulebis mizniT gamoyenebuli unda iqnes
mkafiod Camoyalibebuli standartebi. centralizebuli an
decentralizebuli gziT Catarebuli samuSaos kontrolis
saWiroebis aseve unda iqnes gamoyenebuli dadgenili
kriteriumebi, samuSaos prioritetuloba ganisazRvreba METT-
TC faqtorebis Sesabamisad. samuSaos prioritetuloba
moicavs (Tumca, ar Semoifargleba) Semdeg sakiTxebs:
(1) usafrTxoeba.
• gamoyenebuli unda iqnes usafrTxoebis pasiuri da
aqtiuri zomebi perimetris 100%-iT dasacavad
gamosayenebeli drois 100%-is ganmavlobaSi da,
miuxedavad imisa, Tu ra SeiaraReba gamoiyeneba,
unda moxdes adgilmdebareobis 100%-iT dafarva.
• koreqtireba unda moxdes dazvervisa da TvalTvalis
jgufebis dabrunebis Semdeg da mimdinare
samuSaos prioritetulobis safuZvelze (magaliTad,
iaraRis teqnikuri uzrunvelyofa).
• gamoyenebuli unda iqnes yvela elementi,
SeiaraReba da piradi Semadgenloba, raTa
dakmayofildes reliefTan, mowinaaRmdegesa an
arsebul viTarebasTan dakavSirebuli pirobebi.
• piradi Semadgenlobis yvela wevrs da SeiaraRebas
unda ganesazRvros cecxlis seqtorebi. SemuSavdes
aTeulebis cecxlis seqtorebis naxazebi da oceulis
sacecxle gegma.
• unda dadasturdes sabrZolo poziciebis
adgilmdebareoba, TvalTvalisa da sacecxle seqtorebi.
aTeulis meTaurebi Tvalyurs adevneben samizne
sayeebis da klaimoris tipis naRmebis ganTavsebis
process.
• gamoyenebuli unda iqnes Sesvlis da gasvlis mxolod
erTi punqti. bazaSi Sesvlisas jariskacs standartuli

147
samoqmedo procedurebis Sesabamisad
SesZaxeben.
• saxeldaxelo sabrZolo poziciebi mzaddeba, sul cota,
50 sm. siRrmis (frontisaken), romelic mcired aris
daxrili zurgisaken da, Tu aris amis SesaZlebloba,
mzaddeba xelyumbarebis Casadebi.
(2) ukandaxevis gegma. oceulis meTauri adgens
ukandaxevis niSans, ukandaxevis wyobas, oceulis
gamSveb punqts da/an alternatiul bazas.
(3) kavSirgabmuloba. uzrunvelyofili unda iyos mudmivi
kavSiri zemdgom StabTan, saTvalTvalo punqtTan da
qvedanayofis SigniT. SesaZloa, moxdes patrulis radio-
operatoris rotacia uwyveti radiomonitoringis
SesanarCuneblad, radios teqnikuri uzrunvelyofisaTvis,
oceulis meTauris Sikrikis rotacia movaleobebis efeqturad
Sesrulebisa da sxva prioritetuli samuSaos Sesrulebis
mizniT.
(4) amocanis momzadeba da dagegmva. oceulis meTauri
sapatrulo bazas iyenebs dagegmvis, repeticiebis
Casatareblad, Sesamowmeblad da momavali amocanebis
Sesasruleblad.
(5) SeiaraRebis da aRWurvilobis teqnikuri momsaxureba.
oceulis meTauri rwmundeba, rom uzrunvelyofilia
tyviamfrqvevebis, SeiaraRebis sistemebis,
kavSirgabmulobis aRWurvilobis da RamiT xedvis
xelsawyoebis (iseve, rogorc sxva aRWurvilobis) teqnikuri
momsaxureba. am erTeulebis teqnikuri momsaxurebis
mizniT daSla ar xdeba maTi wyobidan gamosvlisTanave
da demontaJi ar tardeba RamiT. Tu erT-erTi tyviamfrqvevi
gamodis wyobidan, maSin yvela danarCeni sistema zrdis
usafrTxoebis zomebs.
(6) wyliT momarageba. oceulis serJanti organizebas
uwevs wyliT momaragebis jgufebs. wyliT momaragebis
jgufs carieli zurgCanTebiT da sanivTe tomrebiT miaqvT
carieli maTarebi; amasTan, unda hqondeT kavSiris
saSualebebi da sagangebo gegma.

148
(7) kvebis gegma. usafrTxoeba da SeiaraRebis teqnikuri
momsaxureba xorcieldeba kvebamde. Cveulebriv, oceulis
piradi Semadgenlobis naxevarze meti erTdroulad ar
ikvebeba, xolo jariskacebi, Cveulebriv, sakvebs iReben
Tavisi sabrZolo poziciebidan 1-3 metris moSorebiT.
(a) dasvenebis/Zilis gegma. amocanis Sesrulebis
mosamzadeblad oceuli saWiroebisamebr isvenebs.
(b) gangaSis gegma da sabrZolo mzadyofna. oceulis
meTauri gansazRvravs gangaSis mdgomareobas da
mzadyofnis dros. is adgens gegmas, romelic
uzrunvelyofs poziciebis periodulad Semowmebas,
moTvalTvaleebis rotacias da, sul cota, erT-erTi
meTauris mudmiv mzadyofnas. Cveulebriv, patruli
mzadyofnas acxadebs standartul samoqmedo
procedurebSi miTiTebul dros (mag., 30 wT-iT adre da
Semdeg, dilis navigaciuri bindis dawyebamde an
saRamos, navigaciuri bindis dasrulebamde).
(g) maragis ganaxleba. unda Seivsos da ganaxldes
sabrZolo masala, sakvebi, aRWurviloba da a.S.
(d) sanitaruli da piradi higienis sakiTxebi. oceulis
serJanti da saninstruqtori uzrunvelyofen grZeli viwro
Txrilis momzadebas da moniSvnas, aseve, Tvalyurs
adevneben, rom ganisazRvros sapirfareSos adgilebi.
jariskacebma yoveldRiurad unda gaiparson wveri,
gaixexon kbilebi, daibanon xel-piri, iRliebi, sazardulis
midamo, fexebi da gaiwmindon Ceqmebi. sapatrulo
bazaze patrulma ar unda datovos narCenebi.

sapatrulo baza
• tyviamfrqvevis gaTvlebi
10 saaTi 1 aTeuli 2 saaTi aTeulis frontis dasafarad
• bazis zoma ganisazRvreba ganlagdebian 2, 6 da 10
METT-TC faqtorebis saaTis mimarTulebiT
Sesabamisad

• sapatrulo bazis dakaveba • ganisazRvreba viwro Txeli


xdeba oSp-s dakavebis Stabi Txrilis da sapirfareSo
msgavsad adgilebis mdebareoba
3 aTeuli 2 aTeuli
• saTvalTvalo punqti
pirvelad galagdeba
marSrutze usafrTxoebis
SeCerebisas 149
• saxeldaxelo sabrZolo
poziciebi (50 sm. siRrmis)
P

• oceulis meTauri
• dazvervis da TvalTvalis gansazRvravs samuSaos
jgufebi adgilmdebareobis 6 saaTi prioitetulobas METT-TC
Seswavlas mis faqtorebis Sesabamisad.
dakavebamde axdenen.

suraTi 5-10. sapatrulo baza

5-6. gadaadgileba mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesasvlelad.


a. mizani-zogadi ganmarteba. gadaadgileba
mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesasvlelad (MTC) warmoadgens
TavdasxmiTi operaciebis 5 kategoriidan erT-erTs. kontaqtSi
Sesasvlelad gadaadgilebisas mowinaaRmdegesTan kontaqts
SeiZleba an hqondes adgili an ara. rogorc ki qvedanayofi Sedis
mowinaaRmdegesTan kontaqtSi, is iwyebs Setevas. Cveulebriv,
oceuli mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesasvlelad
gadaadgildeba rogorc ufro didi qvedanayofis nawili. kontaqtisTvis
gadaadgilebis or xerxs ganasxvaveben: miaxloebis marSi da
Zebna da Seteva (S&A).
(1) Zebna da Seteva (S&A). aRniSnuli xerxi gamoiyeneba
maSin, roca mowinaaRmdege gafantulia, cdilobs Tavi aaridos
kontaqts, gadis brZolis velidan an ixevs ukan, anda roca
dagegmilia mocemul raionSi mowinaaRmdegis gadaadgilebis
SezRudva. Zebnisa da Setevis dros, Cveulebriv, gamoiyeneba
ramdenime oceuli, aTeuli da sacecxle jgufi, romlebic
mowinaaRmdegesTan kontaqtisas axdenen TavianTi
moqmedebebis koordinirebas. oceulebi, Cveulebriv, cdiloben
mowinaaRmdegis aRmoCenas, maT dafiqsirebas da
ganadgurebas. mowinaaRmdegis aRmoCenisTanave oceulebi
axdenen patrulirebis xerxebis da dagegmili da daugegmavi
Setevebis moTxovnebis erTmaneTTan Sejerebas. dagegmvis
faqtorebi moicavs:
• METT-TC faqtorebi.
• davalebis decentralizebulad Sesrulebis moTxovna.

150
• mravalmxrivi mxardaWeris moTxovnebi.
• operaciebis xangrZlivoba.
• unda moxdes jariskacebis tvirTis minimumde Semcireba,
raTa uzrunvelyofili iyos SeniRbulobis maRali done da
gadaadgilebis maRali siCqare.
• maragis ganaxleba da samedicino evakuacia.
• ZiriTadi meTaurebis da aRWurvilobis adgilsamyofeli.
• mTavari SeiaraRebis gamoyeneba.
• sapatrulo bazis mowyobis moTxovnebi.
• moqmedebaTa zonaSi Sesvlis Sinaarsi.
• kontaqtisas SeerTebis Sinaarsi.
(2) miaxloebis marSi. miaxloebis marSis arsi mdgomareobs
imaSi, rom mowinaaRmdegesTan kontaqti moxdes
qvedanayofis yvelaze mcire elementiT, rac meTaurs aniWebs
moqnilobas mowinaaRmdegis ganadgurebis an gverdis avlisas.
miaxloebis marSisas oceuli moqmedebs ufro msxvili
qvedanayofis SemadgenlobaSi. mas SeiZleba daevalos
gadaadgileba rogorc avangards, SeiZleba gadaadgildes
qvedanayofis ZiriTadi nawilis SemadgenlobaSi, SeiZleba
daevalos aseulis an batalionis zurgis da flangebis usafrTxoebis
uzrunvelyofa.

b. mTavari sakiTxebi mowinaaRmdegesTan kontaqtisTvis


gadaadgilebisas:
(1) mowinaaRmdegesTan kontaqti unda moxdes qvedanayofis
rac SeiZleba mcire elmentiT.
(2) mowinaaRmdegesTan kontaqtisTanave unda moxdes
sabrZolo simZlavris mobilizeba.
(3) uzrunvelyofili unda iyos qvedanayofis yovelmxrivi
usafrTxoeba.
(4) unda moxdes zemdgomi qvedanayofis koncefciis
mxardaWera.
(5) unda moxdes yvela informaciis swrafad da zustad
miwodeba, mowinaaRmdegesTan kontaqtis damyareba da
SenarCuneba.

151
(6) saWiroa decentralizebuli moqmedeba.
(7) mowinaaRmdegesTan kontaqtisTvis gadaadgilebis
operaciebisas mkacrad unda iqnes gaTvaliswinebuli Semdegi:
(a) METT-TC faqtorebi.
(b) jariskacebisTvis tvirTis Semsubuqeba.

g. davalebis standartebi. oceuli iwyebs gadaadgilebas


araugvianes brZanebaSi miTiTebuli droisa. oceuli
mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sedis rac SeiZleba mcire
elementiT, Sesabamisad qvedanayofis mTavar nawilze ar xdeba
mowinaaRmdegis moulodneli Tavdasxma. rogorc ki oceuli
amyarebs kontaqts mowinaaRmdegesTan, igi cdilobs kontaqtis
SenarCunebas. oceuli anadgurebs aTeulebs da mcire zomis
elementebs, xolo aTeulze didi zomis elementebis arsebobis
SemTxvevaSi afiqsirebs maT. oceuli inarCunebs sakmaris
sabrZolo Zalas Semdgomi sabrZolo operaciebis Casatareblad.
mowinaaRmdegis adgilsamyofelis da masTan kontaqtis Sesaxeb
moaxseneben zemdgomebs. im SemTxvevaSi, Tu oceuli
mowinaaRmdegisaTvis SeumCneveli rCeba, oceulis meTauri
iwyebs daugegmav Casafrebas. sakuTari cecxliT ar unda
daziandes sakuTari piradi Semadgenloba. oceuli emzadeba
Semdgomi gadaadgilebis dawyebisTvis kontaqtidan 25 wuTis
ganmavlobaSi da unda daiTvalon piradi Semadgenloba da
aRWurviloba.
d. aucileblad gasatarebeli zomebi (Zebna da Seteva).
(1) oceulma mowinaaRmdege ise unda aRmoaCinos, rom
Tavad gaumJRavnebeli darCes.
(2) brZolaSi CabmisTanave oceuli mowinaaRmdegis poziciebze
afiqsirebs da atarebs manevrs.
(3) uzrunvelyofs usafrTxoebas sabrZolo moqmedebebis
ganmavlobaSi, raTa Tavidan iqnes acilebuli mowinaaRmdegis
mier alyaSi moqceva.

e. aucilebeli zomebi (miaxloebis marSi).


(1) mowinaaRmdegesTan kontaqtis SesaZleblobis Sesabamisad
oceulis meTauri irCevs gadaadgilebis Sesabamis mwyobrs.

152
(2) kontaqtis damyarebis Semdeg unda moxdes kontaqtis
SenarCuneba sxva saxis brZanebis miRebamde.

Tavi VI
sabrZolo varjiSebi

qveiTTa sabrZolo varjiSebSi aRwerilia, Tu rogor unda


warmarTon oceulebma da aTeulebma cecxli da manevri Seqmnil
viTarebaSi sapasuxod. sabrZolo varjiSebSi meTaurebs moeTxovebaT
gadawyvetilebebis swrafad miReba da mokle, zepiri brZanebebis
swrafad gacema.

6-1. ganmarteba. FM 25-101-Si sabrZolo varjiSi ganmartebulia,


rogorc “swrafad Sesrulebuli koleqtiuri moqmedeba
winaswardagegmili gadawyvetilebis miRebis procesis gareSe”.

a. sabrZolo varjiSebis maxasiaTeblebis mixedviT:


• isini moiTxoven minimalur brZanebebs meTaurebisagan da
warmoadgenen mTel armiaSi dadgenl standartebs.
• brZolaSi warmatebis misaRwevad da gadasarCenad sasicocxlod
mniSvnelovania Tanmimdevrulad moqmedeba.
• sabrZolo varjiSebi gamoiyeneba oceulebis da ufro mcire zomis
qvedanayofebis mier.
• varjiSebi warmoadgenen winaswar gavarjiSebul pasuxebs
mowinaaRmdegis moqmedebebze an meTuris brZanebaze.
• isini warmoadgenen gonebaSi damuSavebul nabijebs brZolisa da
varjiSebis dros Sesasrulebeli TavdacviTi da TavdasxmiTi
operaciebis Sesaxeb.
b. qvedanayofis mier amocanis Sesrulebis SesaZlebloba xSirad
damokidebulia jariskacebisa da meTauris swrafad moqmedebis
unarze. jariskacebma da meTaurebma unda icodnen, Tu ra unda
moimoqmedon dauyovnebliv mowinaaRmdegesTan kontaqtis
SemTxvevaSi da ra saxis Tanmimdevruli moqmedebebi unda
Seasrulon. varjiSi warmoadgens gansazRvrul viTarebas, romelic

153
saWiroebs myisier pasuxs; amasTan, jariskacebi davalebas unda
asrulebdnen instinqtis doneze. es SeiZleba miRweul iqnes mxolod
gamudmebuli varjiSiT. sabrZolo varjiSebi mcire zomis
qvedanayofebs uviTareben moqmedebis standartul formebs,
romlebic sasicocxlod mniSvnelovania qvedanayofis siZlierisa da
agresiulobis uzrunvelsayofad.
• sabrZolo varjiSebiT xdeba im sakvanZo moqmedebebis
identificireba, romelTa swrafad Sesrulebac moeTxovebaT
meTaurebs da jariskacebs.
• sabrZolo varjiSebis Sedegad xdeba erTi moqmedebidan meoreze
efeqturad gadasvlis unar-Cvevebis gamomuSaveba, magaliTad,
Tavdasxmidan Setevaze gadasvla.
• sabrZolo varjiSebis Sedegad gamomuSavdeba standartizebuli
moqmedebebi, romlebic oceulis an ufro dabal doneze
erTmaneTTan akavSirebs jariskacis pirad da koleqtiur davalebebs
[jariskacebi asruleben individualur davalebebs CTT da SDT
(TviTganviTarebis testi) standartebis Sesabamisad].
• sabrZolo varjiSebi TiToeuli jariskacisa da meTaurisagan
moiTxoven savarjiSos srulad gaazrebas da mudmiv praqtikul
varjiSs.

6-2. formati. am TavSi ganxiluli savarjiSoebis formati moicavs


saTaurs, viTarebas, romelic meTaurs an qvedanayofs ubiZgebs
Sesabamisi moqmedebebisaken, moTxovnil moqmedebebs
Tanmimdevrobis mixedviT da damxmare ilustraciebs. sabrZolo
varjiSebis standartebi mocemulia amocanis sawvrTnel gegmaSi
(MTP-mission training plan).

sabrZolo varjiSi 1. oceulis Seteva

viTareba: oceuli moqmedebs didi qvedanayofis SemadgenlobaSi,


romelic gadaadgildeba mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesasvlelad
dagegmili an daugegmavi SetevisaTvis.
moTxovnili moqmedebebi: Sedgeba 5 nabijisagan.

nabiji I. moqmedebebi mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesvlisas.

154
a. oceuli iwyebs kontaqts. oceulis meTauri gegmavs, Tu rodis da
rogor iwyebs kontaqts qvedanayofis cecxliT mxardamWeri elementi.
es elementi unda ganlagdes miTiTebul poziciaze da kontaqtis
dawyebamde unda Cautardes instruqtaJi. Tu oceuli ar iqna
aRmoCenili mowinaaRmdegis mier, I da II nabiji iqneba
mxardamWeri elementis ganTavseba poziciebze da
mowinaaRmdegis poziciebis identificireba.
b. mowinaaRmdege iwyebs kontaqts. im SemTxvevaSi, Tu
mowinaaRmdege iwyebs kontaqts, oceuli Semdeg qmedebebs
asrulebs:
(1) mowinaaRmdegesTan kontaqtSi Sesuli aTeuli reagirebs
kontaqtze (sabrZolo varjiSi 2). aTeuli cdilobs erT-erTi sacecxle
jgufiT CamxSobi cecxlis warmoebas, xolo meore jgufi axdens
manevrirebas mowinaaRmdegeze flangebidan Setevis mizniT.
aTeulis meTauri acnobebs oceulis meTaurs Tavisi moqmedebebis
Sesaxeb.
(2) oceulis meTauri, radiooperatori, oceulis mewinave
moTvalTvale, meore aTeulis meTauri da tyviamfqvevis erTi gaTvla
gadaadgildebian win, raTa SeuerTdnen mowinaaRmdegesTan
kontaqtSi myof aTeuls.
(3) mimyoli aTeulis meTauri gadaadgildeba Tavisi sacecxle jgufis
win.
(4) oceulis serJanti tyviamfrqvevis meore gaTvlasTan erTad win
gadaadgildeba da uerTdeba oceulis meTaurs. Sesabamisi
brZanebis SemTxvevaSi mas ekisreba cecxliT mxardaWeris
elementis kontroli da is tyviamfrqvevis gaTvlebs ganalagebs ise,
rom uzrunvelyos damatebiTi CamxSobi cecxli.
(5) oceulis meTauri afasebs viTarebas. flangebidan aTeulebis
warmatebuli Setevis Semdeg oceulis meTauri mimyol aTeulebs
gadaaadgilebs dafaruli da SeniRbuli marSrutiT, romelic
momzadebulia mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myofi aTeulis
moieriSe sacecxle jgufis mier.
(6) Tu kontaqtSi myofi aTeuli ver uzrunvelyofs CamxSob cecxls,
amis Sesaxeb aTeulis meTauri acnobebs oceulis meTaurs:
(a) kontaqtSi myofi aTeuli uzrunvelyofs mxardamWer cecxls.
aTeulis meTauri ganaTavsebs Tavis aTeuls ise, rom

155
uzrunvelyofili iyos efeqturi, uwyveti cecxli mowinaaRmdegis
poziciebis mimarTulebiT. aTeulis meTauri Tavis saboloo pozicias
acnobebs oceulis meTaurs.
(b) danarCeni aTeulebi (romlebic ar imyofebian
mowinaaRmdegsTan kontaqtSi) ikaveben dafarul da SeniRbul
poziciebs da Tvalyurs adevneben oceulis flangebsa da zurgs.
(g) oceulis meTauri radiooperatorTan, oceulis mewinave
moTvalTvalesTan, axlo myofi aTeulis meTaursa da
tyviamfrqvevis erT gaTvlasTan erTad win gadaadgildeba.

nabiji 2. mowinaaRmdegis poziciebis gansazRvra.


a. mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myofi aTeulis meTauri oceulis
meTaurs moaxsenebs informacias mowinaaRmdegis raodenobis,
adgilmdebareobis da sxva monacemebis Sesaxeb. oceulis meTauri
daasrulebs aTeulis meTauris mier Sefasebuli viTarebis ganxilvas.
b. aTeuli ganagrZobs mowinaaRmdegesTan brZolas.
g. oceulis serJanti tyviamrfqvevis meore gaTvlsTan erTd
gadaadgildeba win da uerTdeba oceulis meTaurs.

nabiji 3. mowinaaRmdegis CaxSoba.


a. oceulis meTauri mowinaaRmdegis sapasuxo cecxlis simWidrovisa
da sizustis mixedviT gansazRvravs, SeuZlia Tu ara
mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myof aTeuls CamxSobi cecxlis
daSena.
(1) dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi oceulis meTauri ubrZanebs
aTeuls (tyviamfrqvevis erTi an ori gaTvliT), ganagrZos
mowinaaRmdegis CaxSoba.
(a) kontaqtSi myofi aTeuli anadgurebs an axSobs
mowinaaRmdegis im iaraRs, romliTac mowinaaRmdege
awarmoebs yvelaze efeqtur cecxls (Cveulebriv koleqtiur
iaraRs).
(b) kontaqtSi myofi aTeuli dafarvis mizniT iyenebs kvamls
(M203), raTa mowinaaRmdegem ar SeniSnos manevris
elementis gadaadgileba.
(2) uaryofiTi pasuxis SemTxvevaSi oceulis meTauri
mowinaaRmdegis poziciebis CaxSobis mizniT ganaTavsebs meore

156
aTeuls da tyviamfrqvevis meore gaTvlas. (oceulis meTaurma
SeiZleba ubrZanos oceulis serJants, ganaTavsos es aTeuli da
tyviamfrqvevis erTi an orive gaTvla cecxliT mxardaWeris ukeTes
poziciaze).

b. oceulis meTauri kvlav gansazRvravs, SeuZlia Tu ara oceuls


CamxSobi cecxlis warmoeba.
(1) dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi oceulis meTauri ori aTeuliT da
tyviamfrqvevis ori gaTvliT agrZelebs mowinaaRmdegis CaxSobas.
(a) oceulis serJants ekisreba cecxliT mxardamWeri mTavari
elementis kontroli (am elementis SemadgenlobaSi Sedian
kontaqtSi myofi aTeuli, tyviamfrqvevis gaTvlebi da oceulis
meTauris mier gansazRvruli nebismieri sxva aTeuli).
(b) tyviamfrqvevis gaTvla ikavebs dafarul da SeniRbul
poziciebs da axSobs mowinaaRmdegis poziciebs.
(g) oceulis meTauris miTiTebebis Sesabamisad oceulis
mewinave moTvalTvale iZaxebs cecxls da marTavs mas
(oceulis meTauri ar elodeba arapirdapir cecxls da agrZelebs
moqmedebas).
(2) Tu pasuxi kvlavac uaryofiTia, oceulis meTauri ganaTavsebs
bolo aTeuls poziciebze flangebisa da zurgis usafrTxoebis
uzrunvelyofis mizniT, saWiroebisamebr win waruZRveba aseulis
danarCen nawils da viTarebis Sesxeb moaxsnebs aseulis meTaurs.
Cveulebriv, oceuli gaxdeba aseulis cecxliT mxardaWeris elementi
da, SesaZloa, bolo aTeulic gamoiyenos CamxSobi cecxlis
gasaZliereblad. oceuli ganagrZobs mowinaaRmdegis CaxSobas
an fiqsirebas pirdapiri da arapirdapiri cecxliT da asrulebs aseulis
meTauris brZanebebs.

nabiji 4. Seteva.
Tu kontaqtSi myofi aTeuli (aTeulebi) tyviamfrqvevis gaTvlasTan
(gaTvlebTan) erTad axerxebs mowinaaRmdegis CaxSobas, oceulis
meTauri gansazRvravs, SeuZlia Tu ara mowinaaRmdegesTan
kontaqtSi ar myof darCenil aTeuls (aTeulebs) manevris Catareba. is
afasebs Semdegs:
• mowinaaRmdegis poziciebis adgilmdebareobas da dabrkolebebs.

157
• mowinaaRmdegis im Zalebis raodenobas, romelsac ebrZvis aTeuli
(mowinaaRmdegis tyviamfrqvevebis raodenoba, maT
gankargulebaSi myofi manqanebi da arapirdapiri cecxlis
gamoyenebis SesaZlebloba warmoadgens mowinaaRmdegis
siZlieris gansazRvris maCveneblebs).
• sustad dacul flangs.
• mowinaaRmdegis poziciebisaken mimarTul dafarul da SeniRbul
flangur marSrutebs.
a. dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi oceulis meTauri axdens
SetevisTvis aTeulis (aTeulebis) manevrirebas:
(1) mas Semdeg, rac oceulis meTauri darwmundeba, rom cecxliT
mxardaWeris elementi ganlagebulia poziciaze da awarmoebs
CamxSob cecxls, moieriSe elementi (elementebi) gahyavs
saieriSod.
(2) poziciaze ganlagebis Semdeg oceulis meTauri cecxliT
mxardamWer elements aZlevs winaswar SeTanxmebul niSans
mowinaaRmdegis poziciebis sapirispiro flangis mimarTulebiT
warmoebuli cecxlis mimarTulebaSi an manZilSi cvlilebebis Setanis
Sesaxeb (moieriSe elementma unda awarmoos efeqturi cecxli
mTeli ieriSis ganmavlobaSi. pirdapiri cecxlis warmoebis
pasuxismgeblobis gadatna cecxliT mxardaWeris elementidan
moieriSe elementze mniSvnelovania).
(3) oceulis mewinave moTvalTvales mowinaaRmdegis poziciebis
izolirebis mizniT gadaaqvs arapirdapiri cecxli.
(4) moieriSe aTeuli (aTeulebi) cecxlisa da manevris gamoyenebiT
ibrZvis mowinaaRmdegis poziciebTan. oceulis meTauri
akontrolebs Tavisi aTeulebis gadaadgilebas. TiToeul aTeuls oceulis
meTauri ganusazRvravs konkretul miznebs, da ZiriTad
Zalisxmevas an adgens mTavar samanevro elements (cecxliT
mxardamWer elements unda SeeZlos moieriSe elementebis axlo
flangebis identificireba).
(5) ieriSisas aTeulis meTauri mowinaaRmdegis cecxlis
simWidrovis da sizustis da arsebuli reliefis dafarvis
SesaZleblobebis Sesabamisad gansazRvravs misi aTeulis
elementebis gadaadgilebis gzas. nebismier SemTxvevaSi

158
nebismieri jariskaci iyenebs Sesabamis individualuri
gadaadgilebis xerxs.
(a) aTeulis meTauri niSnavs erT sacecxle jgufs, romelmac
gadaadgilebisas unda uzrunvelyos danarCeni jgufebis cecxliT
dafarva.
(b) aTeulis meTauri gansazRvravs jgufis gadaadgilebis manZils
an mimarTulebas. is Tan mihyveba erT-erT sacecxle jgufs.
(g) jariskacebma unda SeinarCunon kavSiri jgufis wevrebTan
da meTaurebTan.
(d) jariskacebi cecxlis intensivobis SenarCunebis mizniT
gansazRvraven srolasa da datenvaSi daxarjul dros.
(e) moZravi sacecxle jgufi gadaadgildeba momdevno dafaruli
poziciisaken. jgufebi ieriSisas iyeneben solisebur wyobas.
jariskacebi gadaadgildebian an gadarbeniT an xoxviT.
(v) aTeulis meTauri ubrZanebs Semdeg jgufs gadaadgilebis
dawyebas.
(z) saWiroebis SemTxvevaSi jgufis meTauri ubrZanebs
jariskacebs megobar jgufebSi gadarbenas, gadanacvlebas.
megobar jgufSi gatarebuli, SeRweuli jariskacebi axdenen
TavianTi gadaadgilebis da cecxlis koordinirebas. isini
inarCuneben kontaqts Tavisi jgufis meTaurTan.
(T) jariskacebi cecxls xsnian dafaruli poziciebidan.
gadaadgilebis dawyebamde isini arCeven momdevno dafarul
poziciebs. isini axdenen gadarbenebs (gadarbenis dro ar unda
aRematebodes 5 wams) an iyeneben maRali an dabali xoxvis
xerxs reliefisa da mowinaaRmdegis cecxlis gaTvaliswinebiT.
b. uaryofiTi pasuxis SemTxvevaSi an Tu aTeuls (aTeulebs) ar SeuZlia
gadaadgilebis gagrZeleba, oceulis meTauri aTeuls (aTeulebs)
ganalagebs poziciebze mowinaaRmdegis CamxSobi cecxlis
warmoebis mizniT da moaxsenebs aseulis meTaurs. oceuli
ganagrZobs mowinaaRmdegis poziciebis CaxSobas da asrulebs
aseulis meTauris brZanebebs.

nabiji 5. konsolidacia da reorganizacia.


a. konsolidacia. mas Semdeg, rac moieriSe aTeuli (aTeulebi)
SeiWreba mowinaaRmdegis poziciebSi, oceulis meTauri

159
uzrunvelyofs lokalur usafrTxoebas (oceuli unda moemzados
mowinaaRmdegis kontrSetevis mosagerieblad. oceuli yvelaze
naklebad ieriSis daskvniT fazaSi daculi).
(1) oceulis meTauri aniSnebs cecxliT mxardaWeris elements,
gadaadgildes gansazRvrul poziciebze.
(2) oceulis meTauri TiToeul aTeuls ganusazRvravs cecxlis
seqtorebs.
(3) oceulis meTauri ganalagebs ZiriTad SeiaraRebas miaxloebis
yvelaze ufro saxifaTo marSrutis (marSrutebis) dasafaravad.
(4) oceulis serJanti koordinacias uwevs sabrZolo masalis maragis
ganawilebas.
(5) jariskacebi ikaveben saxeldaxelod Seqmnil TavdacviT
poziciebs.
(6) oceulis meTauri da misi mewinave moTvalTvale
SeimuSaveben swrafi cecxlis gegmas.
(7) aTeulebi saTvalTvalo punqtebs ganalageben
mowinaaRmdegis kontrieriSis SemTxvevaSi gafrTxilebis mizniT.

b. reorganizacia.
(1) oceuli asrulebs Semdeg davalebebs (mxolod konsolidaciis
Semdeg):
(a) xelaxla iqmneba sameTauro jaWvi.
(b) xelaxla unda ganawildes da ganaxldes sabrZolo masalis
maragi.
(g) koleqtiur iaraRTan unda daayenon momsaxure jariskacebi.
(d) xelaxla ganawildes mniSvnelovani aRWurviloba
(radiosadgurebi, RamiT xedvis xelsawyoebi, birTvuli, biologiuri
da qimiuri iaraRisagan damcavi saSualebebi).
(e) daWrilTa mkurnaloba da evakuacia.
(v) sakvanZo vakanturi Tanamdebobebis Sevseba.
(z) unda moxdes datyvevebul mowinaaRmdegeTa Cxreka,
siCumis SenarCuneba, gancalkeveba, dacva da swrafad
gadayvana tyveTa Segrovebis punqtSi.
(T) unda Segrovdes da gakeTdes moxseneba mowinaaRmdegis
xelT arsebuli informaciis da materialuri saSualebebis Sesaxeb.

160
(2) aTeulis meTaurebi oceulis meTaurs awvdian informacias
sabrZolo masalis, daSavebulTa da aRWurvilobis (ACE) Sesaxeb.
(3) oceulis meTauri agrovebs sabrZolo masalis, daSavebulTa da
aRWurvilobis Sesaxeb moxsenebebs da gadascems maT aseulis
meTaurs [an aRmasrulebel oficers (XO)].
(4) oceuli agrZelebs amocanis Sesrulebas aseulis meTauris
miTiTebebis miRebis Semdeg. aseuli mihyveba oceulis
warmatebul flangur Setevas.

sabrZolo varjiSi 1a. aTeulis Seteva

viTareba: aTeuli moZraobs oceulis SemadgenlobaSi, romelic


gadaadgildeba mowinaaRmdegesTan kontaqtisTvis an dagegmili Tu
daugegmavi Setevis mizniT.
moTxovnili moqmedebebi: Sedgeba 5 nabijisagan.
nabiji 1. moqmedebebi mowinaaRmdegesTan kontaqtisas.
a. jariskacebi, romelTa mimarTulebiTac mowinaaRmdegem gaxsna
cecxli, ikaveben uaxloes poziciebs, romlebic uzrunvelyofen maT
dacvas mowinaaRmdegis cecxlisa (dafarva) da TvalTvalisagan
(SeniRbva).
b. mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myofi sacecxle jgufi
dauyovnebliv xsnis maRali simWidrovis CamxSob cecxls
mowinaaRmdegis mimarTulebiT.
(1) kontaqtSi myofi sacecxle jgufis jariskacebi gadaadgildebian
iseTi poziciebisaken (gadarbeniT an xoxviT), romlebic
uzrunvelyofen cecxlis gaxsnis SesaZleblobas, TvalTvals, sacecxle
seqtorebs, dafarvas da SeniRbvas. isini agrZeleben cecxls da
TavianTi jgufis meTaurs moaxseneben mowinaaRmdegis cnobili
da savaraudo poziciebis adgilmdebareobis Sesaxeb.
(2) jgufis meTauri marTavs cecxls mgezavi tyviebis da cecxlis
warmoebis standartuli brZanebebis gamoyenebiT.
(3) mowinaaRmdegesTan kontaqtSi ar myofi sacecxle jgufi
ikavebs dafarul da SeniRbul sacecxle poziciebs da uzrunvelyofs
usafrTxoebas aTeulis flangebsa da zurgSi.

161
(4) aTeulis meTauri oceulis meTaurs moaxsenebs kontaqtis
Sesaxeb da gadaadgildeba win kontaqtSi myofi sacecxle
jgufisaken.

nabiji 2. mowinaaRmdegis adgilmdebareobis dadgena.


a. kontaqtSi myofi sacecxle jgufi dakvirvebiTa da miyuradebiT
adgens mowinaaRmdegis poziciebs.
b. kontaqtSi myofi sacecxle jgufi xsnis zust cecxls mowinaaRmdegis
savaraudo poziciebisaken.
g. aTeulis meTauri gadaadgildeba im poziciisaken, saidanac SeZlebs
mowinaaRmdegeze TvalTvals da viTarebis Sefasebas.
d. aTeulis meTauri oceulis meTauris meSveobiT iTxovs dauyovnebliv
CamxSob arapirdapir cecxls (Cveulebriv, 60 mm-iani
naRmsatyorcniT warmoebul cecxls).
e. aTeulis meTauri oceulis meTaurs moaxsenebs informacias
mowinaaRmdegis raodenobis, adgilmdebareobis da nebismieri sxva
monacemis Sesaxeb (oceulis meTauri win gadaadgilebis Semdeg
saboloo saxes aZlevs aTeulis meTauris mier dawyebul viTarebis
Sefasebas).
nabiji 3. mowinaaRmdegis CaxSoba.
aTeulis meTauri mowinaaRmdegis cecxlis simWidrovis da sizustis
Sefasebis safuZvelze gansazRvravs, SeuZlia Tu ara
mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myof sacecxle jgufs
mowinaaRmdegis CaxSoba:
a. Tu pasuxi dadebiTia, sacecxle jgufis meTauri agrZelebs
mowinaamdegis CaxSobas:
(1) sacecxle jgufi, pirvel rigSi, axSobs an anadgurebs
mowinaaRmdegis koleqtiur iaraRs.
(2) sacecxle jgufi dafarvis mizniT mowinaaRmdegis poziciebis
mimarTulebiT isvris sakvamle xelyumbaras (M203).
(3) sacecxle jgufis meTauri mgezavi tyviebis an cecxlis
warmoebis standartuli brZanebebis gamoyenebiT akontrolebs
cecxls. cecxli unda iyos zusti da uwyveti.
(4) megobari jgufebi xsnian cecxls TavianTi SeiaraRebidan ise,
rom iaraRis gadatenva ar unda moxdes erTsa da imave dros.

162
b. uaryofiTi pasuxis SemTvevaSi aTeulis meTauri ganalagebs
kontaqtSi ar myof sacecxle jgufs cecxliT mxardaWeris poziciaze. is
viTarebis Sesaxeb moaxsenebs oceulis meTaurs. Cveulebriv, es
aTeuli xdeba oceulis mTavari sacecxle elementi. aTeuli ganagrZobs
mowinaaRmdegis CaxSobas da asrulebs oceulis meTauris
brZanebas (oceulis meTauri, radiooperatori, oceulis mewinave
moTvalTvale, tyviamfrqvevis erTi gaTvla da meore aTeulis meTauri,
iseve, rogorc oceulis serJanti da meore aTeulis tyviamfrqvevis
gaTvla, gadaadgildebian win brZanebis _ “sabrZolo varjiSi 1, oceulis
Seteva” Sesabamisad).

nabiji 4. Seteva.
• Tu mowinaaRmdegesTan kontaqtSi myofi sacecxle jgufi axSobs
mowinaaRmdeges, aTeulis meTauri gansazRvravs, SeuZlia Tu ara
kontaqtSi ar myof meore sacecxle jgufs manevris Catareba. is
afasebs:
• mowinaaRmdegis poziciis (poziciebis) da dabrkolebebis
adgilmdebareobas.
• mowinaaRmdegis im Zalebis raodenobas, romelsac ebrZvis
aTeuli (mowinaaRmdegis tyviamfqvevebis, maT
gankargulebaSi myofi manqanebis da arapirdapiri cecxlis
gamoyenebis SesaZlebloba aris mowinaaRmdegis Zalis
gansazRvris maCveneblebi).
• sustad dacul flangs.
• mowinaaRmdegis flangebis mimarTulebiT farul da SeniRbul
marSrutebs.
a. dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi aTeulis meTauri axdens sacecxle
jgufis manevrirebas Setevis dros.
(1) aTeulis meTauri ubrZanebs kontaqtSi myof sacecxle jgufs,
mxari dauWiros meore sacecxle jgufs gadaadgilebisas. Semdeg is
miuZRveba an ubrZanebs moieriSe sacecxle jgufis meTaurs,
moaxdinos Tavisi jgufis manevrireba im marSutiT, romelic jgufs
gaiyvans saieriSe poziciaze (moieriSe sacecxle jgufma unda
moipovos da SeinarCunos sacecxle upiratesoba mTeli ieriSis
ganmavlobaSi. pirdapiri cecxlis warmoebis valdebulebis gadatana

163
sacecxle mxardaWeris elementidan moieriSe elementze
sasicocxlod mniSvnelovania).
(2) poziciaze ganlagebis Semdeg aTeulis meTauri mxardamWer
sacecxle jgufs aZlevs winaswar momzadebul niSnebs
mowinaaRmdegis poziciebis sapirispiro flangisaken cecxlis
mimarTulebasa da manZilze gatanis Sesaxeb.
(3) moieriSe sacecxle jgufi ibrZvis mowinaaRmdegis poziciebTan
cecxlisa da manevris gamoyenebiT (mxardamWer sacecxle jgufs
unda SeeZlos moieriSe sacecxle jgufis axlo flangis identificireba).
(a) jgufis meTauri SearCevs marSruts, romelic mas miznamde
misvlis saSualebas miscems da, amasTan, uzrunvelyofs
saukeTeso dafarvasa da SeniRbvas. Semdeg jgufis meTauri
mowinaaRmdegis frontidan siRrmeSi SetevaSi miuZRveba
solisebur mwyobrad mowyobil Tavis jgufs.
(b) sacecxle jgufis wevrebi gadaadgilebis individualuri xerxebis
gamoyenebiT gadaadgildebian an calke, an megobar jgufebSi,
amasTan, Setevis wyobaSi inarCuneben erTmaneTis mimarT
iseTive ganlagebas. gadaadgilebis dasrulebis Semdeg TiToeuli
jariskaci ikavebs SeniRbul da dafarul poziciebs da anaxlebs
cecxls.
b. uaryofiTi pasuxis SemTxvevaSi an, Tu moieriSe sacecxle jgufs ar
SeuZlia gadaadgilebis gagrZeleba, aTeulis meTauri ganalagebs
moieriSe sacecxle jgufs ise, rom gaaZlieros cecxli mowinaaRmdegis
mimarTulebiT, amis Sesaxeb moaxsenebs oceulis meTaurs da iTxovs
Semdgom miTiTebebs. aTeuli ganagrZobs mowinaaRmdegis
poziciebis CaxSobas da asrulebs oceulis meTauris brZanebebs.

nabiji 5. konsolidacia da reorganizacia.


a. mas Semdeg, rac moieriSe sacecxle jgufi SeiWreba
mowinaaRmdegis poziciebSi, aTeulis meTauri uzrunvelyofs
adgilobriv usarTxoebas (aTeulis meTauri swrafad unda moemzados
da, kontrSetevis SemTxvevaSi, moigerios mowinaaRmdegis
kontrSeteva. ieriSis daskvniT fazaSi jgufi yvelaze sustad aris daculi).
(1) aTeulis meTauri aniSnebs mxardamWer sacecxle jgufs,
gadaadgildes gansazRvrul poziciebze.

164
(2) aTeulis meTauri orive sacecxle jgufs ganusazRvravs sacecxle
seqtorebs.
(3) aTeulis meTauri poziciebze ganaTavsebs ZiriTad SeiaraRebas.
(4) yvela jariskaci ikavebs saxeldaxelo TavdacviT poziciebs.
(5) aTeulis meTauri mowinaaRmdegis kontrSetevis SemTxvevaSi
SeimuSavebs cecxliT mxardaWeris winaswar gegmas. (rogorc ki
oceuli gadaadgildeba moieriSe aTeulisken, aTeulis meTauri
aRniSnul gegmas dasrulebisTvis gadascems oceulis meTaurs).
(6) aTeulis meTauri ganalagebs mewinave moTvalTvales
mowinaaRmdegis moaxloebis Taobaze gasafrTxileblad.
b. aTeuli asrulebs Semdeg davalebebs:
(1) xelaxla qmnis sameTauro jaWvs.
(2) Tavidan unda ganawildes da ganaxldes sabrZolo masalis
maragi.
(3) koleqtiur iaraRze gamwesdes momsaxure jariskacebi.
(4) unda gadanawildes mniSvnelovani aRWurviloba (magaliTad:
radio, birTvuli, biologiuri da qimiuri iaraRisagan Tavdacvis
saSualebebi, RamiT xedvis xelsawyoebi).
(5) daSavebulTa mkurnaloba da evakuacia.
(6) sakvanZo vakanturi Tanamdebobebis Sevseba.
(7) unda moxdes datyvevebuli mowinaaRmdegeebis Cxreka,
siCumis SenarCuneba, gancalkeveba, dacva da swrafad
gadayvana tyveTa Segrovebis punqtSi.
(8) unda Segrovdes masala da gakeTdes moxseneba
mowinaaRmdegis xelT arsebuli informaciisa da materialuri
saSualebebis Sesaxeb.
g. jgufis meTaurebi aTeulis meTaurs awvdian sabrZolo masalis,
daSavebulTa da aRWurvilobis Sesaxeb (ACE) moxsenebas.
d. aTeulis meTauri agrovebs sabrZolo masalis, daSavebulTa da
aRWurvilobis Sesaxeb moxsenebebs da gadascems mas oceulis
meTaurs (an oceulis serJants).
e. aTeuli ganagrZobs amocanis Sesrulebas oceulis meTaurisagan
Semdgomi instruqciebis miRebis Semdeg (oceuli darCenili aTeulebiT
agrZelebs aTeulis warmatebul flangur Setevas).
v. aTeulis meTauri oceulis meTaurs moaxsenebs viTarebis Sesaxeb.

165
sabrZolo varjiSi 2. reagireba kontaqtze

viTareba: mowinaaRmdege individualuri an koleqtiuri SeiaraRebidan


cecxls uxsnis aTeuls an oceuls.
moTxovnili moqmedebebi: (suraTi 6-1)
1. jariskacebi dauyovnebliv ikaveben uaxloes SeniRbul da dafarul
poziciebs da xsnian sapasuxo cecxls mowinaaRmdegis
mimarTulebiT.
2. jgufis/aTeulis meTauri aRmoaCens da uxsnis zust cecxls
mowinaaRmdegis cnobil da savaraudo poziciebs da awvdis
informacias aTeulis/oceulis meTaurs.
3. sacecxle jgufis meTaurebi akontroleben cecxls cecxlis warmoebis
standartuli brZanebebis (sawyisi da damatebiTi) gacemiT, romlebic
Seicaven:
• gafrTxilebas;
• mimarTulebas;
• miznis aRweras;
• manZils;
• cecxlis warmoebis meTodebs (manipulacia da cecxlis tempi);
• brZanebas cecxlis gaxsnis Taobaze.
4. jariskacebi inarCuneben kavSirs marjvniv da marcxniv myof
jariskacebTan.
5. jariskacebi inarCuneben kontaqts TavianTi jgufis meTaurebTan da
moaxseneben mowinaaRmdegis poziciebis adgilmdebareobis
Sesaxeb.
6. meTaurebi amowmeben TavianTi piradi Semadgenlobis
mdgomareobas.
7. jgufis/aTeulis meTaurebi inarCuneben kontaqts aTeulis/oceulis
meTaurebTan.
8. aTeulis/oceulis meTauri:
a. gadaadgildeba kontaqtSi myof sacecxle jgufis/aTeulis
mimarTulebiT da uerTdeba mis meTaurs (oceulis meTaurs Tan
mihyavs radiooperatori, oceulis mewinave moTvalTvale, axlo
myofi aTeulis meTauri da tyviamfrqvevis erTi gaTvla; mimyoli
aTeulis meTauri gadaadgildeba Tavis mewinave sacecxle jgufis

166
frontisaken. oceulis serJanti aseve gadaadgildeba win
tyviamfrqvevis meore gaTvlasTan erTad, uerTdeba oceulis
meTaurs da emzadeba cecxliT mxardamWeri elementis
kontrolisaTvis).
b. gansazRvravs, unda gamovides Tu ara brZolidan misi
aTeuli/oceuli.
g. gansazRvravs, SuZlia Tu ara kontaqtSi myof elements gaxsnas
da SeinarCunos CamxSobi cecxli (mowinaaRmdegis cecxlis
simWidrovis da sizustis Sefasebis safuZvelze).
d. afasebs viTarebas. is adgens:
• mowinaaRmdegis poziciebis da dabrkolebebis
adgilmdebareobas.
• mowinaaRmdegis Zalebis sidide (mowinaaRmdegis
tyviamfrqvevebis raodenoba, maT gankargulebaSi myofi
manqanebis da arapirdapiri cecxlis gamoyenebis
SesaZlebloba aris mowinaaRmdegis siZlieris gansazRvris
maCveneblebi).
• sustad dacul flangebs.
• mowinaaRmdegis poziciebisaken SeniRbul da dafarul
flangur marSrutebs.
e. gansazRvravs Semdgom samoqmedo gegmas (magaliTad,
cecxli da gadaadgileba, ieriSi, garRveva, bunkeris gawmenda,
Senobebsa da sangrebSi Sesvla da maTi gawmenda).
v. oceulis/aseulis meTaurs moaxsenebs viTarebis Sesaxeb da
iwyebs manevrs.
z. iZaxebs arapirdapir cecxls da marTavs mas (naRmsatyorcnebi
da artileria) (aTeulis meTaurebi cecxls iZaxeben oceulis meTauris
meSveobiT).
9. jgufis meTaurebi win miuZRvebian TavianT jgufebs. magaliTad:
“momyeviT, imoqmedeT Cemnairad”.
10. meTaurebi gascemen brZanebebsa da signalebs oceulis
sameTauro jaWvis meSveobiT.

167
metyvia
jg.meT
metyvim.
msr. . jg.meT.
msr. yum aT. msr. (yumb)
meT msr.
jg.
m aT.
eT. msr.
msr. metyviamfr. msr.
(yumb (yumb metyvia jg.
) msr. ) m
aT. meT eT.
jg.
msr. me
(yumb metyvia
)
msr.

suraTi 6-1. reagireba kontaqtze

sabrZolo varjiSi 3. kontaqtis gawyveta

viTareba: aTeuli/oceuli imyofeba mowinaaRmdegis cecxlis qveS da


saWiroa kontaqtis gawyveta.
moTxovnili moqmedebebi: (suraTi 6-2).
1. aTeulis/oceulis meTauri kontaqtSi myof erT sacecxle jgufs/aTeuls
ubrZanebs, uzrunvelyos qvedanayofis danarCeni nawilis brZolidan
gamosvlis mxardaWera.
2. aTeulis/oceulis meTauri miuTiTebs manZils da mimarTulebas,
reliefis niSans an obieqtTan Sekrebis bolo punqts, romlis
mimarTulebiTac unda gadaadgildes pirveli sacecxle jgufi/aTeuli.
3. cecxliT mxardamWeri elementi (sacecxle jgufi/aTeuli) ganagrZobs
mowinaaRmdegis CaxSobas.
4. moZravi elementi iyenebs msxvrevad, dartymiT da sakvamle
xelyumbarebs gadaadgilebis SeniRbvis mizniT.
5. moZravi elementi ikavebs miTiTebul pozicias da ibrZvis
mowinaaRmdegis poziciebTan.
6. oceulis meTauri sacecxle mxardaWeris elements ubrZanebs,
gadaadgildes Semdgom poziciaze (reliefis, mowinaaRmdegis cecxlis
simWidrovis da sizustis gaTvaliswinebiT moZravma sacecxle

168
jgufma/aTeulma SeiZleba gemoiyenos cecxlis warmoebis da
gadaadgilebis sxvadasxva xerxebi).
7. aTeuli/oceuli ganagrZobs gadarbenas mowinaaRmdegis
sapirispiro mimarTulebiT (aTeulma/oceulma kontaqtis gawyvetisas
unda gaagrZelos mowinaaRmdegis CaxSoba), sanam:
• daasrulebs kontaqtis gawyvetas.
• miaRwevs cecxliT mxardaWeris pozicebs.
• misi sacecxle jgufebi/aTeulebi ganlagdebian gansazRvrul
poziciebze Semdegi amocanis Sesrulebis mizniT.
8. oceulis meTaurma kontaqtis gawyvetis Semdeg unda Secvalos
gadaadgilebis mimarTuleba. Sedegad, Semcirdeba
mowinaaRmdegis mier efeqturi arapirdapiri cecxlis warmoebis
SesaZlebloba.
9. Tu aTeuli/oceuli mohyva mowinaaRmdegis damazianebeli cecxlis
qveS, jariskacebi inarCuneben erTianobas da gadaadgildebian
Sekrebis bolo punqtisaken.
10. aTeulis/oceulis meTaurebi iTvlian jariskacebs, moaxseneben,
saWiroebisamebr axdenen reorganizacias da agrZeleben amocanis
Sesrulebas.

169
suraTi 6-2. kontaqtis gawyveta

sabrZolo varjiSi 4. reagireba Casafrebaze

viTareba: aTeuli/oceuli Sedis sasikvdilo zonaSi da Casafrebuli


mowinaaRmdege iwyebs Casafrebas damazianebeli
mowyobilobebiT da xsnis maRali simWidrovis cecxls. qvedanayofi
asrulebs Semdeg moqmedebebs (suraTi 6-3):
1. Tu qvedenayofs cecxli gauxsenes axlo Casafrebidan (xelyumbaris
srolis manZilidan), jariskacebi, romelTa mimarTulebiTac gaixsna
cecxli, dauyovnebliv xsnian sapasuxo cecxls, ikaveben dafarul
poziciebs da isvrian msxvrevad, dartymiT da sakvamle
xelyumbarebs.

170
a. sasikvdilo zonaSi myofi jariskacebi xelyumbarebis
afeTqebisTanave gadaadgilebiTa da cecxlis gamoyenebiT
gadadian ieriSze Casafrebis mimarTulebiT.
b. jariskacebi, romlebic ar imyofebian sasikvdilo zonaSi:
• adgenen mowinaaRmdegis poziciebs.
• dauyovnebliv xsnian CamxSob cecxls mowinaaRmdegis
mimarTulebiT.
• ikaveben dafarul poziciebs.
• dazianebis zonaSi myof jariskacebs ieriSze gadasvlis
Semdeg gadaaqvT cecxli.
2. Sori Casafrebis dros (xelyumbarebis srolis manZilis miRma)
jariskacebi, romelTa mimarTulebiTac mowinaaRmdegem gaxsna
cecxli, xsnian sapasuxo cecxls, ikaveben dafarul poziciebs da
axSoben mowinaaRmdeges:
• anadgureben an axSoben mowinaaRmdegis koleqtiur iaraRs.
• kvamliT (M203) faraven mowinaaRmdegis pozicebs.
• inarCuneben CamxSob cecxls.
a. jariskacebi (jgufebi/aTeulebi), romelTac ar miuRiaT
mowinaaRmdegis cecxli, dafaruli da SeniRbuli marSrutiT
gadaadgildebian mowinaaRmdegis poziciebis naklebad daculi
flangisaken da cecxlis warmoebis da gadaadgilebis xerxebis
gamoyenebiT gadadian ieriSze.
b. sasikvdilo zonaSi myofi jariskacebi agrZeleben CamxSobi
cecxlis warmoebas da cecxli gadaaqvT moieriSe jgufis/aTeulis
mowinaaRmdegis poziciebSi SeWris Semdeg.
3. oceulis mewinave moTvalTvale oceulis meTauris brZanebis
Sesabamisad iZaxebs da marTavs arapirdapir cecxls, axdens cecxlis
koreqtirebas mimarTulebaSi da manZilSi mowinaaRmdegis pozicebis
izolirebis an mowinaaRmdegis ukan daxevis Semdeg maTze
arapirdapiri cecxliT Setevis mizniT.
4. aTeulis/oceulis meTauri moaxsenebs zemdgoms,
saWiroebisamebr axdens organizebas da agrZelebs amocanis
Sesrulebas.

msr
jg.meT .(yum metyvia
b)171
m jg.meT.
metyvia msr.jg. metyvia
SoriaTjg. msr
mf. aT.m maxlo
msr.(yum
(yumme mf. . me .(yum
m msr.
metyvia
mf.

suraTi 6-3. reagireba Casafrebaze

sabrZolo varjiSi 5. bunkeris gawmenda

viTareba: qvedanayofi, romelic gadaadgildeba ufro didi


qvedanayofis SemadgenlobaSi, aRmoaCens mowinaaRmdeges
bunkerSi (suraTi 6-4):
1. oceuli iwyebs kontaqts:
a. kontaqtSi myofi aTeuli uzrunvelyofs cecxliT mxardaWeras.
b. oceulis meTauri, radiooperatori, mewinave moTvalTvale da
tyviamfrqvevis erTi gaTvla gadaadgildebian win, kontaqtSi myofi
aTeulis meTaurTan SeerTebis mizniT.
g. oceulis serJanti tyviamfrqvevis meore gaTvlasTan erTad
gadaadgildeba win da iRebs sacecxle mxardaWeris elementis
kontrolis valdebulebas.
d. mTavari sacecxle elementi:
(1) pirvel rigSi anadgurebs an axSobs mowinaaRmdegis
koleqtiur iaraRs.
(2) faravs kvamliT (M203) mowinaaRmdegis poziciebs.
(3) inarCunebs CamxSob cecxls SeZlebisdagvarad yvelaze
dabal doneze.

172
(e) oceulis serJantis brZanebiT oceulis mewinave moTvalTvale
iZaxebs da marTavs arapirdapir cecxls.
2. oceulis meTauri gansazRvravs, SesaZlebelia Tu ara manevris
Catareba Semdegi faqtorebis identificirebiT:
a. mowinaaRmdegis bunkerebi, sxva mxardamWeri poziciebi da
dabrkolebebi.
b. oceulTan brZolaSi Cabmuli mowinaaRmdegis Zalebis
raodenoba. (mowinaaRmdegis tyviamfqvevebis raodenoba, maT
gankargulebaSi myofi manqanebi da arapirdapiri cecxlis
gamoyenebis SesaZlebloba aris mowinaaRmdegis siZlieris
maCveneblebi).
g. sul cota, erTi bunkeris sustad daculi flangi.
d. bunkeris flangisaken mimavali dafaruli da SeniRbuli poziciebi.
3. oceulis meTauri gansazRvravs, romel bunkerze unda miitanon
ieriSi pirvelad da kontaqtSi ar myof aTeuls ubrZanebs mis
gawmendas.
4. saWiroebis SemTxvevaSi, oceulis serJanti bunkeris izolirebis da
CamxSobi cecxlis warmoebis mizniT poziciebs ucvlis aTeuls,
sacecxle jgufs an tyviamfrqvevis gaTvlas.
5. moieriSe aTeuli oceulis meTaursa da radiooperatorTan erTad
dafaruli da SeniRbuli poziciebiT gadaadgildeba da wmends bunkers.
a. aTeulis meTauri moieriSe sacecxle jgufTan erTad dafaruli da
SeniRbuli poziciebiT gadaadgildeba bunkeris flangisaken.
(1) moieriSe sacecxle jgufi uaxlovdeba bunkers uxilavi
mxaredan ise, rom ar eRobeba cecxliT mxardaWeris elementis
cecxls.
(2) jariskacebi mudmivad adevneben Tvalyurs sxva bunkerebs
an mowinaaRmdegis sxva poziciebs.
b. bolo dafaruli da SeniRbuli poziciis dakavebisTanave:
(1) sacecxle jgufis meTauri da metyviamfrqveve rCebian
adgilze da bunkeridan warmoebuli cecxlis CasaxSobad
warmoebul cecxls umateben Tavis cecxls (maT Soris iyeneben
msubuq tanksawinaaRmdego SeiaraRebas/AT4s).
(2) aTeulis meTauri ganlagdeba iq, saidanac ukeT SeZlebs
Tavisi jgufebis kontrols. aTeulis meTauris niSanze cecxliT

173
mxardaWeris elements moieriSe sacecxle jgufis bunkerTan
miaxloebisTanave gadaaqvs cecxli bunkeris sapirispiro mxares.
(3) yumbarmtyorcneli da msroleli agrZeleben gadaadgilebas
bunkeris ukana mxridan winisken. erTi-erTi jariskaci bunkeris
gamosasvlelTan axlos ikavebs dafarul pozicias, xolo meore
jariskaci xelyumbaras xsnis rkals (ayovneben ara umetes ori
wamisa), yviris “gasrolaa” da xelyumbaras agdebs
ambrazuraSi.
(4) yumbaris afeTqebis Semdeg SesasvlelTan myofi jariskaci
Sedis bunkerSi da xsnis cecxls mokle jerebiT. jariskaci, romelic
isvris xelyumbaras, pirveli ar unda Sevides.
g. aTeulis meTauri amowmebs bunkers, raTa darwmundes, rom igi
gawmendilia. igi moaxsenebs zemdgoms, saWiroebisamebr
axdens reorganizacias da agrZelebs amocanis Sesrulebas. aTeulis
mier bunkeris warmatebiT gawmendis Semdeg oceuli utevs sxva
bunkerebs.
6. oceulis meTauri cecxliT mxardaWeris aTeuls saWiroebisamebr
ucvlis pozicias darCenili bunkerebis izolirebis da CaxSobis da,
aseve, CamxSobi cecxlis SenarCunebis mizniT.
7. oceulis meTauri cecxliT mxaradamWer erT-erT aTeuls ubrZanebs,
gadaadgildes da gawmindos Semdegi bunkeri an ubrZanebs
moieriSe aTeuls, gaagrZelos Semdegi bunkeris gawmenda.
SeniSvna: oceulis meTaurma unda gaiTvaliswinos misi moieriSe
aTeulis (aTeulebis) mdgomareoba (sabrZolo masalis mdgomareobis
da jariskacTa daRlilobis done) da saWiroebisamebr moaxdinos
aTeulebis rotacia.
a. oceulis meTauris niSanze cecxliT mxardaWeris elements
gadaaqvs cecxli bukeris im mxaris sapirispiro mimarTulebiT,
saidanac aTeuli gadadis ieriSze.
b. imavdroulad, oceulis mewinave moTavalTvales gadaaqvs
cecxli mowinaaRmdegis poziciebis izolirebis mizniT.
8. moieriSe aTeuli wmends Semdeg bunkers (ix. muxli 5).
9. oceulis meTauri moaxsenebs zemdgoms, saWiroebisamebr
axdens reorganizebas da agrZelebs amocanis Sesrulebas. oceulis
warmatebis Semdeg aseuli agrZelebs ieriSs mowinaaRmdegis
pozicebze.

174
ms

msr.
(yum
b)
jg.me
T. aT.meT..

metyvia
metyvia mf.
mf.

msr.(yumb)
msr.

suraTi 6-4. bunkeris gawmenda (aTeuli)

sabrZolo varjiSi 6. sangarSi Sesvla/gawmenda

viTareba: oceuli moqmedebs ufro didi qvedanayofis


SemadgenlobaSi da aRmoaCens mowinaaRmdeges sangarSi. oceuli
ikavebs poziciebs da uzrunvelyofs cecxliT mxardaWeras. oceulis
meTauri Tvlis, rom mis gankargulebaSia sakmarisi sabrZolo Zala
manevrisa da sangarze ieriSis misatanad.
moTxovnili moqmedebebi: (suraTi 6-5, 6-6 da 6-7).
1. oceulis meTauri ubrZanebs erT aTeuls Sevides sangarSi da
uzrunvelyos placdarmis usafrTxoeba.

175
2. oceulis meTauri gansazRvravs sangarSi Sesvlis wertils da
gadaadgilebis mimarTulebas sangris gawmendisas.
3. oceulis serJanti ganaTavsebs jariskacebs da tyviamfrqvevis
gaTvlebs sangris CaxSobis da Sesvlis punqtis izolirebis mizniT.
4. moieriSe aTeuli Sedis sangarSi da awyobs placdarms. aTeulis
meTauri erT sacecxle jgufs ubrZanebs gadavides ieriSze, xolo meore
sacecxle jgufs jer uzrunvelyos cecxliT mxardaWera da Semdeg
miyves da mxari dauWiros moieriSe sacecxle jgufs. is gansazRvravs
sangarSi Sesvlis wertils.
a. aTeulis meTauri da moieriSe sacecxle jgufi gadaadgildebian
bolo dafaruli da SeniRbuli poziciisaken, romelic mdebareobs
sangarSi Sesvlis wertilTan axlos.
(1) oceulis meTauri moniSnavs Sesvlis wertils.
(2) cecxliT mxardaWeris elements pirdapiri cecxli gadaaqvs
Sesvlis punqtidan da agrZelebs mowinaaRmdegis mosazRvre
poziciebis CaxSobas an saWiroebisamebr axdens sangris
izolirebas.
(3) moieriSe sacecxle jgufis meTauri da metyviamfrqveve
rCebian Senobis SesasvlelTan axlo mdebare poziciaze sangarSi
Sesvlisas damatebiT CamxSobi cecxlis warmoebis mizniT.
(4) moieriSe sacecxle jgufis danarCeni ori jariskaci (msroleli da
yumbarmtyrocneli) agrZelebs gadaadgilebas Sesvlis
wertilisaken. isini gadaadgildebian an gadarbeniT an xoxviT.
(5) aTeulis meTauri ganlagdeba iq, saidanac ukeT SeZlebs
Tavisi aTeulebis marTvas.
b. moieriSe sacecxle jgufis pirveli ori jariskaci (msroleli da
yumbarmtyorcneli) gadaadgildebian sangris sazRvarTan,
dawvebian zurgze sangris paralelurad; aTeulis meTauris
brZanebiT yumbarebs xsnian rkals (ayovneben ara umetes ori
wamisa), yvirian “gasrolaa” da yumbarebs isvrian sangarSi.
(1) orive yumbaris afeTqebis Semdeg jariskacebi
gadagordebian sangarSi, dgebian fexze da zurgiT
erTmaneTisken. isini sam-gasroliani jerebiT xsnian cecxls
sapirispiro mimarTulebiT. jariskacebi dauyovnebliv iwyeben
gadaadgilebas sangarSi erTmaneTis sapirispiro mimarTulebiT
da inarCuneben cecxls sam-gasroliani jerebiT. TiToeuli jariskaci

176
moZraobs manam, sanam ar miaRwevs pirvel kuTxes an
gadakveTis adgils. orive jariskaci Cerdeba da ikavebs iseT
poziciebs, raTa ar dauSvas sangarSi mowinaaRmdegis
gadaadgileba Sesasvlelis mimarTulebiT.
(2) yumbarebis afeTqebisTanave moieriSe sacecxle elementis
meTauri da metyviamfrqveve dauyovnebliv gadaadgildebian
Sesasvlelisken da Sedian sangarSi. aTeulis meTauri ubrZanebs
maT gadaadgildnen erT-erTi daculi kuTxis an gadakveTis
adgilisaken msrolelis an yumbarmyorcnelis Canacvlebis mizniT,
romelic Semdeg uerTdeba placdarmis bolosken myof Tavis
megobar jgufs.
g. aTeulis meTauri rCeba SesasvlelTan da moniSnavs mas.
d. aTeulis meTauri moaxsenebs oceulis meTaurs, rom is Sevida
sangarSi da daikava placdarmi. placdarmis dakavebis Semdeg
oceulis danarCeni wevrebi iwyeben sangris gawmendas.
e. aTeuli saWiroebisamebr axdens reorganizacias. meTaurebi
anawileben sabrZolo masalas.
5. oceulis meTauri ubrZanebs erT-erT cecxliT mxardaWeris aTeuls,
gadaadgildes sangrisaken da daiwyos misi gawmenda
placdarmidan moZraobis mimarTulebiT.
6. cecxliT mxardaWeris elementi saWiroebisamebr icvlis
poziciebs CamxSobis cecxlis SenarCunebis mizniT.
7. oceulis meTauri moieriSe aTeulTan erTan gadaadgildeba
sangrisaken.
8. moieriSe aTeuli gacdeba im aTeuls, romelic uzrunvelyofs
placdarmis usafrTxoebas, ikavebs mewinave pozicias da wmends
sangars.
a. aTeulis meTauri gansazRvravs mewinave da mimyol
sacecxle jgufebs.
b. mewinave sacecxle jgufi da aTeulis meTauri gadaadgildebian
win yvelaze ufro daculi kuTxis an gadakveTis adgilisaken.
aTeulis meTauri acnobebs kuTxis an gadakveTis adgilis damcav
jgufs, rom misi aTeuli mzad aris gaagrZelos sangris gawmenda.
mimyoli sacecxle jgufi ukan miyveba mewinave jgufs ise, rom
inarCunebs vizualur kontaqts mewinave jgufis bolo jariskacTan.

177
SeniSvna: am xerxis gamoyenebisas jgufis meTauri ganlagdeba
sacecxle jgufis ukan, raTa SeZlos Tavisi jariskacebis uSualo kontroli
(saWiroebis SemTxvevaSi _ fizikuric). sacecxle jgufis danarCeni
jariskacebi cvlian mewinave jariskacs. mewinave jariskacis rotacia
xdeba mWidebis Secvlis da yumbarebis momzadebis mizniT.
sacecxle jgufSi xdeba mewinave jariskacis rotacia, raTa
uzrunvelyofili iyos mudmivi CamxSobi cecxli moZraobis
mimarTulebiT da gagrZeldes Seteva.
g. mewinave sacecxle jgufi gascdeba elements, romelic
uzrunvelyofs placdarmis usafrTxoebas.
(1) sacecxle jgufis mewinave jariskaci gadaadgildeba
jariskacisaken, romelic icavs kuTxes an gadakveTis adgils,
dahkravs mxarze xels da eubneba “win gadavdivar”.
(2) jariskaci, romelic icavs kuTxes an gadakveTis adgils,
adasturebs _ “kargi”.
d. mewinave sacecxle jgufi iwyebs sangris gawmendas
gadaadgilebis mimarTulebiT. isini midian kuTxesTan an
gadakveTis adgilTan.
(1) meore jariskaci yumbaras xsnis rkals, yviris ‘’gasrolaa’’
da isvris mosaxvevSi.
(2) yumbaris afeTqebisTanave mewinave jariskaci Sedis
mosaxvevSi, akeTebs samgasrolian jerebs da sroliT miiwevs
win. mTeli sacecxle jgufi mas mihyveba Semdeg kuTxemde
an gadakveTis adgilamde.
e. aTeulis meTauri:
(1) ukan mihyveba mewinave jgufs.
(2) rwmundeba, rom mimyoli sacecxle jgufi gadaadgildeba
win.
(3) saWiroebisamebr, axdens sacecxle jgufebis rotacias
jariskacebis mzadyofnis SenarCunebis da ieriSis gagrZelebis
mizniT.
(4) saWiroebisamebr, oceulis meTauris daxmarebiT iTxovs
pirdapir cecxls.

178
gafrTxileba
sacecxle jgufebma unda SeinarCunon sakmarisi
intervali, raTa ar moxdes erTdroulad maTi kontaqti
erTi da igive mowinaaRmdegesTan.

v. TiToeul kuTxesTan an gadakveTis adgilTan mewinave


sacecxle jgufi asrulebs zemoT aRweril (muxli d)
moqmedebebs.
z. Tu mewinave jariskaci aRmoaCens, rom mas uTavdeba
sabrZolo masala kuTxesTan da gadakveTis adgilTan
misvlamde, is daiZaxebs _ “sabrZolo masala”.
(1) mewinave jariskaci dauyovnebliv Cerdeba da midgeba
gverdze, sangris kedelTan, raTa jgufis danarCenma
wevrebma SeZlon gavla. amasTanave, mas mizanSi aqvs
amoRebuli sangari moZraobis mimarTulebiT.
(2) mewinave jariskacis ukan mimavali jariskaci rwmundeba,
rom misi mWidi savsea, gverdSi amoudgeba mewinave
jariskacs, xels dahkravs mxarze da eubneba: “win
gadavdivar”.
(3) mewinave jariskaci SeZaxiliT _ “kargi” adasturebs
winamZRolobis gadacemas, ucvlis pozicias da aTeuli
ganagrZobs svlas.
T. mimyoli sacecxle jgufi axdens usafrTxoebis uzrunvelyofas
gadakveTis adgilebze da moniSnavs gzebs sangarSi, xolo
aTeuli ganagrZobs svlas. mimyoli sacecxle jgufis meTauri
rwmundeba, rom momdevno aTeulebma gamouSves megobari
jgufebi usafrTxoebis SenaCunebis mizniT.
i. aTeulis meTauri zemdgomebs moaxsenebs gawmendis
operaciis mimdinareobis Sesaxeb (cecxliT mxardaWeris
elements nebismier dros unda SeeZlos mewinave sacecxle
jgufis adgilmdebareobis dadgena).

179
9. oceulis meTauri axdens jariskacebis rotacias, raTa SeinarCunos
sifxizle da gaagrZelos ieriSi.
10. oceulis serJanti moiTxovs sabrZolo masalis maragis
ganaxlebas da axdens jgufebis organizebas ise, rom
uzrunvelyofili iyos sabrZolo masalis gadatana win, sangarSi.
11. cecxliT mxardaWeris elementi rwmundeba, rom sakuTari
Zalebis yvela wevri sangarSi gadaadgildeba mxolod winaswar
gansazRvruli SesasvleliT. (sangarSi gadaadgileba unda moxdes
ise, rom Tavidan iqnes acilebuli sakuTari cecxliT sakuTari Zalis
danakargebi).
12. oeulis meTauri moaxsenebs aseulis meTaurs, rom sangari
gasufTavebulia an, warumateblobis SemTxvevaSi _ rom mas ar
SeuZlia gaaagrZelos sangris gawmenda.

m
sr.
msr.(yum

jg.me aT.meT
metyvia

ms
r.
msr.(yum
metyvia
aT.m
jg.me

metyvia

suraTi 6-5. sangarSi Sesvla (aTeuli)

180
msroleli (yumbarmtyorcneli
axdens megobari jgufis xelaxal m
formirebas) aT.m
jg.me
msr.(yum metyvia

ms
msr.(yum
jg.meT
msr.(yum metyvia
m
jg.me aT.m
metyvia

suraTi 6-6. sangris gawmenda (aTeuli) (gagrZeleba)

sabrZolo varjiSi 7. danaRmuli mavTulxlarTiani dabrkolebebis


pirveladi garRveva

viTareba: oceuli moqmedebs ufro didi qvedanayofis


SemadgenlobaSi. mewinave aTeuli aRmoaCens danaRmul
mavTulxlarTian dabrkolebebs, romelTa Semovla SeuZlebelia da
mowinaaRmdegis poziciebs dabrkolebebis Sor mxares.
moTxovnili moqmedebebi: (suraTi 6-8).
1. oceulis meTauri, misi radiooperatori, oceulis mewinave
moTvalTvale da tyviamfrqvevis erTi gaTvla gadaadgildebian win da
uerTdebian mewinave aTeulis meTaurs.
2. oceulis meTauri gansazRvravs, SesaZlebelia Tu ara manevris
Catareba Semdegi faqtorebis gaTvaliswinebiT:
a. dabrkolebebi da mowinaaRmdegis poziciebi, romlebic cecxliT
faraven dabrkolebebs.

181
b. mowinaaRmdegis raodenoba (mowinaaRmdegis
tyviamfrqvevebis raodenoba, maT gankargulebaSi myofi
manqanebi da arapirdapiri cecxlis gamoyenebis SesaZlebloba
aris mowinaaRmdegis siZlieris maCveneblebi).
g. garRvevis wertili.
d. dafaruli da SeniRbuli marSruti garRvevis wertilisaken.
e. cecxliT mxardaWeris pozicia aTeulisaTvis, romelic
tyviamfqvevebiT iqneba gaZlierebuli.
3. oceulis meTauri ubrZanebs erT aTeuls, mxari dauWiros meore
aTeulis (aTeulebis) garRvevis punqtisaken gadaadgilebas. is
miuTiTebs cecxliT mxardaWeris poziciebs, marSruts misken,
mowinaaRmdegis poziciebs, romelTa CaxSobac unda moxdes,
garRvevis punqts da marSruts, romliTac oceulis danarCeni nawili
gadaadgildeba garRvevis punqtisaken.
4. oceulis meTauri gansazRvravs garRvevis aTeuls da moieriSe
aTeuls, romelic gadava ieriSze garRvevis Semdeg (moieriSe
aTeulma SeiZleba sakuTari cecxli daumatos cecxliT mxardamWeri
elementis cecxls). Cveulebriv, is garRvevis wertilisaken
gadaadgildeba dafaruli da SeniRbuli marSrutiT da dabrkolebebis
grRvevisTanave gadadis ieriSze).
5. daniSnuli aTeuli gadaadgildeba da uzrunvelyofs cecxliT
mxardaWeras.
6. oceulis serJanti tyviamfrqvevis meore gaTvlasTan erTad
gadaadgildeba win mTavar sacecxle elementTan da akontrolebs
elements.
7. oceulis meTauris niSanze mTavari sacecxle elementi:
a. pirvel rigSi, anadgurebs an axSobs mowinaaRmdegis koleqtiur
iaraRs.
b. kvamliT (M203) faravs mowinaaRmdegis poziciebs.
g. inarCunebs CamxSob cecxls SeZlebisdagvarad yvelaze dabal
doneze.
8. oceulis meTauri gansazRvravs garRvevis wertils da dafaruli da
SeniRbuli marSrutiT misken miuZRveba garRvevis da moieriSe
elementebs.
9. oceulis mewinave moTvalTvale iZaxebs arapirdapir cecxls da
marTavs mas oceulis meTauris brZanebis Sesabamisad.

182
10. garRvevis aTeuli asrulebs moqmedebebs dabrkolebis garRvevis
mizniT.
a. aTeulis meTauri ubrZanebs erT sacecxle jgufs, mxari dauWiros
meore sacecxle jgufis garRvevis wertilisaken gadaadgilebas.
b. aTeulis meTauri axdens garRvevis wertilis identificirebas.
g. mTavari sacecxle elementi agrZelebs CamxSob cecxls da
garRvevis punqtis izolirebas.
d. garRvevis sacecxle jgufi aTeulis meTaurTan erTad dafaruli da
SeniRbuli marSrutiT gadaadgildeba garRvevis punqtisken.
(1) aTeulis meTauri da garRvevis sacecxle jgufis meTauri
garRvevis wertilis dasafaravad iyeneben sakvamle yumbarebs.
oceulis mTavar sacecxle elements gadaaqvs pirdapiri cecxli
garRvevis wertilidan da agrZelebs mowinaaRmdegis mTavar
poziciebis CaxSobas. oceulis mewinave moTvalTvale axdens
arapirdapiri cecxlis koreqtirebas manZilsa da mimarTulebaSi.
(2) garRvevis sacecxle jgufis meTauri da metyviamfrqveve
ganTavsdebian garRvevis punqtis erT-erT flangze axlo
usafrTxoebis uzrunvelsayofad.
(3) garRvevis sacecxle jgufis yumbarmtyorcneli da msroleli
eZeben naRmebs, Wrian mavTulxlarTebs da gasvlisas
moniSnaven gasasvlel gzas (upiratesoba eniWeba
bangalorebis tipis naRmebis gamoyenebas).
(4) dabrkolebebis garRvevisTanave garRvevis sacecxle jgufis
meTauri da metyviamfrqveve gadaadgildebian dabrkolebebis
Sor mxares da ikaveben dafarul da SeniRbul poziciebs
msrolelTan da yumbarmtyorcnelTan erTad. jgufis meTauri
aniSnebs aTeulis meTaurs, rom ganlagdnen poziciebze da
mzad arian mxardasWerisaTvis.
e. aTeulis meTauri aniSnebs mxardamWeri sacecxle jgufis
meTaurs, gadaaadgilos Tavisi sacecxle jgufi dabrkolebebis
mimarTuliebiT da dabrkolebebs Soris. Semdeg is gadaadgildeba
dabrkolebebs Soris da uerTdeba garRvevis sacecxle jgufs, xolo
cecxliT mxardamWeri jgufis yumbarmtyorcnels da msrolels
garRvevis axlo mxares oceulis danarCeni nawilis marTvisTvis.
v. mxardamWeri sacecxle jgufi garRvevis sacecxle jgufis mier
gamoyenebuli dafaruli da SeniRbuli poziciebiT gadalaxavs

183
dabrkolebebs da ikavebs dafarul da SeniRbul poziciebs Sor
mxares.
z. aTeulis meTauri moaxsenebs oceulis meTaurs da
saWiroebisamebr axdens konsolidacias.
11. oceulis meTaurs gahyavs moieriSe aTeuli gasasvlelSi da
ganaTavsebs maT dabrkolebebis miRma oceulis darCenili nawilis
gadaadgilebis mxardasaWerad an mowinaaRmdegis poziciebze
ieriSis mitanis mizniT.
12. oceulis meTauri viTarebis Sesaxeb moaxsenebs aseulis meTaurs
da ubrZanebs Tavis mTavar sacecxle elements, gadaadgildes
dabrkolebisken da garRvevis punqtis gavliT gadalaxos dabrkoleba.
13. Tu oceuli axerxebs garRvevas da ieriSis mitanas
mowinaaRmdegis pozicebze, aseuli mihyveba oceuls.

kvamli

ms
msr.(yum
jg.me
T.
metyvia
aT.m

kvamli

ms
msr.(yum

aT.m
metyvia

jg.me
T.

suraTi 6-8. danaRmuli mavTulxlarTiani dabrkolebebis garRveva


(aTeuli)

184
Tavi VII
kavSirgabmuloba

zogadi. radiosadguri AN/PRC-119 Sedgeba mimRebisa da


gadamcemisagan. mimRebsa da gadamcems erToblivad bevri
SesaZlebloba da Tviseba gaaCnia, rac saSualebas aZlevs meTaurs
nayofierad Seasrulos amocana. radiosadguri muSaobs rogorc erTi
sixSiris, aseve sixSiris naxtomiseburad Secvlis reJimSi. radiosadgurs
aqvs daaxloebiT 2 320 arxi, romliTac SeiZleba xmovani da cifruli
kavSiris damyareba. gadasatani radiosadguris samuSao Zabva aris
13.5 volti, romelic miewodeba mTavari akumulatorisagan.
radiosadguris moqmedebis radiusi maRal simZlavreze aris 5-10 km.
moqmedebis siSore damokidebulia pirdapiri xedvis manZilze da
moqmedebis saSualo manZilis gamoTvla xdeba normaluri
atmosferuli da amindis pirobebis gaTvaliswinebiT. moqmedebis
manZili aseve damokidebulia adgildmdebareobaze, pirdapir
xedvaze, amindze da irgvliv arsebuli xmauris doneze. AN/PRC-126
faravs 25 bijidan 30-dan 88 mgh-is diapazons. is warmoadgens
msubuq radio-sadgurs, romelic saukeTesoa aTeulis mier
Casatarebeli operaciebisaTvis. Sesabamisi teqnikuri momsaxurebis
pirobebSi AN/PRC-126-s SeuZlia efeqturad Caanacvlos ufro didi da
Zlieri AN/PRC-119. am TavSi ganxilulia orive tipis radiosadguris
awyoba, moqmedeba da maTTan dakavSirebuli problemebi.

7-1. AN/PRC-119

a. gadasatani radiosadguris awyoba. gadasatani radiosadguris


awyoba unda daiwyos akumulatoris SemowmebiT da dayenebiT.
(1) SeamowmeT akumulatoris yuTi _ is ar unda iyos dabinZurebuli
an dazianebuli.
(2) radiosadguri dadgiT wina panelis mcvelebze.

185
(3) SeamowmeT akumulatoris moqmedebis xangrZlivoba
(gamoiyeneba dasateni akumulatori BB-390).
(4) akumulatori moaTavseT yuTSi.
(5) daxureT akumulatoris yuTis Tavsaxuravi da daketeT.
(6) radio dadgiT vertikalur mdgomareobaSi.
(7) Tu ayenebT gamoyenebul akumulators, SeamowmeT
akumulatoris darCenili simZlavre Semdegnairad:
(8) FCTN daayeneT LD-ze.
(9) daaWireT BAT-s, Semdeg CLR-s.
(10) akrifeT akumulatoris mxares Cawerili cifri.
(11) daaWireT STO-s.
(12) FCTN daayeneT SQ ON-ze.

b. antena.
(1) SeamowmeT aris Tu ara dazianebuli drekadi antenis
koneqtori.
(2) moargeT drekadi antena radios.
(3) daafiqsireT.
(4) frTxilad SeuerTeT antenis baza antenis konreqtors.
(5) daafiqsireT.
(6) saWiroebisamebr mokeceT antena.

SeniSvna: Tu SesaZlebelia, antena unda iyos gamarTul


mdgomareobaSi. Tu antena moxrilia da imyofeba
horizontalur mdgomareobaSi, SeiZleba aucilebeli gaxdes
radios CarTva Setyobinebebis miRebis da gagzavnis mizniT.

g. yurmili.
(1) SeamowmeT yurmili.
(2) SeuerTeT yurmili AUD/DATA-s da daabruneT saaTis isris
moZraobis sawinaaRmdego mimarTulebiT.

d. savele paketi.
(1) moaTavseT radio savele CanTaSi anteniT marcxena mxares.
(2) CakeceT savele CanTis Sesakravi da daketeT RvediT.

186
e. arxebis winaswari dayeneba.A
(1) CHAN daayeneT 1-ze.
(2) MODE daayeneT SC-ze.
(3) PF PWR daayeneT HI-ze.
(4) VOL daayeneT saSuloze.
(5) daayeneT DIM saaTis isris moZraobis sapirispirod.
(6) FCTN daayeneT LD-ze.
(7) gamorTeT DATA RATE.

v. arxis dayeneba konkretul sixSireze.


(1) moipoveT reinjerisTvis gankuTvnili kavSiris samoqmedo
procedurebi (SOI).
(2) FCTN daayeneT LD-ze.
(3) MODE daayeneT SC-ze.
(4) CHAN daayeneT MAN-ze, airCieT miTiTebuli an sasurveli arxi
(1-6), romelzec damaxsovrebuli iqneba mocemuli sixSire.
(5) daaWireT FREQ (ekranze gaCndeba 00000 an RT _ ’’sixSire
gamorTulia’’).
(6) daaWireT CLR (ekranze gamoCndeba xuTi xazi).
(7) akrifeT axali sixSiris nomeri.
(8) Tu nomris akrefisas dauSvebT Secdomas, daaWireT CLR.
(9) daaWireT STO (ekrani acimcimdeba).
(10) FCTN dayeneT SQ ON-ze.

z. sixSireebis waSla.
(1) MODE daayeneT SC-ze.
(2) CHAN daayeneT MAN-ze, airCieT miTiTebuli an sasurveli
sixSire, romlis waSlac gindaT.
(3) daaWireT FREQ-s.
(4) daaWireT CLR-s.
(5) daaWireT LOAD-s; Semdeg STO-s.
(6) FCTN dayeneT SQ ON-ze.

T. erTze meti sixSiris skanireba.


(1) CatvirTeT yvela sasurveli sixSire ”arxis dayeneba konkretul
sixSireebze” instruqciebis meSveobiT (miTiTeba 7-2. v).

187
(2) CHAN daayeneT CUE-ze.
(3) SC daayeneT FH-ze.
(4) FCTN dayeneT SQ ON-ze.
(5) daaWireT STO-s (ekranze gamova SCAN).
(6) daaWireT 8-s. axla SegeZlebaT erTze meti sixSiris skanireba.
i. gaumarTaobis aRmofxra.

pr obl em
a moqm edebebi pr obl em i s aRmosaf xvr el ad
1. ar ar i s Zabva 1.a. SeamowmeT, Car Tul i a Tu ar a DIM-i .
1.b. Seamowme akumul at or i .
2. m
aRal i t oni yur m
i l Si 2.a. gawm
i ndeT yur m
i l i s kont aqt ebi .
3. ar ar i s Tanm
xl ebi t oni 3.a. gam
ocval eT yur m
il i
4. Ri l aki m
udm
i vad m
oqm
edebs 4.a. daaWir eT Ti Ti sasaubr o Ri l aks.
4.b. Seamowm eT Tanmxl ebi t oni yur m i l Si Caber vi T.
4.g. gamocval eT yur m il i.
5. ar m
uSaobs Ri l aki 5.a. gam
ocval eT yur m
il i.
6. ar xdeba gadacem
a 6.a. Seam
owm
eT ant ena.
6.b. Seam
owm
eT yur m il i.
6.g. Seam
owm
eT si xSi r e.
7. ar xdeba m
i Reba 7.a. Seam
owm
eT si xSi r e.
7.b. Seam
owm
eT ant ena.

7.2. AN/PRC-126

k. radios awyoba.
(1) SeamowmeT da daayeneT akumulatori.
(2) SeamowmeT akumulatoris yuTi _ is ar unda iyos dabinZurebuli
an dazianebuli.
(3) SeamowmeT akumulatoris moqmedebis xangrZlivoba
(gamoiyeneT mravaljeradi batareebi BB-388).
(4) moaTavseT akumulatori yuTSi.
(5) daxureT akumulatoris yuTis Tavsaxuravi da daketeT.

b. antena
(1) SeamowmeT antena dazianebaze.
(2) moargeT antena radios (Tu iyenebT drekad antenas, pirvel
rigSi CaaxraxneT bazaSi).

188
g. yurmili
(1) SeamowmeT yurmili dazianebaze.
(2) yurmili moargeT audiokoneqtors da CaaxraxneT morgebis
mizniT.
d. moqmedeba da sixSireebis dayeneba
(1) daaWireT Rilaks da CarTeT radio.
(2) daaWireT INCR Rilaks, raTa ipovoT sasurveli sixSiris pirveli
cifri.
(3) daaWireT SET Rilaks.
(4) gaagrZeleT INRC da SET Rilakze TiTis daWera manam, sanam
ekranze ar gamova sasurveli sixSire.
(5) kidev erTxel daWireT TiTi SET Rilaks, raTa daayenoT sasurveli
sixSire.
(6) Tu ismis xmovani signali, CarTeT antenis Savi Rilaki, sanam
xmovani signali ar Sewydeba.

e. gaumarTaobis aRmofxvra.

pr obl em
a moqm edebebi pr obl emi s aRm osaf xvr el ad
1. ar ar i s Zabva 1.a. SeamowmeT akumul at or i .
2. m
aRal i t oni yur m
i l Si 2.a. gawm
i ndeT yur m
i l i s kont aqt ebi da audi okoneqt or i .

3. Ri l aki m
udm
i vad am
oqm
edebul i a 3.a. daaWir eT Ti Ti sasaubr o Ri l aks yur m
i l ze.
4. ar m
uSaobs Ri l aki 4.a. daaWir eT Ti Ti sasaubr o Ri l aks r adi oze.
4.b. gam
ocval eT yur m il i.
5. ar xdeba gadacem
a 5.a. Seamowm eT ant ena.
5.b. Seamowm eT yur mil i.
5.g. Seamowm eT si xSi r e.
6. ar xdeba m
i Reba 6.a. Seam
owmeT si xSi r e.
6.b. Seam
owmeT ant ena.
6.g. Seamowm
eT yur m il i.

Tavi VIII
saxmeleTo jarebis aviacia

189
8-1. zogadi.
saxmeleTo jarebis aviacias da qveiT qvedanayofebs srulfasovani
integrireba SeuZliaT saerTo sajariso Zalebis sxvadasxva
dajgufebebSi Zlieri da moqnili sahaero moieriSe operatiuli Zalebis
Seqmnis mizniT, romelsac Tanamedrove brZolis velis mTel siRmreze,
sigrZesa da siganze, reliefis minimaluri zemoqmedebiT SeeZleba
saTanado sabrZolo simZlavris uzrunvelyofa. aRniSnuli sabrZolo
operaciebi warmoadgenen gamiznul moqmedebebs, romlebic
saWiroeben detalur dagegmvas da zustad Sesrulebas.
mowinaaRmdegeze dartyma xdeba im dros da im adgilas, sadac is
yvelaze daucvelia (ix. Tavi II, gv. 2-6, 2-22, sahaero gadaadgilebis
danarTi, 2-32 saxmeleTo jarebis aviaciis koordinacia).

8-2. sahaero ieriSi


a. sahaero ieriSis warmatebiT Sesruleba efuZneba METT-TC
faqtorebis analizs da detalur, zust ukudagegmvas. sahaero ieriSis
nebismieri operaciisaTvis SemuSavdeba xuTi mTavari gegma
ukudagegmvis TanmimdevrobiT. esenia:
(1) saxmeleTo taqtikuri gegma. warmatebuli sahaero ieriSis
operaciis safuZveli aris meTauris saxmeleTo taqtikuri gegma.
yvela damatebiTi gegma unda Seesabamebodes mas. obieqtis
raionSi gegmiT dakonkretebuli moqmedebebi, uzrunvelyofen
amocanis Sesrulebas da pasuxoben Semdgomi amocanebis
moTxovnebs.
(2) dajdomis gegma. dajdomis gegma unda Seesabamebodes
saxmeleTo taqtikur gegmas. dajdomis gegmaSi mocemulia
movlenaTa Tanmimdevroba, romelic elementebs operaciis
raionSi, gadaadgilebis saSualebas aZlevs da uzrunvelyofs
qvedanayofebis miTiTebul adgilsa da droSi dabrunebas
saxmeleTo taqtikuri gegmis Sesasruleblad.
(3) sahaero gadaadgilebis gegma. sahaero gadaadgilebis
gegma efuZneba saxmeleTo taqtikur da dajdomis gegmebs.
gegmaSi mocemulia grafiki da instruqciebi, romlebic
gankuTvnilia bortze ayvanis zonidan dajdomis zonamde

190
qvedanayofebis, aRWurvilobisa da maragis sahaero
gadaadgilebisaTvis.
(4) datvirTvis gegma. datvirTvis gegma efuZneba sahaero
gadaadgilebis gegmas. is uzrunvelyofs qvedanayofebis,
aRWurvilobis da maragis ganTavsebas gansazRvrul safren
aparatSi. safreni aparatis datvirTvis dagegmvisas aucileblad
unda iqnes SenarCunebuli qvedanayofis erTianoba. sxvadasxva
safren aparatebSi erTdrouli CatvirTva SeiZleba xdebodes
marTvisa da kontrolis saSualebebis sicocxlisunarianobis
uzrunvelyofis da dajdomis zonaSi iaraRis swrafad mzadyofnaSi
moyvanis mizniT.
(5) ganTavsebis gegma. ganTavsebis gegma efuZneba
datvirTvis gegmas da masSi gawerilia bortze ayvanis zonaSi
Casvlis dro saxmeleTo Zalebis gadaadgilebis TanmimdevrobiT
(qvedanayofebi, aRWurviloba da maragi dabrunebis dros).
b. batalioni aris yvelaze dabali done, romelsac hyavs sakmarisi
raodenobis piradi Semadgenloba sahaero ieriSis operaciis
dagegmvis, koordinaciis da kontrolisaTvis. aseulis an ufro mcire
zomis qvedanayofebis operaciebis Catarebisas dagegmva xdeba
batalionis an ufro zemdgomi Stabis doneze.
g. bortze ayvanis/dajdomis zonebis SerCeva da moniSvna.
(1) bortze ayvanis/dajdomis zonebis SerCevisas mcire zomis
qvedanayofebis meTaurebma unda gaiTvaliswinon Semdegi:
(a) zoma. dajdomis wriuli punqtis minimaluri radiusi unda
iyos:
• saTvalTvalo SveulfrenebisaTvis _ 25 metri;
• UH-1, AH-1-isaTvis _ 35 metri;
• UH-60, AH-64-isaTvis _ 50 metri;
• satvirTo SveulfrenebisaTvis _ 80 metri.
(b) zedapiris mdgomareoba. Tavidan unda iqnes acilebuli
potenciuri safrTxeebi: qviSa, mtveri, Tovli, xis kunZebi, didi
qvebi da sxv.
(g) dajdomis adgilis daxriloba:
• 0%-6% _ dajdoma daxris aRma mimarTulebiT;
• 7%-15% _ dajdoma unda moxdes daxris gverdiTa
mimarTulebiT;

191
• 15%-ze meti _ ar xdeba miwis zedapirze Sexeba
(safreni aparati SeiZleba daekidos).
(d) winaRobebi. bortze ayvanis da dajdomis zonebTan
mifrenis da ukan gafrenis marSrutebis dagegmvisas
winaRobebis Sefaseba xdeba 10-dan 1-mde baliani sistemiT
(mag., sami metris simaRlis xis arsebobis SemTxvevaSi
dajdomis zonasTan miaxloebisaTvis aucilebelia 30-metriani
horizontaluri distancia). RamiT winaRobebis moniSvna xdeba
wiTeli qimiuri sanaTebiT, xolo dRisiT _ wiTeli panelebiT. niSnebi
ar gamoiyeneba maSin, rodesac SesaZlebelia
mowinaaRmdegis mier maTi aRmoCena.
(e) mifrena/gafrena. mifrena da gafrena xdeba qaris
sawinaaRmdego mimarTulebiT bortze ayvanis/dajdomis
zonebis grZeli RerZis gaswvris.
(v) tvirTi. rac ufro metia tvirTis moculoba, miT ufro didi unda
iyos bortze ayvanis/dajdomis zonebis zomebi desantis
gadasxmisa da gaSlis ukeT uzrunvelyofis mizniT.
(2) bortze ayvanis/dajdomis zonebis moniSvna.
(a) dRisiT. xmeleTze myofi gidi mewinave sahaero
aparatisaTvis bortze ayvanis an dajdomis zonebs
Semdegnairad moniSnavs: M16/M4 markis SaSxanas iWers
Tavs zemoT, an VS -17 panels iWers mkerdTan an iyenebs sxva
SeTanxmebul da amosacnob saSualebas.
(b) RamiT. koduri aso Y (an gadabrunebuli Y) gamoiyeneba
mewinave sahaero aparatis dajdomis adgilis aRsaniSnad
(suraTi 8-1). qimiuri sanaTebi an manaTobeli “baliSebi”
gamoiyeneba ganaTebis disciplinis zomebis
SesanarCuneblad. moqanave qimiuri manaToblebi aseve
SeiZleba iqnes gamoyenebuli dajdomis adgilis mosaniSnad.

frenis mimarTuleba
marcxena fexi

sawyisi mimarTuleba

marjvena fexi

suraTi 8-1. gadabrunebuli YY

192
d. sahaero ieriSis wyoba. operaciaSi monawile sahaero
aparatma SeiZleba gamoiyenos bortze ayvanis/dajdomis
zonis nebismieri qvemoT mocemuli konfiguracia, romelic
dadgenilia sahaero moieriSe operatiuli Zalebis (AATF)
meTauris da sahaero amocanis meTauris (AMC) mier:
(1) mZime marcxena an marjvena. aRniSnuli wyoba
saWiroebs SedarebiT ufro grZel, farTo dajdomis raions;
qmnis erTgvar sirTules tvirTis winaswar ganlagebaSi;
zRudavs safreni aparatis bortze ganTavsebuli
tyviamfrqvevebis CamxSob cecxls; uzrunvelyofs efeqtur
frontalur da flangur cecxls.

mZime marcxena mZime marjvena

suraTi 8-2. mZime marcxena/mZime marjvena

(2) brilianti. aRniSnuli wyoba iZleva yovelmxrivi


usafrTxoebis swrafad uzrunvelyofis SesaZleblobas,
saWiroebs mcire zomis dajdomis zonas, qmnis erTgvar
sirTules tvirTis winaswar ganlagebaSi; zRudavs bortis
tyviamfrqvevebis CamxSob cecxls.

193
mZime
marjvena

suraTi 8-3. brilianti

(3) V-sebri wyoba. msgavsi wyoba moiTxovs SedarebiT


mcire zomis dasajdom adgils; iZleva frontze Zalebis
swrafad ganlagebis saSualebas; zRudavs bortis
tyviamfrqvevebis CamxSob cecxls; qmnis erTgvar sirTules
tviTis winaswar ganlagebaSi.

suraTi 8-4. V-sebri

(4) marcxena an marjvena eSeloni. dasajdomad moiTxovs


SedarebiT ufro grZel, farTo raions; qmnis erTgvar sirTules
tviTis winaswar ganlagebaSi; iZleva Zalebis flangebze
swrafad ganlagebis saSualebas; uzrunvelyofs bortis
tyviamfrqvevebis SeuzRudav CamxSob cecxls.

194
suraTi 8-5. eSeloni marjvniv/eSeloni marcxniv

(5) zoli. moiTxovs SedarebiT mcire zomis dasajdom raions;


iZleva Zalebis flangebze swrafad ganlagebis saSualebas;
amartivebs tvirTis winaswar ganlagebas; uzrunvelyofs
bortis tyviamfrqvevebis SeuzRudav CamxSob cecxls.

suraTi 8-6. zoli

(6) zigzagiseburi marcxena an marjvena zoli. moiTxovs


SedarebiT grZel, farTo dasajdom adgils; amartivebs tvirTis
winaswar ganlagebas; iZleva yovelmxrivi usafrTxoebis
swrafad uzrunvelyofis SesaZleblobas; garkveulwilad
SezRudulia bortis tyviamfrqvevebis CamxSobi cecxlis
warmoebis SesaZlebloba.

195
zigzagiseburi zigzagiseburi
marcxena zoli marjvena zoli

suraTi 8-7. zigzagiseburi marcxena/marjvena zoli.

e. bortze ayvanis operaciebi. safreni aparatis dajdomamde


xdeba bortze ayvanis zonis usafrTxoebis uzrunvelyofa. bortze
ayvanis zonis kontrolis elementi ikavebs poziciebs, xolo
qvedanayofi da aRWurviloba ganlagebulia oceulis/aTeulis
Tavmoyris raionSi.
(1) oceulis/aTeulis Tavmoyris raionis dakaveba.
oceulis/aTeulis meTaurs evaleba:
(a) uzrunvelyos Tavmoyris raionis usafrTxoeba yoveli
mxridan;
(b) SeinarCunos kavSirgabmuloba;
(g) axdens piradi Semadgenlobis da aRWurvilobis
Tavmoyras TiToeuli safreni aparatisaTvis gankuTvnil
sadesanto jgufebad da tvirTad;
(d) atarebs instruqtaJs usafrTxoebis zomebTan
dakavSirebiT da amowmebs qvedanayofis aRWurvilobas.
8-8 suraTze naCvenebia didi, erTi mxridan bortze ayvanis
zona.

196
usafrTxoebis
jgufi
didi Ria raioni usafrTxoebis
jgufi

bortze ayvanis zonis


kontroli
jg. jg. jg. jg. jg.
AA AA AA AA AA

tye tye

gamSvebi qvedanayo
punqti fi AA

qvedanayo qvedanayo
fi AA fi AA

suraTi 8-8. didi, bortze erTi mxridan ayvanis zona

(2) UH-60-is datvirTvis Tanmimdevroba.

safreni aparatis wina mxare

ekipaJ ekipaJ
i i

jgufis
jgufis meTauri
meTauri

suraTi 8-9. UH-60-is datvirTvis Tanmimdevroba

197
(3) gadmotvirTva.

ekipaJ ekipaJ
i i

jg. jg.
m

jg.

15 metri
saWes xraxni
suraTi 8-10. gadmotvirTvis Tanmimdevroba.

(4) taqtikuri datvirTvis Tanmimdevroba.

CREW
ekipaJi CREW
ekipaJi
SEAT SEAT

aT.
SL BB B
B
m
jg.
TM jg.
TM aT.
m
B SL
AA BB BB B
jg. TL jg.
TM
jg. TM
jg. TM
jg. TML
meT. meT

jg.
meT
AA AA AA A TL
A
jg.
TM jg.
TM jg.
TM jg.
TML
meT.

suraTi 8-11. taqtikuri datvirTvis Tanmimdevroba

(5) taqtikuri gadmotvirTva.

198
SeniSvna: gadmotvirTvisaTvis gamoyenebuli unda iqnes
sahaero aparatis mxolod erTi kari, romlis mxaresac iqneba
dafaruli da SeniRbuli adgilebi.

ekipaJ i
ekipaJi ekipaJ i
ekipaJi
aT.
m jg.
SL TL
meT

SL
aT. BB BB
m
jg.
TM jg.
TM

AA BB BB BB
jg.
TM jg.
TM jg.TM jg.
TML
meT.

AA AA AA A jg.
TL meT
TM
jg. TM
jg. TM
jg. TML
jg.
meT.

suraTi 8-12. taqtikuri gadmotvirTva pirveli karis gamoyenebiT

v. usafrTxoeba. safren aparatSi an mis irgvliv moqmed


jariskacebs gansakuTrebiT moeTxovebaT usafrTxoebis
zomebis dacva. reinjeris operaciebSi safreni aparatis
gamoyeneba ukavSirdeba “maRal” risk-faqtorebs. usafrToebis
mizniT gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi:
(1) safren aparatTan miaxloeba unda moxdes 900-dan
450 kuTxiT.
(2) fuWi vaznebiT datenili iaraRis lula zeviT unda iyos
mimarTuli.
(3) sabrZolo vanzebiT datenili iaraRis lula qveviT unda iyos
mimarTuli.
(4) jariskacs Tavze unda exuros Cafxuti.
(5) pirad Semadgenlobas SeZlebisdagvarad unda Cautardes
instruqtaJi usafrTxoebis zomebis miRebis Taobaze. igi, sul
mcire, unda moicavdes sagangebo viTarebaSi datvirTvis da
gadmotvirTis wesebs da evakuaciis procedurebs.

199
(6) meTaurebs Tan unda hqondeT dokumenti safreni aparatis
tvirTisa da mgzavrebis Sesaxeb, romlis asli unda miawodon
zemdgom meTaurebs.

X Tavi
sawylosno-sadesanto operaciebi

9-1. zogadi. operaciis Sesrulebisas reinjeris patrulis mier kapitalurad


nagebi xidebis gamoyenebis naklebi SesaZlebloba arsebobs. amis
gamo, aucilebelia, patrulma gamoiyenos mdinareebis gadakveTis
Sesabamisi xerxebi. patrulis meTauri unda flobdes mdinaris
gadakveTis xerxebs. patrulis Semadgenlobidan gamoiyofa mdinaris
gadakveTis jgufi, romelic gankuTvnilia da momzadebulia Tokebisa
da aRWurvilobis momzadebis da repeticiebis Catarebis
uzrunvelsayofad. jgufi maRalprofesiul doneze unda flobdes mdinaris
gadakveTis xerxebs. maRali profesionalizmi SeiZleba miRweul iqnes
mxolod sinamdvilesTan miaxloebuli repeticebiT, zusti inspeqtirebiT,
organizebulobiT da kargi kontroliT.

9-2. mdinaris gadakveTis jgufis organizeba.

(a) #1 jariskaci: usafrTxoebis mewinave mocurave da gaRma


mxaris maSveli.
(b) #2 jariskaci: Tokis mzidavi, romelsac mdinaris gaRma napirze
curviT gadaaqvs 45 metris sigrZis Toki da afiqsirebs amisTvis
specialurad miniSnebul adgilze.
(g) #3 jariskaci: gamoRma mxaris maSveli, romelic bolo kveTs
mdinares.
(d) #4 jariskaci: xidis jgufis meTauri (BTC).
(e) #5 da #6 jariskacebi: Wimaven Toks.

9-3. erTTokiani xidi (sveli gadakveTa).


(a) specialuri aRWurviloba:

200
(1) ori welvadTokiani kavi (Snaplink) aRWurvilobis TiToeul mZime
erTeulze;
(2) ori kavi welvadi TokiT, TiTo 36 metris sigrZis Tokze;
(3) erTi 4.25-metris sigrZis Toki erT jariskacze;
(4) ori kavi welvadi TokiT erT kacze;
(5) erTi wyalgaumtari CanTa radiooperatorisaTvis;
(6) sami B-7 tipis samaSvelo Jileti;
(7) sami sacurao Jileti;
(8) ori 45 metriani neilonis Toki.

(b) dagegmva. mdinaris gadakveTis danarTi mzaddeba


qvedanayofis operatiul brZanebasTan Sesabamisad. am dros xdeba
specialuri saorganizacio procedurebis gaTvaliswineba. oceulis zomis
patrulisaTvis xidis jgufis uzrunvelyofa evaleba aTeuls, sadac aTeulis
meTauri aris xidis jgufis meTauri (ixileT Tavi II, gv. 2-6. e).

(g) repeticiebi da Semowmeba.


(1) mdinaris gadakveTis jgufi yovelTvis atarebs repeticiebs.
(2) mdinaris gadakveTis repeticiaSi Sedis:
(a) usafTxoeba da moqmedebebi mowinaaRmdegesTan
kontaqtis SemTxvevaSi;
(b) rva wuTSi xmeleTze xidis konstruqciis gamarTva;
(g) individualuri momzadeba;
(d) gadakveTis Tanmimdevroba;
(e) signalebis da sakontrolo zomebis gansazRvra;
(v) reorganizacia.
(3) repeticiebi unda Catardes mosalodnel pirobebTan
maqsimalurad miaxloebul pirobebSi.
(4) meTauri unda darwmundes, rom piradi Semadgenloba flobs
mdinaris gadakveTis xerxebs.
(5) unda Semowmdes, aris Tu ara aRWurviloba sruli, sworad
morgebuli da momzadebuli, xolo piradma Semadgenlobam icis
da esmis operaciis arsi.
(6) #4 jariskacis moqmedebebi (xidis jgufis meTauri BTC)
momzadebis fazaSi:
(a) atarebs xidis jgufis repeticias;

201
(b) amowmebs xidis aRWurvilobis kompleqts;
(g) rwmundeba, rom 36-metriani Toki aris daxveuli.

(d) Sesrulebis faza:


(1) mdinareze xidis gasadebad momzadeba da am amocanis
Sesruleba.
(a) qvedanayofis meTauri Cerdeba mdinaresTan axlos, xdeba
lokaluri usafrTxoebis uzrunvelyofa da raionis dazverva
mowinaaRmdegis arsebobis da gadakveTis SesaZlo adgilebis
dadgenis mizniT. is ubrZanebs xidis jgufis meTaurs Tokis xidis
mowyobas.
(b) xdeba usafrTxoebis uzrunvelyofa mdinaris orive
mimarTulebiT, xolo qvedanayofis meTauri utarebs insruqtaJs
xidis jgufis meTaurs Tokis xidis fiqsaciis adgilze (Anchor Point).
qvedanayofis meTauri mwkrivSi iTvlis pirad Semadgenlobas.
(g) xidis jgufi iwyebs Tokis xidis gamarTvas, xolo qvedanayofis
danarCeni wevrebi emzadebian individualurad.
(d) xidis jgufis meTauri pasuxismgebelia erTTokiani xidis
gamarTvasa da fiqsaciis gamoRma adgilis, xolo sakmarisi
xilvadobis arsebobis SemTxvevaSi _ fiqsaciis gaRma adgilis
SerCevazec. is miimagrebs mocuravis damcav Toks (Safety line)
da ganlagdeba xidis TavSi fiqsaciis adgilze. welis irgvliv Toki
unda Seikras bulinis kvanZiT, (Bowline - kvanZis tipi), romelic
dazRveuli unda iyos samyuras kvanZiT (Overhand Knot) da
bulinis Tavisufali bolo aseve unda Seikras samyuras kvanZiT.
bulinis Tavisufal boloSi gakeTebul maryuJze unda damagrdes
kavi welvadi TokiT (Snaplink), romlis sigrZe ar unda iyos
jariskacis mklavze grZeli (standartuli sawylosno-sadesanto
forma). im SemTxvevaSi, Tu jariskaci xidze gadasvlisas
SemTxveviT xels gauSvebs momWer saxelurs, is xids mklavis
sigrZeze metad ar daSordeba.
(e) aucilebelia xmaurisa da ganaTebis disciplinis dacva.
(v) TiToeuli jariskaci kavs welvadi TokiT amagrebs bulinis Tokis
bolos da, aseve, M-4/M-16-is an M203-is marTkuTxa
samizneze. M240-is metyviamfrqveveebi kavs welvadi TokiT
amagreben marTkuTxa samiznis da ukana rgolkafvis

202
meSveobiT. radiooperatori da piradi Semadgenlobis sxva
wevrebi, romelTac aqvT mZime zurgCanTebi, amagreben
damatebiT kavs TavianTi zurgCanTebis CarCoze, wveris centrSi.
(2) xidis jgufis movaleobebi Tokis xidis gamarTvis dros:L
(a) #1 jariskaci (mewinave mocurave da gaRma mxaris
maSveli):
(1) debs zurgCanTas miwaze (romlis CarCos wverzec
mimagrebulia kavi), gamoRma fiqsaciis adgilis ukan. icvams
aRWurvilobas Semdegi TanmimdevrobiT: sawylosno-
sadesanto forma (zeda Rili Sekruli, Sarvali gaxsnili),
samaSvelo Jileti B-7 an sainJinro samuSao kostumi,
aRWurvilobis qamari, iaraRi (mxarze). mas Tan miaqvs
damcavi Toki, raTa ikisros gaRma napiris maSvelis
movaleobebi.
(2) #1 jariskaci Sedis wyalSi da gadaadgildeba #2
jariskacTan erTad ise, rom imyofebodes misgan xelis
gawvdenaze mdinaris aRma mimarTulebiT. wylidan
amosvlisTanave is axdens fiqsaciis gaRma punqtis
identificirebas da mas Semdeg, rac #2 jariskaci amova
wylidan, ikavebs gaRma mxaris maSvelis pozicias, romelic
mdebareobs Tokis xidisagan mdinaris dinebis mimarTulebiT
ise, rom majaze mobmuli aqvs usafrTxoebis Toki,
aRWurvilobis qamari/SeiaraReba ganTavsebulia miwaze,
xolo samuSao kostumi uWiravs xelSi. igi icvams samaSvelo
Jilets (B-7).
(b) #2 jariskaci (Tokis mzidavi), romelsac acvia sawylosno-
sadesanto forma (iseve, rogorc #1 jariskacs), imoseba
aRWurvilobiT Semdegi TanmimdevrobiT: samuSao kostumi,
aRWurvilobis qamari (LCE), iaraRi (zurgze), avstraliuri
Camosasvleli skami (Australian Reppel Seat), ukan imagrebs
welvadTokian kavs. is gamoRma napirze fiqsaciis adgilis ukan
miwaze debs Tavis zurgCanTas (romlis wveroSic damagrebulia
kavi welvadi TokiT). misi movaleobaa gadalaxos mdinare da
gadaitanos Toki. is #1 jariskacis mier identificirebul fiqsaciis
adgilze amagrebs Toks erTi bruniT da ori naxevriani naskviT
(Round Turn and Two Half Hitches), romelic swrafad SeiZleba

203
moixsnas. bruns unda hqondes mdinaris dinebis mimarTuleba
Tokis xidis mdinaridan advilad amoRebis mizniT.
(g) #3 jariskacs (gamoRma mxaris maSveli) acvia igive
sawylosno-sadesanto forma, rogoric gaRma mxaris maSvels.
#3 jariskaci imyofeba xidisagan mdinaris dinebis daRma
mimarTulebiT manam, sanam #1 da #2 jariskacebi Sevlen
wyalSi. is Tavis zurgCanTas (romlis wveroSic damagrebulia
welvadTokiani kavi) debs miwaze gamoRma napiris fiqsaciis
adgilis ukan. misi movaleobaa swrafad moxsnas es Toki mas
Semdeg, rac oceulis serJanti gadakveTs mdinares da daTvlis
pirad Semadgenlobas. #3 jariskaci xsnis usafrTxoebis Toks
avstraliur Camosasvlel skams, bulinis bolos ukeTebs kavs,
romelzec amagrebs Tokis bulinis kavs. #3 jariskaci bolo kveTs
mdinares. mdinaris gadakveTamde is icvams samuSao
kostums da ikeTebs aRWurvilobas Semdegi TanmimdevrobiT:
B7, samuSao kostumi, aRWurvilobis qamari da iaraRi.
(d) #4 jariskaci (xidis jgufis meTauri):
(1) #4 jariskacs acvia standartuli sawylosno-sadesanto
forma aRWurvilobis qamriT, xolo satvirTo Toki mibmuli aqvs
damcav Tokze. is aris pasuxismgebeli Tokis xidis agebasa da
xidis jgufis organizebaze. is aseve pasuxismgebelia Tokis
mdinaridan amotanasa da bulinis boloebis damagrebaze.
(2) is gansazRvravs gamoRma napiris fiqsaciis adgils, kravs
Tokis mzidavi jariskacis satransporto momWeri sistemis
kvanZs (Wireman Knot) da abams piradi Semadgenlobis
wevrebs Tokis xidze. is rwmundeba, rom satransporto
momWeri kvanZi mdebareobs Tokis xidis mdinaris aRma
dinebis mxares. is rwmundeba, rom piradi Semadgenlobis
yvela wevrs acvia sawylosno-sadesanto forma, maryuJiT
arian gamombulni Tokze, saxiT dinebis aRma
mimarTulebisaken, xolo usafrTxoebis Toki gadadebuli aqvT
mxarze, aRWurvilobis qamarsa da zurgCanTaze. is aseve
rwmundeba, rom iaraRi gamobmulia Tokze. is akontrolebs
xidze moZraobis nakads. man agreTve unda gadaitanos #1
jariskacis zurgCanTa. is, Cveulebriv, bolo kveTs mdinares

204
(miyveba oceulis serJants, romelic agrZelebs piradi
Semadgenlobis daTvlas).
(e) #5 da #6 jariskacs (Tokis damWimavebi) acvia sawylosno-
sadesanto forma, Semortymuli aqvs aRWurvilobis qamari da
damcavi Toki. isini pasuxismgeblebi arian satransporto
momWeri kvanZis Sekvraze. isini aseve pasuxismgeblebi arian
#2 da #3 jariskacis Tokebis gadatanaze. gaRma napirze maTi
pasuxismgeblobaa ukanaskneli jariskacis (#3 jariskaci)
gamoyvana.
(v) #1, 2 da 3 jariskacebis zurgCanTebis gadatanaze
pasuxismgebelebi arian #4, 5 da 6 jariskacebi. #1, 2 da 3
jariskacebis zurgCanTebi CanTis CarCos wveroSi damagrebuli
zambariani kavebiT gamobmulia Tokze da #4, 5 da 6
jariskacebs gaadaqvT isini. #4, 5 da 6 jariskacebis iaraRi
damagrebulia Tokze am jariskacebsa da im zurgCanTebs Soris,
romlebic maT gadaaqvT.
(z) xidis jgufis meTauri dagegmvisas atarebs xidis agebisa da
gadakveTis repeticiebs. meTauri repeticiisaTvis arCevs
taqtikuri gegmis Sesabamis adgils.
(1) #3 jariskaci ganlagdeba xidisagan mdinaris dinebis
daRma mxares.
(2) #1 jariskaci Sedis wyalSi #2 jariskacisagan mdinaris
dinebis aRma mxares. is rCeba erTi mklavis gawvdenaze #2
jariskacisagan da saWiroebis SemTxvevaSi aRmouCens mas
daxmarebas. orive maTgani mdinares kveTs erTad mdinaris
aRma mimarTulebiT, raTa moxdes mdinaris dinebis
zemoqmedebis kompensireba. xidis jgufis meTauri aZrobs
Toks zurgCanTebs, romlebic ganTavsebulia axlo fiqsaciis
adgilisagan dinebis daRma mxares.
(T) #1 jariskaci gaRma napirze gasvlis Semdeg axdens
fiqsaciis adgilis identificirebas (im SemTxvevaSi, Tu xidis jgufis
meTaurs ar SeuZlia fiqsaciis adgilis amocnoba). #2 jariskaci
amodis gaRma napiris fiqsaciis adgilisagan mdinaris dinebis
aRma mxares. amis Semdeg xdeba Tokis gabma.
(i) radiosadgurebi da mZime aRWurviloba unda iyos
wyalgaumtari da Sesabamisad aRWurvili. piradi

205
Semadgenlobis yvela wevri icvams sawylosno-sadesanto
formas da ikravs usafrToebis Toks. oceulis serJanti
gadaadgildeba fiqsaciis adgilisaken da iTvlis pirad
Semadgenlobas.
(k) #2 jariskaci aniSnebs xidis jgufis meTaurs, rom Tokis meore
bolo moTavsebulia gaRma napiris fiqsaciis adgilze. meTauri
daqaCavs Tokis zedmet nawils, kravs ori naxevriani naskviT da
amagrebs kavebs. #2 jariskaci gaRma napiris fiqsaciis adgilze
arCevs wertils, romelic mdebareobs mdinarisagan 45-60
santimetris moSorebiT. amis Semdeg #2 jariskaci kravs mrgval
maryuJs ori naxevriani naskviT. pirveli naxevari naskvi ikvreba
ise, rom SesaZlebeli iyos misi swrafad gaxsna. #2 jariskaci
aniSnebs meTaurs da damWimavi jgufi (#2, 3 da 4 jariskacebi)
Wimavs Toks ise, rom daiWimos Tokis gadamtani jariskacis
kvanZi rac SeiZleba Zlierad gamoRma napiris fiqsaciis
adgilisaken.
(l) #1 jariskaci gadaadgildeba mdinaris daRma mimarTulebiT
da kisrulobs gaRma napiris maSvelis movaleobas.
(1) xidis jgufis meTauri miabams Toks ori naxevari kvanZiT
gamoRma napiris fiqsaciis adgilze. jgufis meTauri
ganlagdeba xidisagan mdinaris dinebis aRma mxares (saxiT
dinebis mimarTulebiT). is iwyebs piradi Semadgenlobis
wevrebis gamobmas Tokze da Tan amowmebs maT
usafTxoebas. SeniSvna: nebismieri jariskaci, romelic
cudad curavs, xidis gadakveTis dros xidze marto
unda iyos. cudad mcuravi jariskaci marto kveTs xids, rac
saSualebas aZlevs gaRma da gamoRma napiris maSvelebs
yuradReba masze gaamaxvilon.
(m) #2 jariskaci gadaadgildeba mdinaris aRma mimarTulebiT
gaRma napiris usafrTxoebis uzrunvelyofis mizniT. #5 da #6
jariskaci kveTs mdinares (Tan miaqvT #2 da #3 jariskacebis
zurgCanTebi). #5 jariskaci iTvlis pirad Semadgenlobas gaRma
napirze da xsnis maT maryuJebs Toks (is dgas xidisagan
mdinaris dinebis aRma mxares saxiT mdinaris mimarTulebiT).
#6 jariskaci win uswrebs patrulis danarCen wevrebs.

206
(n) xidis jgufis meTauri inarCunebs moZraobis nakadis
Tanmimdevrobas da uzrunvelyofs, rom xidze erTi da igive dros
ar iyos samze meti jariskaci (erTi amagrebs maryuJs, meore
dgas xidis centrSi da mesame xsnis maryuJs). rogorc ki oceulis
serJanti gamoRma napirze daTvlis piradi Semadgenlobis
wevrebs, is ukan gamoiZaxebs jariskacebs, romlebic
uzrunvelyofen marjvena da marcxena mxareebis usafrTxoebas
da ubrZanebs mdinaris gadakveTas. oceulis meTauri ukan
mihyveba usafrTxoebis jgufs. #3 jariskaci Tokze amagrebs
xidis jgufis meTauris maryuJs (#1 jariskacis zurgCanTasTan
erTad). rogorc ki meTauri gadakveTs mdinares, #3 jariskaci
xsnis gamoRma napiris fiqsaciis adgilze damagrebul Toks, xolo
jgufis meTauri _ gaRma napirze meore bolos. #3 jariskaci kravs
avstraliur Camosasvlel skams kaviT, bulinis Tokis bolos
damagrebul kavSi atarebs 36-metrian Toks da aniSnebs #4/5/6
jariskacebs, gaitanon Tokis umoqmedo nawili. #3 jariskaci win
Slis xelebs pirdapir, mdinaris gadakveTisas moZraobs mdinaris
dinebis sawinaaRmdego mimarTulebiT dinebis kompensirebis
mizniT, xolo #4/5/6 jariskacebi cdiloben mis amoyvanas.
#4/5/6 jariskacebi #1/2/3 jariskacebis zurgCanTebs
gamoabamen xids. mdinaris gadakveTa xdeba piriT dinebis
sawinaaRmdego mimarTulebiT.
(o) gaRma napirze piradi Semadgenlobis daTvlis, SeiaraRebisa
da aRWurvilobis Semowmebis Semdeg (oceulis serJantisa da
#5 jariskacis mier) piradi Semadgenloba axdens
reorganizacias da agrZelebs amocanis Sesrulebas.
(p) piradi Semadgenloba mZime aRWurvilobiT:
(1) M240 – ZiriTadi nawilebi ikvreba 7-santimetris sigrZis
TokebiT. fiqsaciis adgilis Tokis bulini gaivlis iaraRis ukana
rgolkavSi, iaraRis qveda marcxena mxares. unda Seikras
mrgvali maryuJi sasxletis damcavis irgvliv. Tokma unda
gaiaros iaraRis qveda marjvena mxares da iaraRis wina
nawilSi keTdeba bulini ori naxevriani naskviT da ori
naxevriani naskvi _ wina samizneze. Tokis muSa bolos
darCenili nawili mibmulia bulinis Tokis boloze wina
samiznisagan daaxloebiT 30 sm-is daSorebiT, romelic

207
sakmarisi unda iyos win gaSverili xelis gasayrelad. M240
Tokis xidiT gadatanisas dazRveulia wina samiznesa da ukana
rgolkavze mimagrebuli kavebiT. M240 gadaaqvs
metyviamfrqveves.
(2) erTTokiani xidis gadakveTamde uzrunvelyofili unda
iqnesPRC 119-is wyalgaumtaroba. kavi magrdeba
zurgCanTis CarCos wverze (iseve, rogorc #1/2/3 jariskacebis
zurgCanTebze). xidis jgufis meTauri zurgCanTas Tokze
amagrebs.
SeniSvna: ori kavis gamoyeneba yovelTvis iwvevs Tokis
gadaxlarTvas. zurgCanTaze morgebuli unda iyos saxelurebi.
radiosadguri radiooperators gadaaqvs.

9-4. tivi “ponCo”. Cveulebriv, sawvimari labadisagan tivis gakeTeba


xdeba neli mdinareebis gadakveTisas. ”ponCos” tivi gansakuTrebiT
gamosadegia maSin, roca oceulis meTaurs piradi Semadgenlobisa
da aRWurvilobis mSralad SenarCuneba surs.

a. moTxovnili aRWurviloba:
(1) ori sawvimari labada (“ponCo”);
(2) ori sasroli iaraRi (iaraRis magivrad SeiZleba gamoyenebul
iqnes boZi);
(3) TiToeul jgufze ori zurgCanTa;
(4) TiToeul jgufze sammetriani Toki;
(5) TiToeul jgufze erTi satvirTo Toki.

b. pirobebi. ‘’ponCo’’ gamoiyeneba mdinareebis gadasakveTad


Semdeg SemTxvevebSi:
(1) roca mdinare imdenad ganieria, rom 36-metriani Toki ar aris
sakmarisi;
(2) ver xerxdeba gaRma an gamoRma fiqsaciis adgilebis povna,
rac SeuZlebels xdis Tokis xidis gamarTvas;
(3) swrafi dinebis SemTxvevaSi dauSvebelia ponCos tivis
gamoyeneba.

208
g. gadakveTis adgilis SerCeva: gadakveTis adgilis SerCevamde unda
Catardes adgilmdebareobis rekognoscireba. METT-TC faqtorebis
gaTvaliswinebiT, viTarebis analizis safuZvelze, meTauri irCevs
gadakveTis adgils, romelic uzrunvelyofs dafarvisa da SeniRbvis
SeZlebisdagvarad maRal dones, aqvs mdinareSi Sesvlis da
gamosvlis adgilebi, romlebic unda iyos rac SeiZleba TavTxeli.
gadakveTis maRali siCqaris uzrunvelsayofad gadakveTis SerCeul
adgils unda hqondes iseTi napirebi, romelzes jariskacebi SeZleben
swrafad da adgilad gadaadgilebas.

d. Sesrulebis faza: ‘’ponCos’’ agebis safexurebi:


(1) qvedanayofi/patruli unda daiyos wyvilebad ise, rom orive
nawils hqondes Sesabamisi aRWurviloba;
(2) sawvimar labadas unda moexsnas kapiuSoni da daidos
miwaze wina mxariT zemoT;
(3) iaraRi unda ganTavsdes tivis centrSi, erTmaneTisagan
daaxloebiT 45 santimetris moSorebiT ise, rom erTis lula mimarTuli
iyos meores kondaxisken;
(4) zurgCanTebi da aRWurvilobis qamari or zurgCanTasTan erTad
unda ganTavsdes ponCos centrSi rac SeiZleba Sors
ermaneTisagan;
(5) Semdeg jariskacebi ixdian (qvemodan zemoT): Tavdapirvelad
Ceqmebs, romelTac aZroben Tasmebs maTi Semdgomi
gamoyenebis mizniT;
(6) Ceqmebs aTavseben iaraRis lulasa da kondaxze;
(7) jariskacebi agrZeleben gaxdas ise, rom TiToeul nivTs awyoben
TavianT Ceqmebze;
(8) mTeli aRWurvilobis iaraRsa an koWebs Soris moTavsebis
Semdeg ponCo unda Seikras, zeda nawili daiWimos da daixves
aRWurvilobis mimarTulebiT da gakeTdes naskvi. aRniSnuli
procedura ufro advilad sruldeba ori jariskacis mier. ganaskvuli
boloebi ixveva ponCos centris mimarTulebiT da ikvreba Ceqmebis
TasmebiT.
(9) meore ponCo Tavsdeba miwaze da mis centrSi ideba pirveli
ponCo, Semdeg meore ponCoc igive gziT Seikvreba da daixveva.
mesame da meoTxe Ceqmis TasmebiT (an TokebiT) Seikvreba

209
‘’ponCos’’ boloebi kididan daaxloebiT 30 santimetris moSorebiT.
‘’ponCo’’ mzad aris.

SeniSvna: patrulis meTaurma METT-TC faqtorebis


gaTvaliswinebiT unda Seafasos arsebuli viTareba da miiRos
gadawyvetileba, Tu rogor unda moxdes mdinaris gadakveTa,
magaliTad, iaraRi ganTavsdes ponCos tipis tivSi Tu
jariskacebma unda moikidon zurgze, unda iyvnen Cacmulebi
Tu gaixadon forma da moaTavson tivze.

9-5. zogadi. Sida da sanapiro sawylosno gzebis gamoyeneba zrdis


taqtikuri operaciebis moqnilobis, moulodnelobis da siswrafis dones.
aRniSnuli gzebis gamoyeneba aseve zrdis qveiTi qvedanayofis mier
tvirTis transportirebis SesaZleblobebs.

9-6. aRWurviloba F470. komandosis moieriSe navi “zodiaqo”.

a. gamoyenebis sfero: dazverva da saieriSo operaciebi.


b. navis gaberva xdeba fexis tumboTi, romelic iyenebs sahaero
(mcurav) milSi moTavsebul oTx gancalkevebul sarqvels. es
sarqvelebi awvdian haers navis rva gancalkevebul sahaero
nakveTurs. navis gabervisaTvis yvela sarqveli dayenebuli unda
iqnes “narijisferze” an “gabervaze’’. rogorc ki navi gaibereba,
TiToeuli sarqveli dayenebuli unda iqnes “mwvaneze” an
“navigaciaze”. Sedegad moxdeba navis rva gancalkevebul
nakveTurad dayofa.
g. saerTo sigrZe _ 4.7 m.
d. saerTo sigane _ 1.9 m.
e. wona _ 120 kg.
v. maqsimaluri tvirTamweoba _ 1 230 kg.
z. ekipaJi _ 1 mesaWe, 10 meniCbe. gamwev Zalad aseve SeiZleba
gamoyenebul iqnes 65 cZ-is mqone bortis garedan dasamagrebeli
Zravi.

9-7. organizacia.

210
(a) TiToeul jariskacs navze unda ganesazRvros konkretuli pozicia
(ix. suraTi 9-1);
(b) unda ganisazRvros TiToeuli navis meTauri (Cveulebriv, am
movaleobas iTavsebs mesaWe);
(g) ganisazRvros navigatori (Cveulebriv _ oceulis meTauri) da,
saWiroebisamebr, meTvalTvale jgufi.
(d) ekipaJi ganlagdeba Semdegnairad (suraTi 9-2):
(e) mesaWis movaleobebi:
(1) pasuxismgebelia navis kontrolsa da ekipaJis moqmedebaze;
(2) Tvalyurs adevnebs tvirTis dabinavebas, Sekvras da
ganawilebas;
(3) inarCunebs navis kurss da siCqares;
(4) gascems yvela brZanebas.

sahaer o m
cvel i

m
eTval Tval e m
eTval Tval e
11-12 12-1

m
eTval Tval e m
eTval Tval e
9-11 1-3

m
eTval Tval e m
eTval Tval e
8-9 3-4

m
eTval Tval e m
eTval Tval e
7-8 4-5

m
esaW
e

m
eTval Tval e m
eTval Tval e
6-7 5-6

suraTi 9-1. poziciebi navze

211
2 1 1 1

4 3 2 2

6 5 3 3

8 7 4 4

10 mesaWe 9 5 mesaWe 5

grZeli gaTvla mokle gaTvla

suraTi 9-2. ekipaJis ganlageba, mokle da grZeli gaTvla.


(v) #2 meniCbe (grZeli daTvla) pasuxismgebelia ritmis
gansazRvraze.

(z) #1 meniCbe asrulebs meTvalTvalis movaleobas da


pasuxismgebelia tvirTze da, im SemTxvevaSi, Tu sxva
meTvalTvale amisTvis ar aris gamoyofili, Tavad iyenebs bulinis
kvanZs tvirTis usafrTxoebis uzrunvelsayofad.

9-8. piradi Semadgenlobis da aRWurvilobis momzadeba.

a. piradi Semadgenlobis yvela wevrs unda ecvas samuSao Jileti an


kapoki (an sxva Sesaferisi sacurao aRWurviloba).
b. aRWurvilobis qamari icmeva jiletze garedan. qamris welis nawili
unda iyos gaxsnili.

212
g. iaraRi mokidebulia zurgze, lula qvemoTaa daSvebuli da jariskaci
saxiT navis Sida mxaresaa mimarTuli.
d. koleqtiuri iaraRi, radiosadgurebi, sabrZolo masala da sxva didi
zomis aRWurviloba dabmulia navze navis amobrunebis
SemTxvevaSi tvirTis dakargvis Tavidan acilebis mizniT. Tu
tyviamfrqvevis lula cxelia, navze dabmamde lula unda gagrildes.
e. radiosadgurebi da akumulatorebi wyalgaumtari unda iyos.

9-9. brZanebebi. brZanebebs gascems mesaWe navis xmeleTze


transportirebis da wyalSi gadaadgilebis kontrolis uzrunvelsayofad.
ekipaJis yvela wevrma swrafad unda gaiazros mesaWis mier
gacemuli brZaneba da imoqmedos myisierad. Cveulebriv gaicema
Semdegi brZanebebi:

(a) “mokle Tvla ............ imoqmedeT”, ekipaJi wyvilebad gaiTvlis


Tavis pozicias, mag: 1,2,3,4,5 (Tu SesaZlebelia _ mgzavri #1, #2).
(b) “grZeli Tvla ............... imoqmedeT”, ekipaJi Tavis pozicias
individualurad gaiTvlis, mag: 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10, (Tu SesaZlebelia _
mgzavri #1, #2).
(g) “ganlagdiT navTan”: ekipaJi pozicias ikavebs navTan axlos.
(d) “maRali gadatana ......... imoqmedeT” (gamoiyeneba navis
xmeleTze grZel distanciaze gadasatanad).
(1) mosamzadebel brZanebaze _ “maRali gadatana” _ ekipaJi
dgeba saxiT navis ukana nawilisaken, Caimuxleba da xels
CasWidebs navis saxelurebs.
(2) brZanebaze _ “imoqmedeT” _ ekipaJi trialdeba, wevs navs da
idgams mxrebze ise, rom piriT dgas navis wina nawilisaken
mimarTuli da navi adevT mxarze.
(3) gadaadgilebisas ekipaJs marTavs mesaWe.

(e) “dabali gadatana ......... imoqmedeT” (gamoiyeneba xmeleTze


mokle distanciaze gadasatanad).
(1) mosamzadebel brZanebaze _ “dabali gadatana” _ ekipaJi
dgeba saxiT navis wina nawilisken mimarTuli, ixreba welSi da
kidebs navis mxares xels navis saxelurs.

213
(2) brZanebaze _ “imoqmedeT” _ ekipaJi imarTeba welSi da wevs
navs daaxloebiT 15-20 santimetris simaRleze.
(3) gadaadgilebisas ekipaJs marTavs mesaWe.

(v) “dadgiT navi ......... imoqmedeT”: ekipaJi gadasatani saxelurebis


gamoyenebiT frTxilad dgams navs miwaze.
(z) “daiwyeT erTad”: ekipaJi usvams niCbebs im tempiT, romelsac
gansazRvravs #2 meniCbe.
(T) “SeCerdiT”: ekipaJi niCbebs umoZraod aCerebs wyalSi, daSvebul
mdgomareobaSi, navis gaCerebis mizniT.
(i) “SeCerdes marcxena (marjvena) mxare”: Cerdeba navis
marcxena ekipaJi, marjvena agrZelebs wina brZanebis Sesrulebas.
(k) “mousviT ukan”: ekipaJi usvams niCbebs navis ukan
gadaadgilebis mizniT.
(d) “mousviT ukan marjvniv (marcxniv)”: ekipajis marcxena nawili
usvams ukumimarTulebiT, romlis Sedegadac navi brundeba
marcxniv, ekipaJis marjvena nawili agrZelebs wina brZanebis
Sesrulebas.
(1) “daasveneT niCbebi”: ekipaJi niCbebs iwyobs muxlebze ise,
rom niCbis farTo bolo mimarTuli iyos navis gareT. es brZaneba
SeiZleba mieces wyvilebs (mag: “#1, daasvene niCbebi”).

9-10. navSi Casxdomis da gadmosxdomis procedurebi.

(a) mdinaris naviT gadalaxvis dawyebisas ekipaJi navis saxelurebs


navSi Cajdomamde eWideba. Sesabamisad, napirze midgomis an
gadmosxdomis dros ekipaJi navs manamde eWideba, sanam navs
bolomde ar amoiReben wylidan. datvirTva da gadmotvirTva xdeba
navis cxviris mxridan, romelic gamoiyeneba Sesvlis da gamosvlis
adgilad.
(b) navSi Casxdomisas ekipaJis wevrebma unda SeinarCunon
simZimis dabali centri gadmobrunebis Tavidan acilebis mizniT.
mudmivad unda iqnes SenarCunebuli sami sakontaqto adgili.
(g) grZeli daTvla aris datvirTvis da gadmotvirTvis xerxi, romlis
mixedviTac navis ekipaJi sxdeba da gadmosxdeba individualurad

214
navis cxviris gavliT. grZeli daTvla gamoiyeneba mdinaris
sanapiroebTan, satvirTo trapebTan da maSin, roca Rrma wyali
SeuZlebels xdis mokle daTvlis meTodis gamoyenebas.
(d) mokle daTvla aris datvirTvis an gadmotvirTvis xerxi, romlis
mixedviTac navis ekipaJi sxdeba da gamosxdeba wyvilebad navis
gverdebidan im dros, roca navi jer kidev wyalSi imyofeba. aRniSnuli
xerxi gamoiyeneba Txel wyalSi, rac iZleva navis mdinaridan swrafad
amotanis SesaZleblobas.
(e) navis napirze Seyeneba aris navidan ekipaJis Txel wyalSi
erTdroulad gadmosxmis da wylidan navis swrafad amoyvanis xerxi.

9-11. gadmosxmis adgilis usafrTxoebis uzrunvelyofa.

(a) Tu gadmosxmis adgilis usafrTxoebis uzrunvelyofa ver xerxdeba


desantis gadasxmamde, SesaZloa, gamoyenebul iqnes adreuli
gafrTxilebis zogierTi xerxi (mag: mocurave mzveravebi). piradi
Semadgenlobis garkveuli wevrebi navidan gacuraven napirisaken
da aniSneben napirze gadasvlis Sesaxeb. yvela niSani da
moqmedeba unda iqnes SeTanxmebuli operaciebis dawyebamde.
(b) Tu patruli sadesanto operaciis dros axdens gadasxmas iseT
adgilze, romlis usafrTxoebac ar aris uzrunvelyofili, patruls SeuZlia
win gauSvas usafrTxoebis navi, romelic dazveravs gadasxmis adgils
da Semdeg aniSnebs danarCen navebs gadasxmis dawyebis
Sesaxeb. Cveulebriv, am xerxs eniWeba upiratesoba.
(g) gadasxmis adgilis usafrTxoebis uzrunvelyofa SeiZleba moxdes
yvela moieriSe navidan mTeli Zalebis erTdoulad napirze gadasxmis
da xazze dawyobis meSveobiTac. Tumca, es aris gadasxmis adgilis
usafrTxoebis uzrunvelyofis yvelaze nakleb sasurveli gza. Tu am
xerxis gamoyeneba gardauvalia, aucilebelia misi repeticia.
(d) gadmosxdomis adgilze misvla.
(1) qvedanayofis wevrebi gadmosxdebian meTauris brZanebis
Sesabamisad;
(2) xdeba adgilobrivi usarTxoebis uzrunvelyofa;
(3) meTaurebi axdenen piradi Semadgenlobisa da aRWurvilobis
daTvlas;
(4) qvedanayofi agrZelebs gadaadgilebas.

215
gadaadgilebis
mimarTuleba

adgilobrivi usafrTxoebis uzrunvelyofa napiridan 15-25 metris moSorebiT


(reliefis Sesabamisad)

navebi

mdinare

• jariskacebi usafrToxebas Tavdapirvelad sacurao JiletebSi


Cacmulebi uzrunvelyofen.
• mesaWe da ori jariskaci xsnian navSi dabmul zurgCanTebs
da awyoben napirze.
• jariskacebi megobar jgufebad brundebian zurgCanTebis
usafrTxoebis uzrunvelsayofad da sacurao Jiletebis
gasaxdelad.
• gadaadgilebis dawyebamde, saWiroebisamebr, xdeba
navebis kamuflireba/damalva.

suraTi 9-3. gadmosxdoma

216
9-12. amobruneba. navis gadabrunebis an gadabrunebuli navis
gasworebis varjiSebisas gamoiyeneba Semdegi brZanebebi da
procedurebi.

(a) “moemzadeT amobrunebisaTvis”: meTauri afrTxilebs ekipaJs,


romelic Tavs zemoT wevs niCbebs ise, rom niCbis farTo bolo
mimarTuli iyos navis gareT. amobrunebamde mesaWe atarebs grZel
daTvlas.
(b) “gadaeciT niCbebi”: ekipaJi niCbebs gadascems ukan. niCbebs
agroveben #9 da #10 jariskacebi.
(g) “amoabruneT navi”: yvela jariskaci garda #3, 5 da 7 jariskacisa,
Cadis wyalSi. #1 jariskaci navze kravs bulinis kvanZs. navze
darCenili ekipaJi eWideba navis amosabruneblad gamosayenebel
Toks (rwmundebian, rom am Tokze Cabmulia usafrTxoebis Toki) da
ekipaJis wevrebi dgebian sahaero milze amosabrunebeli Tokis
damagrebis adgilis sapirispiro mxares. Semdeg #3, 5 da 7
jariskacebi amoabruneben navs ise, rom ixrebian ukan da
asworeben fexebs. rogorc ki navi aiweva wlis zedapiridan, #4
jariskaci eWideba navis centralur nawilSi ganTavsebul saxelurs da
amoabrunebs navs. rogorc ki navi amobrundeba, #4 jariskaci
exmareba #3 da #7 jariskacebs ukan navze asvlaSi da am dros #5
jariskaci eWideba navis centrSi mdebare saxelurs da navs igive
xerxiT amoabruneben.
(d) mesaWis movaleobebi. rogorc ki navi amobrundeba, mesaWe
gascems grZeli daTvlis brZanebas, raTa darwmundes, rom aravin
moyolia navis qveS an ar CaZirula. yovelTvis, rodesac xdeba navis
amobruneba, aucilebelia grZeli daTvlis Catareba.

9-13. mdinaris dineba.

(a) mdinaris maxasiaTeblebi.


(1) navSi Casxdomamde aucilebelia mdinaris Tvisebebis codna.
(2) mosaxvevi _ gadaxra mdinaris kursSi.
(3) monakveTi _ dinebis swori nawili or mosaxvevs Soris.
(4) ube _ mdinaris xmeleTSi Rrmad SeWrili nawili. is, Cveulebriv,
Rrmaa da gamoirCeva dinebis dabali siCqariT.

217
(5) mdore wyali _ mdinaris nawili, sadac eroziis an mdinaris
dinebis cvlilebis Sedegad Zalian neli dinebaa. mdore wyali
Cveulebriv gamoirCeva didi raodenobiT CaZiruli xeebiT da
narCenebiT fskerze.
(6) kunZuli _ Cveulebriv, aris msxlis formis xmeleTis nawili
mdinaris ZiriTad dinebaSi. kunZulis is mxare, romelic egebeba
mdinaris dinebas, Cveulebriv, savsea narCenebiT da sasurvelia
kunZulis am nawilisgan Tavis arideba.
(7) dineba aris monakveTis viwro nawili, romlis sigrZec,
Cveulebriv, ufro didia, vidre sigane.
(8) dineba yvelaze didia mosaxvevis gareT. TavTxeli (Txeli adgili
mdinareSi) da wyalmarCxi adgilebi gxvdeba mosaxvevebSi.
(9) marCxobi Cveulebriv mdebareobs mdinaris ZiriTad nawilTan
Senakadis SeerTebis adgilze.
(10) mesaWe da #1 jariskaci (da meTvalTvale _ Tu daniSnulia)
valdebulia daakvirdes mdinares da aRmoaCinos dabrkolebebi,
gadaxlarTuli mcenareebi da napiridan xmeleTis gamoSverili
adgilebi.

(b) navigacia. patrulis meTauri pasuxismgebelia navigaciaze.


mdinareze navigaciis sam xerxs iyeneben:
(1) sakontrolo punqti da mTavari marSruti. es xerxi gamoiyeneba
maSin, rodesac zustad aris cnobili gadmosxmis adgili, sakontrolo
punqtebi kargad aris gansazRvruli da mdinares ar aqvs bevri
Senakadi da ganStoeba. es xerxi kargad gamoiyeneba dRis
saaTebSi da mokle manZilze gadaadgilebisas.
(2) navigaciur-saTvalTvalo xerxi. aRniSnuli xerxi uzrunvelyofs
mdinareSi yvelaze zust navigacias da efeqtianad gamoiyeneba
ganaTebis nebismier pirobebSi.
(a) saWiro aRWurviloba:
• kompasi;
• foto-ruka (pirveli arCevani);
• topografiuli ruka (meore arCevani);
• ponCo (Rame gamoyenebisaTvis);
• fanqari;
• farani (Rame gamoyenebisaTvis).

218
(b) navigatori imyofeba navis centrSi. igi ar usvams niCabs.
Ramis saaTebSi rukis gasanaTeblad is iyenebs farans ponCos
qveS. meTvalTvale (an #1 jariskaci) imyofeba navis cxvirze.
(g) navigatori gamudmebiT inarCunebs orientacias rukisa da
kompasis meSveobiT.
(d) navigatori awvdis informacias meTvalTvales mdinaris
konfiguraciis Sesaxeb da atyobinebs mosaxvevebis,
monakveTebis, ubeebis da dinebebis gadakveTis Sesaxeb.
(e) meTvalTvale miRebul informacias adarebs mis mier
danaxul niSnebs. rodesac es monacemebi erTmaneTs
emTxveva, navigatori gansazRvravs navis mdebareobas
rukaze.
(v) navigatori aseve acnobebs meTvalTvales rukis
Sesabamisad monakveTebis mTavar azimuts, xolo meTvalTvale
am informacias adasturebs kompasis gamoyenebiT.
(z) navigatori meTvalTvales awvdis informacias mxolod erTi
konfiguraciis Sesaxeb da ar gadadis axalze, sanam
meTvalTvale ar daadasturebs miRebul informacias.
(T) SeiZleba gamoyenebul iqnes acetatis furclebisagan
damzadebuli samarSruto ruka, romelsac qvemodan amodebuli
eqneba manaTobeli lenti. naxazi Sesrulebulia an masStabis
dacviT an sqematurad. aq SeiZleba mocemuli iyos reliefis
pirobebi, dinebaTa SeerTebis adgilebi da ubeebi.

9-14. wyoba. kontrolis, siCqaris da usafrTxoebis uzrunvelsayofad


gamoiyeneba navis sxvadasxva wyoba (dRisiT da RamiT). wyobebs
Soris arCevanis gakeTeba damokidebulia arsebul taqtikur viTarebaze
da patrulis meTauris Sefasebaze. navis kontrolisaTvis man unda
gamoiyenos xelis niSnebi. arsebobs Semdegi wyobebi:
• solisebri,
• xazi,
• mwkrivi,
• eSeloni,
• V-sebri.

219
xazi
eSeloni

sol i sebr
solisebri
i

mwkrivi
FILE

V-s formis
VEEEE
EEE

220
X Tavi
samxedro alpinizmi

10-1. zogadi. mTian reliefze moqmedi qvedanayofis warmateba


damokidebulia mis SesaZleblobebze, Sesabamisi unarCvevebis
gamoyenebiT gadalaxos sxvadasxva saxis dabrkoleba, romlebic
mTaSi mravlad aris. jariskacebma unda icodnen kvanZebis Sekvra,
Tokis mowyobilobebis ageba, samTo evakuacia, Tokze Camosvla da
mTaze cocvis xerxebi qvian, Tovlian da yinulian zedapirze. reinjeri,
romelsac uwevs mTian reliefze moqmedeba, unda icnobdes TC 90-
6-1 (samxedro alpinizmi) da gavlili unda hqondes saTanado
wvrTnebi.

10-2. specialuri aRWurviloba.

(a) Tokebi
(1) Toki gankuTvnilia mcocavebis da aRWurvilobis usafrTxoebis
uzrunvelsayofad, im operaciisas, romlis drosac xdeba cicabo
kldeze asvla da Camosvla. Toki aseve gamoiyeneba Tokisagan
damzadebuli mowyobilobebis gasakeTeblad da mowyobilobebis
gadasaadgileblad.
(2) SerCeva. neilonis da kernmantelis (neilonis Toki, romelsac
faravs garsi) tipis Toki SeiZleba gamoyenebul iqnes samxedro
alpinizmSi. qvedanayofebis mier mTaSi davalebebis Sesrulebisas
ZiriTadad gamoiyeneba neilonis Toki. neilonis Tokis gamoyeneba
mravalnairad SeiZleba da misi Semowmebac advilia. Tumca
kernmantelis tipis TokTan SedarebiT nakleb gamZle da elastiuria.
kernmantelis Tokis ori tipia aRsaniSnavi: dinamikuri da statikuri.
dinamikuri Toki gamoiyeneba alpinisturi operaciebis da mTaze
asvlis dros, rodesac saWiroa Tokis gaWimva. dinamikuri Tokis
sigrZe daWimvisas grZeldeba 8-12%-iT. statikuri kernmantelis
Tokis sigrZe mxolod 2%-iT izrdeba. igi gamoiyeneba maSin, roca

221
Tokis gaWimva ar aris saWiro, magaliTad, Tokis mowyobilobebSi
(Tokis xidi an fiqsirebuli Toki). Tokis SerCevis kriteriumebia:
(a) Tokis SerCeva xdeba amocanis Sesabamisad an imis
gaTvaliswinebiT, Tu risTvis gamoiyeneba Toki.
(b) dartymis Zala (Camovardnisas mcocavze dartymis Zala)
unda iyos minimaluri.
(g) gaWimvis SesaZlebloba _ gaTvaliswinebuli unda iqnes
elastiuroba (dinamikuri tipis Tokebis Sedareba statikurTan
asvlisa da Camosvlis dros).
(d) gaTvaliswinebuli unda iqnes wona (Tokis sigrZe da
gawyvetis zRvari).
(e) unda SeirCes mravalmxrivi gamoyenebis Tokebi.
(v) cnobili unda iyos gawyvetis zRvari, SerCeuli Tokis
maxasiaTeblebi da SesaZleblobebi.

(b) Tokis movla.


(1) gamoyenebamde da mis Semdeg Toki unda daaTvalieron
Tavidan bolomde da Seamowmon, xom ar aris is gaWrili,
mocveTili, daobebuli da gacrecili.
(2) Tokis dasvelebis SemTxvevaSi igi unda Camoikidos xis mrgval
paloze da Camoiwritos oTaxis temperaturaze (araviTar
SemTxvevaSi ar unda gaSres gacxelebiT).
(3) ar daadgaT fexi Toks an ar aTrioT miwaze aucilebeli
saWiroebis gareSe.
(4) Tokis gamoyenebisas Tavidan unda iqnes acilebuli Sesaxebi
zedapiris mWreli da uxeSi kideebi (aucileblobis SemTxvevaSi,
gamoyenebuli unda iqnes safeni).
(5) Tavidan unda iqnes acilebuli Tokis Sexeba sacxeb-sapox
saSualebebTan, mJavasTan da sxva gamxsnel saSualebebTan.
(6) Tokebis gamoyenebis dros maRali daWimvisas Tavidan unda
iqnes acilebuli Tokis gadaxlarTva (xaxunma SeiZleba daazianos
Tokebi).
(7) Toki ar unda iqnes gakvanZuli an daWimuli imaze metxans,
vidre saWiroa.
(8) Toki unda gaiwmindos civi wyliT, daixves Tavisuflad da
daikidos mSral adgilze mzis pirdapiri sxivebisagan moSorebiT.

222
10-3. kvanZebi.
a. ZiriTadi kvanZebi.
(1) kvadratuli kvanZi (Square Knot) (suraTi 10-1). es aris ori Tokis
urTierTgadamkveTi gadabma, romlis drosac Tokis Tavisufali
boloebi gadabmis Semdeg gamodis ukan Tokis uZravi nawilis
mxares erTmaneTisagan 1800-iT. TiToeuli Tavisufali bolos
dazRveva xdeba samyuras formis kvanZiT (Overhand Knot) Tokis
uZrav mxares.

kvadratuli kvanZi

kvadratuli kvanZi

samyuras formis kvanZi

suraTi 10-1. kvadratuli kvanZi samyuras formis kvanZebis


dazRveviT

(a) gamoiyeneba ori msgavsi diametris mqone Tokebis


gadasabmelad.
(b) dazRveva yovelTvis unda moxdes samyuras formis kvanZiT.

(2) wriuli maryuJi ori naxevarnaskviT (Round turn two half hitches) (suraTi
10-2). gamoiyeneba Tokis erTi bolos fiqsaciis adgilze misabmelad.
aRniSnuli kvanZis dros Toki akeTebs erT mTlian wres fiqsaciis adgilis
irgvliv ise, rom orive rgoli mdebareobs erTmaneTis paralelurad da
exeba erTmaneTs, Tumca ar kveTs. orive naxevari kvanZi mWidrod
aris moWerili wriuli maryuJis sapirispiro mimarTulebiT, romelsac

223
Camketi wverSi aqvs, xolo misi sigrZe ar unda iyos 10 santimetrze
naklebi.

suraTi 10-2. wriuli maryuJi ori naxevarnaskviT

(3) rviani naskvi Tokis boloze (End of the rope clove hitch) (suraTi 10-3).
rviani naskvi Tokis bolos aris fiqsaciis kvanZi, romelic saWiroebs
mudmivad daWimul mdgomareobaSi yofnas. fiqsaciis adgilis irgvliv
keTdeba ori wre diagonaluri CamketiT. Tokis brunebs Soris ar unda
iyos Tokis sisqeze meti manZili. Camkets unda hqondes gaqaCvis
sapirispiro mimarTuleba. Camketi keTdeba Tokis gaqaCvis
sapirispiro mimarTulebiT. kvanZis Sekvris Semdeg darCenili kudis
sigrZe ar unda iyos 10 santimetrze naklebi.

suraTi 10-3. rviani naskvi Tokis bolos

224
(4) rviani naskvi Tokis SuaSi (Middle of the rope clove hitch) (suraTi 10-4).
rviani naskvi Tokis SuaSi aris fiqsaciis Sua adgilis kvanZi, romelic
gamoiyeneba Tokis Sua nawilis fiqsaciis adgilze dasamagreblad.
kvanZi qmnis or wres diagonaluri CamketiT fiqsaciis adgilis irgvliv.
Tokis brunebs Soris ar unda iyos Tokis sisqeze meti manZili.
Camkets unda hqondes wevis sapirispiro mimarTuleba.

suraTi 10-4. rviani naskvi Tokis SuaSi

(5) Tokis skami marcxena xelis muxruWiT (Rappel seat left hand brake)
(suraTi 10-5). Tokis skami gamoiyeneba CamosvlisaTvis da SeiZleba
Seikras ise, rom misi gamoyeneba SesaZlebeli gaxdes marcxena an
marjvena xeliT.

225
suraTi 10-5. Tokis skami marcxena xelis muxruWiT
fexis Tasmebi ar kveTen erTmaneTs, unda Semoikras dundulebze da
Seikras. fexis Tasmebi qmnian Camket naxevarnaskvebs welis
irgvliv Semoxveul Tokebze. kvadratuli kvanZi ikvreba Sesabamisad
TeZos marjvena nawilze ori samyuras formis naskviT. kudebi unda
iyos 16 santimetis sigrZis. karabini saTanadod aris damagrebuli
yvela Tokis irgvliv, romlis gasaxsneli iReba maRla da gare
mimarTulebiT. karabini ar unda exebodes kvadratul an samyuras
fomris kvanZs. Tokis skami unda iyos imdenad mWidrod Sekruli,
rom SeuZlebeli iyos xelis Cateva sxeulsa da Tasmebs Soris.

b. rviani kvanZebi.
(1) rviani maryuJi (Figure 8 loop) (suraTi 10-6). rviani maryuJis
kvanZi gamoiyeneba Tokis bolos fiqsirebuli maryuJis
gasakeTeblad. misi Sekvra SeiZleba Tokis bolos an Tokis
nebismier adgilze. rviani maryuJis kvanZebi ikvreba ori
urTierparaleluri Tokebisagan, romlebic qmnian 8-is formas. Tokebi
ar unda iyos erTmaneTze gadaxlarTuli. TiToeuli maryuJi aris
sakmarisad didi karabinis dasamagreblad. ormagi rviani maryuJis
Sekvris Semdeg unda darCes, sul mcire, 10 sm sigrZis bolo.

suraTi 10-6. ormagi rviani maryuJi

226
(2) ormagi rviani maryuJi (Rerouted figure 8 knot) (10-6). ormagi rviani
matyuJi gamoiyeneba ori paraleluri TokiT mTavar Tokze mcocavis
misabmelad. rviani maryuJi fiqsaciis adgilisagan daSorebulia
maryuJis diametris manZiliT. kvanZis Sekvris Semdeg darCenili
kudis sigrZe unda iyos, sul mcire, 10 santimetri.

(3) rviani Secureba (Figure 8 slip) (10-7) _ gamoiyeneba Tokis SuaSi


maryuJis Sesakravad. kvanZs aqvs rvianis forma. gadabmis orive
Toki gatardeba rvian maryuJSi. gadabmis koreqtireba xdeba
mcuravi nawilis saSualebiT.

g. specialuri kvanZebi.
(1) kvanZi “prusiki” Tokis boloSi (End of the rope prusik) (suraTi 10-8).
“prusiki” Tokis boloSi gamoiyeneba moZravi Tokis uZrav Tokze
misamagreblad. kvanZi Sedgeba ori wrisagan, Tokis swori nawilis
perpendikularuli CamketiT. bulini ikvreba Camketisagan
araumetes 15 santimetris moSorebiT. bulinis kvanZis Sekvris
Semdeg darCenili kudis sigrZe ar unda iyos 10 santimetrze
naklebi. kvanZebi ar unda moZraobdnen fiqsirebul Tokze.

muSa bolo xdeba orjer Semoxveva


uZravi bolo
daaxloebiT mklavis muSa bolo
sigrZis

muSa bolo kveTs uZrav


bolos fiqsaciis Tokis qveS

muSa bolo
daaxloebiT 30 santimetris
sigrZis

suraTi 10-8. kvanZi “prusiki” Tokis boloSi

227
(2) kvanZi “prusiki” Tokis SuaSi (Middle of the rope prusik) (suraTi 10-
9). “prusiki” Tokis SuaSi gamoiyeneba fiqsirebul Tokze moZravi
Tokis misamagreblad mis nebismier sigrZeze. kvanZi Sedgeba ori
brunisagan Tokis swori nawilis perpendikularuli CamketiT. wreebi
ar kveTen erTmaneTs, bulini ar unda iyos horizontaluri
Camketisagan 15 santimetrze metiT daSorebuli. kvanZma
Tavisuflad ar unda imoZraos fiqsirebul Tokze.

suraTi 10-9. ”prusiki” Tokis boloSi

(3) bulini xveulaze (Bowline on a coil) (suraTi 10-10). bulini xveulaze


gamoiyeneba Tokis bolos damagrebuli mcocavis dazRvevisaTvis.
gamoiyeneba minimum sami urTierTparaleluri xveula, romelic
morgebulia menjis Zvalsa da qveda bolo neknebs Soris. yvela
xveula exeba erTmaneTs sakmarisad mWidrod, raTa pirveli rgoli
ar Securdes xveulasa da sxeuls Soris. rgolebi Tavisufali unda iyos
tanisamosisagan. xveulas Zirisagan wamosuli Toki ganTavsdeba
marjvena mxares TeZos win da qmnis buxts da bulins. xveulas
wverodan gamosuli Toki ganTavsdeba marcxena mxares TeZos
win da qmnis mesame da bolo rgols, romelic warmoadgens
rkalisebri maryuJis buxts.

228
uZravi nawili
sxeulis
4-6 rgoli mimarTulebiT

erTi
mklavis
uZravi nawili
sigrZe

buxti tardeba xveulasa


da sxeuls Soris

10-10. bulini xveulaze

10-4. dazRvevebi (Belays). dazRveva aris xerxi, romlis drosac


gamoiyeneba gaSvebuli an miRebuli Tokis xaxunis Zala. is aseve
gamoiyeneba Camovardnili mTamsvlelis dasaWerad da tvirTis
CamoSvebis ritmis kontrolisaTvis. dazRveuli mTamsvleli
mimagrebuli unda iyos Sesaferis fiqsaciis adgilze, raTa Tavidan
iqnes acilebuli misi dazRvevis poziciis daTmoba.

a. dazRveva sxeuliT (suraTi 10-11). Toki ekvreba adamianis sxeuls.


adamianis sxeulis Sexeba TokTan warmoqmis xaxunis Zalas. sxeuliT
dazRvevis ori ZiriTadi tipi arsebobs: mdgomare da mjdomare.
upiratesoba eniWeba mjdomare dazRvevas, romelic uzrunvelyofs
ufro stabilur pozicias.

229
usafrTxoebis Toki

mcocavi Toki

suraTi 10-14. sxeuliT dazRveva

b. meqanikuri dazRveva (suraTi 10-12). am SemTxvevaSi daSvebis


siCqaris kontrolisaTvis gamoiyeneba aRWurviloba. alpinizmSi
meqanikuri dazRvevebis mosawyobad iyeneben sxvadasxva
mowyobilobebs. erT-erTi meqanikuri dazRveva, romelic yvelaze
xSirad gamoiyeneba da, amasTan, saWiroebs mcire raodenobis
arWurvilobas, aris “Munter Hitch Belay” naskvi. aRniSnuli darRvevis
Sekvrisas aucileblad unda iqnes gamoyenebuli Camketi karabini.

230
suraTi 10-12. meqanikuri dazRveva (Munter Hithc Belay)

g. damzRvevi jariskacis mier Sesrulebuli moqmedebebi:


(1) “gaCerdi”: es brZaneba eZleva damzRvev jariskacs, raTa
Sewyvitos Tokis gaSveba.
(2) “gauSvi”: es brZaneba eZleva damzRvev jariskacs, rodesac
saWiroa Tokis daSveba. damzRvevi jariskaci TviTon ki ar awvdis
Toks mcocavs, aramed mcocavi Tavad miizidavs Tokis saWiro
raodenobas.
(3) “Toki zemoT”: es brZaneba eZleva damzRvev jariskacs, raTa
man Tavisken mizidos massa da mcocavs an tvirTs Soris arsebuli
Tokis moSvebuli nawili. mas Semdeg, rac damzRvevi mTlianad
moswevs Tokis moSvebul nawils, is daikavebs “gaCerdis”
pozicias.
(4) “daWime”: es brZaneba miecema damzRvev jariskacs, roca
saWiroa massa da mcocavs an jariskacs Soris arsebuli Tokis
moSvebuli nawilis mozidva, Tokis Zlierad daWimva da
dafiqsireba.

10-5. daWimvis sistemebi. daWimvis sistemebi gamoiyeneba


Tokebis dasaWimad iseT mowyobilobebSi, rogorebicaa Tokis xidebi,
droebiTi ganivi RerZebi da fiqsirebuli Tokebi.
a. daWimvis sistemebSi gamoiyeneba Semdegi saxis kvanZebi:
rviani Secureba, rviani mimarTulebiTi Secureba da ‘’prusikebi’’.
b. mowyobilobebis ageba unda moxdes statikuri TokebiT, romelTa
samuSao gaWimva ar aRemateba 2%. dinamiuri Tokis sigrZe
gamoyenebisas izrdeba 8-12 %-iT da moiTxovs met regulirebas
da momsaxurebas.

10-6. kldeze cocvis xerxebi.

231
a. balansirebuli cocva: SesaZlebelia xelisa da fexis Sesabamisi
mosaWidebis gamoyeneba.
b. daWimuli TokiT cocva an cocva uSualo daxmarebiT:
(1) xelis da fexis SezRuduli moWidebisas.
(2) dayrdnoba xelisa da fexis xelovnur mosaWidebze
(aterierebi).

10-7. cocvis specializebuli aRWurviloba.


a. alpinisturi/usafrTxoebis qamari: Sedgeba qamrisagan, erTi
Camketi liTonis karabinisagan, erTi liTonis rvianis formis
damSvebisagan, erTi aluminis Camketi karabinisagan da
orTaviani usafTxoebis Tasmisgan (sasroli Toki, ori liTonis ovali).
qamris Semortyma xdeba ise, rogorc es qvemoT aris naCvenebi
(suraTi 10-13).

232
oceulis feris wveri
wiTeli usafrTxoebis
wiTeli usafrTxoebis salte - Ziri
salte - Ziri

wiTeli
usafrTxoebis
salte - Ziri

suraTi 10-13. alpinisturi/usafrTxoebis qamari

10-8. mowyobilobebi. moieriSe mcocavi gadaadgildeba mTavari


elementis win da amontaJebs mowyobilobebs qvedanayofis mTavari
elementisaTvis. moieriSe mcocavebi ayeneben fiqsirebul Tokebs,
vertikaluri awevis Tokebs da droebiT ganiv RerZebs, raTa piradma
Semadgenlobam SeZlos mTaSi arsebuli dabrkolebebis gadalaxva.
mcocavTa jgufis movaleobaa mis mier dayenebuli mowyobilobis
marTva da SenarCuneba.

233
(a) A-CarCo (suraTi 10-14). gamoiyeneba xelovnuri simaRlis
Sesaqmnelad. xelovnur simaRles saWiroebs Semdegi ori sistema:
vertikaluri awevis Toki da droebiTi ganivi RerZi.
(b) fiqsirebuli Toki. gamoiyeneba rTul reliefze piradi Semadgenlobis
gadaadgilebis gasaadvileblad. igi saSualebas aZlevs mZime tvirTis
mqone pirad Semadgenlobas gadalaxos saxifaTo samTo marSrutebi
swrafad da usafrTxod. aRniSnuli mowyobilobis gasamarTavad
aucilebelia Semdegi faqtorebis gaTvaliswineba:
(1) unda SeirCes yvelaze xelsayreli, advilad gadasalaxi
adgilmdebareoba. Tavidan unda iqnes acilebuli dabrkolebebi;
(2) unda arsebobdes fiqsaciis SesaZlebloba (xelovnuri da
bunebrivi);
(3) adgili unda iyos usafrTxo qvis da yinulis cvenis TvalsazrisiT;
(4) gaTvaliswinebuli unda iqnes taqtikuri faqtorebi;
(5) gabmuli Tokis simaRle unda iyos muxlsa da gul-mkerds Soris;
(6) Toki unda daiWimos Zlierad, garda im adgilebisa, sadac
xvdeba dabrkolebebi, romelTa gverdis avlac gardauvalia. am
adgilebze Toki unda iyos sakmarisad moSvebuli, romelic mcocavs
dabrkolebebis gverdis avlis saSualebas miscems;
(7) Tokebi ar unda kveTdnen erTmaneTs. mcocavma arc erT
wertilSi ar unda gadakveTos Tokis bolo;
(8) uzrunvelyofili unda iyos Sualeduri fiqsaciis adgilebis sakmarisi
raodenoba.

(g) vertikaluri awevis Toki (suraTi 10-14). es aris mowyobiloba,


romelic gankuTvnilia adamianebis da mowyobilobebis vertikalur
ferdobze asawevad. is yovelTvis gamoiyeneba fiqsirebul TokTan
erTad.

fiqsaciis
adgili
samyurasebr
kvanZi kaviani
welvadi Tokis
irgvliv samyuraseb
ri kvanSi

ori
urTierTgadamkveTi
calke dafiqsirebuli
maryuJebi 234
suraTi 10-14. A-CarCo/vertikaluri awevis Toki

(1) unda SeirCes Sesabamisi adgilmdebareoba;


(2) unda arsebobdes fiqsaciis SesaZlebloba (xelovnuri da
bunebrivi);
(3) datvirTvis da gadmotvirTvis kargi plaTformebi;
(4) unda arsebobdes tvirTis gatarebisTvis saWiro sivrce;
(5) A-CarCo gamoiyeneba xelovnuri simaRlis Sesaqmnelad;
(6) amwevi Toki gamoiyeneba piradi Semadgenlobisa da
aRWurvilobis ferdobze asayvanad da Camosayvanad;
(7) A-CarCoze damagrebuli gorgolaWi an Camketi karabini
gamoiyeneba amwev Tokze xaxunis Zalis Sesamcireblad.
(8) gakvanZuli xeliT CasaWidi Toki SeiZleba gamoyenebul iqnes
piradi Semadgenlobis maRla ayvanisas.
(9) mowyobilobis wverSi da ZirSi unda imyofebodnen piradi
Semadgenlobis wevrebis gansazRvruli raodenoba operaciis
usafrxoebis uzrunvelsayofad.

(d) ganivi RerZi (Suspension Treverse) (suraTi 10-15). es aris


mowyobiloba, romelic gamoiyeneba mdinareebze, napralebze da
araTanabar kldovan zedapirze adamianebisa da aRWurvilobis
gadasayvanad. mowyobiloba SeiZleba gakeTdes horizontuli
zedapiridan sustad daxril ferdobze. aRniSnuli mowyobilobis
damontaJebisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi faqtorebi:
(1) saWiroebis SemTxvevaSi simaRlisaTvis SeiZleba
gamoyenebuli iqnes A-CarCo.
(2) unda SeirCes fiqsaciis qvemo da zemo adgilebi.
(3) unda SeirCes datvirTvis da gadmotvirTvis fiqsaciis adgilebi.
(4) unda iyos sakmarisi sivrce tvirTisaTvis.
(5) SeirCes adgilmdebareoba.
(6) mowyobilobis wverSi da ZirSi unda imyofebodnen piradi
Semadgenlobis wevrebis gansazRvruli raodenoba operaciis
usafrxoebis uzrunvelsayofad.

TokiT Seikras
kvanZi “prusiki”
A-CarCos win da
ukan
235
individualuri
satransporto
damWimavi
sistema

suraTi 10-15. ganivi RerZi

(e) Tokis xidi (suraTi 10-16). Tokis xidebi gamoiyeneba mTaSi iseTi
mdinaris gadakveTisas, romlis siRrmec aRemateba adamianis TeZos
simaRles. aseTi mdinareebis gadakveTa saSiSia, radganac dineba
SeiZleba iyos Zaliani Zlieri. moulodnelma wvimam an daTbobam
wynari dineba SeiZleba gadaaqcios wylis Zlier nakadad. xidebs
Soris maqsimaluri sigrZe, romelzec SeiZleba gaidos xidi 37-metriani
TokiT, 20 metria. mdinaris gadakveTisas gaTvaliswinebuli unda
iqnes Semdegi:
(1) piradma Semadgenlobam icis wyalSi gadarCenis xerxebi, maT
Soris wyalSi moulodnelad Cavardnis SemTxvevaSi samoqmedo
RonisZiebebi;
(2) gadakveTisaTvis unda SeirCes Sesabamisi adgili;
(3) unda SeirCes mosaxerxebeli gaRma da gamoRma fiqsaciis
adgilebi;
(4) unda SeirCes datvirTvis da gadmotvirTvis platformebi;
(5) momzaddes piradi Semadgenloba da aRWurviloba;
(6) maSvelebi unda ganlagdnen poziciebze;
(7) xidi unda iyos rac SeiZleba daWimuli, xolo xidis damWimav
jgufSi ar unda Sediodes 6 kacze meti;
(8) xidi unda iyos muxlidan mkerdamde simaRlis;
(9) gadakveTis xerxebi: komandos xoxva, maimunisebri xoxva,
tirolis gadakveTa.
(10) erTTokian xidze erTdoulad SeiZleba imyofebodes mxolod erTi
kaci;

236
(11) orTokian xidze _ sam kacamde (erTi _ xidis dasawyisSi,
meore _ centrSi da mesame _ xidis boloSi).

suraTi 10-16. erTTokiani xidi

10-9. Camosvla (suraTi 10-17). Camosvla alpinizmSi yvelaze


rTulad Sesasrulebeli amocanaa. reinjeri mTlianad aris
damokidebuli Tavis aRWurvilobaze. Camosvlis adgilis
gansazRvrisas gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi:
(a) Camosvlis tipebi:
(1) sxeuliT Camosvla;
(2) swrafi Camosvla;
(3)
(4) -------------------

237
suraTi 10-17. Camosvla

(b) mowyoba:
(1) unda SeirCes da Semowmdes xelsayreli fiqsaciis ZiriTadi da
alternatiuli adgilebi.
(2) Camosvlis wertils unda hqondes fiqsaciis ZiriTadi da
alternatiuli adgilebi.
(3) Camosvlis wertili Tanabrad aris daWimuli fiqsaciis yvela
wertils Soris.
(4) roca SesaZlebelia, gamoiyeneba ormagi Toki.
(5) Toki unda wvdebodes gadmotvirTvis plaTformas.
(6) adgils unda hqondes datvirTvis da gadmotvirTvis xelsayreli
plaTformebi.
(7) piradi Semadgenloba, romelic muSaobs kldis kidesTan, unda
iyos dabmuli.
(8) unda SeirCes xelsayreli marSruti, romelic ar gaivlis aramyar
zedapirze da mosalodneli ar iqneba qvis cvena.
(g) moqmedeba:
(1) piradi Semadgenlobis is wevrebi, romlebic imyofebian
Camosvlis adgilis wverSi, unda hqondeT kavSiri Camosvlis ZirTan;
(2) damzRvevi piri dgas TiToeuli Tokis ZirSi;
(3) Camosvlisas mcocavs SeuZlia daSvebis regulireba;

238
(4) mcocavs unda ecvas xelTaTmanebi da exuros Cafxuti;
(5) Camosvlis Semdeg mcocavi aTavisuflebs Toks.

SeniSvna: Tavidan unda iqnes acilebuli Tokebis


gadaxlarTva, radgan es iwvevs damatebiT dawolas
fiqsaciis adgilze da Tokis zedmet cveTas da xaxuns

Tavi XI
Tavis daRweva/gadarCena

239
11-1. Tavis daRweva. rodesac mtrul garemoSi moqmedebisas
xvdebi izolaciaSi rogorc individualurad, aseve jgufis
SemadgenlobaSi, Tavis daRwevis da gadarCenis unarCvevebi
mniSvnelovanwilad ganapirobeben sakuTar ZiriTad ZalebTan
SeerTebis SesaZleblobas.

a. Tu SeuZlebelia amocanis gagrZeleba an sakuTar qvedanayofTan


SeerTeba, aucilebelia raionis datoveba da Sekrebis ukanaskneli
punqtisaken gadaadgileba.
b. unda moxdes dakvirveba raionSi mimdinare movlenebze da
Sedges samoqmedo gegma.
g. marto gadaadgileba mowinaaRmdegis mier SemCnevis yvelaze
nakleb Sanss iZleva, Tumca yvelaze sasurvelia ori-sami kacisagan
Semdgari jgufebiT gadaadgileba.
d. unda daigegmos ZiriTadi da alternatiuli marSrutebi.
gaTvaliswinebuli unda iqnes manZili, dafarva, sakvebiT da sasmeli
wyliT uzrunvelyofa. SeiZleba, yvelaze advili da mokle marSruti ar
iyos yvelaze saukeTeso.
e. wyali da sakvebi warmoadgens adamianis yoveldRiur
moTxovnilebas. sakvebis gareSe adamianma SeiZleba ramdenime
dRe gaZlos; wyali kidev ufro mniSvnelovania adamianisaTvis.
v. gadaadgileba unda moxdes RamiT. dRe gamoyenebuli unda iqnes
TvalTvalis, dagegmvis da dasvenebisaTvis.
z. sakuTar ZalebTan SeerTeba unda moxdes mxolod dRis saaTebSi.
sakuTari Zalebis wina xazi unda moeqces TvalTvalis qveS.
i. aucilebelia im qvedanayofis identificireba, romelsac uaxlovdebian.
unda Caiweros maTi gadaadgileba da saqmianoba.
k. miaxloebis marSrutis gansazRvris Semdeg rac SeiZleba swrafad
unda damyardes xmovani kontaqti sakuTar ZalebTan.

11-2. gadarCena.

a. Sesabamisi wvrTna, aRWurviloba da gadarCenis survili is


faqtorebia, romlebic ganapirobeben dabrkolebebis warmatebul

240
gadalaxvas. jariskacisaTvis nacnobi unda iyos is emociuri
mdgomareoba, romelic axlavs TivTgadarCenis RonisZiebebs.
sakuTari Tavis codna ukiduresad mniSvnelovania gadarCenisas.
jariskacma zustad unda icodes, Tu rogor SeuZlia daupirispirdes
seriozul stresul mdgomareobas, SiSs, tkivils, travmebs,
avadmyofobas, sicives, sicxes, SimSils, daRlilobas, uZilobas,
mowyenilobas, simartoves da izolacias.
b. jariskaci SeZlebs Seasustos da gadalaxos mtris teritoriaze
izolirebisagan miRebuli Soki im SemTxvevaSi, Tu TavSi eqneba
mTavari sityva: “gadarCena” (S-U-R-V-I-V-A-L).
(1) S - Seafase viTareba, Seafase garemo, Seafase sakuTari fizikuri
mdgomareoba, Seafase sakuTari aRWurviloba.
(2) UU - “moCqares mougviandeso”. gadaadgilebis swrafad
dawyeba ar aris aucilebeli. dagegme gadaadgileba.
(3) R - gaxsovdes Seni adgilmdebareoba mowinaaRmdegis
qvedanayofebTan da mis mier kontrolirebad teritoriebTan
mimarTebaSi.
(4) V - daZlie SiSi da panika.
(5) I - improvizacia sasargebloa. unda SegeZlos garemoSi arsebuli
bunebrivi sagnebis saWiroebisamebr gamoyeneba. gamoiyene
fantazia.
(6) V - ar daiviwyo sicocxlis mniSvneloba. gaxsovdes mizani _
gaaRwio cocxalma. sijiute, Sens winaSe arsebuli problemebis da
dabrkolebebis winaSe qedmouxreloba Segmatebs fizikur da
moralur Zalas.
(7) A - daakvirdi adgilobrivebs, maT yoveldRiur saqmianobas.
rodis, sad da rogor moipoveben sakvebs da sasmel wyals.
(8) L - gamoiyene goneba. aiTvise ZiriTadi unar-Cvevebi.

11-3. navigacia. Tavis gadarCenis mcdelobisas jariskacs SeiZleba


kompasis gareSe mouxdes moqmedeba. mimarTulebis gansazRvris
unari saSualebas aZlevs jariskacs, gaikvlios gza sakuTari
Zalebisaken. dRisiT navigaciis ori yvelaze martivi xerxia Crdilze
dakvirveba da saaTis gamoyeneba.
a. CrdiloeTis mimarTulebis gansazRvra SeiZleba mzis saSualebiT.
am xerxis gamoyeneba SeiZleba dRis nebismier dros, roca mze

241
anaTebs da qmnis Crdils. miwaSi unda CairWos 90 santimetris
sigrZis swori joxi da mimarTuleba unda ganisazRvros qvemoT
mocemuli diagramis Sesabamisad (suraTi 11-1).

suraTi 11-1. Crdilze dakvirvebis meTodi

b. saaTis gamoyeneba. mimarTulebis gansazRvra aseve SeiZleba


saaTis meSveobiT (suarTi 11-2). moqmedebebi, romlebic am
SemTxvevaSi unda Sesruldes, damokidebulia imaze, Tu romel
zomier sartyelSi xdeba moqmedeba (CrdiloeTis Tu samxreTis).
CrdiloeT zomieri sartyeli mdebareobs CrdiloeTis 23.4 da 26.6
paralelebs Soris. samxreT zomieri sartyeli mdebareobs samxreTis
23.4-sa da 66.6 paralelebs Soris.

suraTi 11-2. saaTis gamoyeneba

242
g. CrdiloeT zomier sartyelSi Cveulebrivi saaTiT mimarTulebis
gansazRvra Semdegnairad xdeba:
(1) mcire zomis joxi unda CaerWos miwaSi ise, rom warmoiqmnas
gamokveTili Crdili;
(2) saaTi unda ganTavsdes miwaze ise, rom saaTis maCvenebeli
isari mimarTuli iyos Crdilis gaswvriv;
(3) saaTze unda ganisazRvros Sua wertili saaTis maCvenebel
isarsa da 12 saaTs Soris da gaivlos warmosaxviTi xazi saaTis
centridan am wertilis gavliT. es warmosaxviTi xazi aris
CrdiloeTidan samxreTisken mimarTuli xazi. amis Semdeg SeiZleba
ganisazRvros sxva mimarTulebebi.

SeniSvna: Tu saaTi zafxulis dros uCvenebs, maSin Sua


wertili unda ganisazRvros saaTis maCvenebel isarsa da
pirvel saaTs Soris.

d. CrdiloeT zomier sartyelSi Cveulebrivi saaTiT mimarTulebis


gansazRvra Semdegnairad xdeba:
(1) mcire zomis joxi unda CaerWos miwaSi ise, rom warmoiqmnas
gamokveTili Crdili.
(2) saaTi unda ganTavsdes miwaze ise, rom 2 saaTi emTxveodes
Crdilis wertils.
(3) unda ganisazRvros Sua wertili saaTsa da 12 saaTs Soris da
gaivlos warmosaxviTi xazi saaTis centridan aRniSnuli wertilis
gavliT. es aris CrdiloeTidan samxreTisken mimarTuli xazi.

e. saaTiT mimarTulebis gansazRvris ufro swrafi meTodi SemdegSi


mdgomareobs: CrdiloeT zomier sartyelSi mimarTulebis
gansazRvrisas saaTis maCvenebeli isari unda mivmarToT mzisken
(xolo samxreT zomier sartyelSi mzisken unda mivmarToT 12 saaTis
maCvenebeli niSnuli) da Semdeg gamoyenebuli unda iqnes zemoT
aRwerili meTodebis bolo nabijebi. es meTodi ar aris iseTi zusti,
rogorc zemoT aRwerili, Tumca ufro swrafia. Seqmnili viTareba
gansazRvravs, romeli meTodi unda iqnes gamoyenebuli.

243
11-4. wyali. Tavis gadarCenis mcdelobisas wyali aucilebelia. wylis
gareSe adamians ar SeuZlia didxans gaZleba, gansakuTrebiT cxel
garemoSi, sadac adamiani oflis saxiT Zalian bevr siTxes kargavs. civ
garemoSic ki adamians dRe-Ramis ganmavlobaSi esaWiroeba
daaxloebiT ori litri wyali. adamianis organizmis sam meoTxedze
meti siTxes warmoadgens. organizmi siTxes kargavs sicxis, sicivis,
stresis da daZabulobis Sedegad. organizmis normaluri
funqcionirebisaTvis aucilebelia dakarguli siTxis Sevseba. ase rom,
erT-erTi mTavari amocanaa wylis adekvaturi maragis mopoveba.

a. gawmenda. dalevamde aucilebelia wylis gawmenda. es


SesaZlebelia: (1) wylis duRiliT, sul cota, erTi wuTis ganmavlobaSi
(damatebiT erTi wuTi zRvis donidan yovel 330 metrze) an duRiliT 10
wuTis ganmavlobaSi nebismier adgilze; (2) wylis gamwmendi
abebis gamoyenebiT; (3) 950 ml/l wyalSi (savse maTara) 2-1/2%-
iani iodis xsnaris 8 wveTis gazavebiT da 10 wuTiT dayovnebiT.
wvimis wyali, romelic pirdapir sufTa WurWelSi an mcenareebis
meSveobiT grovdeba, Cveulebriv, ar saWiroebs gawmendas da
usafrTxoa. ar SeiZleba Sardis an zRvis wylis daleva (marilis
Semadgenloba Zalian maRalia). dasalevad SeiZleba gamoyenebul
iqnes Zveli, lurji feris zRvis yinuli, Tumca nacrisferi yinuli SeiZleba
mariliani iyos. myinvaris yinuli galRobis Semdeg dasalevad vargisia.
d. udabno. udabnoSi wyali jariskacebze udides fsiqologiur efeqts
axdens. Tu qvedanayofSi ar moxda wylis adekvaturi moxmarebis
dagegmva da maragis Sevseba, SesaZloa, igi saerTod wylis gareSe
darCes. udabnoSi wylis arsebobaze SeiZleba miuTiTebdes oTxi
niSani: cxovelebis nakvalevi, mcenareebi, Citebi da civilizacia. wylis
adekvaturi maragi Zalian mniSvnelovania udabnoSi, raTa
qvedanayofi gadarCes da jariskacebma SeinaCunon amocanis
SesrulebisaTvis saWiro fizikuri mdgomareoba. qvedanayofis
meTaurma unda daawesos wylis moxmarebis discilina da
SeimuSaos wylis maragis ganaxlebis gegma. meTaurma wylis
maragis Sevsebisas SeiZleba gaiTvaliswinos Semdegi faqtorebi:
(1) qvedanayofis mier wylis moxmarebis saSualo maCvenebeli;
(2) gadmosxmis adgilebi;
(3) sahaero mxardaWera;

244
(4) gadasxmis da dajdomis zonebi;
(5) wylis saidumlo samalavebi;
(6) mowinaaRmdegis alternatiuli da perspeqtiuli miznebi.

g. wylis mosapovebeli mowyobiloba. wylis mosapovebeli


mowyobilobis (suraTi 11-3) gasamarTavad dagvWirdeba
amosaTxreli xelsawyo.
(1) unda SeirCes adgili, sadac SenarCunebuli iqneba tenianoba
(magaliTad, gamSrali mdinare an gube, sadac grovdeboda wvimis
wyali), sadac miwis amoTxra advilia da sadac dRis umetes
nawilSi aRwevs mzis sxivebi. ase unda moviqceT:
(a) unda gaiTxaros Tasis formis 10 sm diametris da 2 sm
siRrmis ormo.
(b) ormos centrSi unda gaiTxaros momcro zomis ormo.
momcro zomis ormos siRrme da perimetri damokidebulia im
konteineris zomaze, romelic unda Caidgas masSi. momcro
zomis ormos fskeri unda iyos sakmarisad swori, raTa konteineri
vertikalurad moTavsdes.
(g) rkalisebri maryuJis SekvriT konteinerze unda damagrdes
mili.
(d) konteineri unda moTavsdes momcro zomis ormoSi
vertikalurad.
(e) milis meore bolo unda gatardes ormos yelSi.
(v) ormos unda gadaexuros plastikuri Tavsaxuravi, romelic
ormos daicavs qviSisagan.
(z) Tavsaxuravis centrSi unda daidos qva.
(T) Tavsaxuravi unda Caizniqos zedapiridan daaxloebiT 40 sm-
iT. plastikatis saxuravi qmnis gadmobrunebul konuss, romlis
centrSic moTavsebulia qva. konusis centri unda mdebareobdes
zustad konteineris Tavze. plastikatis konusi ar unda exebodes
miwas ormoSi, rac gamoiwvevs kondensirebuli wylis miwaSi
gawovas.

245
plastikuri Tavsaxuravi
unda damagrdes
qviSiT an miwiT sasmeli mili

tenis warmomqmneli
mwvane
mcenareuloba
konteineri

suraTi 11-3. wylis mosapovebeli mowyobiloba

(i) Tavsaxuravis kideebze unda daiyaros meti miwa, raTa is


mWidrod damagrdes da Tavidan iqnes acilebuli tenis dakargva.
(k) rodesac ar xdeba milis gamoyeneba, igi safuZvlianad unda
daixSos tenis aorTqlebis Tavidan acilebis mizniT.

(d) wylis daleva SesaZlebelia am mowyobilobis gaxsnis gareSe milis


saSualebiT. tenis wyarod SeiZleba gamoyenebul iqnes mcenareebi.
aseT SemTxvevaSi ufro farTod unda amoiTxaros ormos gverdebi,
romelzec mcenareebia.

11-5. mcenareuli sakvebi. dedamiwa mdidaria mcenareuli safariT.


zogierTi mcenaris mcire raodenobiT sakvebad gamoyenebam
SeiZleba gamoiwvios mwvave diskomforti, Sida aSliloba an sikvdilic
ki. im SemTxvevaSi, Tu ar xar darwmunebuli mcenaris sakvebad
vargisianobaze, SeiZleba gamoyenebul iqnes qvemoT mocemuli
mcenaris sakvebad vargisianobaze Semowmebis universaluri
meTodi.

a. saWmlis vargisianobis Semowmebis universaluri testi. mcenaris


sakvebad vargisianobis Semowmebamde gaTvaliswinebuli unda

246
iqnes, rom mocemuli mcenaris mopoveba SesaZlebelia sakmarisi
raodenobiT da Rirs mis mopovebaze droisa da Zalisxmevis
daxarjva. sakvebis vargisianobis SemowmebisaTvis SeiZleba saWiro
gaxdes testis gamoyeneba, romelic SeiZleba gagrZeldes 24 saaTi:
(1) testireba unda Cautardes potenciuri sakvebis mxolod
garkveul nawils.
(2) mcenare unda daiSalos mTavar Semadgenel nawilebad:
foTlebi, Rero, fesvebi, kvirti da yvavili.
(3) unda ganisazRvros, aqvs Tu ara potenciur sakvebs Zlieri an
mware suni. Tumca, mxolod suniT SeuZlebelia sakvebis
vargisianobis dadgena.
(4) potenciuri sakvebis Wama ar SeiZleba testirebis dawyebidan
8 saaTis ganmavlobaSi.
(5) sakvebis Sxamianobis Semowmeba unda moxdes
Semdegnairad: mcenaris nawili unda daidos idayvis an majis Sida
mxares. rogorc wesi, 15 wuTi sakmarisia Sesabamisi reaqciis
gamosavlenad.
(6) tesirebis dros ar SeiZleba arafris sakvebad miReba, garda
gawmendili wylisa da mcenaris im nawilebisa, romlebic ukve
SeamowmeT.
(7) unda aiRoT mcenaris garkveuli raodenoba da moamzadoT ise,
rogorc apirebT mis miRebas.
(8) sakvebad momzadebuli ulufis pirSi Cadebamde SeexeT
sakvebs bageebiT, raTa Semowmdes, aris Tu ara sakvebi mwveli
an iwvevs Tu ara qavils.
(9) Tu sami wuTis Semdeg tuCebze ar gamovlinda uaryofiTi
reaqcia, sakvebis mcire nawili unda daidoT enaze 15 wuTiT.
(10) uaryofiTi reaqciis ararsebobis SemTxvevaSi sakvebi unda
daiReWos da gaCerdes piris RruSi 15 wuTis ganmavlobaSi. ar
SeiZleba misi gadaylapva.
(11) 15 wuTis Semdeg cxelebis, qavilis, gaSeSebis da
damwvrobis SegrZnebis ararsebobis SemTxvevaSi SeiZleba
sakvebis gadaylapva.
(12) aucileblad unda daicadoT 8 saaTi. Tu am drois ganmavlobaSi
SeiniSna raime uaryofiTi reaqcia, aucilebelia pirRebinebis
gamowveva da didi raodenobiT wylis miReba.

247
(13) uaryofiTi reaqciis ararsebobis SemTxvevaSi SeiZleba
naxevari finjani igive mcenaris miReba imave wesiT. amis
Semdeg aucilebelia 8 saaTiT mocda. uaryofiTi efeqtis ararsebobis
SemTxvevaSi mocemuli mcenare vargisia sakvebad.

b. ar SeiZleba im ucnobi mcenareebis sakvebad gamoyeneba,


romelTac aqvT Semdegi niSnebi:
(1) rZisebri wveni an iseTi wveni, romelic haerze moxvedris
Semdeg Savdeba.
(2) waagavs sokos.
(a) waagavs xaxvs an niors.
(2) waagavs oxraxuSs, ZirTeTras an kamas.

11-6. cxoveluri sakvebi.

a. cxoveluri sakvebi. cxovelur sakvebs yvelaze meti sakvebi


Rirebuleba aqvs. yvelaferi, rac daxoxavs, dadis, dacuravs an
dafrinavs, aris kvebis SesaZlo wyaro, Tumca, Tavdapirvelad
aucilebelia misi daWera, mokvla da damzadeba. Tavis gadarCenis
mcdelobisas Tevzisa da cxovelebis daWeris ramdenime xerxi
arsebobs. Tevzis daWera SesaZlebelia patara mdinareSi badis
gabmiT (suraTi 11-4) an xafangebis da kakanaTebis mowyobiT.

suraTi 11-4. badis gabma mdinareSi

248
b. 11-5 suraTis Sesabamisad SesaZlebelia kauWebis da harpunebis
(xelis Subi) gakeTeba da maTi gamoyeneba Tevzis dasaWerad,
sasrolad da miwis amosaTxrelad.

xis saylapavi mavrTuli eklis kauWi


kauWi moxraxnili xis
kauWi

bambuki liToni Zvali

suraTi 11-5. harpunebi da Tevzis saWeri kauWebi

11-7. xafangebi da maxeebi.

a. Tu pirovnebas SeuiaraReblad uwevs Tavis daRweva an rodesac


gasrola ar aris sasurveli, sakvebis mopovebis alternatiuli saSualeba
aris xafangebis da maxeebis mowyoba. adamians ramdenime
kargad ganTavsebuli xafangiT gacilebiT meti nadavlis mopoveba
SeuZlia, vidre SaSxaniT. xafangebis da maxeebis efeqturad
gamoyenebisaTvis:
(1) nacnobi unda iyos cxovelTa is saxeobebi, romelsac ugebT
xafangs.

249
(2) aucileblad unda icodeT xafangis dageba.
(3) potenciurma nadavlma ver unda Seityos Casafrebuli monadiris
arsebobis Sesaxeb.

b. ar arsebobs universaluri xafangi, romlis gamoyeneba


SeiZlebodes nebismieri cxovelis dasaWerad. winaswar unda
ganisazRvros, ra saxeobis cxovelebi binadroben mocemul raionSi da
unda daigos cxovelTa konkretuli saxeobebisaTvis gansazRvruli
xafangebi. saguldagulod unda daiZebnos:
(1) gadarbenis adgilebi da bilikebi,
(2) nakvalevi,
(3) gamonayofi,
(4) daReWili an damtvreuli mcenareebi,
(5) budeebi da bunagebi,
(6) sakvebi da wylis sasmeli adgilebi.

g. xafangebi da maxeebi unda daigos cxovelebis gadaadgilebis


marSrutze. erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT gadarbenis
adgilebi da bilikebi. biliks, rogorc wesi, iyeneben cxovelTa
sxvadasxva saxeobebi da misi povna advilia. gadarbenis adgili,
Cveulebriv, ufro pataraa da Znelad amosacnobi, is mianiSnebs
mxolod erTi saxeobis moZraobis Sesaxeb. xafangi SeiZleba Zalian
kargad daigos, Tumca SeiZleba adgilmdebareoba iyos SerCeuli
SemTxveviT da, Sesabamisad, xafangic ar iyos efeqturi. cxovelebs
gaaCniaT dasaZinebeli, wylis dasalevi da sakvebi adgilebi, romlebic
erTmaneTTan dakavSirebulia bilikebiT. xafangebis da maxeebis
efeqturad gamoyenebis mizniT isini unda ganTavsdes am adgilebis
siaxloves.

d. pirisTvis, romelic cdilobs Tavis daRwevas mtruli garemodan,


xafangebisa da maxeebis SeniRbva Zalian mniSvnelovania. aseve
mniSvnelovania, rom monadirem ar datovos raime niSani, rac
daafrTxobs potenciur nadavls. Tu saWiro Seiqna ormos amoTxra,
aucileblad unda gaasufTaoT is teritoria axladdayrili narCenebisgan.
cxovelebis umetesobam SeiZleba instiqturad aaridos Tavi ormos
xafangebs. xafangisa da maxeebis gasamarTad saWiro detalebi

250
unda damzaddes xafangis ganTavsebis adgilidan moSorebiT,
Semdeg unda moxdes maTi gadatana da adgilze dageba. amiT
SesaZlebelia adgilobrivi mcenareulobis dazianebis Tavidan acileba,
rac amcirebs potenciuri nadavlis mier xafangis aRmoCenis
SesaZleblobas. ar SeiZleba axlad moWrili mcenareebis gamoyeneba
xafangebis da maxeebis dasagebad. axlad moWrili mcenare
gamoyofs wvens, romelic gamoscems suns da afrTxobs cxovels.

e. xafangis dagebis adgili unda SeiniRbos an rogorme moSordes


adamianis suni. frinvelebs ar aqvT kargad ganviTarebuli ynosva,
magram TiTqmis yvela ZuZumwovars ynosva ufro metad aqvs
ganviTarebuli, vidre mxedveloba. adamianis umciresi sunis
SegrZnebac ki daafrTxobs potenciur msxverpls. sunis gaqroba
Zalian rTulia, Tumca misi SeniRbva SedarebiT advili. SesaZlebelia
mokluli nadavlis naRvlisa da Sardis buStSi arsebuli siTxeebis
gamoyeneba. ar SeiZleba adamianis Sardis gamoyeneba. mcenaris
neSompaliTac SeiZleba adamianis sunis SeniRbva. neSompalis
gamoyeneba SeiZleba xafangis mowyobis dros xelebis da xafangis
SesaniRbad. cxovelebi kargad grZnoben damwvari mcenareebis da
kvamlis suns. Tumca, mxolod xanZris SemTxvevaSi ufrTxian isini
kvamlis da damwvrobis suns. Sesabamisad, damwvris suniT da
kvamliT SeiZleba adamianis sunis dafarva. Tu zemoaRniSnuli
xerxebis gamoyeneba sunis dasafarad SeuZlebelia, sakmarisi drois
arsebobis SemTxvevaSi efeqturia xafangze ramdenime dRiT
atmosferuli movlenebis zemoqmedeba da amis Semdeg misi
dayeneba. ar SeiZleba xafangis dageba, sanam masze atmosferuli
movlenebis zemoqmedeba xdeba. dagebuli xafangi ise unda
SeiniRbos, rom rac SeiZleba bunebrivad gamoiyurebodes
mowinaaRmdegis da potenciuri nadavlis mier misi aRmoCenis
Tavidan acilebis mizniT.

v. gadarbenis adgilze an bilikze xafangebisa da maxeebis dagebisas


unda gamoiyenon arxebi. arxis mosawyobad unda aigos Zabrisebri
winaRoba bilikis kedlebidan xafangisaken ise, rom arxis viwro mxare
miadges xafangs. arxi ar unda iqcevdes cxovelis yuradRebas. rogorc
ki cxoveli xvdeba arxSi, is ver axerxebs marjvniv an marcxniv

251
moxvevas da iZulebulia wavides win, xafangisaken. Tumca, zogierTi
saxeobis cxoveli msgavs SemTxvevaSi amjobinebs ukan daxevas.
arxi ar unda iyos gadaulaxavi winaRoba. arxSi cxoveli unda Sevides
da gadaadgildes ise, rom ver amCnevdes mas. ukeTesi efeqtisaTvis,
arxi unda amcirebdes bilikis siganes da unda iyos potenciuri
nadavlis sxeulze odnav ganieri. es konstruqcia unda aigos
xafangidan cxovelis savaraudo sigrZis moSorebiT, xolo Semdeg arxi
unda gafarTovdes.
(1) maxe saterfuliT (suraTi 11-6). maxe saterfuliT gamoiyeneba
mcire zomis nadavlis dasaWerad. bilikze unda gaiTxaros Txeli
ormo. orkapa (kapebiT qvemoT) joxebi unda CavarWoT bilikis erT
mxares ormos TiToeul kuTxeSi. orive kapiani joxi erTmaneTs unda
daukavSirdes ori swori horizontalurad mdebare joxiT. ramdenime
swori joxi unda ganTavsdes ormos Tavze ise, rom maTi erTi bolo
ganTavsdes qveda horizontalur joxze, xolo meore bolo _ miwaze,
ormos meore mxares. ormo unda daifaros joxebis sakmarisi
raodenobiT ise, rom potenciurma nadavlma erT-erT maTgans
mainc daabijos. Tokis erTi bolo unda damagrdes xis totis
gadmokidebul an gadmoxril boloze. toti unda moixaros da
ganisazRvros 5 santimetris sigrZis sasxleti kauWis damagrebis
adgili. Tokis meore bolo qmnis maryuJis formis xafangs. maryuJi
unda ganTavsdes ormos Tavze gadadebuli joxebis Tavze.
horizontaluri joxebis perpendikularuli mimarTulebiT Tavsdeba
sasxleti joxi, romelzec magrdeba daWimuli Toki. qveda
horizontaluri joxi ubralod unda iWerdes damsxlet joxs. rogorc ki
cxoveli dadgeba xvrelis Tavze moTavsebul joxebze, qveda
horizontaluri joxi qvemoT Caiwevs, sasxleti joxi eSveba da
maryuJi iWers cxovlis fexs.

axalgazrda xe
sasxleti joxis dawolis
Sedegad horizontaluri
arxi
joxebi ar vardebian
Zirs

252
suraTi 11-6. maxe saterfulebiT
z. cxovelis daWera SesaZlebelia xafangebis, maxeebis an iseTi
xafangebis meSveobiT, romlebic iyeneben mZime sagnebs cxovelis
mosaklavad. maxe warmoadgens iseT yulfs, romelSic vardeba an
ebmeba cxoveli. maxis gasakeTeblad SeiZleba paraSutis Tokebis,
mavTulebis, axalgazrda mkvrivi xis qerqis gamoyeneba.
(1) maxe damWeri yulfiT, (suraTi 11-7) Cveulebriv, monadires
moqmedebis adgilidan moSorebis saSualebas aZlevs. misi
mowyoba yvelaze advilia da saWiroebs nakleb dros. aRniSnuli
saxis maxe gansakuTrebiT efeqturia kurdRlis dasaWerad.
damWeri yulfiT maxis mosawyobad Toks unda gaukeTdes bulini
an “eleqtroxelosnis” kvanZi (Tu maryuJi keTdeba mavTuliT
maryuJis dazRveva unda moxdes mavTulis boloebis erTmaneTze
gadagrexviT). Tokis (mavTulis) meore bolo unda gatardes
maryuJSi, romelic qmnis maxes. igi unda iyos cxovelis Tavze didi
da tanze patara. Toki unda miebas (mavrTuli miemagros) magar
tots. toti unda iyos sakmarisad grZeli rom gadawvdes bilikis
meore mxares da damagrdes buCqze an sxva raime sayrdenze
(ori mokle orkapa). xafangSi Sesuli cxoveli gadaswevs damWer
joxs da awveba mas, sanam ar gaixlarTeba xafangSi. Tavis
daRwevis nebismieri mcdeloba ufro da ufro uWers maryuJs
cxovels.

253
qvemoT zemoT

mavTulis boloebi
gadaxveulia erTmaneTze

damketi maryuJi ormagi


mavTuliT

arxi

suraTi 11-7. maxe damWeri yulfiT

(2) maxis meore tipia Camketi maxe (suraTi 11-8). maxeSi


moxvedrili cxoveli veRar axerxebs ukan gamosvlas. am tipis
maxis mosawyobad gamoiyeneba msubuqi mavTuli. mavTuli unda
daiWras or erTi sigrZis nawilad. mavTulebi unda dawyvildes da
erTi bolo damagrdes myar obieqtze, magaliTad, xis totze.
daaxloebiT 1.3 sm-is diametris joxi unda moTavsdes mavTulis
boloSi gakeTebul maryuJSi. mavTuli unda iyos daWimuli da joxi
unda dabrundes saaTis isris mimarTulebiT ise, rom orive Toki
erTmaneTze gadaigrixos. Tokis yovel 2.5 santimetrze unda iyos
oTxi an xuTi nagrexi. Toki unda moixsnas totidan, Semdeg
dagrexil mavrTulebs unda moZvres joxi; 1.3-santimetriani maryuji
unda gadaixlarTos ise, rom Seqmnas 8-ianis formis ori patara
maryuJi, xolo es maryuJebi unda gadaedos erTmaneTs. maryuJis
bolo unda gatardes am maryuJebSi. Sedegad keTdeba mtkice
maryuJi. maryuJis bolo unda damagrdes joxze (damWeris maryuJi
xafangis gasakeTeblad) an totze. es xafangi Zalian efeqturia didi
zomis cxovelebis dasaWerad.

254
suraTi 11-8. Camketi tipis maxe

(3) nadavlis mopovebis erT-erTi gzaa iseTi xafangis gamoyeneba,


romelic simZimis ZaliT moqmedebs. (e.w. sasikvdilo xafangi
suraTi 11-8a da 11-8b).

xedi winidan

xedi winidan xedi xedi xedi


gverdidan winidan zevidan
damSvebi joxi satyuaras joxi
vertikaluri joxi

255
suraTi 11-8a. xafangi, romelic msxverpls vardniT klavs

suraTi 11-8b. Tokiani sasikvdilo xafangi


T. cxovelis an Tevzis daWeris Semdeg saWiroa misi
gasufTaveba/damuSaveba da momzadeba/Senaxva. arasaTanadod
damuSavebam da Senaxvam SeiZleba nadavli sakvebad uvargisi
gaxados.
(1) Tevzi. jariskacs unda SeeZlos baqteriologiuri gaxrwnis
niSnebis SemCneva, vinaidan aseTi Tevzi mavnebelia
janmrTelobisaTvis. miuxedavad imisa, rom Tevzis momzadebis
procesSi SeiZleba ganadgurdes baqterologiuri gaxrwnis Sedegad
warmoqmnili toqsinebi, ar SeiZleba gafuWebuli Tevzis Wama.
Tevzis gafuWebis niSnebia:
• specifikuri suni;
• saeWvo feri (layuCebi unda iyos wiTeli an vardisferi, farflebi _
kargad gamokveTili da ara gauferulebuli);
• Tevzis kanze TiTis daWeris Semdeg unda darCes naWdevi;
• Tevzis kani unda iyos ufro sriala, vidre notio an sveli;
• ar unda hqondes mware an wiwakis gemo.
(a) gafuWebuli an mowamluli Tevzis Wamam SeiZleba
gamoiwvios diarea, gulisreva, krunCxvebi, pirRebineba, qavili,
paralizeba an pirSi liTonis gemo. aRniSnuli simptomebi SeiZleba
gamovlindes moulodnelad, gafuWebuli sakvebis miRebidan 1-6

256
saaTis ganmavlobaSi. Tu mowamluli imyofeba zRvasTan axlos,
aucilebelia zRvis wylis daleva da pirRebinebis gamowveva.
(b) Tevzi swrafad fuWdeba, gansakuTrebiT cxel amindSi, amitom
Tevzis daWeris Semdeg aucilebelia misi rac SeiZleba swrafad
momzadeba.
(g) Tevzs unda moscildes layuCebi da didi sisxlZarRvebi,
romlebic mdebareoben xerxemlis gaswvriv (Tu Tevzi Samfurze
unda Seiwvas, mas SeiZleba Tavi ar movaWraT).
(d) Tu Tevzs 10 sm-ze meti sigrZis muceli aqvs, aucilebelia am
Tevzis gamoSigvna.
(e) Tevzs unda moscildes qercli an kani.
(v) SesaZlebelia Tevzis mTlianad Camocma joxze da Ria cecxlze
Sewva. Tumca, kangaucleli Tevzis moxarSviT SesaZlebelia meti
sakvebi Rirebulebis SenarCuneba. Tevzis kanis qveS
moTavsebulia cximi da zeTi, romelic xarSvis procesSi ar
ikargeba. nebismieri meTodi, romliTac SeiZleba mcenareuli
sakvebis momzadeba, SeiZleba gamoyenebul iqnes Tevzis
mosamzadebladac.
(z) mzeze gamosaSrobad Tevzi unda Camoikidos totze an
dalagdes cxel qvebze. roca Tevzi gamoSreba, sasurvelia zRvis
wylis misxureba an, Tu SesaZlebelia, damarileba. zRvis
produqtebis Senaxva ar SeiZleba kargad gamoSrobis da
damarilebis gareSe.
(2) gvelebi. yvela Sxamiani Tu uSxamo wylisa da xmeleTis gveli
sakvebad vargisia.

gafrTxileba: gvelis daWerisas aucilebelia usafrTxoebis wesebis


zedmiwevniT dacva, vinaidan zogierTi Sxamiani gvelis nakbeni
SeiZleba sasikvdilo iyos. Tavis moWris Semdegac ki gvels SeuZlia
refleqsurad kbena da dageslva. gvelis daWeris saukeTeso droa adre
dila da gviani saRamo, roca dabali temperaturis gamo gvels
moZraoba Senelebuli aqvs. gveli an mokaliT an grZeli joxiT Tavi
daufiqsireT miwaze da daiWireT. gvelis asaRebad saCvenebeli TiTi
unda davadoT Tavis zemo nawilis wverze _ Sublze, xolo cera da Sua
TiTi movuWiroT Tavze, ybebis ukan. saCvenebeli TiTi unda davtovoT

257
gvelis Sublze, raTa gvelma ver SeZlos Tavis mobruneba da kbena.
gveli sakvebad mzaddeba Semdegnairad:
(a) magrad dauWireT Tavi da moaWeriT daniT.
(b) gauWeriT muceli Txeli grZeli naseriT da gamoSigneT
(Signeuloba SeiZleba gamoyenebul iqnes satyuaras
mosamzadeblad xafangebisa da maxeebis mowyobisas).
(g) gaatyaveT gveli (kanisagan SeiZleba damzaddes qamari,
sartyeli da a.S.).

1. mkvdar gvels xeli 2. Tavi gadaWeriT


mouWireT Tavs 15sm-s sigrZeze
qvemoT

3. gaWeriT 4. gaacaleT tyavi


mucelze da
gamoSigneT
suraTi 11-9. gvelis gasufTaveba
(3) frinveli. mokvlis Semdeg frinveli unda gaputoT, xolo Tu
gaputva SeuZlebelia _ gaatyavoT. Tumca, gautyavebel frinvels
meti sakvebi Rirebuleba aqvs. wylis frinvelis gaputva ufro adgilia,
xolo zogierTi frinvelis gaputva advilia cxel wyalSi amovlebis
Semdeg. frinvelis gaputvis Semdeg:
(a) Tavi gadaWeriT kisris boloSi, sxeulTan axlos.
(b) gauWeriT muceli da gamoSigneT. SeinaxeT kiseri, filtvebi
da guli mosaSuSad. gaasufTaveT da gaaSreT nawlavebi Tokebis
gasakeTeblad.
(g) muclis Rru unda gamoirecxos gamdinare sufTa wyliT. leSis
mWameli frinvelebi, magaliTad, svavi da kakaCa, unda
ixarSebodes, sul cota, 20 wuTi mainc, parazitebis
ganadgurebis mizniT. frinvelis bumbulis gamoyeneba SeiZleba
fexsacmlis an loginis dasaTbuneblad an sasTumlisTvis.
(4) saSualo zomis ZuZumwovari cxovelebi. maxeSi an xafangSi
gabmuli cxoveli aRmoCenisas Cveulebriv cocxalia da saxifaTo.
daWeril cxovels aucilebelia frTxilad mivuaxlovdeT. am
SemTxvevaSi cxovelis mokvla SesaZlebelia usafrTxo manZilidan

258
ketis an Subis dakvriT. mokvlisTanave aucilebelia cxovelis
sisxlisgan dacla, rac yelis gamoWris Sedegad SeiZleba moxdes.
Tu gamoSignuli cxovelis garkveul manZilze gadatanaa aucilebeli,
sasurvelia, cxoveli ar gaatyavoT. tyavi icavs mas
dabinZurebisagan. Tu SesaZlebelia, damuSavebuli nadavli unda
gasufTavdes gamdinare wyalTan axlos, sadac SesaZlebeli iqneba
nawlavebisa da sakvebad vargisi nawilebis gasufTaveba-garecxva
da gagrileba. rwyilebi da sxva parazitebi toveben cxovelis
gacivebul sxeuls, amitom, Tu SesaZlebelia, nawlavis
gawmendasa da gatyavebamde sasurvelia daelodoT mis
gacivebas. cxovelis gatyaveba xdeba Semdegnairad (suraTebi
11-10 da 11-11):
(a) daawvineT cxoveli zurgze, mucliT zemoT, Tu SesaZlebelia,
amozneqil adgilze. sayrdenad SeiZleba gamoyenebul iqnes
qvebi an buCqi.
(b) cxovels moacileT genitaliebi da curi.
(g) moacileT sekreciuli jirkvlebi usiamovno sunis Tavidan
asacileblad.
(d) kani unda gaiWras mucelze kudidan kisris mimarTulebiT.
kanze naseri unda iyos nazi, raTa ar daziandes muclis Rru.
(e) SeasrialeT dana kanqveS da ise moacileT qsovilebi
erTmaneTs, rom ar daazianoT muclis Rru. gaWris adgilze
akeceT kanis boloebi, raTa balani iyos xorcisagan mocilebuli.
(v) gaxliCeT mkerdis Zvali da gaxseniT mkerdis Rru. es
SesaZlebelia mkerdis Zvlis cal mxares neknebis gadaWriT.
(z) gadaWeriT sasunTqi da saylapavi milebi Tavis fuZesTan rac
SeiZleba axlos.
(T) saWmlis momnelebeli traqtis wina bolos gaTavisuflebis
Semdeg unda amoiWras ukana bolo, Tumca manamde
aucilebelia gamoSigvna, nawlavebi unda gadaWraT mxolod iq,
sadac saWiroa.
(i) Sardis buSti gadaWeriT frTxilad, ise, rom ar daazianoT
(Sardis CaRvram SeiZleba gaafuWos xorci).
(k) amoacaleT Sardis buSti.
(l) anusis xvrelis irgvliv kani amoWeriT wriulad.

259
(m) daaweqiT amoWril nawils SigniT da Semdeg moaSoreT
sxeuls.
(n) awieT an gadaabruneT sxeuli ise, rom daicalos sisxlidan.
SeniSvna: SeecadeT SeinarCunoT rac SeiZleba meti sisxli,
radgan is warmoadgens kvebis da marilis wyaros. moxarSeT
sisxli.
(o) moacaleT tyavi, fexebis Sida mxares fexis gaswvriv unda
gakeTdes naseri Cliqebamde an TaTebamde. Semdeg kanis
bolo amoabruneT da frTxili moZraobiT CaWeriT kansa da xorcs
Soris arsebuli Sre tyavis mTlianad gaZrobamde.
(p) cxovelis Signeuloba TiTqmis mTlianad gamosadegia. guli,
filtvebi da Tirkmelebi vargisia sakvebad. amoWeriT guli,
gaxseniT da dacaleT parkuWebi sisxlisagan. Tirkmelebi unda
daiWras naWrebad da, wylis sakmarisi raodenobis arsebobis
SemTxvevaSi, dalbes da gairecxos. yvela cxovelSi, garda
irmisebrTa ojaxis warmomadgenlebisa, naRvlis buSti (mcire,
muqi feris gamokveTili struqturis mqone buSti) RviZlsaa
mikruli.
(J) zogjer naRvlis buSti gamoiyureba rogorc buStuki RviZlze.
naRvlis buStis mosaZrobad unda daiWiroT buStis zeda nawili
da SemoWraT buStis ZirSi mdebare RviZlis nawili wriulad.
naRvlis buStis dazianebis da xorcze naRvlis daRvris
SemTxvevaSi aucilebelia misi saswrafod garecxva, raTa
Tavidan iqnes acilebuli xorcis gafuWeba. moaSoreT naRvlis
buSti mTlianad.

suraTi 11-10. didi zomis cxovelis gatyaveba da damuSaveba

260
CaWeriT tyavi sxeulis
garSemo

naseris orive mxares


gauyareT ori TiTi da gaqaCeT
kani sapirispiro mimarTulebiT

suraTi 11-11. mcire zomis cxovelis gatyaveba

(r) xorcze gadasxmuli sufTa sisxli faravs xorcis zedapirs da


mcire doris ganmavlobaSi icavs xorcs gafuWebisagan. Tu
mokluli cxoveli sisxlisgan ar daicala, narCeni sisxli darCeba
sxeulis qveda nawilSi da gafuWdeba. aucilebelia xorcis im
nawilis moWra, romelic gafuWebulia narCeni sisxliT.
(s) roca haeris temperatura 40 C0-ze dabalia, SesaZlebelia
xorcis Camokidebul mdgomareobaSi datoveba ramdenime
dRis ganmavlobaSi. Tu xorcs matlebi gauCnda, moaSoreT isini
da amoWeriT gauferulebuli xorci. xorcis darCenili nawili
vargisia sakvebad. sakvebad vargisia mweris matlebic.
(t) sisxli Seicavs marils da sakveb nivTierebebs da
warmoadgens karg masalas wvnianis mosamzadeblad.
(u) kargad gawmindeT nawlavebi. maTi gamoyeneba SeiZleba
sakvebis Sesanaxad an Sesabolad da Tokebis dasazadeblad.
nawlavebi kargad unda gamoSres, raTa Tavidan iqnes acilebuli
maTi lpoba.
(f) cxovelTa umravlesobis Tavi Seicavs didi raodenobiT xorcs,
romlis mopovebac SedarebiT advilia. Tavi unda gavatyavoT.
tyavi SeiZleba gamoviyenoT safarvelad. guldasmiT

261
gaasufTaveT piris Rru da amoWeriT ena. moxarSvis an Sewvis
Semdeg enas unda gamoaZroT kani. xorcis CamoWramde
SeiZleba mTliani Tavis Sewva Ria cecxlze. Tvalebi vargisia
sakvebad. Tvalebs moaSoreT badura da moamzadeT. tvinic
vargisia sakvebad. ufro metic, zogierTi mas delikatesad
miiCnevs. tvini aseve gamoiyeneba tyavis dasamuSaveblad.
(q) didi zomis cxovelis myesebi da iogebi SeiZleba
gamoyenebul iqnes Tokebis dasamzadeblad.
(R) Zvlis tvini mdidaria sakvebi nivTierebebiT. gatexeT Zvali da
gamoiReT Zvlis tvini. Zvali SeiZleba gamoyenebul iqnes iaraRis
gasakeTeblad.
(y) Tu arsebuli viTareba da dro iZleva amis saSualebas,
sasurvelia xorcis nawili SeinaxoT Semdgomi
gamoyenebisaTvis. haeris sakmaod dabali temperaturis
SemTxvevaSi SesaZlebelia xorcis gayinva. Tbil klimatur
pirobebSi xorcis garkveuli droiT Sesanaxad aucilebeli iqneba
xorcis gaxmoba an Sebolva. xorcis erTi Ramis ganmavlobaSi
Sebolva inaxavs xorcs erTi kviriT, xolo ori Ramis ganmavlobaSi
_ 2-4 kviriT. xorcis gasaxmobad an Sesabolad daWeriT is
daaxloebiT 6 mm-iani sisqis naWrebad. haerze
gamoSrobisaTvis CamokideT xorcis naWrebi qarisa da mzis
cxeli sxivebis zemoqmedebis pirobebSi cxovelisagan
miuwvdomel adgilze. xorci unda daifaros buzebisa da
mwerebisagan dacvis mizniT.
(S) xorcis Sesabolad aucilebelia daxuruli sivrce, magaliTad,
vigvami (cxovelis tyavisagan gakeTebuli konusiseburi tenti)
(suraTi 11-12) an ormo, agreTve SeSa. umjobesia foTlovani xis
SeSa. ar gamoiyenoT wiwvovani xis SeSa, magaliTad, fiWvi,
soWi, naZvi an kedari, radgan am xis jiSebis SeSisagan
gamonabolqvi kvamli xorcs usiamovno gemos aZlevs.

262
ponCo an paraSutis
qsovili
xis koWebisagan
Seqmnili konusi

xorcis naWrebi

cecxlis dasanTebi
ormo
vigvami

suraTi 11-12. xorcis Sebolva

(C) xorcis SebolvisTvis vigvamis an sxva daxuruli sivrcis


gamoyenebisas, romelTac konusis wverSi aqvT sahaero, daanTeT
cecxli am sivrcis centrSi; naRverdali unda SeinarCunoT nedli
SeSis daxmarebiT. daawyveT xorci gisosebze an dakideT ise, rom
xorci iyos naRverdalisgan daaxloebiT 60 santimetris simaRleze.
ormos meSveobiT xorcis Sebolvis xerxis gamoyenebisas unda
amoiTxaros erTi metris siRrmis da naxevari metris diametris
ormo. ormos ZirSi unda dainTos cecxli. koconis gaCaRebis
Semdeg daamateT cecxls nedli Txeli totebi, moaTavseT
totebisagan gakeTebuli cxauri cecxlisagan daaxloebiT naxevari
metris simaRleze da masze daalageT xorcis naWrebi. ormo undad
daifaros joxebiT, totebiT, foTlebiT da a.S.

263
11-8. TavSesafari. TavSesafars SeuZlia daicvas adamiani mzis,
mwerebis, qaris, wvimis, Tovlis, cxeli da civi temperaturisa da
mowinaaRmdegis TvalTvalisagan. zog SemTxvevaSi TavSesafris
mowyoba SeiZleba iyos sakvebisa da wylis mopovebaze ufro
mniSvnelovani amocana.

a. TavSesafris tipebi. TavSesafris mowyobis adgilis povnis Semdeg


unda ganisazRvros, Tu ra tipis TavSesafaria mosawyobi.
gaTvaliswinebuli unda iqnes qvemoT mocemuli faqtorebi:
(1) ra dro da Zalisxmeva dasWirdeba TavSesafris mowyobas?
(2) uzrunvelyofs Tu ara TavSesafari saTanado dacvas (wvimis,
Tovlis, qaris, mzisagan da a.S.)?
(3) gaqvT Tu ara xelT TavSesafris mosawyobad saWiro
xelsawyoebi? im SemTxvevaSi, Tu ara gaqvT, unda gairkves,
SesaZlebelia Tu ara am xelsawyoebis Seqmna garemoSi arsebuli
masalis gamoyenebiT.
(4) gaqvT Tu ara TavSesafris mosawyobad saWiro adamianis mier
Seqmnili masala? aucilebelia sxvadasxva tipis TavSesafrebis
gamarTvis codna. am saxelmZRvaneloSi ganxilulia mxolod ori
maTgani. damatebiTi informaciis miReba SeiZleba FM 21-76-Si.

b. ponCos daxmarebiT gamarTuli TavSesafari. ponCoTi TavSesafris


gamarTva saWiroebs cota dros da minimalur aRWurvilobas (suraTi
10-13). saWiro aRWurvilobaa ponCo, 1.8-3 m. sigrZis Toki,
daaxloebiT 1.8 m. sigrZis xis sami koWi, erTmaneTisagan 2-2.5
metriT daSorebuli ori xe (an ori boZi). xeebis SerCevamde (an
boZebis CarWobis adgilis gansazRvramde) unda Semowmdes qaris
mimarTuleba. darwmundiT, rom TavSesafris daxrili mxare
mimarTulia qarisaken. TavSesafari ase unda gavmarToT:

264
suraTi 11-13.

(1) ponCos moxseniT kapiuSoni. gaWimeT Toki. daatrialeT


kapiuSoni, dakeceT samad da moabiT Toki.
(2) Toki gaWeriT orad. erT-erTi maTgani gamoabiT ponCos grZeli
mxaris erT kuTxeSi arsebul naxvrets. xolo meore _ meore kuTxeSi
arsebul naxvrets.
(3) TiToeul Tokze unda mimagrdes daaxloebiT 10 sm-is sigrZis joxi
naxvretebisagan 1-1.5 sm-s moSorebiT. es joxi Tokebis gavliT
CaJonil wvimis wyals ar gauSvebs TavSesafrisaken. imave
daniSnulebiT SeiZleba Tokis gamoyenebac. daamagreT
daaxloebiT 10 sm-is sigrZis Toki TiToeuli naxvretis sigrZeze
ponCos kuTxeebSi.
(4) Tokebi unda gamoebas xes daaxloebiT welis simaRleze.
gamobmisas gamoyenebuli unda iqnes maryuJi swrafad
gasaxsneli ori naxevriani kvanZiT.
(5) gaSaleT ponCo da daamagreT miwaze. sami wamaxvilebuli
joxi daarWeT ponCoze gakeTebuli naxvretebis meSveobiT
miwaze.
(6) Tu gegmavT TavSesafriT erTze meti RamiT sargeblobas an Tu
wvimaa mosalodneli, aucilebelia TavSesafris centris damagrebac.
amisaTvis xeebs an boZebs Soris gaabiTYToki.
(7) meore Toki miabiT ponCos kapiuSons, aswieT vertikaluri
mimarTulebiT ise, rom aiwios ponCos centri da daamagreT xeebs
Soris gaWimul Tokze.

265
(8) ponCos centris gamagreba aseve xdeba miwaSi joxis
CarWobiT da ponCos centris gamagrebiT, Tumca, aRniSnuli xerxi
mniSvnelovnad zRudavs sivrces da moZraobis SesaZleblobas.
(9) qarisa da wvimisagan dacvis mizniT damatebiT SeiZleba
totebis, buCqebis, zurgCanTebis da sxva aRWurvilobis
Semowyoba TavSesafris gverdebze.
(10) siTbos dakargvis Semcirebis mizniT saizolacio masalad
SeiZleba gamoyenebul iqnes miwaze dafenili foTlebi an fiWvis
wiwvebi. SeniSvna:Ldasvenebisas miwasTan kontaqtiT SeiZleba
daikargos sxeulis siTbos 80%.
(11) mowinaaRmdegis mier Tqveni aRmoCenis Tavidan
asacileblad aucilebelia TavSesafris siluetis dadableba:
(a) damWeri Tokebi welis simaRlidan muxlis simaRlemde unda
Camoiwios.
(b) ori muxlamde simaRlis joxi daamagreT or centralur
naxvretSi (aseve ponCos kideze arsebul naxvretebSi), xolo
ponCo daxareT miwisaken da daamagreT wvetiani joxebiT.

(g) savele TavSesafari. Tu imyofebiT tyian adgilze da xeli


migiwvdebaT sakmarisi raodenobis bunebriv masalaze,
SesaZlebelia savele TaSesafris mowyoba (suraTi 11-14) mxolod
danis daxmarebiT. aRniSnuli TavSesafris mosawyobad saWiroa
SedarebiT meti dro, vidre wina TavSesafris mowyobisas, Tumca
savele TavSesafars ukeT SeuZlia adamianis bunebrivi
movlenebisgan dacva. am TavSesafris mosawyobad saWiroa
erTmaneTisagan daaxoebiT 1.8 m-iT daSorebuli ori xe (an ori boZi);
daaxloebiT 2.1 m-is sigrZis da 2,5 sm-is diametris, 3 m-is sigrZis da
2.5 sm-is diametris 5-8 Zeli; Toki an liana am masalis
gadasabmelad, xeebis da boZebisTvis horizontaluri sayrdenebi,
axalgazrda xeebi an lianebi boZebis erTmaneTze dasamagreblad.
am tipis TavSesafris mosawyobad:
(1) miamagreT 2.1 m-is sigrZis Zeli or xeze mkerdsa da muxls
Soris simaRleze. Tu am simaRleze xes aqvs ganStoeba, masze
SeiZleba Zelis Camodeba. Tu am adgilze ar aris xe, aageT orfexa
an samfexa konstruqcia orkapa joxebis gamoyenebiT.

266
(2) 3 m-iani Zelis erTi bolo CamodeT horizontalur sayrdenze.
ponCos gadaxuruli TavSesafris msgavsad, savele TavSesafris
daxrili mxare mimarTuli unda iyos qarisaken.
(3) Zelebis gadasabmelad SeiZleba axalgazrda xis an lianebis
gamoyeneba.
(4) TavSesafris CarCo unda amoivsos buCqebiT, foTlebiT,
wiwvebiT an balaxiT, rac kulisis formiT unda daewyos.
(5) TavSesafarSi dasawolad daafineT Tiva, foTlebi, wiwvebi an
balaxi.
(6) civ amindSi TavSesafarSi SeiZleba moewyos cecxlis amrekli
kedeli (suraTi 11-14). kedlis gasamagreblad miwaSi CaarWeT oTxi
1.2 m-is sigrZis joxi; sayrdenebs Soris daawyveT morebi;
sayrdenebis boloebi SekariT ise, rom morebi iqve darCnen.
morebs Soris arsebuli sivrceebi amoavseT totebiT. sul mcire
mondomebiT SeiZleba gakeTdes saSrobi cxauri: moWeriT 1.5 sm-
is diametris koWebi (sigrZe damokidebulia TavSesafris sayrdensa
da cecxlis amrekli kedlis wveros Soris manZilze). koWis erTi bolo
unda daidos TavSesafris horizontalur sayrdenze, xolo meore _
refleqtoris kedlis wveroze. koWebze daawyveT da daamagreT
mcire zomis joxebi. am mowyobilobis gamoyeneba SeiZleba
tansacmlis, xorcis da Tevzis gasaSrobad.

267
suraTi 11-14. savele TavSesafari

11-9. cecxlis dasanTebi adgilebi. cecxls SeuZlia adamianis mTeli rigi


moTxovnebis dakmayofileba. cecxli aris siTbos wyaro: is SeiZleba
gamoyenebul iqnes saWmlis mosamzadeblad, wylis
gauvneblebisTvis, signalis gadasacemad. Tumca, mas SeuZlia
problemebis Seqmna mtris teritoriaze yofnis dros: is warmoqmnis
kvamls, romlis sunis SegrZneba da danaxva SesaZlebelia Sori
manZilidan, dRisiTac da RamiT. cecxli tovebs adamianis yofnis kvals.
unda gaxsovdes, rom aucilebelia Sefasdes cecxlis danTebis
aucilebloba da mowinaaRmdegis mier misi aRmoCenis
SesaZlebloba. Sor manZilze moqmedebebis dros mudmivad Tan
unda gqondeT wyalgaumtar kolofSi moTavsebuli asanTi.

a. koconis dasanTebi adgilis SerCevisas gaTvaliswinebuli unda iqnes


Semdegi faqtorebi:
(1) adgili (reliefi da klimaturi pirobebi), sadac moqmedebT.
(2) xelT arsebuli iaraRi da masala.
(3) arsebuli dro.

268
(4) cecxlis danTebis mizani.
(5) ramdenad axlos imyofeba mowinaaRmdege.

b. cecxlis dasanTebad unda SeirCes mSrali adgili.


(1) igi daculi unda iyos qarisagan.
(2) koconis dasanTeb adgils unda hqondes mosaxerxebeli
adgilmdebareoba TavSesafarTan mimarTebaSi (Tu aris
TavSesafari).
(3) adgili unda uzrunvelyofdes siTbos koncentrirebas sasurveli
mimarTulebiT.
(4) koconis dasanTebi adgili unda iyos tyesTan da sawvav
masalasTan axlos.
(5) Tu koconis danTeba xdeba tye-buCqian raionSi, es adgili unda
gasufTavdes. gasufTavebuli adgilis diametri unda iyos, sul cota,
erTi metri mainc. am SemTxvevaSi mimdebare teritoriaze cecxlis
gadasvlis naklebi Sansia.

g. cecxlis dasanTebi ormo “dakota”. zogierT SemTxvevaSi miwis


qveS cecxlis danTeba ufro mosaxerxebelia. cecxlis danTebis es xerxi
iZleva cecxlis SeniRbvis saSualebas da sakvebis mosamzadebladac
ufro efeqturia. miwisqveS cecxlis dasanTeb an cecxlis ormo
“dakotas” (suraTi 11-15) gasamarTaT:
(1) amoTxareT ormo.
(2) qaris sawinaaRmdego mxares amoTxareT erTi farTo
damakavSirebeli ormo ventilaciisaTvis.

xe kvamlis
gasafantad
haeris nakadi

269
15-35 sm-is
25-30 sm.
diametris Ria
ormo
15-20 sm.

20-25 sm

suraTi 11-15. cecxlis ormo “dakota”

d. koconi miwis zemoT. Tu cecxlis danTeba giwevT Tovlian an svel


zedapirze, mSrali safuZvelis mosawyobad SegiZliaT gamoiyenoT
axladmoWrili xetyis masala (suraTi 11-16). xeebi, romelTac aqvT
majis simsxo Rero, haeris dabali temperaturis pirobebSi advilad
tydeba. gadaWeriT an motexeT ramdenime axalgazrda xe da maTi
Reroebi daawyveT erTmaneTis gverdigverd. morebi daalageT or
fenad ise, rom qveda fenis morebi zeda fenaSi dalagebuli morebis
perpendikularulad ewyos.

suraTi 11-16. TovliT dafarul adgilze dasanTebi koconis safuZveli

e. koconis swrafad dasanTebad arsebobs SeSis dawyobis sami


yvelaze martivi meTodi: vigvami, farduli da jvaredini Txrili (suraTi
11-17).
(1) vigvami. centrSi dadeT fiTili an Srali xe da aalebisaTvis
SemouwyveT SeSis ramdenime naWeri, ise, rom mieces konusis
forma. moukideT cecxli centrSi. rogorc ki konusi iwyebs wvas,
garedan miyudebuli xis naWrebi vardeba cecxlSi da cecxlic
Zlierdeba. am xerxiT cecxlis danTeba sveli SeSiTac SeiZleba.

270
(2) farduli. CaarWeT axlad moWrili xis joxi miwaSi 300-iani kuTxiT.
joxis bolo miSverili unda iyos qaris mimarTulebiT. moaTavseT fiCxi
(sul cota, erTi peSvi) fardulis siRrmeSi. moukideT cecxli fiTils.
rogorc ki fiTilisagan cecxli gadaedeba fiCxs, daumateT fiCxi da
SeSa da cecxli gaRvivdeba.
(3) jvaredini Txilili. amoTxareT miwaSi daaxloebiT 30 sm-is
sigrZis jvaredini Txrili. Trilis siRrme unda iyos daaxlebiT 7-8 sm.
jvris centrSi CadeT didi raodenobiT fiTili. fiTilze piramidiseburad
daawyvT fiCxi. Txrilebis meSveobiT cecxls qvemodan miewodeba
haeri, romelic cecxlis gaRvivebas Seuwyobs xels.

vigvami farduli

jvaredini Txrili piramida

suraTi 11-17. cecxlis dasanTebad SeSis dawyobis xerxebi


Tavi XII
pirveli daxmareba

12-1. zogadi. sapatrulo operaciis mimdinareobis dros, misi


bunebidan gamomdinare, piradi Semadgenlobis daSavebis riski
Zalian maRalia. sasicocxlod mniSvnelovania, rom piradma
Semadgenlobam icodes dazianebis, Wrilobis da daavadebis

271
diagnozis dasma da mkurnaloba. qvedanayofs aseve unda hqondes
sabrZolo operaciebis dros daRupulTa (KIA) movlis gegma.

12-2. pirveli daxmareba (gamoiyeneba nebismieri dazianebis dro).

a. gaxseniT sasuTqi gzebi da aRadgineT suTqva.


b. SewyviteT sisxldena da daxureT Wriloba.
g. SeamowmeT, umkurnaleT da Tvalyuri adevneT Sokur
mdgomareobas.

12-3. nakbenebi.

nakbenebi
tipi pirveli daxmareba
gvelis 1. daSavebuli moaSoreT gvels.
nakbeni 2. daSavebuls moxseniT beWdebi da samkaulebi.
3. daamSvideT daSavebuli.
4. nakbenze daadeT 1-2 TiTis siganis momWeri
naxvevi. naxvevsa da kanis zedapirs Soris
SesaZlebeli unda iyos erTi TiTis Secureba. mklavisa
da fexis dakbenisas erTi naxvevi daadeT nakbenis
zeda mxares, xolo meore _ qveda mxares. Tu nakbeni
xelze an terfzea, unda daidos erTi momWeri naxvevi
majaze an koWze
5. dakbenili kiduri uZravad unda iyos dafiqsirebuli
gulis doneze qvemoT.
6. Tu SesaZlebelia, mokaliT gveli (ar dauzianoT Tavi
da ar CaigdoT safrTxeSi sakuTari janmrTeloba) da
gadaagzavneT is daSavebulTan erTad.
7. dauyovnebliv aRmouCineT adekvaturi samedicino
daxmareba.
Savi qvrivi 1. daamSvideT daSavebuli.
obobas 2. mobaneT nakbeni.
nakbeni 3. Tu SesaZlebelia, daadeT yinuli.

272
4. moiZieT samedicino daxmareba.
tarantulis, 1. mobaneT nakbeni.
morielis, 2. Tu SesaZlebelia, daadeT yinuli.
termitebis 3. gamoiyeneT saWmeli soda, kalaminis losioni da
nakbeni xorcis damarbilebeli tkivilisa da qavilis
Sesamsubuqeblad.
4. Tu nakbeni (nakbenebi) saxeze, kiserze (sasunTqi
gzebis blokirebis SesaZlebloba) an genitaliebis
midamoSia, Tu Zlieri reaqciaa an nakbeni saSiSia,
daSavebuli amyofeT rac SeiZleba wynarad da
saswrafod aRmouCineT samedicino daxmareba.

futkris 1. Tu nakbeni axalia, kanis zedapirze danis an frCxilis


nakbeni gadasmiT amoaZreT nestari. ar mouWiroT xeli
nestarze arsebul Sxamis parkuWs, radgan aman
SeiZleba gamoiwvios meti raodenobiT Sxamis
SeRweva organizmSi.
2. mobaneT dakbenili adgili.
3. Tu SesaZlebelia, daadeT yinuli.
4. Tu gamoCnda alergiis niSnebi an simptomebi,
moemzadeT reanimaciuli RonisZiebebis Casatareblad
(xelovnuri suTqva da gulis arapirdapiri masaJi) da
aRmouCineT samedicino daxmareba.
adamianis 1. kargad daamuSaveT Wriloba sapniT an
da gamwmendi saSualebebiT.
cxovelebis 2. kargad CamobaneT nakbeni wyliT.
nakbeni 3. dafareTYnakbeni steriluri saxveviT.
4. amyofeT daSavebuli umoZraod.
5 gadaiyvaneT daSavebuli samkurnalo
dawesebulebaSi.
6. Tu SesaZlebelia, mokaliT cxoveli (ar dauzianoT Tavi
an ar CaigdoT safrTxeSi sakuTari janmrTeloba) da
gadaagzavneT is daSavebulTan erTad.
zvigeni, 1. gaakontroleT sisxldena.

273
barakuda, 2. Tavidan aicileT daSavebulis SokSi Cavardna.
aligatori 3. uzrunvelyaviT sicocxlis SesanarCuneblad saWiro
RonisZiebebi.
4. orTopediuli dazianebebis arsebobis SemTxvevaSi
daadeT artaSani.
5. dauyovnebliv aRmouCineT samedicino
daxmareba.
ku, 1. kargad daamuSaveT Wriloba.
gvelTevza, 2. saWiroebis SemTxvevaSi daadeT artaSani.
marjani
meduza, 1. cxvirsaxociT frTxilad moaSoreT miwebebuli
anemoni sacecebi.
2. daadeT gaTxelebuli amiaki, alkoholi, xorcis
damarbilebeli an talkis fxvnili
zRvis 1. daamuSaveT Wriloba Tbili wyliT 30-60 wuTis
zRarbebi, ganmavlobaSi.
skarosi, 2. Semdeg aRmouCineT pirveli daxmareba
moluskebi

12-4. sahaero samedicino evakuacia - cxra punqtiani formati:

punq erTeuli ganmarteba


ti
1 ayvanis adgilis daSifreT ayvanis adgilis koordinatebi.
mdebareoba DRYAD-is ricxobrivi Sifris gamoyenebisas
igive punqti gamoiyeneba sakoordinato
zonis asoebisa da koordinatebisaTvis.
gaugebrobis Tavidan asacileblad unda
miuTiToT, rom gzavnili Seicavs sakoordinato
zonebis aRmniSvnel asoebs (sanam
standartuli samoqmedo procedurebi ar
miuTiTeben mudmivad maTi gamoyenebis
Sesaxeb)
2 radiosixSireebi daSifreT ayvanis adgilze radiosixSire da ar
, saxmisebi SecvaloT. ayvanis zonaSi sakontaqto piris

274
saxmisi (da winsarTi _ Tu is gamoiyeneba)
SeiZleba gadaices daSifvris gareSe.
3 pacientebis moaxseneT mxolod saWiro informacia,
raodenoba daSifreT raodenoba da Semoklebuli ricxvebi
(#)-1-gadaudebeli _ sicocxlis/kidurebis
mxedvelobis gadarCena. evakuacia
unda moxdes 2 saaTis ganmavlobaSi.
(#)-2-prioritetuli - evakuacia unda
moxdes 4 saaTis ganmavlobaSi.
(#)-3-rutinuli - evakuacia unda moxdes
24 saaTis ganmavlobaSi.
(#)-4-dauyovnebeli - evakuacia unda
moxdes rac SeiZleba male
Tu erTi moTxovnisas xdeba ori an meti
kategoriis moxseneba, TiToeul kategorias
Soris gamoiyeneT sityva ”pauza”.
4 moTxovnili daSifreT Sesabamisi Semoklebuli ricxvebiT:
specialuri 5 - araferi
aRWurviloba 6 - amwe
7 – Stokes litter
8 - penetratori tyeSi/junglebSi
5 pacientebis moaxseneT mxolod saWiro informacia,
raodenoba daSifreT informaciis saWiro raodenoba da
tipebis gamoiyeneT Semoklebuli ricxvebi. Tu
mixedviT sahaero samedicino evakuacia moTxovnilia
orive tipisaTvis, tipebs Soris gamoiyeneT
sityva ”pauza” (#)9 - sakace; (#)0 -
ambulatoriuli (mjdomare).
6 ayvanis zonis 1 - raionSi ar aris mowinaaRmdegis cocxali
usafrTxoeba Zala
2 - raionSi mowinaaRmdegis cocxali Zalis
SesaZlo arseboba (safreni aparati frTxilad
uaxlovdeba ayvanis zonas)
3 - raionSi mowinaaRmdegis cocxali Zalis

275
arseboba (safreni aparati frTxilad
uaxlovdeba ayvanis zonas)
4 - raionSi mowinaaRmdegis cocxali Zalis
arseboba (moTxovnilia SeiaraRebuli
eskortireba)
5 - mSvidobiani periodi
7 ayvanis adgilis daSifreT Sesabamisi Semoklebuli ricxvebi:
moniSvnis 5 - paneli.
xerxebi 6 - piroteqnikuri niSani.
7 - kvamli.
8 - adamiani.
9 - qsovilis an paraSutis naWeri.
0 - xis totebi, tyis nawili an erTad dawyobili
qvebi.
1 - sasignalo lampa an farani.
2 - manqanis sinaTle.
3 - cecxli.
8 pacientis ar aris saWiro TiToeul kategoriaSi Semavali
erovneba da pacientebis ricxvis gadacema. daSifreT
statusi mxolod Sesabamisi Semoklebuli ricxvebi.
4 - amerikeli samxedro piri.
5 - amerikeli samoqalaqo piri.
6 - araamerikeli samxedro piri.
7 - araamerikeli samoqalaqo piri.
8 - tyve.
9 radiaciuli, es xazi unda mieTiTos mxolod saWiroebis
biologiuri da SemTxvevaSi. daSifreT Sesabamisi
qimiuri Semoklebuli ricxvebi:
dasnebovnebis 9 - radiaciuli
done 0 - biologiuri
1 - qimiuri
2 - mSvidobiani periodi

12-5. Tavis dazianeba

276
a. simptomebi:
(1) sisxldena.
(2) deformacia.
(3) ugono mdgomareobaSi yofna.
(4) mexsierebis dakargva.
(5) yurebidan da cxviridan sufTa sisxlis an siTxis dena.
(6) Tavbrusxveva.
(7) pulsis cvlileba.
(8) sunTqvis problemebi.
(9) gulisreva an pirRebineba.
(10) krunCxvebi.
(11) metyvelebis darRveva.
(12) gonebis dabindva.
(13) Tvalebis CaSaveba.
(14) Zilianoba.
(15) mxedvelobis problemebi.
(16) paralizeba.
(17) Tavis tkivili.

b. mkurnaloba:
(1) gaaTavisufleT sasunTqi gzebi.
(2) daadeT saxvevi dazianebul adgilze.
(3) ar daamuSaoT Wriloba.
(4) gaaTbeT daSavebuli.
(5) ar gamoaZroT CarWobili ucxo sxeuli Tavidan.
(6) ar aWamoT, araferi daalevinoT daSavebuls.
(7) ar gamoiyenoT morfini an smgavsi preparatebi.
(8) nu ecdebiT gamosuli tvinis qsovilis Tavis adgilze moTavsebas.
(9) sasunTqi gzebi unda iyos gasufTavebuli.
(10) daSavebuli daawvineT Wrilobis sapirispiro mxares.

12-6. garemos zemoqmedebiT gamowveuli dazianebebi.

277
dazianeba niSnebi/simptomebi pirveli daxmareba
sicivisgan miyenebuli dazianebebi
moyinva gawiTlebuli, 1. Cveulebriv, unda
SeSupebuli, cxeli, moxdes dazianebuli adgilis
mtkivneuli, qavilisadmi daTboba (sxeulis siTbo).
midrekili kani. sicivis 2. ar SeiZleba moyinuli
Semdgomi adgilis dazela an masaJi.
zemoqmedebis 3. aRmouCineT samedicino
pirobebSi SesaZlebelia daxmareba
dazianebuli kanis
(sisxlmdeni wylulebi)
inficireba
datenianebuli dazianebuli nawilebi 1. sxeulis dazianebuli ubnis
/tranSeisebur aris civi, gaSeSebuli da TandaTanobiT gaTboba
i fexi tkivilis grZnoba ar haeris Tbili nakadiT.
gaaCnia. gaTbobis 2. ar SeiZleba kanis
Semdeg sxeulis masaJi an dazelva.
dazianebuli ubnebi 3. daicaviT dazianebuli
SeiZleba iyos cxeli, nawilebi travmisagan.
mwveli da mCxvletavi 4. kargad gaamSraleT fexi.
tkivilebiT. bolo faza: ar SeiZleba siaruli.
dazianebul ubanze kani 5. aRmouCineT samedicino
aris fermkrTali, molurjo daxmareba.
elferiT; pulsi mcirdeba,
Cndeba beberebi, kani
SeSupebulia, gaTbobis
Semdeg iwyeba
sisxldena da SeiZleba
ganviTardes gangrena.
yinvis zedapiruli: siwiTle, 24- zedapiruli:
nakbeni 36 saaTis 1. gaaTbeT daSavebuli;
ganmavlobaSi Cndeba frTxilad gaaTbeT
beberebi da cildeba dazianebuli adgilebi.
kani. 2. gaaTavisufleT moWerili

278
Rrma: win uswrebs tanisamosisgan. unda
zedapiruli yinvis moxdes daSavebulis
nakbeni; kani izolireba.
umtkivneuloa, Rrma:
fermkrTalia, moyviTalo 1. daicaviT sxeulis
elferiT, cvilisebri, dazianebuli ubani
Sexebisas aris myari, Semdgomi
beberebi Cndeba 12-36 dazianebebisagan.
saaTis Semdeg. 2. rac SeiZleba swrafad
gauwieT samedicino
daxmareba.

Tovlis wyliani, CawiTlebuli 1. Tvalebze daafareT muqi


sibrmave Tvalebi, SeiZleba safarveli.
hqondes mCxvletavi 2. gauwieT samedicino
tkivili TvalebSi, daxmareba.
SeiZleba gamoiwvios
Tavis tkivili. sinaTleze
tkvilis SegrZnebis zrda.
gauwyloeba siTburi dartymis 1. gaaTbeT daSavebuli,
(dehidratacia msgavsi moasusteT moWerili
) tanisamosi.
2. SeavseT siTxis danaklisi
organizmSi, daasveneT
daSavebuli da moiZieT
damatebiTi samedicino
daxmareba
hipoTermia daSavebuli aris civi, msubuqi hipoTermia:
aqvs ukontrolo kankali, 1. gaaTbeT sxeuli Tanabrad
reqtaluri temperatura da uwyvetad (uzrunvelyofili
35 C0-ze naklebia, unda iyos siTbos wyaro).
cnobiereba SeiZleba 2. gaamSraleT daSavebuli.
iyos Secvlili, 3. Tbili siTxe SeiZleba
moZraobebi _ mieces mxolod gonze myof

279
ukontrolo. sxeulis daSavebuls.
temperaturis 4. mzad unda iyoT
Semdgomma vardnam reanimaciuli RonisZiebebis
SeiZleba gamoiwvios Casatareblad (xelovnuri
Sokuri da komatozuri suTqva da gulis masaJi).
mdgomareoba. 5. dauyovnebliv gauwieT
samedicino daxmareba.
Zlieri hipoTermia:
1. swrafad daastabilureT
sxeulis temperatura.
2. Tavidan aicileT siTbos
Semdgomi dakargva.
3. frTxilad moepyariT
daSavebuls.
4. rac SeiZleba swrafad
gadaiyvaneT uaxloes
samedicino
dawesebulebaSi.
sicxiT gamowveuli dazianebebi SeniSvna 2,3
gadametxure daSavebuls aqvs 1. daSavebuli gadaiyvaneT
biT mklavebis, fexebis CrdilSi da moasusteT
gamowveuli da/an muclis kunTebis moWerili tansacmeli.
krunCxvebi krampi (spazmi). 2. dazaralebuls nel-nela
daSavebuli SeiZleba mieciT daaxloebiT erTi litri
iyos ofliani da hqondes wyali erTi saaTis
wyurvilis Zlieri ganmavlobaSi.
grZnoba. 3. daakvirdiT daSavebuls
da saWiroebis Sesabamisad
mieciT wyali.
4. krunCxvebis gagrZelebis
SemTxvevaSi aRmouCineT
samedicino damxareba.
siTburi daSavebuli ganicdis 1. daSavebuli gadaiyvaneT
gamofitva madis dakargvas, Tavis CrdilSi, gril adgilze da

280
tkivils, momatebul mouSviT moWerili
oflianobas, sisustes an tansacmeli.
moTenTilobas, 2. daasxiT wyali
Tavbrusxvevas, daSavebuls da dauniaveT,
gulisrevas, kunTebis raTa gaizardos aorTqlebiT
krunCxvebs. kani aris gamowveuli gaciebis
notio, fermkrTali da efeqti.
webovani. 3. mieciT daSavebuls sul
cota, erT litramde wyali
dakarguli siTxis
Sesavsebad.
4. auwieT fexebi.
5. simptomebis gagrZelebis
SemTxvevaSi aRmouCineT
samedicino daxmareba.
siTburi/mzis wydeba oflis gamoyofa 1. daSavebuli gadaiyvaneT
dartyma (kani cxeli da mSralia), CrdilSi, gril adgilze da
SeiZleba hqondes Tavis mouSviT tansacmeli, xolo,
SeniSvna 4 tkivili, Tavbrusxveva, Tu arsebuli viTareba iZleva
gulisreva, pirRebineba, amis saSualebas, gaxadeT
aCqarebuli pulsi da kidec.
sunTqva, Semcivneba, 2. CasviT civ wyalSi. Tu civi
gonebis dabindva. abazana ar aris
moulodnelad SeiZleba xelmisawvdomi, mklavebi
ganviTardes kolafsi da da fexebi dauzileT civi
daSavebulma dakargos wyliT. dauniaveT
grZnoba. am daSavebuls, raTa gaizardos
SemTxvevaSi aorTqlebiT gamowveuli
daSavebuli gacivebis efeqti.
saWiroebs 3. Tu daSavebuli gonzea,
gadaudebel nel-nela mieciT erTi litri
samedicino wyali.
daxmarebas. 4. moiZieT samedicino
daxmareba da, rac

281
SeiZleba swrafad,
moaxdineT daSavebulis
evakuacia. CaatareT
sicocxlis SesanarCunebeli
RonisZiebebi.

SeniSvna 1: nu SeecdebiT Rrmad gayinuli adgilis gaTbobas.


gayinuli fexiT moZraoba nakleb saxifaToa, vidre misi gaTbobis
Semdeg.
SeniSvna 2: pirveli daxmarebis procedurebi individualuri dacvis
saSualebebis tarebiT gamowveuli siTburi dazianebebis dros
daSavebuli upirveles yovlisa, unda gadaviyvanoT sufTa adgilze da
mivceT wyali.
SeniSvna 3: qimiurad dasnebovnebul garemoSi nu SeecdebiT
daSavebulis damcavi tanisamosis moSvebas an gaxdas.
SeniSvna 4: Tu dazianebis SemTxvevaSi dazaralebuls daxmareba
dauyovnebliv da swrafad ar aRmovuCineT, SeiZleba zianma sikvdili
gamoiwvios.
Tavi XIII
afeTqeba

13-1. asafeTqebeli nivTierebebis saxeebi: asafeTqebeli nivTierebebi


or jgufad iyofa: afeTqebis maRali da dabali siCqaris mqone
asafeTqeblebi.
a. dabali siCqaris asafeTqebeli nivTierebebis afeTqebis siCqare
aris 400 m/wm da warmoqmnis biZgis da dartymis efeqts.
b. maRali siCqaris asafeTqebel nivTierebebs ganekuTvnebian is
nivTierebebi, romelTa afeTqebis siCqare aris 1000-8500m/wm da
axdens msxvrevis efeqts.

13-2. mainicirebeli sistemebi. afeTqebis sistemebi aris


modernizebuli afeTqebis iniciatori (MDI-Modernised Demolition Initiatior).
modernizebuli afeTqebis iniciatori Sedgeba amfeTq-detonatorisagan
(Blasting camp), romelic mimagrebulia sxvadasxva sigrZis

282
cecxlgamtar zonarze (Time fuse) an dartymiTi moqmedebis milze
(Shock tube). amfeTq-detonatori maalebel milaksa (Fuse igniter) da
sadetonacio zonarTan (Detonating cord) erTad SeiZleba gamoyenebul
iqnes sxvadasxva sacecxle sistemebis mosawyobad.

13-3. modernizebuli afeTqebis iniciatoris Semadgeneli nawilebi.

a. dartymiTi moqmedebis mili.


(1) es aris Txeli, dapresili plastmasis mili, romelsac Sida
zedapirze aqvs specialuri asafeTqebeli nivTierebis fena.
(2) asafeTqebeli nivTiereba warmoqmnis sadetonacio talRas,
romelic gadaadgildeba dartymiTi moqmedebis milSi daxveuli
(Factory crimped) da hermetuli amfeTq-detonatorisaken.
(3) detonaciis Sedegad warmoqnili ali Cveulebriv rCeba
plastmasis milSi, Tumca ali SeiZleba gareTac gamovardes.
(4) dartymiTi moqmedebis milis upiratesobebi.
(a) dartymiTi moqmedebis mili uzrunvelyofs eleqtruli
mainicireblis dauyovnebliv amoqmedebas SemTxveviT
afeTqebis riskis gareSe, romelic SeiZleba gamowveuli iyos
radiogadamcemis, mudmivi denis da a.S. zemoqmedebiT.
(b) Zalze saimedoa.
(g) misi awyoba SeiZleba wina operaciis Semdeg darCenili
nawilebis gamoyenebiT.
b. amfeTq-detonatori (Blasting camp). arsebobs modernizebuli
afeTqebis iniciatoris xuTi saxis amfeTq-detonatori, romlebic
SeiZleba gamoyenebul iqnes M6 eleqtruli da M7 araeleqtruli
amfeTq-detonatoris nacvlad, aqedan sami aris didi simZlavris,
xolo ori _ mcire simZlavis amfeTqi.
(1) maRali simZlavris amfeTq-detonatori. SeiZleba
gamoyenebul iqnes nebismieri standartuli asafeTqebeli
nivTierebis detonaciisaTvis (maT Soris _ sadetonacio
zonarisaTvis) an sxva modernizebuli afeTqebis sistemis
amfeTq-detonatoris dartymiTi moqmedebis milakis
asamoqmedeblad.
(a) M11.

283
(1) qarxnuli wesiT daxveuli 9.1 metris sigrZis dartymiTi
moqmedebis milaki.
(2) moZravi “J”-s formis maryuJi mimagrebulia
sadetonacio zonarze (Detonating cord)D swrafad da advilad
dasamagreblad.
(3) amfeTqi-detonatorisagan erTi metris moSorebiT
magrdeba wiTeli droSa, xolo ori metris moSorebiT _ yviTeli
droSa.
(b) M14.
(1) qarxnuli wesiT daxveuli 7.4 metris sigrZis
cecxlgamtari zonari.
(2) inicirebisaTvis SeiZleba gamoyenebul iqnes maalebeli
milaki an asanTi.
(3) mTeli sigrZis wvis saerTo dro daaxloebiT xuTi wuTia.
(4) yviTeli saxvevebi aRniSnaven erTwuTian intervalebs.

SeniSvna: wvis dro izrdeba simaRlis zrdisa da temperaturis


dawevis Sesabamisad.

(g) M15.
(1) ori amfeTq-detonatori, romelic qarxnuli wesiT aris
daxveuli 21 metris sigrZis dartymiTi moqmedebis milSi.
(2) TiToeul amfeTq-detonators aqvs Semayovnebeli
elementebi, rac uzrunvelyofs safexurebrivi detonaciis
SesaZleblobas.

(2) dabali simZlavris amfeTq-detonatori. warmoadgens


gadamcem mowyobilobas, romelic dartymiTi moqmedebis
milakis afeTqebis impulss gadascems maRali simZlavris amfeT-
detonators. SeniSvna: dabali simZlavris amfeTq-detonators ar
SeuZlia maRali saimedoobiT muxtis amoqmedeba. isini
gamoyenebuli unda iyos damatebiT dartymiTi moqmedebis
milebTan erTad.

284
(a) M12. qarxnuli wesiT daxveuli 152 metris sigrZis
dartymiTi moqmedebis mili, romelic daxveulia muyaos
koWze.
(b) M13. qarxnuli wesiT daxveuli 304 metris sigrZis
dartymiTi moqmedebis mili.

g. M81 maalebeli milaki. gamoiyeneba cecxlgamtari zonaris


aalebisaTvis da modernizebuli afeTqebis iniciatoris (MDI) amfeTq-
detonatoris dartymiTi moqmedebis milis inicirebisaTvis. Tumca, is
ar aris saimedo dartymiTi moqmedebis milis asamoqmedeblad.

13-4. sadetonacio sistemebi. amfeTqi sistemebis ori tipi arsebobs:


modernizebuli afeTqebis sistema, rogorc gancalkevebuli amfeTqi
sistema da rogorc kombinacia (modernizebuli ngrevis iniciatori da
sadetonacio zonari).

a. modernizebuli afeTqebis iniciatoris amfeTqi sistema


(gancalkevebuli). modernizebuli afeTqebis iniciatoris amfeTqi
sistemis inicirebis kompleqti, gadacema da ganStoebis xazebi
agebulia modernizebuli iniciatoris komponentebiT da
asafeTqebeli muxtebis amoqmedeba xdeba modernizebuli
iniciatoris amfeTq-detonatoriT. muxtis ageba unda moxdes
Semdegnairad:
(1) muxti ganaTavseT asafeTqebel obieqtze da moamzadeT
asafeTqeblad (C4, TNT, kraterebis mosawyobi muxti da a.S).
(2) moaTavseT qviSis tomara an sxva advilad amosacnobi
niSani M11-is, M14-is an M15-is amfeTq-detonatorze.
(3) Tu saWiroa, SeuerTeT M12 an M13 gadamcemi xazi.
(4) amfeTq-detonatori damrtymeli miliT SeuerTeT M14-is
cecxlgamtar zonars. cecxlgamtari zonari gadaWeriT sasurveli
drois Sesabamis sigrZeze.
(5) muxts SeuerTeT amfeTq-detonatori.
(6) vizualurad SeamowmeT amfeTqi sistema SesaZlo
mtyunebis Tavidan acilebis mizniT.
(7) daubrundiT detonaciis adgils da maalebeli milaki
moargeTYcecxlgamtar zonars.

285
(8) cecxlgamCens moxseniT damcavi Wilibi.
(9) muxti moiyvaneT moqmedebaSi ise, rom cali xeliT geWiroT
cecxlgamCeni, xolo meore xeliT swrafad gaswioT gasawevi
rgoli.

b. kombinaciuri asafeTqebeli sistema (modernizebuli afeTqebis


iniciatori da sadetonacio zonari). aageT muxti zemoT aRwerili
safexurebis Sesabamisad. sadetonacio zonaris ganStoebis xazebi
daukavSireT sistemas, romelic iyenebs M11-is dartymiTi
moqmedebis mili “J”-s formis maryuJebs.

13-5. usafrTxoebis wesebis dacva.

a. modernizebuli afeTqebis inicatoris gamoyeneba ar aris


rekomendebuli miwisqveSa afeTqebebis mosawyobad, garda
suspenziuri wyalSemcveli asafeTqebeli nivTierebebis
gamoyenebiT Sesrulebuli sakariero afeTqebebisa. rodesac
aucilebelia muxtis miwisqveS moTavseba, gamoiyeneT
sadetonacio zonari.

b. gaumarTaobis SemTxvevaSi nu SeecdebiT mis aRmofxvras,


sanam ar gava 30-wuTiani mosacdeli periodi ZiriTadi da
saTadarigo mainicirebeli sistemebisaTvis da daculi ar iqneba
usafrTxoebis yvela zoma.

g. ar SearxioT an daawveT dartymiTi moqmedebis mils, aman


SeiZleba gamoiwvios amfeTq-detonatoris amoqmedeba.

d. ar SeiZleba dartymiTi moqmedebis milis dawva, radgan


plastmasis wvis Sedegad warmoqmnili kvamli toqsikurad
momwamvlelia.

e. M1 dinamitTan ar SeiZleba M15 amfeTq-detonatoris


gamoyeneba. M15 amfeTq-detonatori Seyovnebis meqanizmiT
SeiZleba gamoyenebul iqnes mxolod suspenziur wyalSemcvel
asafeTqebel masalasTan.

286
13-9. afeTqebis Sedegebis simulireba (Demolition Effects Simulator DES).
afeTqebis Sedegebis simulireba aris afeTqebis swavlebisa da
repeticiis martivi da xarjTefeqtiani gza. afeTqebis simulirebisas
gamoyenebuli muxtebis ageba SesaZlebelia im masaliT, romelic
xelmisawvdomia momaragebis Cveulebrivi arxebiT.

a. masala.
(1) muyaos yuTi.
(2) daxveuli zonari.
(3) daaxloebiT 1,1 kg carcisa da qviSis nazavi (50/50).
(4) sadetonacio zonari, daaxloebiT 1,2 metri.
(5) amfeTq-detonatori, M14.
(6) maalebeli milaki, M81.

b. ageba.
(1) naxazis Sesabamisad muyaosgan gamoWeriT Sabloni
(suraTi 13-1).

21
8 1/2”
52” sm

5 sm
2”

30
12”

sm
43
17”

sm
suraTi 13-1. simulatoris Sabloni
(2) naxazis mixedviT aawyveT yuTi. yuTi SekariT zonariT.
(3) yuTi naxevramde gaavseT qviSisa da carcis nareviT.
SeamowmeT, rom yuTSi ar moxvdes qva an raime msxvili
nivTi.
(4) yuTs gaukeTeT kvanZi.
(5) yuTi bolomde gaavseT carcisa da qviSis nareviT.

287
(6) yuTis zeda safarze gaakeTeT xvreli. sadetonacio zonaris
Tavisufali bolo CauSviT xvrelSi, sul cota, 45 santimetris
sigrZeze.
(7) daxureT safari da SekariT zonariT.
(8) aamoqmedeT muxti sasurveli raodenobis distanciri
amfeTqiT da M81 cecxlgamCeniT.

Tavi XVI
operaciebi dasaxlebul punqtSi

14-1. zogadi. operacia dasaxlebul punqtSi aris samxedro


moqmedeba, romlis dagegmva da Sesruleba xdeba iseTi reliefis
pirobebSi, sadac adamianis mier agebuli nagebobebi gavlenas
axdenen brZolis taqtikis arCevanze. samxedro operaciebze
gavlenas axdens urbanuli ganviTareba, vinaidan icvleba reliefi.
mzardi fokusireba stabilurobisa da mxardaWeris operaciebze,
saqalaqo terorizmze da samoqalaqo uwesrigobebze xazs usvams
urbanul garemoSi brZolis gardauvalobas. urbanuli raionebi
warmoadgenen Zalauflebis, mizidulobis centrebs da, amdenad,
momaval brZolis vels. urbanuli operaciebis Sesaxeb laparakia: FM
90-10-1, FM 90-10, FM 90-1, FM 7-8, dasaxlebul punqtSi reinjeris polkis
samxedro operaciebis 75-e standartuli samoqmedo procedurebSi,
350-1-2 reinjeris saswavlo cirkularSi.

288
14-2. operaciis tipebi urbanul garemoSi.

(a) sabrZolo moqmedebebi mWidrod dasaxlebul punqtebSi.


qveiTi qvedanayofi mzad unda iyos sabrZolo operaciebis
Casatareblad mWidrod dasaxlebul urbanul garemoSi. sabrZolo
moqmedebebi mWidrod dasaxlebul punqtebSi moiTxovs saerTo-
sajariso jgufis sabrZolo simZlavris gamoyenebas. Cveulebriv,
qveiTi qvedanayofis amocana aris dazverva, izolireba, SeRweva,
dasaxlebuli punqtis gawmenda da dacva, mowinaaRmdegesTan
brZolaSi Cabma da misi ganadgureba mTeli sabrZolo simZlavrisa
da teqnikis gamoyenebiT. sabrZolo operacia dasaxlebul punqtSi
sabrZolo speqtris umaRles safexurs warmoadgens da
qvedanayofebi mzad unda iyvnen msgavsi operaciebis
Sesasruleblad. operaciebi mWidrod dasaxlebul punqtebSi
SeiZleba dakavSirebuli iyos did danakargebTan orive mxridan.
gaerTianebuli saerTo-sajariso jgufebis integrirebul sacecxle
simZlavresTan erTad meTaurebi yovelmxriv unda cdilobdnen
maqsimalurad SezRudon mniSvnelovani infrastruqturis
ganadgureba da msxverpli mSvidobian mosaxleobas Soris.
(b) dasaxlebul punqtSi zusti brZolis pirobebi. qveiTi qvedanayofi
momzadebulia dasaxlebul punqtSi zusti brZolis warmoebisaTvis
iseT mowinaaRmdegesTan, romelic Sereulia mSvidobian
mosaxleobaSi. meTauri sabrZolo moqmedebebs unda gegmavdes
ise, rom minimumamde daiyvanos msxverpli mSvidobian
mosaxleobaSi da Seamciros Tanmxlebi ziani brZolaSi Cabmis
wesebSi (ROE) garkveuli SezRudvebis amoqmedebis da zusti
iaraRis da sabrZolo masalis gamoyenebiT. brZolaSi Cabmis
wesebi fokusirdeba sabrZolo simZlavris gamoyenebasa da
Sekavebaze. brZolaSi Cabmis wesebi SeiZleba kidev ufro met
SezRudvebs Seicavdes mWidrod dasaxlebul punqtebSi.

(g) dasaxlebul punqtSi brZolis qirurgiuli sizutis operaciis


Catarebis pirobebi. operaciebi, romlebic tardeba qirurgiuli
sizustiT, moicavs miznobriv reidebs, mcire zust dartymebs an
mcire raodenobis piradi Semadgenlobis Sepyrobis an evakuaciis

289
operaciebs urbanul garemoSi (magaliTad, mZevalTa
gaTavisufleba). am tipis operaciebs, Cveulebriv, atareben
gaerTianebuli specialuri operaciebis Zalebi. es operaciebi Zalian
gavs aSS-s policiis operaciebs, romlebsac atareben specialuri
SeiaraRebisa da taqtikis jgufebi (SWAT). es operaciebi SeiZleba
moicavdnen TanamSromlobas amerikul Zalebsa da maspinZeli
qveynis policiur Zalebs Soris. marTalia, regularuli Zalebi uSualod
ar atareben msgavsi qirurgiuli sizustiT Catarebul operaciebs,
Tumca maT SeiZleba mxari dauWiron msgavs operaciebs raionis
izolirebis, usafrTxoebisa da mosaxleobis kontrolis an samZebro-
samaSvelo jgufebiT uzrunvelyofiT.

(d) meTauri mzad unda iyos dasaxlebul punqtSi erTi tipis brZolis
meore tipiT swrafad Sesacvlelad. qalaqis brZolebma uCvenes,
rom operaciebis mdgomareoba dasaxlebul punqtSi SeiZleba
swrafad gauarsedes mebrZolebis winaswar gafrTxilebis SezRuduli
SesaZleblobebis an misi saerTod ararsebobis SemTxvevaSi. advili
SesaZlebelia, rom stabilurobisa da mxardaWer operaciebSi
monawile Zala moulodnelad aRmoCndes brZolaSi.
14-3. dasaxlebul punqtSi samxedro operaciis (MOUT) Catarebis
principebi.
(a) moulodneloba. daartyi mowinaaRmdeges im dros da im
adgilze an ise, risTvisac is mzad ar aris. warmatebisaTvis
mTavaria moiereiSe elementisaTvis upiratesobis
mopoveba.
(b) usafrToxeba. arasodes misceT mowinaaRmdeges moulodneli
upiratesobis mopovebis saSualeba.
(1) SeinarCuneT operaciis yvela faza.
(2) oTxganzomilebiani brZolis veli (simaRle, siRrme, sigane,
miwisqveSa sivrce).
(3) yovelTvis uzrunvelyavi 3600-iani usafrTxoeba
(gaiTvaliswine maRali adgilebi da miwisqveSa sivrce).
(4) amocana ar aris dasrulebuli, sanam qvedanayofi rCeba
dasaxlebul punqtSi. urbanul garemoSi operaciaSi monawileTa
statusi ar iZleva imis saSualebas, rom usafrTxoeba gagebul

290
iqnes Ria reliefis standartebiT. gadarCenisaTvis mTavaria
yovelTvis icode yvelaferi Seqmnili viTarebis Sesaxeb.
(g) simartive. moamzadeT gasagebi, martivi gegma da daiyvaneT
daqvemdebarebulebamde Semoklebuli formiT zustad da
srulyofilad gagebis mizniT.
(1) gegma yovelTvis unda iyos martivi.
(2) darwmundiT, rom piradma Semadgenlobam gaigo
amocana da meTauris Canafiqri.
(3) dagegmeT da moemzadeT yvelaze cudi SedegisTvis.
(d) siCqare. sabrZolo operaciis ritmi.
(1) imoqmedeT usafrTxoebis uzrunvelmyofi elementis
msgavsad.
(2) gadaadgildiT swrafad, magram frTxilad.
(3) mwyobri gadaadgileba xels uwyobs swraf gadaadgilebas da
piriqiT.
(4) ar gadaadgilde ise swrafad, rom ver SeZlo
mowinaaRmdegesTan brZolaSi Seucdomlad Cabma.
(5) gamoimuSave lodinis taqtikuri gamoyenebis Tviseba.
(e) agresiuli moqmedeba. gaanadgure mowinaaRmdege
moulodneli, gamanadgurebeli ZaliT.
(1) siCqare da agresia qmnis moulodnelobas.
(2) ar misce mowinaaRmdeges reagirebis saSualeba.
(3) agresia unda iyos fizikuri da mentaluri.
14-4. METT-TC-s (amocana, mowinaaRmdege, sakvanZo
reliefi, cocxali Zala, dro da samoqalaqo pirebi) faqtorebi.
dasaxlebul garemoSi sabrZolo operaciebis efeqturad dagegmvis
mizniT meTaurma unda gamoiyenos qvedanayofis marTvis
procedurebi da Caataros METT-TC-is faqtorebis srulyofili analizi. es
aris dagegmvis sfecifikuri saxelmZRvanelo, romelic gamoiyeneba
dasaxlebul punqtSi sabrZolo operaciebis dagegmvisas. amocanis
dagegmvis Sesaxeb ufro detalurad ixileT II Tavi.

a. amocana: amocanis warmatebiT SesrulebisaTvis aucilebelia


zusti informaciis floba ZalTa struqturis Sesaxeb (Tavdasxma,
Tavdacva an operaciis stabiluroba da mxardaWera).
b. mowinaaRmdege:

291
(1) ZalTa ganlageba. unda moxdes mowinaaRmdegis ZalTa
cnobili da savaraudo adgilmdebareobis gansazRvra obieqtSi da
mis irgvliv, magaliTad: danaRmuli velebis, dabrkolebebis da
gamagrebuli punqtebis cnobili da savaraudo adgilmdebareoba.
(2) Semadgenloba da siZliere. unda moxdes mowinaaRmdegis
ZalTa struqturis, cocxali Zalis, savaraudo siZlieris da adgilobrivi
mosaxleobidan mxardaWeris donis analizi dazvervis
monacemebis safuZvelze.
(3) piradi Semadgenlobis moralur-fsiqologiuri mdgomareoba.
unda moxdes mowinaaRmdegis mimdinare mzadyofnis
mdgomareobis analizi dazvervis monacemebis safuZvelze,
magaliTad: arsebuli amindi, aris Tu ara mowinaaRmdege
kargad momaragebuli, bolo xanSi hqondaT Tu ara warmateba
mowinaaRmdegesTan brZolaSi, hqondaT Tu ara didi msxverpli
da a.S.
(4) SesaZleblobebi. unda ganisazRros, risi gamoyeneba
SeuZlia mowinaaRmdeges Sens winaaRmdeg, magaliTad,
mowinaaRmdegis SeiaraReba, saartilerio saSualebebi, sainJinro
saSualebebi, sahaero Tavdacva, radiaciuli, qimiuri da biologiuri
safrTxeebi, siTburi/Ramis xedvis xelsawyoebi, axlo sahaero
mxardaWera, javSanteqnika da a.S.
(5) savaraudo samoqmedo gegma. dazvervis monacemebze
dayrdnobiT unda ganisazRvros, rogor warmarTavs
mowinaaRmdege brZolas Tavisi operacis raionSi (Seni
operaciis raionSi da mis irgvliv).

g. reliefi.
(1) meTaurma unda Caataros dasaxlebuli punqtis reliefis
detaluri analizi. gaTvaliswinebuli unda iqnes dasaxlebuli
punqtebis tipebi da nagebobaTa Semadgenloba.
(2) reliefis analizisas gamoyenebuli unda iqnes OCOKA
operaciis raionSi da mis irgvliv.
(a) TvalTvali da cecxlis seqtorebi: qvedanayofi yovelTvis
unda iyos mzad dasaxlebul punqtSi SezRuduli xilvadobis
pirobebSi operaciis Casatareblad. SezRuduli xilvadoba
gulisxmobs SezRudul ganaTebas, bunebrivi da xelovnuri

292
faqtorebiT warmoqmnil dabindebas. meTauri unda
darwmundes, rom piradi Semadgenloba aRWurvilia
adekvaturi saSualebebiT, rac miscems maT dasaxlebul
punqtSi zemoT CamoTvlil pirobebSi moqmedebis
SesaZleblobas.
(b) dafarva da SeniRbva: meTaurma unda Caataros rogorc
periferiuli, aseve qalaqis Sida nawilis dawvrilebiTi analizi.
meTaurebma unda gansazRvron obieqtebamde
gadaadgilebis iseTi marSrutebi, romlebic uzrunvelyofen
moieriSe Zalebis saukeTeso dafarvas da SeniRbvas.
meTaurma damatebiT unda gamoiyenos SezRuduli
xilvadobis upiratesoba, raTa piradi Semadgenloba maTi
saboloo ieriSis/garRvevis poziciamde SeumCnevlad
gadaadgildes. ieriSis saboloo poziciaze ganlagebis moieriSe
Zala rac SeiZleba swrafad, ramdenadac es taqtikurad aris
SesaZlebeli, unda moxvdes SenobaSi, romelic uzrunvelyofs
damatebiT dafarvas da SeniRbvas. meTaurma am
upiratesobis srulad sargeblobisaTvis unda icodes sibneliT
sargebloba da gaaCndes lodinis “taqtikurad gamoyenebis
Tviseba”. dasaxlebul punqtSi mebrZoli qvedanayofis yvela
wevrma kargad unda icodes xmaurisa da ganaTebis wesebi.
jariskacebma Tavi unda aaridon araaucilebel xmovan
komunakiacias, maT kargad unda icodnen dRis ganaTebis
Sesabamisi gamoyeneba da SezRudon kontaqti iq, sadac
SesaZlebelia mowinaaRmdegis mier maTi aRmoCena.
(g) dabrkolebebi: dasaxlebuli punqtis periferiaSi, iseve,
rogorc Tavad punqtSi, mravladaa bunebrivi da xelovnuri
dabrkolebebi. meTaurma unda Caataros marSrutebisa da
obieqtebis, agreTve miwisqveSa nagebobebis detaluri
dazverva, gaTvaliswinebuli unda iqnes marSrutis
koreqtirebis da specialuri aRWurvilobis saWiroeba.
(d) sakvanZo reliefi. analizis Sedegad unda dadgindes,
romeli Senobebi, gzajvaredinebi, safreni aparatebis
afrenis/dasmis zonebi, aeroportebi da amaRlebuli adgilebia
taqtikuri TvalsazrisiT mniSvnelovani sakuTari da
mowinaaRmdegis ZalebisTvis. garda amisa, meTaurma unda

293
gansazRvros misi operaciis raionSi mdebare is
infrastruqtura, romelic mowinaaRmdeges mianiWebs
taqtikur upiratesobas brZolis velze. es SeiZleba iyos
sakomunikacio centrebi, samedicino, samTavrobo da
fsiqologiuri TvalsazrisiT mniSvnelovani Senoba-nagebobebi
da a.S.
(e) miaxloebis marSrutebi: gaTvaliswinebuli unda iqnes
gzebi, gzajvaredinebi, SidasaxmeleTo sawylosno gzebi da
miwisqveSa nagebobebi (metro, kanalizacia da Senobis
qveda nawili). meTaurma unda moaxdinos raionis
klasificireba sxvadasxva saxiT rogoricaa: SesaZlebelia
gadaadgileba, SesaZlebelia nela gadaadgileba an
gadaadgileba SeuZlebelia.

SeniSvna: samxedro rukebi SeiZleba ar uzrunvelyofdes sakmaris


informacias qalaqis reliefis detaluri analizisaTvis. masSi SeiZleba ar
iyos mocemuli miwisqveSa sakanalizacio sistema, metro, wylis
gayvanilobis sistemebi an satranzito gzebi.

(d) cocxali Zala: aucilebelia sakuTari cocxali Zalis ganalagebis,


Semadgenlobis, siZlieris, moraluri mdgomareobis,
SesaZleblobebis analizi.

(e) dro: dasaxlebul punqtSi mimdinare operaciebs aqvs


SedarebiT dabali tempi. meTaurma unda gaiTvaliswinos
obieqtis usafrTxoebis uzrunvelyofis, gasufTavebis da
dakavebis, jariskacebis daRlis da stresuli mdgomareobis dro.
damatebiTi dro unda daeTmos raionis analizs, romelic
moicavs:
• rukebis da urbanuli gegmebis rekognoscirebas da
analizs,
• hidrologiuri monacemebis analizs,
• pirdapiri xedvis zonis identificirebas,
• Sor manZilze TvalTvalisa da skautis dazvervis
Sedegebs.

294
iseve, rogorc nebismieri sxva samxedro operaciis Catarebis
SemTxvevaSi, meTaurma unda daniSnos repeticiis dro. operaciebi
dasaxlebul punqtSi moiTxoven iseTi individualuri, koleqtiuri da
specialuri davalebebis Sesrulebas, romlebic ar gvxvdeba naklebad
kompleqsur reliefSi warmoebuli operaciebisas. aRniSnuli davalebebi
moiTxoven damatebiT dros gasufTavebis, garRvevis, dabrkolebebis
Semcirebis, daSavebulTa evakuaciisa an mxardamWeri jgufebis
repeticiisTvis. damatebiT gaTvaliswinebuli unda iqnes saerTo-
sajariso elementebTan repeticiis dro. es SeiZleba iyos:
• artileria,
• javSansatanko elementebi,
• aviacia,
• sainJinro elementebi da sxva.

f. samoqalaqo pirebi: xelmZRvaneloba, magaliTad, erovnuli


sardloba, gansazRvravs brZolaSi Cabmis wesebs. meTaurebi
yvela doneze gascemen damatebiT miTiTebebs operaciis
raionSi (AO) myof samoqalaqo pirebTan dakavSirebiT.
meTaurebma yoveldRiurad unda gaumeoreon brZolaSi Cabmis
wesebi daqvemdebarebulebs da dauyovnebliv acnobon maT
aRniSnul wesebSi cvlilebebis Sesaxeb. reinjers unda hqondes
mowinaaRmdege mebrZolis aramebrZolisagan garCevis unari
da unda darwmundes, rom samoqalaqo pirebi igeben da
asruleben maT miTiTebebs.

14-5. axlo brZolebi dasaxlebul punqtSi (CQC - Close Quarters Combat).


a. dasaxlebul punqtSi mimdinare axlo brZolebis bunebidan
gamomdinare brZolaSi Cabma xdeba axlo distanciidan (10 metris
radiusiT) da Zalian swrafad (mizani Cndeba mxolod ramdenime
wamiT). axlo brZolebis umravlesobaSi imarjvebs is, vinc aswrebs
gasrolas da mowinaaRmdeges Zirs agdebs. ufro mniSvnelovania
mowinaaRmdegis rac SeiZleba swrafad Zirs dagdeba, vidre misi
mokvla. qalaqis axlo brZolebSi warmatebis misaRwevad reinjers
unda SeeZlos refleqsurad swrafi, zusti gasrola, amis miRweva ki
SesaZlebelia gamudmebuli varjiSiT. gaxsovdes, rom ar aqvs
mniSnveloba, ramdenad kargi msroleli xar, mowinaaRmdeges

295
esrole manam, sanam Zirs ar daecema. refleqsuri sacecxle
varjiSebi tardeba gaxelili TvalebiT.

SeniSvna: kvlevebma uCvena, rom oTaxis gawmendisas saSualod


aTidan mxolod sami jarsikaci isvris mizanSi. dasaxlebul punqtSi
axlo brZolaSi reinjeri warmatebas mxolod maSin miaRwevs, roca
fsiqologiurad iqneba momzadebuli axlo brZolebisaTvis.
momzadebis safuZveli aris msrolelis daxelovneba mizanSi
srolaSi. urbanul garemoSi gadarCena ar aris damokidebuli
Tanamedrove unar-Cvevebsa da teqnologiebze. reinjeri
profesionali unda iyos sabaziso unar-CvevebSi.

b. mdgomareoba/poza. reinjers fexebi unda edgas mxrebis


siganeze, xolo fexis wverebi mimarTuli unda hqondes win,
gadaadgilebis mimarTulebiT. iaraRis mxares mdebare fexi odnav
(gadaweuli) unda iyos miweuli meore fexisaken. fexebi muxlebSi
odnav moxrilia da sxeulis wina nawili odnav win aris gadaxrili.
mxrebSi unda iyos gamarTuli da ar unda erxeodes. kondaxi unda
iyos iRliasTan. reinjeri unda iyos boqsioris pozaSi.
(1) iaraRis dabla tarebis xerxi. iaraRis kondaxi midebulia
mxarze. lula mimarTulia qvemoT ise, rom wina da optikuri
samizne msrolelis mxedvelobis aris miRma iyos. Tavi
mibrunebuli aqvs miznebis amosacnobad. es aris yvelaze
usafrTxo xerxi da rekomendebulia gamwmendi jgufisaTvis.
(2) iaraRis maRla tarebis xerxi. kondaxi amodebulia iRliaSi.
wina samizne mdebareobs msrolelis mxedvelobis periferiul
areSi. sasroli poziciis miRebisTvis iaraRi gaswieT win da miideT
mxarze. es xerxi yvelaze mosaxerxebelia Senobis gareT
mwkrivSi gadaadgilebisas. am xerxis gamoyenebisas
aucilebelia arsebuli viTarebis codna, gansakuTrebiT
mravalsarTulian SenobebSi moqmedebebisas.

SeniSvna: dasaxlebul punqtSi warmatebuli axlo brZolisaTvis


aucilebelia lulisTvis swori mimarTulebis micema. reinjerma lula
arasodes ar unda mimarTos Tavisi TanamebrZolisken. reinjerma

296
aseve Tavidan unda aicilos Senobis kuTxidan lulis gamoCena, rasac
“droSis frials” eZaxian.

g. mtyuneba. Tu reinjers dasaxlebul punqtSi axlo brZolisas iaraRi


umtyunebs, man dauyovnebliv unda Caimuxlos. gaumarTaobis
aRmofxvris Semdeg ar aris aucilebeli swrafad wamodgoma
mowinaaRmdegesTan brZolaSi Casabmelad. reinjers SeuZlia
dazogos Zvirfasi dro ise, rom brZola gaagrZelos Camuxluli
mdgomareobidan. rogorc ki jgufis danarCeni wevrebi dainaxaven
Camuxlul reinjers, maT avtomaturad unda dafaron misi cecxlis
seqtori. wamodgomamde reinjeri afrTxilebs misi jgufis wevrebs
wamodgomis Sesaxeb da dgeba mxolod maSin, roca miiRebs
dasturs. Tu reinjers iaraRi umtyunebs oTaxSi Sesvlisas man unda
gaagrZelos moZraoba da oTaxSi Sevides sakmaod Rrmad, raTa
saSualeba misces mimyol reinjerebs Sevidnen oTaxSi da
gadaadgildnen oTaxis siRrmeSi. aucilebelia varjiSi manamde
gagrZeldes, sanam oTaxis aRebisas Casatarebeli moqmedebebi
refleqsuri ar gaxdeba.

d. SenobasTan an garRvevis wertilTan miaxloeba. reinjeris mier


Catarebuli operaciebis erT-erTi “sasaqonlo niSani” aris SezRuduli
xilvadobis pirobebis gamoyenebis unari. rodesac saWiroa
garRveva da SenobaSi Sesvla, es unda moxdes SezRuduli
xilvadobis dros. reinjerma yovelTvis unda gamoiyenos dafarvisa
da SeniRbvis upiratesoba. Tu ar arsebobs bunebrivi da xelovnuri
dafarvis da SeniRbvis SesaZlebloba, reinjerma gadaadgilebis
SesaniRbad unda gamoiyenos sxvadasxva saSualeba. zogjer
saWiroa daburvis saSualebebis gamoyeneba arsebuli SeniRbvisa
da dafarvis gasaZliereblad. garRvevis/SeRwevis jgufis wevrebs
aniWeben nomrebs amocnobis, kavSiris da kontrolis
uzrunvelsayofad.

(1) #1 jariskaci, Cveulebriv, jgufis meTauris Semdeg yvelaze


gamocdili unda iyos. #1 jariskaci pasuxismgebelia frontalur da
Sesvla/garRvevis wertilis usafrTxoebaze.

297
(2) #2 jariskaci uSualod #1 jariskacis ukan dgas da,
Cveulebriv, ekisreba Sesvlis da gawmendis jgufis wevris
funqcia.
(3) #3 jariskaci, Cveulebriv, jgufis meTauria da sityvieri da
fizikuri (SexebiT) brZanebebis gacemazea pasuxismgebeli.
jgufis meTauri unda flobdes informacias arsebuli viTarebis
Sesaxeb davalebis, sakuTari Zalebis da mowinaaRmdegis
moqmedebebis gaTvaliswinebiT. erT-erTi xerxia #3
jariskacisaTvis gamrRvevis funqciis dakisreba. gamrRvevma
jariskacma SeiZleba gamoiyenos garRvevis Semdegi sami
xerxi:
• balistikuri [gluvluliani iaraRi (Shotgun), SaSxana da a.S.],
• meqanikuri (xuliganis iaraRi, rkinis Zeli, uro da a.S.),
• asafeTqebeli (karis saxeluris muxti, jaWvuri muxti, E-s
formis muxti da a.S.).
(4) #4 jariskaci, Cveulebriv, aris metyviamfrqveve da
SeiaraRebulia M249 xelis tyviamfrqveviT. is pasuxismgebelia
ukana flangis usafrTxoebaze, Cveulebriv, bolo Sedis oTaxSi da,
meTauris moTxovnis SemTxvevaSi, uzrunvelyofs yvelaze met
sacecxle simZlavres. meore xerxia #4 jariskacis gamoyeneba
gamrRvev jariskacad.

e. moqmedebebi Sesvlis wertilis miRma. Sesvlis wertilis da


individualuri iaraRis pozicia mniSvnelovania. gamwmendi jgufis
wevrebi Sesvlis wertilTan rac SeiZleba axlos unda idgnen da
mzad unda iyvnen SesvlisaTvis. iaraRi mimarTulia ise, rom jgufi
uzrunvelyofs 3600-ian usafrToxebas. jgufis wevrebma unda
acnobon erTmaneTs, rom Sesvlis wertilSi myofni mzad arian
SesaRwevad. amis gakeTeba yvelaze kargad aris SesaZlebeli
SeZaxiliT. Tu gamoiyeneba mxarze xelis dakvris xerxi,
uyuradRebo jariskacma SeiZleba mxarze Sexeba ver igrZnos.

v. moqmedebebi Sesvlis wertilze. SenobaSi Sesvlamde SeiZleba


gamoyenebul iqnes aramomakvdinebeli xelyumbarebi. Tu
cnobilia, rom oTaxSi imyofeba mowinaaRmdege, SeiZleba
gamoyenebul iqnes msxvrevadi xelyumbarebic, (Tu ki kedlebi da

298
iataki sakmarisad mtkicea). msxvrevadi xelyumbarebi
afeTqebisas warmoqmnian uzarmazar wnevas da namsxvrevebs,
ris meSveobiTac SeuZliaT daazianon msubuqi nagebobebi. jgufis
wevrma unda SeZlos cecxlis kontroli da erTmaneTisagan
mowinaaRmdegisa da aramebrZoli pirebis gamorCeva. oTaxSi ar
unda Sevides orze naklebi kaci. #1 da @#2 jariskacebma
SeiZleba daiyviron _ “mokle oTaxi” im SemTxvevaSi, Tu oTaxi
Zalian mcirea mTeli jgufis Sesasvlelad.

z. Sesvlis wertilis gawmenda. jgufis wevrebma SeiZleba


gawmindon Sesvlis wertili mowinaaRmdegisagan momdinare
safrTxis ganeitralebis da jgufis danarCeni wevrebis oTaxSi Sesvlis
uzrunvelsayofad. Sesvlis wertili warmoadgens sasikvdilo
gasasvlels, radgan iq xdeba mowinaaRmdegis cecxlis fokusireba.

T. oTaxis gawmenda. jgufis wevrebi gadaadgildebian Sesvlis


wertilidan da oTaxSi ikaveben iseT poziciebs, saidanac
SesaZlebelia mowinaaRmdegis ukeT ganadgureba. safrTxis
ganadgureba an neitralizeba unda moxdes jgufis wevrebis mier
Tavisi gabatonebuli wertilisken gadaadgilebisas da ara am adgilze
misvlisas. ar gadaadgilde imaze swrafad, vidre SegiZlia
mowinaaRmdegis mimarTulebiT zusti cecxlis gaxsna.

i. oTxkaciani jgufi (suraTebi 14-5-1_14-5-9). ufro meti


efeqturobisaTvis jfufis wevrebs aniWeben nomrebs erTidan
oTxamde. #1 jariskaci unda moqmedebdes Zalian swrafad da
saswrafod unda miiRos gadawyvetileba. #1 jariskaci Sedis
oTaxSi, myisier anadgurebs safrTxes, irCevs gadaadgilebis
mimarTulebas da gadaadgildeba erT-erTi kuTxisaken. misi
gadaadgilebis SesaZlebloba damokidebulia dabrkolebebis
arsebobaze, oTaxis zomaze da mowinaaRmdegis ganlagebaze.
rogorc ki is Sedis oTaxSi, mas SeuZlia vizualurad Seamowmos
erT-erTi kuTxe da gansazRvros moulodneli safrTxis arseboba.
safrTxis aRmoCenis SemTxvevaSi is gadaadgildeba misken da
anadgurebs. moulodneli safrTxis ararsebobis SemTxvevaSi man
yuradReba unda miaqcios meore kuTxes, raTa ar esrolon zurgSi.

299
#2 jariskaci gadaadgildeba kedlis gaswvriv #1 jariskacis
sapirispiro mimarTulebiT. #1 da #2 jariskacebi wmenden
garRvevis wertils, romelic warmoadgens moulodneli safrTxis
wertils maTTvis da gadaadgildebian gabatonebuli kuTxisaken. #3
jariskaci oTaxSi gadaadgildeba #2 jariskacis sapirispiro
mimarTulebiT karisagan, sul cota, erTi metris moSorebiT. #4
jariskaci gadaadgildeba #3 jariskacis sapirispiro mimarTulebiT.
mas Semdeg, rac gaiwmindeba oTaxi da yvela jariskaci miaRwevs
Tavisi dominirebis adgils, isini Cerdebian. SeniSvna: jgufis yvela
wevri oTaxis Tavdapirveli gawmendis Semdeg mzad unda iyos
nebismier poziciaze (#1-4) samoqmedod. jgufis yvela wevri
momzadebuli unda iyos yvela poziciaze samoqmedod.

SeniSvna: oTaxis gawmendis procedurebi aris xerxi an standartuli


samoqmedo procedurebi da ara doqtrina. reinjerma qvedanayofSi
moxvedrisas unda imoqmedos standartuli samoqmedo
procedurebiT. Tumca, urbanuli garemosTvis SemuSavebuli
standartuli samoqmedo procedurebi unda iyos amomwuravad
SemuSavebuli konkretulad am tipis brZolebisaTvis da SeiZleba ar
Seesabamebodes yvela im viTarebas, romelSic SeiZleba aRmoCndes
qvedanayofi, magaliTad, brZolaSi Cabmis wesebi gavlenas axdenen
dasaxlebul punqtSi gawmendis operaciebSi imis gasarkvevad, Tu ra
saxis sabrZolo masala da xerxebi unda iyos gamoyenebuli.

k. cecxlis seqtori. #1 jariskaci Sedis da gadaadgildeba marjvniv


an marcxniv moulodneli safrTxis mdebareobis mixedviT. #2
jariskaci gadaadgildeba #1 jariskacis sapirispiro mimarTulebiT da
uxsnis cecxls mis seqtorSi moulodnelad gamoCenil yvela mizans.
es moqmedeba sruldeba oTaxis or nawilad gayofiT da oTaxis
100%-iani SemowmebiT, garda oTaxis zeda mxarisa. #3 jariskaci
Sedis, wmends sasikvdilo gasasvlels marjvniv an marcxniv da
amowmebs Tavs zemoT arsebul sivrces. #4 jariskaci Sedis da
gadaadgildeba #3 jariskacis sapirispiro mimarTulebiT da,
viTarebis Sesabamisad, uzrunvelyofs zurgis usafrTxoebas.

l. oTaxis Caketva.

300
(1) viTarebis gakontroleba oTaxSi.
(2) gamoyenebuli unda iqnes gasagebi, xelis mokle niSnebi.
xmovani brZanebebi unda iyos minimumade Semcirebuli
sakuTari jgufis wevrebis gaurkvevlobis da mimdinare
procesebis Sesaxeb mowinaaRmdegis (romelic SeiZleba iyos
meore oTaxSi) informirebis ardaSvebis mizniT. es zrdis
moulodnelobis SesaZleblobas da moieriSe Zalas aZlevs imis
saSualebas, rom droze aRmoaCinos moaxloebuli
mowinaaRmdege.
(3) aucilebelia fizikuri da fsiqologiuri upiratesobis mopoveba.
(4) unda moxdes usafrTxoebis uzrunvelyofa da unda gakeTdes
moxseneba Seqmnili viTarebis Sesaxeb.
(5) oTaxis swrafi daTvaliereba Weris CaTvliT (daTvaliereba sam
ganzomilebaSi).
(6) gardacvalebis identificirebisaTvis gamoyenebuli unda iqnes
refleqsuri reagirebis xerxi (TvalSi Cartyma).
(7) unda moxdes oTaxis Cxreka prioritetuli sadazvervo
informaciis da Rirebuli tvirTis aRmoCenis mizniT dasaxuli
amocanisa da arsebuli drois Sesabamisad.
(8) piradi Semadgenloba tovebs oTaxs.
(9) gawmendili oTaxi unda moiniSnos (qimiuri sanaTebiT,
sainJinro lentiT, carciT, saRebaviT, VS-17 paneliT da a.S.).
oTaxis dakaveba centrSi mdebare kariT
suraTebi: 15-5-1°a-d

suraTi 14-5-1a suraTi 14-5-1b


#1 jariskaci #2 jariskaci

1
1

301
2

4 3 2 4 3

nabiji 1: axdens oTaxis vizualur nabiji 1: #2 jariskaci


Semowmebas. moulodneli gadaadgildeba #1 jariskacis
safrTxis ararsebobis sapirispiro mimarTulebiT.
SemTxvevaSi Sedis.
nabiji 2: vizualurad amowmebs nabiji 2: vizualurad
Sor kuTxes Tavis kuTxeSi amowmebs axlo kuTxes da
misvlamde. iwyebs oTaxis gawmendas
marcxnidan. axlo kuTxeSi
misvlamde wmends Sor kuTxes
(gabatonebis wertili).
SeniSvna: #1 jariskaci nabiji 3: gadaadgildeba
mowinaaRmdegis, gabatonebis punqtSi da
dabrkolebebis da intuiciis wmends marcxniv mdebare
Sesabamisad wyvets, romeli ares. misi seqtori #1
kuTxisken gadaadgildes. jariskacisagan daSorebuli unda
iyos erTi metriT.
suraTi 14-5-1g suraTi 14-5-1d
#3 jariskaci #4 jariskaci

1
1

2 3 4 2
3

302
nabiji 1: #3 jariskaci wmends nabiji 1: #4 jariskaci wmends
moulodnel safrTxes, moulodnel safrTxes,
gadaadgildeba #2 jariskacis gadaadgildeba #3 jariskacis
sapirispiro mimarTulebiT, sapirispiro mimarTulebiT da
wmends karebis gasasvlels da Cerdeba gabatonebis wertilSi.
Cerdeba gabatonebis wertilSi.

oTaxis dakaveba kuTxeSi mdebare kariT


suraTebi 14-5-2 a-d.

suraTi 14-5-2a suraTi 14-5-2b


#1 jariskaci #2 jariskaci

1
1

303
4 3 2 4 3

nabiji 1: vizualurad amowmebs nabiji 1: #2 jariskaci


moulodneli safrTxis arsebobas gadaadgildeba #1 jariskacis
da marjvena kuTxes. safrTxis ar sapirispiro mimarTulebiT
arsebobis SemTxvevaSi Sedis.
nabiji 2: vizualurad amowmebs nabiji 2: vizualurad
marcxena kuTxes. Tavis kuTxeSi amowmebs axlo kuTxes,
misvlamde vizualurad wmends marcxena mxares.
amowmebs Sor kuTxes. Tavis kuTxeSi misvlamde
(gabatonebis wertili) wmends
Sor kuTxes.
SeniSvna: #1 jariskaci nabiji 3: gadaadgildeba
mowinaaRmdegis, gabatonebis wertilis
dabrkolebebis da intuiciis mimarTulebiT, wmends
Sesabamisad wyvets, romeli marcxena mxares. misi seqtori
kuTxisken gadaadgildes. aris #1 jariskacisagan erTi
metriT unda iyos daSorebuli.

suraTi 14-5-2g suraTi 14-5-2d


#3 jariskaci #4 jariskaci

2
2

1 3
1 3

nabiji 1: #3 jariskaci nabiji 2: #4 jariskaci anadgurebs


anadgurebs moulodnel moulodnel safrTxes,
safrTxes, gadaadgildeba #2 gadaadgildeba #3 jariskacis

304
jariskacis sapirispiro sapirispiro mimarTulebiT da
mimarTulebiT, wmends karebs Cerdeba gabatonebis adgilze.
da Cerdeba gabatonebis
wertilSi.

mravalircxovani
jgufi/mravaloTaxiani Senoba

#2 oTaxi

1
#1 oTaxi

3
4 2

suraTi 14-5-3

nabiji 1: pirveli jgufi Sedis da wmends #1 oTaxs.

305
nabiji 2: aTeulis meTauri #2 oTaxis Sesasvleli karis
mdebareobis mixedviT gansazRvravs meore jgufis
mimarTulebas #1 oTaxSi Sesvlisas.
nabiji 3: pirveli jgufi iSleba oTaxSi, raTa meore jgufs
oTaxSi gadaadgilebis saSualeba misces.
nabiji 4: meore jgufi dgeba marcxniv da emzadeba
#2 oTaxSi Sesasvlelad.

kibis ujredi

kibis Ria ujredi: kibeebs Soris daSoreba, romelic saSualebas aZlevs


jariskacs aixedos zeviT an Caixedos qveviT kibeebs Soris. 14-5-4
suraTze naCvenebia kibis Ria STAIRWELL
OPEN ujredi.
Open Stairwell: Gap between flights of stairs that allows a person to visibly
look up / down between flights of stairs. Figure 14-5-4 depicts an open stairwell.

2 1

3 2

3 4

2
4 1
1 4
Figure 14-5-4
suraTi 14-5-4
STEP 1: The #1 man pulls security on the highest point he
can see / engage.
STEP 2: The #2 man moves up the stairs on the inside
nabiji
with the #31:
man to#1 jariskaci
a point that he can see uzrunvelyofs
/ engage the misi
mxedvelobis/cecxlis
next landing, where he turns gaxsnis yvelaze
around and continuesmaRali
to move wertilis
up to the next landing.
usafrTxoebas.
STEP 3: The #3 man moves up the stairs with the #2 man
on the outside and engages the threat on the immediate
landing.
STEP 4: The #4 man moves up the 306 stairs with the #1 man,
on the squeeze, the #2 man turns around to engage the
next landing.
nabiji 2: #2 jariskaci adis kibeze #3 jariskacis Sida
mxares im wertilamde, saidanac is SeZlebs
dainaxos/gaxsnas cecxli kibis baqnis mimarTulebiT,
sadac is trialdeba da adis kibeze Semdgom
baqnamde.
nabiji 3: #3 jariskaci adis kibeze #2 jariskacis gare
mxares da uxsnis cecxls baqanze moulodnelad
gamoCenil mowinaaRmdeges.
nabiji 4: #4 jariskaci adis kibeze #1 jariskacTan
erTad, #2 jariskaci brundeba, raTa Semdeg baqanze
myof mowinaaRmdeges gauxsnas cecxli.
nabiji 5: #2 jariskaci ikavebs #1 jariskacis seqtors.
#3 jariskaci ikavebs #2 jariskacis pozicias, #4
jariskaci _ #3 jariskacis pozicias, #1 jariskaci ikavebs
#4 jariskacis pozicias.
SeniSvna: ZiriTadad kibis ujredis dakavebisas
saWiroa ori jgufis amoqmedeba.

daketili kibis ujredi: CLOSED am SemTxevaSi


STAIRWELL kibeebi erTmaneTisagan
gamoyofilia kedlebiT. 14-5-5 suraTze naCvenebia daxuruli kibis
Closed Stairwell: Any Stairwell separated by walls between flights of stairs.
ujredi.
Figure 14-5-5 depicts a closed stairwell.

3 4
2 1

4 3
1 2

Figure 14-5-5
suraTi 14-5-5

STEP 1: The #1 man checks high to insure there is no opening on the landing or between the stairs.
nabiji 1: #1 jariskaci amowmebs im sivrces, romelic kibis maRla
STEP 2: The #2 man pulls long security to the next bend or landing.
STEP 3:mdebareobs,
The #1 man or #3 imaSi dasarwmuneblad,
man with the #2 man move up the rom kibis
steps. baqani
As they an the
approach kibeebs
corner the
#2 man will tap the #1 man on
Soris sivrce ar aris Ria. the shoulder signaling that he is with him.
STEP 4: Keying off the #1 man’s movement, they will both simultaneously break around the corner.
STEP 5: If no fire is received #2 man will move to the opposite wall and continue to move up until they
reach their objective.
STEP 6: The #3 and #4 men will continue to move 307 3 to 4 steps behind.
NOTE: Do not get locked into security position. (e.g. Inside stairwell)
Do not get spread out thin or separated by more than one floor of stairs.
nabiji 2: #2 jariskaci uzrunvelyofs SedarebiT xangrZliv usafrTxoebas
momdevno kibis momdevno kuTxemde an baqnamde.
nabiji 3: #1 an #3 jariskaci #2 jariskacTan erTad adis kibeebze.
rogorc ki isini miuaxlovdebian kuTxes, #2 jariskaci mxarze dakravs
xels #1 jariskacs da amgvarad aniSnebs, rom masTanaa.
nabiji 4. #1 jariskaci wyvets moZraobas da orive maTgani Cerdeba
kuTxesTan.
nabiji 5. mowinaaRmdegis cecxlis ararsebobis SemTxvevaSi #2
jariskaci gadaadgildeba sapirispiro mxares mdebare kedelTan da
orive maTgani agrZelebs kibeze asvlas miznis miRwevamde.
nabiji 6. #3 da #4 jariskacebi adian kibeze win mimavali
jariskacebisagan kibis 3-4 safexuriT dabla.
SeniSvna: usafrTxo adgili ise unda SeirCes, rom operaciis
Sesrulebis dros jariskacs hqondes Tavis daRwevis SesaZlebloba
(mag., kibis ujredSi). jgufi ar unda gaifantos an gaiSalos erTi sarTulis
kibeebze met manZilze.
gadaadgileba derefanSi

gadaadgileba derefanSi:HALLWAY
gamwmendi jgufi (jgufebi) gadaadgildeba
MOVEMENT
derefanSi frontaluri usafrTxoebis uzrunvelsayofad (jvaredini
Hallway
usafrTxoebis Movement:
xerxi). Clearing
ixileT suraTiteam(s) move down the hallway utilizing
14-5-6
the frontal security (cross cover technique). See Figure 14-5-6.

2 1 1 1

4 3 2 2

3 3

T-Shape Intersection
4 4
erTi jgufis gadaadgileba ramdenime jgufis
derefanSi gadaadgileba derefanSi
Single Team Hallway Movement Multiple Team Hallway
2 Movement
2
1 1
1 1 suraTi 14-5-6
2 2 Figuregzajvaredini
T-s formis 14-5-6

308

STEP 1 STEP 2
nabiji 1 nabiji 2
suraTi 14-5-7
nabiji 1. orive #1 jariskaci imuxleba da faravs sakuTar seqtors.
nabiji 2. TiToeuli orkaciani jgufi winaswar gansazRvrul niSanze
Cerdeba kuTxesTan da ikavebs cecxlis sakuTar seqtors.
SeniSvna: am xerxiT SeiZleba moxdes kuTxis dinamiuri
gawmenda.

dinamiuri
Dynamic Corner kuTxe

1 3

2
3

4
4

Figure 14-5-8
suraTi 14-5-8

nabiji
STEP 1: #1#1da
1: The and #2
#2 manjariskacebi
as they approachkuTxesTan
the corner theymiaxloebisas ar amcireben
have to clear do not slow down.
STEP 2: The #2 man will tap the #1 man on the shoulder about 2 - 3 meters away from the
gadaadgilebis
corner letting the #1siCqares.
man know the #2 man is with him.
STEP 3: Keying off the #1 man’s movement they both break the corner simultaneously.
nabiji
STEP 4:2:ThekuTxemde
#1 man goes to low2-3 metris
to a knee, moSorebiT
the #2 man stays high. #2 jariskaci mxarze
dakravs
STEP 5: Ifxels #1 jariskacs
the Rangers dafire
are not receiving amgvarad aniSnebs,
the #2 man rabbits rom
/ moves to the masTanaa.
far side.
STEP 5: The #1 and #2 man take up sectors of fire.
nabiji
STEP 6:3:The#1 jariskaci
#3 and #4 man takeCerdeba
long security inda #2 jariskacTan
the direction of movement. erTad ikaveben
kuTxes.

309
nabiji 4: #1 jariskaci imuxleba, xolo #2 jariskaci rCeba gamarTuli.
nabiji 5: Semxvedri cecxlis ararsebobis SemTxvevaSi #2 jariskaci
gadaadgildeba Sor mxares.
nabiji 6: #3 da #4 jariskacebi ikaveben TavianTi cecxldaSenis
seqtors.

\
gzajvaredini
Three Way Intersection

4 3

2 1
6 5

4 3

2 1

Figure 14-5-9
suraTi 14-5-9

TEP 1: The #1- 4 men will use one of the corner clearing techniques to clear the corner that they h
nabiji 1: #1-4 jariskacebi sakuTari kuTxis gasawmendad iyeneben
TEP 2: The #5 and #6 man move through the intersection and enter the room as the #1 and #2 ma
kuTxis ifgawmendis
pick cross coverage erT-erT
they are entering xerxs.
more hallway.
TEP 3: The nabiji
#3 and 2:#4 man will then
#5 da follow into thegadaadgildebian
#6 jariskacebi stack as a four mangzajvaredinze
team, or they willda
become
ank security Sedian
if enteringoTaxSi
more hallway.
iseve, rogorc #1 da #2 jariskacebi, xolo Tu
TEP 4: The #1 and #2 man will provide security where needed unless they are needed in the room
gzajvaredinis Semdeg grZeldeba derefani, #5 da #6 jariskacebi
f entering more hallway the #1 man will become center ling security and the #2 man will become re
gzajvaredins kveTen jvaredini dafarvis qveS.

310
nabiji 3: #3 da #4 jariskacebi gadaadgildebian oTxkacian jgufSi,
xolo gzajvaredinis Semdeg derefnis gagrZelebis arsebobis
SemTxvevaSi uzrunvelyofen flangebis usafrTxoebas.
nabiji 4: #1 da #2 jariskacebi saWiroebisamebr uzrunvelyofen
usafrTxoebas oTaxSi. derefnis gagrZelebis arsebobis SemTxvevaSi
#1 jariskaci uzrunvelyofs centris, xolo #2 jariskaci _ zurgis
usafrTxoebas.

garRveva dasaxlebul punqtSi ieriSisas

14-6. zogadi. dasaxlebul punqtSi meTauris mier operaciis


dagegmvisas aucilebelia garRvevis gaTvaliswineba. aucilebelia, rom
patrulis elementebi maRal profesiul doneze flobdnen garRvevis
xerxebs. obieqtSi SeJonvis an obieqtidan gamoJonvis dros
meTaurma unda dagegmos garRvevis sxvadasxva xerxi.
asafeTqeblebis gamoyenebis erT-erTi mudmivi nakli is aris, rom
maTi ganTavseba gulisxmobs mowinaaRmdegis cecxlis fonze
amfeTqebeli jariskacis gamoCenas. aucilebelia garRvevis jgufebis
cecxliT an SesaniRbi saSualebebiT mxardaWera, xolo garRvevis
operaciebi, Tu SesaZlebelia, unda Catardes SezRuduli xilvadobis
pirobebSi.

14-7. garRvevis xerxebis klasifikacia

a. meqanikuri garRveva. sawvrTnel programebSi meqanikuri


garRveva yovelTvis unda iyos gaTvaliswinebuli, radgan TiTqmis
yovelTvis arsebobs am variantis gamoyenebis SesaZlebloba.
meqankuri garRveva SeiZleba ganvmartoT, rogorc SeRweva
sxvadasxva xelsawyoebis da xerxebis gamoyenebiT. xelsawyoebis
da xerxebis gamoyenebis wesi cnobilia jariskacisaTvis piradi
gamocdilebiT, Tumca ufro meti efeqturobisaTvis aucilebelia reinjeris
varjiSi sxvadasxva xerxebiT aRniSnuli xelsawyoebis gamoyenebaSi.

311
am xerxebis gamoyenebiT garRvevisas reinjeri xarjavs nakleb
energias da zogavs dros.
(1) meqanikuri garRvevis xelsawyoebi:
(a) xuliganis iaraRi (gamoiyeneba nebismieri saxis karisa da
fanjris gasaRebad).
(b) uro (masiuri karis, boqlomebisa da fanjris CarCoebisaTvis).
(g) Zalayini (nebismieri saxis karis, msubuqi kedlebisaTvis).
(d) mkvnetara (liTonis badis RobeebisaTvis, boqlomebisa da
mavrTulxlarTebisaTvis).
(e) gela (msubuqi karisa da boqlomebisaTvis).
(v) xerxi (Robeebis, msubuqi karebis, boqlomebisaTvis).

b. balistikuri xerxi. balistikuri xerxi gulisxmobs garRvevas iaraRis


daxmarebiT. gluvluliani iaraRis (M16A/M4, M249 SAW) gamoyenebis
SemTxvevaSi gaTvaliswinebuli unda iqnes Semdegi faqtorebi:
(1) balistikuri garRvevisas gasaTvaliswinebeli faqtorebi:
(a) vaznis tipi da rikoSetis faqtori.
(b) garRvevis obieqtis Semadgenloba.
(g) karis miRma mdebare kedlis Semadgenloba.
(d) kars ukan myofi piradi Semadgenloba
(sakuTari/mowinaaRmdegis).
(e) isroleT 450-iani kuTxiT.

g. asafeTqebeli. garRvevis saSualebebs Soris yvelaze ufro efeqturia


asafeTqebeli saSualebis gamoyeneba. garRvevis operaciebisas
asafeTqeblebis gamoyenebis SemTxvevaSi gaTvaliswinebuli unda
iqnes Semdegi faqtorebi:
(1) wnevis gadameteba. afeTqebis Sedegad warmoqmnili wnevis
raodenoba.
(2) namsxvrevi. afeTqebis adgilidan gamosrolili namsxvrevebi an
mfrinavi sagnebi. aRniSnuli safrTxe SeiZleba modiodes Tavad
muxtidan an afeTqebuli miznidan.
(3) minimaluri usafrTxo manZili (MSD). dasaxlebul punqtSi
asafeTqeblis gamoyenebisas gaTvaliswinebuli unda iqnes
mSvidobiani mosaxleobis da sakuTari Zalebis arseboba.
damatebiT, dasaxlebul puqtSi SeiZleba iyos mravali mavne

312
nivTiereba, maT Soris qimiuri nivTierebebi da samSeneblo
masalebi. afeTqebis xerxis gamoyenebisas yovelTvis arsebobs
xelmeored afeTqebis da cecxlis gaCenis riski.
(4) muxtebi. garRvevisas SeiZleba gamoyenebul iqnes
sxvadasxva saxis muxti. muxtis efeqturad gamoyenebisaTvis
pirad Semadgenlobas unda Cautardes Sesabamisi wvrTnebi.
qvemoT mocemulia muxtebis tipebi:
(a) wylis impulsi (liTonis/xis kari).
(b) elastiuri xazovani muxti (xis kari).
(g) kedlis asafeTqebeli muxti (qvis/aguris kedeli).
(d) jaWvis kibe (liTonis badis kedeli).
(e) E-tipis silueti.
(v) mavrTulxlarTebis sawinaaRmdego muxti (mavrTulxlarTebi).

muxti dabrkoleba asafeTqebel upiratesoba naklovaneba


i masala
elastiuri xis kari. sadetonacio •mcire zomis,
xazovani muxti kars Wris zonari msubuqi
Suaze • swrafad
dasayenebeli
• erT adamians
SeuZlia
ramdenime
aseTi muxtis
gadatana
• SesaZlebelia
nebismieri
saxis karebis
garRveva
saketis sistemis
miuxedavad
jaWvis kibe swrafad C-4; ZiriTadi - swrafi
warmoqmni mainicirebel - efeqturi
s i sistema
gasaZroma (Detaprime
d sakmaris booster),
xvrels badis sadetonacio
meserSi zonari
kedlis SeuZlia xis, C-4. ZiriTadi - advilad da - afeTqebas Tan

313
gasarRvevi qvis an mainicirebel swrafad asawyobi axlavs
muxti aguris i sistema, - mizanze swrafad namsxvrevebi
kedlis sadetonacio ganTavsebis - ver anadgurebs
garRveva zonari SesaZlebloba armaturas
- afeTqebas Tan
axlavs maRali
wneva
mavrTulxlarTis xvrels C-4; ZiriTadi - advilad - gaZlierebuli
sawinaaRmdeg sammag mainicirebel gasakeTebeli mavTulxlarTis
o muxti mavTulxlarT i sistema, - advilad srulad gadaWris
sa da sadetonacio gansaTavsebeli mxolod 50%-iani
mavTulis zonari SesaZlebloba.
badis
RobeSi
warmoqmni
s xvrels,
romelic
sakmaod
didia
manqanis
gasasvlelad
wylis impulsis aRebs ZiriTadi - advilad asagebi - sayrdeni Zelis
muxti msubuq mainicirebel - mcire raodenobis gamoyenebis
liTonis da i sistema, namsxvrevebi (Tu SemTxvevaSi
xis karebs sadetonacio ar aris namsxvrevebis
zonari gamoyenebuli arsebobis safrTxe
sayrdeni Zeli) - mimagrebis
xerxis
gamoyenebisas
aucilebelia
sifrTxile
-transportirebisas
SeiZleba
daiRvaros
Semcveli
siTxeebi

314
315

Potrebbero piacerti anche