Sei sulla pagina 1di 288

As Institutas

ou Tratado da Religio Crist vol. 1 Edio clssica (latim)

Joo Calvino

CARTA AO REI

11

NDICE
Prefcio 1 edio ................................................................................................................... 17 Prefcio 2 edio ................................................................................................................... 21 Carta ao Rei Francisco I ............................................................................................................ 23 Prefcio edio de 1 ! ......................................................................................................... "3 Prefcio edio francesa de 1 "1 e s#$se%&entes' nessa ()n*#a ............................................ " CAP+T,-O I O CO./ECI0E.TO 1E 1E,2 E O CO./ECI0E.TO 1E .32 0E20O2 24O COI2A2 CORRE-ATA2 E 2E I.TER5RE-ACIO.A0 1. O con6eci7ento de n8s 7es7os nos cond#9 ao con6eci7ento de 1e#s ........................................ "7 2. O con6eci7ento de 1e#s nos (e:a ao con6eci7ento de n8s 7es7os ............................................. "; 3. O 6o7e7 ante a 7a<estade di:ina ................................................................................................ "! CAP+T,-O II E0 =,E CO.2I2TE CO./ECER A 1E,2 E A =,E FI0 -/E TE.1E O CO./ECI0E.TO 1. Piedade > o re%#isito ?ara se con6ecer a 1e#s ............................................................................... @ 2. Confiana e re:erAncia so fatores do con6eci7ento de 1e#s ....................................................... 1 CAP+T,-O III O CO./ECI0E.TO 1E 1E,2 FOI POR .AT,REBA I.2TI-A1O .A 0E.TE /,0A.A 1. ,ni:ersa(idade do senti7ento re(i*ioso ........................................................................................ 3 2. Re(i*io no > in:encionice *rat#ita ............................................................................................. " 3. I7?ossi$i(idade de ate)s7o rea( .................................................................................................... CAP+T,-O IC E2TE 0E20O CO./ECI0E.TO D 2,FOCA1O O, CORRO0PI1O' E0 PARTE PE-A IE.ORF.CIA' E E0 PARTE PE-A 1EPRACAG4O 1. 2#?erstio ..................................................................................................................................... 2. A?ostasia ........................................................................................................................................ 3. Ido(atria .......................................................................................................................................... ". /i?ocrisia ....................................................................................................................................... CAP+T,-O C O CO./ECI0E.TO 1E 1E,2 F,-EE .A OHRA 1A CRIAG4O 1O 0,.1O E E0 2E, CO.T+.,O EOCER.O 1. Inesc#sa$i(idade do 6o7e7 ........................................................................................................... I1 2. Cisi$i(idade da sa$edoria di:ina ................................................................................................... I2 3. O ser 6#7ano > e:idAncia 7Ji7a da sa$edoria di:ina ................................................................. I3 ". A in*ratido 6#7ana e7 re(ao a 1e#s ....................................................................................... I3 7 ; ! !

12

-ICRO I

. Conf#so de criat#ra e Criador ..................................................................................................... I" I. A so$erania de 1e#s so$re a criao ............................................................................................. II 7. O *o:erno e o <#)9o de 1e#s ........................................................................................................ I7 ;. O so$erano do7)nio de 1e#s so$re a :ida 6#7ana ..................................................................... I; !. 1e#s 7e(6or :is#a(i9ado e7 s#as o$ras do %#e e7 es?ec#(aKes da ra9o .................................. I! 1@. Pro?8sito deste con6eci7ento ................................................................................................... 7@ 11. Ce*#eira 6#7ana ante a e:idAncia de 1e#s na criao ............................................................... 71 12. A s#?erstio 6#7ana e o en*ano dos fi(8sofos constit#e7 o$stc#(os 7anifestao di:ina ... 72 13. Ao Es?)rito 2anto > a$o7in:e( toda e %#a(%#er re(i*io de ?rocedAncia 6#7ana ..................... 7" 1". Ins#ficiAncia da 7anifestao de 1e#s na orde7 nat#ra( ........................................................... 7 1 . Inesc#sa$i(idade fina( do 6o7e7 .............................................................................................. 7I CAP+T,-O CI PARA =,E A-E,D0 C/EE,E A 1E,2 O CRIA1OR D .ECE22LRIO =,E A E2CRIT,RA 2EMA 2E, E,IA E 0E2TRA 1. O :erdadeiro con6eci7ento de 1e#s na H)$(ia ............................................................................ 77 2. A H)$(ia' a Pa(a:ra de 1e#s escrita .............................................................................................. 7; 3. A H)$(ia > o Nnico esc#do a ?rote*er do erro ............................................................................... 7! ". A s#?erioridade re:e(aciona( da H)$(ia so$re a criao ................................................................ ;@ CAP+T,-O CII POR =,E D .ECE22LRIO =,E 2E E2TAHE-EGA O TE2TE0,./O E0 PRO- 1A E2CRIT,RA PARA =,E 2,A A,TORI1A1E 2EMA I.1,HITLCE-O ECI1E.TE0E.TE' 1O E2P+RITO. 1A+ 2ER +0PIA FA-2I1A1E 2,2TE.TAR =,E 2,A CRE1IHI-I1A1E 1EPE.1E 1O ARH+TRIO 1A IEREMA 1. A a#toridade da H)$(ia ?ro:>7 de 1e#s' no da I*re<a ................................................................. ;1 2. A I*re<a est f#nda7entada na H)$(ia ........................................................................................... ;2 3. A*ostin6o no contraria esta tese ................................................................................................. ;3 ". O teste7#n6o interior do Es?)rito > s#?erior a toda ?ro:a ........................................................... ;" . A H)$(ia > a#tenticada ?e(o Es?)rito ............................................................................................. ; CAP+T,-O CIII ATD O.1E -ECA A RAB4O /,0A.A' /L PROCA2 2,FICIE.TE0E.TE 23-I1A2 PARA E2TAHE-ECER A CRE1IHI-I1A1E 1A E2CRIT,RA 1. 2#?erioridade da H)$(ia e7 re(ao a toda a sa$edoria 6#7ana ................................................... ;; 2. He(e9a esti()stica de certas ?orKes da H)$(ia ............................................................................... ;! 3. A anti*&idade da H)$(ia ............................................................................................................... !@ ". A fidedi*nidade de 0ois>s ........................................................................................................... !@ . Os 7i(a*res refora7 a a#toridade de 0ois>s' o 7ensa*eiro di:ino ............................................ !1 I. Incontesta$i(idade dos 7i(a*res 7osaicos ................................................................................... !2 7. C#7?ri7ento das ?rofecias 7osaicas .......................................................................................... !2 ;. C#7?ri7ento de ?rediKes de o#tros ?rofetas ............................................................................. !3 !. Preser:ao e trans7isso da (ei .................................................................................................. !" 1@. A H)$(ia foi 7ara:i(6osa7ente ?reser:ada ?or 1e#s .................................................................. ! 11. 2i7?(icidade e a#toridade do .o:o Testa7ento ........................................................................ !I 12. Perenidade da H)$(ia .................................................................................................................. !7 13. Teste7#n6o dos 7rtires ............................................................................................................ !;

+.1ICE CARTA AO REI


CAP+T,-O IP

13

O2 FA.LTICO2 =,E' PO2TA 1E PARTE A E2CRIT,RA' ,-TRAPA22A0 A RECE-AG4O E 2,HCERTE0 A TO1O2 O2 PRI.C+PIO2 1A PIE1A1E 1. A?e(o fantico ao Es?)rito e7 detri7ento da Escrit#ra ................................................................ !! 2. A H)$(ia > o r$itro do Es?)rito .................................................................................................... 1@@ 3. A H)$(ia e o Es?)rito 2anto no se dissocia7 .............................................................................. 1@1 CAP+T,-O P PARA CORRIEIR TO1A 2,PER2TIG4O' A E2CRIT,RA CO.TRAPQE TO1O2 O2 1E,2E2 1O2 PAE4O2 EPC-,2ICA0E.TE O 1E,2 CER1A1EIRO 1. A do#trina $)$(ica de 1e#s co7o Criador .................................................................................. 1@3 2. Os atri$#tos di:inos atestados' de i*#a( 7odo' na H)$(ia e na criao ....................................... 1@3 3. Os id8(atras so inesc#s:eis ante a noo *enera(i9ada da #nicidade de 1e#s ......................... 1@ CAP+T,-O PI D ,0A AHO0I.AG4O ATRIH,IR FOR0A CI2+CE- A 1E,2' E EERA-0E.TE 2E APARTA0 1O 1E,2 CER1A1EIRO =,A.TO2 E2TAHE-ECE0 +1O-O2 PARA 2I 1. Re?resentar a 1e#s atra:>s de i7a*ens > corro7?er5(6e a *(8ria ............................................... 1@I 2. Re?resentar a 1e#s ?or 7eio de i7a*ens > contradi9er5(6e o ser .............................................. 1@7 3. 0anifestaKes e sinais %#e ?atentea:a7 a ?resena di:ina no ser:e7 de $ase ?ara as i7a*ens 1@; ". A H)$(ia condena i7a*ens e re?resentaKes de 1e#s ................................................................. 1@! . A H)$(ia no <#stifica a re?resentao iconoc(stica ................................................................... 111 I. O ?arecer contra as i7a*ens de certos :#(tos da ?atr)stica ........................................................ 111 7. Inaceita$i(idade das i7a*ens do ro7anis7o .............................................................................. 112 ;. A feit#ra de i7a*ens ?rocede do dese<o de tocar a 1e#s ............................................................ 113 !. O #so das i7a*ens cond#9 ido(atria ........................................................................................ 11" 1@. O c#(to de i7a*ens ento reinante ........................................................................................... 11I 11. O sofis7a do c#(to de (atria e d#(ia .......................................................................................... 11I 12. F#no e (i7itao (itNr*ica da arte .......................................................................................... 117 13. A introd#o de i7a*ens na 6ist8ria da I*re<a .......................................................................... 11; 1". Ar*#7entos en*anosos %#e e7$asa7 a deciso icon8(atra do Conc)(io de .ic>ia de 7;7 ....... 11! 1 . O a$s#rdo da 6er7enA#tica $)$(ica dos ?a(adinos da icono(atria ............................................. 12@ 1I. Pron#ncia7entos e ?rticas $(asfe7as e a$s#rdas e7 re(ao icono(atria ............................. 121 CAP+T,-O PII I0PORTA =,E 1E,2 2EMA 1I2TI.ERI1O 1O2 +1O-O2' PARA =,E 2E C,-T,E I.TEERA-0E.TE 2O0E.TE E-E 1. A :erdadeira re(i*io ?roc(a7a o 1e#s Nnico e a$so(#to ............................................................. 123 2. A i(#s8ria distino de (atria e d#(ia ........................................................................................... 12" 3. I7?rocedAncia do c#(to de d#(ia (#9 das Escrit#ras ................................................................. 12 CAP+T,-O PIII .A2 E2CRIT,RA2' 1E21E A PR3PRIA CRIAG4O' 2E E.2I.A ,0A E22S.CIA T.ICA 1E 1E,2' =,E E0 2I CO.TD0 TRS2 PE22OA2 1. Infinit#de e incor?oreidade de 1e#s ............................................................................................ 127 2. A %#esto de trAs ?essoas e a #nidade s#$stancia( de 1e#s ........................................................ 12;

1"

-ICRO I

3. Ade%#ao dos ter7os Trindade e Pessoa inter?retao do conceito $)$(ico ........................... 12! ". ,ti(idade dos ter7os Trindade e Pessoa e7 re(ao a conceitos 6er>ticos ................................ 13@ . 2entido e distino de ter7os f#nda7entais' a sa$er' substncia' consubstancial' essncia' hipstase' pessoa e trindade ...................................................................................................... 131 I. Pessoa' essAncia e s#$sistAncia .................................................................................................. 133 7. 1eidade do Cer$o ...................................................................................................................... 13" ;. Eternidade do Cer$o .................................................................................................................. 13 !. E:idAncias :eterotesta7entrias %#anto di:indade de Cristo .................................................. 13I 1@. O An<o das teofanias era Cristo ................................................................................................ 137 11. Os a?8sto(os a?(ica7 a Cristo o %#e fora dito do 1e#s eterno .................................................. 13! 12. As o$ras de Cristo atesta7 s#a di:indade ................................................................................. 1"@ 13. Os 7i(a*res de Cristo e as ?rerro*ati:as di:inas %#e (6e so o#tor*adas atesta7 s#a di:indade 1"1 1". A o$ra do Es?)rito 2anto atesta s#a di:indade ......................................................................... 1"2 1 . O Es?)rito identificado co7 a 1eidade .................................................................................... 1"3 1I. A #nidade de 1e#s (#9 do $atis7o ........................................................................................ 1"" 17. TrAs ?essoasO distino' no di:iso ......................................................................................... 1" 1;. F#nKes distinti:as das ?essoas da Trindade ........................................................................... 1"I 1!. O re(aciona7ento 6i?osttico e a #nidade cons#$stancia( ........................................................ 1"7 2@. O conceito $sico do 1e#s TriNno ........................................................................................... 1"; 21. A atit#de ?r8?ria e7 re(ao a esta do#trina e s 6eresias %#e se (6e o?Ke7 ........................... 1"! 22. A o$stinao dos antitrinitrios' ?rinci?a(7ente 2er:eto .......................................................... 1 @ 23. / no Fi(6o a 7es7a di:indade do Pai .................................................................................... 1 2 2". O ter7o Deus no se a?(ica eJc(#si:a7ente ao PaiU e(e > i*#a(7ente eJtensi:o Pa(a:ra ....... 1 " 2 . A essAncia Nnica de 1e#s > co7#7 s trAs ?essoas .................................................................. 1 I 2I. A s#$ordinao do Fi(6o no (6e i7?(ica di:indade de cate*oria inferior ................................ 1 7 27. Irine# est (on*e de (e*iti7ar a tese dos %#e ne*a7 a 1eidade de Cristo ................................ 1 ! 2;. .e7 7ais fa:or:e( (6es > Tert#(iano ....................................................................................... 1I@ 2!. O teste7#n6o ?atr)stico e7 *era( confir7a a do#trina da Trindade ......................................... 1I@ CAP+T,-O PIC ATD 0E20O .A PR3PRIA CRIAG4O 1O 0,.1O E 1E TO1A2 A2 COI2A2' CO0 I.CO.F,.1+CEI2 0ARCA2 A E2CRIT,RA 1I2TI.E,E O 1E,2 CER1A1EIRO 1O2 FA-2O2 1E,2E2 1. O con6eci7ento de 1e#s $ase da criao e o des?a#t>rio da es?ec#(ati:idade ........................ 1I3 2. A $ondosa ?ro:idAncia de 1e#s ?ara co7 o 6o7e7 se ac6a es?e(6ada na o$ra dos seis dias da criao ........................................................................................................................................ 1I 3. Os an<os so criat#ras de 1e#s' %#e > de t#do o 2en6or ............................................................ 1I ". E7 7at>ria de an*e(o(o*ia' de:e5se $#scar so7ente o teste7#n6o da Escrit#ra ......................... 1I7 . F#nKes e desi*nati:os dos an<os ............................................................................................... 1I; I. O 7inist>rio dos an<os a :e(are7 de cont)n#o ?e(a ?roteo dos crentes ................................... 1I! 7. Precria > a $ase ?ara afir7ar5se a rea(idade de an<o da *#arda indi:id#a( ................................ 17@ ;. /ierar%#ia' nN7ero e for7a dos an<os ....................................................................................... 17@ !. A rea(idade ?essoa( dos an<os ..................................................................................................... 171 1@. I7?rocedAncia da an*e(o(atria .................................................................................................. 172 11. O 7inist>rio dos an<os 7oti:ado ?e(a necessidade 6#7ana ...................................................... 173 12. .ossos o(6os no de:e7 des:iar5se de 1e#s ?ara os an<os ...................................................... 17" 13. A (#ta contra o 1ia$o e s#as 6ostes .......................................................................................... 17 1". O $ata(6o de7on)aco > :asto ................................................................................................... 17

+.1ICE CARTA AO REI

1 . A 7a(i*nidade do 1ia$o ........................................................................................................... 17I 1I. A de*enerescAncia dos seres dia$8(icos .................................................................................... 177 17. O ?oder do 1ia$o est s#<eito a#toridade de 1e#s ................................................................ 177 1;. -i7itao do ?oder satVnico so$re os crentes e do7)nio so$re os incr>d#(os .......................... 17; 1!. A rea(idade ?essoa( dos seres dia$8(icos .................................................................................. 1;@ 2@. O %#e a criao nos ensina concernente a 1e#s ....................................................................... 1;1 21. A %#e nos de:e cond#9ir a conte7?(ao das o$ras de 1e#s ................................................... 1;2 22. 1e#s crio# todas as coisas ?ara o $e7 do 6o7e7' da) a *ratido %#e (6e de:e7os .................. 1;3 CAP+T,-O PC CO0O O /O0E0 FOI CRIA1OO O.1E 2E TRATA 1A2 FAC,-1A1E2 1E 2,A A-0A' 1A I0AEE0 1E 1E,2' 1O -ICRE5ARH+TRIO E 1A I.TEERI1A1E ORIEI.A- 1E 2,A .AT,REBA 1. O 6o7e7 foi criado se7 7c#(aO 1e#s no > c#(?ado do ?ecado 6#7ano ................................. 1; 2. Es?irit#a(idade e i7orta(idade da a(7a' cont#do distinta do cor?o ............................................. 1;I 3. O 6o7e7 > i7a*e7 e se7e(6ana de 1e#s ................................................................................ 1;; ". A :erdadeira nat#re9a da i7a*e7 de 1e#s s8 deter7in:e( (#9 da conce?o $)$(ica da re*enerao e7 Cristo ................................................................................................................. 1!@ . O e7anacionis7o dos 7ani%#e#s %#anto ori*e7 da a(7a ....................................................... 1!1 I. 1efinio e ?ro?riedade da a(7a ................................................................................................ 1!2 7. Entendi7ento e :ontadeO os centros das fac#(dades da a(7a ...................................................... 1! ;. -i:re5ar$)trio e res?onsa$i(idade de Ado .................................................................................. 1! CAP+T,-O PCI 1E,2' POR 2E, PO1ER' 2,2TE.TA E PRE2ERCA O 0,.1O POR E-E CRIA1O' E POR 2,A PROCI1S.CIA E-E REEE CA1A ,0A 1E 2,A2 PARTE2 1. A ?ro:idAncia' coro(rio (8*ico da criao' ra9o ?or %#e no se se?ara7 .................................. 1!; 2. O %#e re*e o 7#ndo > a ?ro:idAncia' no o acaso o# a sorte ...................................................... 1!! 3. 1e#s' ca#sa ?ri7eira' ta7$>7 a t#do re*e e7 s#a ?ro:idAncia .................................................. 2@@ ". .at#re9a da ?ro:idAnciaO no en:o(:e ?resciAnciaU > at#a( e efica9' #ni:ersa( e ?artic#(ar ........ 2@2 . A ?ro:idAncia es?ecia( de 1e#s no V7$ito da ?r8?ria nat#re9a .................................................. 2@" I. A ?ro:idAncia es?ecia( de 1e#s no V7$ito da :ida 6#7ana ........................................................ 2@ 7. A ?ro:idAncia de 1e#s no V7$ito dos fatos nat#rais .................................................................. 2@I ;. A do#trina da ?ro:idAncia no > 7era crena no destino o# fado' na sorte o# acaso .................. 2@7 !. A i7?re:isi$i(idade e i*norVncia 6#7anas no discerne7 a ca#sao di:ina dos e:entos ........... 2@; CAP+T,-O PCII ATD O.1E E A =,E PROP32ITO 2E 1ECE AP-ICAR E2TA 1O,TRI.A' PARA =,E 2E, PROCEITO 2E .O2 ECI1E.CIE 1. 2entido e a(cance da ?ro:idAncia ................................................................................................ 211 2. A re:erAncia de:ida ?ro:idencia( sa$edoria e *o:erno de 1e#s ............................................... 212 3. A ?ro:idAncia no an#(a a res?onsa$i(idade 6#7ana .................................................................. 21" ". A ?ro:idAncia di:ina (on*e est de dis?ensar todos os 7eios de ?roteo e socorro .................. 21 . A ?ro:idAncia di:ina no nos <#stifica a ini%&idade ................................................................... 21I I. O conforto %#e aos crentes ?ro?icia a do#trina da ?ro:idAncia de 1e#s .................................... 21; 7. A atit#de do crente tocado ?e(a :iso da ?ro:idAncia $eni*na de 1e#s ...................................... 21! ;. A serenidade %#e a certe9a da ?ro:idAncia di:ina fac#(ta ante as ad:ersidades ........................... 22@

1I

-ICRO I

!. Re(e:Vncia das ca#sas inter7>dias ............................................................................................. 221 1@. A certe9a da ?ro:idAncia di:ina nos s#stenta ante os ?eri*os 7N(ti?(os %#e nos a7eaa7 ....... 222 11. A certe9a da ?ro:idAncia di:ina nos ?ro?icia <#$i(osa confiana e7 1e#s e s#a o?erao ........ 223 12. 2entido das ?assa*ens %#e fa(a7 de arre?endi7ento ?or ?arte de 1e#s ................................... 22 13. Arre?endi7ento e7 1e#s' antro?o7orfis7o ?eda*8*ico ......................................................... 22I 1". A condiciona(idade dos fatos na ?ers?ecti:a da so$erana ?ro:idAncia de 1e#s ........................ 227 CAP+T,-O PCIII 1E,2 1E TA- 0O1O ,2A A2 OHRA2 1O2 +0PIO2 E A 1I2PO2IG4O -/E2 CEREA A EPEC,TAR 2E,2 M,+BO2' =,E E-E PR3PRIO PER0A.ECE -I0PO 1E TO1A 0LC,-A 1. EficiAncia' no ?er7issi:idade' > a re(ao de 1e#s ?ara co7 a ao dos )7?ios ....................... 22! 2. A eficiAncia da ?ro:idAncia di:ina na 7ente e corao de todos ................................................. 231 3. A :ontade de 1e#s > #na e so$erana ........................................................................................... 233 ". .o > ?rocedente incri7inar a 1e#s ?e(o fato de fa9er #so dos )7?ios ?ara se#s ?ro?8sitos 7a*nos ........................................................................................................................................ 23

CARTA AO REI

17

P R E F C I O 1 E D I O

Indisc#ti:e(7ente' > Moo Ca(:ino o ?ensador 7Ji7o da Refor7a e s#a fa7osa


o$ra' as c6a7adas Institutas' o magnum opus no a?enas de se#s escritos' 7as de toda a (iterat#ra ?rod#9ida ?e(os Refor7adores. Cerdadeira a$errao 6ist8rica' de #7 (ado' de?(or:e( (ac#na teo(8*ica' de o#tro' 7ais at>' ?as7osa eJ?resso da incNria o# dis?(icAncia da (iderana ec(esistica' esta o$ra 7on#7enta( ainda no eJiste e7 ?ort#*#As decorridos %#atro s>c#(os de eJistAncia da f> refor7adaW O ?res$iterianis7o $rasi(eiro' entretanto' de (on*a data :e7 c(a7ando ?e(a trad#o das Institutas. Iniciati:a to7ada neste sentido' ?assados < d#as d>cadas e 7ais de #7 (#stro' ainda no ?arece 6a:er :indo ao encontro desse desideratum. E71!7@' se 7e no trai a 7e78ria' o Con*resso de /o7ens Pres$iterianos re#nido no Recife diri*i# direo da I*re<a Pres$iteriana do Hrasi( ?edido for7a( a %#e ?ro:idencias5 se essa dese<ada' 7as retardada trad#o. Presente ao conc(a:e' f#i instado ?e(o ento Presidente do 2#?re7o Conc)(io a ass#7ir essa tarefa' fa9endo a trad#o direta7ente do (ati7' ao in:>s de o ser da :erso francesa. Foi s8 e7 1!73' entretan5 to' %#e' *o9ando de #7 est*io nos Estados ,nidos' 7ercA da deferAncia da C6ris5 tian Refor7ed C6#rc6' ?#de tentar atender inc#7$Ancia. 1e fato' nesse ?er)odo trad#9i todo o (i:ro I. Escre:i' ?or>7' ao Presidente do 2#?re7o Conc)(io %#e a trad#o eJi*iria 7#ito 7ais te7?o e se faria de 7ister red#9ir5se57e5ia o tra$a(6o de docente no 2e7inrio' %#e e# ento eJercia. Retornando ao Hrasi(' a$sor:ido ?e(as o$ri*aKes do 7a*ist>rio e :o(tado redao de 7e# Manual de Grego' des5 contin#ei a trad#o at> 1!7!' %#ando' < a*ora ?rofessor da ,ni:ersidade Estad#a( de Ca7?inas X,.ICA0PY' conse*#i %#e a trad#o fosse aceita co7o corres?on5 dendo ao tra$a(6o de ?es%#isa eJi*ida dos ?rofessores dessa e*r>*ia instit#io de ensino. Re:i a trad#o < feita do (i:ro I*re<a e ?rosse*#i ?or #7 tero do (i:ro II' %#ando' disc#tindo a 7at>ria co7 o ?rofessor Fran9 -eonard 2c6a(Z[i<Z' do 2e7i5 nrio Pres$iteriano do Recife' conc(#) %#e a o$ra ass#7ira carter eJcessi:a7ente acadA7ico' se<a na (in*#a*e7 de7asiado er#dita' se<a nas notas inc(#sas' dada a for7a do ori*ina( (atino ?ara cada frase e c(#s#(a. Reso(:i' ?ois' no s8 refa9er a redao' 7as ta7$>7 red#9ir ao 7)ni7o necessrio as referAncias e notas eJ?(ica5 ti:as. D esta trad#o re:ista %#e' co7 7#itas *raas ao 2en6or' carin6osa7ente ofereo a*ora aos est#diosos' no dese<o sincero de enri%#ecer5(6es a :ida es?irit#a( e (e*ar I*re<a #7 teso#ro ?recioso ?ara a o$ra de do#trinao e a?rof#nda7ento teo(8*ico. Pra9a a 1e#s a$enoa5(a' ?ara %#e a(cance esse a(:o' 7oti:o de 7in6as

oraKes e reco7?ensa 7Ji7a de 7e#s esforos.

1;

-ICRO I

,7a ?a(a:ra de eJ?(icao se i7?Ke. Ante #7 doc#7ento 6ist8rico dessa i75 ?ortVncia e de teor to distanciado da for7a :ernc#(a' #7 di(e7a se inter?#n6aO o# a?e*ar57e ao teJto' $#scando5(6e a 7Ji7a fide(idade' o#' co7 :istas c(are9a da trad#o' afastar57e sensi:e(7ente do ori*ina(. O?tei ?e(a ?ri7eira a(ternati:a' dei5 Jando a f#t#ros eJ?ositores a inc#7$Ancia de inter?retar e afeioar a eJ?resso de Ca(:ino a 7o(des 7ais co7#nicati:os e a for7a de fato 7ais :ernc#(a' 7ais (i:re e at#a(i9ada' ?arafraseada at>. -o*o' e7 ser (itera(' $#s%#ei reter' tanto %#anto eJe5 %&):e(' o eJato sentido do ori*ina( (atino' %#i a ?r8?ria ter7ino(o*ia' se no a fraseo(o*ia' ?ois esto# %#e a ?ri7eira e ?rinci?a( %#a(idade de #7a $oa trad#o > a 7Ji7a fide(idade ao %#e di9 o a#tor. 2e' ?or :e9es' a (in*#a*e7 ?arece a(*o o$sc#5 ra e es?eciosa' isso se de:e ?r8?ria nat#re9a do (ati7 e ao esti(o de Ca(:ino' %#e no ?arece a9ado 7odificar. Toda:ia' insere75se' e7 co(c6etes' ?a(a:ras e eJ?res5 sKes %#e' no ?arte do ori*ina(' :isa7 a tornar 7ais c(ara a trad#o. Ade7ais' ad#9e75se eJ?(icaKes e :ariantes o# a(ternati:as for7a ado?tada' faci(itada' as5 si7' a co7?reenso do teJto. Entretanto' > #7a o$ra %#e te7 de ser (ida de for7a ?a#sada' ref(etida' c#idadosa' se7 sofre*#ido ne7 aoda7ento' a ateno :o(tada ?ara co7 o conteJto e a t\nica da 7at>ria enfocada. Afi*#ro#5se ?ro:eitoso cote<ar a trad#o ?resente co7 o#tras de fci( acesso. 1estarte' fi9 #so da Edio Francesa' teJto at#a(i9ado de Pierre 0arce( e Mean Cadi5 er' de 1! Xa$re:iat#raO EFY' da :a(iosa trad#o ?ara o in*(As de Ford -e[is Hat5 t(es' edio de 1!I1 Xa$re:iat#raO HY' da tradiciona( trad#o de Mo6n A((en' 7a. edio a7ericana' de 1!3I Xa$re:iat#raO AY' da :erso a(e7 de ]ar( 0#((er' edio de 1!2; Xa$re:iat#raO ]0Y e da es?an6o(a de Ci?riano de Ca(era' na for7a da re:i5 so de 1!I7 Xa$re:iat#raO CRY. At> onde ?oss):e(' :erifi%#ei as referAncias feitas aos acer:os da Patrologia Latina de Magne XP-0Y e s#a con*Anere' a Patrologia Grega XPE0Y' $e7 co7o Loeb Classical Library X-C-Y e ao Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum XC2E-Y' de o#tra sorte citados confor7e se 7encio5 na7 nas :ersKes cote<adas. Ponto %#e 7erece esc(areci7ento > o referente s citaKes de teJtos $)$(icos. 0anti:e a for7a ado?tada ?e(o ?r8?rio Ca(:ino. .o > o teJto da C#(*ata' ?e(o 7enos na Cerso C(e7entina' de(a di:er*indo' ?or :e9es' sensi:e(7ente. D 7at>ria ?ara interessante considerao da Cr)tica TeJt#a(. Ade7ais' ?arece Ca(:ino 7odifi5 ca5(os' a(ter5(os' ada?ta5(os' f#ndindo ?assa*ens o# fracionando5as' confor7e o a %#e :isa:a' ?roceder (on*e de estran6:e( e7 #7a >?oca e7 %#e a 7oderna di:iso ca?it#(ar e :ersic#(ar ainda no era *enera(i9ada' 7#ito 7enos estereoti?ada' ne7 os cVnones critico5teJt#ais fiJados e recon6ecidos co7o 6o<e. Este >' ?ortanto' #7 as?ecto e7 %#e se 6 de at#a(i9ar o# re:isar o teJto ao a?(ica5(o e7 7o(des corren5 tes. A fide(idade 6ist8rica' entretanto' no ?er7itiria referi5(os e7 ter7os

das trad#5 Kes 7odernas o# do teJto a*ora :i*ente.

PREFLCIO ^AO 1 R E1IG4O CARTA EI

1!

0#ito e a 7#itos teria de re*istrar 7e# ?rof#ndo a*radeci7ento ?ara %#e ?#5 desse (e:ar a ca$o esta ?ara 7i7 :ent#rosa e7?reitada. Pri7eira7ente' a 1e#s' Pai A7ant)ssi7o' %#e 7e conser:o# co7 :ida e conferi# a ca?acidade ?ara esta de(ica5 da e 7orosa tarefaU C6ristian Refor7ed C6#rc6 o ?ro?iciar57e ?er)odo de est#dos %#e 7e fac#(tara7 o contacto ?ri7eiro co7 o esforo de trad#o' $e7 co7o o interesse na ?resente edio' o$<eti:ando e7 :a(ioso s#$s)dio financeiroU ao 1r. Peter de ](erZ' $i$(iotecrio do Ca(:in Co((e*e' Erand Ra?ids' 0ic6i*an' a :a(iosa co(a$orao ?restada no #so de o$ras de se# acer:o e infor7aKes fornecidas ?oste5 rior7enteU assi7' ao Re:. MN(io Andrade Ferreira %#e' *enerosa7ente' tanto 7e as5 sisti# co7 (i:ros de %#e ti:e necessidade ao (on*o de todo o de7orado (a$or da trad#oU ,nica7? o s8(ido a?oio iniciati:a' eJ?resso na aceitao deste tra$a5 (6o co7o ?arte dos encar*os eJi*idos dos docentesU ao ?rofessor Rodo(fo I(ari' co(e*a de docAncia' a inesti7:e( a<#da na consec#o desse a?oioU ao Re:. Ce(sino da C#n6a Ea7a' 1iretor EJec#ti:o de -#9 Para o Ca7in6o' o e7?en6o e7 fa9er co7 %#e a o$ra :iesse a (#7e' ass#7indo de co7eo a d#ra tarefa de ?#$(icaoU ao ?res$)tero E(a_con Andrade Ferreira' %#e se desdo$ro# na re:iso ?ri7eira da co75 ?osioU ao ?res$)tero 1r. Pa#(o Hreda Fi(6o' Presidente do 2#?re7o Conc)(io da I*re<a Pres$iteriana do Hrasi(' ao ?res$)tero Antonio Ri$eiro 2oares' 1iretor 2#?e5 rintendente da Casa Editora Pres$iteriana' e ao Re:. 2a$atini -a((i' o interesse e7 ter a o$ra ?#$(icada so$ o ?atroc)nio da I*re<a Pres$iteriana do Hrasi(' co7o se7?re dese<a7os. Ao Re:. 2a$atini' ade7ais' o ?enoso tra$a(6o de re:iso fina( e as o?or5 t#nas s#*estKes feitas na ?arte redaciona(. ^ 7in6a no$re es?osa' A7>(ia 2te?6an -#9' a dedicao e a<#da ?restadas de 7i( e #7a for7as' se7 o %#e no teria e# tido condiKes de (e:ar a ca$o a rd#a e7?reitada. Aos est#dantes do 2e7inrio Pres$i5 teriano de Ca7?inas e a 7#itos co(e*as o *eneroso est)7#(o' de7onstrado :e9es tantas e de tantas 7aneiras. 1e recon6eci7ento es?ecia(' fina(7ente' > credora a Co7isso Ca(:ino' constit#)da de i(#stres ir7os do .orte' centra(i9ados no Recife' %#e 7e res?a(dara7 o esforo co7 s#*estKes ?reciosas' certa a<#da financeira at> %#e ass#7i a docAncia co7 te7?o inte*ra( na ,ni:ersidade' (ea( incenti:o e 7#ita orao. =#e (6es reco7?ense a todos a no$re9a de a(7a o *rande 2en6or .osso. E %#e se<a este esforo' fr#to de intenso (a$or e es?ecia( carin6o' rica7ente a$enoado ?or 1e#s de sorte %#e de(e ?ossa7 7#itos a#ferir *rande ?ro:eito es?irit#a( e 7#ito est)7#(o ?ara teste7#n6ar efica97ente de Cristo e se# E:an*e(6o. Ca7?inas' <#n6o de 1!;" Waldyr Carvalho Luz

2@

-ICRO I

CARTA AO REI

21

P R E F C I O 2 E D I O

D fato assa9 a#s?icioso %#e a ?ri7eira edio das Institutas e7 nossa ()n*#a ?ort#5

*#esa 6a<a sido toda :endida e7 ?o#co 7ais de #7a d>cada de s#a ?#$(icao. Por #7 (ado' de7onstra %#e nosso 7eio c#(t#ra(' a?esar de tantas (i7itaKes e carAncias' se es7era e7 c#(ti:ar e a?rof#ndar se#s con6eci7entos teo(8*icos' no desden6ando #7a o$ra %#e' e7$ora ?rod#9ida no s>c#(o 1I' > de i7ensa at#a(idade' no so7ente ?or%#e re?resenta a magnum opus da Refor7a Protestante' doc#7ento 6ist8rico de rea( *rande9a' 7as ta7$>7 ?or%#e > #7a siste7ati9ao da do#trina $)$(ica de in:#(5 *ar ?rof#ndidade e ac#racidade 6er7enA#tica irretor%#):e(' f#nda7ento essencia( do ?ensa7ento ?rotestante c(ssico. Por o#tro (ado' re:e(a #7a :iso co7?reensi:a e a7?(a do 7#ndo teo(8*ico' o 7ais das :e9es afeito a :#(tos e o$ras ditas 7odernas' 7odis7os efA7eros e s#?erficiais' de ?o#ca d#rao e 7es7o ra)9es. A ?resente edio difere da anterior e7 %#e no 7ais se ad#9e7 as re?etidas notas de roda?> %#e re*istra:a7 :ariantes co7?arati:as de trad#o :erificadas e7 d#as :ersKes do in*(As' da a(e7' da es?an6o(a e' 7es7o' da francesa. Ta7$>7' a crit>rio dos editores' retira75se os co(c6etes %#e assina(a:a7 ter7os e for7as %#e' no en5 contradas no teJto (atino ori*ina(' o trad#tor inseri# ?ara efeitos de c(are9a e eJ?res5 so' co7o > o caso dos arti*os definido e indefinido e do ?rono7e da terceira ?essoa' a#sentes na ()n*#a (atina' %#e n8s' fa(antes (#so5$rasi(eiros ada?ta7os do de7onstra5 ti:o ille' ill ' illud' e7 s#a for7a ac#sati:a. Tais ad#Kes $e7 %#e ?oderia7 a?arecer e7 it(ico o# ne*rito. Tratando5se de doc#7ento de ta( :#(to' ao trad#9ir7o5(o' ?roc#5 ra7os' se7 ser7os (iterais' ater5nos ao esti(o e ter7ino(o*ia de Ca(:ino o 7ais ?oss)5 :e(' ?e(o %#e ne7 se7?re a trad#o > c(ara e f(#ente co7o seria de dese<ar5se. Os editores' ?ara tornar o teJto 7ais (Ncido e acess):e(' to7ara7 a (i$erdade de fa9er certos a<#stes e a(teraKes' re*istrando' ?or>7' e7 nota de roda?> a for7a inte*ra( da trad#o de nossa (a:ra na ?ri7eira edio. D ?reciso %#e o (eitor ten6a e7 7os eJata7ente o %#e o te8(o*o de Eene$ra escre:e#' se7 det#r?aKes o# fa(sea7ento do teor' eJatido necessria e7 doc#7ento desse <ae9 e i7?ortVncia. Con*rat#(a7o5nos co7 a Editora C#(t#ra Crist ?e(a arro<ada' 7as o?ort#na' iniciati:a de reeditar as Institutas e a(e*ra7o5nos e7 ?oder contin#ar fac#(tando ao est#dioso Ca(:ino fa(ado e7 nosso idio7a. A$enoe o 2en6or este no$re e7?reendi7ento. Ca7?inas' sete7$ro de 2@@3 Waldyr Carvalho Luz

22

-ICRO I

CARTA AO REI

23

CARTA AO REI FRANCISCO I


Ao 0#i Poderoso e I(#stre 0onarca' FRA.CI2CO' Cristian)ssi7o Rei dos Franceses' se# Pr)nci?e' MO4O CA-CI.O Ro*a Pa9 e 2a(:ao e7 Cristo

1. CIRCUNSTNCIAS EM

QUE A OBRA FOI INICIALMENTE ESCRITA

=#ando' de in)cio' to7ei da ?ena ?ara redigir esta o$ra' de nada 7enos co*ita:a' 8

7#i ?rec(aro Rei' %#e escre:er algo %#e' de?ois' 6o#:esse de ser a?resentado ?eran5 te t#a 7a<estade. O intento era a?enas ensinar certos r#di7entos' 7ercA dos %#ais fosse7 instr#)dos e7 re(ao :erdadeira ?iedade %#antos so tan*idos de a(*#7 9e(o de re(i*io. E este (a$or eu o e7?reendia ?rinci?a(7ente por amor a nossos compatr!cios franceses' dos %#ais a 7#it)ssi7os ?erce$ia fa7intos e sedentos de Cristo' ?o#%#)ssi7os' ?or>7' :ia "ue #ossem de:ida7ente i7$#)dos ?e(o 7enos de 7odesto con6eci7ento. =#e esta 7e foi a inteno ?ro?osta' no5(o di9 o ?r8?rio (i:ro' co7?osto "ue $ e7 #7a for7a de ensinar si7?(es e' ?or assi7 di9er' s#?erficia(. Co7o' ?or>7' 7e a?erce$esse de at> %#e ?onto te7 ?re:a(ecido e7 te# reino a fNria de certos de*enerados' de sorte %#e no 6 ne(es (#*ar nen6#7 s do#trina' dei57e conta da i7?ortVncia da o$ra %#e estaria ?ara fa9er' se' 7ediante #7 7es7o tratado' no s8 (6es desse #7 co7?Andio de instr#o' 7as ainda ?#sesse diante de ti #7a confisso de #$' 7ercA da %#a( ?ossas a?render de %#e nat#re9a > a do#trina %#e' co7 fNria to des7edida' se inf(a7a7 esses tres(o#cados %#e' a ferro e fo*o' cont#r$a7 6o<e te# reino. Pois ne7 7e en:er*on6arei de confessar %#e co7?endiei a%#i %#ase %#e toda a sN7#(a dessa 7es7a do#trina %#e a%#e(es :ocifera7 de:eria ser ?#nida co7 o crcere' o eJ)(io' o confisco' a fo*#eira' %#e de:eria ser eJter7ina5 da ?or terra e 7ar.

2. DEFESA DOS FIIS PERSEGUIDOS


2ei ?erfeita7ente de %#o atro9es denNncias teria7 eles enc6ido te#s o#:idos e 7ente' no af de tornar nossa ca#sa diante de ti a 7ais odiosa ?oss):e(. 0as' e7 f#no de t#a c(e7Ancia' isto de:e ser5te c#idadosa7ente ?onderado' se >

s#ficiente

6a:er ac#sado' %#e nen6#7a inocAncia 6a:er de s#$sistir' ne7 nas ?a(a:ras' ne7 nas aKes. 2e no interesse de s#scitar 8dio' ?or:ent#ra a(*#>7 a(e*#e %#e esta do#trina' da %#a( esto# tentando dar5te a ra9o' < ?or 7#itos te7 sido condenada ?e(o :eredicto de todos os Estados' so(a?ada ?or 7#itas sentenas ?ere7?ti:as dos tri$#nais' o#tra coisa no estar a di9er seno %#e' e7 ?arte' ela tem sido :io(enta7ente ?isoteada ?e(a facciosidade e ?re?otAncia dos ad:ersriosU e7 ?arte' insidiosa e fra#d#(enta5 7ente o?ri7ida ?or s#as fa(sidades' in:encionices e ca(Nnias. Constit#i ar$itrariedade o fato de %#e' no fac#(tada o?ort#nidade de defesa a #7a ca#sa' contra e(a se ?asse7 san*#inrias sentenasU > do(o %#e' ?arte de "ual"uer de(ito' ela se<a ac#sada de #omentar sediKes e promover 7a(ef)cios. Para %#e no ?ense a(*#>7 %#e esta7os a %#eiJar5nos dessas coisas in<#sta5 7ente' tu 7es7o' 8 Rei no$i()ssi7o' ?odes ser5nos teste7#n6a de co7 %#e 7entiro5 sas ca(Nnias ela > diaria7ente tra9ida diante de ti' co7o se a o#tro fi7 no dis?on6a seno arre$atar das 7os dos reis os cetros' ?\r ?or terra todos os tri$#nais e nor7as <#dicirias' s#$:erter a todas as instit#iKes e estr#t#ras ?o()tico5ad7inistrati:as' ?ert#r$ar a ?a9 e a tran%&i(idade ?N$(icas' an#(ar todas as (eis' des7ante(ar do7)ni5 os e ?osses' enfi7' ?ro7o:er tota( r#)na de t#do. E' no entanto' o %#e o#:es > ape% nas #7a ?arce(a 7)ni7a. Pois %#e certas coisas 6orrendas se es?a(6a7 entre o ?o:o' coisas %#e' se fosse7 :erdadeiras' de:eria o 7#ndo inteiro' co7 7erecida ra9o' <#(*5(a di*na' <#nta7ente co7 se#s a#tores' de 7i( fo*#eiras e cr#9es. =#e7 a esta a(t#ra 6a:eria de s#r?reender5se de %#e' onde se d cr>dito a essas ci:i(i9aKes ?rof#nda7ente in)%#as' contra e(a se te7 inf(a7ado o 8dio ?N$(ico` Eis ?or %#e todas as s#as c(asses' de comum acordo' concorda7 e coo?era7 e7 nossa condenao' $e7 co7o de nossa do#trina' arre$atados ?or esta ?aiJo' %#an5 tos se assenta7 nos tribunais ?ara eJercer o <#)9o' e7 (#*ar de sentenas reais' ?ron#ncia7 os ?reconceitos %#e tro#Jera7 de casa. E <#(*a7 6a:er5se criteriosa5 7ente desinc#7$ido de s#as f#nKes' se a nin*#>7 ordena7 "ue se<a (e:ado ao s#?()cio' a no ser %#e se&a incri7inado ?or confisso direta o# ?or s8(idos teste5 7#n6os. 0as' de %#e cri7e` 1essa do#trina condenada' di9e75no. 0as' em bases de %#e direito foi ela condenada` Ora' isto de:eria ser a essAncia da defesa' a saber' no re?#diar a ?r8?ria do#trina' ao contrrio' 6a:A%la ?or :erdadeira. A%#i' no entanto' nos > :edado at> 7es7o o direito de fa(ar e7 s#rdinaW

3. APELO EM FA

OR DOS FIIS OPRIMIDOS

E assi7' no se7 <#sta ra9o' 8 Rei in:ict)ssi7o' ro*o5te %#e e7?reendas ca$a( in:esti*ao desta ca#sa' causa %#e at> a*ora te7 sido tratada desordenada7ente'

%#ando no de todo t#7#(t#ada' e se7 nen6#7a siste7tica de direito' e 7ais so$ a agita' o do i7?#(so de seriedade condi*na do <#dicirio. .e7 <#(*#es %#e esto# a%#i ar%#itetando 7in6a defesa ?essoa(' 7ercA da %#a( 7e res#(te se*#ro re*resso ?tria' da %#a(' e7$ora a a7e tanto %#anto > ?r8?rio do senti7ento 6#7ano' no ?> e7 %#e esto as coisas at#a(7ente no de?(oro ?rof#nda5 7ente estar de(a distanciado. Antes' esto# a a$raar a causa co7#7 de todos os ?iedosos' %#e o#tra no > seno a ?r8?ria ca#sa de Cristo %#e' de todos os 7odos' <a9 6o<e e7 te# reino (acerada e es?e9in6ada' dir5se5ia red#9ida a deses?erada con5 dio' isto' ?or certo' 7ais e7 decorrAncia da tirania de certos farise#s do %#e de te# %#erer. A%#i' ?or>7' a nada (e:a den#nciar co7o isso acontece. O certo > %#e esta causa est sofrendo dura o?resso. Isto' ?ois' os )7?ios tA7 conse*#idoO %#e a :erdade de Cristo' se no > ani%#i(ada co7o %#e e7 de$andada e destroo' ?or certo %#e ser ostentada co7o %#e enJo:a(6ada e :i(i?endiada. E a ?o$re9in6a da I*re<a est o# de:astada ?or cr#>is 7ortic)nios' o# arr#inada ?or $ani7entos' o# ra(ada ?or a7eaas e terrores' %#e ne7 se%#er o#sa a(ar a :o9. E' ainda a*ora' co7 a cost#7eira insVnia e ferocidade' in:este7 desa$#sados contra a 7#ra(6a %#e < est a des7oronar5se' e ?rontos a levar a plena consuma' o a de:astao a %#e se acos5 t#7ara7. Entre7entes' nin*#>7 :e7 frente ?ara o?or5se' e7 s#a ?roteo' a tais eJ?(osKes de :io(Ancia. E se alguns h( %#e dese<a7 ser tidos como a fa:orecer es?ecia(7ente a :erdade' so eles de ?arecer %#e se de:a7 i*norar o erro e a i7?r#5 dAncia de 6o7ens inc#(tos. Assi7' ?ois' fa(a7 6o7ens co7edidos' c6a7ando de erro e i7?r#dAncia o %#e sa$e7 ser a ?(ena :erdade de 1e#sU e c6a7ando de 6o5 7ens inc#(tos' a"ueles c#<a inte(i*Ancia :Ae7 no ter sido' de 7odo a(*#7' des?re5 9):e( a Cristo' #7a :e9 %#e e(e os te:e ?or di*nos dos 7ist>rios de s#a ce(estia( sa$edoriaW A ta( ?onto' todos se en:er*on6a7 do e:an*e(6oW C#7?rir5te5' ?ortanto' 8 Rei seren)ssi7o' no a?artares os o#:idos' ne7 a 7ente de to <#sta defesa' 7or7ente %#ando est e7 <o*o %#esto de to a(ta i7?ortVncia' a sa$erO co7o se far ?atente na terra o carter intoc:e( da *(8ria de 1e#s' co7o s#a di*nidade reten6a a :erdade de 1e#s' co7o entre n8s o reino de Cristo ?er7a5 necer )nte*ro e ina$a(:e(. 0at>ria essa di*na de t#a ateno' di*na de te# con6e5 ci7ento' di*na de te# <#)9oW Co7 efeito' certa7ente esta considerao fa9 o :erdadeiro reiO recon6ecer5se #7 7inistro de 1e#s na *esto do reino. A%#e(e %#e assi7 no reina ?ara o ser:io da *(8ria de 1e#s no eJerce o reinoU ao contrrio' eJerce a #s#r?ao. Ade7ais' muito se en*ana %#e7 es?era a ?ros?eridade diria do reino %#e no > re*ido ?e(o cetro de 1e#s' isto >' ?or s#a santa Pa(a:ra' %#ando no ?ode fa(6ar o orc#(o ce(es5 te e7 %#e se ?roc(a7o#' a sa$er' onde 6a<a fa(tado a ?rofecia' 6a:er de es?a(6ar5se o ?o:o aP: 2!.1;b.

Ta7?o#co de:e ?ri:ar5te desse esforo o 7enos?re9o de nossa 6#7i(dade. 1e %#o insi*nificantes so7os' e a$<etos 6o7Nnc#(os' na :erdade disso esta7os 6ones5 ta7ente c\nscios. 2i7' diante de 1e#s' 7)seros ?ecadoresU :ista dos 6o7ens' a$so(#ta7ente des?re9):eis' esc8ria e (iJo do 7#ndoU se o %#eres' o# %#a(%#er o#tra coisa %#e de 7ais :i( se ?ossa' ?or:ent#ra' referir. 1e sorte %#e nada resta de %#e nos ?ossa7os *(oriar diante de 1e#s' seno to5so7ente de s#a 7iseric8rdia a2Co 1@.17' 1;b' 7ercA da %#a(' ?arte de %#a(%#er 7>rito nosso aTt 3. b' fo7os ad7iti5 dos es?erana da eterna sa(:ao' ne7 7es7o diante dos 6o7ens nos so$ra seno nossa i7?otAncia a2Co 11.3@U 12. ' !b' o %#e' a 7era ad7isso' se%#er co7 #7 aceno' > entre e(es s#?re7a i*no7)nia. .ossa do#trina' ?or>7' s#$(i7e aci7a de toda *(8ria do 7#ndo' in:icta aci7a de todo ?oder' i7?orta %#e se<a ena(tecida' ?ois no > nossa' 7as do 1e#s :i:o e de se# Cristo' a %#e7 o Pai constit#i# Rei' ?ara %#e do7ine de 7ar a 7ar e desde os rios at> os confins do or$e das terras a2( 72.;b. E de ta( for7a' e7 :erdade' de:e ele i7?erar' %#e' ?erc#tida s8 ?e(a :ara de s#a $oca' a terra toda' co7 se# ?oder de ferro e $ron9e' co7 se# res?(endor de o#ro e ?rata' e(e a des?edaar co7o se o#tra coisa no fosse seno di7in#tos :asos de o(eiro' na eJata 7edida e7 %#e os ?rofetas :aticina7 acerca da 7a*nificAncia de se# reino a1n 2.3"U Is 11."U 2( 2.!b. )ossos ad:ersrios' > :erdade' :ocifera7 e7 contrrio %#e nos ser:i7os a(ei5 :osa7ente da Pa(a:ra de 1e#s' da %#a(' a seu ver' ser)a7os os 7ais de?ra:ados corr#?tores. Esta' na :erdade' no s8 > #7a ca(Nnia ?or de7ais 7a(dosa' 7as ainda > #7 des(a:ado des?#dora7entoU tu ?r8?rio' ao (eres esta nossa confisso' e7 :irt#5 de da ?r#dAncia %#e te assiste' o ?oders <#(*ar. A%#i ta7$>7 ser $o7 di9er a(*#5 7a coisa' a %#a( te ?ro:o%#e o# dese<o e ateno' o# ?e(o 7enos te a$ra a(*#7 ca7in6o ?ara (A5(a.1 =#ando Pa#(o %#is %#e toda ?rofecia fosse confor7ada ana(o*ia da f> XR7 12.IY' esta$e(ece# #7a re*ra eJtre7a7ente se*#ra' ?e(a %#a( de:a ser testada a inter?retao da Escrit#ra. Portanto' se a doutrina nos > es%#adrin6ada $ase desta re*ra de f>' nas 7os nos est a :it8ria. Pois' %#e 7e(6or se coad#na co7 a f> e 7ais con:eniente7ente do %#e recon6ecer "ue somos des?idos de toda :irt#de' ?ara %#e se<a7os :estidos ?or 1e#sU :a9ios de todo $e7' ?ara %#e se<a7os ?or e(e ?(enifica5 dosU escra:os do ?ecado' ?ara %#e se<a7os ?or e(e (i$ertadosU ce*os' ?ara %#e se<a5 7os ?or e(e i(#7inadosU coJos' ?ara %#e se<a7os ?or e(e resta#radosU fracos' ?ara %#e se<a7os ?or e(e s#stentadosU des?o<ando5nos de todo 7oti:o de *(8ria ?essoa(' ?ara %#e so7ente e(e se<a *(orioso e n8s ne(e nos *(orie7os` a1Co 1.31U 2Co 1@.17b. =#ando di9e7os estas e o#tras coisas desta es?>cie' interro7?e7%nos e(es e
1. Pri7eira edioO cCont#do' a(*o se i7?Ke ainda a%#i di9er %#e ?r8?ria (eit#ra o# te des?erte o dese<o e a ateno' o#' certa7ente' o ca7in6o a?ara isso teb a?(ane.d

?rotesta7 co7 :ee7Ancia' dizendo %#e' desse 7odo' se s#$:erte7 no sei %#e ce*a (#9 da nat#re9a' ?retensas ?re?araKes' a(>7 do (i:re5ar$)trio e das o$ras 7erit8rias da sa(:ao eterna' co7 s#as s#?ererro*aKes. * %#e no ?ode7 s#?ortar %#e e7 1e#s resida7 o ?(eno (o#:or e a *(8ria de todo $e7' :irt#de' <#stia e sa$edoria. Co7 efeito' no (e7os %#e fosse7 re?reendidos os %#e da fonte da *#a :i:a XMo ".1"Y ten6a7 $e$ido so$e<a7ente. Ao contrrio' sofre7 ?esadas cens#ras os %#e ca:ara7 ?ara si cisternas rotas e %#e no conse*#e7 reter *#a XMr 2.13Y. Por o#tro (ado' %#e 7ais se coad#na co7 a f> do %#e asse*#rar5se %#e 1e#s nos se<a Pai ?ro?)cio onde a Cristo > recon6ecido como ir7o e ?ro?iciadorU do %#e es?erar todas as coisas a(e*res e ?r8s?eras confiada7ente da ?arte desse Deus c#<o inenar5 r:e( a7or ?ara conosco a ta( ?onto c6e*o# %#e no ?o#?o# ao ?r8?rio Fi(6o' entre5 *ando5o ?or n8s aR7 ;.32bU %#e a%#iescer a se*#ra eJ?ectao da sa(:ao e da :ida eterna' %#ando se te7 e7 conta %#e Cristo nos foi dado ?e(o Pai' e7 %#e7 todos os teso#ros esto escondidos` A esta a(t#ra' a*arra75nos e $rada7 %#e no fa(ta a essa certe9a da f> arro*Vncia e ?res#no. Co7o' ?or>7' nada devemos presumir de n8s prprios' assi7 de 1e#s se de:e ?res#7ir t#do. .e7 ?or o#tra ra9o nos des?o<a7os de :an*(8ria' seno ?ara %#e a?renda7os a *(oriar5nos no 2en6or a2Co 1@.17U 1Co 1.31U Mr !.23' 2"b. =#e 7ais direi` Passa e7 r?ida re:ista' 8 7#i ?oderoso Rei' todos os e(e7entos de nossa ca#sa e considera5nos 7ais eJecr:e( %#e %#a(%#er es?>cie de 6o7ens ce(erados' se no :erificares' co7 crista(ina c(are9a' %#e nisto nos afadi*a7os e sofre7os a?r8$rios' ?or%#e de?osita7os nossa es?erana no 1e#s :i:o a1T7 ".1@b' ?or%#e cre7os ser esta a :ida eternaO con6ecer ao Nnico 1e#s :erdadeiro e +"uele a %#e7 e(e en:io#' Mes#s Cristo aMo 17.3b. E7 ra9o desta es?erana' a(*#ns dentre n8s so confinados e7 *ri(6Kes' o#tros f#sti*ados co7 :aras' o#tros (e:ados de #7 (ado ?ara o#tro co7o o$<eto de rid)c#(o e 9o7$ariaU #ns forados ao eJ)(io' o#tros tort#rados co7 eJtre7a cr#e(dadeU o#tros' a(i<ados ?e(a f#*a. Todos nos :e7os o?ri7idos ?e(a an5 *Nstia da sit#ao' a?ostrofados co7 terr):eis eJecraKes' (acerados de infV7ias' tratados de 7aneiras as 7ais afrontosas. Atenta' a*ora' ?ara nossos ad:ersrios Xfa(o da c(asse dos sacerdotes' a c#<o ar$)trio e ta(ante os de7ais eJercita7 6osti(idades ?ara conosco' e ?or #7 7o7ento ?ondera co7i*o de %#e so (e:ados ?e(o 9e(oY.

!. ESCRITURA E TRADIO
Per7ite7' co7 ?ronta faci(idade' tanto a si mesmos co7o aos o#tros' i*norar' ne*(i*enciar' des?re9ar a :erdadeira re(i*io' %#e foi trans7itida ?e(as Escrit#ras e %#e de:eria ser 7antida constante entre todos. E ?ensa7 ?o#co i7?ortar %#e a(5

*#>7 creia o# deiJe de crer acerca de 1e#s e de Cristo' desde %#e' ?e(o %#e c6a5 7a7 #$ impl!cita' s#$7eta o entendi7ento ao ar$)trio da I*re<a. .e7 se ?reoc#?a7 7#ito se ocorre %#e se cons?#r%#e a *(8ria de 1e#s co7 :ociferantes $(asfA7ias' contanto %#e nin*#>7 (e:ante #7 dedo contra o ?ri7ado da s> a?ost8(ica e a a#to5 ridade da 2anta 0adre I*re<a. Por %#e' afina(' (#ta7 co7 to acirrada :ir#(Ancia e ferocidade e7 fa:or da 7issa' do ?#r*at8ria' das ?ere*rinaKes e $a$oseiras tais' a ?onto de ne*are7 %#e te7 de 6a:er s ?iedade' se7' ?or assi7 di9er' f> 7ais eJ?()cita nestas coisas' %#an5 do' entretanto' nada dessas coisas ?ro:a7 eles ser da Pa(a:ra de 1e#s` Por %#A' seno ?or%#e 1e#s > se# :entre aF? 3.1!b' a re(i*io a co9in6a' ?ri:a5 dos dos %#ais no s8 crAe7 %#e no sero cristos' 7as' rea(7ente' ne7 ainda seres 6#7anos` Ora' e7$ora #ns se e7?ant#rre7 re*a(ada7ente' o#tros roa7 fr*eis 7i*a(6as' todos' entretanto' :i:e7 do 7es7o ca(deiro %#e' se7 esses s#$s)dios' no se esfriaria' no se con*e(aria de todo. Por isso' < %#e ?e(o prprio :entre cada #7 desses est eJtre7a7ente so()cito' assi7 cada "ual se 7ostra ac>rri7o $ata(6a5 dor ?or s#a f>. Enfi7' todos #7a a isto se :ota7O o# ?reser:ar inc8(#7e o ?oder' o# a$arrotar o :entre. .in*#>7' contudo' d se%#er a 7)ni7a de7onstrao de 9e(o sincero.

". LIBELO AD

ERSRIO

.e7 ainda assi7 cessa7 de in:estir contra nossa do#trina e de in:ecti:%(a e infa75(a co7 %#antas a(c#n6as ?ossa7' no e7?en6o de torn5(a o# odiosa o# s#s5 ?eita. 1i9e7 ser ela doutrina no:a e ori*inada no 6 7#ito. Ridic#(ari9a7% na de ser d#:idosa e incerta. Inda*a7 de %#e 7i(a*res ten6a sido confir7ada. Per*#nta7 se ?or:ent#ra > ?rocedente %#e ela ?re:a(ea contra o consenso de tantos santos ?ais e contra o #so 7#i anti*o. Insiste7 dizendo %#e confessa7os ser ela cis7tica' #7a :e9 %#e 7o:e *#erra contra a I*re<a' o# %#e declaramos %#e a I*re<a este:e se7i7orta ?or 7#itos s>c#(os' d#rante os %#ais nada ?arecido se fe9 o#:ir. Fina(7ente' ?ondera7 %#e no se fa9 necessrio farta c8?ia de ar*#7entos' ?ois o %#e ela > se ?ode <#(*ar ?e(os ?r8?rios fr#tos' :isto %#e te7 en*endrado to a:#(5 tado acer:o de seitas' cifra to e(e:ada de t#7#(tos sediciosos' to des$ra*ada (i5 cenciosidade. Certa7ente %#e (6es > 7#ito fci( :it#?erar #7a ca#sa desassistida ?erante a 7#(tido cr>d#(a e i*nara. Entretanto' se a n8s ta7$>7 fosse7 fac#(tadas 7Nt#as o?ort#nidades de arra9oar' di*o %#e de ?ronto lhes seria estancada a fer:#ra desta acri7\nia co7 %#e' nesse to7' de $oca c6eia' e to :iciosa %#anto i7?#ne7ente' es?#7e<a7 contra n8s.

#. DE

FATO DOUTRINA RECENTE OU NO A$

E7 ?ri7eiro (#*ar' %#e a tac6a7 de no:a' fa9e7 s>rio a*ra:o a 1e#s' c#<a 2a*rada Pa(a:ra no 7erecia ser rot#(ada de no:idade. Por certo %#e esto# $e7 (on*e de d#:idar %#e se<a no:a %#e(es a %#e7 Cristo tanto > no:o %#anto no:o > o e:an*e(6o. =#antos' ?or>7' sa$e7 ser anti*a essa ?roc(a7ao de Pa#(o' a saber' %#e Mes#s Cristo 7orre# ?or nossos ?ecados e ress#scito# ?ara nossa <#stificao aR7 ".2 b' entre n8s no encontraro nada no:o. =#e ela' ?or to (on*o te7?o' #icou descon6ecida e confinada' "ue este:e o$sc#recida' > c#(?a da i7?iedade 6#5 7ana. A*ora' %#ando ?e(a $ondade de 1e#s' ela nos > resta#rada' se de:eria reco5 n6ecer a anti*&idade' ao 7enos ?or direito ?8s5(i7inar. 1a 7es7a fonte de i*norVncia a tA7 ?or d#:idosa e incerta. D ?recisa7ente isso o de %#e se %#eiJa o 2en6or ?or 7eio de se# ProfetaO =#e o $oi con6ece se# ?oss#idor e o <#7ento' o est$#(o de se#s donosU e(e' ?or>7' no > con6ecido de se# ?o:o aIs 1.3b. E7 :erdade' ?or 7ais %#e 7ote<e7 da incerte9a de nossa do#trina' se ti:esse7 de se(ar s#a doutrina co7 o ?r8?rio san*#e e s eJ?ensas da prpria :ida' seria o?ort#no :er de %#anto :a(or e(a 6a<a de ser esti7adaW 0#ito o#tra > nossa confiana' a %#a( no te7e ne7 os terrores da 7orte' ne7 7es7o o ?r8?rio tri$#na( de 1e#s.

%. FUN&ES

DOS MILAGRES

O fato de eJi*ire7 de n8s 7i(a*res' a*e7 de 7 f>. Ora' no esta7os a for<ar a(*#7 e:an*e(6o no:oU ao contrrio' rete7os a%#e(e 7es7o confir7ao de c#<a :erdade ser:e7 todos os 7i(a*res %#e o#trora o?erara7 assi7 Cristo co7o os a?8s5 to(os. Aci7a de n8s' e(es tA7 isto de sin*#(ar' %#e ?ode7 confir7ar s#a f> 7ediante constantes 7i(a*res at> o ?resente diaW Cont#do' o #ato $ "ue esto antes a in:ocar 7i(a*res %#e se ?resta7 a ?ert#r$ar o es?)rito do#tra sorte inteira7ente sereno' a ta( ?onto so eles o# fr):o(os e rid)c#(os' o# fNteis e fa(sosW Toda:ia' ne7 7es7o se esses alegados milagres fosse7 7#i ?rodi*iosos' certa7ente %#e no seria7 contra a :erdade de 1e#s' %#ando i7?orta %#e o no7e de 1e#s ?or toda ?arte e a todo te7?o se<a santificado' %#er atra:>s de ?ortentos' %#er 7ediante a orde7 nat#ra( das coisas. Ta(:e9 7ais des(#7$rante ?oderia ser esse a?arente 7ati9' no fora %#e a Escri5 t#ra nos ad:erte %#anto ao (e*)ti7o ?ro?8sito e #so dos 7i(a*res. Ora' os sinais %#e aco7?an6ara7 a ?re*ao dos a?8sto(os' no%lo ensina 0arcos a1I.2@b' fora7 o?e5 rados ?ara s#a confir7ao. 1e i*#a( 7odo' ta7$>7 -#cas narra %#e o 2en6or de# teste7#n6o da ?a(a:ra de s#a *raa' %#ando fora7 o?erados sinais e ?ortentos ?e(as 7os dos a?8sto(os aAt 1".13b. Ao %#e se torna 7#ito se7e(6ante esta palavra do A?8sto(oO An#nciado o e:an*e(6o' a sa(:ao foi confir7ada' teste7#n6ando <#n5

ta7ente co7 eles o 2en6or' 7ediante sinais' ?ortentos e 7#itos atos de ?oder a/$ 2."U R7 1 .1;' 1!b. =#ando' ?ois' o#:i7os %#e e(es constit#e7 7arcas do e:an*e(6o' ?or:ent#ra os con:ertere7os e7 destr#io da a#toridade do e:an*e(6o` ,uando ouvimos %#e fora7 destinados si7?(es7ente a#tenticao da :erdade' ?or:ent#ra os aco7oda5 re7os confir7ao de 7entiras` Portanto' > con:eniente eJa7inar e in:esti*ar' e7 ?ri7eiro (#*ar' a do#trina' a %#a( o e:an*e(ista di9 ter ?recedAncia sobre os milagresU doutrina %#e' se for a?ro:ada' s8 ento de:e' ?or fi7' de direito' rece$er a confir7ao dos 7i(a*res. Entretanto' a 7arca distinti:a da $oa do#trina' da %#a( o a#tor > Cristo' > estaO e(a no se inc(ina a $#scar a *(8ria dos 6o7ens' 7as a de 1e#s aMo 7.1;U ;. @b. =#ando Cristo dec(ara "ue esta $ a co7?ro:ao da do#trina' os 7i(a*res so :is#5 a(i9ados e7 fa(sa (#9' os %#ais so (e:ados a o#tro propsito %#e no > o de *(orifi5 car o no7e do 1e#s Nnico. E con:>7 %#e ten6a7os se7?re e7 7ente %#e 2atans te7 se#s 7i(a*res' os %#ais' e7$ora se<a7 #alazes ?restidi*itaKes' antes %#e *en#5 )nos ?rod)*ios' entretanto so de ta( nat#re9a' %#e ?ode7 sed#9ir os desa:isados e si7?(8rios a2Ts 2.!' 1@b. 0*icos e encantadores se7?re se destacara7 ?or seus 7i(a*res. A ido(atria se7?re foi n#trida ?or 7i(a*res de ca#sar ?as7o. Cont#do' eles no (e*iti7a7 nossa s#?erstio' ne7 dos 7a*os' ne7 dos id8(atras. E co7 este ar)ete' os donatistas' o#trora' a$#sa:a7 da si7?(icidade da ?o?#5 (ao' de %#e era7 ?oderosos e7 7i(a*res. Portanto' a*ora res?onde7os a nossos ad:ersrios' o 7es7o %#e A*ostin6o respondeu ento aos donatistasO o 2en6or nos aca#te(o# contra esses 7i(a*reiros %#ando ?redisse %#e 6a:eria7 de :ir fa(5 sos ?rofetas' os %#ais' e7 :irt#de de sinais 7entirosos e ?rod)*ios :rios' ind#9iri5 a7 os e(eitos ao erro' se isso ?#desse acontecer a0t 2".2"b. E Pa#(o ad:erti# %#e o reino do Anticristo 6a:er de :ir co7 todo ?oder' e sinais' e ?rod)*ios en*anosos a2Ts 2.!b. 0as' insiste7 eles' esses 7i(a*res no so o?erados ?or )do(os' ne7 ?or 7istifi5 cadores' ne7 ?or fa(sos ?rofetas' 7as ?e(os santos. Co7o se na :erdade no so#$>s5 se7os %#e esta > a arti7an6a de 2atansO transfor7ar5se e7 an<o de (#9 a2Co 11.1"b. E7 te7?os idos' os e*)?cios c#(t#ara7 a Mere7ias' se?#(tado e7 se# 7eio' co7 sacrif)cios e o#tras 6onras di:inas. Por:ent#ra no esta:a7 a$#sando do santo ?ro5 feta de 1e#s ?ara os #ins de sua ido(atria` E no entanto co7 ta( :enerao de seu se?#(cro c6e*a:a7 ao ?onto de ?ensar %#e' co7o <#sta reco7?ensa disso' era7 c#rados da ?icada de ser?entesW =#e dire7os' seno %#e se7?re foi esta' e 6a:er de se7?re ser' a 7#i <#sta ?#nio de 1e#sO en:iar a eficcia do erro %#e(es %#e no tA7 rece$ido o a7or da :erdade' ?ara %#e creia7 na 7entira a2Ts 2.11b` Portanto' de 7odo nen6#7 nos fa(ta7 7i(a*res' e esses no so ?ass):eis de dN:ida' ne7 s#scet):eis a 9o7$arias. -"ueles' ?or>7' aos %#ais e(es a?e(a7 e7 se#

a$ono' so 7eros e7$#stes de 2atans' #7a :e9 %#e des:ia7 o ?o:o do :erdadeiro c#(to de se# 1e#s ?ara o en*ano.

'. O TESTEMUN(O

DOS PATRSTICOS

A(>7 disso' os ?atr)sticos se nos o?Ke7 ca:i(osa7ente Xrefiro57e aos escritores anti*os e' a(>7 disso' de #7a era 7e(6orY' co7o se os ti:esse7 ?or s#fra*adores de s#a i7?iedade' ?or c#<a a#toridade a contenda ?#desse ser diri7ida e se nos inc(ina5 ria' ?ara fa(ar at> co7 eJtre7ada 7od>stia' a 7e(6or ?arte da :it8ria. 1e fato' ainda %#e 7#itas coisas ten6a7 sido escritas ?or esses ?atr)sticos' co7 ad7ir:e( descortino e recon6ecida eJce(Ancia' e7 certos casos' cont#do te75(6es acontecido o %#e s8 cost#7a acontecer aos 6o7ens' isto >' estes fi(6os ?iedosos' co7 a a*#de9a de es?)rito' de discerni7ento e de co7?reenso' co7 %#e so dota% dos' de(es s8 c#(t#a7 os (a?sos e erros. -"uilo. entretanto' %#e co7 acerto disse5 ra7' o# no o o$ser:a7' o# o dissi7#(a7' o# o det#r?a7' de sorte de ?ossas di9er %#e s#a Nnica ?reoc#?ao te7 sido catar esterco e7 7eio ao o#ro. Ento' contra n8s in:este7 co7 )7?ios $rados co7o sendo ns des?re9adores e ini7i*os dos ?atr)sticos. .8s' ?or>7' to (on*e esta7os de des?re95(os %#e' se fosse esse nosso ?resente ?ro?8sito' de nen6#7a dific#(dade 7e seria ?oss):e( co75 ?ro:ar5lhes co7 as ?r8?rias o?iniKes a 7aior ?arte da%#i(o %#e esta7os 6o<e afir5 7ando. Cont#do' e7 tais 7o(des (6es :ersa7os os escritos %#e te7os de ter se7?re isto e7 7ente a1Co 3.21523bO t#do > nosso ?ara ser:ir5nos' no ?ara do7inar sobre ns' e n8s somos de #7' Cristo' a %#e7 se de:e' se7 eJceo' e7 t#do o$edecer. =#e7 no o$ser:a esta distino' na f> nada ter de s8(ido' #7a :e9 %#e 7#ita coisa i*norara7 estes santos :arKes' no raro discre?ara7 entre si' ?or :e9es at> a si 7es7os se contradissera7. .o se7 ra9o' frisa7 eles %#e so7os ad7oestados ?or 2a(o7o aP: 22.2;b a no #(tra?assar7os os 7arcos anti*os %#e nossos ?ais esta$e(ecera7. 0as' a nor7a no > a 7es7a e7 se tratando de (i7ites de *(e$as e e7 "uest o de o$ediAncia da f>. 0ais a?ro?riada > esta %#e se esta$e(ece nestes ter7osO ces%#ea se# ?o:o e a casa de se# ?aid a2( " .1@b. 2e' ?or>7' co7 tanto ardor se re*o9i<a7 e7 a:((6*oreien af((gEXrhin / alegorizarb' ?or %#e no adote7 os a?8sto(os co7o ?ais' antes %#e a %#a(%#er o#tro' c#<os ter7os ?rescritos no > ()cito re7o:er` Ora' assi7 inter?reto# Mer\ni7o' c#<as ?a(a:ras eles inserira7 e7 se#s cVnones. E se %#ere7 %#e se<a7 fiJos os (i7ites destes a %#e7 entende7 por pais' ?or %#e eles ?r8?rios to i7?ie5 dosa7ente os #(tra?assa7' %#antas :e9es lhes a?ra9` Do elenco dos ?atr)sticos era7 a"ueles dos %#ais #7 disse %#e nosso 1e#s no co7e' ne7 $e$e' e assi7 no te7 necessidade de c(ices' ne7 de ?ratosU o#tro' %#e os ritos sa*rados no re%#ere7 o#ro' ne7 co7 o#ro se fa9e7 aceit:eis as coisas

%#e co7 o#ro no se co7?ra7. ,(tra?assa7' ?ortanto' esse (i7ite' %#ando e7 seus ceri7oniais to ef#si:a7ente se de(eita7 co7 o o#ro' a ?rata' o 7arfi7' o 7r7ore' as ?edras ?reciosas' as sedas' ne7 ?ensa7 %#e 1e#s s8 > de:ida7ente adorado se o for atra:>s de t#do o %#e deri:e e7 re%#intado es?(endor' o#' 7e(6or' e7 eJtra:a5 *ante ?o7?a. Patr)stico era a"uele %#e sentencio# %#e' ?or isso' se7 reser:as' fa9ia #so de carne no dia e7 %#e os de7ais de(a se a$stin6a7O %#e era cristo. 1esse 7odo' e(es #(tra?assa7 os (i7ites' %#ando co7 terr):eis e0probra'1es eJecra7 a a(7a %#e ten6a ?ro:ado carne d#rante a %#ares7a. Patr)sticos era7 esses dos %#ais #7 dec(aro# %#e o 7on*e %#e no tra$a(6asse co7 as ?r8?rias 7os fosse <#(*ado i*#a( ao assa(tante' o#' se o ?referes' ao (adroU o o#tro' %#e no era ?r8?rio aos 7on*es :i:ere7 do a(6eio' 7es7o se fosse7 ass)5 d#os nas conte7?(aKes' nas oraKes' nos est#dos. Ta7$>7 este (i7ite eles tA7 :io(ado' %#ando encerrara7 e7 ?rost)$#(os e $ord>is os ociosos e $o<#dos :entres dos 7on*es' ?ara %#e se ce:asse7 dos $ens a(6eios. Patr)stico era %#e7 afir7o# ser 6orrenda a$o7inao :er5se ?intada e7 te75 ?(os de cristos a i7a*e7' se<a de Cristo' se<a de %#a(%#er santo. Ta7?o#co foi isto ?ron#nciado ?e(a :o9 de #7 Nnico 6o7e7' 7as at> decretado ?or #7 conc)(io ec(e5 sisticoO %#e no se ?inte e7 ?aredes o %#e se adora. 0#ito (on*e est de %#e se conten6a7 dentro destes (i7ites' %#ando no deiJa7 se"uer #7 canto :a9io de i7a*ens. Aconse(6o# o#tro ?atr)stico %#e' a?8s 6a:er7os c#7?rido o de:er de 6#7ani5 dade ?ara co7 os 7ortos' e7 se?#(tando5os' os deiJsse7os descansar. 2les ro75 ?e7 tota(7ente estes (i7ites %#ando inc#te7 a ?er?>t#a so(icit#de dos 7ortos. Do elenco dos ?atr)sticos era a"uele %#e testifica %#e a s#$stVncia do ?o e do :in6o ?er7anece7 assi7 na 2anta Ceia' e no cessa7' co7o e7 Cristo' o 2en6or' a s#$stVncia e nat#re9a 6#7ana s#$siste7 #nidas di:ina. 1esse 7odo' #(tra?assa7 o (i7ite %#antos i7a*ina7 %#e' recitadas as ?a(a:ras do 2en6or' cessa a s#$stVncia do ?o e do :in6o' ?ara %#e se trans#$stancie e7 cor?o e san*#e. Patr)sticos era7 os %#e' co7o eJi$ia7 a toda a I*re<a #7a s8 E#caristia' e co7o' ade7ais' eJc(#)a7 dela os disso(#tos e os cri7inosos' assi7 drastica7ente conde5 na:a7 a todos a%#e(es %#e' ?resentes' de(a no ?artici?asse7. E(es re7o:era7 es5 ses (i7ites ?ara $e7 (on*e' %#ando no a?enas os te7?(os' 7as at> as casas ?artic#5 (ares' enc6e7 co7 s#as 7issas' a c#<a ?artici?ao a todo 7#ndo ad7ite7' ?or 7ais :is e de*enerados %#e se<a7' e a cada #7 co7 tanto 7aior ?ra9er %#anto 7aior > a *or<eta` A nin*#>7 con:ida7 f> e7 Cristo e *en#)na co7#n6o dos sacra5 7entos' antes' 7ercade<a7 s#a prpria o$ra co7o sendo a *raa e o 7>rito de CristoW

Patr)sticos era7 os dois dos %#ais #7 decreto# %#e fosse7 de todo eJc(#)dos da ?artici?ao da 2anta Ceia de Cristo %#antos' satisfeitos e7 to7are7 #7 dos e(e5 7entos' do o#tro se a$stin6a7U o o#tro contende acirrada7ente %#e no se de:e ne*ar ao ?o:o cristo o san*#e de se# 2en6or' a c#<a confisso se# prprio san*#e ordena %#e se<a derra7ado. 2les s#$:ertera7 ta7$>7 estes (i7ites' %#ando' e7 :irt#de de (ei in:io(:e(' deter7inara7 eJata7ente o 7es7o %#e a%#e(e ?#nia co7 eJco7#n6o' e este co7 :(ida ra9o condena:a. Patr)stico era o %#e' se tratando de 7at>ria o$sc#ra' asse:ero# ser te7eridade decidir ?or #7a o# o#tra das ?artes se7 teste7#n6os c(aros e e:identes da Escrit#5 ra. 2les se es%#ecera7 deste (i7ite %#ando' ?arte de %#a(%#er ?a(a:ra de 1e#s' ?ro7#(*a7 tantas constit#iKes' tantos cVnones' tantas deter7inaKes 7a*isteriais. Patr)stico era a"uele %#e' entre o#tras 6eresias' re?ro:o# a 0ontano ?or ter sido o ?ri7eiro a i7?or (eis acerca de <e<#ns. Ta7$>7 a este (i7ite o eJcedera7 e7 7#ito %#ando' 7ediante (eis eJtre7a7ente estritas' sancionara7 os <e<#ns. Patr)stico era a"uele %#e s#stento# %#e no se de:e ?roi$ir o 7atri7\nio aos 7inistros da I*re<a' e dec(aro# ser castidade a coa$itao co7 a ?r8?ria es?osa. E Patr)sticos era7 a"ueles %#e an#)ra7 s#a o?inio. 1estes (i7ites se distanciara7 eles %#ando' co7 eJtre7o ri*or' i7?#sera7 a se#s sacerdotes o ce(i$ato. Patr)stico era a"uele %#e sentencio# %#e se de:e o#:ir a #7 s8' Cristo' de %#e7 foi ditoO cA e(e o#:id a0t 17. bU ne7 se de:e atentar ?ara o %#e' antes de n8s' o#tros o# dissera7' o# fi9era7' 7as ?ara o %#e Cristo ?receit#o#' %#e > de todos o ?ri7ei5 ro. Este (i7ite eles ?r8?rios ne7 e(es 7es7os ?rescre:e7' ne7 ?er7ite7 %#e o#5 tros o ?rescre:a7' %#ando' antes' constit#e7 por 7estres a %#e7 %#er %#e se<a7' e no a Cristo' tanto ?ara si prprios %#anto ?ara os de7ais. Patr)stico era a"uele %#e contende %#e no se de:e ante?or a I*re<a a Cristo' :isto %#e e(e se7?re <#(*a se*#ndo a :erdade dos fatos' 7as %#e os <#)9es ec(esis5 ticos' co7o os demais 6o7ens' se e%#i:oca7 na 7aior ?arte das :e9es. Ro7?ido tota(7ente ta7$>7 este (i7ite' no 6esita7 e7 afir7ar %#e toda a a#toridade da Escrit#ra de?ende do ar$)trio da I*re<a. Os ?atr)sticos todos' e7 #nVni7e consenso' a$o7inara7 e a #7a :o9 a?ostrofa5 ra7 o conta7inar5se a santa Pa(a:ra de 1e#s co7 as s#ti(e9as dos sofistas e o enre5 di(6ar5se nas dis?#tas dos dia(>ticos. Por:ent#ra e(es se contA7 dentro destes (i7i5 tes' %#ando' e7 toda a :ida' no en*endra7 o#tra coisa seno to(dar e ?re<#dicar a si7?(icidade da Escrit#ra co7 infindas disc#ssKes e %#ere(as 7ais do %#e sof)sti5 cas' de ta( sorte %#e' se os ?atr)sticos :o(tasse7 a*ora :ida' e o#:isse7 esse *Ane5 ro de de$ate a %#e esses c6a7a7 de teo(o*ia es?ec#(ati:a' nada 6a:eria7 7enos de crer %#e se tratar de troca de o?iniKes acerca de 1e#s` .a :erdade esta nossa orao teria de ser derra7ada ?ara a(>7 de seus <#stos

(i7ites' se eu %#isesse ?assar e7 re:ista %#o ?et#(ante7ente estes sacode7 de sobre si o <#*o dos ?atr)sticos' de %#e7 dese<a7 ?arecer fi(6os o$edientes. .o 7e seria7 s#ficientes 7eses' rea(7ente anos at>. E' no o$stante' eles so de t o desa$#sada e de?(or:e( i7?#dAncia' %#e o#5 sa7 in:ecti:ar5nos de %#e no 6esita7os e7 trans*redir os (i7ites anti*osW

). O

ALOR DO COSTUME

Ora' se nos e:oca7 o cost#7e' certa7ente %#e nada conse*#e7' ?ois se a*iria 7#i in<#sta7ente conosco se ti:>sse7os %#e ceder ao cost#7e. 2e7 dN:ida %#e' se os <#)9es dos 6o7ens fosse7 retos' se fa9ia necessrio $#scar o cost#7e dos $ons. Cont#do' no ?o#cas :e9es cost#7a acontecer 7#i diferente7ente' ?ois o %#e se :A ?raticado ?or 7#itos (o*o ad%#ire o foro de cost#7e. A(>7 disso' difici(7ente e7 a(*#7 te7?o as coisas 6#7anas este<a7 to $e7 %#e o 7e(6or a*rade 7aioria. Portanto' o erro ?N$(ico %#ase se7?re res#(to# dos :)cios ?artic#(ares de 7#itos' o#' 7e(6or' o consenso co7#7 dos :)cios' %#e a*ora estes $ons :arKes %#ere7 %#e se<a tido ?or (ei. =#e a"ueles %#e tA7 o(6os :e<a7 %#e no apenas #7 oceano de 7a(es te7 in#ndado o or$e' %#e n#7erosas ?estes a7eaadoras o tA7 in:adido' %#e t#do se ?reci?ita r#)na' de ta( sorte %#e' o# 6a:er de deses?erar5se inteira7ente %#anto sit#ao 6#7ana' o# fa9er frente a to *randes 7a(es %#e s :e9es > ?reciso a?(icar a fora. E o re7>dio > re<eitado no ?or o#tra ra9o' 7as ?or%#e < de 7#ito nos acost#7a7os aos 7a(es. Toda:ia' ainda %#e o erro ?N$(ico ten6a (#*ar na sociedade dos 6o7ens' no reino de 1e#s' cont#do' o %#e se o#:e e se o$ser:a > s8 s#a eterna :erdade' %#a( n o se ?ode i7?or a in<#no de a(*#7a eJtenso de te7?o' de a(*#7 cost#7e' de a(*#7a con<#rao. Assi7' o#trora ensina:a Isa)as aos e(eitos de 1e#s %#e no dissesse7O Cons?irao' e7 referAncia a t#do a"uilo e7 %#e o ?o:o di9iaO Cons?i5 rao aIs ;.12b. Isto >' %#e eles ?r8?rios no cons?irasse7 co7?arti(6ando do senti5 7ento )7?io do ?o:o' ne7 te7esse7 de(es o %#e te7ia7' ne7 se es?antasse7' 7as' ao contrrio' se santificasse7 ao 2en6or dos EJ>rcitos e este fosse ?ara e(es o te7or e es?anto. A*ora' ?ois' %#e (ance7 e(es eJe7?(os diante de n8s' co7o %#eira7' no a?e5 nas os s>c#(os s#cessi:os' 7as ainda os tempos at#ais. 2e santificar7os o 2en6or dos EJ>rcitos' no sere7os *rande7ente es?antados. Ora' ainda %#e 7#itos s>c#(os ten6a7 an#)do 7es7a i7?iedade' ?oderoso > a"uele %#e eJerce :in*ana at> a terceira e %#arta *erao aEJ 2@. U .7 1".1;U 1t .!bU ainda %#e' a #7 s8 te7?o' o or$e inteiro cons?ire na 7es7a 7a(dade ?er:ersa' ?e(a eJ?eriAncia ele nos ensinara7 %#a( se<a o fi7 da%#e(es %#e trans*ride7 co7 a 7#(tido' %#ando a todo o *Anero

6#7ano destr#i# ?e(o di(N:io' ?reser:ando apenas .o> co7 sua red#9ida fa7)(ia' o %#a(' ?or s#a f>' e esta de #7 s8' condenasse ao 7#ndo todo a/$ 11.7U En 7.1b. Afina(' o 7a# cost#7e o#tra coisa no > seno #7a co7o %#e ?este ?N$(ica' e7 %#e no 7enos s#c#7$e7 %#antos to7$a7 na 7#(tido. Ade7ais' con:iria %#e ?onderasse o %#e e7 certo (#*ar di9 Ci?rianoO A%#e(es %#e ?eca7 ?or i*norVncia' e7$ora no ?ode7 ser eJi7idos de toda c#(?a' cont#do ?ode7 ?arecer de certo 7odo esc#s:eis. -"ueles' ?or>7' %#e o$stinada7ente re<eita7 a :erdade oferecida ?e(a $ene:o(Ancia de 1e#s nada tA7 %#e ?ossa7 ?reteJtar.

1*. CONCEP&ES

ERR+NEAS QUANTO NATURE,A DA IGRE-A

Co7 se# di(e7a' no to ?re7ente7ente nos arroc6a7 %#e nos force7 a con5 fessar' o# %#e a I*re<a este:e ?or a(*#7 te7?o se7i7orta' o# %#e a*ora este<a7os n8s e7 conf(ito co7 a I*re<a. A I*re<a de Cristo certa7ente te7 estado :i:a' e :i:a contin#ar ?or %#anto te7?o Cristo reinar destra do Pai' ?or c#<a 7o > ela s#s5 tentada' ?or c#<a ?roteo > *#ardada' ?or c#<o ?oder ela ret>7 s#a intan*i$i(idade. Pois e(e c#7?rir' ind#$ita:e(7ente' o %#e #7a :e9 ?ro7etera' a saber' %#e 6a:er de estar co7 os se#s at> a cons#7ao do 7#ndo a0t 2;.2@b. .o 7o7ento no s#stenta7os contra e(a nen6#7a (#ta' #7a :e9 %#e' e7 ?(eno consenso co7 todo o cor?o dos fi>is' c#(t#a7os e adora7os ao 1e#s Nnico e a Cristo' o 2en6or a1Co ;.Ib' nos 7o(des e7 %#e te7 sido se7?re adorado ?or todos os ?iedosos. Entretanto' eles no se des:ia7 ?o#co da :erdade' %#ando no recon6ece7 nen6#7a I*re<a seno a%#e(a %#e descortina7 ?e(a :iso nat#ra( e a tenta7 circ#nscre:er aos (i7ites a %#e' de 7odo a(*#7' foi ela confinada. A contro:>rsia *ira nestes *on9osO ?ri7eiro' %#e eles contende7 di9endo %#e a for7a da I*re<a > se7?re concreta e :is):e(U se*#ndo' %#e identifica7 a ?r8?ria for7a co7 a s> da i*re<a ro7ana e a orde7 de se#s ?re(ados. .8s afir7a7os' e7 contrrio' no s8 %#e a I*re<a ?ode s#$sistir se7 nen6#7a eJ?resso :is):e(' ne7 %#e ela cont>7 a for7a nesse es?(endor eJterno %#e est#(ta7ente ad7ira7' 7as' e7 7arca $e7 diferente' a sa$er' na ?re*ao ?#ra da Pa(a:ra de 1e#s e na (e*)ti7a ad7inistrao dos sacra7entos. E(es se eJas?era7 %#ando ne7 se7?re ?ode7 a?ontar a I*re<a co7 o dedo. =#o fre%&ente7ente' ?or>7' acontece# de e(a defor7ar5se ante o ?o:o <#de# a ta( ?onto %#e no ?odia ser distin*#ida ?or nen6#7a a?arAncia` =#e for7a ?ensa7os 6a:er ela ref#(*ido' %#ando E(ias de?(ora:a ?or ter ficado so9in6o` a1Rs 1!.1"b. =#anto te7?o' desde a :inda de Cristo' ela fico# o$sc#ra e se7 for7a` =#antas :e9es' desde essa >?oca' ela foi de ta( 7odo o?ri7ida ?or *#erras' ?or re:o(tas' ?or 6eresias' %#e e7 ?arte a(*#7a fosse conte7?(ada co7 es?(endor` 2e ?or:ent#ra ti:esse7 :i:ido nesse te7?o' teria7 crido eJistir ent o a(*#7a I*re<a` E(ias' ?o5

r>7' o#:i# %#e fora7 conser:ados sete 7i( 6o7ens %#e no tin6a7 do$rado os <oe(6os diante de Haa( a1Rs 1!.1;b. Ta7?o#co nos de:e ?airar a(*#7a dN:ida de %#e Cristo se7?re reino# na terra' desde %#e s#$i# ao c>#. Co7 efeito' se ento os ?iedosos 6o#:esse7 re%#erido a(*#7a for7a ?erce?t):e( aos o(6os' ?or:ent#ra no teria7 ?ronta7ente cedido ao desVni7o` A(is' < e7 se# s>c#(o' /i(rio 6a:ia considerado ser #7 7a( s#?er(ati:o %#e' to7ados de est#(ta ad7irao ?e(a di*nidade e?isco?a(' no se a?erce$ia7 %#e se oc#(ta:a ?or de$aiJo dessa 7scara 7ort)fera e sinistra' ?or%#e assi7 fa(a contra A#JAncioO c1e #7a coisa vos ad:irtoO E#ardai5:os do AnticristoW Pois > 7a( "ue de :8s se 6a<a a?oderado o a7or s ?aredes' 7a( %#e :enerais a I*re<a de 1e#s e7 tetos e edif)cios' 7a( %#e so$ essas coisas introd#9is o no7e de ?a9. Por:ent#ra > ?ass)5 :e( de dN:ida %#e nestes o Anticristo 6a:er de assentar5se` A 7i7 7ais se*#ros so as 7ontan6as' as f(orestas' os (a*os' os crceres e as f#rnas. Pois nestes' ?rofeti9a o Profeta' o# 6a$ita7' o# s o (anados.d Entretanto' o %#e 6o<e o 7#ndo :enera e7 se#s $is?os corn#dos' seno %#e ?res#7e sere7 santos ?re(ados da re(i*io a"ueles a %#e7 :A ?residire7 s cidades de 7aior reno7e` Fora' ?ortanto' co7 to est#(ta ad7iraoW Antes' ?e(o contrrio' #7a :e9 %#e s8 e(e sa$e %#e7 so os se#s a2T7 2.1!b' ?er7ita7os ao 2en6or istoO s :e9es e(e at> 7es7o ?ri:a a :iso dos 6o7ens da ?erce?o eJterior de s#a I*re<a. Confesso %#e isso > o %#e 7erece a i7?iedade dos 6o7ensU ?or %#e ?orfia7os ns e7 o?or5 nos <#sta :in*ana de 1e#s` E7 7o(des co7o esses' o 2en6or ?#ni# e7 te7?os idos a in*ratido dos 6o7ens. Ora' :isto %#e no %#isera7 o$edecer5(6e :erdade' e s#a (#9 eJtin*#ira7' %#is e(e %#e' tornando5se ce*os e7 se# entendi7ento' no s8 fosse7 en*anados ?or fa(sidades a$s#rdas' 7as ainda i7ersos e7 tre:as ?rof#ndas' de ta( sorte %#e no se e:idenciasse nen6#7a eJ?resso eJterior da :erdadeira I*re5 <a. Cont#do' e7 todo o te7?o e7 %#e e(a foi eJtinta' e(e ?reser:o# os se#s' ainda "ue no s8 dis?ersos' 7as at> 7es7o s#$7ersos e7 7eio aos erros e s tre:as. .e7 $ de ad7irar' ?ois' %#e so#$e ?reser:5los tanto na ?r8?ria conf#so de Ha$i(\nia' %#anto na c6a7a da forna(6a ardente. Entretanto' o fato de %#erere7 <#(*ar a for7a da I*re<a e7 f#no de no sei %#e : ?o7?a' o %#anto isso > ?eri*oso' e ?ara %#e a eJ?osio no se ?ro(on*#e des7e5 dida7ente' o indicarei e7 ?o#cas palavras' e7 :e9 de tecer5lhe (on*a considerao. O ?ont)fice' insiste7' %#e oc#?a a s> a?ost8(ica' e %#antos fora7 ?or e(e #n*i5 dos e consa*rados sacerdotes' #7a :e9 %#e se<a7 assina(ados ?or suas 7itras e $c#(os' re?resenta7 a I*re<a e de:e7 ser tidos co7o a I*re<a. Por isso e(es no ?ode7 errar. Por %#A` Por%#e so ?astores da I*re<a e consa*rados ao 2en6or. E ?or:ent#ra Aro e os de7ais *#ias de Israe( no era7 ?astores` Cont#do Aro e se#s fi(6os' < in:estidos sacerdotes' no entanto errara7 %#ando for<ara7 o $e9er5

ro aEJ 32."b. 2e*#ndo este racioc)nio' ?or %#e no teria7 re?resentado a I*re<a a%#e(es %#atrocentos ?rofetas %#e 7entia7 a Aca$e` a1Rs 22.11' 12b. A I*re<a' ?o5 r>7' esta:a do (ado de 0ica)as' ?or certo #7 homem so9in6o e des?re9):e(' de c#<a $oca' entretanto' ?rocedia a :erdade. Por:ent#ra os ?rofetas no (e:a:a7 diante de si no s8 o no7e' co7o ta7$>7 a for7a da I*re<a' %#ando #7a se ins#r*ira7 contra Mere7ias e' a7eaadores' se <acta:a7 de %#e no era ?oss):e( %#e a (ei ?erecesse ao sacerdote' o conse(6o ao s$io' a ?a(a:ra ao ?rofeta` aMr 1;.1;b. Mere7ias > en:iado so9in6o contra toda essa 6orda de ?rofetas' ?ara %#e da ?arte do 2en6or den#nciasse %#e acontecer %#e a (ei ?erecer ao sacerdote' o conse(6o ao s$io' a ?a(a:ra ao ?rofetaW aMr ".!b. Por acaso no ref#(*ia ta( es?(endor na%#e(a asse7$(>ia %#e os sacerdotes' os escri$as e os farise#s re#nira7 a fi7 de ca?tar ?areceres acerca de co7o tiraria7 a :ida a Cristo` a0t 2I.3' "U Mo 11."75 3U 12.1@b. =#e se :o a*ora e se a?e*#e7 7scara eJterior' e assi7 se faa7 cis7ticos a Cristo e a todos os ?rofetas de 1e#sU ?or o#tro (ado' %#e faa7 dos 7inistros de 2atans 8r*os do Es?)rito 2antoW Ora' se esto fa(ando a s>rio' res?onda757e e7 $oa f>O entre %#e a*entes e (#*ares ?ensa7 %#e a I*re<a residia de?ois %#e' ?or decreto do Conc)(io de Hasi(>ia' E#*Anio foi de?osto e a(i<ado do ?ontificado e A7ade# in:estido e7 se# (#*ar` Ainda %#e se arre$ente7' no ?ode7 ne*ar %#e' no %#e tan*e eJterioridade' esse Conc)(io foi (e*)ti7o' a(>7 de t#do con:ocado no a?enas ?or #7 ?ont)fice' 7as ?or dois. E#*Anio foi a(i condenado de cis7a' re$e(io e cont#7cia' <#nta7ente co7 todo o $ando de cardeais e $is?os %#e 6a:ia7 co7 e(e 7a%#inado a disso(#o do Conc)(io. Entretanto' 7ais tarde a?oiado no fa:or dos ?r)nci?es' rec#?ero# inte5 *ra(7ente o ?ontificado. E7 f#7aa se desfe9 essa e(eio de A7ade#' so(ene7en5 te cons#7ada "ue #ora ?e(a a#toridade de #7 s)nodo *era( e sacrossanto' eJceto %#e o s#?racitado -madeu foi a?(acado e7 :irt#de de #7 c6a?># cardina()cio' co7o #7 co a (adrar se cala %#ando (6e > tirado naco de carne. 1o *rA7io desses 6ere*es re$e(des e cont#7a9es ?rocede# t#do %#anto e7 se*#ida te7 6a:ido de ?a?as' car5 deais' $is?os' a$ades' ?adres. .este ?onto' i7?Ke5se a*arr5(os e i7o$i(i9a5(os. Pois' a %#a( das d#as facKes conferiro o no7e de I*re<a` Por:ent#ra ne*aro %#e foi esse #7 Conc)(io Eera(' de nada carecendo %#anto 7a<estade eJterior' < %#e' e7 :erdade' #oi so(ene7ente con:ocado ?or d#as $#(as' consa*rado 7ediante o (e*ado da s> ro7ana a ?residi5lo' e7 todas as coisas de:ida7ente confor7ado s nor7as re*#(a7entares' a conser5 :ar5se se7?re na 7es7a di*nidade at> o fi7` 1ec(araro E#*Anio cis7ticos co7 toda s#a coorte' ?e(a %#a( fora7 todos consa*rados` Portanto' o# defina7 a for7a da I*re<a e7 o#tros ter7os' o#' ?or 7ais n#7ero5 sos %#e se<a7' sero ?or n8s tidos como cis7ticos %#antos' c\nscia e de(i$erada5 7ente' fora7 ordenados ?or 6ere*es.

E se n#nca antes se fi9esse e:idente %#e a I*re<a no se ?rende a ?o7?as eJter5 nas' eles ?r8?rios ?ode7 di9er5nos %#e disso constit#i ?ro:a a$#ndante' :isto %#e' so$ esse ?o7?oso no7e de I*re<a' ?or tanto te7?o or*#(6osa7ente se a?re*oara7 ao 7#ndo' %#ando' entretanto' no ?assa:a7 de ?estes 7ort)feras I*re<a. .o esto# 7e referindo a seus cost#7es e %#e(es atos 6ediondos de %#e e7?ant#rra o :i:er de todos' %#ando' como os farise#s' di9e7 %#e de:e7 ser o#:idos' no i7ita5 dos a0t 23.3b. 2e de:otares #7 ?o#co de te# (a9er a (er estas nossas pondera'1es' se7 so7$ra de dN:ida recon6ecers %#e a ?r8?ria' sim' a ?r8?ria do#trina' $ase da %#a( ar*N5 e7 %#e de:e7 ser tidos co7o sendo a I*re<a' no ?assa de 7ort)fero 7atado#ro de a(7as' toc6a incendi(ria' r#)na e destr#io da I*re<a.

11. ALEGAM QUE

OS TUMULTOS RESULTAM DA PREGAO REFORMADA

Fina(7ente' a*e7 no co7 ?o#ca 7a()cia %#ando' co7 des?eitada :ir#(Ancia' re7e7ora7 %#o :#(tosas ?ert#r$aKes da orde7' t#7#(tos e contendas te7 a ?re5 *ao de nossa do#trina tra9ido consi*o e %#e fr#tos ora est ?rod#9indo e7 7#itos. Ora' in<#sta7ente deri:a5se contra e(a a c#(?a desses 7a(es' culpa %#e se de:eria (anar ?erf)dia de 2atans. Esta > co7o %#e #7a ad7iss):e( ?ro?riedade da di:ina Pa(a:raO %#e e(a <a7ais :e7 tona se7 %#e 2atans se des?erte e se assan6e. Eis a%#i a 7ais se*#ra 7arca' e ?artic#(ar7ente fie(' e7 :irt#de da %#a( se distin*#e das fa(sas do#trinas' %#e se di:#(*a7 co7 faci(idade' en%#anto rece$e7 de todos o#:i5 dos atenciosos e so o#:idas ?or #7 7#ndo %#e as a?(a#de. 1esse 7odo' ?or a(*#ns s>c#(os' d#rante os %#ais todas as coisas esti:era7 s#$7ersas e7 ?rof#ndas tre:as' %#ase todos os 7ortais dedica:a7 se# ?assate7?o e di:erti7ento a esse sen6or do 7#ndo' e7 coisa a(*#7a diferindo de a(*#7 2arda5 n?a(o' re?o#sa:a e se de(icia:a e7 co7?(eta tran%&i(idade. Afina( de contas' %#e o#tra coisa havia a #azer' seno fo(*ar e di:ertir5se' na serena e i7?ert#r$ada ?osse de seu reino` =#ando' ?or>7' ref#(*indo das a(t#ras' s#a (#9 dissi?o# $astante as tre:as' %#ando o reino da%#e(e :a(ente a-c 11.22b foi ?ert#r$ado e a$a(ado' ento' na :erdade' ele co7eo# a sac#dir se# cost#7eiro tor?or e a correr s ar7as. A(is' ?ri7eira7ente incito# o ?oder dos 6o7ens' ?or c#<a instr#7enta(idade' de for7a :io(enta' o?ri7isse a :erdade %#e ac(ara:a. Co7o nada (o*rasse ?or esse 7eio' :o(to#5se ?ara as ci(adas. EJcito#' atra:>s de se#s cata$atistas e o#tros ?or5 tentos de e7$#steiros' diss)dios e contentas do#trinrias' co7 os %#ais a o$sc#re5 cesse e' ?or fi7' a eJtin*#isse. E a*ora tei7a e7 assedi5(a co7 a7$os esses en*e5 n6os de *#erra. Co7 efeito' no a?enas tenta' ?e(a fora e ?e(a 7o dos 6o7ens' arrancar essa se7ente *en#)na' 7as ainda' %#anto ?ossa' se esfora ?or s#foc5(a co7 s#as ci9Vnias' ?ara %#e no 7edre e fr#tifi%#e. Entretanto' t#do isso (6e ser

$a(dado' se der7os o#:idos ao 2en6or como nosso 7onitor' o %#a(' 6 7#ito' no s8 nos ?\s a desco$erto suas arti7an6as' ?ara %#e no nos :iesse a a?an6ar des?re:e5 nidos' 7as ainda nos ar7o# co7 defesas $astante s8(idas contra todas as s#as 75 %#inas de guerra. A(>7 disso' %#o des7edida > a ?er:ersidade de assacar o 8dio contra a ?r8?ria Pa(a:ra de 1e#s' se<a das sediKes %#e contra ela atia7 os r>?ro$os e re$e(des' se<a das seitas %#e engendram os i7?ostoresW Toda:ia' isso no > no:idadeW Interro5 *ado foi E(ias' se ?or:ent#ra no era ele a%#e(e %#e ?ert#r$a:a a Israe( a1Rs 1;.17b. Para os <#de#s' Cristo era #7 sedicioso a-c 23. U Mo 1!.7b. Aos a?8sto(os i7?in*i5 ra7 o cri7e de s#$(e:ao do ?o:o aAt 2". 5!b. =#e o#tra coisa esto a fa9er a"ue% les %#e 6o<e nos i7?#ta7 todos os distNr$ios' t#7#(tos e contendas %#e contra n8s efer:esce7` Ora' E(ias nos ensino# a res?osta %#e se de:a dar a tais acusadores a1Rs 1;.17' 1;bO no so7os n8s %#e se7ea7os os erros o# incita7os os t#7#(tosU ao contrrio' s o os 7es7os %#e (#ta7 contra o ?oder de 1e#sW A(is' #7a :e9 %#e $aste esta resposta ?ara conter5(6es a te7eridade' assi7' ?or o#tro (ado' ser su#iciente para ir ao encontro da o$t#sidade de o#tros' %#e no raro acontece %#e se deiJe7 a$a(ar co7 tais escVnda(os e assi7 fi%#e7 ?ert#r$ados' cedendo :aci(ao. Portanto' ?ara %#e co7 esta conf#so no ?erca7 e(es o Vni5 7o' e n o se<a7 a(i<ados do ?edesta( em "ue se #irmam' sai$a7 esses %#e as 7es7as coisas %#e 6o<e nos so$re:A7' os a?8sto(os as eJ?eri7entara7 e7 se# prprio te75 ?o. /a:ia indo#tos e inconstantes %#e' ?ara s#a ?r8?ria ?erdio' co7o no%lo di9 Pedro a2Pe 3.1Ib' corro7?ia7 o %#e fora di:ina7ente escrito ?or Pa#(o. /a:ia des5 ?re9adores de 1e#s %#e' e7 o#:indo 6a:er ?ro(iferado o ?ecado ?ara %#e a *raa s#?era$#ndasse' de i7ediato ?ost#(a:a7O cPer7anea7os no ?ecado ?ara %#e a *raa se enri%#ead aR7 I.1bU e7 o#:indo %#e os fi>is no esto de$aiJo da (ei' de ?ronto :ocifera:a7O cPe%#e7os' ?or%#anto no esta7os de$aiJo da (ei' 7as so$ a *raad aR7 I.1 b. /a:ia a"ueles %#e o ac#sa:a7 de insti*ador do 7a(. Infi(tra:a75 se 7#itos fa(sos a?8sto(os ?ara destr#ir as i*re<as %#e e(e edificara a1Co 1.1@513U 2Co 11.3' "U 12' 13U E( 1.I' 7b. A(*#ns ?re*a:a7 o e:an*e(6o ?or in:e<a e ?orfia' no e7 sinceridade aF? 1.1 bU at> 7es7o ?or es?)rito de contenda' ?ensando a*ra5 :ar5(6e a ?resso dos *ri(6Kes aF? 1.17b. E7 o#tras ?artes' no era 7#ito o ?ro*res5 so do e:an*e(6o. Todos $#sca:a7 o ?r8?rio ?ro:eito' no o de Mes#s Cristo aF? 2.21b. O#tros :o(ta:a7 atrs como ces a se# :\7ito e ?orcos a seu es?o<ado#ro de (a7a a2Pe 2.22b. 0#itos ?er:ertia7 a (i$erdade do Es?)rito e7 (icena da carne a2Pe 2.1;' 1!b. Fa(sos ir7os se insin#a:a7' dos %#ais' 7ais tarde' a7eaa:a7 os ?iedosos co7 ?eri*os a2Co 11.3' "b. Entre os ?r8?rios ir7os s#scita:a75se :aria5 dos desencontros. .essas circ#nstVncias' %#e 6a:eria7 os a?8sto(os de fa9er` Por:ent#ra no de5 :eria7 ter dissi7#(ado ?or #7 te7?o' o#' antes' ?osto de ?arte e rene*ado esse

3"

-ICRO I

e:an*e(6o %#e :ia7 ser a se7enteira de tantos (it)*ios' 7oti:o de tantos ?eri*os' ocasio de tantos escVnda(os` 0as' e7 7eio a tri$#(aKes dessa orde7' :in6a5 lhes (e7$rana %#e Cristo era #7a ?edra de tro?eo e roc6a de escVnda(o aR7 !.33U 1Pe 2;U Is ;.1"b' ?osto ?ara a %#eda e soer*#i7ento de 7#itos e ?or sina( de contra5 dio a outros a-c 2.3"b. Ar7ados desta certe9a' a:ana:a7 o#sada7ente ?or entre todos os riscos de t#7#(tos e a*ra:os. Co7 o 7es7o ?ensa7ento con:>7 ta7$>7 "ue nos forta(ea7os' #7a :e9 %#e Pa#(o testifica ser este o ?er?>t#o *Anio do e:an*e(6oO %#e se<a aro7a de 7orte ?ara 7orte aos %#e ?erece7 a2Co 2.1Ib' e7$ora ele nos ten6a sido destinado antes a este ?ro?8sitoO %#e fosse o aro7a de :ida ?ara a :ida e o ?oder de 1e#s ?ara a sa(:ao dos fi>is aR7 1.1Ib. Isso 7es7o $ o %#e ta7$>7 certa7ente eJ?eri7entar)a7os' se no corro7?Asse7os co7 nossa in*ratido este $enef)cio de 1e#s to sin*#(ar' e ?ara nossa r#)na ?er:ertAsse7os o %#e nos de:eria ser nossa Nnica *arantia de sa(5 :ao.

12. CONCLUSO
0as' :o(:o57e a ti' 8 Rei. E7 nada te 7o:a7 essas :s ca:i(aKes co7 %#e nossos ad:ersrios ?orfia7 ?or inf#ndir5te ?a:or' a saber' %#e' 7ercA deste no:e( e:an*e(6o' ?ois assi7 o c6a7a7' no se ?roc#ra ne7 se $#sca o#tra coisa' seno ocasio ?ara t#7#(tos e i7?#nidade ?ara todos os des7andos. Pois' ta7?o#co nos5 so 1e#s > a#tor de di:iso' 7as de ?a9 a1Co 1".33bU ne7 o Fi(6o de 1e#s' %#e :eio ?ara destr#ir as o$ras do dia$o a1Mo 3.;b' > 7inistro do ?ecado aE( 2.17b. E n8s esta7os sendo i7erecida7ente ac#sados de tais intenKes' das %#ais' cer5 ta7ente' <a7ais te7os dado se%#er a 7)ni7a raz o de s#s?eita. 2e tais f\sse7os n8s' co7o di9e7' %#e ?re7edita7os a s#$:erso de reinos' ns de %#e7 nen6#7a ?a(a:ra facciosa <a7ais se o#:i#' e cu&a :ida' a todo te7?o %#e :i:)a7os so$ te# cetro' foi se7?re con6ecida como ?acata e sin*e(a' e %#e ainda a*ora' escorraados de nossos (ares' cont#do no cessar)a7os de s#?(icar e7 orao toda ?ros?eridade a ti e a te# reino. .8s %#e afoitos $#sca7os desenfreada (i$erdade para toda sorte de desre*ra7entosU ns de %#e7' ainda %#e nos cost#7es 7#itas coisas ?ossa7 ser cens#radas' entretanto nada h( di*no de to :ee7ente cens#ra. .e7 to insatisfat85 rio ?ro*resso te7os' ?e(a *raa de 1e#s' eJ?eri7entando no e:an*e(6o' %#e a esses detratores no ?ossa nossa :ida ser eJe7?(o de castidade' de *enerosidade' de 7ise5 ric8rdia' de 7oderao' de ?aciAncia' de so$riedade e de toda e %#a(%#er :irt#de. =#e de fato te7e7os e adora7os a 1e#s co7 sinceridade > coisa de si 7es7a ?erfeita7ente e:idente' #7a :e9 %#e $#sca7os %#e se# no7e (6e se<a santificado' %#er atra:>s de nossa :ida' %#er atra:>s de nossa 7orte aF? 1.2@b. E da inocAncia e

da inte*ridade c):ica' o ?r8?rio 8dio te7 sido o$ri*ado a dar teste7#n6o e7 fa:or

CARTA AO REI

3I

de a(*#ns de n8s' e7 %#e7 se ?#nia de 7orte eJata7ente o %#e se de:eria re:estir de sin*#(ar (o#:or. Ora' se h( %#e7' so$ ?reteJto do e:an*e(6o' ?ro7o:e distNr$io' at> a%#i no se :erifico# %#e esses eJiste7 e7 te# reinoU se h( %#e7 aco$erta a ?er7issi:idade de se#s desre*ra7entos co7 a (i$erdade da *raa de 1e#s' 7#it)ssi7os dos %#ais co5 n6eo' 6 (eis e ?ena(idades (e*ais co7 %#e de:a7 ser se:era7ente re?ri7idos' confor7e o %#e 7erece7. Entre7entes' de 7odo a(*#7 o e:an*e(6o de 1e#s no ten6a 7a# no7e ?or ca#sa da 7a(dade de 6o7ens de*enerados. Tens' 8 Rei' so$e<a7ente eJ?osta' e7 farta c8?ia de eJe7?(os' a :ir#(enta ini5 %&idade de nossos ca(#niadores' ?ara %#e a s#as ca:i(aKes no te inc(ines co7 o#:ido des7edida7ente cr>d#(o. Arreceio57e at> de 6a:er57e estendido eJcessi5 :a7ente' #7a :e9 %#e este ?refcio < se a:i9in6a da esca(a de %#ase co7?(eta a?o(o*ia' co7 %#e' no entanto' no di(i*enciei ?or tecer #7a defesa' 7as si7?(es5 7ente ?redis?or5te o es?)rito' a %#e dAs o#:idos ?r8?ria a?resentao de nossa ca#sa' esp!rito' na :erdade' ora de n8s a:erso e a(ienado' acrescento5o' at> inf(a7a5 do' c#<a *raa' no o$stante' confia7os ?oder rea:er' se esta nossa confisso' %#e dese<a7os se<a diante de t#a 7a<estade nossa defesa' sereno e desa?aiJonado' #7a :e9 a (eres. 2e de:eras' ao contrrio' a ta( ?onto os s#ss#rros dos 7a(>:o(os te oc#?a7 os o#:idos' %#e aos ac#sados nen6#7a ocasio s#cede' a(>7 de t#do' de fa(are7 e7 se# prprio fa:or' 7ercA de t#a coni:Ancia este<a7 se7?re essas fNrias intrat:eis a eJercer s#a san6a ?ertina9' 7ediante encarcera7entos' f(a*e(aKes' tort#ras' 7#ti5 (aKes' fo*#eiras' ento nos :ere7os red#9idos ao eJtre7o 7Ji7o. Toda:ia' assi7 ser( %#e e7 nossa ?aciAncia ?oss#a7os nossas a(7as a-c 21.1!b e na forte 7o de 1e#s es?ere7os' m o %#e' fora de dN:ida' a seu te7?o se 7anifestar' e ar7ada se estender' tanto ?ara (i:rar aos ?o$res de sua af(io' %#anto ainda ?ara ?#nir os des?re9adores %#e' co7 to se*#ra confiana' esto a*ora a eJ#(tar. O 2en6or' Rei dos reis' te fir7e o trono na <#stia aP: 2 . b e o so(idifi%#e na e%&idade' 8 7#i i(#stre Rei. E7 Hasi(>ia' 1o de A*osto do ano de 1 3I

"2

-ICRO I

CARTA AO REI

"3

PREFCIO EDIO DE 1"")


MO4O CA-CI.O AO E-EITOR

.a ?ri7eira edio desta nossa o$ra' ?or%#anto 7#i (on*e esta:a eu de es?erar
esse AJito %#e' ?or s#a i7ensa $ondade' lhe ?ro?icio# o 2en6or' eu 7e 6o#:era' co7o cost#7a acontecer e7 o$ras de ?e%#eno ?orte' o 7ais das :e9es de for7a s#cinta. Co7o' ?or>7' ?erce$esse %#e a 7es7a fora rece$ida co7 esse fa:or ?or %#ase todos os ?iedosos' %#e e# <a7ais teria o#sado dese<ar' 7#ito 7enos es?erar' sentia de a(7a %#e 7#ito 7ais 7e fora conferido do %#e eu 6a:ia 7erecido. E assi7 con5 c(#) %#e e# seria 7#it)ssi7o in*rato se no tentasse' ?e(o 7enos at> onde 7e#s ?arcos rec#rsos 7e ?er7itisse7' ir ao encontro dos anseios to *enerosa7ente a 7i7 dis?ensados' e %#e forte di(i*Ancia esta:a a 7e desafiar. .o o tentei a?enas na se*#nda edio. Pe(o contrrio' %#antas :e9es' ?osterior5 7ente' te7 sido a o$ra rei7?ressa' enri%#ecida te7 sido de a(*#7 acr>sci7o. 2e' ?or>7' no de?(ora:a o (a$or ento des?endido' cont#do <a7ais 7e satisfi9 at> %#e ela :eio a ser arran<ada nesta orde7 %#e ora se ?ro?Ke. Confio 6a:er a*ora ?ro:ido o %#e ?or:ent#ra a?ro:e o <#(*a7ento de todos :8s. Co7 %#o *rande esforo' na :erdade' 7e a?(i%#ei ao af de ?restar I*re<a de 1e#s este ser:io' (#7inoso teste7#n6o me > ?oss):e( a?resentar' :isto %#e' no in:erno ?assado' en%#anto ?ensa:a %#e atra:>s da fe$re %#art a 7orte se me dese5 n6a:a' %#anto 7ais ?ressiona:a a enfer7idade' tanto 7enos 7e ?o#?ei' at> %#e deiJasse #7 (i:ro a so$re:i:er5me %#e reco7?ensasse' e7 certa 7edida' to $eni*5 na aco(6ida dos ?iedosos. Por certo %#e teria ?referido hav5lo #eito $e7 antes. Toda:ia' $e7 cedo se fa9 a%#i(o %#e se fa9 $e7. 0as' 6a:A5lo5ei de <#(*ar como %#e tendo a?arecido e7 oca5 sio o?ort#na' ento' %#ando :en6a a sentir %#e ter tra9ido I*re<a de 1e#s fr#to ainda 7ais co?ioso dora:ante do %#e at> a*ora. * este 7e# Nnico dese<o. E $astante 7a( andaria7 as coisas co7i*o' a no ser %#e' satisfeito co7 a a?ro:ao de 1e#s #nica7ente' des?re9asse %#er os pareceres to(os e ?er:ertidos de 6o7ens insi?ientes' %#er as o?iniKes in)%#as e 7a(i*nas dos r>?ro$os. Ora' ainda %#e de todo 1e#s 7e ten6a 7o:ido o es?)rito ao 9e(o no s8 de ?ro?a*ar5(6e o reino' 7as ta7$>7 de ser:ir ao $e7 ?N$(ico' e ade7ais' 6onesta7ente c\nscio esto#' e ten6a os an<os por minhas teste7#n6as de %#e' desde %#ando ass#7i o of)cio docente na I*re<a' nada 7e ?ro?#s seno ser Nti( I*re<a' 7inistrando o sincero ensino da ?iedade'

cont#do ?enso %#e nin*#>7 6 %#e de 7ais ca(Nnias se<a atacado' 7ordido' (acerado.

""

-ICRO I

=#ando esta nota < esta:a no ?re(o de A#*s$#r*o' onde se re#nia a 1ieta I7?e5 ria(' rece$i not)cias confir7adas de %#e se 6a:ia es?a(6ado o $oato de 7e# retorno s 6ostes ?a?ais' e de "ue nos ?aos dos ?r)nci?es #ora esse boato rece$ido co7 $e7 7aior fa:or do %#e de:era. Esta >' e7 :erdade' a reco7?ensa "ue me outorgam a%#e(es a %#e7' ?or certo' no so descon6ecidas as 7N(ti?(as e:idAncias de 7in6a constVncia' evidncias %#e' assi7 co7o re?e(e7 ca(Nnia to :i(' de(a ta7$>7 de:e5 ria7 7e ter defendido diante de todos os <#)9es ?ro$os e 6#7anos. En*ana5se' ?o5 r>7' o 1ia$o co7 toda s#a cater:a se ?ensa %#e' co7 in:estir contra 7i7 co7 ?Ntridas 7entiras' 6a:er57e5ei de tornar' ?or ca#sa dessa :i(ania' 7ais %#e$rantado o# 7ais 7oroso' ?or%#anto confio %#e 1e#s' e7 s#a i7ensa $ondade' 6a:er57e5 de conceder %#e ?erse:ere no c#rso de s#a santa :ocao co7 ?aciAncia constante' de %#e no:a 7ostra eJi<o aos (eitores ?iedosos na ?resente edio. Ade7ais' neste (a$or' este te7 sido 7e# ?ro?8sitoO ?re?arar e instr#ir de ta( 7odo os candidatos sa*rada teo(o*ia' ?ara a (eit#ra da di:ina Pa(a:ra' %#e no s8 (6e ten6a7 fci( acesso' 7as ainda ?ossa7 nesta esca(ada a:anar se7 tro?eos. Ora' esto# ciente %#e a ta( ?onto a$ran*i' e7 todas as suas ?artes' a s#7a da re(i5 *io' e ta7$>7 e7 ta( orde7 a dis?#s' %#e' se a(*#>7 a 6a<a a?rendido de for7a correta' no ser dif)ci( a<#i95(o no s8 o %#e es?ecia(7ente $#scar na Escrit#ra' 7as ainda a %#e fi7 de:a atri$#ir t#do %#anto ne(a se cont>7. Portanto' a?(anado' ?or assi7 di9er' este ca7in6o' se :ier e# 7ais tarde a ?#$(i5 car %#ais%#er eJ?osiKes da Escrit#ra' #7a :e9 %#e no terei necessidade de e(a$o5 rar eJtensas disc#ssKes acerca de ass#ntos do#trinrios e fa9er (on*as di:a*aKes e7 torno de (#*ares co7#ns' se7?re co7 ?arci7\nia as 6a:erei de condensar. Por essa ra9o' a(i:iado ser o (eitor ?iedoso de *rande a$orreci7ento e enfado' se + 2scritura se ac6e*a ?re7#nido do con6eci7ento da ?resente o$ra co7o de #7 ins5 tr#7ento necessrio. ,7a :e9' ?or>7' o conteNdo deste tratado' co7o e7 es?e(6os' e7 tantos co7entrios 7e#s c(ara7ente se ref(ete' ?refiro dec(arar %#a( se<a esse propsito 7ediante o ?r8?rio conteNdo' a ?roc(a75(o e7 ?a(a:ras. Fe(icidades' (eitor a7i*o' e se destes 7e#s (a$ores co(6eres a(*#7 fr#to' a<#da5 7e co7 t#as ?reces diante de 1e#s' nosso Pai. Eene$ra' 1 de a*osto do ano 1 !

jjj -"ueles c#<a inteno fora co7 7odesto (i:reto defender' C#(toso :o(#7e o fi9era7 co7 seu esforo de a?render. jjj A*ostin6o' E?)sto(a CIIO cE# 7e confesso ser do nN7ero da%#e(es %#e' a?ren5 dendo' escre:e7U e a?rende7' escre:endo.d

CARTA AO REI

"

PREFCIO EDIO FRANCESA DE 1"!1 E S U B S E Q . E N T E S/ N E S S A L N G U A


PROP32ITO 1E2TA OHRA

Para %#e ?ossa7 os (eitores a#ferir 7aior ?ro:eito da ?resente o$ra' dir5(6es5ei'
e7 ?o#cas ?a(a:ras' "ual o $enef)cio %#e (6es ad:ir do #so deste (i:ro. Por%#anto' ao ?roceder assi7' 7ostrar5(6es5ei "ual o ?ro?8sito ao %#a( se de:ero ater e ao %#a( diri*ir a ateno ao (A5(o. E7$ora a 2anta Escrit#ra conten6a #7a do#trina ?erfeita' %#a( nada se ?ode acrescentar' ?or%#e a?ro#:e a nosso 2en6or ne(a re:e(ar os infinitos teso#ros de s#a sa$edoria' entretanto a ?essoa %#e no for $astante eJ?eri5 7entada e7 se# 7an#seio e entendi7ento necessita de certa orientao e a<#da' ?ara sa$er o %#e de:a ne(a $#scar a fi7 de no :a*#ear incerta' antes a(cance rota se*#ra %#e (6e fac#(te atin*ir se7?re o fi7 a %#e a con:oca o 2anto Es?)rito. D %#e o de:er da%#e(es %#e tA7 rece$ido 7ais a7?(a i(#7inao de 1e#s %#e os o#tros > :ir e7 socorro dos s)7?(ices neste ?artic#(ar e %#e (6es dAe7 a 7o ?ara os cond#9ir e os a<#dar a encontrar a ?(enit#de do %#e 1e#s nos %#is ensinar e7 s#a Pa(a:ra. Ora' isso 7e(6or no se ?ode fa9er %#e 7ediante as Escrit#ras' foca(i9an5 do5se os te7as ?rinci?ais e conse%&entes %#e so co7?reendidos na fi(osofia crist. Pois %#e7 desses con6eci7entos se assen6oreia estar e7 condiKes de a?ro:eitar na esco(a de 1e#s 7ais e7 #7 dia do %#e o#tro e7 trAs 7eses' na 7edida e7 %#e sa$e' co7 re(ati:a ?reciso' a %#e re?ortar cada sentena e > ?oss#idor dessa re*ra ?ara dis?or co7 acerto t#do %#anto se (6e a?resenta. Cendo' ?ois' %#o *rande era a necessidade de assi7 assistir %#e(es %#e ansei5 a7 ?or ser instr#)dos na do#trina da sa(:ao' esforcei57e' se*#ndo a ca?acidade %#e 7e te7 dado o 2en6or' ?or dedicar57e a este 7ister. E ?ara este fi7 escre:i a ?resente o$ra. Redi*i5a ?ri7eira7ente e7 (ati7' ?ara %#e ?#desse ser:ir a todos os est#diosos' de %#a(%#er ?a)s %#e fosse7' ento' e7 se*#ida' a(7e<ando co7#nicar o %#e da) ?oderia ad:ir de ?ro:eito nossa *ente francesa' trad#9i5a ta7$>7 ?ara nossa ()n*#a. .o o#so arro*ar5(6e teste7#n6o de7asiado (ison<eiro' ne7 ?ron#nciar5 7e %#anto a %#o ?ro:eitosa (6e ?ossa ser a (eit#ra' te7endo ?arecer %#e 7in6a o$ra atri$#o :a(or eJcessi:o. Toda:ia' ?osso $e7 ?ro7eter %#e ?oder isto ser co7o %#e #7a c6a:e e entrada %#e a todos os fi(6os de 1e#s o#tor*#e acesso a correta e ca$a( co7?reenso da 2anta Escrit#ra.

"I

-ICRO I

1a)' se a ?artir de a*ora e ?ara o f#t#ro' conceder57e o 2en6or 7eios e o?ort#5 nidades ?ara escre:er a(*#ns co7entrios' serei o 7ais s#cinto ?oss):e(' ?or%#anto no se faro necessrias (on*as di*ressKes' :isto %#e' nesta o$ra' < foca(i9ei eJten5 sa7ente %#ase todos os arti*os %#e di9e7 res?eito f> crist. E < %#e foroso nos > recon6ecer %#e de 1e#s ?rocede7 toda :erdade e s do#trina' o#sarei' #7 tanto ?res#nosa7ente' afir7ar' co7 sin*e(e9a' a o?inio %#e n#tro desta o$raO > e(a 7ais de 1e#s %#e de 7i7 ?r8?rio. Portanto' se a(*#7 (o#:or 6o#:er e(a de s#scitar' a 1e#s se de:e e(a render. EJorto' ?ois' a todos %#antos n#tre7 re:erAncia ?ara co7 a Pa(a:ra do 2en6or' a %#e a (eia7 e' co7 di(i*Ancia' a enteso#re7 na 7enteU se a(7e<a7 ?oss#ir' ?ri7ei5 ro' #7 s#7rio da do#trina crist' e7 se*#ndo (#*ar' #7 7eio de fr#ir rea( ?ro:eito da (eit#ra tanto do Anti*o %#anto do .o:o Testa7entos. =#ando assi7 o ti:ere7 feito' sa$ero ?or eJ?eriAncia %#e no os ten6o tentado sed#9ir 7ediante ?a(a:rea5 do i7?rocedente. 2e a(*#>7 no (6e ?#der a(canar todo o conteNdo' no se deses5 ?ere ?or issoU ?rossi*a' se7 arrefeci7ento' na se*#ra eJ?ectati:a de %#e #7a ?assa5 *e7 (6e 6a<a de ?ro<etar 7ais (#9es so$re a o#tra. Aci7a de t#do' insistiria nesta reco7endaoO i7?orta e7 t#do %#anto eJ?on6o recorrer ao teste7#n6o da Escri5 t#ra' %#e e:oco ?ara a<#i9ar da ?rocedAncia e <#ste9a do %#e afir7o.

CARTA AO REI

"7

CAPTULO I
O CO./ECI0E.TO 1E 1E,2 E 3 C3)42CI52)T3 1E .32 526536 24O COI2A2 CORRE-ATA2 E 2E I.TER5RE-ACIO.A0

1. O CON(ECIMENTO DEUS

DE N0S MESMOS NOS CONDU, AO CON(ECIMENTO DE

=#ase

toda a so7a de nosso con6eci7ento' %#e de fato se de:a <#(*ar como :erda5 deiro e s8(ido con6eci7ento' consta de d#as ?artesO o con6eci7ento de 1e#s e o conhecimento de n8s mesmos. Co7o' ?or>7' se entre(aa7 co7 7#itos e(os' no > fci(' entretanto' discernir %#a( deles ?recede ao o#tro' e ao o#tro ori*ina. E7 ?ri7eiro (#*ar' :isto %#e nin*#>7 ?ode se%#er 7irar a si ?r8?rio se7 i7edi5 ata7ente :o(:er o ?ensa7ento conte7?(ao de 1e#s' e7 %#e7 :i:e e se 7o:e aAt 17.2;b' ?or isso (on*e est de o$sc#ro o fato de %#e os dotes co7 %#e so7os ?rodi*a7ente in:estidos de 7odo a(*#7 ?ro:A7 de n8s 7es7os. 0ais ainda' ne7 > nossa ?r8?ria eJistAncia' na :erdade' o#tra coisa seno s#$sistAncia no 1e#s Nnico. E7 se*#ndo (#*ar' ?or estas 7ercAs %#e do c>#' *ota a *ota' so$re n8s se desti5 (a7' so7os cond#9idos fonte co7o ?or ?e%#eninos re*atos. A(is' < de nossa prpria carAncia 7e(6or se e:idencia a%#e(a infinidade de rec#rsos %#e reside7 e7 1e#s. Partic#(ar7ente' esta des:ent#rada r#)na e7 %#e nos (ano# a defeco do ?ri7eiro 6o7e7 nos co7?e(e a a(ar os o(6os ?ara o a(to' no a?enas ?ara %#e' <e<#nos e fa7intos' da) ro*#e7os o %#e nos fa(te' 7as ainda para "ue' des?ertados ?e(o te7or' a?renda7os a 6#7i(dade. Ora' co7o no 6o7e7 se de?ara #7 co7o %#e 7#ndo de todas as 7is>rias' e desde %#e fo7os des?o<ados de nosso di:ino adereo' :er*on6osa n#de9 ?Ke a des5 co$erto i7ensa 7assa de tor?e9as' do senso da ?r8?ria infe(icidade de:e necessa5 ria7ente cada #7 ser es?icaado ?ara %#e c6e*#e ?e(o 7enos a a(*#7 con6eci7en5 to de 1e#s. E assi7 na consciAncia de nossa i*norVncia' fat#idade' ?enNria' fra%#e9a' en5 fi7' de nossa ?r8?ria de?ra:ao e corr#?o' recon6ece7os %#e e7 nen6#7a o#5 tra ?arte' seno no 2en6or' se sit#a7 a :erdadeira (#9 da sa$edoria' a s8(ida :irt#de' a ?(ena a$#ndVncia de t#do %#e > $o7' a ?#re9a da <#stia' e da) so7os ?or nossos prprios 7a(es insti*ados considerao das eJce(Ancias de 1e#s. .e7 ?ode7os as?irar a e(e co7 seriedade antes %#e ten6a7os co7eado a descontentar5nos de n8s 7es7os. Pois %#e7 dos 6o7ens h( %#e e7 si ?ra9erosa7ente no descanse'

";

-ICRO I

%#e7 na :erdade assim no descanse' ?or %#anto te7?o > a si mesmo descon6ecido' isto >' por "uanto tempo est contente co7 se#s dotes e i*norante o# es%#ecido de s#a 7is>ria` Conse%&ente7ente' ?e(o con6eci7ento de si mesmo cada #7 > no a?enas a*#i5 (6oado a $#scar a 1e#s' 7as at> co7o %#e cond#9ido ?e(a 7o a ac65(o.

2. O CON(ECIMENTO DE DEUS NOS LE

A AO CON(ECIMENTO DE N0S MESMOS

Por o#tro (ado' > not8rio %#e o 6o7e7 <a7ais c6e*a ao ?#ro con6eci7ento de si mesmo at> %#e 6a<a antes conte7?(ado a face de 1e#s' e da :iso de(e desa a eJa7inar5se a si ?r8?rio. Ora' sendo5nos o or*#(6o a todos in*Anito' se7?re a ns mesmos nos ?arece7os <#stos' e )nte*ros' e s$ios' e santos' a 7enos %#e' e7 :irt#5 de de ?ro:as e:identes' se<a7os con:encidos de nossa in<#stia' indi*nidade' insi5 ?iAncia e de?ra:ao. .o so7os' ?or>7' assim con:encidos' se atenta7os a?enas ?ara n8s 7es7os e no ta7$>7 ?ara o 2en6or' %#e > o Nnico ?arV7etro ?e(o %#a( se de:e aferir este <#)9o. Pois' #7a :e9 %#e so7os todos ?or nat#re9a ?ro?ensos 6i?ocrisia' ?or isso %#a(%#er : a?arAncia de <#stia nos satisfa9 a7?(a7ente e7 (#*ar da rea( <#stia. E ?or%#e dentro de n8s o# a nosso derredor nada se :A %#e no se<a conta7inado de crassa i7?#re9a' ?or todo te7?o %#e confina7os nossa 7ente aos (i7ites da de?ra:ao 6#7ana' a"uilo %#e > #7 ?o#co 7enos tor?e a ns nos sorri co7o coisa da 7ais refinada ?#re9a. EJata7ente co7o se d co7 #7 o(6o diante do %#a( nada se ?Ke de o#tras cores seno o ?retoO <#(*a5se a(:)ssi7o o %#e' entretanto' > de $ranc#ra #7 tanto esf#7ada' o# at> 7es7o tisnado de certa tona(i5 dade fosca. Ade7ais' dos prprios sentidos do cor?o nos > ?oss):e( discernir ainda 7ais de ?erto %#anto nos en*ana7os ao a:a(iar7os os ?oderes da a(7a. Ora' se e7 ?(eno dia o# $aiJa7os a :ista ao so(o'o# fita7os as coisas %#e e7 torno de n8s se ?aten5 teia7 ao o(6ar' ?arece7o5nos dotados de 7#i ?oderosa e ?enetrante ac#idade. =#an5 do' ?or>7' a(a7os os o(6os ?ara o so( e o 7ira7os direta7ente' esse ?oder de vis o %#e so$re a terra se fa9ia in*ente ?ronta7ente se s#?ri7e e conf#nde co7 f#(*or to intenso' de sorte a ser7os forados a confessar %#e essa nossa 6a$i(idade e7 conte7?(ar as coisas terrenas' %#ando ?ara o so( se :o(to#' > 7era of#scao. Assi7 ta7$>7 se d ao esti7ar7os nossos rec#rsos es?irit#ais. Pois' ?or tanto te7?o %#anto no (ana7os a :ista a(>7 da terra' 7#i fantasiosa7ente nos (ison<e5 a7os a ns mesmos' de todo satisfeitos co7 nossa ?r8?ria <#stia. sa$edoria e :irt#5 de' e nos i7a*ina7os ?o#co 7enos %#e se7ide#ses. 0as' se ?e(o 7enos #7a :e9 co7ea7os a e(e:ar o ?ensa7ento ?ara 1e#s e a ?onderar %#e7 > e(e' e %#o co75 ?(eta a ?erfeio de s#a <#stia' sa$edoria e ?oder' a c#<o ?arV7etro nos i7?orta confor7ar5nos' a"uilo %#e antes e7 n8s sorria so$ a a?arAncia i(#s8ria de <#stia'

CAP+T,-O I

"!

(o*o co7o ?(ena ini%&idade se enJo:a(6arU a"uilo %#e 7irifica7ente se i7?#n6a so$ o t)t#(o de sa$edoria eJa(ar co7o eJtre7ada est#(t)ciaU a"uilo %#e se 7ascara5 :a de ?oder se ar*&ir ser a 7ais de?(or:e( fra%#e9a. Portanto' (on*e est de confor7ar5se di:ina ?#re9a o %#e e7 n8s se afi*#ra co7o %#e a$so(#ta7ente ?erfeito.

3. O (OMEM ANTE A MA-ESTADE

DI INA

1a%#i esse 6orror e es?anto co7 %#e' a cada ?asso' a?re*oa a Escrit#ra tere7 os santos sido tocados e af(i*idos' se7?re %#e sentia7 a ?resena de 1e#s. =#ando' ?ois' :e7os a%#e(es %#e' no (6e considerando a ?resena' se*#ros e fir7es se 7os5 tra:a7' mas' e7 7anifestando e(e s#a *(8ria' to a$a(ados e aterrados se %#eda:a7' co7o se fosse7 ?rostrados ?e(o ?a:or da 7orte' 7ais at>' a tra*5(os' e %#ase ani5 %#i(ados' de:e conc(#ir5se da) %#e o 6o7e7 n o > <a7ais tan*ido e afetado s#fici5 ente7ente ?e(o senso de s#a indi*nidade' seno de?ois de co7?arar5se co7 a 7a5 <estade de 1e#s. E desta consternao te7os n#7erosos eJe7?(os' tanto e7 M#)9es %#anto nos Profetas. Tanto assi7' %#e essa eJ?resso :eio a tornar5se cost#7eira entre o ?o:o de 1e#sO c0orrere7os' ?ois %#e nos a?arece# o 2en6or.d 1e i*#a( 7odo' ta7$>7 a 6ist8ria de M8' co7 o fito de %#e$rantar os 6o7ens ?e(o recon6eci7ento de s#a est#(t)cia' fra%#e9a e corr#?o' se7?re o ar*#7ento 7ais i7?ortante > eJtra)do da descrio da di:ina sa$edoria' ?oder e ?#re9a aM8 3;.1k"@. b. E no se7 ra9o' ?ois :e7os co7o A$rao 7e(6or se recon6ece co7o sendo terra e ?8 desde %#e se c6e5 *o# 7ais ?r8Ji7o conte7?(ao da *(8ria do 2en6or aEn 1;.27bU co7o E(ias no o#sa' de face desco$erta' atentar ?ara a 7anifestao a1Rs 1!.13b' tanto a ?resena divina o 7o:e# de terrorW E %#e 6a<a de fa9er o 6o7e7' ?odrido aM8 13.2;b e :er7e "ue $ aM8 ".7U 2( 22.Ib' %#ando at> 7es7o os ?r8?rios %#er#$ins de:ia7 co$rir o rosto' movidos desse ?a:or` aIs I.2b. D isto co7 efeito o %#e di9 o Profeta Isa)asO cEnr#$escer5se5 o so( e conf#ndir5se5 a (#a' %#ando o 2en6or dos EJ>rcitos :ier a reinard aIs 2".23b' isto >' %#ando re:e(ar se# f#(*or' e 7ais ?erto o tro#Jer' diante de(e se co$rir de tre:as t#do %#anto de 7ais es?(Andido e0ista aIs 2.1@' 1!b.

-ICRO I

C A P T U L O II
E0 =,E CO.2I2TE CO./ECER A 1E,2 E A =,E FI0 -/E TE.1E O CO./ECI0E.TO

1. PIEDADE O REQUISITO PARA SE

CON(ECER A

DEUS

Portanto' de fato entendo como con6eci7ento de 1e#s a"uele e7 :irt#de do %#a(


no a?enas conce$e7os %#e 1e#s eJiste' 7as ainda a?reende7os o %#e nos i7?orta de(e con6ecer' o %#e (6e > re(e:ante *(8ria' enfi7' o %#e > ?ro:eitoso saber a seu respeito. Ora' fa(ando co7 ?ro?riedade' ne7 dire7os %#e 1e#s > con6ecido onde nen6#7a re(i*iosidade 6' ne7 ?iedade. E a%#i ainda no a$ordo essa 7oda(idade de con6eci7ento ?e(a %#a( os 6o7ens' e7 si ?erdidos e 7a(ditos' a?reende7 a 1e#s como Redentor' e7 Cristo' o 0ediador. Ao contrrio' esto# fa(ando a?enas desse conhecimento ?ri7rio e sin*e(o' a %#e nos cond#9iria a ?r8?ria orde7 da nat#re9a' se Ado se conser:asse )nte*ro. Ora' se $e7 %#e nesta r#inosa sit#ao do *Anero 6#7ano < nin*#>7 sentir a 1e#s' se<a como Pai' se<a como a#tor da sa(:ao' se<a como de %#a(%#er 7aneira ?ro?)cio' at> %#e Cristo se inter?on6a como a*ente 7ediador ?ara a?a9i*#5(o e7 re(ao a n8s' toda:ia #7a coisa > sentir7os %#e 1e#s' como nosso Criador' nos s#stenta co7 se# ?oder' nos *o:erna e7 sua ?ro:idAncia' nos ?ro:A e7 s#a $ondade e nos c#7#(a de toda sorte de $AnosU o#tra' ?or>7' > a$raar7os a *raa da recon5 ci(iao "ue nos $ ?ro?osta e7 Cristo. Portanto' #7a :e9 %#e o 2en6or se 7ostra' e7 ?ri7eiro (#*ar' tanto na estr#t#ra do 7#ndo' %#anto no ensino *era( da Escrit#ra' si7?(es7ente como Criador' e ento na face de Cristo a2Co ".Ib como Redentor' da) e7er*e de(e d#?(o con6eci7ento' de %#e se nos i7?Ke tratar a*ora do ?ri7eiro. O o#tro se se*#ir' na de:ida orde7. 0as' e7$ora nossa 7ente no ?ossa a?reender a 1e#s se7 %#e (6e renda a(*#5 7a eJ?resso c#(t#a(' no $astar' cont#do' si7?(es7ente s#stentar %#e e(e > #7 e Nnico' a %#e7 i7?orta ser de todos c#(t#ado e adorado' se no esta7os ta7$>7 ?ers#adidos de %#e e(e > a fonte de todo $e7' ?ara %#e nada $#s%#e7os de o#tra ?arte seno ne(e. E# o rece$o nestes ter7osO no s8 %#e #7a :e9 e(e crio# este 7#ndo' e de ta( for7a o s#st>7 ?or seu i7enso ?oderU o re*#(a ?or sua sa$edoriaU o ?reser:a ?or sua $ondadeU re*e co7 sua <#stia e e%&idade es?ecia(7ente ao *Anero 6#7anoU s#?orta%o e7 sua 7iseric8rdiaU *#arda5o e7 sua ?roteoU 7as' ainda %#e e7

?arte

CAP+T,-O II

a(*#7a se ac6ar #7a *ota o# de sa$edoria e de (#9' o# de <#stia' o# de ?oder' o# de retido' o# de *en#)na :erdade' %#e de(e no e7ane e de %#e no se<a ele ?r8?rio a ca#saU de sorte %#e a?renda7os a rea(7ente de(e es?erar e nele $#scar todas essas coisasU e' aps rece$idas' a atri$#ir5lhas co7 ao de *raas. Ora' este senso dos ?oderes de 1e#s nos > 7estre id\neo da ?iedade' da %#a( nasce a re(i*io. C6a7o piedade re:erAncia associada co7 o a7or de 1e#s %#e nos fac#(ta o con6eci7ento de se#s $enef)cios. Pois' at> %#e os 6o7ens sinta7 %#e t#do de:e7 a 1e#s' %#e so assistidos ?or se# ?aterna( c#idado' %#e > e(e o a#tor de todas as coisas $oas' da) nada se de:e $#scar fora de(e' <a7ais se (6e s#<eitaro e7 o$ediAncia :o(#ntria. 0ais aindaO a no ser %#e ?on6a7 ne(e s#a ?(ena fe(icidade' :erdadeira7ente e de corao n#nca se (6e rendero ?or inteiro.

2. CONFIANA E RE

ER1NCIA SO FATORES DO CON(ECIMENTO DE

DEUS

Portanto' si7?(es7ente se recreia7 e7 fr):o(as es?ec#(aKes %#antos se ?ro5 ?Ke7 insistir nesta ?er*#ntaO =#e > 1e#s` %#ando de:e7os antes interessar sa$er %#a( > s#a nat#re9a e o %#e (6e con:>7 nat#re9a. Pois' de %#e :a(e' se*#ndo E?ic#ro' confessar #7 1e#s %#e' ?ondo de ?arte o c#idado do 7#ndo' s8 se a?ra9 no 8cio` Afina(' %#e a<#da traz con6ecer a #7 1e#s co7 %#e7 nada te7os a :er` Antes' ?e(o contrrio' se# con6eci7ento nos de:e :a(er' e7 ?ri7eiro (#*ar' %#e nos ind#9a ao te7or e re:erenciaU se*#ndo' tendo5o ?or *#ia e 7estre' a?renda7os a $#scar ne(e todo o $e7 e' e7 rece$endo5o' a e(e t#do creditar. Ora' co7o ?ode s#$ir5te 7ente o ?ensa7ento de 1e#s' se7 %#e' ao 7es7o te7?o' (o*o ref(itasO #7a :e9 %#e >s feit#ra de(e' ?e(o ?r8?rio direito de criao foste s#<eitado e :inc#(ado a se# do7)nio' %#e lhe de:es a :ida' %#e con:>7 atri5 $#ir5(6e t#do %#anto fa9es` 2e assi7 >' ento se*#e5se necessaria7ente' #7a :e9 %#e s#a :ontade nos de:e ser a (ei do :i:er' %#e ineJora:e(7ente a :ida te > corro7?ida' se no a ?Kes ao ser:io de(e. Por o#tro (ado' ne7 o ?odes :is#a(i9ar co7 c(are9a' se7 %#e recon6e5 as ser ele a fonte e ori*e7 de todas as coisas $oas' donde de:eria nascer no s8 o dese<o de se a?e*ar a e(e' 7as ainda de de?ositar ne(e s#a confiana' se o 6o7e7 no des:iasse s#a 7ente da reta in:esti*ao ?ara s#a de?ra:ao. Ora' ?ara co7ear' a 7ente ?iedosa no son6a ?ara si #7 1e#s %#a(%#erU ao contrrio' conte7?(a so7ente o Deus Nnico e :erdadeiroU ne7 (6e atri$#i coisa a(5 *#7a %#e (6e ocorra i7a*inao' 7as se contenta co7 tA5lo ta( %#a( ele 7es7o se 7anifesta' e co7 a 7Ji7a di(i*Ancia se7?re se aca#te(a' ?ara %#e no :en6a' 7er5 cA de o#sada te7eridade' a :a*#ear se7 r#7o' indo a(>7 dos (i7ites de s#a :ontade. Con6ecido Deus desta for7a' :isto sa$er %#e ele a t#do *o:erna' confia ser e(e

-ICRO I

se# *#ia e ?rotetor' e assi7 se entre*a a toda s#a *#ardaU ?or%#e entende ser ele o a#tor de todo $e7' se a(*o o o?ri7e' se a(*o lhe fa(ta' de ?ronto a s#a ?roteo se reco(6e' de(e es?erando assistAnciaU :isto %#e est ?ers#adido de %#e ele > $o7 e 7isericordioso' ne(e re?o#sa co7 se*#ra confiana' ne7 d#:ida %#e a todos os se#s 7a(es e7 s#a c(e7Ancia 6a:er de ter se7?re ?re?arado o re7>dioU :isto %#e o recon6ece por 2en6or e Pai' ta7$>7 o <#(*a di*no de toda s#a ateno' e7 todas as coisas' ?ara s#a so$erania' re:erenciar s#a 7a<estade' ?roc#rar ?ro7o:er s#a *(85 ria' se#s ?receitos o$edecerU ?or%#e ?erce$e ser ele <#sto <#i9 e ar7ado de s#a se:e5 ridade ?ara ?#nir os cri7es' te7 se7?re diante dos o(6os se# tri$#na(' e no te7or %#e ?or e(e n#tre' se retrai e co)$e de ?ro:ocar5(6e a ira. Toda:ia' no si*nifica %#e a ta( ?onto se deiJa a?a:orar ?e(o senso de se# <#)9o %#e' e7$ora lhe se<a ?atente o 7eio de e:adir5se' ainda %#e o %#eira. Antes' no 7enos o a$raa como o <#i9 dos 7a#s %#anto $ ele o $enfeitor dos ?iedososU #7a :e9 %#e co7?reende %#e tanto ?ertence *(8ria de Deus dar aos )7?ios e ?er:ersos o casti*o %#e 7erece7' co7o ta7$>7 aos <#stos o do7 da :ida eterna. A(>7 disso' refreia5se de ?ecar no s8 ?e(o te7or do casti*o' 7as ?or%#e a7a e re:erencia a 1e#s co7o PaiU 6onra5o e c#(t#a5 o co7o 2en6orU e 7es7o %#e no eJistisse nen6#7 inferno' ainda assi7 tre7e s8 id>ia da ofensa. Eis no %#e consiste a re(i*io ?#ra e rea(O f> a(iada a s>rio te7or de 1e#s' de 7odo %#e o te7or no s8 e7 si cont>7 re:erAncia es?ontVnea' 7as ainda tra9 con5 si*o a (e*)ti7a adorao' a %#a( est ?rescrita na (ei. E isto se de:e o$ser:ar co7 7ais di(i*AnciaO en%#anto todos :enera7 a 1e#s de 7aneira :a*a e *era(' ?o#%#)s5 si7os o re:erencia7 de verdadeU en%#anto' ?or toda ?arte' *rande > a ostentao e7 ceri7\nias' rara' ?or>7' > a sinceridade de corao.

CAP+T,-O II

C A P T U L O III
O CO./ECI0E.TO 1E 1E,2 FOI POR .AT,REBA I.2TI-A1O .A 0E.TE /,0A.A

1. UNI

ERSALIDADE DO SENTIMENTO RELIGIOSO

=#e eJiste na 7ente 6#7ana' e na :erdade ?or dis?osio nat#ra(' certo senso da
di:indade' considera7os co7o a(>7 de %#a(%#er dN:ida. Ora' ?ara %#e nin*#>7 se ref#*iasse no ?reteJto de i*norVncia' 1e#s 7es7o inf#ndi# e7 todos certa noo de s#a di:ina rea(idade' da %#a(' reno:ando constante7ente a (e7$rana' de %#ando e7 %#ando insti(a no:as *otas' de sorte %#e' co7o todos #7a recon6ece7 %#e 1e#s eJiste e > se# Criador' so ?or se# ?r8?rio teste7#n6o condenados' < %#e no s8 no (6e rende7 o c#(to devido' 7as ainda no consa*ra7 a :ida a s#a :ontade. Certa7ente' se e7 a(*#7 (#*ar se 6a<a de ?roc#rar i*norVncia de 1e#s' e7 nen6#7a ?arte > 7ais ?ro::e( encontrar eJe7?(o disso %#e entre os ?o:os 7ais retr8*rados e 7ais distanciados da ci:i(i9ao 6#7ana. E toda:ia' co7o o dec(ara a%#e(e ?a*o'2 no 6 nen6#7a nao to $r$ara' nen6#7 ?o:o to se(:a*e7' no %#a( no este<a ?rof#nda7ente arrai*ada esta con:icoO 1e#s eJisteW E mesmo a"ueles %#e e7 o#tros as?ectos da :ida ?arece7 diferir $e7 ?o#co dos seres $r#tos' ainda assi7 retA7 se7?re certa se7ente de re(i*io. To ?rof#nda7ente ?enetro# ela s 7entes de todos' %#e este ?ress#?osto co7#7 se a?e*o# to tena97ente s entran6as de todosW Portanto' co7o desde o ?rinc)?io do 7#ndo nen6#7a re*io' nen6#7a cidade' enfi7 nen6#7a casa ten6a eJistido %#e ?#desse ?rescindir da re(i*io' 6 nisso #7a tcita confisso de "ue no corao de todos &az *ra:ado o senso da di:indade. A(is' at> a prpria ido(atria > a7?(a e:idAncia desta noo. Pois sa$e7os de %#o 7a# *rado se 6#7i(6a o 6o7e7 ?ara %#e ad7ire a o#tras criat#ras aci7a de si mesmos. 1esse 7odo' %#ando ?refere render c#(to 7adeira e ?edra' antes %#e se<a considerado co7o no tendo nen6#7 de#s' c(ara7ente se :A %#e esta i7?res5 so te7 #7a fora e :i*or ?rodi*iosos' :isto %#e de for7a a(*#7a ?ode ser a?a*ada do entendi7ento do 6o7e7'3 de 7odo %#e > 7ais fci( %#e as inc(inaKes nat#rais
2. C)ceroO Da )atureza dos Deuses' (i:ro I' 1I. 3. Pri7eira edioO csa(ta :ista :ee7ent)ssi7a ser esta i7?resso acerca da di:indade' %#e' ?or isso' no 6 o$(iterar5se da 7ente do 6o7e7 ...d

"

-ICRO I

se %#e$rante7' as "uais' desta for7a' na rea(idade se %#e$ranta7 %#ando' de se# ar$)trio' o 6o7e7 desce da%#e(a a(ti:e9 nat#ra( s coisas 7ais inferiores ?ara %#e assim ?ossa adorar a 1e#s.

2. RELIGIO

NO IN ENCIONICE GRATUITA

Isto ?osto' > inteira7ente *rat#ito o %#e se o#:e de a(*#ns' isto $' %#e a re(i*io foi en*endrada ?e(a s#ti(e9a e ar*Ncia de #ns ?o#cos' ?ara co7 esta arti7an6a 7an5 tere7 e7 s#<eio o ?o?#(ac6o si7?(8rio' ao 7es7o te7?o e7 %#e' entretanto' ne7 os 7es7os %#e fora7 os in:entores da adorao de 1e#s ?ara os o#tros creria7 eJistir a(*#7 1e#sW 2e7 dN:ida confesso %#e' a fi7 de 7antere7 o es?)rito 7ais o$ediente a si' 6o7ens ast#tos tA7 in:entado 7#ita coisa e7 mat$ria de re(i*io' ?ara co7 isso inf#ndire7 re:erAncia ao ?o:i(># e inc#(car5lhe te7or. Isso' no entanto' e7 ?arte a(*#7a teria7 conse*#ido no fosse %#e < antes a 7ente 6#7ana ti:esse sido i75 $#)da dessa fir7e con:ico acerca de 1e#s' da %#a(' co7o de #7a se7ente' e7er5 *e a ?ro?enso ?ara a re(i*io. E ?or certo no > de crer5se %#e ten6a7 carecido tota(7ente do con6eci7ento de 1e#s os 7es7os %#e' so$ ?reteJto de re(i*io' 6a$i(idosa7ente eJ?(ora:a7 aos 7enos esc(arecidos. Pois' ainda %#e no ?assado ten6a7 eJistido a(*#ns' e 6o<e e(es no so ?o#cos' %#e ne*#e7 eJistir 1e#s' cont#do' %#eira7 ou no %#eira7' de %#ando e7 %#ando acode5(6es certo senti7ento da"uilo %#e dese<a7 i*norar. E7 ?arte a(*#7a se (A de ter eJistido #7 des?re9o 7ais incontido o# desenfre5 ado ?e(a di:indade do %#e e7 Eaio Ca()*#(a. Entretanto' nin*#>7 tre7e# 7ais 7isera:e(7ente se7?re %#e se ?atentea:a a(*#7a 7anifestao da ira di:ina. 1esse 7odo' 7a(*rado se#' fre7ia de ?a:or diante de 1e#s' a %#e7 ?#$(ica7ente ?orfia5 :a ?or des?re9ar. Isso' a%#i e a(i' se so$re:e7 ta7$>7 aos %#e (6e fa9e7 ?reoU ?ortanto' %#e7 > 7ais ?et#(ante e7 des?re9ar a 1e#s' de fato ta7$>7' ao 7ero r#)do de #7a fo(6a %#e cai' des7edida7ente se ?ert#r$a a-: 2I.3Ib. 1onde :e7 isso seno da ao :in*adora da di:ina 7a<estade' %#e tanto 7ais cr#ciante7ente (6es es?icaa a consciAncia' 7edia %#e de(e 7ais tenta7 f#*ir` D :erdade %#e :o(:e75se ?ara todos os esconderi<os e7 %#e ?roc#ra7 oc#(tar5 se da ?resena do 2en6or' e de no:o da 7e78ria a a?a*a7' cont#do' "uer %#eira7' "uer no %#eira7' nela se7?re se conser:a7 enredi(6ados. 2 ?or 7ais %#e ?or :e9es ?area des:anecer5se ?or a(*#7 7o7ento' no entanto (o*o de?ois s#r*e' e co7 no:o )7?eto irro7?e' de sorte %#e' se porventura tA7 e(es a():io dessa ansie5 dade da consciAncia' no ser ela 7#ito diferente do sono dos >$rios o# dos fren>ti5 cos' os %#ais na :erdade' mesmo dor7indo' no re?o#sa7

tran%&i(a7ente' :isto %#e so contin#a7ente acossados ?or son6os terr):eis e a?a:orantes.

CAP+T,-O III

Portanto' at> os ?r8?rios )7?ios so eJe7?(os de %#e :i*ora se7?re na a(7a de todos os 6o7ens a(*#7a noo de 1e#s.

3. IMPOSSIBILIDADE

DE ATESMO REAL

Isto' se7 dN:ida' ser se7?re e:idente aos %#e <#(*a7 co7 acerto' ou. se&a' %#e est *ra:ado na 7ente 6#7ana #7 senso da di:indade %#e <a7ais se ?ode a?a*ar. 0aisO esta con:ico de %#e 6 a(*#7 1e#s no s8 > a todos in*Anita ?or nat#re9a' 7as ainda %#e (6es est encra:ada no )nti7o' co7o %#e na ?r8?ria 7ed#(a' %#e a cont#7cia dos )7?ios > teste7#n6a %#a(ificada' a sa$er' (#tando f#riosa7ente' cont#do no conse*#e7 des:enci(6ar5se do 7edo de 1e#s. Ainda %#e 1i*oras' e tantos co7o e(e' atra:>s de todos os s>c#(os' 9o7$eteira5 7ente 7ote<e7 de t#do %#anto di9 res?eito re(i*io' e co7o 1ion)sio te7 ridic#5 (ari9ado o <#)9o ce(este' esse no ?assa de #7 riso sard\nico' ?ois %#e e7 se# inte5 rior o :er7e da consciAncia r8i 7ais ?#n*ente %#e todos os ca#t>rios. .o di*o o %#e C)cero dizia' %#e co7 o correr do te7?o os erros se torna7 o$so(etosU en"uanto %#e' co7 o ?assar dos dias' 7ais cresce e 7e(6or se fa9 a re(i5 *io. Ora' o 7#ndo' co7o ?o#co adiante se 6a:er de di9er' tenta %#anto est e7 se# ?oder a(i<ar ?ara $e7 (on*e o con6eci7ento de 1e#s' e de todos os 7odos corro7?e5(6e o c#(to. Afir7o si7?(es7ente istoO en%#anto na 7ente se (6es en(an5 *#esce essa o$stinada d#re9a %#e os )7?ios a:ida7ente e:oca7 ?ara re?#diare7 a 1e#s' no entanto co$ra :io' e ?or :e9es 7edra :i*oroso' esse senso da di:indade %#e' to ardente7ente' dese<aria7 #osse ele eJtinto. 1onde conc(#)7os %#e esta no > #7a do#trina %#e se a?rende na esco(a' 7as %#e cada #7' desde o :entre 7aterno' de:e ser 7estre de(a ?ara si ?r8?rio' e da %#a( a ?r8?ria nat#re9a no ?er7ite %#e a(*#>7 es%#ea' ainda %#e 7#itos 6 %#e ?Ke7 todo se# e7?en6o nessa tarefa." Portanto' se todos nasce7 e :i:e7 co7 essa dis?osio de con6ecer a 1e#s' e o con6eci7ento de 1e#s' se no c6e*a at> onde e# disse' > cad#co e fNti(' > c(aro %#e todos a%#e(es %#e no diri*e7 %#anto ?ensa7 e fa9e7 a esta 7eta' de*enera7 e se a?arta7 do fi7 ?ara o %#a( fora7 criados. Isto no foi descon6ecido ne7 aos ?r85 ?rios fi(8sofos. Ora' P(atoI no %#is di9er o#tra coisa' :isto %#e a7iNde ensino# %#e o s#7o $e7 da a(7a > se7e(6ana co7 1e#s' %#ando' a?reendido o con6eci5
". Pri7eira edioO c1onde conc(#)7os %#e no > 7at>ria %#e se 6a<a ?ri7eiro de a?render nas esco(as' 7as de %#e desde o :entre cada #7 > 7estre a si a?r8?riob e de %#e no sofre a ?r8?ria nat#re9a a(*#>7 se es%#ea' inda %#e' co7 todas as foras' 7#itos isso intente7.d . Pri7eira edioO c-o*o' se todos fora7 nascidos e :i:e7 nesta condio' aisto >'b ?ara con6ecere7 a 1e#s' 7as' a no ser %#e a este ?onto 6a<a7 ae(eb de c6e*ar' dif#so e e:anescente > o con6eci7ento de 1e#s' > e:idente %#e da (ei de s#a criao a$erra7 todos estes %#e a este esco?o no destina7 os ?ensa7entos e aKes todos de s#a :ida.d

I. 7edon e Tecleto.

-ICRO I

7ento de(e' toda ne(e se transfor7a. 1a)' 7#ito a ?ro?8sito' nos escritos de P(#tarco arra9oa ta7$>7 Eri(o' %#ando afir7a %#e os 6o7ens' #7a :e9 %#e a re(i*io (6es se<a a#sente da :ida' no s8 e7 nada eJcede7 aos ani7ais' 7as at> e7 7#itos as?ectos (6es so 7#ito 7ais di*nos de (sti7a' ?or%#anto' s#<eitos a tantas es?>ci5 es de 7a(es' (e:a7 de cont)n#o #7a :ida t#7#(t#ria e desassosse*ada. Portanto' o %#e os fa9 s#?eriores > to5so7ente o c#(to de 1e#s' 7ediante o %#a( se as?ira i7orta(idade.

CAP+T,-O III

CAPTULO I
26T2 0E20O CO./ECI0E.TO D 2,FOCA1O O, CORRO0PI1O' E0 PARTE PE-A IE.ORF.CIA' E E0 PARTE PE-A 1EPRACAG4O

1. SUPERSTIO

0as' assi7 co7o a eJ?eriAncia atesta e7 todos ser a se7ente da re(i*io di:ina5
7ente i7?(antada' assi7 ta7$>7 difici(7ente se encontra #7 e7 ce7 %#e faa 7edrar o %#e (6e foi *erado no corao' ?or>7 nen6#7 e7 %#e7 c6e*#e 7at#ra5 o' 7#ito 7enos %#e fr#to a?area a se# te7?o a2( 1.3b. 1e fato' se<a %#e #ns e7 s#as prprias s#?erstiKes se ?erde7' se<a %#e o#tros' de ?ro?8sito fir7ado' de 1e#s i7?ia7ente se a(iena7' afina( todos se de*enera7 de se# :erdadeiro con6eci7ento. E assi7 res#(ta %#e no 7#ndo no s#$siste nen6#7a ?iedade *en#)na. Entretanto' ao afir7ar7os %#e a(*#ns %#e fora7 trad#9idos s#?erstio ?e(o erro res:a(a7' no %#ero co7 isso di9er %#e s#a ingnua insi?iAncia os isente de c#(?a' ?or%#anto a ce*#eira e7 %#e (a$ora7 est %#ase se7?re e7aran6ada no s8 de arro*ante :aidade' 7as ainda de insolente cont#7cia. .isso se ?erce$e :aidade' e certa7ente a(iada ao or*#(6o' a sa$er' %#e' $#scando a 1e#s' os des:ent#rados seres 6#7anos no so$e7 a(>7 de si 7es7os' co7o seria necessrio' antes o 7e5 de7 e7 confor7idade co7 o ?adro de s#a o$t#sidade carna(' e ne*(i*enciando a s8(ida in:esti*ao' 7o:idos de c#riosidade' anda7 e7 :o(ta de :s es?ec#(aKes. Por isso no o a?reende7 co7o ele se a?resentaU ao contrrio' o i7a*ina7 <#sta5 7ente co7o e7 s#a te7eridade o for<ara7. Escancarada esta :ora*e7' ?ara %#a(%#er (ado %#e 7o:a7 o ?>' r#)na fata(5 7ente 6a:ero se7?re de ?reci?itar5se. Ora' t#do %#anto intenta7 e7 se*#ida ?ara o c#(to o# ser:io de 1e#s' nen6#7 ?eso ?ode7 atri$#ir5(6e' ?or%#anto no esto adorando a ele 7es7o' 7as' antes' e7 :e9 de(e' adoram a fantasia e son6o de se# corao. Pa#(o frisa esta de?ra:ao e(o%&ente7ente' ao di9er %#e se fi9era7 fNteis' %#ando as?ira:a7 ser s$ios aR7 1.22b. 8( antes dissera aR7 1.21b %#e se fi9era7 fNteis e7 s#as co*itaKesU 7as' ?ara %#e nin*#>7 os eJi7isse de c#(?a' acrescenta %#e :iera7' co7 <#stia' a ser ce*os' ?or%#anto' no contentes co7 a so$riedade' ao contrario' arro*ando5se 7ais do %#e > ?r8?rio' fa9e7 co7 %#e ?or si 7es7os lhes so$re:en6a7 tre:asU ainda 7aisO e7 sua : e r#inosa ?et#(Vncia' se tornara7 est#(5 tos. 1onde se se*#e %#e a est#(t)cia no (6es > <#stific:e(' c#<a ca#sa no > si7?(es5

-ICRO I

7ente : c#riosidade' 7as o dese<o de sa$er 7ais do %#e con:>7' a(iado fa(sa ?res#no.

2. APOSTASIA
=#anto' ?or>7' ao %#e sentencia 1a:i a2( 1".1U 3.1bO %#e os )7?ios e insanos sente7 no corao %#e 1e#s no eJiste' restrin*e5se' e7 ?ri7eiro ?(ano' co7o o :ere7os de no:o ?o#co 7ais adiante' %#e(es %#e' s#focada a (#9 da nat#re9a' de(i5 $erada7ente a si 7es7os se fa9e7 estN?idos. Assi7 :e7os %#e 7#itos' a?8s se tornare7 e7?edernidos ?e(a inso(Ancia e constVncia e7 ?ecar' re?e(e7 f#riosa7en5 te a toda (e7$rana de 1e#s' a %#a(' no entanto' (6es > es?ontanea7ente s#*erida no )nti7o ?e(o prprio senso nat#ra(. Ora' ?ara %#e s#a sandice se torne 7ais a$o7in:e(' Davi os a?resenta como a ne*are7 ter7inante7ente %#e 1e#s eJiste. .o %#e o ?ri:e7 de s#a essAncia' 7as %#e' des?o<ando5o de se# <#)9o e ?ro:idAncia' o enc(a#s#ra7 ocioso no c>#. Ora' co7o nada > 7enos ?r8?rio de 1e#s %#e' ?osto de ?arte' ?er7itir sorte o *o:erno do 7#ndo' e fec6ar os o(6os s i7?iedades dos 6o7ens' ?ara %#e se entre*#e7 i7?#ne7ente a todos os desre*ra7entosU %#a(%#er #7 %#e' e(i7inado o te7or do <#(*a7ento ce(este' cede des?reoc#?ado ?rtica do %#e (6e :e7 ao ta(ante' est a ne*ar %#e 1e#s eJiste. E esta > a <#sta ?#nio de 1e#sO co$re5lhes de *ord#ra o corao' de sorte %#e os )7?ios' de?ois de fec6are7 os o(6os' :endo' no :Ae7 a0t 13.1"' 1 U Is I.!' 1@U 2( 17.1@b. E 1a:i > o 7e(6or int>r?rete de s#a afir7ao' e7 o#tro (#*ar a2( 3I.1U 1@.11b' onde di9 %#e no 6 te7or de 1e#s diante dos o(6os dos )7?iosU e' de i*#a( 7odo' ?or%#e se ?ers#ade7 de %#e 1e#s no o :A' or*#(6osa7ente se a?(a#de7 e7 seus des7andos. Portanto' e7$ora se<a7 co7?e(idos a recon6ecer #7 1e#s' cont#do es:a9ia7 s#a *(8ria' tentando ?ri:5(o do ?oder' ?ois' confor7e Pa#(o o atesta a2T7 2.13b' assi7 co7o 1e#s no ?ode ne*ar a si ?r8?rio' de 7odo %#e ?er7anece ?er?et#a5 7ente i7#t:e( e7 se# ser' assi7 tamb$m estes' ao for<are7 #7 )do(o inerte e inNti(' na :erdade esto di9endo %#e ne*a7 a 1e#s. .este ?onto' > ?reciso notar %#e' ?or 7ais %#e (#te7 contra seu ?r8?rio senti7ento e a(7e<e7 no s8 da) a(i<ar a 1e#s' 7as at> mesmo a$o(i5(o do c>#' entretanto <a7ais a ta( (i7ite ?re:a(ece s#a o$t#si5 dade' %#e 1e#s no os arraste co7 fre%&Ancia barra de se# tri$#na(. 0as' #7a :e9 %#e n o se deiJa7 do7inar de nen6#7 te7or' e assi7 se arre7ete7 :io(enta7ente contra 1e#s' certo > %#e' ?or %#anto te7?o assi7 os arre$ata ce*o f#ror' ne(es reina ani7a(esco o(:ido de 1e#s.

CAP+T,-O IC

3. IDOLATRIA
Assi7 r#i des7ante(ada essa fr):o(a defesa co7 %#e 7#itos cost#7a7 aco$er5 tar a ?r8?ria s#?erstio. Pois ?ensa7 %#e > $astante n#trir mero 9e(o ?e(a re(i*io' se<a %#a( for s#a nat#re9a e ?or 7ais fa(sa %#e se<a. .o (e:a7 e7 conta' ?or>7' %#e a :erdadeira re(i*io de:e ser confor7ada ao ar$)trio de 1e#s co7o a #7a nor7a ?er?>t#aO %#e 1e#s' e7 :erdade' ?er7anece se7?re i7#t:e( e7 se# serU %#e ele no > #7 es?ectro o# fantas7a' %#e se trans7#da ao ta(ante de cada #7. E ?ode5 se :er 7eridiana7ente de %#o en*anosas a?arAncias a s#?erstio 9o7$a de 1e#s en%#anto intenta render5lhe ?reito a?ra9):e(. Pois' a?e*ando5se %#ase eJc(#si:a5 7ente %#e(as coisas %#e Deus te7 testificado no sere7 de se# interesse' a supers% ti' o o# te7 co7 desd>7 o# ento no re<eita dissi7#(ada7ente a"uelas %#e ele ?rescre:e e ensina %#e (6e so do a*rado. Portanto' a se#s prprios de()rios c#(t#a7 e adora7 %#antos a 1e#s a(a7 seus ritos in:entados' ?ois de 7odo a(*#7 assi7 o#saria7 *race<ar co7 1e#s' se < antes no ti:esse7 7o(dado #7 1e#s con*r#ente co7 os a$s#rdos de s#as ridic#(a5 rias. E assi7 o A?8sto(o sentencia ser i*norVncia de 1e#s essa :a*a e err\nea o?i5 nio co7 res?eito di:indadeO c=#ando descon6ec)eis a 1e#sd' di9 ele' cser:)eis aos %#e ?or nat#re9a no era7 de#sesd aE( ".;b. E' e7 o#tro (#*ar aEf 2.12b' ensina %#e os ef>sios 6a:ia7 :i:ido se7 1e#s d#rante o te7?o e7 %#e se ac6a:a7 distan5 ciados do reto con6eci7ento do 1e#s Nnico. Ta7?o#co :e7 7#ito ao caso' ?e(o 7enos neste ?onto' se ?or:ent#ra conce$es a #7 s8 1e#s o# a 7#itos' ?or%#e se75 ?re te a?artas do 1e#s :erdadeiro e dele careces %#ando' deiJado ele de ?arte' nada te resta seno #7 )do(o eJecr:e(. Portanto' co7 -actVncio nos i7?Ke conc(#ir %#e nen6#7a re(i*io *en#)na eJiste' a 7enos %#e este<a e7 6ar7onia co7 a :erdade.

!. (IPOCRISIA
Acresce ainda #7 se*#ndo ?ecado' a saberO %#e <a7ais to7a7 a 1e#s e7 consi5 derao' a no ser %#e a isso se<a7 constran*idosU ne7 de(e se a?roJi7a7 at> %#e' a des?eito de s#a resistAncia' se<a7 at$ ele arrastados. .e7 ainda ento se i7$#e7 do te7or es?ontVneo %#e e7ana da re:erAncia di:ina 7a<estade' 7as a?enas de um temor ser:i( e forado %#e (6es arranca o <#)9o de 1e#s' do %#a(' < %#e de(e no ?ode7 f#*ir' sente7 a(ar7ante ?a:or' e inc(#si:e at> c6e*a7 a a$o7in5(o. Co7 efeito' o %#e di9 E#st%#io' ?oeta ?a*o' se a?(ica 7#ito $e7 i7?iedade' o#' se<a' %#e o te7or foi o ?ri7eiro a dar ori*e7 aos de#ses no 7#ndo.7 =#antos
7. Pri7eira edioO cCo7 efeito' i7?iedade' e a e(a so7ente' $e7 se a<#sta a%#e(e aditob de Est%#io de %#e o 7edo ?ri7eiro de# ori*e7 aos de#ses no 7#ndo.d

I@

-ICRO I

tA7 a 7ente a(ienada da <#stia de 1e#s dese<a7 des7es#rada7ente "ue seu tri$#5 na( se<a s#$:ertido' os %#ais sa$e7 %#e e(e s#$siste ?ara ?#nir s#as trans*ressKes. Co7 dis?osio desse *Anero ?e(e<a7 acirrada7ente contra o 2en6or' o %#a( no ?ode ?rescindir do <#)9o. En%#anto' ?or>7' recon6ece7 %#e so$re si ?aira a7eaa5 dora a ?otestade ine:it:e(' < %#e no a conse*#e7 rec6aar' ne7 de(a f#*ir' enco5 (6e75se diante de(a a?a:orados. E assi7' ?ara %#e ?or toda ?arte no ?area7 des5 ?re9ar a%#e(e c#<a 7a<estade os acossa' eJercita7 a(*o %#e ten6a a a?arAncia de re(i*io. .o o$stante' entre7entes no cessa7 de conta7inar5se co7 toda sorte de :)cios e de a7ontoar a$o7inaKes so$re a$o7inaKes' at> %#e de todas as for7as :io(e7 a santa (ei do 2en6or e dissi?e7 toda s#a <#stia. O#' ao 7enos' no so a ta( ?onto contidos ?or esse ?retenso te7or de 1e#s' %#e deiJe7 de refeste(ar5se de(ei5 tosa7ente e7 se#s ?ecados' e neles se (ison<eia7' e ?refere7 es$a(dar5se na inte75 ?erana da ?r8?ria carne a deiJar %#e o Es?)rito 2anto a co)$a co7 freios. Entretanto' #7a :e9 %#e esta > #7a so7$ra : e fa(a9 de re(i*io' %#e ne7 se%#er 7erece ser c6a7ada de so7$ra' o#tra :e9 da%#i faci(7ente se infere %#anto a ?iedade difere desse conf#so con6eci7ento de 1e#s' a %#a( s8 nos ?eitos dos fi>is se insti(a e da %#a( eJc(#si:a7ente nasce a re(i*io. E cont#do' ?or sin#osos rodei5 os' os 6i?8critas se ?ro?Ke7 c6e*ar a istoO insin#ar %#e esto ?erto de 1e#s' de %#e7' no entanto' esto a f#*ir. Pois' %#ando o teor da o$ediAncia (6es de:eria ser ?er?>t#o e7 toda a :ida' e(es se re$e(a7 acintosa7ente contra e(e e7 %#ase todos os atos' di(i*enciando ?or a?(ac5(o si7?(es7ente ?or 7eio de #ns ?a#?>rri7os sacrif)ciosU %#ando o de:eria7 ser:ir' co7 santidade de :ida e inteire9a de corao' en*endra7 ridic#(arias fr):o(as e o$ser:Vncias 7es%#in6as de nen6#7 :a(or' 7ercA das %#ais ?ossa7 conci(i5(o consi*o. Pior ainda' confia7 ?oder desinc#7$ir5se de se#s de:eres 7era7ente atra:>s de ris):eis atos eJ?iat8rios. 1a)' %#ando ne(e de:e5 ria estar ?(antada s#a confiana' re(e*ando5o a se*#ndo ?(ano' esconde75se atrs de si prprios o# das criat#ras. Afina(' e(es se enredi(6a7 e7 to a:#(tada so7a de erros' %#e o ne*ror da de?ra:ao s#foca ne(es' e ?or fi7 eJtin*#e' a%#e(as cente5 (6as %#e f#(*ia7 ?ara :is#a(i9ar5se a *(8ria de 1e#s. Per7anece' toda:ia' essa se7ente %#e de 7odo a(*#7 se ?ode erradicar tota(5 7ente' a saber' %#e 6 #7a di:indadeU semente essa' ?or>7' a ta( ?onto corro7?ida %#e de si nada ?rod#9 seno os ?iores fr#tos. Ainda 7ais' o %#e esto# ?resente7ente s#stentando' a saber' %#e o senso da di:indade est inerente7ente *ra:ado nos co5 raKes 6#7anos' co7 certe9a 7aior disto se e:idenciaO %#e at> a necessidade arran5 ca confisso #or'ada at> aos ?r8?rios r>?ro$os. =#ando as coisas lhes transcorrem tran%&i(as' 7ote<a7 acintosa7ente de 1e#sU so at> 7orda9es e desa$#sados e7 7ini7i9ar5(6e o ?oder. 2e' de %#a(%#er for7a' os a?erta o deses?ero' os acicata a $#sc5(o e lhes dita ?reces s#?erficiais' do %#e se ?atenteia %#e no so tota(7ente i*norantes de 1e#s' ?or>7 o %#e de:eria af(orar 7ais

cedo lhes foi re?ri7ido ?e(a o$stinao.

CAP+T,-O IC

I1

CAPTULO
O CO./ECI0E.TO 1E 1E,2 F,-EE .A OHRA 1A CRIAG4O 1O 0,.1O E E0 2E, CO.T+.,O EOCER.O

1. INESCUSABILIDADE

DO (OMEM

A(>7 de t#do isso' :isto %#e no con6eci7ento de 1e#s est ?osto a fina(idade
N(ti7a da :ida $e75a:ent#rada' ?ara %#e a nin*#>7 fosse o$str#)do o acesso fe(i5 cidade' no s8 i7?(anto# Deus na 7ente 6#7ana essa se7ente de re(i*io a %#e nos te7os referido' 7as ainda de ta( 7odo se re:e(o# e7 toda a o$ra da criao do 7#ndo' e cada dia nitida7ente se 7anifesta' %#e eles no ?ode7 a$rir os o(6os se7 se :ere7 forados a conte7?(5(o. Por certo %#e s#a essAncia transcende a co7?re5 enso' de sorte %#e s#a ?(ena di:indade esca?a tota(7ente aos sentidos 6#7anos. Entretanto' e7 todas as s#as o$ras' #7a a #7a' i7?ri7i# 7arcas inconf#nd):eis de s#a *(8ria' e na :erdade to c(aras e not8rias' %#e ?or 7ais $r#tais e o$t#sos "ue se&am' to(6ida lhes > a a(e*ao de i*norVncia. 1a)' co7 7#i ?rocedente ra9o eJc(a7a o Profeta a2( 1@".2b %#e e(e se :este de (#9 co7o de #7 7antoU co7o se %#isesse di9er %#e a ?artir de ento co7eara a 7ostrar5se de for7a insi*ne e7 ornato :is):e(O desde o instante e7 %#e' na criao do 7#ndo' eJi$i# se#s adereos' e7 :irt#de dos %#ais a*ora' %#antas :e9es :o(:e5 7os os o(6os ?ara %#a(%#er (ado' s#a *(8ria nos > ?atente. Ainda nesta 7es7a ?as5 sa*e7' co7 ad7ir:e( arte' o 7es7o Profeta co7?ara os c>#s' co7o se ac6a7 eJ?andidos' a se# r>*io ?a:i(6oU di9 %#e nas *#as finco# os :i*a7entos de suas recV7arasU %#e as n#:ens (6e so carr#a*ensU %#e so$re as asas dos :entos ca:a(*aU %#e os :entos e os re(V7?a*os (6e so os 7ensa*eiros :e(o9es. E :isto %#e 7ais ?(ena7ente nas a(t#ras (6e ref#(*e o es?(endor do ?oder e da sa$edoria' e7 :rias ocasiKes o c># > c6a7ado de se# ?a(cio. E' e7 ?ri7eiro (#*ar' ?ara todo e %#a(%#er r#7o a %#e diri<as os o(6os' nen6#7 recanto 6 do 7#ndo' ?or 7)ni7o "ue se&a' e7 %#e no se :e<a7 a $ri(6ar ao 7enos a(*#7as cente(6as de s#a *(8ria. .e7 ?odes' rea(7ente' de #7 s8 re(ance conte75 ?(ar %#o a7?(a7ente se estende esta :ast)ssi7a e for7os)ssi7a en*rena*e7' %#e no te sintas de todos os (ados tota(7ente es7a*ado ?e(a i7ensa intensidade de seu f#(*or. Essa > a ra9o ?or %#e' co7 fin#ra e arte' o a#tor da E?)sto(a aos /e$re#s a11.3b c6a7a aos 7#ndos de eJ?ressKes :is):eis das coisas in:is):eis' < %#e essa orde7

to ad7ira:e(7ente estr#t#rada do #ni:erso nos ser:e de es?e(6o e7 %#e ?ode7os conte7?(ar ao 1e#s "ue de o#tra sorte seria in:is):e(. Ra9o ?e(a %#a( o Profeta atri$#i a2( 1!.1b s criat#ras ce(estiais #7a (in*#a*e7 descon6ecida a toda e %#a(5 %#er nao' :isto %#e a) se ?atenteia co7 7ais e:idAncia a co7?ro:ao da di:inda5 de do %#e de:e esca?ar considerao de %#a(%#er ?essoa' ?or 7ais retr8*rada se&a ela. O A?8sto(o' eJ?ondo isso 7ais eJ?(icita7ente aR7 1.1!b' di9 6a:er sido re:e5 (ado aos 6o7ens o %#e se fa9ia necessrio ?ara o con6eci7ento de 1e#s' :isto %#e todos #7a conte7?(a7 s#as coisas in:is):eis' at> se# eterno ?oder e di:indade' dados a con6ecer desde a criao do 7#ndo.

2.

ISIBILIDADE DA SABEDORIA DI INA

In#7er:eis so' tanto no c># %#anto na terra' as e:idAncias %#e (6e atesta7 a 7ir)fica sa$edoria. .o a?enas a%#e(as coisas 7ais rec\nditas' a c#<a ?enetrante o$ser:ao se destina7 a astrono7ia' a 7edicina e toda a ciAncia nat#ra(' seno ta7$>7 a"uelas %#e sa(ta7 :ista a %#a(%#er #7' ainda o 7ais inc#(to e i*norante' de sorte %#e ne7 7es7o ?ode7 a$rir os o(6os e < se :Ae7 forados a ser5(6es teste7#n6as. 1e fato' %#antos nessas artes (i$erais farta se a$e$erara7' o# 7es7o apenas de (e:e as eJ?eri7entara7' a<#dados ?or s#a contri$#io' so (e:ados 7#ito 7ais (on*e na ?enetrao dos se*redos da di:ina sa$edoria. Toda:ia' nin*#>7' ao i*no5 r5(as' > i7?edido de :er nas o$ras de 1e#s $astante k e 7ais do %#e $astanteW k de arte donde se possa arro<ar5se ad7irao do Art)fice. 2e7 dN:ida %#e ?ara in:esti*ar os 7o:i7entos dos astros' deter7inar5lhes as ?osiKes' 7edir as distVncias' notar as ?ro?riedades' re%#er5se arte e a 7ais ri*orosa a?(icao. Co7o' ao sere7 essas coisas ?erscr#tadas' 7ais eJ?(icita7ente se ?ro<e5 ta a ?ro:idAncia di:ina' assi7' ?ara conte7?(ar5(6e a *(8ria' i7?Ke5se a(7a %#e se e(e:e #7 tanto 7ais a(to. =#ando' ?or>7' nem mesmo a ?essoa 7ais si7?(es e as de c#(t#ra 7ais e(e7entar' %#e fora7 ensinadas s8 ?e(o rec#rso dos o(6os' no ?ode7 i*norar a eJce(Ancia da di:ina arte a re:e(ar5se ?rof#sa7ente nesta incont:e( e' a(>7 do 7ais' ?artic#(ar7ente distinta e 6ar7oniosa :ariedade da 7i()cia ce(estia(' sa(ta :ista %#e no eJiste nin*#>7 a %#e7 o 2en6or no 7anifeste so$e<a7ente s#a sa$edoria. 1e i*#a( 7odo' ?erscr#tar na estr#t#ra do cor?o 6#7ano' co7 essa ?ers?iccia %#e Ea(eno a?(ica' a corre(ao' a si7etria' a $e(e9a' o f#nciona7ento' > tare#a de eJ)7ia 6a$i(idade. E toda:ia' confessa75no todos' o cor?o 6#7ano re:e(a co7?osi5 o to en*en6osa %#e' s#a :ista' co7 ra9o' %#o ad7ir:e( se <#(*ar ser o Art)fice.

3. O SER (UMANO E

ID1NCIA M2IMA DA SABEDORIA DI INA

E ?or isso a(*#ns dentre os fi(8sofos' o#trora' desi*nara7 o 6o7e7' no se7 ra9o' de 7iZro'Zos7on XlbOrXOXslXn k microcosmosY' ?or%#anto > ele raro eJe75 ?(o do ?oder' da $ondade e da sa$edoria de 1e#s' e7 si cont>7 $astante de 7i(a*res ?ara oc#?ar5nos a 7ente' desde %#e no nos enfade7os de dar5lhes ateno. Por essa ra9o' Pa#(o' onde ad:erti# aAt 17.27b %#e 1e#s ?ode ser con6ecido at> dos ce*os %#e tateia7' e7 se*#ida acrescenta %#e ele no de:e ser $#scado co7o se esti:esse (on*e' ?ois na :erdade' dentro de cada #7' todos sente7' ind#$i5 ta:e(7ente' a ce(este *raa' da %#a( o$tA7 a(ento. Ora' se ?ara a?reender7os a 1e#s no > necessrio sair7os fora de n8s mesmos' %#e ?ara a%#e(e %#e se fi9er 7oroso e7 descer e7 se# )nti7o ?ara a) desco$rir a 1e#s' s#a ne*(i*Ancia 7erecer ?erdo` Essa ta7$>7 > a 7es7a ra9o ?or %#e 1a:i' onde s#cinta7ente ce(e$ro# o ad7ir:e( no7e de 1e#s e sua *(8ria' %#e ?or toda ?arte ref#(*e7' i7ediata7ente eJc(a7aO c=#e > o 6o7e7 ?ara %#e de(e te (e7$res`d a2( ;."b. E aindaO c1a $oca dos ?e%#eninos e dos %#e so a7a7entados esta$e(eceste a forad a2( ;.2b. E assi7 no a?enas ?ost#(a %#e no *Anero 6#7ano reside n)tido es?e(6o das o$ras de 1e#s' 7as ta7$>7 %#e as criancin6as' ainda a ?endere7 do seio 7aterno' tA7 ()n*#as $astante e(o%&entes ?ara ?roc(a7ar s#a *(85 ria' de ta( 7odo %#e no se re%#er nen6#7 o#tro orador. 1a) ta7$>7 no 6esita e7 tra9er5(6es (ia a ?a(a:ra' co7o sendo ca$a(7ente adestrada ?ara ref#tar a de7An5 cia da%#e(es %#e' e7 f#no de se# or*#(6o dia$8(ico' dese<aria7 %#e o no7e de 1e#s fosse tota(7ente eJtinto. 1o %#A ta7$>7 :e7 tona o %#e Pa#(o cita de Arato aAt 1;.2;b' o#' se<a' %#e so7os *erao de 1e#s' :isto %#e' eJortando5nos so$re to s#$(i7e eJce(Ancia' atesto# ser nosso Pai' assi7 co7o ta7$>7' $ase do senso co7#7 e se*#ndo dita:a s#a eJ?eriAncia' os ?oetas ?rofanos fora7 c6a7ados ?ai dos 6o7ens. A(is' ta7?o#co a(*#>7 se render e7 s#<eio a 1e#s' de :ontade es?ontVnea e decidida' a no ser %#e' ?ro:ando se# a7or de ?ai' ten6a' ?or s#a :e9' de ser atra)do a a75(o e c#(t#5(o.

!. A INGRATIDO (UMANA EM RELAO A DEUS


A%#i/ ?or>7' se fa9 ?atente a eJecr:e( in*ratido dos 6o7ens %#e' en%#anto encerra7 dentro de si no$re oficina co7 incont:eis o$ras de 1e#s' e ao 7es7o te7?o #7a (o<a a$arrotada de ?rod#tos de inesti7:e( a$#ndVncia' %#ando de:eri5 a7 irro7?er e7 se#s (o#:ores' co7 or*#(6o 7#ito 7aior contra ele se inf(a7 e int#7esce7. E(es tA7 consciAncia dos 7odos to eJtraordinrios %#e 1e#s o?era ne(esU i*#a(7ente' %#o a7?(a :ariedade de dons ?oss#e7 de s#a (i$era(idade' e co7o (6es foi ensinado se# ?r8?rio #so. 2o o$ri*ados a recon6ecer %#e essas coi% sas so sinais da 1i:indade' %#eira7 ou no %#eira7. Cont#do os a$afa7 e7 se#

)nti7o. .a :erdade no > ?reciso %#e sa)a7 ?ara fora de si 7es7os' desde %#e' no arro*ando para si prprios o %#e lhes foi dado dos c>#s' n o esconda7 de$aiJo da terra o %#e s#a 7ente re(#9 ?ara %#e :e<a7 a 1e#s c(ara7ente. Antes' ainda 6o<e a terra s#stenta 7#itos es?)ritos 7onstr#osos %#e' ?ara a?a5 *ar o no7e de 1e#s' no 6esita7 e7 des:iar do ?ro?8sito toda a se7ente da 1eida5 de disse7inada na nat#re9a 6#7ana. Per*#nto' ?ois' %#o detest:e( > esta sandice' %#e o 6o7e7 ac6ando a 1e#s ce7 :e9es e7 se# prprio cor?o e a(7a' so$ este 7es7o ?reteJto de eJce(Ancia' ne*#e %#e e(e eJiste` .o diro %#e se distin*#e7 dos seres $r#tos ?or obra do acaso. Toda:ia' so$re?osto o :># da nat#re9a' a %#a( (6es > o art)fice de todas as coisas' a(i<a7 a 1e#s. Perce$e7 to refinado (a:or e7 cada #7 de se#s 7e7$ros' desde a $oca e os o(6os at> a ?onta dos ?>s. Contudo' ta7$>7 a%#i no (#*ar de 1e#s co(oca7 a nat#re9a. 0as' e7 es?ecia(' to (estos 7o:i7entos da a(7a' to ?rec(aras fac#(dades' to raros dotes' ?ress#?Ke7 #7a 1eidade %#e no ?er7ite faci(7ente ser o$sc#recida' sa(:o se os e?ic#re#s' co7o os cic(o?es' dessa a(t#ra 7o:esse7 7ais inso(ente7ente *#erra contra 1e#s. Por isso' ?ara *o:ernar #7 :er7e9in6o de cinco ?>s de estatura sero indis?en5 s:eis todos os teso#ros da ce(este sa$edoria` E desta ?rerro*ati:a carecer a tota5 (idade do #ni:erso` E7 ?ri7eiro ?(ano' recon6ecer a(*o or*Vnico na a(7a %#e lhe corres?onda a cada #7a das ?artes' afina( e7 nada contri$#i ?ara to(dar a *(8ria de 1e#s' ?ois' ao contrrio' a i(#7inaW =#e res?onda E?ic#ro' di9endo %#e o conc#rso de to7os' a co9in6ar o %#e se co7e e $e$e' o di*ere' ?arte e7 res)d#os' ?arte e7 san*#e' e de tal modo o?era' %#e cada 7e7$ro ten6a to ad7ir:e( ?roficiAncia ?ara rea(i9ar sua f#no' co7o se tantas a(7as %#antos 7e7$ros re*esse7 de co7#7 acordo o cor?o a #7 s8 cor?o`;

". CONFUSO DE CRIATURA E CRIADOR


Entretanto' ?or ora no :o# tratar desse ato(eiro de s#)nos. Ataco antes esses %#e' entre*#es a s#ti(e9as contradit8rias' de 7aneira o$()%#a' in:ocaria7 de(i$era5 da7ente esse ins)?ido ?arecer de Arist8te(es' tanto ?ara an#(ar a i7orta(idade da a(7a' %#anto ?ara arre$atar se# direito a 1e#s. Ora' dado %#e ten6a a a(7a fac#(da5 des or*Vnicas' co7 esse ?reteJto a (i*a7 ao cor?o de ta( 7odo %#e se7 este a"uela no s#$siste. Ade7ais' co7 seus louvores nat#re9a' s#?ri7e7 o no7e de 1e#s %#anto (6es > ?oss):e(. Entretanto' (on*e est %#e os ?oderes da a(7a se confine7 s f#nKes %#e ser:e7 ao cor?o.

;. Pri7eira edioO cRes?onda E?ic#ro %#A conc#rso de to7os' a co9in6ar o %#e se co7e e $e$e' aob di*ere' ?arte e7 res)d#os' ?arte e7 san*#e' e ade ta( 7odob o?era' %#e cada 7e7$ro ten6a to ad7ir:e( ?roficiAncia ?ara rea(i9ar as#ab f#no' co7o se' e7 co7#7 consenso' a #7 s8 cor?o tantas a(7as re*esse7`d

=#e tem isto a :er co7 o cor?o k %#e 7eas o c>#' contes o nN7ero de estre(as' deter7ines a *rande9a de cada #7a' sai$as %#anto dista7 entre si' co7 %#e ce(eri5 dade o# (entido co7?(eta7 se#s c#rsos' %#antos *ra#s se inc(ina7 ?ara c o# ?ara (` Ind#$ita:e(7ente confesso %#e' se o est#do dos astros > de a(*#7 ?ro:eito' cont#do esto# a?enas 7ostrando %#e nesta in:esti*ao to e(e:ada das coisas ce5 (estes no eJiste correo or*VnicaU ao contrrio' a a(7a te7 s#as ?ro?riedades dis5 tintas do cor?o. Pro?#s a?enas #7 eJe7?(o' do %#a( aos (eitores ser fci( ded#9ir os de7ais. Ind#$ita:e(7ente' a 7#(tifor7e a*i(idade da a(7a' co7 %#e ?erscr#ta o c># e a terra' (i*a as coisas ?assadas s %#e esto ?or :ir' ret>7 e7 (e7$rana as coisas %#e 6 7#ito o#:i#' at> 7es7o ?ara si ?inta o %#e $e7 (6e a?ra9' assi7 ta7$>7 a 6a$i(idade co7 %#e i7a*ina coisas incr):eis' e %#e > a 7atri9 de tantas in:enKes ad7ir:eis' so se*#ros sinais da 1eidade no 6o7e7. Por %#e' en%#anto a pessoa est( dor7indo' a alma no s8 :a*#eia e di:a*a e7 redor' 7as ainda conce$e 7#itas coisas Nteis' co*ita acerca de 7#itas "uest1es' at> adi:in6a #atos f#t#ros` O %#e a%#i se 6a:er de di9er seno %#e no se ?ode7 a?a*ar os sinais da i7orta(idade %#e fora7 i7?ressos no 6o7e7` Ora' %#e ra9o ad7itir %#e o 6o7e7 se<a di:ino e cont#do no recon6ea se# Criador` Co7 efei5 to' n8s' e7 f#no da ca?acidade <#dicat8ria %#e nos foi o#tor*ada' fare7os distin5 o entre o <#sto e o in<#sto' ?or>7 nen6#7 <#i9 no c># 6a:er` A n8s' at> 7es7o d#rante o sono' nos re7anescer certo res)d#o de entendi7entoU 1e#s nen6#7' po% r$m' estar de :i*ia a re*er o 7#ndo` 1e tantas artes e coisas Nteis nos <#(*are7os in:entores e7 7o(des tais %#e 1e#s se<a defra#dado de se# (o#:or' %#ando' entre5 tanto' a eJ?eriAncia s#ficiente7ente ensina %#e' e7 7odos desi*#ais' o %#e te7os nos > distri$#)do oriundo de o#tra ?rocedAncia` ,uanto' ?or>7' ao %#e a(e*a7 certos indiv!duos acerca de #7a ins?irao se5 creta %#e ani7a a todo o #ni:erso' no s8 > destit#)do de consistAncia' 7as inc(#si:e > tota(7ente ?rofano. A*rada75(6es as ce(e$radas ?a(a:ras de Cer*)(ioO cPri7eira7ente' c># e terra e os ca7?os de *#a f(#entes' E o f#(*ente *(o$o (#nar' e as estre(as titVnias' ,7 es?)rito interior7ente os a(i7enta' e' ?e(os 7e7$ros inf#sa' A toda a 7assa #7a 7ente 7o:i7enta' e ao *rande cor?o se 7ist#ra. 1a) a raa de 6o7ens e ani7ais' e o a(ento dos seres :o(teis' E os 7onstros %#e o 7ar ?rod#9 so$ a 7ar78rea s#?erf)cieU 1e fo*o (6es > o a(ento e ce(este a ori*e7d etc.!

!. - 2neida' (i:ro CI.

.a rea(idade' assi7 $ %#e o #ni:erso' %#e foi criado ?ara 7anifestao da *(8ria de 1e#s' > se# ?r8?rio criadorW Ora' e7 o#tro (#*ar' se*#indo a noo co7#7 a *re*os e (atinos' assi7 decanta o 7es7o autorO cTA7 as a$e(6as' dissera7' #7a ?oro da 7ente di:ina' E 6a#stos et>reos. Pois' ?or toda a terra 1e#s se estende' E ?e(as :astidKes do oceano' e ?e(o c># ?rof#ndo. 1a%#i os re$an6os' os ar7entos' os 6o7ens' toda es?>cie de feras' Cada #7' ao nascer' tAn#e da :ida a si a#fere. Isto >' a se*#ir' t#do a) retorna e' desfeito' se reinte*raU .e7 (#*ar 6 7orte' 7as' :i:os' e:o(a7 ^s 6ostes sid>reas e ascende7 do c># s a(t#ras.d1@ Eis a %#e :a(e ?ara *erar e fo7entar a ?iedade no corao do 6o7e7 essa infr#5 t)fera es?ec#(ao acerca da 7ente #ni:ersa( %#e ani7a e :i:ifica ao 7#ndoW Isso at> trans?arece 7e(6or das sacr)(e*as ?a(a:ras desse co i7?#ro' -#cr>cio' %#e fo5 ra7 ded#9idas desse ?rinc)?io. Isto' afina(' > for<ar #7a deidade fantas7a' de sorte %#e o 1e#s :erdadeira ?ara (on*e se afaste' a %#e7 de:)a7os te7er e adorar. Certa7ente confesso %#e isto ?ode ser dito co7 re:erAncia' desde %#e ?roceda de #7 es?)rito ?iedosoO %#e a nat#re9a > 1e#s. Cont#do' :isto ser #7a eJ?resso d#ra e i7?r8?ria' < %#e a nat#re9a > antes a orde7 ?rescrita ?or 1e#s' e7 %#estKes de to *rande ?eso e e7 %#e se de:e es?ecia( re:erAncia' > ?re<#dicia( en:o(:er a 1e#s a7$i*#a7ente co7 o c#rso inferior de s#as o$ras.

#. A SOBERANIA DE DEUS SOBRE A CRIAO


-e7$re7o5nos' ?ortanto' se7?re %#e cada #7 de ns atenta s#a prpria nat#5 re9a' de %#e 6 #7 1e#s' %#e de ta( 7odo *o:erna a todas as nat#re9as' %#e %#er %#e :o(:a7os ?ara e(e os o(6osU "ue "uer %#e ?ara e(e diri<a7os nossa f>U "ue "uer %#e o adore7os e o in:o%#e7os co7o nosso 2en6or' ?or%#anto nada h( 7ais contrrio do %#e desfr#tar de to eJce(entes ddi:as' as %#ais e7 nosso )nti7o co7?ro:a7 a 1eidade' e ne*(i*enciar7os o A#tor %#e no5(as ?rodi*a(i9a 7era sN?(ica. =#anto ao seu ?oder' de %#o crista(inos eJe7?(os s#a considerao nos arre$a5 taW 2a(:o se' ?or:ent#ra' nos ?ossa ser descon6ecido de %#anto ?oder se fa9 neces5 srio ?ara' s ?or s#a ?a(a:ra' s#stentar esta infinita 7assa de c># e terraU ?or seu si7?(es ar$)trio' ora a a$a(ar o c># co7 o fra*or dos tro:Kes' a$rasar de raios t#do %#anto lhe a?ra9a' riscar o ar co7 re(V7?a*osU ora a cont#r$5(o co7 :ariadas for5
1@. 9ergicas' IC.

7as de te7?estades' e ent o de ?ronto' a se# $e(5?ra9er' n#7 7o7ento seren5(oU o 7ar' %#e ?arece' co7 s#a e(e:ao' a7eaar a terra co7 constante de:astao' co7o %#e for5lo a manter%se s#s?enso no arU e ora' 7ercA do t#7#(t#oso )7?eto dos :entos' e7 6orrenda for7a eJcitar' ora' aca(7adas as ondas' torn5lo ?(cido no:a5 7ente. A%#i os (o#:ores ?ertence7 ao ?oder de 1e#s %#e a cada ?asso ocorre7 dos teste7#n6os da prpria nat#re9aU de 7odo es?ecia(' na :erdade' no (i:ro de M8 e e7 Isa)as' os %#ais intenciona(7ente ?or ora deiJo de considerar' ?or%#anto ac6aro (#*ar 7ais a?ro?riado e7 o#tra ?arte onde' $ase das Escrit#ras' discorrerei acerca da criao do 7#ndo. .o ?resente' ti:e a?enas e7 7ira afir7ar %#e esta 7aneira de $#scar a 1e#s > co7#7 a estran6os e a 7e7$ros da fa7)(iaO se*#e7 os de(inea7en5 tos %#e' e7 ci7a e e7 $aiJo' (6e desen6a7 :i:a i7a*e7. 2eu ?r8?rio ?oder < nos cond#9 a co*itar s#a eternidade' :isto %#e te7 necessa5 ria7ente de ser eterno e ter de si ?r8?rio o ?rinc)?io donde todas as coisas deri:a7 a ori*e7. Ade7ais' se porventura se $#sca a ca#sa' e7 :irt#de da %#a( no s8 foi ele #7a :e9 (e:ado a criar todas as coisas' 7as ainda > a*ora 7o:ido a ?reser:5 las' s8 e7 s#a $ondade ac6are7os estar s#a ca#sa. E' afina(' 7es7o %#e se<a esta a causa Nnica' cont#do 7ais do %#e s#ficiente de:e ser ?ara nos atrair ao se# a7or' %#ando nen6#7a criat#ra 6' co7o o assina(a o Profeta a2( 1" .!b' e7 %#e7 s#a 7iseric8r5 dia no (6e se<a derra7ada.

%. O GO

ERNO E O -U,O DE

DEUS

Ta7$>7 na se*#nda c(asse de s#as o$ras' isto >' a"uelas %#e ocorre7 a(>7 do c#rso ordinrio da nat#re9a' as e:idAncias de se#s ?oderes so' e7 7#itos as?ectos' 7#it)ssi7o c(aras.11 Ora' ao diri*ir a sociedade 6#7ana' de ta( 7odo re*#(a s#a ?ro:idAncia %#e' e7$ora se<a' de inN7eras 7aneiras' $eni*no e $en>:o(o ?ara co7 todos' dec(ara ainda' 7ediante ?ro:as 7anifestas e dirias' %#e s#a c(e7Ancia ?ara co7 os ?iedosos e sua se:eridade ?ara co7 os in)%#os no so dN$ias' de 7odo %#e no se de7onstra o$sc#ra7ente ser ?rotetor' e at> 7es7o :in*ador da inocAncia' en%#anto' e7 :irt#de de s#a $Ano' fa9 ?r8s?era a :ida dos $ons' os socorre e7 s#as necessidades' os a(i:ia e os 7iti*a e7 s#as dores' os aten#a e7 s#as ad:ersida5 des e e7 t#do os enca7in6a sa(:ao. 2e7 dN:ida' ta7?o#co de:e to(dar5(6e a ?er?>t#a nor7a da <#stia o #ato de %#e' 7#i fre%&ente7ente' ?er7ite ?or certo te7?o %#e os in)%#os e 7a(feitores eJ#(te7 i7?#nes' a(>7 de to(erar %#e os ?ro$os e inocentes se<a7 a$a(ados ?or 7#itas coisas ad:ersas' at> 7es7o o?ri7idos ?e(a 7a(dade e ini%&idade dos )7?i5 os. Antes' ?e(o contrrio' de:e ac#dir5nos 7ente ?ensa7ento 7#ito di:ersoO %#an5
11. Pri7eira edioO c... e7 nada 7ais o$sc#ras se eJi$e7 as e:idAncias de 2e#s ?oderes.d

do' contra #7 s8 ato 7a#' s#a ira se :o(ta e7 e:idente 7anifestao' $ "ue a todos a$orreceU %#ando a 7#itos deiJa ?assar se7 casti*o' $ "ue o#tro <#)9o 6a:er ?ara os atos maus %#e de:e7 ser ?#nidos. I*#a(7ente' nos fornece farta 7at>ria ?ara %#e considere7os s#a 7iseric8rdia' %#ando 7#itas :e9es no deiJa de o#tor*ar ?or tanto te7?o s#a 7iseric8rdia a ?o5 $res e 7iser:eis ?ecadores' at> %#e' :encendo s#a 7a(dade co7 s#a do#ra e $ran5 d#ra 7ais %#e ?aterna(' os atrai a siW12

'. O SOBERANO DOMNIO DE DEUS SOBRE A

IDA (UMANA

A este ?ro?8sito' e:ocando o 6almo :;< %#e' e7 sit#aKes deses?eradas' de for7a re?entina e de 7odo 7ara:i(6oso' e a(>7 de toda eJ?ectati:a' 1e#s socorre aos des*raados e %#ase ?erdidos %#e' o# :a*ando ?or (#*ares er7os os ?rote*e de ani7ais fero9es e ?or fi7 os recond#9a ao ca7in6o a:s. "57bU o#' des:a(idos e fa5 7intos' (6es ?ro:idencie o a(i7ento a:. !bU o#' encarcerados' os (i:re de so7$rias 7as7orras e f>rreas cadeias a:s. 1@51IbU o#' n#fra*os' inc8(#7es ao ?orto os *#ie a:s. 2353@bU o#' se7i7ortos' os c#re das enfer7idades a:s. 1752@bU o#' de ca(or e se%#ido ca(cine a terra o# a fec#nde ?e(a secreta irri*ao da *raa a:s. 3353;bU o#' da 7#(tido eJa(te aos 7ais des?re9ados' o# do e(e:ado ?edesta( de sua di*nidade derri$e a :#(tos de ?ro<eo a:s. 3!5"1b' o Profeta co(6e eJe7?(os co7o esses' ou. se&a' %#e os #atos %#e se considera7 ser e:entos cas#ais so o#tros tantos teste7#5 n6os da ?ro:idAncia ce(estia(' na :erdade es?ecia(7ente da c(e7Ancia ?aterna. E da%#i se d aos ?iedosos 7oti:o de a(e*riaU aos )7?ios' ?or>7' e aos r>?ro$os se lhes ta?a a $oca a:. "2b. 0as ?or%#e' ato(ada e7 se#s erros' ce*a' e7 7eio a to 7a*n)fico teatro' a 7aioria se 7ostra' eJc(a7a ele' %#e de rara e sin*#(ar sa$edoria > o ?onderar <#dici5 osa7ente essas o$ras de 1e#s a:. "3b' de c#<a simples conte7?(ao nada a?ro:ei5 ta7 a"ueles %#e' de o#tra sorte' sa*ac)ssi7os ?arece7 ser. E de fato' ?or 7ais %#e ref#(<a a *(8ria de 1e#s' difici(7ente #7 e7 ce7 (6e > :erdadeiro es?ectador. O 7es7o ?ode7os di9er de se# ?oder e sa$edoria' %#e ta7?o#co esto escondi5 dos e7 tre:as' ?or%#e se# ?oder se 7ostra ad7ira:e(7ente cada :e9 %#e o or*#(6o dos )7?ios %#e' confor7e ao %#e ?ensa7 ser co7#7ente in:enc):e(' fica n#7 ins5 tante desfeito' s#a arro*Vncia a$atida' se#s fort)ssi7os caste(os de7o(idos' s#as es?adas e dardos feitos e7 ?edaos' s#as foras rotas' t#do %#anto 7a%#ina7' des5 tr#)doU se# 7o:i7ento %#e s#$ia at> o c># > conf#ndido no 7ais ?rof#ndo da terraU
12. Pri7eira edioO c1e i*#a( 7odo' %#o farta 7at>ria nos ?ro:A ?ara considerar5se5(6e a 7iseric8rdia' en%#anto' ainda 7ais a7iNde' a 7)seros ?ecadores ?erse*#e co7 as#ab incans:e( $eni*nidade' at> %#e' co7 cerca5(osb de $enef)cios aeb co7 ?or 7ais do %#e ?aterna( ind#(*Ancia a 2i tra9Aa5(osb de :o(ta' a i7?iedade (6es 6a<a de %#e$rantar`

e' ao contrrio' %#ando os 6#7i(des so e(e:ados do ?8U os necessitados' do esterco a2( 113.7bU13 de an*Nstias eJtre7as so arrancados os o?ri7idos e af(itosU a $oa es?erana > resta#rada aos deso(adosU so$re os bem ar7ados' os des?ro:idos de ar7as arre$ata7 a :it8riaU os ?o#cos' so$re os 7#itosU os fracos' so$re os fortes. Ta7$>7 a sa$edoria' na :erdade' 7anifesta7ente eJcede %#ando' na 7e(6or ocasio' dis?ensa a cada coisa' #7a a #7a' conf#nde a toda e %#a(%#er s#ti(e9a do 7#ndo a1Co 1.2@b' a?an6a os ast#tos e7 s#a astNcia a1Co 3.1!bU e fina(7ente orde5 na todas as coisas confor7e a 7e(6or orde7 ?oss):e(.1"

). DEUS MEL(OR
RA,O

ISUALI,ADO EM SUAS OBRAS DO QUE EM ESPECULA&ES DA

Ce7os no ser necessrio (on*a ne7 (a$oriosa de7onstrao ?ara desco$rir e:idAncias %#e ser:e7 ?ara i(#strar e afir7ar a di:ina 7a<estade' #7a :e9 %#e' das ?o#cas %#e 6a:e7os (i*eira7ente eJ?eri7entado' ?ara onde %#er %#e te :o(tes' c(aro se fa9 %#e so to i7ediata7ente 8$:ias' %#e ?ode7 faci(7ente ser co7 os o(6os di:isadas e co7 os dedos a?ontadas. E a%#i' #7a :e9 7ais' de:e o$ser:ar5se %#e so7os con:idados ao con6eci7ento de 1e#s' no +"uele %#e 6a:er de ser s8(ido e fr#t#oso' se > ?or n8s reta7ente ?erce5 $ido e esta$e(ecido no corao. Ora' o 2en6or se 7anifesta ?or 7eio de se#s ?oderes' e #7a :e9 %#e senti7os s#a fora dentro de n8s' e #s#fr#)7os de se#s $enef)cios' necessrio > %#e se<a7os 7#ito 7ais :i:ida7ente afetados ?or esse con6eci7ento do %#e se i7a*insse7os #7 1e#s de %#e7 nen6#7 senso c6e*asse a n8s. 1o %#e co7?reende7os ser esta a :ia 7ais direta de $#scar a 1e#s e o ?rocesso 7ais a?ro?riado de con6ecA5(oO %#e no tente7os' atra:>s de o#sada c#riosidade' ?enetrar in:esti*ao de s#a essAncia' a %#a( > antes ?ara ser adorada do %#e ?ara ser 7etic#(osa7ente in%#iridaU ao contrrio' %#e o conte7?(e7os e7 s#as o$ras' e7 :irt#de das %#ais e(e se nos torna ?r8Ji7o e fa7i(iar' e de a(*#7 7odo se nos co7#nica. Ao %#e o A?8sto(o conte7?(a:a %#ando di9ia aAt 17.27' 2;b %#e ele no de:e ser $#scado ao (on*e' #7a :e9 %#e' ?or se# ?oder $e7 ?resente' 6a$ita e7 cada #7 de n8s. Por isso 1a:i a2( 1" b' tendo antes confessado s#a inenarr:e( *rande9a a:. 3b a?8s descer 7eno de s#as o$ras' dec(ara %#e far 7eno de(a a:s. ' Ib.
13. Pri7eira edioO ca.e7b e7 nada 7ais e7 tre:as se a(6eb esconde7' se<a o ?oder' se<a a sa$edoria' dos %#ais a%#e(e c(ara7ente se a(teia' %#ando a san6a dos )7?ios' na o?inio de todos ins#?er:e(' e7 #7 7o7ento se re?ri7e' a arro*Vncia se a(6esb do7a' os 7ais fortes $a(#artes se a(6esb derr#e7' e7 fran*a(6os se a(6esb fa9e7 os dardos e as ar7ad#ras' %#e$ranta75sea5(6esb as foras' as 7a%#inaKes se s#$:erte7 e cede7 ao ?r8?rio ?eso' a a#dcia %#e aci7a dos c>#s se a(a:a at> o centro da terra se ?rosterna aeb' e7 contrrio' do ?8 se er*#e7 os 6#7i(des e os necessitados se (e:anta7 do 7ont#ro.d

1". Pri7eira edioO cnada' enfi7' dis?Ke %#e aob no ase<ab ?e(a 7e(6or ra9o a?oss):e(b.

Portanto' ta7$>7 a n8s se nos i7?Ke %#e nos a?(i%#e7os a essa in:esti*ao de 1e#s' a %#a( de ta( 7odo nos 7anten6a o es?)rito s#s?enso de ad7irao' e ao 7es7o te7?o nos deiJe7os ser ?rof#nda7ente tocados co7 efica9 senti7ento. E co7o' e7 certo (#*ar' ensina A*ostin6o'1 < %#e' co7o %#e a desfa(ecer so$ s#a *rande9a' no o ?ode7os a?reender' con:>7 %#e atente7os $e7 ?ara s#as o$ras' ?ara %#e nos recree7os e7 s#a $ondade.

1*. PROP0SITO

DESTE CON(ECIMENTO

1a)' con6eci7ento co7o este de:e no s8 incitar5nos adorao de 1e#s' 7as ainda des?ertar5nos e a(ar5nos es?erana da :ida f#t#ra. =#ando' ?or>7' atenta5 7os para o #ato de %#e os eJe7?(os %#e o 2en6or oferece' tanto de sua c(e7Ancia' %#anto de s#a se:eridade' so 7era7ente r#di7entares e inco7?(etos' con:>7 %#e re?#te7os' no d#$ia7ente' %#e e(e assi7 ?re(#dia coisas ainda 7aiores' c#<a 7a5 nifestao e ?(ena eJi$io so deferidas o#tra eJistAncia. Por o#tro (ado' %#ando :e7os os ?iedosos acossados ?e(as af(iKes ?ro:enien5 tes dos )7?ios' es?icaados de in<Nrias' o?ri7idos de ca(Nnias' (acerados de ins#(tos e :it#?>rios' en%#anto' e7 contrrio' os in)%#os f(oresce7' ?ros?era7' a(cana7 (a9er co7 di*nidade' e isso i7?#ne7ente' conc(#i5se i7ediata7ente %#e 6a:er o#tra :ida na %#a( (6es est reser:ada no s8 a ?#nio ?e(a ini%&idade' 7as ainda a reco7?ensa ?e(a <#stia. Ade7ais' %#ando o$ser:a7os %#e os fi>is so %#ase se75 ?re casti*ados ?e(as :aras do 2en6or' se7 dN:ida' co7 certe9a ainda 7aior' nos > necessrio esta$e(ecer %#e 7#ito 7enos 6a:ero os )7?ios #7 dia de esca?ar de se#s (te*os. Ora' con6ecido > este dito de A*ostin6oO1I c2e a*ora fosse todo ?ecado ?#nido ?or casti*o ?N$(ico' ?oder5se5ia ?ensar %#e nada fica reser:ado ao M#)9o Fina(. Por o#tro (ado' se 1e#s n o ?#nisse a*ora c(ara7ente a nen6#7 ?ecado' ?oder5se5ia crer %#e no eJiste nen6#7a ?ro:idAncia di:ina.d Portanto' > ?reciso confessar %#e nas o$ras de 1e#s' #7a a #7a' de 7odo es?e5 cia(' ?or>7 e7 s#a tota(idade' esto esta7?ados' co7o %#e e7 ?ain>is' os ?oderes o?erati:os de 1e#s' 7ercA dos %#ais se# con6eci7ento' e da) a :erdadeira e ?(ena fe(icidade' > con:idado e atra)do todo o *Anero 6#7ano. E ainda %#e as :irt#des de 1e#s este<a7 retratadas ao :i:o e se 7ostre7 e7 todo o 7#ndo' s8 entende7os ao %#e e(as tende7' %#anto :a(e7 e ?ara %#e ser:e7' %#ando ?enetra7os e7 n8s 7es5 7os e considera7os os ca7in6os e 7odos e7 %#e o 2en6or descerra ?ara n8s s#a :ida' sa$edoria e :irt#de' e eJerce e7 n8s s#a <#stia' $ondade e c(e7Ancia. 17
1 . 6obre o 6almo :==. 1I. - Cidade de Deus' (i:ro I' ca?)t#(o ;. 17. Pri7eira edioO cPor (#cid)ssi7os %#e a) se e:idencie7 aos ?oderes de 1e#sb' cont#do' a %#e ?rinci5 ?a(7ente ?ro?ende7' a %#e se ?reste7' a %#e fi7 de:a7 ser de n8s re?#tados' ento' ?or fi7' a?reende7os %#ando desce7os a n8s 7es7os e considera7os de %#e 7odos o 2en6or re:e(a e7 n8s 2#a :ida' sa$edoria' ?oder aeb ?ara conosco eJerce 2#a <#stia' $ondade' c(e7Ancia.d

Ora' ainda %#e' co7 <#stia' se %#eiJa 1a:i a2( !2. ' Ib de %#e os incr>d#(os se 7ostra7 destit#)dos de entendi7ento' < %#e no ?ondera7 os des)*nios ?rof#n5 dos de 1e#s no *o:erno do *Anero 6#7ano' cont#do 7#i :erdadeiro > o %#e' e7 o#tro (#*ar a2( "@.12b' di9 o 7es7o Davi' a sa$er' a ad7ir:e( sa$edoria de 1e#s neste ?onto eJcede aos ca$e(os de nossa ca$ea. Co7o' ?or>7' se 6a:er de tratar deste ar*#7ento 7ais adiante e de 7aneira ?or7enori9ada' no de:ido (#*ar' deiJo de fa9A5lo a*ora.

11. CEGUEIRA (UMANA ANTE A E

ID1NCIA DE

DEUS NA CRIAO

Ainda %#e no es?e(6o de s#as o$ras o 2en6or se re?resente co7 to *rande c(are9a' no a?enas a si prprio' 7as ta7$>7 a se# reino i7orta(' entretanto' co7o > nossa o$t#sidade' se7?re nos re:e(a7os (erdos e7 re(ao a e:idAncias to c(aras' e(as se nos torna7 se7 %#a(%#er ?ro:eito. Ora' %#anto res?eita estr#t#ra e dis?o5 sio do #ni:erso' to for7osas' %#e7 de n8s' ao er*#er os o(6os ?ara o c># o# ao estendA5(os ?ara as di:ersas re*iKes da terra' se (e7$ra do Criador e no se ?Ke a conte7?(ar s#as o$ras' se7 fa9er caso de(e`1; A(is' no %#e di9 res?eito %#e(as coisas %#e se ?rocessa7 diaria7ente a(>7 da orde7 do c#rso nat#ra(' %#antos no i7a*ina7 %#e os 6o7ens so antes rodo?iados e :o(#teados ?e(o ce*o ca?ric6o do acaso' do %#e *o:ernados ?e(a ?ro:idAncia de 1e#s` Pois' se ?or :e9es' 7ediante a cond#o e direo dessas coisas' so7os (e:ados considerao de 1e#s' o %#e necessaria7ente a todos acontece' entretanto' %#an5 do' de for7a fort#ita' conce$e7os o senso de a(*#7a di:indade' ?ronta7ente deca5 )7os o#tra :e9 nos de()rios o# insanos des:arios de nossa carne e' 7ercA de nossa fat#idade' corro7?e7os a ?#ra :erdade de 1e#s. 2e7 dN:ida' nisto somos todos diferentes' a saber' e7 %#e cada #7' ?or s#a :e9' s#scita ?ara si a(*#7 erro ?ec#(iarU toda:ia' nisto so 7#ito se7e(6antes' a saber' e7 %#e #7a' ?or 7eio de a$s#rdas ridic#(arias' todos nos des*arra7os do 1e#s Nnico e :erdadeiro. 1esta enfer7idade so afetados' no a?enas os es?)ritos :#(*a5 res e o$t#sos' 7as ainda os 7ais i(#stres e dotados de o#tra sorte de 6a$i(idade sin*#(ar. .este ?artic#(ar' %#o ?rodi*a7ente toda a orde7 dos fi(8sofos te7 s#a fat#ida5 de e in>?ciaW Ora' ?ara %#e ?o#?e7os aos de7ais' os %#ais 7#ito 7ais a$s#rda7en5 te en*endra7 des?a#t>rios' P(ato' entre todos o 7ais re(i*ioso e ?artic#(ar7ente s8$rio' ta7$>7 ele ?r8?rio se ?erde e7 se# *(o$o esf>rico. E %#e no 6a:eria de
1;. Pri7eira edioO cOra' %#anto res?eita estr#t#ra e for7os)ssi7a dis?osio do #ni:erso' %#o ?o#5 cos 6 dentre n8s %#e' o# e7 :o(:endo os o(6os ?ara o c>#' o# e7 aosb circ#n:a*ando ?e(as :ariadas re*iKes da terra' :o(te a 7ente (e7$rana do Criador e no antes' ?reterido o a#tor' ocioso se assente conte7?(a5 o das o$ras`d

acontecer co7 os o#tros' %#ando os 7ais destacados' a %#e7 ca$eria i(#7inar o ca7in6o aos de7ais' assi7 des:aira7 e tro?ea7` 2e7e(6ante7ente' %#ando o *o:erno das coisas 6#7anas c(ara7ente d teste5 7#n6o da ?ro:idAncia de 1e#s' de ta( sorte %#e no se ?ode ne*ar' os 6o7ens' cont#do' no se a?ro:eita7 desse fato 7ais %#e se dissesse %#e a Fort#na dis?Ke t#do se7 orde7 ne7 concerto a(*#7 k tanta > nossa inc(inao nat#ra( ao erroW1! Fa(o se7?re e7 re(ao aos 7ais res?eit:eis' no a esses indiv!duos :#(*ares' %#e t#do fa9e7 ?ara ?rofanar a :erdade de 1e#s.

12. A SUPERSTIO

(UMANA E O ENGANO DOS FIL0SOFOS CONSTITUEM OBS3

TCULOS MANIFESTAO DI INA

1a%#i esse i7enso (a7aa( de erros do %#a( todo o or$e se enc6e# e se co$ri#. Ora' ?ode5se di9er %#e a 7ente de cada #7 > #7 (a$irinto' de sorte %#e no > de ad7irar %#e naKes' #7a a #7a' ten6a7 sido arrastadas a 7N(ti?(as fa(sidades. E no s8 isso' 7as ta7$>7 %#e os seres 6#7anos' %#ase %#e #7 a #7' tA7 tido se#s ?r8?rios de#ses. Por%#e' co7o i*norVncia e s tre:as se adiciona7 a te7eridade e a ?et#(Vncia' difici(7ente #7 s8 <a7ais se ac6o# %#e no fa$ricasse ?ara si #7 )do(o o# i7a*e7 no (#*ar de 1e#s. .a :erdade' eJata7ente co7o as *#as $or$#(6a7 de :asta e a7?(a fonte' i7ensa t#r$a de de#ses te7 ?ro7anado da 7ente dos 6o7ens' en%#anto cada #7' a di:a*ar co7 eJcessi:a (icena' erronea7ente in:enta isso o# a%#i(o acerca do ?r8?rio 1e#s. Cont#do' ne7 > necessrio e(a$orar a%#i #7 cat(o*o das s#?erstiKes e7 %#e o 7#ndo se te7 enredi(6ado' ?ois no c6e*aria n#nca ao fi7' e ainda %#e nen6#7a ?a(a:ra se artic#(asse' + luz de tantas corr#?te(as se fa9 so$e<a7ente e:idente %#o 6orr):e( > a ce*#eira da 7ente 6#7ana. 1eiJo de considerar o ?o?#(ac6o r#de e indo#to. Entre os fi(8sofos' ?or>7' %#e tA7 tentado ?enetrar o c># ?e(a ra9o e ?e(o con6eci7ento' %#o :er*on6osa > a di:ersidadeW =#anto 7ais cada #7 > dotado de ?rof#ndo entendi7ento' e ?o(ido ?e(a arte e ?e(o con6eci7ento' tanto 7ais ?roc#ro# re:estir de 7ati9es s#a o?inio' matizes esses' entretanto' se eJa7inados 7ais de ?erto' :erificars %#e no ?assa7 de a?arAncias e:anescentes. Pensara7 os est8icos %#e 6a:ia7 feito #7a *rande desco$erta %#ando dissera7 %#e de todas as ?artes da nat#re9a ?odia7 eJtrair di:ersos no7es de 1e#s' se7 %#e co7 isso a essAncia di:ina se dissociasse o# sofresse de7>rito.2@ Co7o se < no
1!. Pri7eira edioO c2e7e(6ante7ente' onde o *o:erno das co#sas 6#7anas' 7ais 7anifesta7ente do %#e se ?ossa ne*ar' ar*Ni a ?ro:idAncia. E7 nada' entretanto' da) 7ais se a?ro:eita do %#e se 6o#:esse7 todas aas co#sasb de crer5se re:o(:idas e7 ca8tica desorde7 ?e(a ca?ric6osa :ontade do acaso' to *rande > nossa ?ro?enso ?ara co7 a fat#idade e o erroWd 2@. Pri7eira edioO c/o#:era75se os Est8icos ?or assa9 en*en6osos co7 sentenciare7 %#e de todas as

f\sse7os' de fato' 7ais do %#e s#ficiente7ente inc(inados fat#idade' se7 %#e nos ?on6a7 diante dos o(6os #7a infinidade de de#ses' %#e nos arraste ao erro ainda 7ais ?rof#nda e :io(enta7enteW At> 7es7o a teo(o*ia esot>rica dos e*)?cios 7ostra %#e todos di(i*enciara7 nisso co7 afinco' de sorte %#e no ?arecesse7 ensandecer5se se7 ra9o. E ta(:e9' ao ?ri7eiro re(ance' a(*o co7o %#e ?ro::e( 6o#:esse de en*anar aos s)7?(ices e inca#tosU nada' cont#do' <a7ais in:ento# %#a(%#er dos 7ortais %#e no corro7?es5 se tor?e7ente a re(i*io. E esta di:ersidade to conf#sa incre7ento# a o#sadia aos e?ic#re#s e a o#tros crassos des?re9adores da ?iedade ?ara %#e re<eitasse7 a todo senso de 1e#s. Pois' %#ando :ia7 os 7ais s$ios' todos e cada #7' di*(adiar5se co7 o?iniKes contrrias das di:er*Ancias destes e do ensino fNti( e 7es7o a$s#rdo de cada #7' no 6esita5 ra7 e7 conc(#ir %#e' desnecessria e est#(ta7ente' os 6o7ens tra9e7 tor7ento so$re si %#ando se ?Ke7 a in:esti*ar #7 1e#s %#e no eJiste. E isso <#(*ara7 %#e faria7 i7?#ne7ente' :isto ser ?refer):e( %#e se lhes afi*#rasse ne*ar inteira7ente a e0istncia de 1e#s' i7a*inando de#ses disc#t):eis' e e7 conse%&Ancia s#scitando contendas %#e no c6e*a7 a nen6#7 fi7. D :erdade %#e esses tais arra9oa7 se7 ra9o ne7 <#)9oU o#' 7e(6or di9endo' a$#sa7 da i*norVncia dos 6o7ens' co7o de #7a ca?a ?ara co$rir s#a i7?iedadeU ?ois de for7a a(*#7a nos > ()cito o$sc#recer a *(8ria de 1e#s.21 Co7o' ?or>7' todos confessa7 no 6a:er coisa a(*#7a acerca da %#a( a #7 te7?o do#tos e indo#tos discorda7 e7 *ra# to e(e:ado' da%#i se conc(#i %#e as 7entes dos 6o7ens' %#e tanto erra7 na in:esti*ao de 1e#s' so 7ais do %#e o$t#sas e ce*as e7 se tratando dos 7ist>rios ce(estes. -o#:ada > ?or o#tros a res?osta de 2i7\nides' %#e' inter?e(ado ?e(o tirano /i5 ero %#e7 seria 1e#s' ?edi# (6e fosse concedido #7 dia ?ara ?ensar. =#ando' no dia se*#inte' o tirano fe9 a 7es7a pergunta' so(icito# ele 7ais dois diasU e de?ois de d#?(icado o nN7ero de dias 7ais :e9es' fina(7ente res?onde#O c=#anto 7ais te7?o ref(ito' tanto 7ais o$sc#ro o ass#nto 7e ?arece.d Pr#dente7ente' se7 dN:ida' s#s5 ?ende# e(e o ?arecer acerca de 7at>ria "ue (6e era t o o$sc#ra. Toda:ia' da%#i se ?Ke 7ostra "ue' se os 6o7ens fosse7 ensinados s8 7ediante a nat#re9a' nada eJtrairia7 de se*#ro' o# s8(ido' o# ?recisoU ao contrrio' os %#e adora7 #7 1e#s descon6ecido s8 se ?rende7 a ?rinc)?ios conf#sos aAt 17.23b.

?artes da nat#re9a se ?ode7 eJtrair :rios no7es de 1e#s' cont#do' ne7 ?or isso fra*7entar5se o 1e#s #no.d 21. Pri7eira edioO cE' certa7ente' co7 s#7a insi?iAncia arra9oa7 esses' o#' antes' da i*norVncia dos 6o7ens #7a n#:e7 ind#9e7 ?ara aco$ertar s#a i7?iedade' ai*norVnciab da %#a( nada 6 de 7odo a(*#7' ?ara detrair a 1e#s o %#e %#er %#e se<a.d

13. AO ESPRITO SANTO ABOMIN


CED1NCIA (UMANA

EL TODA E QUALQUER RELIGIO DE PRO3

Ora' > ?reciso ad:ertir ta7$>7 %#e todos %#antos se afasta7 do 1e#s Nnico ad#(tera7 a re(i*io ?#ra' co7o necessaria7ente s#cede a %#antos se entre*a7 s#a prpria o?inio. D :erdade %#e se <actaro dizendo ter e7 7ente coisa muito di:ersaU 7as ?o#co i7?orta o %#e tA7 e7 7ira' o# do %#e se ?ers#ade7' #7a :e9 %#e o Es?)rito 2anto ?ron#ncia sere7 a?8statas todos %#antos' e7 :irt#de da ce5 *#eira da ?r8?ria 7ente' co(oca7 os de7\nios no (#*ar de 1e#s a1Co 1@.2@b. Por esta ra9o' Pa#(o sentencia aEf 2.12b %#e os ef>sios esti:era7 se7 1e#s at> %#e a?rendesse7 do e:an*e(6o o %#e seria adorar ao 1e#s :erdadeiro. .e7 se de:e restrin*ir isso a #7a s8 nao' :isto %#e' e7 o#tro (#*ar aR7 1.21b' ele afir7a e7 ter7os *enera(i9ados %#e' de?ois %#e a 7a<estade do Criador (6es fora 7anifesta na prpria estr#t#ra do #ni:erso' todos os 7ortais se fi9era7 fNteis e7 s#as co*itaKes. E' ?or isso' ?ara dar (#*ar ao 1e#s :erdadeiro e Nnico' a Escrit#ra a/c 2.1;5 2@b condena co7o sendo fa(sidade e 7entira t#do %#anto 1i:indade foi o#trora ce(e5 $rado entre os ?o:os' ne7 deiJa %#a(%#er o#tra deidade seno no 0onte 2io' onde f(orescia o con6eci7ento ?ec#(iar de 1e#s. 2e7 dN:ida' dentre os *entios do te7?o de Cristo' os sa7aritanos ?arecera7 ac6e*ar5se $e7 ?r8Ji7o :erdadeira ?iedade. Entretanto' o#:i7os da $oca de Cristo aMo ".22b %#e e(es no sa$ia7 o %#e adora:a7. 1onde se se*#e %#e 6a:ia7 eles sido en*anados ?or erro fNti(. Afina(' 7es7o %#e ne7 todos 6a<a7 (a$orado e7 :)cios crassos' o# res:a(ado a ido(atrias francas' nem ainda assi7 6o#:e a(*#7a re(i*io ?#ra e a?ro:ada %#e se f#nda7entasse a?enas no senso co7#7. Pois ainda %#e #ns ?o#cos no ten6a7 cedido insVnia do :#(*o' no entanto ?er7anece fir7e o ensino de Pa#(o a1Co 2.;b' a saber' %#e a sa$edoria de 1e#s no foi a?reendida ?e(os ?r)nci?es deste 7#ndo. Ora' se at> os 7ais eJce(entes :i:era7 todos e7 tre:as' %#e se 6a:er de di9er da ?r8?ria esc8ria` Portanto' no s#r?reende se o Es?)rito 2anto re?#die co7o de*enerescAncias a todos os c#(tos in:entados ?e(o ar$)trio dos 6o7ens' ?or%#e' em se tratando dos 7ist>rios ce(estes' a o?inio 6#7ana7ente conce$ida' ainda %#e ne7 se7?re en5 *endre farto a7ontoado de erros' no o$stante > a 7e do erro. E %#ando nada ?ior acontece' cont#do isto no > fa(ta (e:eO adorar' ao acaso' a #7 1e#s descon6ecido aAt 17.23b. Entretanto' nessa c#(?a incide7' se*#ndo o sentencia o prprio Cristo aMo ".22b' todos %#antos no fora7 ensinados ?e(a (ei %#e > a 1e#s "ue i7?orta c#(t#ar. E na :erdade a"ueles %#e tA7 sido os 7ais s#$(i7ados (e*is(adores' no tA7 a:anado a(>7 distoO %#e a re(i*io teria se f#nda7entado no consenso ?N$(ico.

CAP+T,-O C

7I

Assi7 > %#e' e7 Penofonte' 28crates (o#:a a res?osta de A?o(o ?e(a %#a( ?recei5 t#o# %#e cada #7 adorasse aos de#ses 7aneira dos ante?assados e confor7e o cost#7e da ?r8?ria cidade. 0as' %#e direito tA7 os 7ortais de definir co7 $ase e7 s#a prpria a#toridade o %#e #(tra?assa ao 7#ndo e7 *rande 7edida` O#' %#e7 ?oderia a ta( *ra# a%#iescer s deter7inaKes dos ancestrais o# s ordenanas do ?o:o' %#e' se7 6esitao' rece$a a #7 de#s %#e (6es > i7?in*ido e7 $ases pura% mente 6#7anas` Antes de s#<eitar5se o?inio a(6eia' cada #7 de:e ?ersistir e7 se# prprio ?arecer. Portanto' #7a :e9 %#e' ?ara se*#ir5se a adorao de 1e#s' ni7ia7ente fraco e fr*i( :)nc#(o da ?iedade > a ?raJe da cidade' o# o consenso da anti*&idade' resta %#e o ?r8?rio 1e#s fornea do c># teste7#n6o de si 7es7o.

1!. INSUFICI1NCIA DA MANIFESTAO DE DEUS NA ORDEM NATURAL


E7 :o' ?ois' nos res?(ende7 na o$ra da criao do 7#ndo tantas (V7?adas acesas ?ara ena(tecer a *(8ria do A#tor' as %#ais de todos os (ados nos cerca7 de s#a ef#(*Ancia e7 7o(des tais %#e' no o$stante' de 7odo a(*#7 ?ode7 ?or si s8 con5 d#9ir ao reto ca7in6o. 2e7 dN:ida %#e e7ite7 a(*#7as cente(6as' toda:ia e(as so s#focadas antes %#e e7ita7 7ais ?(eno f#(*or. Ra9o ?e(a %#a( o A?8sto(o' no 7es5 7o (#*ar e7 %#e c6a7o# aos 7#ndos de sinais das coisas in:is):eis a/$ 11.153b' di9 ta7$>7 %#e ?e(a f> se entende %#e os 7es7os fora7 for7ados ?e(a Pa(a:ra de 1e#s' si*nificando co7 isso %#e de fato e7 tais 7anifestaKes eJternas se re?resen5 ta a di:indade in:is):e(' toda:ia %#e no te7os o(6os ?ara conte7?(5(a' sa(:o se' 7ercA da re:e(ao interior de 1e#s' 7ediante a f>' eles se<a7 i(#7inados. Ta7?o#co Pa#(o' onde ensina aR7 1.1!b %#e o %#e se de:e con6ecer de 1e#s se fa9 ?atente na criao do 7#ndo' se refere a #7a 7anifestao %#e se ?ode a?reen5 der ?e(a ?ers?iccia dos 6o7ens' seno %#e 7ostra' antes' %#e e(a no est to afas5 tada' %#e os torne indesc#(?:eis. O 7es7o -pstolo ta7$>7' e7$ora e7 o#tro (#*ar aAt 17.27b ne*#e %#e 1e#s de:a ser $#scado ao (on*e' :isto %#e 6a$ita dentro de n8s' no entanto ensina' e7 o#tra ?assa*e7 aAt 1".1I' 17b' a(*o %#e se a?roJi7a distoO cO %#a( nos te7?os ?assados deiJo# %#e todas as naKes andasse7 e7 se#s ?r8?rios ca7in6os. E cont#do no se deiJo# a si 7es7o se7 teste7#n6o' $enefici5 ando5:os ( do c>#' dando5:os c6#:as e te7?os fr#t)feros' enc6endo :ossos cora5 Kes de 7anti7ento e de a(e*ria.d E assi7' con%#anto o 2en6or no carea de teste7#n6o' en%#anto' 7ercA de s#a i7ensa e :ariada $eni*nidade' $randa7ente atrai os 6o7ens ao se# con6eci7ento' cont#do' a des?eito disso' no deiJa7 de se*#ir se#s prprios ca7in6os' o#' se<a' seus erros fatais.

77

-ICRO I

1". INESCUSABILIDADE

FINAL DO (OMEM

0as' e7$ora carea7os de ca?acidade nat#ra( ?ara ?oder7os c6e*ar ao ?#ro e ()%#ido con6eci7ento de 1e#s' entretanto' ?or%#e o defeito dessa o$t#sidade est dentro de n8s' so7os i7?edidos de toda e %#a(%#er esc#sa. Pois no te7os direito a ter*i:ersao' ne7 <#stificati:a a(*#7a' ?or%#e no ?ode7os ?retender ta( i*norVn5 cia se7 %#e nossa ?r8?ria consciAncia nos con:ena de ne*(i*Ancia e in*ratido. 22 ,7a defesa se7 dN:ida di*na de ad7itir5se seria estaO se o 6o7e7 a(e*a %#e (6e fa(tara7 o#:idos ?ara o#:ir a :erdade' %#ando ?ara dec(ar5(a s criat#ras 7#5 das so$e<a7 :o9es 7ais do %#e canorasU se ?(eiteia %#e co7 os o(6os no ?ode :er o %#e lhe 7ostra7 as criat#ras no dotadas de :isoU se co7o esc#sa e:oca a defici5 Ancia do entendi7ento' %#ando o ensina7 todas as criat#ras destit#)das de ra9oW 1a) co7 ra9o ser7os s#7aria7ente eJc(#)dos de toda esc#sa' :isto %#e' se7 r#7o e des*arrados' nos eJtra:ia7os' %#ando todas as coisas nos a?onta7 a tri(6a certa. Entretanto' ?or 7ais %#e se de:a i7?#tar de?ra:ao dos 6o7ens o #ato de %#e de?ressa corro7?e7 a se7ente do con6eci7ento de 1e#s insti(ada e7 s#a 7ente ?e(a ad7ir:e( o?erao da nat#re9a' de sorte %#e no a(cance ela a $oa e ?#ra fr#tificao' cont#do > 7#i :erdadeiro %#e' de 7odo a(*#7' so7os n8s s#ficiente5 7ente instr#)dos ?or essa testificao c(ara e sin*e(a %#e > 7a*nificante7ente atri5 $#)da ?e(as criat#ras *(8ria de 1e#s. Pois' no 7es7o instante e7 %#e' da conte75 ?(ao do #ni:erso' de*#sta7os (i*eiro sor:o da 1eidade' ?reterindo o 1e#s :erda5 deiro' eri*i7os5(6e e7 (#*ar os son6os e fantasias de nosso c>re$ro' e da ?r8?ria fonte transferi7os ?ara a(*#>7 o# ?ara a(*o o (o#:or da <#stia' da sa$edoria' da $ondade' do ?oder. Ade7ais' se#s feitos dirios de ta( 7odo os o$sc#rece7os o# os in:erte7os 7ediante <#)9o ?er:ertido' %#e no s8 (6es arre$ata7os a *(8ria %#e > de(e' 7as ainda o (o#:or %#e se de:e a seu a#tor.

22. Pri7eira edioO cPois' ne7 se anosb ?er7ite i*norVncia assi7 ?reteJtar %#e nos no este<a se7?re a con:encer tanto de indo(Ancia %#anto de in*ratido at> a ?r8?ria consciAncia.d

CAP+T,-O C

77

CAPTULO

PARA =,E A-E,D0 C/EE,E A 1E,2 O CRIA1OR D .ECE22LRIO =,E A E2CRIT,RA 2EMA 2E, E,IA E 0E2TRA

1. O

ERDADEIRO CON(ECIMENTO DE

DEUS NA BBLIA

Portanto' ainda %#e esse f#(*or' %#e aos o(6os de todos se ?ro<eta no c># e na
terra' 7ais %#e s#ficiente7ente des?o<e de todo f#nda7ento a in*ratido dos 6o7ens' ser:e ta7$>7 ?ara en:o(:er o *Anero 6#7ano na 7es7a incri7inao. 1e#s a to5 dos' se7 eJceo' eJi$e s#a di:ina 7a<estade de$#Jada nas criat#ras' cont#do > necessrio adicionar o#tro e 7e(6or rec#rso %#e nos diri<a reta7ente ao ?r8?rio Criador do #ni:erso. Portanto' Deus no acrescenta e7 :o a (#9 de s#a Pa(a:ra ?ara %#e a sa(:ao se fi9esse con6ecida. E considero# di*nos deste ?ri:i(>*io a"ueles a %#e7 %#is atrair ?ara 7ais ?erto e 7ais )nti7o. Ora' :isto %#e e(e :ia a 7ente de todos ser arrastada ?ara c e ?ara ( e7 a*ita5 o errtica e inst:e(' de?ois %#e e(e*e# os <#de#s ?ara si ?or ?o:o ?ec#(iar' cer5 co#5os de se$es' de todos os (ados' ?ara %#e no se eJtra:iasse7 7aneira dos de7ais. .e7 e7 :o nos ret>7 ele' 7ediante o 7es7o re7>dio' no ?#ro con6eci5 7ento de si 7es7oU ?ois' de o#tra sorte' $e7 de?ressa se di(#iria7 at> 7es7o a"ueles %#e' aci7a dos de7ais' ?arece7 7anter5se fir7es. EJata7ente co7o se d( com ?essoas idosas' o# enfer7as dos o(6os' e tantos %#antos sofra7 de :iso e7$a5 ada' se ?#seres diante de(as 7es7o #7 :istoso :o(#7e' ainda %#e recon6ea7 ser a(*o escrito' cont#do 7a( ?odero a<#ntar d#as ?a(a:rasU a<#dadas' ?or>7' ?e(a in5 ter?osio de (entes' co7earo a (er de for7a distinta. Assi7 a Escrit#ra' co(etan5 do5nos na 7ente con6eci7ento de 1e#s %#e de o#tra sorte seria conf#so' dissi?ada a esc#rido' nos 7ostra e7 difana c(are9a o 1e#s :erdadeiro. D esta' ?ortanto' #7a ddi:a sin*#(ar' %#ando' ?ara instr#ir a I*re<a' 1e#s no a?enas se ser:e de 7estres 7#dos' 7as ainda a$re se#s sacrossantos ($ios' no si7?(es7ente ?ara ?roc(a7ar %#e se de:e adorar a #7 1e#s' 7as ao 7es7o te7?o dec(ara ser esse -"uele a %#e7 se de:e adorarU ne7 7era7ente ensina aos e(eitos a atentare7 ?ara 1e#s' 7as ainda se 7ostra como -"uele ?ara %#e7 de:e7 atentar. E(e te7 7antido esse ?roceder ?ara co7 s#a I*re<a desde o ?rinc)?io' ?ara %#e' afora essas e:idAncias co7#ns' ta7$>7 a?(icasse a Pa(a:ra' a %#a( > a 7ais direta e se*#ra 7arca ?ara recon6ecA5(o. .o carece de dN:ida %#e Ado' .o>' A$rao e os de7ais ?atriarcas ten6a7'

7;

-ICRO I

7ercA deste rec#rso' atin*ido )nti7o con6eci7ento dele' o %#a(' de certo 7odo' os distin*#ia dos incr>d#(os. .o esto# ainda fa(ando da do#trina a?ro?riada ?e(a f> ?e(a %#a( fora7 i(#7inados ?ara a es?erana da :ida eterna. Ora' ?ara %#e ?assas5 se7 da 7orte ?ara a :ida' foi5lhes necessrio con6ecer a 1e#s no a?enas como Criador' 7as ainda como Redentor' de sorte %#e c6e*ara7 se*#ra7ente a #7 e o#tro desses dois conceitos $ase da Pa(a:ra. Ora' na orde7' :eio ?ri7eiro a%#e(a 7oda(idade de con6eci7ento 7ediante o %#a( fora dado a(canar %#e7 > esse 1e#s ?or %#e7 o 7#ndo foi criado e > *o:erna5 do. Acrescento#5se de?ois a o#tra' interior' a Nnica %#e :i:ifica as a(7as 7ortais' ?or 7eio da %#a( se con6ece a 1e#s no a?enas como Criador do #ni:erso e Nnico A#tor e Lr$itro de todas as coisas %#e eJiste7' 7as ainda' na ?essoa do 0ediador' como Redentor. Entretanto' :isto %#e ainda no c6e*a7os %#eda do 7#ndo e corr#?o da nat#re9a' deiJo ta7$>7 de tratar de se# re7>dio. Portanto' os (eitores se (e7$raro de %#e ainda no irei fa9er consideraKes a res?eito da%#e(e ?acto 7ediante o %#a( 1e#s adoto# ?ara si os fi(6os de A$rao' $e7 co7o da%#e(a ?arte da do#trina ?or 7eio da %#a( os fi>is se7?re fora7 de:ida5 7ente se?arados das ?essoas ?rofanas' ?ois %#e ele se f#nda7ento# e7 Cristo' do#5 trina essa %#e ser a$ordada na seo cristolgica' 7as so7ente en#ocarei co7o se de:e a?render da Escrit#ra %#e 1e#s' %#e > o Criador do 7#ndo' se distin*#e' ?or 7arcas se*#ras' de toda a 7#(tido for<ada de de#ses. O?ort#na7ente' 7ais adiante' a ?r8?ria se%&Ancia nos cond#9ir Redeno. 0as' e7$ora ten6a7os de deri:ar do .o:o Testa7ento 7#itos teste7#n6os' o#tros ta7$>7 da (ei e dos ?rofetas' onde se fa9 eJ?ressa 7eno de Cristo' cont#do todos tende7 a este fi7O %#e 1e#s' o Art)fice do #ni:erso' se nos ?atenteia na Escrit#raU e o %#e de(e se de:a ?ensar' nela se eJ?Ke' ?ara %#e no $#s%#e7os ?or :eredas a7$)*#as a(*#7a deidade incerta.

2. A BBLIA/ A PALA

RA DE

DEUS ESCRITA

Cont#do' se<a ?or%#e 1e#s se fe9 con6ecido aos ?atriarcas atra:>s de orc#(os e :isKes' se<a ?or%#e' 7ediante a o$ra e 7inist>rio de 6o7ens' e(e de# a con6ecer o %#e de?ois' ?e(as prprias 7os' 6o#:esse7 de trans7itir aos ?8steros' ?or>7 est fora de dN:ida %#e a fir7e certe9a da do#trina foi *ra:ada e7 se# corao' de sorte %#e fosse7 ?ers#adidos e co7?reendesse7 %#e o %#e 6a:ia7 a?rendido ?rocedera de 1e#s. Pois' atra:>s de s#a Pa(a:ra' 1e#s fe9 ?ara se7?re co7 %#e a f> no fosse dN$ia' #$ esta %#e 6o#:esse de ser s#?erior a toda mera o?inio. Por fi7' ?ara %#e e7 ?er?>t#a contin#idade de do#trina' a so$re:i:er ?or todos os s>c#(os' a :erdade ?er5 7anecesse no 7#ndo' esses 7es7os orc#(os %#e de?ositara co7 os ?atriarcas ele %#is %#e fosse7 re*istrados co7o %#e e7 instr#7entos ?N$(icos. .este ?ro?8sito' a (ei foi ?ro7#(*ada' a %#a( 7ais tarde os ?rofetas fora7 acrescentados como

int>r?retes. Ora' :isto %#e o #so da (ei foi 7N(ti?(o' co7o se :er 7e(6or no de:ido (#*ar' na

CAP+T,-O CI

7!

:erdade foi es?ecia(7ente o#tor*ada a 0ois>s e a todos os ?rofetas a incumbncia de ensinar o 7odo de reconci(iao entre 1e#s e os 6o7ens' donde ta7$>7 Pa#(o c6a7a Cristo o fi7 da (ei XR7 1@."Y. Cont#do' o#tra :e9 o reitero' a(>7 da do#trina a?ro?riada da f> e do arre?endi7ento' %#e a?resenta Cristo como o 0ediador' a Escrit#ra adorna de 7arcas e sinais inconf#nd):eis ao 1e#s Nnico e :erdadeiro' ?or%#anto crio# o 7#ndo e o *o:erna' ?ara %#e e(e no se 7ist#re co7 a es?Nria 7#(tido de di:indades. Portanto' ?or 7ais %#e ao 6o7e7' co7 s>rio ?ro?8sito' con:en6a :o(:er os o(6os a considerar as o$ras de 1e#s' #7a :e9 %#e foi co(ocado neste es?(end)ssi7o teatro ?ara %#e fosse se# es?ectador' toda:ia' ?ara %#e fr#)sse 7aior ?ro:eito' con:>75(6e' so$ret#do' inc(inar os o#:idos Pa(a:ra. E ?or isso no > de ad7irar %#e' 7ais e 7ais' e7 s#a insensi$i(idade se faa7 e7?edernidos a"ueles %#e nascera7 nas tre:as' ?or5 %#anto ?o#%#)ssi7os se c#r:a7 d8ceis Pa(a:ra de 1e#s' de sorte %#e se conten6a7 dentro de se#s (i7itesU ao contrrio' antes eJ#(ta7 e7 s#a f#ti(idade. 0as' ?ara %#e nos re(#9a a :erdadeira re(i*io' > ?reciso considerar istoO %#e e(a ten6a a do#trina ce(este co7o se# ?onto de ?artidaU ne7 ?ode a(*#>7 ?ro:ar se%#er o 7ais (e:e *osto da reta e s do#trina' a no ser a"uele %#e se fa9 disc)?#(o da Escrit#ra. 1onde ta7$>7 ?ro:>7 o ?rinc)?io do :erdadeiro entendi7entoO %#ando a$raa7os re:erente7ente o %#e 1e#s %#is testificar ne(a acerca de si 7es7o. Ora' no s8 a f> cons#7ada' o# co7?(etada e7 todos os se#s as?ectos' 7as ainda todo reto con6eci7ento de 1e#s nasce7 da o$ediAncia + Palavra. E' fora de toda dN:ida' neste as?ecto' co7 sin*#(ar ?ro:idAncia' 1e#s e7 todos os te7?os te:e e7 conside5 rao os 7ortais.

3. A BBLIA O 4NICO ESCUDO

A PROTEGER DO ERRO

Co7 efeito' se ref(etir7os $e7 %#o acent#ada > a tendAncia da 7ente 6#7ana ?ara co7 o es%#eci7ento de 1e#sU %#o *rande s#a inc(inao ?ara co7 toda sorte de erroU %#o ?ron#nciado o *osto de a cada instante for<ar no:as e fantasiosas re(i*iKes' ?oder5se5 ?erce$er %#o necessria foi ta( a#tenticao escrita da do#tri5 na ce(estia(' ?ara %#e no des:anecesse ?e(o o#:ido' o# se dissi?asse ?e(o erro' o# fosse corro7?ida ?e(a ?et#(Vncia dos 6o7ens. Co7o so$e<a7ente assi7 se e:idencia' 1e#s ?ro:e# o s#$s)dio da Pa(a:ra a todos a%#e(es a %#e7 %#is' a %#a(%#er te7?o' instr#ir eficiente7ente' ?or%#e ante5 :ia ser ?o#co efica9 s#a ef)*ie i7?ressa na for7os)ssi7a estr#t#ra do #ni:erso. Portanto' necessrio se nos fa9 tri(6ar ?or esta reta :ereda' caso as?ire7os' co7 seriedade' *en#)na conte7?(ao de 1e#s. Afir7o %#e i7?orta ac6e*ar5se Pa(a:ra onde' de 7odo rea( e ao :i:o' 1e#s nos > descrito e7 f#no de s#as o$ras' en%#anto essas ?r8?rias o$ras a! se a?re5 cia7' no confor7e a de?ra:ao de nosso <#(*ar' 7as se*#ndo a nor7a da :erdade

;@

-ICRO I

eterna. 2e de(a nos des:ia7os' co7o 6 ?o#co frisei' ainda %#e nos esforce7os co7 eJtre7a ce(eridade' entretanto' #7a :e9 %#e a corrida ser fora da ?ista' <a7ais conse*#ir ela atin*ir a 7eta. Pois assi7 se de:e ?ensarO o res?(endor da face di:i5 na' o %#a( o A?8sto(o ?roc(a7a ser inacess):e( a1T7 I.1Ib' nos > ineJtric:e( (a$i5 rinto' a no ser %#e ?e(o 2en6or se<a7os diri*idos atra:>s de(e ?e(o fio da Pa(a:ra' :isto ser ?refer):e( c(a#dicar ao (on*o desta :ereda a correr a toda $rida fora de(a. Assi7 > %#e' no ?o#cas :e9es a2( !3' !I' !7' !! e afinsb' ensinando %#e i7?or5 ta a(i<ar do 7#ndo as s#?erstiKes ?ara %#e f(oresa a re(i*io ?#ra' 1a:i re?resenta 1e#s a reinar' si*nificando ?e(o ter7o reinar no o ?oder do %#a( Deus se ac6a in:estido e o %#a( eJerce no *o:erno #ni:ersa( da nat#re9a' 7as a do#trina ?e(a %#a( ?ara si rei:indica so$erania (e*)ti7a' ?or%#anto os erros <a7ais ?ode7 ser arranca5 dos do corao 6#7ano' en%#anto no for nele i7?(antado o :erdadeiro con6eci5 7ento de 1e#s.

!. A SUPERIORIDADE RE

ELACIONAL DA

BBLIA SOBRE A CRIAO

Por isso' o 7es7o Profeta' onde tro#Je (e7$rana %#e a *(8ria de 1e#s > ?roc(a7ada ?e(os c>#s' %#e as o$ras de s#as 7os so an#nciadas ?e(o fir7a7ento' %#e s#a 7a<estade > a?re*oada ?e(a se%&Ancia re*#(ar dos dias e das noites a2( 1!.1' 2b' e7 se*#ida desce 7eno da Pa(a:raO cA (ei do 2en6ord di9 ele' c$ se7 defeito' reani7ando as a(7asU o teste7#n6o do 2en6or $ fie(' dando sa$edoria aos ?e%#eni5 nosU os atos de <#stia do 2en6or s o retos' a(e*rando os coraKesU o ?receito do 2en6or $ ()7?ido' i(#7inando os o(6osd a2( 1!.7' ;b. Ora' e7$ora e(e inc(#a ainda o#tros #sos da (ei' cont#do assina(a' de 7odo *era(' ?or%#anto e7 :o 1e#s con:ida a si a todos os ?o:os ?e(a conte7?(ao do c># e da terra' afir7ando %#e esta > a esco(a es?ecia( dos fi(6os de 1e#s> a Escritura. IdAntica > a ?ers?ecti:a do 2a(7o 2!' no %#a( o Profeta' a?8s disc#rsar a res?ei5 to da :o9 terr):e( de 1e#s' a %#a( sacode a terra co7 tro:Kes' :entanias' c6#:as' f#racKes e te7?estades' fa9 tre7er as 7ontan6as' des?edaa os cedros' cont#do no fina( acrescenta %#e se#s (o#:ores so entoados no sant#rio' ?or%#anto os incr>d#5 (os so s#rdos a todas as :o9es de 1e#s %#e ressoa7 nos ares. 1e i*#a( 7odo' assi7 ele conc(#i e7 o#tro dos 2a(7os' onde descre:e# as ondas es?antosas do 7arO c0#i fi>is so te#s teste7#n6osU a santidade con:>7 a t#a casa' ?ara se7?red a2( !3. b 1a%#i ta7$>7 ?ro7ana a%#i(o %#e Cristo di9ia 7#(6er sa7aritana aMo ".22bO %#e se# ?o:o e todos os de7ais ?o:os adora:a7 o %#e descon6ecia7U e %#e so7ente os <#de#s eJi$ia7 o c#(to :erdadeiro de 1e#s. Ora' < %#e' e7 ra9o de s#a o$t#sidade' de 7odo a(*#7 a 7ente 6#7ana ?ode c6e*ar a 1e#s' sa(:o se #or assistida e s#stentada ?or s#a 2anta Pa(a:ra' ento todos os 7ortais k eJcet#ados os <#de#s k' :isto %#e $#sca:a7 a 1e#s se7 a Pa(a:ra' (6es foi ine:it:e( %#e :a*asse7 na f#ti(idade e no erro.

CAP+T,-O CI

;1

CAPTULO

II

POR =,E D .ECE22LRIO =,E 2E E2TAHE-EGA O TE2TE0,./O E0 PRO- 1A E2CRIT,RA PARA =,E 2,A A,TORI1A1E 2EMA I.1,HITLCE-O ECI1E.TE0E.TE' 1O E2P+RITO. D-? 2ER +0PIA FA-2I1A1E 6@6T2)T-A =,E 2,A CRE1IHI-I1A1E 1EPE.1E 1O ARH+TRIO 1A IEREMA

1. A AUTORIDADE DA BBLIA PRO

M DE

DEUS/ NO DA IGRE-A

a#toridade da Escrit#ra' considera'1es %#e no s8 ?re?are7 os es?)ritos s#a re:erAncia' 7as ta7$>7 %#e dissi?e7 toda dN:ida. Ora' %#ando o %#e se ?ro?Ke > a Pa(a:ra de 1e#s' > e:idente %#e nin*#>7 de7onstrar ?et#(Vncia to de?(or:e( %#e o#se a$o(ir a f> na"uele %#e nela fa(a' sa(:o se' ta(:e9' #or destit#)do no s8 de $o7 senso' 7as at> 7es7o da ?r8?ria 6#7anidade. Co7o' ?or>7' no se o#tor*#e7 orc#(os dos c>#s %#otidiana7ente' e s8 s#$5 siste7 as Escrit#ras' na %#a( a?ro#:e ao 2en6or consa*rar s#a :erdade e ?er?>t#a (e7$rana' e(as *ran<eia7 entre os fi>is ?(ena a#toridade' no ?or o#tro direito se5 no a%#e(e %#e e7ana do c># onde fora7 ?ro7#(*adas' e' co7o sendo :i:as' ne(as se o#:e7 as ?r8?rias ?a(a:ras de 1e#s. Certa7ente %#e esta > 7at>ria 7#i di*na no s8 %#e se<a tratada 7ais a f#ndo' 7as %#e se<a ?onderada ainda 7ais ?recisa7ente. =#e 7e ?erdoe7' ?or>7' os (ei5 tores' se atento 7ais ?ara o %#e dita o ?ro?8sito da o$ra encetada do %#e ?ara o %#e re%#er a a7?(it#de deste ass#nto. Entre a 7aioria' entretanto' te7 ?re:a(ecido o erro ?ernicios)ssi7o de %#e o :a(or %#e assiste Escrit#ra > apenas at> onde os a(:itres da I*re<a concede7. Co7o se de fato a eterna e in:io(:e( :erdade de 1e#s se a?oiasse no ar$)trio dos 6o7ensW Pois' co7 *rande escrnio do Es?)rito 2anto' assi7 inda*a7O c=#e7 ?or:ent#ra nos ?ode fa9er crer %#e essas coisas ?ro:iera7 de 1e#s`d =#e7' ?or acaso' nos ?ode atestar %#e elas c6e*ara7 at> nossos dias inteiras e intatas` =#e7' afina(' nos ?ode ?ers#adir de %#e este (i:ro de:e ser rece$ido re:erente7ente' eJc(#indo #7 o#tro de seu nN7ero' a no ser %#e a I*re<a ?rescre:esse a nor7a infa():e( de todas essas coisas`d 1e?ende' ?ortanto' da deter7inao da I*re<a' di9e7' no s8 %#e se de:e re:e5 rAncia Escrit#ra' co7o ta7$>7 %#e (i:ros de:a7 ser arro(ados e7 se# cVnon. E

Antes' ?or>7' %#e se a:ance 7ais' > con:eniente inserir certas considera'1es %#anto

assi7' 6o7ens sacr)(e*os' en%#anto' so$ o ?reteJto da I*re<a' :isa7 a i7?(antar desenfreada tirania' no fa9e7 caso dos a$s#rdos e7 %#e se enreda7 a si ?r8?rios e aos de7ais co7 ta( ?oder de fa9er crer s ?essoas si7?(es %#e a I*re<a t#do ?ode. 23 Ora' se assi7 >' %#e acontecer s ?o$res consciAncias %#e $#sca7 s8(ida certe9a da :ida eterna' se todas e %#ais%#er ?ro7essas %#e eJiste7 a se# res?eito s#$sista7 e7$asadas #nica7ente no <#(*a7ento dos 6o7ens` Por:ent#ra' rece$ida #7a res5 ?osta co7o essa' deiJaro elas de :aci(ar e tre7er` E7 contra?artida' %#e ocasio da7os aos infi>is de fa9er troa e escrnio de nossa f>' e %#antos a tA7 ?or s#s?eita caso se cresse %#e te7 s#a a#toridade co7o ?restada ?e(o fa:or dos 6o7ensW 2"

2. A IGRE-A EST

FUNDAMENTADA NA

BBLIA

0as' ?a(radores desse *Anero se ref#ta7 so$e<a7ente co7 a?enas #7a ?a(a:ra do A?8sto(o. Cate*ori9a e(e aEf 2.2@b %#e a I*re<a se s#st>7 no f#nda7ento dos ?rofetas e dos a?8sto(os. 2e o f#nda7ento da I*re<a > a do#trina ?rof>tica e a?ost85 (ica' > necessrio %#e esta do#trina ten6a s#a inteira infa(i$i(idade antes %#e a I*re<a co7easse a eJistir.2 .e7 ?rocede o %#e sofistica7ente arra9oa7' a saber' ainda %#e da%#i deri:e a I*re<a s#a ori*e7 e co7eo' a no ser %#e se inter?on6a o ar$)trio da ?r8?ria I*re<a' ?er7anece e7 dN:ida %#ais coisas se de:a7 atri$#ir aos ?rofetas e aos a?8sto(os. Ora' se de in)cio a I*re<a Crist foi f#ndada nos escritos dos ?rofetas e na ?re*ao dos a?8sto(os' onde %#er %#e esta do#trina se encontre' s#a aceitao' se7 a %#a( a ?r8?ria I*re<a <a7ais teria eJistido' ind#$ita:e(7ente ?recede# I*re<a. Portanto' 7#i fNti( > a fico de %#e o ?oder de <#(*ar a Escrit#ra est na a(ada da I*re<a' de sorte %#e se de:a entender %#e do ar$)trio desta. a Igreja' de?ende a certe9a da%#e(a. a Escritura. Conse%&ente7ente' en%#anto a rece$e e co7 s#a a?ro5 :ao a se(a' a Igre&a no a con:erte de d#:idosa e7 a#tAntica' o# de o#tro 7odo seria contro:ertidaU ao contrrio' :isto %#e a recon6ece co7o sendo a :erdade de se# 1e#s' ?or in<#no da ?iedade' a :enera se7 %#a(%#er restrio. ,uanto' ?or>7' ao %#e ?er*#nta7O Co7o sere7os ?ers#adidos de %#e as 2s% crituras ?ro:iera7 de 1e#s' a no ser %#e nos ref#*ie7os no decreto da I*re<a` D eJata7ente co7o se a(*#>7 ?er*#ntasseO de onde a?rendere7os a distin*#ir a (#9 das tre:as' o $ranco do ?reto' o doce do a7ar*o` Pois a Escrit#ra 7anifesta ?(ena5 7ente e:idAncia no 7enos difana de s#a :eracidade' %#e de s#a cor as coisas $rancas e ?retas' de seu sa$or' as doces e a7ar*as.
23. Pri7eira edioO cnada se (6es d e7 %#e de a$s#rdos a si a7es7osb' e aos o#tros' se e7eran6a7' contanto %#e ?recisa7ente isto fora arran%#e7 entre os s)7?(icesO nada a6a:erb %#e a I*re<a no ?ossa.d 2". Pri7eira edioO cAde7ais' a %#e c6acotas dos )7?ios se nos s#<eita a f>' a %#o *rande s#s?eita > entre todos ind#9ida' se se crA %#e ?e(o $ene?(cito dos 6o7ens te7 aa Escrit#ra s#ab a#toridade' a#7a a#toridadeb no 7ais do %#e ?recria`d 2 . Pri7eira edioO ci7?Ke5se a esta 6a:er assistido certe9a ?r8?ria antes %#e a%#e(a co7easse a eJistir.d

3. AGOSTIN(O NO

CONTRARIA ESTA TESE

2ei s#ficiente7ente $e7 ser co7#7ente citada a dec(arao de A*ostin6o2I na %#a( e(e s8 creria no e:an*e(6o se a a#toridade da I*re<a o 7o:esse isso.27 Entretan5 to' > fci( de de?reender' ?e(o ?r8?rio conteJto' %#o err\nea e ca:i(osa7ente > ele citado neste sentido. O fato > %#e e(e esta:a en:o(:ido co7 os 7ani%#e#s' os %#ais dese<a:a7 ser cridos se7 contro:>rsia' %#ando ?rotesta:a7' se7 %#e o co7?ro:as5 se' %#e tin6a7 a :erdade. 1e fato' :isto %#e' ?ara fo7entare7 confiana e7 se# 0ani' a?e(a:a7 ?ara o e:an*e(6o' ?er*#nta -gostinhoO %#e 6a:eria7 eles de fa9er se ?or:ent#ra se defrontasse7 co7 #7 6o7e7 %#e rea(7ente no cresse no e:an*e5 (6o` Co7 %#e *Anero de ar*#7entao 6a:eria7 de cond#9i5(o a se# ?onto de :is5 ta` Acrescenta' a se*#irO cE#' na :erdade' no creria no e:an*e(6od etc.' %#erendo com isso di9er %#e' en%#anto era estran6o f>' no ?oderia ser (e:ado de o#tra 7aneira a a$raar o e:an*e(6o co7o a :erdade infa():e( de 1e#s se no fosse co75 ?e(ido ?e(a a#toridade da I*re<a. E ?or:ent#ra s#r?reende se a(*#>7' %#ando ainda no con6ece a Cristo' se deiJa (e:ar ?e(o res?eito 6#7ano` Portanto' A*ostin6o no est a%#i ensinando %#e a f> dos ?iedosos est f#ndada na a#toridade da I*re<a' ne7 entende %#e da) de?enda a certe9a do e:an*e(6o. 0as est si7?(es7ente ensinando %#e ?ara os infi>is no 6a:eria nen6#7a certe9a do e:an*e(6o' ?ara %#e se<a7 da) *an6os ?ara Cristo' a no ser %#e o consenso da I*re<a os force. E isto ele confir7a #7 ?o#co antes no de for7a o$sc#ra' fa(ando assi7O c=#ando e# ti:er (o#:ado o %#e creio e ti:er escarnecido o %#e crAs' o %#e ?ensas %#e de:a7os <#(*ar' o# %#e de:a7os fa9er' seno desertar7os %#e(es %#e nos con:ida7 a con6ecer coisas se*#ras' e de?ois ordena7 %#e creia7os coisas incertas e si*a7os a%#e(es %#e antes nos con:ida7 a crer o %#e ainda no so7os ca?acitados a :er' de sorte %#e' feitos 7ais o#sados ?e(a ?r8?ria f>' faa7os <#s a entender o %#e cre7os' estando a fir7ar e i(#7inar5nos interior7ente no 7ais o es?)rito dos 6o7ens' 7as o ?r8?rio 1e#s`d 2o estas' teJt#a(7ente' as ?a(a:ras de A*ostin6o' das %#ais %#a(%#er #7 ?ode conc(#ir ?ronta7ente %#e o santo :aro no ti:era esta intenoO %#e fi9esse ?en5 dente da a#toridade o# do ar$)trio da I*re<a a f> %#e te7os nas Escrit#rasU ao contr5 rio' %#e a?enas indicasse' o %#e ta7$>7 confessa7os ser :erdadeiro' %#e a%#e(es %#e ainda no fora7 i(#7inados ?e(o Es?)rito de 1e#s so ind#9idos doci(idade ?e(a re:erAncia I*re<a' ?ara %#e ?orfie7 e7 a?render do e:an*e(6o a f> e7 Cristo. E assi7 $ %#e' desse 7odo' a a#toridade da I*re<a >' a seu ver' a ?re?arao ?e(a %#a( so7os ?redis?ostos ?ara a f> do e:an*e(6o. Portanto' co7o esta7os :endo' e(e %#er %#e a certe9a dos ?iedosos se assente e7 f#nda7ento $e7 di:erso.
2I. Contra a 2p!stola 7undamental' ca?)t#(o C. 27. Pri7eira edioO c2ei de so$e<o %#e se cita co7#7ente a dec(arao de A*ostin6o e7 %#e ne*a 6o#5 :esse de crer no E:an*e(6o' a no ser %#e aa tantob o 7o:esse a a#toridade da I*re<a.d

Por o#tro (ado' no esto# ne*ando %#e' no raro' no e7?en6o de afir7ar a auto% ridade da Escrit#ra' a %#a( esses tais re?#dia:a7' ?ressiona aos 7ani%#e#s co7 o consenso da I*re<a inteira. 1onde a%#e(a sua eJ?ro$rao contra Fa#sto' :isto %#e ele no se s#$7etia :erdade do e:an*e(6o' "ue era to fir7e' to s8(ida' ce(e$rada co7 *(8ria to i7ensa e reco7endada ?or s8(idas s#cessKes desde o te7?o dos a?8sto(os. 0as' e7 (#*ar a(*#7 e(e ?retendia ensinar %#e a a#toridade %#e deferi5 7os s Escrit#ras de:a de?ender da definio o# do decreto de 6o7ens. A?enas tra9 $ai(a o ?arecer #ni:ersa( da I*re<a' e7 %#e (e:a:a 7anifesta :anta*e7 so$re os ad:ersrios' ?or%#e no caso 7#ito lhe :a(ia. 2e a(*#>7 dese<a #7a co7?ro:ao 7ais ?(ena disto' (eia se# (i:reto A Utilidade do Crer' onde :erificars %#e e(e no reco7enda nen6#7a o#tra dis?osio de crer' seno #nica7ente a%#e(a %#e nos fac#(te acesso e se<a o?ort#no co7eo da in:esti*ao' co7o ele ?r8?rio o di9' cont#do' %#e no se de:e a%#iescer mera o?inio' 7as arri7ar5se na se*#ra e s8(ida :erdade.

!. O TESTEMUN(O INTERIOR DO ESPRITO SUPERIOR A TODA PRO

D necessrio reafir7ar o %#e referi ?o#co atrsO a credi$i(idade da do#trina no se fir7a antes %#e e(a nos ?ers#ada a(>7 de toda dN:ida de %#e se# a#tor > 1e#s. 1a)' a s#?re7a ?ro:a da Escrit#ra se esta$e(ece reiterada7ente da ?essoa de 1e#s fa(ando nela. Os ?rofetas e os a?8sto(os no a(ardeia7' se<a s#a 6a$i(idade' se<a7 %#ais%#er elementos %#e *ran<eia7 credi$i(idade aos %#e fa(a7' ne7 insiste7 e7 ra9Kes' 7as in:oca7 o sa*rado no7e de 1e#s' 7ediante o %#a( todo 7#ndo se<a co7?e(ido o$ediAncia. C#7?re' ?ois' a*ora :er co7o se ?oder discernir' e no ?or #7a o?inio a?arente' 7as ?e(a :erdade' %#e o no7e de 1e#s no se<a #s#r?ado te7eraria7ente' ne7 co7 astNcia e en*ano.2; Ora' se a(7e<a7os o %#e se<a 7e(6or ?ara as consciAncias' ?ara %#e no :en6a a ser ?er?et#a7ente (e:adas e7 derredor ?e(a dN:ida inst:e(' o# ceda7 :aci(ao' ?ara %#e ne7 ainda 6esite7 diante de %#ais%#er %#estiNnc#(as de so7enos i7?ortVncia' de:e5se $#scar esta con:ico ?ara a(>7 das ra9Kes' dos <#)9os' o# das con<et#ras 6#7anas' o#' se<a' do teste7#5 n6o )nti7o do Es?)rito. D se7 dN:ida :erdadeiro %#e' se %#is>sse7os contin#ar $ase de ar*#7entos' 7#itas coisas ?oderia7 ser tra9idas considerao' a"uelas %#e e:idencia7 faci(5 7ente %#e' se 6 a(*#7 1e#s no c>#' a (ei' as ?rofecias e o e:an*e(6o di7anara7 de(e. Ade7ais' ainda %#e se ins#r<a7 contra 6o7ens do#tos e ?oss#)dos de ?rof#n5 d)ssi7o discerni7ento e nesta dis?#ta a?(i%#e7 e ostente7 todos os ?oderes da inte(i*Ancia' cont#do' a no ser %#e se end#rea7 des?#dorada e eJtre7a7ente'
2;. Pri7eira edioO cC#7?re :er5se a*ora co7o no de o?inio a?enas ?ro::e(' 7as de ()%#ida :erdade' o no7e de 1e#s se e:idencia ser in:ocado no te7erria' ne7 en*anosa7ente.d

esta confisso (6es ser arrancadaO %#e sinais de 1e#s se :ero 7anifestados na Escrit#ra' a fa(are7 nela' dos %#ais se ?atenteia %#e a do#trina a) contida > de teor ce(estia(. E' ?o#co adiante' :ere7os %#e todos os (i:ros da 2a*rada Escrit#ra e7 7#ito eJcede7 a %#ais%#er o#tros escritos. -o*o' se :o(:er7os ?ara e(es o(6os ?#ros e sentidos )nte*ros' a 7a<estade de 1e#s ?ronta7ente nos ser 7anifesta' %#a(' s#$<#*ada nossa o#sadia de contradit5(a' so7os co7?e(idos o$ediAncia. Entretanto' s a:essas a*e7 %#antos ?orfia7 ?or fir7ar a s8(ida credi$i(idade da Escrit#ra atra:>s de disc#ssKes. 1e 7in6a ?arte' < %#e n o 7e destaco ne7 ?e(a s#$(i7ada a?tido' ne7 ?e(a e(o%&Ancia' entretanto' se 6o#:esse de tra:ar (#ta co7 os 7ais ardi(osos des?re9adores de 1e#s' #7 a #7' os %#ais anseia7 ?or 7ostrar5 se so(ertes e refinados e7 s#a de?reciao da Escrit#ra' confio %#e no 7e seria dif)ci( ca(ar5(6es as :o9es estridentes. E' se fosse ?ro:eitoso o tra$a(6o de ref#tar s#as v s ca:i(aKes' no 6a:eria *rande dific#(dade e7 (6es ?#(:eri9ar as <actanciosas eJ5 ?ost#(aKes %#e e7 s#rdina 7#r7#ra7 ?e(os cantos. Cont#do' se a(*#>7 des:enci5 (6a a 2a*rada Pa(a:ra de 1e#s das de?reciaKes dos 6o7ens' ne7 ainda assi7 (6es ser inf#ndida' i7ediata7ente no corao' a certe9a %#e a ?iedade $#sca. ,7a :e9 %#e aos 6o7ens ?rofanos a re(i*io ?arece fir7ar5se a?enas na o?i5 nio' ?ara %#e est#(ta o# (e:iana7ente no creia7 e7 a(*o' dese<a7 e re%#ere7 %#e (6es se<a ?ro:ado ?e(a ra9o %#e 0ois>s e os ?rofetas fa(ara7 7o:idos ?or 1e#s. .o o$stante res?ondo %#e o teste7#n6o do Es?)rito > s#?erior a toda ra9o. Ora' assi7 co7o s8 1e#s > id\nea teste7#n6a de si mesmo e7 s#a Pa(a:ra' ta7$>7 assi7 a Pa(a:ra no (o*rar f> nos coraKes 6#7anos antes %#e se<a neles se(ada ?e(o teste7#n6o interior do Es?)rito. Portanto' > necessrio %#e o 7es7o Es?)rito %#e fa(o# ?e(a $oca dos ?rofetas ?enetre e7 nosso corao' ?ara %#e nos ?ers#ada de %#e eles ?roc(a7ara7 fie(7ente o %#e lhes fora di:ina7ente ordenado. E esta corre(ao > eJ?ressa co7 7#ita ?ro?riedade ?or Isa)as' nestas ?a(a:rasO c0e# Es5 ?)rito %#e est e7 ti e as ?a(a:ras %#e ?#s e7 t#a $oca e na de t#a ?ro*Anie <a7ais fa(6arod aIs !.21b. Certos esp!ritos no$res se deiJa7 a?o%#entar de %#e no 6 7o co7?ro:a5 o c(ara' en%#anto os )7?ios :ociferare7 i7?#ne7ente contra a Pa(a:ra de 1e#s. .a :erdade' > co7o se o Es?)rito no fosse c6a7ado' res?ecti:a7ente' se(o e ?e5 n6or a1Co 1.22b ?ara co7 isso confir7ar a f> aos ?iedososU ?or%#anto' at> %#e ele i(#7ine as 7entes' elas se7?re f(#t#a7 e7 7eio a 7#itas incerte9asW

". A BBLIA AUTENTICADA PELO ESPRITO


Portanto' %#e se to7e isto ?or esta$e(ecidoO a"ueles a %#e7 o Es?)rito 2anto interior7ente ensino# a%#iesce7 fir7e7ente Escrit#ra' e esta > ind#$ita:e(7ente a#:to'?iston afmTXPbsTXn / autenticada por si mesmabU ne7 > <#sto %#e e(a se s#<eite

;;

-ICRO I

a de7onstrao e arra9oados' ?or%#anto a certe9a %#e e(a 7erece de nossa ?arte a o$te7os do teste7#n6o do Es?)rito. Pois' ainda %#e' de s#a prpria 7a<estade' e:o%#e es?ontanea7ente re:erAncia ?ara si' toda:ia ?or fi7 nos afeta seria7ente' :isto %#e nos foi se(ada no corao atra:>s do Es?)rito. Portanto' i(#7inados ?or se# ?oder' < no cre7os %#e a Escrit#ra ?rocede de 1e#s ?or nosso prprio <#)9o' o# ?e(o &u!zo de o#trosU ao contrrio' co7 a 7Ji7a certe9a' no 7enos se conte7?(s5 se7os ne(a a 7a<estade do ?r8?rio 1e#s' conc(#)7os' aci7a do <#)9o 6#7ano' %#e ela nos e7ano# direta7ente da $oca de 1e#s' atra:>s do 7inist>rio 6#7ano. .o $#sca7os ar*#7entos' ne7 e:idAncias co7?ro$at8rias' so$re os %#ais se fir7e nosso crit>rio. Pe(o contrrio' s#<eita7os5lhe nosso <#)9o e entendi7ento co7o a(*o %#e est a(>7 do ?rocesso a(eat8rio do <#)9o. Isto certa7ente o #azemos' no da 7aneira co7o s :e9es alguns cost#7a7 sofre*a7ente a*arrar #7a coisa desco5 n6ecida' a %#a(' to (o*o eJa7inada a f#ndo' aca$a lhes desa*radando' 7as ?or%#e so7os ?(ena7ente c\nscios de %#e esta7os diante da :erdade ineJ?#*n:e(. .e7 tampouco 7aneira co7o certos 6o7ens di*nos de (sti7a cost#7a7 fa9er 7en5 te cati:a de s#?erstiKesU ao contrrio' ?or%#e senti7os %#e a) 7edra e res?ira o ?oder ind#$it:e( da di:ina 7a<estade' ?e(o %#a( so7os atra)dos e inf(a7ados a o$edecer' na :erdade' c\nscia e de(i$erada7ente' cont#do 7ais :):ida e efeti:a5 7ente %#e ?or fora' se<a da :ontade' se<a do sa$er 6#7ano. E assi7' co7 7#i ?rocedente ra9o 1e#s ?roc(a7a' ?e(a instr#7enta(idade de Isa)as a"3.1@b' %#e os ?rofetas' <#nta7ente co7 todo o ?o:o' era7 s#as teste7#5 n6as' ?or%#e' instr#)dos ?or ?rediKes' s#stenta:a7 co7 ?(ena certe9a %#e' se7 en*ano o# a7$i*&idade' 1e#s 6a:ia fa(ado. Portanto' a%#i est #7a con ic!"o %#e no re%#er ra9KesU #7 con#ecimento ao %#a( assiste a 7ais s#$(i7ada ra9oU na :erdade' no %#a( a 7ente descansa 7ais fir7e e constante7ente %#e e7 %#ais%#er ra9KesU enfi7' #7 sentimento %#e no ?ode nascer seno de re:e(ao ce(estia(. .o esto# fa(ando de o#tra coisa sen o do %#e e7 si eJ?eri7enta cada #7 dos fi>is' eJceto %#e as ?a(a:ras fica7 7#ito a$aiJo de #7a <#sta eJ?(icao da 7at>ria. 1eiJo' ?or ora' de 7encionar 7ais coisas' ?or%#anto e7 o#tra ?arte se oferece5 r (#*ar ?ara tratar5se no:a7ente deste ass#nto. Por ora sai$a7os a?enas %#e' afi5 na(' f> :erdadeira > a"uela %#e o Es?)rito de 1e#s se(a e7 nosso corao. 2i7?(es5 7ente co7 esta ra9o' entretanto' o (eitor des?retensioso e d8ci( se contentarO Isa5 )as a ".13b ?ro7ete %#e disc)?#(os de 1e#s 6a:ero de ser todos fi(6os da I*re<a reno:ada. .isto' 1e#s <#(*a di*nos de ?ri:i(>*io sin*#(ar #nica7ente os e(eitos' aos %#ais assim distin*#e da 6#7anidade co7o #7 todo. Co7 efeito' %#a( > o ?rinc)?io da :erdadeira do#trina seno a ?ronta dis?osio de o#:ir a :o9 de 1e#s` Assi7 > %#e' ?e(a $oca de 0ois>s' 1e#s re%#er ser o#:ido' se*#ndo foi escritoO c.o di*as e7 te# coraoO =#e7 s#$ir ao c>#`' o#O =#e7

CAP+T,-O CII

;!

descer ao a$is7o` Eis %#e a ?a(a:ra est e7 t#a $ocad a1t 3@.12' 1"U 2( 1@7.2Ib. 2e 1e#s %#is %#e fosse reser:ado a se#s fi(6os este rico teso#ro de con6eci7ento' no $ de ad7irar ne7 > a$s#rdo se no co7#7 dos 6o7ens se 7anifesta to *rande i*norVncia e o$t#sidade. C6a7o de comum dos homens at> 7es7o a(*#ns vultos destacados' en%#anto no fore7 inseridos no cor?o da I*re<a. Acrescenta %#e Isa)as' ad:ertindo %#e no s8 aos estran6os' 7as at> 7es7o aos <#de#s %#e %#ere7 ser considerados os 7e7$ros da fa7)(ia' o ensino ?rof>tico 6a:eria de ser desacreditado' adiciona ao 7es7o te7?o a ca#saO ?or%#e o $rao de 1e#s no se re:e(ar a todos aIs 3.1b. Portanto' se7?re %#e a eJi*&idade do nBmero dos %#e crAe7 nos cont#r$e' e7 contraste nos :en6a 7ente %#e nin*#>7 ?ode co7?reender os 7ist>rios de 1e#s seno a"ueles a %#e7 foi dado entend%losC

;;

-ICRO I

CAPTULO

III

ATD O.1E -ECA A RAB4O /,0A.A' /L PROCA2 2,FICIE.TE0E.TE 23-I1A2 PARA 2E E2TAHE-ECER A CRE1IHI-I1A1E 1A E2CRIT,RA

1. SUPERIORIDADE DA BBLIA EM RELAO A TODA A SABEDORIA (UMANA

7enos %#e este<a ?resente esta certe9a' no a?enas 7ais a(ta' 7as at> 7ais forte %#e todo e %#a(%#er <#)9o 6#7ano' e7 :o se fortificar a a#toridade da Escrit#ra ?or 7eio de ar*#7entos' o# se esta$e(ecer e7 f#no do consenso da I*re<a' o# se confir7ar $ase de o#tros rec#rsos' ?or%#e' sa(:o se for (anado este f#nda7ento' essa autoridade ?er7anece se7?re d#:idosa. 1e i*#a( 7odo' e7 contra?artida' %#ando' de:ota7ente e consoante a di*nidade de "ue ela se reveste' #7a :e9 a te7os a$raado como se?arada da sorte co7#7 das coisas. esses elementos %#e at> ento no ass#7ia7 re(e:Vncia ?ara inf#ndir5nos e fiJar5 nos na 7ente s#a s8(ida credi$i(idade' so a*ora s#$s)dios 7#i a?ro?riados. Pois > certa7ente 7ara:i(6oso %#anto de confir7ao rece$e essa considerao %#ando' co7 di(i*Ancia 7ais intensa' ?ondera7os %#o $e7 ordenada e dis?osta a%#i se esta7?a a dis?ensao da sa$edoria di:ina' %#o ce(este e7 todos os as?ec5 tos' e s#a do#trina nada tendo de terreno' %#o es?(Andida a 6ar7onia de todas as ?artes entre si' e do 7es7o 7odo os de7ais elementos %#e se con<#*a7 ?ara confe5 rir *randiosidade aos escritos. Ento' na :erdade' ainda 7ais so(ida7ente nosso corao se so(idifica' %#ando ref(eti7os %#e so7os arre$atados de ad7irao' 7ais ?e(a di*nidade do conteNdo %#e ?e(a *raa da (in*#a*e7. Ora' isso no se de# se7 a eJ)7ia ?ro:idAncia de 1e#s' ou. se&a' %#e os s#$(i7es 7ist>rios do reino ce(este fosse7' e7 (ar*a 7edida' trans7itidos e7 ter7os de (in*#a*e7 sin*e(a e se7 rea(5 ce' ?ara %#e' se fosse7 eles adereados de e(o%&Ancia 7ais es?(endorosa' os )7?ios no a(e*asse7 ca:i(osa7ente %#e a%#i i7?era a?enas fora desse *Anero. Ora' %#ando essa si7?(icidade no $#ri(ada e %#ase rNstica ?ro:oca 7aior re:e5 rAncia de si %#e %#a(%#er e(o%&Ancia de oradores ret8ricos' co7o 6 de <#(*ar5se' seno %#e a ?#<ana da :erdade da 2a*rada Escrit#ra se 7anifesta de for7a to so$ranceira' %#e necessidade nen6#7a 6 do artif)cio das ?a(a:ras` Portanto' o A?8sto(o ar*Ni' no se7 ra9o' %#e a f> dos cor)ntios esta:a f#nda7entada no ?oder de 1e#s' no na sa$edoria 6#7ana' ?or%#e ?or entre e(es s#a ?re*ao se tornara reco7end:e( no e7 :irt#de de ?a(a:ras ?ers#asi:as do sa$er 6#7ano' 7as e7 de7onstrao do Es?)rito e de ?oder' ?or%#e a :erdade se diri7e de toda dN:ida

%#ando' no se a?oiando e7 s#?ortes a(6eios' ?or si s8 ela ?r8?ria > s#ficiente ?ara s#ster5se. =#o ?ec#(iar' ?or>7' > esse ?oder Escrit#ra' trans?arece c(ara7ente distoO %#e dos escritos 6#7anos' ?or 7aior %#e se<a a arte co7 %#e so $#ri(ados' nen6#7 se%#er nos conse*#e i7?ressionar de i*#a( 7odo. Hasta (er a 1e78stenes o# a C)5 ceroU a P(ato o# a Arist8te(es' o# a %#ais%#er o#tros desse ?(ante(O e7 *ra# ad7ir5 :e(' recon6eo5o' so atraentes' de(eitosos' co7o:entes' arre$atadores. Cont#do' se te trans?ortares da(i ?ara esta sa*rada (eit#ra' %#eiras o# no' to :i:ida7ente te afetar' a ta( ?onto te ?enetrar o corao' de ta( 7odo se te fiJar na 7ed#(a' %#e' ante a fora de ta( e7oo' a%#e(a i7?ressi:idade dos ret8ricos e fi(8sofos %#ase %#e se des:anece tota(7ente' de sorte %#e > fci( ?erce$er %#e as 2a*radas Escrit#5 ras' %#e e7 to a7?(a esca(a s#?era7 a todos os dotes e *raas da indNstria 6#7ana' res?ira7 a(*o de di:ino.

2. BELE,A ESTILSTICA

DE CERTAS POR&ES DA

BBLIA

Co7 efeito confesso %#e a(*#ns ?rofetas tA7 #7 7odo de di9er e(e*ante e ?o(i5 do' at> 7es7o es?(endoroso' de 7odo %#e s#a e(o%&Ancia no > inferior dos escri5 tores ?rofanos. E' co7 tais eJe7?(os' o Es?)rito 2anto %#is 7ostrar %#e no (6e fa(ta:a e(o%&Ancia' en%#anto e7 o#tros (#*ares fe9 #so de #7 esti(o no $#ri(ado' ne7 ?o7?oso. Entretanto' %#er (eias 1a:i' Isa)as e o#tros' a %#e7 a ?a(a:ra f(#i s#a:e e a?ra9):e(U %#er A78s' #7 :a%#eiro' Mere7ias e Bacarias' c#<a (in*#a*e7' 7ais s?era' te7 o sa$or da r#sticidade' ?or toda ?arte se e:idenciar essa 7a<esta5 de do Es?)rito a %#e 7e referi. .e7 7e ?assa des?erce$ido %#e 2atans > e7 7#itos aspectos #7 i7itador de 1e#s' a fi7 de' 7ediante en*anosa si7i(aridade' 7e(6or insin#ar5se 7ente dos si7?(8rios. 1a)' co7 #7 (in*#a<ar desata:iado e %#ase $r$aro' se7eo# ele 6a$i(i5 dosa7ente erros )7?ios' co7 os %#ais en*ana:a 7)seras criat#ras 6#7anas' e no raro fe9 #so at$ de for7as o$so(etas de disc#rso' ?ara' so$ esta 7scara' enco$rir s#as i7?ost#ras. Toda:ia' todos "uantos so dotados mesmo de discerni7ento 7e5 diato ?erce$e7 %#o :a9ia e re?#(si:a afetao > essaC =#anto' ?or>7' res?eita 2a*rada Escrit#ra' ainda %#e' 7#itas :e9es' indi:)d#5 os ?et#(antes a tente7 corroer' entretanto se fa9 c(aro %#e ela est re?(eta de id>ias %#e no ?oderia7 ser conce$idas e7 $ases estrita7ente 6#7anas. Ten6a5se e7 :is5 ta a cada #7 dos ?rofetasO no se ac6ar se%#er #7 %#e no 6a<a eJcedido e7 7#ito ca?acidade 6#7ana' de for7a %#e' todos os %#e no ac6a7 s#a do#trina sa$orosa' so 6o7ens %#e ?erdera7 o ?a(adar e so tota(7ente n>scios.2!
2!. Pri7eira edioO cassi7 %#e se de:e7 considerar a de todo carecere7 de ?a(adar aa%#e(esb a %#e7 ins)?ido (6es > o ensino.d

3. A ANTIG.IDADE DA BBLIA
O#tros < tratara7 deste ass#nto de for7a 7#i eJa#sti:a' res#(tando disso %#e' no ?resente' > $astante a$ordar a?enas de (e:e #ns ?o#cos pontos %#e contri$#a7 de 7odo es?ecia( s)ntese de toda a 7at>ria. A(>7 da%#e(es aspectos %#e < a$ordei' no > de ?o#co ?eso %#e desfr#ta a ?r8?ria anti*&idade da Escrit#ra. Ora' ?or 7ais %#e os escritores *re*os fa(e7 7#itas coisas a res?eito da teo(o*ia e*)?cia' cont#do no s#$5 siste nen6#7 re*istro de %#a(%#er re(i*io %#e no se<a 7#ito ?osterior era de 0ois>s. .e7 est 0ois>s a in:entar #7 no:o 1e#s. Ao contrrio' apenas 7enciona o %#e' trans7itido ?e(os ?atriarcas' co7o %#e de 7o e7 7o' no (on*o dec#rso dos te7?os' 6a:ia7 os israe(itas rece$ido a res?eito do 1e#s eterno. Pois' %#e o#tra coisa fa9' seno reenca7in65(os ao ?acto iniciado co7 A$rao aEn 17.7b` Ora' se ele 6o#:esse a?resentado coisa ina#dita' nen6#7a aceitao 6a:eria. Entretanto' teria sido #7 fato a todos con6ecido e corri%#eiro o (i:ra7ento da ser:ido e7 %#e esta:a7 sendo retidos' de sorte %#e' ao o#:ir5(6e a 7eno' de ?ronto (e:antaria o Vni7o de todos. Ade7ais' no > 7enos ?ro::e( %#e 6o#:esse7 sido por ele instr#5 )dos %#anto ao t>r7ino dos %#atrocentos anos aEn 1 .13U EJ 12."@U E( 3.17b. Ora' se 0ois>s' %#e entretanto ele ?r8?rio s#?era ?or es?ao to *rande de te75 ?os a todos os o#tros escritores' rei:indica a trans7isso de se# ensino desde #7 co7eo to re7oto' > ?reciso considerar %#anto a 2a*rada Escrit#ra so$ressai e7 anti*&idade entre todas as de7ais.

!. A FIDEDIGNIDADE

DE

MOISS

A no ser %#e' ?or:ent#ra' se %#eira dar cr>dito aos e*)?cios' os %#ais crAe7 %#e s#a anti*&idade se estende at> seis 7i( anos antes de ser o 7#ndo criadoW .o entan5 to' #7a :e9 %#e s#a $a98fia te7 sido se7?re 7oti:o de c6acota at> 7es7o a todos os escritores ?rofanos' no 6 ?or %#e 7e dA ao tra$a(6o de ref#t5(a. A(>7 disso' Mosefo cita' contra L?ion' de escritores anti%&)ssi7os' teste7#n6os di*nos de ser (e7$rados' dos %#ais se ?ode conc(#ir %#e desde os s>c#(os 7ais eJtre7os a do#tri5 na da (ei foi reno7ada no consenso de todos os ?o:os' ainda %#e ela no ten6a sido ne7 (ida e ne7 rea(7ente con6ecida. Ora' ?ara %#e no s8 no se s#scitasse s#s?eita entre os 7a(dosos' 7as ainda ne7 os )7?ios ti:esse7 ?reteJto de ca:i(ar' co7 8ti7os re7>dios 1e#s recorre# a #7 e o#tro desses ?eri*os. En%#anto 0ois>s 7enciona aEn "!. 5!b %#e' ?or ce(este ins?irao' Mac8' %#ase tre9entos anos antes' ?ron#nciara acerca de se#s descenden5 tes' co7o en*randece ele s#a tri$o` .a :erdade a esti*7ati9a co7 ?erene infV7ia na ?essoa de -e:i' di9endoO c2i7o e -e:i s o :asos de ini%&idadeO %#e 7in6a a(7a no entre e7 se# conse(6o' ne7 7in6a ()n*#a e7 se# (#*ar secretod aEn

"!. ' Ib. Por certo %#e teria ?odido ?assar e7 si(Ancio essa i*no7)nia' no s8 ?ara %#e ?o#5

?asse a se# ?ai' 7as ainda ?ara %#e no cons?#rcasse a si ?r8?rio e toda s#a fa7)(ia co7 ?arte da 7es7a i*no7)nia. Co7o ?oder ser s#s?eito %#e7' ?re*ando %#e o ?ri7eiro *enitor da fa7)(ia de %#e era ori#ndo fora de todo a$o7in:e( ao orc#(o do Es?)rito 2anto' ne7 cons#(ta a se#s ?r8?rios interesses ?artic#(ares' ne7 rec#sa sofrer ressenti7ento entre os de s#a ?arente(a' a %#e7' se7 dN:ida a(*#7a' isto era 7o(esto` =#ando' ta7$>7' recorda o )7?io 7#r7#rar de Aro' seu ir7o )nti7o' e de 0iri' sua ir7 a.7 12.1b' ?or:ent#ra dire7os %#e e(e fa(a se*#ndo o senti7ento de s#a carne' o# e7 o$ediAncia ao i7?erati:o do Es?)rito 2anto` A(>7 disso' %#ando s#a a#toridade era s#?re7a' ?or %#e a se#s fi(6os no deiJa ao 7enos o direito do s#7o sacerd8cio' ao contrrio' os re(e*a ao N(ti7o (#*ar` 1entre 7#itos' esco(6o a?enas #ns ?o#cos e0emplos. Entretanto' na ?r8?ria (ei' a%#i e a(i' 7#itas ?ro:as ocorrero %#e :indi%#e7 ?(ena certe9a de %#e 0ois>s se adianta' incontesta:e(7ente' co7o #7 an<o de 1e#s vindo do c>#.

". OS MILAGRES REFORAM A AUTORIDADE DE MOISS/ O MENSAGEIRO DI

INO

Ento' na :erdade tantos e to insi*nes 7i(a*res %#e 5ois$s 7enciona so o#5 tros tantos endossos da (ei ?or ele ?r8?rio o#tor*ada e da do#trina por ele co7#ni5 cada. Ora' :isto %#e foi ele cond#9ido ao 7onte e7 #7a n#:e7U %#e a) este:e se*re5 *ado do con:):io 6#7ano at> o %#adra*>si7o dia aEJ 2".1;bU %#e na ?r8?ria ?ro5 7#(*ao da (ei a face (6e $ri(6a:a co7o se co7 raios so(ares aEJ 3".2!bU %#e' de todos os (ados' re(V7?a*os ref#(*ia7U tro:Kes e estrondos se fa9ia7 o#:ir ?or todo o arU at> #7a tro7$eta ressoa:a so?rada ?or nen6#7a $oca 6#7ana aEJ 1!.1IbU %#e a entrada do ta$ernc#(o se 7antin6a :edada :ista do ?o:o' 7ercA da n#:e7 %#e se lhe ante?#n6a aEJ "@.3"bU %#e' ?e(o 6orrendo fi7 de Cor>' 1at e A$iro' e de toda a )7?ia faco' a a#toridade lhe foi to 7irifaca7ente :indicada a.7 1I.15 3 bU %#e a roc6a *o(?eada ?e(a :ara de ?ronto (ano# de si #7 rio a.7 2@.1@' 11U EJ 17.IU 1Co 1@."bU %#e' ante s#a orao' o 7an c6o:e# do c># a.7 11.!U EJ 1I.13U 1Co 1@.3b k ?or:ent#ra 1e#s no esta:a a reco7endar do c># ?recisa7ente a este homem co7o se# ind#$it:e( Profeta` 2e porventura a(*#>7 o$<eta dizendo %#e esto# ass#7indo co7o fatos ad7idos coisas %#e no so ?ass):eis de contro:>rsia' > fci( a so(#o ?ara esta ca:i(ao. Ora' #7a :e9 %#e 0ois>s ?roc(a7o# todas essas coisas ?erante a con*re*ao' %#e ocasio 6o#:e ?ara si7#(ao diante das ?r8?rias teste7#n6as oc#(ares dos e:entos %#e e(e rea(i9a` Isto >' 5ois$s ter5se5ia a?resentado no 7eio deles e' ac#sando o ?o:o de infide(idade' cont#7cia' in*ratido e de o#tros atos incri7in:eis' teria se :an*(oriado de %#e a do#trina (6e fora a#tenticada so$ se#s ?r8?rios o(6os' ?or esses 7i(a*res %#e eles 7es7os <a7ais 6a:ia7 conte7?(adoW

#. INCONTESTABILIDADE

DOS MILAGRES MOSAICOS

Ade7ais' ta7$>7 isto > di*no de ser (e:ado e7 contaO se7?re %#e 5ois$s trata de 7i(a*res' #ne75se ao 7es7o te7?o' detesta:e(7ente' coisas %#e ?oderia7 eJci5 tar todo o ?o:o a :ociferar e7 contrrio' caso ti:esse se%#er a 7)ni7a ocasio. 1o %#A trans?arece %#e fora7 (e:ados a s#$scre:A5los no de o#tra for7a' seno ?or5 %#e esta:a7 7ais do %#e s#ficiente7ente con:encidos ?e(a ?r8?ria eJ?eriAncia. Cont#do' #7a :e9 %#e a 7at>ria era 7ais not8ria do %#e teria sido ?oss):e( aos escritores ?rofanos ne*ar' isto $' %#e 7i(a*res 6a:ia7 sido o?erados ?or 0ois>s' o ?ai da 7entira s#*eri#5(6es a ca(Nnia' atri$#indo5os a artes 7*icas. 0as' e7 %#e ?ress#?osto ac#sa7 de 6a:er sido 7*ico a"uele a %#e7 tanto a$o7ina a esta s#5 ?erstio' %#e ordena %#e fosse a?edre<ado at$ a morte %#e7 si7?(es7ente cons#(5 tasse a 7*icos e adi:in6os` Certa7ente %#e' co7 suas i(#sionices' nen6#7 i7?os5 tor en*ana caso no se esforce ?or eJtasiar o es?)rito do ?o:o r#de no e7?en6o de *ran<ear fa7a. .o entanto' %#e #az 0ois>s` Proc(a7ando %#e e(e prprio e se# ir7o Aro nada era7' ao contrrio' %#e a?enas eJec#ta:a7 o %#e 1e#s (6es 6a:ia ?rescrito aEJ 1I.7b' s#ficiente7ente eJ?#r*a todo e %#a(%#er ar de s#s?eita. 1a)' se os ?r8?rios fatos fore7 (e:ados e7 conta' %#e es?>cie de encanta7ento ?ode fa9er co7 %#e o 7an' a c6o:er do c># cada dia' fosse em "uantidade s#ficien5 te ?ara a(i7entar o ?o:oU e' se a(*#>7 o reco(6esse 7ais do %#e a <#sta 7edida' a?rendia do ?r8?rio a?odreci7ento %#e s#a incred#(idade fora di:ina7ente casti*a5 da aEJ 1I.1!' 2@b` Acresce %#e 1e#s ?er7iti# %#e se# ser:o fosse de ta( for7a testado ?or 7#itas e s>rias ?ro:as' e %#e a*ora' a(terando contra ele a :o9' os r>?ro5 $os nada a(cana7. Pois' co7o (6es ?ode esca?ar ao f#ror 7ediante artif)cios 7*i5 cos' toda :e9' arro*ante e ?et#(ante7ente' ora se ins#r*i# o ?o:o' ora a(*#ns' a cons?irar entre si' tentara7 ?rostrar o santo ser:o de 1e#s` E7 s#7a' o fato e7 si nos 7ostra c(ara7ente %#e' ?or deter7inados 7eios' s#a do#trina fico# confir7ada ?ara se7?re.3@

%. CUMPRIMENTOS DAS PROFECIAS MOSAICAS


A(>7 disso' %#e7 ne*a %#e foi na ?essoa do ?atriarca Mac8 %#e se atri$#i# o ?rinci?ado tri$o de M#d aEn "!.1@b' 7ediante o es?)rito ?rof>tico'31 ?rinci?a(5 7ente se s#<eita7os nossa considerao o ?r8?rio fato co7o :eio a ser co7?ro:a5 do ?e(a e:ent#ao` Ass#7e %#e > 0ois>s o ?ri7eiro a#tor deste :atic)nio. Entre5 tanto' desde %#e re(e*o# este escrito 7e78ria' %#atrocentos anos se ?assa7' d#5
3@. Pri7eira edioO cE a a?r8?riab e:ent#ao ensina 7anifesta7ente %#e (6e foi deste 7odo confir7ada ?ara todos os s>c#(os a do#trina.d 31. Pri7eira edioO cA(>7 disso' %#e' na ?essoa do ?atriarca Mac8' ?rescre:a o ?rinci?ado tri$o de M#d aEn "!.1@b' %#e7 ne*a %#e aistob se fe9 ?e(o es?)rito ?rof>tico...d

rante os %#ais n o se #az nen6#7a 7eno de cetro na tri$o de M#d. A?8s a in:es5 tid#ra de 2a#( a127 11.1 b' o ?oder rea( ?arece residir na tri$o de Hen<a7i7. =#an5 do 1a:i > #n*ido ?or 2a7#e( a127 1I.13b' %#e ra9o trans?arece de este poder ser transferido` =#e7 teria es?erado %#e #7 rei 6a:eria de sair do 6#7i(de (ar de #7 criador de o:e(6as` E %#ando a(i esta:a7 sete ir7os' %#e7 teria destinado a di*ni5 dade ao 7ais <o:e7` E7 %#e $ase c6e*o# ele' 7ais tarde' es?erana do reino` =#e7 ?ode di9er %#e a #no lhe foi *o:ernada ?or arte 6#7ana' o# di(i*Ancia' o# sa$edoria' e %#e no foi antes o c#7?ri7ento de :atic)nio ce(este` 1e 7odo se7e(6ante' as coisas %#e ?redi9' ainda %#e e7 ter7os #7 tanto o$s5 c#ros' %#anto a 6a:ere7 os *entios de ser ad7itidos ao ?acto de 1e#s' co7o se :ira7 a rea(i9ar de?\s de %#ase dois 7i( anos' ?or:ent#ra no fa9e7 e:idente 6a:er ele fa(ado ?or ins?irao di:ina` 1eiJo de 7encionar o#tras ?rediKes' %#e de 7aneira to not8ria assi7 res?i5 ra7 a di:ina re:e(ao' %#e aos 6o7ens )nte*ros se<a ?atente ser 1e#s %#e7 nelas est a fa(ar. E7 s#7a' se# Nnico cVntico constit#i es?e(6o (Ncido e7 %#e 1e#s se 7ostra e7 7eridiana c(are9a a1t 32bW

'. CUMPRIMENTO

DE PREDI&ES DE OUTROS PROFETAS

.os de7ais ?rofetas' ?or>7' isto se :A ainda 7#ito 7ais c(ara7ente. Res?i*arei a?enas #ns ?o#cos eJe7?(os' ?or%#anto seria eJcessi:o o (a$or de co(i*ir a todos. .o te7?o de Isa)as' %#ando o reino de M#d esta:a e7 ?a9' %#ando at> ?ensa:a %#e nos ca(de#s a(*o de ?roteo (6e 6a:ia de?ositado' Isa)as ?re*a:a ?#$(ica7ente acerca da %#eda da cidade e do eJ)(io do ?o:o aIs 3!.I' 7b. Conceda7os %#e ?redi5 9er' co7 7#ita antecedAncia' #atos %#e ?arecia7 inacredit:eis ento' mas ?or fi7 :iera7 a 7ostrar5se :erdadeiros' ainda no fosse e:idAncia $astante c(ara de ins?i5 rao di:ina. Entretanto' os :atic)nios %#e' ao 7es7o te7?o' e7ite acerca do (i:ra5 7ento do povo' dire7os %#e ?rocedera7 de o#tra fonte' e no de 1e#s` C6a7a Ciro ?e(o no7e aIs " .1b' atra:>s de %#e7 os ca(de#s 6a:eria7 de ser s#$<#*ados e o ?o:o resta#rado (i$erdade. 1ecorridos fora7 7ais de ce7 anos desde %#e o Profeta assi7 :aticino# antes de Ciro nascer' ?ois %#e este afina( nas5 ce# no cent>si7o ano' o# ?or :o(ta disso' a?8s a 7orte da%#e(e. .in*#>7 ?odia' ento' adi:in6ar %#e a(*#7 Ciro :iesse a eJistir' %#e 6a:eria de entrar e7 *#erra co7 os $a$i(\nios' %#e' s#$7etida a se# ?oder to ?oderosa 7onar%#ia' ?oria fi7 ao eJ)(io do ?o:o de Israe(. .o e:idencia' ?or:ent#ra' c(ara7ente esta desata:iada narrati:a' se7 %#a(%#er ornato de ?a(a:ras' %#e as coisas %#e Isa)as ?rofere so orc#(os inconf#nd):eis de 1e#s' no con<et#ras de 6o7e7` O#tra :e9' %#ando Mere7ias a2 .11' 12b' certo te7?o antes de o ?o:o ter sido (e:ado e7$ora' fiJa:a e7 setenta anos o te7?o do cati:eiro e an#ncia:a o retorno e

a (i$erdade' ?or:ent#ra no se i7?Ke %#e a ()n*#a (6e fora *o:ernada ?e(o Es?)rito de 1e#s` .o seria *rande descara7ento ne*ar %#e a a#toridade dos ?rofetas foi confir5 7ada co7 tais teste7#n6os' e %#e de fato se c#7?ri# o %#e e(es afir7a7' ?ara %#e se desse cr>dito s s#as ?a(a:ras' a sa$erO32 cEis %#e as ?ri7eiras coisas < se c#75 ?rira7' e as no:as e# :os an#ncio' e' antes %#e :en6a7 (#9' :o5(as fao o#:ird aIs "2.!b` 1eiJo de considerar o #ato de %#e Mere7ias e E9e%#ie(' e7$ora esti:esse7 se?a5 rados ?or to *rande distVncia' cont#do ?rofeti9ando na 7es7a >?oca' e7 t#do %#e di9ia7 concorda:a7 eJata7ente' co7o se' 7#t#a7ente' #7 6o#:esse ditado as ?a(a:ras ao o#troW =#e dizer de 1anie(` Por:ent#ra no tece assi7 ?rofecias %#anto s coisas f#t#5 ras' coisas "ue se estendiam %#ase ?or seiscentos anos' co7o se esti:esse a escre:er #7a 6ist8ria acerca de fatos ?assados e ?or toda ?arte con6ecidos` 2e os 6o7ens ?iedosos 7editare7 de:ida7ente essas coisas' estaro so$e<a5 7ente e%#i?ados ?ara conter os (adridos dos 6o7ens )7?ios' ?ois esta de7onstra5 o > c(ara de7ais ?ara %#e se<a s#scet):e( a %#ais%#er ca:i(aKes.

). PRESER

AO E TRANSMISSO DA LEI

2ei o %#e certos $i(tres :ocifera7 ?e(as es%#inas' co7 o fito de ostentar a ca?a5 cidade de s#a *enia(idade e7 in:estir contra a :erdade de 1e#s. Per*#nta7' ?ois' %#e7 nos ter dado certe9a de %#e essas coisas %#e so$ se#s no7es se (Ae7 fora7 escritas ?or 0ois>s e ?e(os ?rofetas` Ade7ais' o#sa7 at> (e:antar a %#esto' se ?or:ent#ra a(*#7 0ois>s teria rea(7ente eJistido. 0as' se a(*#>7 ?#ser e7 dN:ida %#e <a7ais eJisti# #7 P(ato' o# um Arist8te(es' o# um C)cero' %#e7 no 6a:er de di9er %#e ta( insVnia de:e ser casti*ada co7 $ofetadas o# co7 aoites` A (ei de 0ois>s foi 7ara:i(6osa7ente ?reser:ada' 7ais ?e(a ?ro:idAncia ce(es5 tia( do %#e ?e(o c#idado de 6o7ens. E' e7$ora ?or ne*(i*Ancia dos sacerdotes ela <a9era se?#(tada ?or $re:e ?er)odo' desde %#e o ?iedoso rei Mosias a encontro# a2Rs 22.;U 2Cr 3".1 b te7 sido co7?#(sada entre os 6o7ens' atra:>s das cont)n#as s#5 cessKes dos te7?os. .a :erdade Mosias no a (e:o# a ?N$(ico co7o coisa descon6e5 cida o# no:aU ao contrrio' como algo %#e 6a:ia sido se7?re de co7#7 con6eci5 7ento e c#<a (e7$rana ento era not8ria. O :o(#7e ori*ina( fora dedicado ao te75 ?(oU aos ar%#i:os reais se destinara #7 eJe7?(ar da) co?iado. Tin6a acontecido a?enas istoO %#e os sacerdotes 6a:ia7 cessado de ?roc(a7ar a ?r8?ria (ei' se*#ndo o
32. Pri7eira edioO c=#e de des?#dora7ento ser ne*ar confir7ada 6a:er sido co7 tais e:idAncias a a#toridade dos Profetas e 6a:er5se' de fato' c#7?rido aob %#e ae(esb ?r8?rios se arro*a7 ?ara :indicar credi$i(idade a s#as ?a(a:ras.d

so(ene cost#7e' e o ?r8?rio ?o:o ta7$>7 lhe 6a:ia ne*(i*enciado a (eit#ra cost#5 7eira. Por %#e %#ase no se ?asso# nen6#7a era e7 %#e no (6e fora confir7ada e reno:ada a a#toridade` Por:ent#ra era 0ois>s descon6ecido %#e(es %#e esta:a7 fa7i(iari9ados co7 1a:i` Para fa(ar de todos a #7 s8 te7?o' ?or>7' > 7ais do %#e certo %#e os escritos c6e*ara7 a se#s descendentes no de o#tra 7aneira %#e de 7o e7 7o' trans7itidos ?e(os ?ais' ?or assi7 di9er' e7 cont)n#a se%&Ancia de anos' os %#ais e7 ?arte o#:ia7 fa(ar de(es' e7 ?arte a?rendia7 %#e fora7 assi7 fa(ado ?or a%#e(es %#e' de 7e78ria recente' os 6a:ia7 o#:ido.

1*. A BBLIA FOI MARA

IL(OSAMENTE PRESER ADA POR

DEUS

O %#e' ?or>7' tra9e7 $ai(a da 6ist8ria dos 0aca$e#s' co7 :istas a dene*rir da credi$i(idade da Escrit#ra' > ta( %#e no se ?ode conce$er nada 7ais re(e:ante ?ara esta$e(ecA5(a. E7 ?ri7eiro (#*ar' cont#do' di(#a7os o ?reteJto %#e a?resenta7U e7 se*#ida' :o(tare7os contra e(es o ar)ete %#e assesta7 contra n8s. ,7a :e9 %#e' di9e7 eles' Ant)oco deter7ino# "ue fosse7 %#ei7ados todos os (i:ros a1 0aca$e#s 1. I' 7b' donde ?ro:iera7 os eJe7?(ares %#e a*ora te7os` E#' ?or>7' ?or 7in6a :e9' lhes ?er*#ntoO e7 %#e escrit8rio ?oderia tA5(os ?rod#9ido to i7ediata7ente` Ora' > e:idente %#e contin#ara7 a eJistir (o*o a?8s s#stada a ?er5 se*#io' e %#e fora7 recon6ecidos se7 contro:>rsia ?or todos os ?iedosos' os %#ais' criados e7 s#a do#trina' os con6ecia7 inti7a7ente. At> ?e(o contrrio' %#an5 do' %#e7 sa$e tra7ada #7a con<#rao' ten6a7 todos os )7?io to desa$rida7ente in:ecti:ado aos <#de#s' nin*#>7' entretanto' <a7ais o#so# atirar contra e(es a ?e5 c6a de for<adores de (i:ros fa(sos. Ade7ais' de %#a(%#er nat#re9a %#e' e7 s#a o?i5 nio' se<a a re(i*io <#daica' recon6ece7' no entanto' %#e 0ois>s > se# a#tor. Portanto' %#e o#tra coisa seno %#e se# descara7ento 7ais %#e canino trae7 esses ?aro(eiros' en%#anto ac#sa7 7entirosa7ente de sere7 es?Nrios (i:ros c#<a sa*rada anti*&idade > atestada ?e(o consenso de todas as 6istorias` 0as' ?ara %#e' ao ref#tar to tor?es ca:i(aKes' no dis?enda esforo e7 :o' a(>7 do %#e se fa9 necessrio' a%#i ?ondere7os' antes' %#o *rande c#idado eJercera o 2en6or e7 conser:ar s#a Pa(a:ra' %#ando' a(>7 da eJ?ectao de todos' co7o se ?or #7 rea( incAndio' a (i:ro# da tr#c#(Ancia do 7ais cr#e( tiranoU %#e re:esti# de to a(entada constVncia a sacerdotes ?iedosos e a o#tras pessoas' de sorte %#e no 6esitara7 e7 trans7itir este precioso teso#ro aos ?8steros' redi7idos' caso 6o#:esse necessida5 de' ?e(o c#sto da ?r8?ria :idaU o %#e fr#stro# a ac>rri7a $#sca de tantos di*nitrios e seus es$irros. =#e7 no recon6ece como insi*ne e 7ara:i(6osa o$ra de 1e#s %#e esses doc#5 7entos sa*rados' os %#ais os )7?ios 6a:ia7 se con:encido de %#e ?erecera7 in5

teira7ente' $e7 (o*o retornara7' ?or assi7 di9er' co7 direitos read%#iridos e certa5 7ente co7 di*nificao ainda 7aior` Pois' se*#i#5se a trad#o *re*a' %#e os di5 :#(*aria ?or todo o or$e. .e7 o 7i(a*re se 7anifesto# so7ente nistoO %#e 1e#s (i:ro# as t$#as de s#a a(iana dos san*#inrios editos de Ant)oco' 7as ainda %#e' ?or entre as ca(a7idades to 7#(t)?(ices do ?o:o <#de#' ?e(as %#ais foi contin#a5 7ente trit#rado e de:astado' $e7 (o*o %#ase red#9ido ao eJter7)nio' no o$stante essas t(buas ?er7anecera7 ss e sa(:as. A ()n*#a 6e$raica no s8 <a9ia se7 (#stre o# ?rest)*io' 7as at> %#ase descon6ecida e 6a:ia %#ase de todo ?erecido. =#anto' ?ois' os <#de#s se 6a:ia7 des:iado do rea( #so da ()n*#a ?tria desde o te7?o e7 %#e retornara7 do eJ)(io' trans?arece dos ?rofetas dessa >?oca' o %#e > es?ecia(5 7ente ?ro:eitoso de se o$ser:ar' ?or%#anto desta co7?arao 7ais c(ara7ente se e:oca a anti*&idade da (ei e dos ?rofetas. E atra:>s de %#e7 1e#s nos ?reser:o# a do#trina da sa(:ao co7?reendida na (ei e nos ?rofetas' ?ara %#e' a se# te7?o' Cristo 6o#:esse de 7anifestar5se` Atra:>s dos 7ais fero9es ini7i*os do ?r8?rio Cristo' os <#de#s' a %#e7' ?or isso' A*ostin6o 7erecida7ente c6a7a de os $i$(iotecrios da I*re<a Crist' ?ois %#e nos s#$7inis5 trara7 (eit#ra de %#e eles ?r8?rios no se ser:e7.

11. SIMPLICIDADE

E AUTORIDADE DO

NO

TESTAMENTO

E7 se*#ida' se algu$m :e7 ao .o:o Testa7ento' a :erdade ne(e se fir7a e7 s8(idos s#stentc#(osW TrAs e:an*e(istas narra7 sua 6ist8ria e7 #7 esti(o sin*e(o e :#(*ar. Esta sin*e(e9a > ?ara 7#itos indiv!duos arro*antes 7oti:o de desd>7' e:iden5 te7ente ?or%#e no atenta7 ?ara os ?ontos ca?itais do ensino' dos %#ais lhes seria fci( conc(#ir %#e e(es' os evangelistas' esto a dissertar acerca de 7ist>rios ce(estiais. "ue pairam aci7a do a(cance 6#7ano. 2e7 dN:ida' %#e7 %#er %#e se<a dotado de #7a simples *ota de cVndida decAncia' (ido o ?ri7eiro ca?)t#(o de -#cas' sentir5se5 to7ado de :er*on6a. M os disc#rsos de Cristo' dos %#ais a essAncia > res#7ida ?or esses trAs e:an*e(istas' ?ronta7ente eJi7e7 os escritos de todo 7enos?re9o. Moo' ?or>7' a tro:e<ar das a(t#ras' %#e$ranta 7ais ?oderosa7ente do %#e %#a(5 %#er raio a o$stinao da%#e(es a %#e7 no co7?e(e o$ediAncia da f>. 2aia7 ao (ar*o todos esses censores de a?#rado faro' a %#e7 o s#?re7o ?ra9er > a(i<ar do ?r8?rio corao e do cora' o dos o#tros a re:erAncia de:ida Escrit#ra. -eia7 o E:an*e(6o de MooO %#eira7 o# no' a) ac6aro 7i( afir7aKes %#e ao 7enos (6es 6a<a7 de des?ertar a 7ente entor?ecida' na :erdade' %#e (6es acenda na consciAncia 6orr):e( ca#t>rio a coi$ir5(6es o escrnio. O 7es7o se 6 de di9er de Pa#(o e de Pedro' e7 c#<os escritos' ainda %#e a 7aioria se<a ce*a e7 re(ao a e(es' cont#do a ?r8?ria 7a<estade ce(este neles es% tampada 7ant>7 a todos en(aados' co7o %#e a7arrados' ne(a.

CAP+T,-O CIII

1@@

.a rea(idade' este Nnico #ato (6es eJa(a 7ais do %#e s#ficiente7ente o ensino aci7a do 7#ndoO %#e 0ate#s' antes ?reso ao *an6o de s#a $anca' Pedro e Moo :o(tados (ida e7 se#s $ar%#in6os' todos inc#(tos e i(etrados' nada 6a:ia7 a?rendi5 do e7 esco(a de 6o7ens %#e ?#desse7 trans7itir a o#tros. Pa#(o' ?or>7' no a?e5 nas #7 ini7i*o dec(arado' 7as at> cr#e( e san*#inrio' con:ertido a no:o 6o7e7' 7ostra' ?e(a 7#dana sN$ita e ines?erada' ter sido forado ?e(o ?oder ce(este a afir7ar a do#trina %#e 6a:ia co7$atido. .e*#e7 esses ces %#e o Es?)rito 2anto 6a<a descido so$re os a?8sto(os o#' %#ando 7enos' an#(e7 a credi$i(idade da 6isto5 ria. Entretanto' a prpria rea(idade $rada s escancaras %#e esses homens 6a:ia7 sido ensinados ?e(o Es?)rito %#e' antes des?re9):eis e7 7eio ao ?r8?rio :#(*o' de re?ente co7eara7 a dissertar to 7a*nifica7ente acerca de 7ist>rios ce(estiais.

12. PERENIDADE

DA

BBLIA

Acrescenta %#e 6 ta7$>7 o#tras 7#i eJce(entes ra9Kes ?e(as %#ais o consenso da I*re<a no carece de se# ?eso. Pois' ne7 se de:e <#(*ar ser de i7?ortVncia 7)ni5 7a %#e' desde %#e a Escrit#ra foi ?#$(icada' constante7ente se (6e an#i# o$ediAn5 cia o %#erer de tantos s>c#(os' e ?or 7ais %#e 2atans' co7 todo o 7#ndo' a ten6a tentado' ?or 7eios ?er?(eJi:os' se<a o?ri7indo' se<a destr#indo' se<a de todo refre5 ando e o$(iterando da (e7$rana dos 6o7ens' entretanto se7?re' co7o a ?a(7eira' te7 ela s#$ido 7ais a(to e ?ersistido de #orma ineJ?#*n:e(. 2e > fato %#e' e7 dias ?assados' %#ase no 6o#:e a(*#>7 de inte(ecto 7ais a*#do' %#er sofista' %#er ret8rico' %#e no intentasse contra e(a se#s rec#rsos' to5 dos' no entanto' nada conse*#ira7. ^ s#a destr#io se ar7o# o ?oderio da terra inteira' e e7 f#7aa se (6e dissi?ara7 todas as arre7etidas. To acer$a7ente aco5 7etida de todos os (ados' co7o ?oderia ela 6a:er resistido' a no ser %#e se arri7as5 se no a?enas e7 sa(:a*#arda 6#7ana` Antes' deste ?r8?rio #ato a 2scritura 7ais se co7?ro:a 6a:er ?ro:indo de 1e#sO %#e' $ata(6ando contra ela todos os esforos 6#7anos' entretanto at> 6o<e no ?re:a(ecera7 ?or se# ?r8?rio ?oder. A%#i acrescenta ainda %#e a rece$A5(a e a$ra5la' concerto# no a?enas #7a cidade' no a?enas #7a naoU ao contrrio' %#o a7?(a e :asta7ente se i7?e(e o or$e terrestre' ?or #7 santo acordo de :ariadas naKes %#e' do#tra sorte' nada ti5 n6a7 e7 co7#7 entre si' a 2scritura (o*ro# s#a a#toridade. Ade7ais' co7o nos de:e e7ocionar ?rof#nda7ente #7a ta( con<#no de es?)ritos to di:ersos e e7 todas as coisas do#tro 7odo discordantes entre si' %#ando trans?arece %#e e(a no se a(cano# seno ?or in<#no ce(esteW Toda:ia' no de ?o#co ?eso se (6e acresce %#ando 7ira7os a ?iedade dos %#e assi7 concorda7' certa7ente no de todos' 7as da"ueles %#e' co7o (#9eiros' o 2en6or %#is %#e s#a I*re<a ref#(*isse.

1@1

-ICRO I

13. TESTEMUN(O

DOS MRTIRES

Ora' co7 %#o *rande se*#rana se nos i7?Ke %#e nos en*a<e7os nesta do#tri5 na %#e :e7os ratificada e teste7#n6ada ?e(o san*#e de tantos santos :arKes` Esses var1es. #7a :e9 rece$ida esta doutrina' no :aci(ara7 e7 enfrentar a prpria 7or5 te' ani7osa e intre?ida7ente' e at> 7es7o co7 eJa(tado <N$i(o. Trans7itida %#e nos foi co7 esse ?en6or' co7o no a es?osare7os n8s co7 se*#ra e ina$a(:e( con:ico` Portanto' no > #7a co7?ro:ao de ?o#co ?eso o fato de a Escrit#ra foi se(ada ?e(o san*#e de tantas teste7#n6as' 7or7ente %#ando ?ondera7os %#e e(es enfrentara7 a 7orte ?ara dar teste7#n6o da f>' no co7 eJcesso fantico' co7o ?or :e9es cost#7a s#ceder a es?)ritos se7 norte' 7as' ao contrrio' ?or 9e(o fir7e e constante' cont#do s8$rio' ?or 1e#s. / o#tras ra9Kes no ?o#cas ne7 fracas e7 :irt#de das %#ais a di*nidade e 7a<estade da Escrit#ra no s8 se afir7a aos coraKes ?iedosos' 7as ainda e*re*ia5 7ente se :indica ante as s#ti(e9as de seus ini7i*os. Entretanto' raz1es %#e de si 7es7as no se re:este7 de :a(ia s#ficiente ?ara ?ro:er5(6e se*#ra credi$i(idade' at> %#e o Pai ce(estia(' 7anifestando ne(a s#a di:ina( 7a<estade' eJi7e s#a re:erAn5 cia de toda contro:>rsia. Por isso > %#e a Escrit#ra ser rea(7ente satisfat8ria ?ara o con6eci7ento sa(:)fico de 1e#s' ento' fina(7ente' %#ando a certe9a (6e for f#nda5 da na con:ico interior ?e(o Es?)rito 2anto. 1e fato' esses teste7#n6os 6#7anos' %#e s#$siste7 ?ara confir75(a' de fato no sero de$a(de se aco7?an6are7 a%#e(e testemunho ?ri7ordia( e s#?re7o' co7o s#$s)dio sec#ndrio de nossa (i7itada co7?reenso. Procede7 insi?iente7ente' ?or>7' a"ueles %#e dese<a7 %#e se ?ro:e aos infi>is %#e a Escrit#ra > a Pa(a:ra de 1e#s' ?ois' a no ser ?e(a f>' isso no se ?ode con6ecer. Portanto' co7 ra9o senten% cia A*ostin6o'33 %#ando ad:erte %#e a ?iedade e a ?a9 de es?)rito de:e7 ?receder' ?ara %#e o 6o7e7 ?ossa entender a(*#7a coisa acerca de %#estKes de to *rande i7?ortVncia.

33. De utilitate credenti.

CAP+T,-O CIII

!!

C A P T U L O I2
O2 FA.LTICO2 =,E' PO2TA 1E PARTE A E2CRIT,RA' ,-TRAPA22A0 A RECE-AG4O E 2,HCERTE0 A TO1O2 O2 PRI.C+PIO2 1A PIE1A1E

1. APELO FANTICO AO ESPRITO EM

DETRIMENTO DA

ESCRITURA

Ade7ais' a"ueles %#e' re?#diada a Escrit#ra' i7a*ina7 no sei %#e :ia de acesso
a 1e#s' de:e7 ser considerados no s8 ?oss#)dos ?e(o erro' 7as ta7$>7 eJacer$a5 dos ?e(a (o#c#ra. Ora' s#r*ira7 e7 te7?os recentes certos des:airados %#e' arro5 *ando5se' co7 eJtre7ada ?res#no' o 7a*ist>rio do Es?)rito' fa9e7 ?o#co caso de toda (eit#ra da D!blia e se rie7 da si7?(icidade da%#e(es %#e ainda se*#e7' co7o eles ?r8?rios a c6a7a7' a (etra 7orta e %#e 7ata. 2u' ?or>7' *ostaria de sa$er de(es %#e Es?)rito > esse de c#<a ins?irao se trans?orta7 a a(t#ras to s#$(i7adas %#e o#se7 des?re9ar co7o ?#eri( e rasteiro o ensino da Escrit#ra` Ora' se res?onde7 %#e > o Es?)rito de Cristo' ta( certe9a > a$s#rda7ente rid)c#(a' se na rea(idade concede7' se*#ndo ?enso' %#e os a?8sto(os de Cristo' e os de7ais fi>is na I*re<a ?ri7iti:a' fora7 i(#7inados no ?or o#tro Es?)rito. O fato > %#e nen6#7 de(es da) a?rende# o 7enos?re9o ?e(a Pa(a:ra de 1e#sU ao contrrio' cada #7 foi antes i7$#)do de 7aior re:erAncia' co7o se#s es5 critos o atesta7 7#i (#7inosa7ente. E' na :erdade' assi7 fora ?redito ?e(a $oca de Isa)as. Pois o ?o:o anti*o no cin*e ao ensino eJterno co7o se lhe fosse #7a carti(6a de r#di7entos' onde di9O c0e# Es?)rito %#e est e7 ti' e as ?a(a:ras %#e te ?#s na $oca' de t#a $oca no se a?artaro' ne7 da $oca de t#a descendAncia' ?ara se7?red aIs !.21b' seno %#e ensina' antes' 6a:er de ter a no:a I*re<a' so$ o reino de Cristo' esta :erdadeira e ?(ena fe(icidadeO %#e seria re*ida ?e(a :o9 de 1e#s' no 7enos %#e ?e(o Es?)rito. 1o %#A conc(#)7os %#e' e7 nefando sacri(>*io' estes dois elementos %#e o Profeta #ni# ?or #7 :)nc#(o in:io(:e( so se?arados ?or esses $i(tres. A isto acresce %#e Pa#(o' arre$atado "ue #oi at> ao terceiro c># a2Co 12.2b' entretanto no deiJo# de a?rof#ndar5se no ensino da (ei e dos ?rofetas' assi7 co7o ta7$>7 eJorta a Ti78teo' 7estre de sin*#(ar ?roe7inAncia' a %#e se de:otasse a s#a (eit#ra a1T7 ".13b. E di*no de ser (e7$rado > esse e(o*io co7 %#e adorna a Escrit#raO c> Nti( ?ara ensinar' ad7oestar' redar*&ir' a fi7 de %#e os ser:os de 1e#s se torne7 ?erfeitosd a2T7 3.1Ib. 1e %#o dia$8(ica (o#c#ra > i7a*inar como se

#osse transit8rio o# te7?orrio o #so da Escrit#ra %#e cond#9 os fi(6os de 1e#s at> a 7eta fina(W

1@@

-ICRO I

E7 se*#ida' dese<aria %#e ta7$>7 7e res?ondesse7 istoO ?or:ent#ra $e$era7 de o#tro Es?)rito al$m da%#e(e %#e o 2en6or ?ro7etia a se#s disc)?#(os` Ainda %#e se ac6e7 ?oss#)dos de eJtre7a insVnia' cont#do no os <#(*o arre$atados de to fren>tico des:ario %#e o#se7 *a$ar5se disso. 0as' ao ?ro7etA5lo' de %#e nat#re9a dec(ara:a 6a:er de ser esse 2sp!rito` .a :erdade' um 2sp!rito %#e no fa(aria ?or si ?r8?rioU ao contrrio' "ue (6es s#*eriria 7ente' e nela insti(aria o %#e ele ?r8?rio 6a:ia trans7itido ?or 7eio da Pa(a:ra aMo 1I.13b. -o*o' no > f#no do Es?)rito "ue nos #oi ?ro7etido confi*#rar no:as e ina#di5 tas re:e(aKes o# for<ar #7 no:o *Anero de do#trina' 7ediante a %#a( se<a7os afas5 tados do ensino do e:an*e(6o &( rece$idoU ao contrrio' sua #un' o $ se(ar5nos na 7ente a%#e(a 7es7a do#trina %#e > reco7endada atra:>s do e:an*e(6o.

2. A BBLIA

O RBITRO DO

ESPRITO

1o %#A faci(7ente entende7os istoO se ansia7os ?or rece$er a(*#7 #so e fr#to da ?arte do Es?)rito de 1e#s' i7?erioso nos > a?(icar5nos di(i*ente7ente a (er tanto %#anto a o#:ir a Escrit#ra. Assi7 $ %#e Pedro at> (o#:a a2Pe 1.1!b o 9e(o da%#e(es %#e esto atentos ao ensino ?rof>tico' ensino %#e' toda:ia' a?8s res?(andecida a (#9 do e:an*e(6o' ?oderia ?arecer ter sido cance(ado. 0#ito ?e(o contrrio' se a(*#7 es?)rito' ?reterida a sa$edoria da Pa(a:ra de 1e#s' nos i7?in*ir o#tra do#trina' co7 <#sta ra9o de:e o 7es7o ser s#s?eito de fat#idade e 7entira aE( 1.I5!b. E ento` ,7a :e9 %#e 2atans se transfi*#ra e7 an<o de (#9 a2Co 11.1"b' %#e a#toridade ter o Es?)rito entre n8s' a no ser %#e se<a discernido atra:>s de sina( de a$so(#ta certe9a` E de for7a intensa7ente c(ara' ele nos te7 sido a?ontado ?e(a :o9 do 2en6or' no fora %#e' ?or s#a ?r8?ria :ontade' estes infe(i9es ?orfiasse7 ?or eJtra:iar5se ?ara s#a ?r8?ria r#)na' en%#anto $#sca7 o Es?)rito ?or si ?r8?rios e no ?or ele 7es7o. A(e*a7' co7 efeito' %#e > afrontoso %#e o Es?)rito de 1e#s' a %#e7 todas as coisas de:e7 estar s#<eitas' se<a s#$ordinado Escrit#ra. Co7o se' na :erdade' isto fosse i*no7inioso ao Es?)rito 2antoO ser ele ?or toda ?arte i*#a( e confor7e a si mesmoU ?er7anecer consistente consi*o e7 todas as coisasU e7 nada :ariarW 1e fato' se fosse necessrio <#(*ar e7 confor7idade co7 %#a(%#er nor7a 6#7ana' an5 *>(ica' o# estran6a' ento de:eria considerar5se "ue o 2sp!rito estaria red#9ido a s#$ordinaoU a(is' se a*radar 7ais' at> 7es7o a ser:ido. =#ando' ?or>7' se co7?ara consi*o ?r8?rio' %#ando e7 si 7es7o se considera' %#e7 dir co7 isso %#e e(e > i7?in*ido co7 ofensa` Co7 efeito' confesso %#e' desta for7a' o 2sp!rito > s#$7etido a #7 eJa7e' cont#do um e0ame atra:>s do %#a( ele %#is %#e s#a 7a<estade fosse esta$e(ecida entre n8s. E(e de:e ser ?(ena7ente 7anifesto assi7 %#e nos adentra o corao.

CAP+T,-O IP

1@1

Entretanto' ?ara %#e o es?)rito de 2atans no se insin#e so$ o no7e do 2sp!rito' ele %#er ser ?or n8s recon6ecido e7 s#a i7a*e7 %#e i7?ri7i# nas Escrit#ras. 2le > o a#tor das Escrit#rasO no ?ode ?adecer :ariao e inconsistAncia para consigo mes% mo. Portanto' co7o a(i #7a :e9 se 7anifesto#' assi7 te7 ele de ?er7anecer ?ara se7?re. Isto no (6e > derro*at8rio' a no ser' ta(:e9' %#ando <#(*a7os de:er e(e a$dicar e de*enerar s#a di*nidade.

3. A BBLIA E

ESPRITO SANTO

NO SE DISSOCIAM

=#ando' ?or>7' nos 7o:e7 ac#sao' de %#e nos a?e*a7os de7asiada7ente (etra %#e 7ata' nisto incorre7 na ?ena de des?re9are7 a Escrit#ra. Ora' sa(ta :ista %#e Pa#(o est a(i a2Co 3.Ib a contender co7 os fa(sos a?8sto(os' os %#ais' na rea(i5 dade' insistindo na (ei ?arte de Cristo' a(iena:a7 o ?o:o da *raa da no:a a(iana' na %#a( o 2en6or ?ro7ete %#e 6a:er de *ra:ar s#a (ei nas entran6as dos fi>is e lhas i7?ri7ir no corao aMr 31.33b. Portanto' 7orta > a (etra' e a (ei do 2en6or 7ata a se#s (eitores' %#ando no s8 se di:orcia da *raa de Cristo' 7as ainda' no tan*ido o corao' a?enas soa aos o#:idos. 2e e(a' ?or>7' 7ediante o Es?)rito' > efica97en5 te i7?ressa nos coraKes' se a Cristo 7anifesta' ela > a ?a(a:ra da :ida aF? 2.1Ib' a con:erter as a(7as' a dar sa$edoria aos s)7?(ices etc. a2( 1!.7b. Ade7ais' ainda nessa 7es7a ?assa*e7 a2Co 3.;b' o A?8sto(o c6a7a s#a ?re*a5 o de minist$rio do Esp%rito' se7 dN:ida si*nificando %#e o Es?)rito 2anto de ta( 7odo se <#n*e a s#a :erdade %#e eJ?resso# nas Escrit#ras' %#e 7anifesta e ?aten5 teia se# ?oder' onde ento' afina(' se rende Pa(a:ra a de:ida re:erAncia e di*nida5 de. Ta7?o#co isto contradi9 o %#e foi dito ?o#co atrsO %#e a ?r8?ria Pa(a:ra no nos > a$so(#ta7ente certa' a no ser %#e se<a confir7ada ?e(o teste7#n6o do Es?)5 rito. Pois o 2en6or (i*o# entre si' co7o %#e ?or 7Nt#o neJo' a certe9a de s#a Pa(a:ra e a certeza de seu Es?)rito' de sorte %#e a s8(ida re(i*io da Pa(a:ra se i7?(ante e7 nossa a(7a %#ando $ri(6a o Es?)rito' %#e nos fa9 a) conte7?(ar a face de 1e#s' assi7 co7o' reci?roca7ente' a$raa7os ao Es?)rito' se7 nen6#7 te7or de en*ano' %#ando o recon6ece7os e7 s#a i7a*e7' isto >' na Pa(a:ra. 1e fato assi7 s#cede. 1e#s no de# a con6ecer aos 6o7ens a Pa(a:ra co7 :istas a a?resentao 7o5 7entVnea ?ara %#e (o*o e7 se*#ida a a$o(isse co7 a :inda de se# Es?)ritoU ?e(o contrrio' en:io# o 7es7o Es?)rito' ?e(o ?oder de %#e7 6a:ia 7inistrado a Pa(a:ra' ?ara %#e rea(i9asse s#a o$ra 7ediante a confir7ao efica9 dessa mesma Pa(a:ra. 1essa for7a' Cristo a$ri# o entendi7ento aos dois disc)?#(os de 2maBs a-c 2".27' " b' no ?ara %#e' ?ostas de ?arte as Escrit#ras' se fi9esse7 s$ios ?or si 7es7os' 7as ?ara %#e entendesse7 essas Escrit#ras. 1e 7odo se7e(6ante Pa#(o' en%#anto

eJorta aos tessa(onicenses a %#e no eJtin*a7 o Es?)rito' no os arre$ata s a(t#ras

1@2

-ICRO I

a :s es?ec#(aKes ?arte da Pa(a:ra' 7as i7ediata7ente acrescenta %#e as ?rofe5 cias no de:eria7 ser des?re9adas a1Ts .1!' 2@b. Co7 o %#A acena' no d#$ia7en5 te' %#e a (#9 do Es?)rito > s#focada assi7 %#e as ?rofecias so tratadas co7 des?re9o. O %#e esses inf(ados e:n%o#siastai' annthousiasta! k entusiastasU #an(ticosb diro acerca destas coisas' os %#ais re?#ta7 esta co7o sendo a?enas a s#$(i7e i(#7ina5 o' %#ando' a$rindo 7o des?reoc#?ada7ente e di9endo ade#s di:ina Pa(a:ra' no 7enos confiantes %#e te7errios' a*arra7 s\fre*os %#a(%#er coisa %#e 6a<a7 conce$ido en%#anto dor7ita7` Certa7ente %#e aos fi(6os de 1e#s (6es fica $e7 a so$riedade' os %#ais' ao 7es7o te7?o %#e' se7 o Es?)rito de 1e#s' se :Ae7 ?ri:a5 dos de toda a (#9 da :erdade' toda:ia no i*nora7 %#e a Pa(a:ra > o instr#7ento ?e(o %#a( o 2en6or dis?ensa aos fi>is a i(#7inao de se# Es?)rito. Pois no con6e5 ce7 o#tro Es?)rito a(>7 da"uele %#e 6a$ito# e fa(o# nos a?8sto(os' de c#<os orc#5 (os so contin#a7ente con:ocados a o#:ir a Pa(a:ra.

CAP+T,-O IP

1@3

CAPTULO 2
PARA CORRIEIR TO1A 2,PER2TIG4O' A E2CRIT,RA CO.TRAPQE EPC-,2ICA0E.TE O 1E,2 CER1A1EIRO A TO1O2 O2 1E,2E2 1O2 PAE4O2

1. A DOUTRINA

BBLICA DE

DEUS COMO CRIADOR

se e:idencia o$sc#ra7ente na estr#t#ra do #ni:erso e e7 todas as criat#ras' cont#do se desdo$ra ainda 7ais )nti7a e :i:ida7ente na Pa(a:ra' co7?ensa a*ora ?onderar se o 2en6or nos > re?resentado na Escrit#ra ta( %#a( anterior7ente se :i# de(inear5se e7 s#as o$ras. A 7at>ria > certa7ente eJtensa' se a(*#>7 %#iser de7orar5se e7 trat5(a 7ais di(i*ente7ente. E#' ?or>7' dar57e5ei ?or satisfeito co7 6a:er ?ro?osto #7 co7o %#e )ndice' assistidas ?e(o %#a( as 7entes ?iedosas sai$a7 %#e se de:e aci7a de t#do in:esti*ar nas Escrit#ras so$re 1e#s e diri*ir5se ao esco?o ?reciso de s#a ?er%#irio. .o toco ainda no ?acto es?ecia( atra:>s do %#a( Deus distin*#i# dos de7ais ?o:os a raa de A$rao aEn 17."b. Ora' rece$endo co7o fi(6o' e7 *raciosa adoo' +"ueles %#e era7 ini7i*os' ento se re:e(o# co7o seu redentor. .8s' ?or>7' at> a%#i nos 7o:e7os nesse con6eci7ento %#e s#$siste na criao do 7#ndo' ne7 ascende a Cris5 to' o 0ediador. 0as' ainda %#e ?o#co adiante se<a necessrio citar a(*#7as ?assa*ens do .o:o Testa7ento' #7a :e9 %#e ta7$>7 da) se ?ro:a no s8 o ?oder de 1e#s' o Criador' 7as ainda sua ?ro:idAncia na ?reser:ao da nat#re9a ?ri7ria' %#ero' con5 t#do' %#e 7e#s (eitores se<a7 a:isados "uanto ao %#e 7e ?ro?on6o fa9er a*ora' ?ara %#e no :o a(>7 dos (i7ites %#e (6es fora7 ?rescritos. E7 s#7a' $aste no ?resente a?reender co7o 1e#s o Criador do c># e da terra *o:erna o 7#ndo ?or e(e f#ndado. .a :erdade' reiterada7ente se ce(e$ra atrav$s das 2scrituras no s8 s#a ?aterna( $ondade' 7as ainda a :ontade inc(inada $eneficAncia' e se oferece7 nelas eJe7?(os de sua se:eridade' a %#a( o e:idencia7 ser <#sto :in*ador dos feitos in)%#os' es?ecia(5 7ente onde de nada a?ro:eita s#a to(erVncia ?ara co7 os o$stinados.

0as' #7a :e9 %#e ensina7os %#e o con6eci7ento de 1e#s' so$ o#tro as?ecto' no

2. OS ATRIBUTOS DI

INOS ATESTADOS/ DE IGUAL MODO/ NA BBLIA E NA CRIAO

1e fato' e7 certas ?assa*ens' se nos a?resenta7 descriKes 7#i :):idas' nas %#ais se eJi$e s#a face *en#)na' a :er5se ei:ZoniZ[e< aoWOXnW OYs k como em imagemU imagisticamenteb. Assi7' %#ando 0ois>s a descre:ia' o$:ia7ente ?arece ter dese5

1@"

-ICRO I

<ado co7?reender e7 for7a s#7ria t#do %#anto era ?r8?rio ser ?e(os 6o7ens co5 n6ecido a res?eito de(e' di9O c2en6or' 2en6or' 1e#s 7isericordioso e c(e7ente' ?a5 ciente e de 7#ita co7?aiJo' e :era9' %#e *#ardas a 7iseric8rdia ?ara co7 7i(6a5 res' %#e re7o:es a ini%&idade e as trans*ressKes' diante de %#e7 o inocente no ser inocente' %#e aos fi(6os e netos atri$#is a ini%&idade dos ?aisd aEJ 3".I' 7b' onde nota7os %#e se ?roc(a7a7 reiterada7ente ser d#as :e9es 7a*n)fico a%#e(e se# no7e' a eternidade Zai: a#:to#si'an aEa! autous!an k e e0istncia prpriab' ento e:oca75se s#as :irt#des' 7ediante as %#ais nos > descrito no %#e7 e(e > e7 si' 7as' antes' %#e ele $ e7 re(ao a n8s' de sorte %#e este con6eci7ento de(e consista 7ais de :i:a eJ?eriAncia do %#e de :a9ia e (e:iana es?ec#(ao. .a :erdade' o#:i5 7os en#7erare75se a%#i s#as 7es7as :irt#des %#e assina(a7os (#9ire7 no c># e na terraO c(e7Ancia' $ondade' 7iseric8rdia' <#stia' <#)9o' :erdade. Ora' irtude e poder esto contidos no desi*nati:o Elo#imC A(is' co7 estes 7es7os e?)tetos os ?rofetas o caracteri9a7' %#ando %#ere7 eJa(ar ?(ena7ente se# santo no7e. Para %#e no se<a7os co7?e(idos a co7?endi5 ar 7#itas re#erncias' $aste5nos ?or ora a?enas o 2a(7o 1" ' no %#a( se recenseia de 7odo to ?reciso a s#7a de todas s#as :irt#des' %#e nada ?arece o7itir5se. -o*o' co7 a eJ?eriAncia por 7estra' senti7os 1e#s ser ta( %#a( se dec(ara na Pa(a:ra. E7 Mere7ias' onde sentencia e7 %#e 7o(des ele %#er ser con6ecido ?or n8s' Deus ?ro?Ke #7a descrio no to co7?(eta como essa' entretanto tal %#e red#nda c(ara7ente nisto 7es7oO c=#e7 se *(oriad' di9 ele. c*(orie5se nistoO %#e 7e con6e5 a como o 2en6or' %#e fao 7iseric8rdia' <#)9o e <#stia na terrad aMr !.2"b. Certa5 7ente %#e nos > so$ret#do necessrio con6ecer estas trAs coisasO a misericrdia' na %#a( re?o#sa #nica7ente a sa(:ao de todosU o ju%&o' o %#a( eJerce %#otidiana7en5 te contra os 7a(feitores' e' ainda 7ais se:era7ente' (6es reser:a a eterna r#)naU a justi!a' ?e(a %#a( os fi>is so ?reser:ados e 7#i $eni*na7ente assistidos. 2endo con6ecidas estas trs coisas' a ?rofecia atesta %#e tens farta 7at>ria ?e(a %#a( te ?ossas *(oriar e7 1e#s. Cont#do' ta7?o#co co7 isso se o7ite s#a :erdade' ne7 se# ?oder' ne7 s#a santidade' ne7 s#a $ondade. Pois' co7o se ?oderia e:idenciar o con6eci7ento %#e a%#i se re%#er de s#a <#stia' 7iseric8rdia e <#)9o' a no ser %#e se ca(casse e7 s#a :erdade inf(eJ):e(` E co7o se ?oderia crer %#e ele *o:erna a terra e7 <#)9o e <#stia' sa(:o se se# ?oder for co7?reendido` 1onde' ?or>7' a 7iseric8rdia' seno da $ondade' se ?or fi7 todos os se#s ca7in6os so 7iseric8r5 dia' <#)9o e <#stia' ne(es ta7$>7 at> s#a santidade > e:idente. Portanto' o con6eci7ento de 1e#s %#e na Escrit#ra nos > ?ro?osto no :isa a o#tro esco?o %#e a"uele %#e ref#(*e *ra:ado nas criat#ras' isto >' nos con:ida' e7 ?ri7eiro (#*ar' ao te7or de 1e#sU e7 se*#ida' confiana ne(e' ?ara %#e' na :erda5 de' a?renda7os a c#(t#5(o no s8 co7 ?erfeita inocAncia de :ida' 7as

ainda co7 o$ediAncia no fin*ida' e ento a de?ender7os tota(7ente de s#a $ondade.

CAP+T,-O P

1@

3. OS ID0LATRAS SO INESCUS DADE DE DEUS

EIS ANTE A NOO GENERALI,ADA DA UNICI3

A%#i' ?or>7' o ?ro?8sito > co7?endiar #7a s)ntese da do#trina *era(. E o$ser5 :e7 os (eitores' ?ri7eira7ente' %#e de fato a Escrit#ra' ?ara diri*ir5nos ao 1e#s :erdadeiro' eJc(#i e re<eita eJ?ressa7ente a todos os de#ses dos ?o:os' ?ois ao (on*o de %#ase todos os s>c#(os a re(i*io foi a cada ?asso ad#(terada. Por certo > :erdadeiro %#e te7 sido con6ecido e ce(e$rado' ?or toda ?arte' o no7e do 1e#s Nnico. Ora' mesmo os %#e adora:a7 in*ente 7#(tido de de#ses' %#antas :e9es tA7 fa(ado de acordo co7 o *en#)no senso da nat#re9a' tA7 #sado si7?(es7ente o ter5 7o 'eus' co7o se #7 1e#s Nnico (6es fosse $astante. E isto assina(o# co7 7#ita ?ro?riedade M#stino' o 7rtir' o %#a(' a este ?ro?8sito' co7?\s #7 (i:ro' A Monar- (uia de 'eus' no %#a(' 7ediante n#7eros)ssi7os teste7#n6os' 7ostra ter sido i75 ?ressa no corao de todos a #nicidade de 1e#s. Tert#(iano ta7$>7 ?ro:a o 7es7o $ase de (in*#a*e7 co7#7. 0as' :isto %#e' e7 decorrAncia de s#a fat#idade' todos #7a fora7 o# arrasta5 dos o# i7?e(idos a fa(sas in:enKes' e co7 isso se (6es e7$otara7 os senti7entos' t#do %#anto e7 $ases nat#rais sentira7 a res?eito do 1e#s Nnico de nada lhes :a(e#' a no ser %#e ficasse7 inesc#s:eis. Ora' at> os 7ais s$ios dentre e(es' todos ?Ke7 7ostra o :a*#ear se7 r#7o da ?r8?ria 7ente' %#ando anseia7 a %#e se<a7 assis5 tidos ?or #7 1e#s' no i7?orta %#e7 se<a e(e' e dessa sorte in:oca7 e7 suas ?reces a deidades incertas. Acrescenta %#e' ao i7a*inare7 ser 7N(ti?(a a nat#re9a de 1e#s' ainda %#e sentisse7 7enos a$s#rda7ente do %#e o :#(*o r#de sentia acerca de MN?iter' 0ercNrio' CAn#s' 0iner:a' entre o#tros 7ais' ta7$>7 eles ?r8?rios no fora7 i7#nes s en*anosas s#ti(e9as de 2atans. E < o disse7os e7 o#tro (#*ar' todos e %#ais%#er s#$terfN*ios %#e os fi(8sofos tA7 ar*#ta7ente i7a*inado' no lhes di(#e7 o cri7e de a?ostasia' seno %#e evidenciam %#e a :erdade de 1e#s foi corro7?ida ?or todos eles. Por esta ra9o' /a$ac#%#e' %#e condeno# a todos os )do(os' ordena %#e $#s5 %#e7 a 1e#s e7 se# te7?(o a2.2@b' ?ara %#e os fi>is no ad7itisse7 o#tro Deus seno a"uele %#e se re:e(ara ?or 7eio de s#a Pa(a:ra.

1@I

-ICRO I

C A P T U L O 2I
D ,0A AHO0I.AG4O ATRIH,IR FOR0A CI2+CE- A 1E,2' E EERA-0E.TE 2E APARTA0 1O 1E,2 CER1A1EIRO =,A.TO2 E2TAHE-ECE0 +1O-O2 PARA 2I

1. REPRESENTAR A DEUS ATRA

S DE IMAGENS CORROMPER3L(E A GL0RIA

Co7o' ?or>7' a Escrit#ra' (e:ando e7 conta o ?ar:o e tacan6o entendi7ento 6#5


7ano' cost#7a eJ?ressar5se de 7aneira acess):e( 7ente ?o?#(ar' %#ando te7 e7 7ira distin*#ir dos fa(sos o 1e#s :erdadeiro' contrasta5o es?ecia(7ente co7 os )do(os' no %#e' e7 assi7 fa9endo' a?ro:e o %#e' 7ais s#ti( e e(e*ante7ente' ensi5 na7 os fi(8sofos' 7as' antes' ?ara %#e 7e(6or eJi$a a est#(t)cia do 7#ndoU 7ais do %#e isso' sua completa (o#c#ra' en%#anto' ao $#scar a 1e#s' a todo te7?o cada #7 se a?e*a a s#as prprias es?ec#(aKes. Portanto' essa definio eJc(#si:a' a %#a(' em re#erncia + unicidade de Deus' ?or toda ?arte se 7anifesta' red#9 a nada t#do %#anto os 6o7ens' se*#ndo a ?r8?ria co*itao' en*endra7 ?ara si acerca da di:indade' ?or%#anto so7ente 1e#s > teste5 7#n6a id\nea de si ?r8?rio. En%#anto isso' < %#e este de*radante e7$r#teci7ento se a?osso# de todo o or$e' de ta( 7odo %#e os homens $#scasse7 re?resentaKes :is):eis de 1e#s' e ?or isso for<asse7 de#ses da 7adeira' da ?edra' do o#ro' da ?rata' o# de o#tro "ual"uer 7ateria( inani7ado e corr#?t):e(' a este ?rinc)?io te7os de a?e*ar5nosO se7?re %#e > (6e atri$#5 )da %#a(%#er re?resentao' a *(8ria de 1e#s > corro7?ida ?or )7?io en*ano. E assi7 na (ei' a?8s 6a:er arro*ado #nica7ente ?ara si a *(8ria da 1eidade' %#ando :isa a ensinar %#e gnero de adorao a?ro:a' o# re?#dia' 1e#s acrescenta de i7ediatoO p.o fars ?ara ti i7a*e7 esc#(?ida' ne7 %#a(%#er se7e(6anad aEJ 2@."b' ?a(a:ras co7 as %#ais nos co)$e o desenfrea7ento' ?ara %#e no tente7os re?resent5(o ?or 7eio de %#a(%#er fi*#ra :is):e(. E en#7era' de 7aneira s#cinta' todas as for7as 7ediante as %#ais' < desde o#trora' a s#?erstio co7eara a con:erter s#a :erdade e7 7entira. Ora' sa$e7os %#e o so( fora adorado ?e(os ?ersas. Ta7$>7' tantas %#antas es5 tre(as as ?essoas est#(tas di:isa:a7 no c>#' o#tros tantos de#ses ?ara si in:enta:a7. =#ase no 6o#:e ani7a( a(*#7 %#e ?ara os e*)?cios no se con:ertesse e7 re?re5 sentao de a(*#7a di:indade. Os *re*os' :erdade se<a dita' ?arecera7 eJceder e7 sa$edoria aos de7ais' ?ois adorara7 a 1e#s so$ for7a 6#7ana.3" Entretanto' 1e#s

3". 0aJi7#s T_ri#s P(atonic#s' 6er. 3;.

no co7?ara essas i7a*ens entre si' co7o se #7a fosse 7ais a?ro?riada' o#tra o #osse 7enosU ao contrrio' re?#dia' se7 eJceo' todas as ef)*ies esc#(t#radas' ?in5 t#ras e o#tras re?resentaKes' 7ediante as %#ais os s#?ersticiosos s#?#sera7 %#e e(e (6es 6a:eria de estar ?erto.

2. REPRESENTAR A DEUS POR MEIO

DE IMAGENS CONTRADI,ER3L(E O SER

Isso ?ode ser faci(7ente inferido das ra9Kes %#e e(e aneJa s#a ?roi$io.3 Pri7eira7ente' atra:>s de 0ois>s a1t ".1 bO c-e7$ra5te do %#e o 2en6or te fa(o# no :a(e do /ore$eO o#:iste #7a :o9' ?or>7 cor?o no :isteU *#arda5te' ?ortanto' a ti 7es7o' ?ara %#e no aconte'a "ue' se fores en*anado' ?ara ti faas %#a(%#er re?re5 sentaod etc. Ce7os co7o 1e#s o?Ke a$erta7ente s#a :o9 a todas as re?resenta5 Kes' ?ara %#e sai$a7os %#e' todos %#antos $#sca7 ?ara e(e for7as :is):eis' de(e se a?arta7. 1entre os ?rofetas' ser s#ficiente #7 s8' Isa)as' %#e > 7#ito incisi:o nesta de7onstrao' :isto %#e ensina %#e a 7a<estade de 1e#s > 7ac#(ada de :i( e a$s#r5 da fico' %#ando o incor?8reo > ni:e(ado 7at>ria cor?8rea' o in:is):e( re?re5 sentao :is):e(' o es?)rito coisa inani7ada' o i7enso a #7 ?e%#eno ?edao de 7adeira' ?edra o# o#ro aIs "@.1;U "1.7' 2!U " .!U "I. b. Pa#(o ta7$>7 arra9oa de 7odo idAnticoO cCisto %#e so7os *erao de 1e#s' no de:e7os ?ensar %#e o di:i5 no se<a se7e(6ante ao o#ro' ?rata o# ?edra tra$a(6ada ?e(a arte o# in:eno do 6o7e7d aAt 17.2!b. 1o %#A trans?arece %#e' %#a(%#er estt#a %#e se eri*e' o# i7a5 *e7 %#e se ?inta ?ara re?resentar a 1e#s' si7?(es7ente (6e desa*rada co7o coisas afrontosas a s#a 7a<estade. E no s#r?reende se do c># o Es?)rito 2anto tro:e<a estes orc#(os' %#ando da terra at> aos 7)seros e ce*os id8(atras ele co7?e(e a fa9er ta( confissoW D con6eci5 da a%#e(a %#eiJa de 2Aneca' %#e se (A e7 A*ostin6oO c1edica7d' di9 ele cos de#ses sa*rados' i7ortais e in:io(:eis e7 7at>ria 7#i :i( e i*n8$i(' e os re:este7 da a?arAncia dos 6o7ens e das ferasU a(*#ns at> os representam co7 seJo 7ist#rado e cor?os di:ersos' e os c6a7a7 de deidades' #iguras %#e' se rece$esse7 a(ento e ?arasse7 a nossa frente' por 7onstros 6a:eria7 de ser tidas.d3I 1o %#A' no:a7ente' 7#i c(ara7ente se e:idencia %#e os ?atronos das i7a*ens se arri7a7 e7 fr):o(o sofis7a' os %#ais a(e*a7 tere7 elas sido :edadas aos <#de#s' ?or%#anto era7 ?ro?ensos s#?erstio. Co7o se' na :erdade' o %#e 1e#s re:e(a de s#a eterna eJistAncia e da cont)n#a orde7 da nat#re9a ?ertencesse a #7 s8 ?o:oW A(is' Pa#(o no esta:a disc#rsando aos <#de#s' 7as aos atenienses' %#ando i7?#*5 na:a o erro de re?resentar a 1e#s ?or 7eio de i7a*ens.
3 . Pri7eira edioO cIsto > fci( conc(#ir das ra9Kes %#e a1e#sb a?ende ?roi$io.d 3I. - Cidade de Deus' (i:ro CI' ca?)t#(o 1@.

3. MANIFESTA&ES E SINAIS QUE PATENTEA


EM DE BASE PARA AS IMAGENS

AM A PRESENA DI INA NO SER3

D :erdade %#e' de %#ando e7 %#ando' 1e#s eJi$i# a ?resena de s#a di:ina( 7a<estade 7ediante sinais definidos' de 7odo %#e se ?oderia di9er %#e era ele con5 te7?(ado face a face. Todos os sinais' ?or>7' %#e Deus 7anifesta:a se a<#sta:a7 7#ito $e7 a seu 7>todo de ensinar e ao 7es7o te7?o ad:ertia7 os 6o7ens' de for7a eJ?()cita' %#anto a s#a essAncia inco7?reens):e(. Ora' n#:e7' f#7aa e c6a7a' #7a :e9 %#e era7 s)7$o(os da *(8ria ce(estia( a1t ".11b' co7o %#e a inter?or #7 freio' coi$ia7 as 7entes de todos ?ara %#e no ten5 tasse7 ?enetrar 7ais f#ndo. Por isso' ne7 ainda 0ois>s' a %#e7' entretanto' 7ais do %#e a o#tros' Deus se 7anifesto# 7#i inti7a7ente' (o*ro# co7 suas sN?(icas conte7?(ar a%#e(a face' seno %#e rece$e# a res?osta de %#e o 6o7e7 no > a?to a to *rande res?(endor aEJ 33.2@b. O Es?)rito 2anto a?arece# e7 for7a de ?o7$a a0t 3.1IU 0c 1.1@U -c 3.22bU 7as' :isto %#e (o*o se des:anece#' %#e7 no :A %#e' ?e(o s)7$o(o de #7 simples 7o7ento' fora7 os fi>is ad:ertidos de %#e se de:e crer %#e o Es?)rito $ in:is):e(' e assi7' contentes co7 se# ?oder e *raa' a si no e:ocasse7 nen6#7a re?resentao eJterna` A(>7 do 7ais' o fato de %#e' de %#ando e7 %#ando' 1e#s a?arecia so$ a for7a de 6o7e7' era isso ?re(Ndio da f#t#ra 7anifestao e7 Cristo. E assi7 foi a$so(#5 ta7ente :edado aos <#de#s a$#sare7 desse ?reteJto de sorte a ?(as7are7 ?ara si re?resentao da 1eidade e7 fi*#ra 6#7ana. Ta7$>7 o ?ro?iciat8rio' donde so$ a (ei 1e#s 7anifesto# a ?resena de se# ?oder' fora constr#)do de ta( 7odo %#e indica:a ser esta a 7ais eJce(ente :iso da 1eidadeO %#ando as 7entes se e(e:a7 aci7a de si mesmas e7 ad7irao' ?ois co7 asas estendidas os %#er#$ins o oc#(ta:a7' o :># o co$ria' o ?r8?rio (#*ar' ?e(a ?r8?ria nat#re9a to rec\ndito' escondia s#ficiente7ente aEJ 2 .17' 1;' 21b. -o*o sa(ta :ista %#e so ensandecidos %#antos tenta7 defender i7a*ens de 1e#s e dos santos co7 o eJe7?(o desses %#er#$ins. Per*#nto' ?ois' %#e si*nifica:a7 essas i7a*en9in6as' seno %#e no 6 i7a*ens a?ro?riadas ?e(as %#ais se<a7 re?resenta5 dos os 7ist>rios de 1e#s' %#ando 6a:ia7 sido feitas ?ara istoO co7 as asas' :e(ando ao ?ro?riciat8rio' $arrasse7 da :iso de 1e#s no a?enas os o(6os 6#7anos' 7as todos os sentidos' e dessa for7a conti:esse7 a te7eridade humana` Acresce a isto %#e os ?rofetas ?inta7 os serafins %#e (6es fora7 7anifestos e7 :iso co7 a face :e(ada e7 re(ao a n8s' si*nificando co7 isso ser to *rande o f#(*or da *(8ria di:ina' %#e at> os ?r8?rios an<os se contin6a7 de conte7?(ao direta' e as tAn#es cente(6as %#e ref#(*e7 e7 se#s an<os nos so s#$tra)das aos o(6os.

Cont#do' todos %#antos <#(*a7 co7 acerto recon6ece7 %#e os %#er#$ins' dos %#ais ora esta7os tratando' ?ertencia7 anti*a t#te(a da (ei. -o*o' > a$s#rdo to75 (os co7o eJe7?(o %#e sir:a a nossa >?oca' #7a :e9 %#e > ?assada' ?or assi7 di9er' a%#e(a fase infanti( a %#e se 6a:ia7 destinado r#di7entos co7o esses aE( ".3b. E certa7ente > de ca#sar :er*on6a o #ato de %#e os escritores ?rofanos se<a7 7ais ?roficientes int>r?retes da (ei de 1e#s %#e os ?a?istas. M#:ena(' e7 9o7$aria' cens#ra aos <#de#s ?or adorare7 as 7eras n#:ens e a di:indade do c>#.37 Por certo %#e e(e est fa(ando ?er:ertida e i7?ia7ente. Entretanto' ne*ando eJistir entre e(es "ual"uer ef)*ie di:ina' fa(a 7ais :era97ente %#e os ?a?istas' %#e *rasna7 6a:er eJistido entre os &udeus a(*#7a re?resentao :is):e( de 1e#s. .o %#e tan*e a esse ?o:o' (o*o' se7 %#a(%#er considerao' ?reci?ito#5se e foi a?8s os )do(os to ?ronta7ente e co7 tanto )7?eto co7o se d co7 as *#as %#ando a$#ndante7ente f(#e7 do 7anancia(U assi7 ta7$>7 ?ode7os a?render %#o *ran5 de > a inc(inao %#e e7 n8s eJiste ?ara a ido(atria' e7 :e9 de atri$#ir aos <#de#s #7 :)cio %#e ?ertence a todos n8s' a fi7 de ?erse:erar assi7 nos son6os dos :os afa*os e da (icena ?ara ?ecar.3;

!. A BBLIA

CONDENA IMAGENS E REPRESENTA&ES DE

DEUS

A 7es7a (in6a se*#e esta a#irma' oO cOs )do(os dos ?o:os s o ?rata e o#ro' o$ras das 7os dos 6o7ensd a2( 11 ."U 13 .1 b' ?ois o Profeta conc(#i no s8 de sua 7ateria(idade %#e no so de#ses esses c#<a i7a*e7 > de o#ro o# ?rata' 7as ainda ass#7e ?or ?ress#?osto %#e > ins)?ida i7a*inao t#do %#anto de nosso ?r85 ?rio senso conce$e7os acerca de 1e#s. 0enciona o o#ro e a ?rata antes %#e a ar*i(a o# a ?edra' ?ara %#e' se<a o es?(endor' se<a o :a(or' no ind#9a7 s#a re:erAncia ?ara co7 os )do(os. Conc(#i ta7$>7' de 7odo *era(' %#e nada > 7enos ?ro::e( %#e sere7 os de#ses ?(as7ados de %#a(%#er es?>cie de 7at>ria 7orta. Ao 7es7o te7?o' insiste no 7enos neste o#tro pontoO %#e os 7ortais so trans5 ?ortados de te7eridade s#?ina7ente insana' dando aos )do(os a 6onra de:ida a 1e#s' < %#e e(es 7es7os' co7 7#it)ssi7a dific#(dade' ?ode7 asse*#rar %#e :i:ero #7 s8 7o7ento.3! O 6o7e7 se :A co7?e(ido a confessar %#e > e(e #7a criat#ra efA7era' e no o$stante %#er %#e #7 7eta(' a c#<a di:indade de# ori*e7' se<a considerado de#sW Pois' de onde tiveram os )do(os seu ?rinc)?io seno no ar$)trio dos 6o7ens`
37. 6(tiras' (i:ro C' st. PIC. 3;. Pri7eira edioO c=#e' ?or>7' esse ?o:o se 6a<a' co7 f>r:ida ?rontido' arro<ado re?entina7ente a $#scar )do(os ?ara si' ta( co7o' co7 :io(ento )7?eto' de ?rof#so 7anancia( as *#as fer:i(6a7 $or$#(6antes' da%#i antes a?renda7os %#o *rande > a ?ro?enso de nossa 7ente ?ara co7 a ido(atria' de sorte %#e' co7 atirar aos <#de#s a ?ec6a do erro co7#7 aa todosb no d#r7a7os' so$ as :s sed#Kes de ?ecar' o sono (eta(.d

3!. Pri7eira edioO c%#e s#?ina7ente insana te7eridade a 6a#rir' de instante a instante' f#*a9 a(ento' o#sa7 conferir aos )do(os a di*nidade de 1e#s.d

0#ito <#sto > o 7ote<o da%#e(e ?oeta ?rofanoO"@ cO#trora eu era #7 tronco de fi*#eira' #7 inNti( ?edao de (en6o' =#ando #7 art)fice' incerto se de:eria fa9er #7 $anco etc.' Preferi# "ue eu fosse #7 de#s.d 1esta for7a' #7 6o7en9in6o terreno' %#e a :ida eJa(a %#ase %#e a cada instan5 te' 7ercA de s#a arte' transfere o no7e e a di*nidade de 1e#s a #7 tronco se7 :idaW .o o$stante' #7a :e9 %#e esse e?ic#re#' cinica7ente a *race<ar' no se i7?or5 to# co7 re(i*io a(*#7a' ?ostos de ?arte se#s 7ote<os e os de o#tros' ?#n<a5nos' o#' 7e(6or' tres?asse5nos a re?reenso do Profeta aIs "".1 517b' dizendo "ue so 7#i insensatos os %#e' de #7 7es7o (en6o' se a%#ece7' acende7 o forno ?ara co9er ?o' assa7 carne o# a co9in6a7' e esc#(?e7 #7 de#s' diante do %#a( se ?rostra7 si7?(oria7ente a orar. E assi7 $ %#e' e7 o#tro (#*ar aIs "@.21b' no so7ente os incri7ina como r>#s e7 face da (ei' 7as ainda os eJ?ro$ra de %#e no a?rendera7 dos f#nda7entos da terra' %#ando' na :erdade' nada h( 7enos ?r8?rio do %#e dese5 <ar red#9ir 1e#s' %#e > i7ens#r:e( e a(>7 de co7?reenso' 7edida de cinco ?>sW E no entanto o cost#7e re:e(a ser nat#ra( aos 6o7ens esta 7onstr#osidade %#e re?#*na a$erta7ente orde7 da nat#re9a. A(>7 disso' > ?reciso ter5se e7 7ente %#e as s#?erstiKes fre%&ente7ente se refe5 re7 nestes ter7os k %#e so o$ras das 7os dos 6o7ens' %#e carece7 da a#toridade di:ina aIs 2.;U 31.7U 37.1!U Os 1".3U 0% .13b k ?ara %#e isto se<a esta$e(ecidoO %#e so a$o7in:eis todas as for7as de c#(to %#e os 6o7ens in:enta7 ?ara si ?r8?rios. .o 2a(7o a! b' o Profeta acent#a essa insVnia' dizendo %#e a"ueles %#e fora7 a ta( ?onto dotados de inte(i*Ancia' %#e sa$e7 %#e todas as coisas so 7o:idas so5 7ente ?e(o ?oder de 1e#s' i7?(ora7 o a#J)(io de coisas inani7adas e destit#)das de sensi$i(idade. 0as' :isto %#e a corr#?o da nat#re9a arre$ata a de7Ancia to cras5 sa' tanto a todos os ?o:os %#anto a cada indiv!duo e7 ?artic#(ar' ?or fi7 o Es?)rito f#(7ina co7 terr):e( i7?recaoO c2e7e(6antes se (6es torne7 a"ueles %#e os fa5 9e7 e %#antos ne(es ?Ke7 a confianad a2( 11 .;b. 1e:e5se notar' ?or>7' %#e no se ?ro)$e 7enos #7a *ra:#ra do %#e #7a i7a5 *e7 esc#?ida' co7 o %#A se ref#ta a i7?rocedente ressa(:a dos *re*os. Pois ?ensa7 %#e se ?orta7 es?(endida7ente' se no fa9e7 re?resentaKes esc#(t#rais de 1e#s' en%#anto se es$a(da7 e7 *ra:#ras 7ais desa$rida7ente %#e %#ais%#er o#tros ?o5 :os. O 2en6or' entretanto' ?ro)$e no a?enas %#e (6e se<a ta(6ada i7a*e7 ?or estat#rio' 7as ainda %#e lhe se<a 7ode(ada representa' o ?or %#a(%#er sorte de art)fice' ?or%#anto >' co7 isso' afeioado e7 7o(des inteira7ente fa(sos e co7 *ra:e ins#(to de s#a 7a<estade.
"@. /orcio' 6ermC I' s(t. CIII.

". A BBLIA NO -USTIFICA A REPRESENTAO ICONOPLSTICA


Certa7ente con6eo 7#ito $e7 este ?o?#(ar e :#(*ar re#r oO As i7a*ens so os (i:ros dos i(etrados. Isso foi dito ?or Ere*8rio. Entretanto' de 7aneira 7#ito dife5 rente fa(a o Es?)rito de 1e#s' e7 c#<a esco(a' se 9regrio 6o#:esse sido instr#)do nesta 7at>ria' <a7ais 6a:eria de ter assi7 fa(ado. Portanto' %#ando Mere7ias a1@.3b ?roc(a7a %#e o (en6o > o ?receito da f#ti(ida5 de' %#ando /a$ac#%#e a2.1;b ensina %#e a i7a*e7 f#ndida > a 7estra da 7entira' ?or certo %#e da%#i se de:e ded#9ir esta do#trina *era(O %#e > i(#s8rio e' 7ais ainda' (o#c#ra t#do %#anto os 6o7ens tA7 a?rendido das i7a*ens acerca de 1e#s. 2e a(*#>7 o$<eta' dizendo %#e a%#e(es %#e a$#sa:a7 das i7a*ens ?ara )7?ia s#?erstio era7 re?reendidos ?e(os ?rofetas' se7 dN:ida o ad7ito. Acrescento' ?or>7' o %#e > not8rio a todos' %#e e(es condena7 ?(ena7ente o %#e os ?a?istas ass#7e7 co7o infa():e( aJio7aO %#e as i7a*ens fa9e7 as :e9es de (i:ros. Pois os pro#etas o?Ke7 as i7a*ens ao 1e#s :erdadeiro' co7o coisas contrrias e %#e <a5 7ais ?ode7 ser conci(iadas. .estas ?orKes %#e 6 ?o#co citei' afir7o5o' infere5se esta conc(#soO #7a :e9 %#e o 1e#s :erdadeiro a %#e7 os <#de#s adora:a7 > #7 e Nnico' ?er:ertida e en*anosa7ente se in:enta7 fi*#ras :is):eis ?ara %#e re?resente7 a 1e#s e 7isera5 :e(7ente i(#didos se %#eda7 todos os %#e da) $#sca7 con6eci7ento. E7 conc(#so' se assi7 no fosse o caso' o#' se<a' %#e todo e %#a(%#er con6eci5 7ento de 1e#s %#e se $#sca nas i7a*ens > fa(a9 e $astardo' os ?rofetas no o 6a:e5 ria7 condenado de for7a to *enera(i9ada. Ao 7enos s#stento istoO %#ando ensina5 7os ser f#ti(idade e en*ano o #ato de %#e os 6o7ens tente7 re?resentar a 1e#s ?or 7eio de i7a*ens' o#tra coisa no esta7os fa9endo seno referindo' ?a(a:ra ?or ?a(a:ra' o %#e os ?rofetas trans7itira7.

#. O PARECER CONTRA AS IMAGENS DE CERTOS

ULTOS DA PATRSTICA

-eia5se' ade7ais' o %#e acerca desta 7at>ria escre:era7 -actVncio e E#s>$io' %#e no 6esitara7 e7 to7ar aJio7atica7ente %#e todos esses de %#e7 se :Ae7 i7a*ens fora7 seres 7ortais. O %#e A*ostin6o eJ?resso# no foi o#tra coisa' o %#a( dec(ara taJati:a7ente %#e > a$o7in:e( no s8 adorar i7a*ens' 7as ta7$>7 o eri*i5 las a 1e#s. Cont#do' ta7?o#co ele est di9endo o#tra coisa seno o %#e 6a:ia sido decretado' 7#itos anos antes' no Conc)(io de E(:ira' do %#a( este > o cVnon trinta e seisO cReso(:e#5se %#e no se ten6a7 nos te7?(os re?resentaKes ?ictoriais' co7o ta7$>7 no se ?inte e7 s#as ?aredes o %#e se c#(t#a o# adora.d 0as > ?reciso (e7$rar es?ecia(7ente do %#e o 7es7o A*ostin6o' e7 o#tro (#*ar' cita de Carro e confir7a co7 s#a c6ance(aO cOs ?ri7eiros a introd#9ire7 i7a*ens dos de#ses' esses' de #7 (ado' re7o:era7 o te7orU de o#tro' acrescenta5

ra7 o erro.d"1 2e Carro dissesse a?enas isso' ta(:e9 ?o#co ti:esse de a#toridadeU cont#do' co7 ra9o nos de:eria ca#sar :er*on6a %#e #7 ?a*o' co7o %#e a tatear nas tre:as' ten6a c6e*ado a esta (#9' isto >' %#e as i7a*ens cor?8reas so indi*nas da 7a<estade de 1e#s ?or%#e di7in#e7 nos 6o7ens o te7or e a#7enta7 o erro. Incontesta:e(7ente o atesta7 os ?r8?rios fatos %#e isso foi dito no 7enos :era9 %#e sa$ia7ente' 7as A*ostin6o' tendo5o to7ado de e7?r>sti7o a Carro' o ?rofere e7 confor7idade co7 se# prprio senti7ento. E de in)cio reitera' e7 :erdade' %#e os ?ri7eiros erros a res?eito de 1e#s e7 %#e os 6o7ens se enredi(6ara7 no co7e5 ara7 co7 as i7a*ens' ?or>7 a:i(tara7' #7a :e9 introd#9ido esse no:o e(e7ento. E7 se*#ida' eJ?Ke %#e' co7 isso' di7in#i#5se' o# at> 7es7o eJtin*#i#5se o te7or de 1e#s' ?ois na est#(t)cia das i7a*ens e e7 sua ine?ta e a$s#rda in:eno faci(5 7ente ?ode 7enos?re9ar5se s#a di:ina 7a<estade. Este se*#ndo ponto' ?ro#:era no eJ?eri7entsse7os ser to :erdadeiro. Portanto' %#e7 %#er %#e dese<e ser correta7ente ensinado' a?renda de o#tra fonte' a sa$er' o %#e de 1e#s se ?ode con6ecer no de:e ser atra:>s de i7a*ens.

%. INACEITABILIDADE

DAS IMAGENS DO ROMANISMO

Portanto' se os ?a?istas ?oss#e7 a(*o de ?e<o' %#e dora:ante no faa7 #so deste s#$terfN*ioO %#e as i7a*ens so os (i:ros dos i(etrados' o %#e est ref#tado to escancarada7ente ?or n#7erosos teste7#n6os da Escrit#ra. 2e $e7 %#e' 7es7o %#e eu (6es conceda isso' certa7ente %#e ne7 ainda assi7 6a:ero de tirar a(*#7 ?ro:eito ?ara defendere7 a se#s )do(os. D not8rio de %#e es?>cie de 7onstr#osida5 des i7?Ke7 e7 (#*ar de 1e#sW 1e fato' as ?int#ras o# estt#as %#e dedica7 aos santos' %#e so 7ais do %#e corr#?t)ssi7os eJe7?(ares de (#JNria e o$scenidade' aos %#ais' se a(*#>7 %#isesse a7o(dar5se a e(es' di*no seria do :erd#*o` Co7 efei5 to' os (#?anares eJi$e7 as 7eretri9es 7ais decorosa e ?#dica7ente :estidas %#e os te7?(os a%#e(as %#e dese<a7 ser tidas ?or i7a*ens de :ir*ens. Aos 7rtires in:en5 ta7 ind#7entria e7 nada 7ais decente. Portanto' %#e re:ista7 a se#s )do(os de ?e(o 7enos 7odesta decAncia' ?ara %#e' #7 ?o#co 7ais decorosa7ente' sofis7e7 sere7 eles (i:ros de a(*#7a santidade. 0as' ento' ta7$>7 res?ondere7os %#e esta no > a 7aneira de ensinar o ?o:o fie( nos (#*ares sa*rados' a %#e7 1e#s %#er %#e a) se<a instr#)do co7 do#trina $e7 o#tra' e no co7 essas f#n>reas e(e*ias. 2le ordeno# %#e a)' nos templos' se ?ro?o5 n6a #7a do#trina co7#7 a todos na ?roc(a7ao de s#a Pa(a:ra e nos sa*rados 7ist>riosU 7as os %#e anda7 o(6ando de #7 (#*ar a o#tro' conte7?(ando as i7a5 *ens' 7ostra7 s#ficiente7ente %#e no (6es > 7#ito *rata esta do#trina."2
"1. - Cidade de Deus' ca?)t#(os ! e 31. "2. Pri7eira edioO c?ara co7 a %#a( re:e(a7 $e7 ?o#co di(i*ente7ente :o(tado tere7 o es?)rito aa%#e5 (esb %#e so ?e(os o(6os (e:ados e7 derredor conte7?(ao dos )do(os.d

Portanto' a %#e7 os ?a?istas c6a7a7 de i*norantes' c#<a o$t#sidade ?er7ita %#e se<a7 ensinados s8 ?or 7eio das i7a*ens` .a :erdade' o 2en6or recon6ece co7o se#s disc)?#(os a%#e(es a %#e7 considera di*nos da re:e(ao de s#a ce(este sa$edoria' a %#e7 dese<a %#e se<a7 instr#)dos nos 7ist>rios sa(:)ficos de se# reino. Certa7ente ad7ito %#e' no at#a( estado de coisas' no 6 ?o#cos 6o<e %#e no ?ossa7 dis?ensar a tais c(i:rosd. Entretanto' inda*o eu' %#e o$t#sidade > essa' se5 no %#e esto defra#dados desta do#trina %#e > a Nnica a?ta ?ara instr#)5(os` Pois no foi ?or o#tro 7oti:o %#e os %#e ?residia7 s i*re<as re(e*ara7 aos )do(os a f#no de ensinar' seno %#e eles ?r8?rios era7 7#dos. Pa#(o testifica %#e' 7edian5 te a :erdadeira ?re*ao do e:an*e(6o' Cristo > ?intado ao :i:o e' de certo 7odo' cr#cificado ante nossos o(6os aE( 3.1b. A %#e ?ro?8sito' ?ois' ser:iria %#e nos te7?(os' ?or toda ?arte' se er*#esse7 tantas cr#9es' de 7adeira' de ?edra' de ?rata e de o#ro' se isso fosse 6onesta e fie(7ente inc#(cadoO %#e Cristo 7orre# ?ara' na cr#9' to7ar sobre si nossa 7a(dio aE( 3.13b' co7 o sacrif)cio de se# cor?o eJ?iar nossos ?ecados a/$ 1@.1@b e (a:5 los co7 seu san*#e aA? 1. b' enfi7' reconci(iar5nos co7 1e#s' o Pai aR7 .1@b` Co7 isso s8' ?oderia7 os i*norantes a?render 7#ito 7ais do %#e co7 7i( cr#9es de 7adeira e de ?edra' :isto %#e' no %#e di9 res?eito a o#ro e ?rata' confesso %#e os a:aros fiJaria7 se#s o(6os e se# entendi7ento ne(as 7#ito 7ais %#e e7 %#a(%#er ?a(a:ra de 1e#s."3

'. A FEITURA

DE IMAGENS PROCEDE DO DESE-O DE TOCAR A

DEUS

=#anto' ?or>7' ori*e7 dos )do(os' > rece$ido de consenso :irt#a(7ente ?N$(i5 co o %#e se cont>7 no (i:ro da 2a$edoria de 6alom o a1".1 b' isto >' %#e se#s ?ri7eiros a#tores fora7 os %#e conferira7 esta 6onra aos 7ortos no intento de (6es c#(ti:are7' s#?ersticiosa7ente' a 7e78ria. E ad7ito' se7 reser:as' %#e anti%&)ssi7o foi este ?er:ertido cost#7e' ne7 ne*o ter ele sido #7 fac6o e7 :irt#de do %#a( 7ais se incende# a inf(a7ada ?aiJo dos 6o7ens ?ara co7 a ido(atria. Toda:ia' no con5 cedo %#e esta foi a fonte ?ri7eira desse 7a(. Ora' %#e os )do(os < esti:esse7 e7 #so antes %#e :iesse a ?re:a(ecer este des5 7edido anseio e7 consa*rar i7a*ens dos 7ortos' de %#e se fa9 fre%&ente 7eno nos escritores ?rofanos' e:idencia5se de 0ois>s. =#ando narra %#e Ra%#e( f#rtara os )do(os do ?ai aEn 31.1!b' no fa(a de o#tra for7a seno de #7 :)cio *enera(i9ado. 1o %#A > ()cito conc(#ir %#e a i7a*inao do 6o7e7 >' ?or assi7 di9er' #7a ?er?>5 t#a f$rica de )do(os.
"3. Pri7eira edioO c1isso' a?enas' ?oderia7 a?render 7ais do %#e de 7i( cr#9es de 7adeira o# de ?edra' ?or%#anto' nas de o#ro e de ?rata' os a:arentos ta(:e9 7ais tena97ente fiJa7 a 7ente e os o(6os %#e e7 %#ais%#er ?a(a:ras de 1e#s.d

A?8s o di(N:io' 6a:ia #7 co7o %#e renasci7ento do 7#ndo. Entretanto' no ?assa7 7#itos anos antes %#e' a seu ?ra9er' os 6o7ens in:entasse7 ?ara si de#ses. E > de crer5se %#e' :i:endo o santo ?atriarca ainda at> esse te7?o' se#s descenden5 tes se entre*ara7 ido(atria' de sorte %#e' no se7 a 7ais cr#ciante dor' :isse co7 os ?r8?rios o(6os a terra se ?o(#indo co7 )do(os' c#<as corr#?Kes ?#r*ara 1e#s' 6a:ia ?o#co' co7 <#)9o to 6orr):e(. Ora' < antes de nascido A$rao' Tera e .aor era7 adoradores de de#ses fa(sos' co7o o atesta Mos#> a2".2b. =#ando a ?ro*Anie de 2e7 to (o*o :eio a de*enerar5se' co7o 6a:ere7os de <#(*ar os descendentes de Co' %#e na pessoa do ?r8?rio ?ai < $e7 antes fora7 a7a(dioados` Essa > a ?#ra :erdade. A 7ente do 6o7e7' :isto estar a$arrotada de or*#(6o e te7eridade' o#sa i7a*inar a 1e#s' na 7edida de se# a(canceU co7o ?adece de e7$ota7ento' ainda ?ior' > (e:ada de ro(do ?e(a 7ais crassa i*norVncia' e7 (#*ar de 1e#s conce$e a irrea(idade e a fNti( a?arAncia. A estes 7a(es se acrescenta no:a ini%&idade' a saberO o 6o7e7 tenta eJ?ri7ir 1e#s e7 sua o$ra se*#ndo o conce$era interior7ente. -o*o' a 7ente *era o )do(o' a 7o o d (#9. 2endo esta a ori*e7 da ido(atriaO %#e os 6o7ens no crAe7 %#e 1e#s este<a co7 e(es' a no ser %#e s#a ?resena lhes se<a eJi$ida e7 for7a concre5 ta' o de7onstra o eJe7?(o dos israe(itas. c.o sa$e7osd di9ia7 e(es' co %#e 6a<a acontecido a esse 0ois>s. Fa95nos de#ses %#e :o adiante de n8sd aEJ 32.1b. 2a$i5 a7' rea(7ente' %#e era 1e#s a"uele c#<o ?oder 6a:ia7 eJ?eri7entado e7 tantos 7i(a*resU ?or>7 no confia:a7 %#e e(e esti:esse ?erto de(es' sa(:o se ?#desse7' co7 os o(6os' conte7?(ar #7a re?resentao cor?8rea da fi*#ra' representa' o %#e (6es fosse teste7#n6o de #7 1e#s a diri*i5los. Portanto' %#eria7 recon6ecer %#e 1e#s (6es era o *#ia do ca7in6o atra:>s de #7a i7a*e7 %#e lhes fosse frente. A eJ?eriAncia de cada dia ensina istoO %#e a carne est se7?re in%#ieta at> %#e 6a<a conse*#ido #7a fantasiosa re?resentao se7e(6ante a si mesma' e7 %#e :7ente se conso(e co7o e7 real i7a*e7 de 1e#s. E7 %#ase todos os s>c#(os' desde %#e o 7#ndo #oi criado' ?ara %#e o$edecesse7 a esta ce*a o$sesso' os 6o5 7ens tA7 eri*ido re?resentaKes :is):eis' nas %#ais cria7 1e#s ?ara %#e este<a diante dos o(6os carnais.

). O USO DAS IMAGENS CONDU, IDOLATRIA


^ essa re?resentao se*#e5se i7ediata7ente a adorao' ?ois' #7a :e9 %#e os 6o7ens <#(*a:a7 conte7?(ar a 1e#s nas i7a*ens' ne(as ta7$>7 o adorara7. Por fi7' ne(as fiJados tanto e7 es?)rito %#anto e7 :iso' co7eara7 todos a e7$r#tecer5 se cada :e9 7ais e a des(#7$rar5se com elas e a n#trir5lhes ad7irao' co7o se nelas residisse a(*o da di:indade. D < e:idente %#e os 6o7ens no se atira7 ao c#(to das i7a*ens antes %#e este<a7 e7$e$idos de certa o?inio 7ais crassa' certa5

7ente no %#e as ten6a7 ?or deidades' 7as ?or%#e i7a*ina7 6a$itar ne(as a(*#7 ?oder da di:indade. E assi7' %#er a 1e#s' %#er criat#ra' re?resentas ?ara ti na #orma de #7a i7a5 *e7' %#ando te ?rostrares :enerao' < de certa s#?erstio te deiJas fascinar. Por esta ra9o' o 2en6or ?roi$i# no s8 %#e se eri<a7 estt#as 7ode(adas ?ara re?resent5 (o' co7o ta7$>7 consa*rara75se *ra:#ras de %#a(%#er es?>cie e (?ides %#e se ante?#sesse7 ?ara adorao. Ta7$>7 ?e(a 7es7a ra9o' no ?receito da (ei se ane5 Ja o#tra ?arte a res?eito da adorao dessas representa'1es. Ora' to (o*o se in:en5 to# for7a :is):e( ?ara 1e#s' ta7$>7 se :inc#(a o ?oder a essa representa' o. Os seres 6#7anos so a ta( ?onto n>scios %#e identifica7 1e#s co7 t#do co7 %#e o re?resenta7' e da) no ?ode acontecer o#tra coisa' seno %#e nisso o adora7. .e7 :e7 ao caso se si7?(es7ente adora7 o )do(o o# 1e#s no )do(oO %#ando' %#a(%#er %#e se<a o ?reteJto' se ?ro?orciona7 6onras di:inas a #7 )do(o' isto > se7?re ido(a5 tria. E < %#e 1e#s no %#er ser c#(t#ado s#?ersticiosa7ente' de(e > s#$tra)do t#do %#anto se confere aos )do(os. Atente7 ?ara isso os %#e anda7 cata de 7)seros ?reteJtos ?ara a defesa dessa eJecr:e( ido(atria' o#' se<a' %#e ?or 7#itos s>c#(os ?assados a re(i*io :erdadeira te7 sido s#$7ersa e s#$:ersa. As i7a*ens' di9e7 eles' no so consideradas co7o seres di:inos. .e7 to a$s#rda7ente o$t#sos era7 os <#de#s' %#e no se (e7$ras5 se7 de %#e fora 1e#s %#e7 ?or c#<a 7o tin6a7 sido cond#9idos ?ara fora do E*ito a-: 2I.13b' antes de 6a:ere7 for<ado o $e9erro aEJ 32."b. Pe(o contrrio' afoita7ente an#)ra7 a Aro a ?roc(a7ar %#e a%#e(es era7 os de#ses ?e(os %#ais tin6a7 sido (i$ertados da terra do E*ito aEJ 32."' ;b' e0pressando' no e7 sentido dN$io' %#e dese<a:a7 %#e se conser:asse %#e a%#e(e era o 1e#s (i$ertador' contanto %#e o ?#desse7 conte7?(ar indo a s#a frente na #orma do $e9erro. .e7 se de:e crer %#e os ?a*os fosse7 to $oais' %#e no entendesse7 %#e 1e#s no era o ?r8?rio (en6o e ?edra' ?ois 7#da:a7 as i7a*ens a seu ta(ante' mas retin6a7 se7?re e7 7ente os 7es7os de#ses' e as i7a*ens ?ara #7 1e#s Nnico era7 7#itas' cont#do no i7a*ina:a7 ?ara si tantos de#ses %#anto era a 7#(tido dessas imagens. A(>7 disso' consa*ra:a7 no:as imagens' dia a?8s dia' cont#do no ?ensa:a7 %#e esta:a7 assim a constit#ir no:os de#ses. -eia75se as <#stificati:as %#e A*ostin6o 7enciona' as %#ais era7 #sadas ?or ?reteJto ?e(os id8(atras de se# te7?o. Rea(7ente' %#ando era7 ac#sadas de idola% tria' as ?essoas co7#ns res?ondia7 %#e no adora:a7 a%#e(a representa' o :is)5 :e(' 7as' ao contrrio' a deidade %#e a(i 6a$ita:a in:isi:e(7ente. M a"ueles %#e' e7 se# ?r8?rio di9er' era7 de #7a re(i*io 7ais refinada' afir7a:a7 %#e n o adora5 :a7 ne7 a i7a*e7' ne7 a ?otestade a! #igurada' 7as' 7ediante a re?resentao 7ateria(' :is#a(i9a:a7 #7 sina( dessa entidade %#e de:eria7 c#(t#ar.

E ento` Todos os id8(atras' %#er dentre os <#de#s' %#er dentre os *entios' no

tA7 sido 7oti:ados de o#tra for7a a(>7 da referidaO no contentes co7 #7a co75 ?reenso es?irit#a(' ?ensa:a7 %#e' ?or 7eio das i7a*ens' 6a:eria7 de i7?ri7ir5 (6es compreens o 7ais se*#ra e 7ais )nti7a. 1esde %#e #7a :e9 lhes foi do a*rado esta can6estra re?resentao i7itaciona( de 1e#s' no 6o#:e (i7ite at> %#e' i(#di5 dos ?or ?ost#(aKes s#cessi:a7ente no:as e fantasiosas' :iesse7 a ?ress#?or %#e 1e#s eJi$e se# ?oder nas i7a*ens. 0ais ainda' os <#de#s no s8 fora7 ?ers#adidos de %#e' so$ tais i7a*ens' adora:a7 ao 1e#s eterno' o Nnico e :erdadeiro 2en6or do c># e da terra' 7as' i*#a(7ente' os *entios cria7 "ue assim adoravam a se#s de#ses' ainda %#e fa(sos' os %#ais' no entanto' i7a*ina:a7 %#e 6a$itasse7 o c>#.

1*. O CULTO

DE IMAGENS ENTO REINANTE

0ente7 des(a:ada7ente %#antos ne*a7 %#e isso fosse feito no ?assado e este<a acontecendo ainda e7 nossos dias. Ora' ?or %#e se a<oe(6a7 diante de(as` Por %#e' ao se ?re?arare7 ?ara a ?rece' se :o(ta7 ?ara e(as co7o se fa(asse7 aos o#:idos de 1e#s` Co7 efeito > :era9 o %#e A*ostin6o"" di9O .in*#>7 ora o# adora co7 os o(6os assi7 ?ostos e7 #7a i7a*e7 %#e no se<a afetado a ta( ?onto %#e no ?ense ser ?or e(a o#:ido o# n o es?ere %#e de(a (6e se<a concedido a"uilo %#e dese<a. Por %#e to *rande diferena entre as i7a*ens de #7 7es7o 1e#s %#e' ?reterida #7a' o# 6onrada de for7a :#(*ar' cer%#e7 o#tra de toda so(ene 6onraria` Por %#e se afadi*a7 co7 ?ere*rinaKes :oti:as ?ara ire7 :isitar i7a*ens das %#ais tA7 se7e5 (6antes e7 se# prprio (ar` Por %#e e7 fa:or de(as se $ate7 6o<e acirrada7ente at> ao ?onto da carnificina e do 7assacre' co7o se #ora ?or seus a(tares e (areiras' de ta( 7odo %#e > 7ais faci(7ente to(er:e( %#e (6es se<a arre$atado o 1e#s Nnico %#e se#s )do(os` E cont#do ainda no esto# a en#7erar os crassos erros do :#(*o' %#e so %#ase infinitos e do7ina7 o corao de %#ase todosU esto# a indicar so7ente o %#e eles ?r8?rios confessa7 %#ando %#ere7 es?ecia(7ente <#stificar5se da alcunha de ido5 (atria. c.o as c6a7a7osd' di9e7 eles' cde nossos de#ses.d .e7 o#trora a%#e(es as c6a7a:a7 deuses' %#er <#de#s' %#er *entios. E no entanto os ?rofetas no cessa5 :a7 de reiterada7ente eJ?ro$ar5(6es as fornicaKes co7 a 7adeira e a ?edra aMr 2.27U E9 I."5IU Is "@.1!' 2@U /c 2.1;' 1!U 1t 32.37b' ?or a?enas estas coisas %#e so diaria7ente ?raticadas ?or a%#e(es %#e dese<a7 ser 6a:idos por cristos' isto >' %#e :enera:a7 a 1e#s carna(7ente na 7adeira e na ?edra.

11. O SOFISMA DO CULTO DE LATRIA E DULIA


Ainda %#e no i*nore' ne7 se ?ode dissi7#(ar' %#e e(es se e:ade7' (anando 7o de distino 7ais en*en6osa' de c#<a 7eno se far o#tra :e9 e 7ais ?(ena5
"". 6obre o 6almo ::F.

7ente #7 ?o#co 7ais adiante. Pois o c#(to %#e a(e*a7 render s s#as i7a*ens > ei:d[(odo#(ei'aen aoW1Y(X1qm(h!jn k servi'o + imagemb' ne*ando ser ei:d[(o(atrei'an aoW1Y(X(fTrh!jn k adora' o de imagemb. Ora' assi7 fa(a7 %#ando ensina7 %#e se ?ode' se7 ofensa a 1e#s' atri$#ir s re?resentaKes esc#(t#rais e ?ict8ricas o c#(to a %#e deno7ina7 dulia. -o*o se <#(*a7 inc#(?:eis se a?enas so ser:os das i7a5 *ens' no ta7$>7 adoradores. Co7o se na :erdade adorar no fosse e7 nada 7ais aten#ado %#e servir. E cont#do' en%#anto ac6a7 refN*io e7 #7 ter7o *re*o' infanti(7ente se con5 tradi9e7 so$re7odo consi*o ?r8?rios. Ora' #7a :e9 %#e aos *re*os (atre#'ein alatreBeinb nada 7ais si*nifica:a seno adorar' o %#e di9e7 e%#i:a(e eJata7ente a #7a confisso de %#e c#(t#a7 s#as i7a*ens' ?or>7 se7 dar%lhes c#(toW .e7 raz o 6 ?or %#e o$<ete7 %#e esto# (anando5lhes ar7adi(6as e7 ?a(a:rasU ao contrrio' eles ?r8?rios' ao tentare7 es?a(6ar tre:as diante dos o(6os dos si7?(8rios' ?Ke7 7ostra s#a prpria i*norVncia. Toda:ia' ?or 7ais e(o%&entes %#e se<a7' <a7ais conse*#iro' co7 s#a e(o%&Ancia' ?ro:ar5nos %#e #7a e a 7es7a coisa so d#as. Insisto %#e 7ostre7 de for7a o$<eti:a a diferena ?ara %#e se<a7 diferentes dos id8(atras anti*os. Ora' assi7 co7o #7 adN(tero o# #7 6o7icida no se e:adir incri7inao' se co7 dissi7#(ao s#ti(7ente in:entare7 o#tro no7e ?ara #7 ter7o' se na ?rtica nada difere7 dos id8(atras' aos %#ais at> eles 7es7os so o$ri5 *ados a condenar. .a :erdade' eles esto to (on*e de se?arar a s#a da ?rtica desses idlatras' de %#e' antes' a fonte de todo 7a( > a conf#sa e7#(ao e7 %#e ?orfia7 co7 e(es' en%#anto ?ara si conce$e7 no s8 e7 s#a i7a*inao' 7as at> co7 s#as 7os confecciona7' s)7$o(os atra:>s dos %#ais re?resenta7 a 1e#s ?ara si.

12. FUNO E LIMITAO LIT4RGICAS DA ARTE


Entretanto' ne7 7e deiJo to7ar dessa s#?erstio a ta( ?onto %#e ?ost#(e no de:er5se ad7itir' e7 6i?8tese a(*#7a' %#a(%#er i7a*e7. 0as' #7a :e9 %#e a esc#(5 t#ra e a ?int#ra so dons de 1e#s' ?ost#(o o #so ?#ro e (e*)ti7o' tanto de #7a %#anto da o#tra' ?ara %#e no aconte'a "ue essas coisas %#e o 2en6or nos o#tor*o# ?ara s#a *(8ria e nosso $e7 no s8 se<a7 ?o(#)das ?or )7?io a$#so' 7as ainda ta7$>7 se con:erta7 nossa r#)na. M#(*a7os no ser ?r8?rio re?resentar a 1e#s ?or for7a :is):e(' ?or%#anto ele ?r8?rio o ?roi$i# aEJ 2@."U 1t .;bU e' ali(s' no se ?ode fa9er isso se7 a(*#7a de*radao de s#a *(8ria. E ?ara %#e no ?ense7 %#e esta7os so9in6os nesta o?i5 nio' os %#e (ere7 os (i:ros dos anti*os do#tores :ero %#e esta7os de acordo co7 e(es' ?ois condenara7 todas as fi*#ras %#e re?resenta:a7 a 1e#s. " 2e na rea(idade

" . Pri7eira edioO cE ?ara %#e no ?ense7 %#e nesta o?inio esta7os s8s' :erificaro %#antos 6a<a7 de ser5(6es :ersados nos escritos %#e todos os escritores s8$rios o 6o se7?re re?ro:ado.d

no > ?r8?rio re?resentar a 1e#s ?or ef)*ie 7ateria(' 7#ito 7enos <#stific:e( ser c#(t#5(a e7 (#*ar de 1e#s o# a 1e#s ne(a. Resta' ?ortanto' %#e se ?inte e esc#(?a so7ente a%#i(o %#e est ao a(cance dos o(6os' de sorte %#e a 7a<estade de 1e#s' %#e ?aira 7#ito aci7a da ?erce?o dos o(6os' no se corro7?a 7ediante re?resentaKes desca$idas e fantasiosas. .esta c(asse de elementos "ue se podem representar pela arte esto' e7 ?arte' 6ist8rias e fatos acontecidosU e7 ?arte' i7a*ens e for7as cor?8reas se7 %#a(%#er conotao de e:entos cons#7ados. A%#e(es tA7 certa a?(icao no ensino o# no conse(6oU estas' no :e<o o %#e ?ossa7 ?ro?orcionar' a(>7 de mero de(eite. E cont#do sa(ta :ista tere7 sido assi7 %#ase todas as i7a*ens %#e at> o 7o7ento fora7 eJi$idas nos te7?(os. 1onde ?rocede <#(*ar %#e elas fora7 a) i7?(antadas no e7 :irt#de de ponderado <#(*a7ento o# s(bia deciso' 7as ?or ?aiJo est#(ta e inconsiderada. 1eiJo de foca(i9ar %#o des?ro?ositada e indecente7ente tA7 sido e7 *rande ?arte re?resentadas' %#o (icenciosa7ente ?intores e estat#rios tA7 a%#i cedido sua (asc):ia' ?onto este e7 %#e to%#ei ?o#co antes. Esto# a?enas a frisar %#e' 7es5 7o se nada de i7?r8?rio s#$sistisse nelas' toda:ia nada de :a(or tA7 ?ara o ensinar.

13. A INTRODUO

DE IMAGENS NA (IST0RIA DA IGRE-A

0as' ?osta de ?arte esta distino' eJa7ine7os ta7$>7' de ?assa*e7' se con5 :>7 ter nos te7?(os cristos %#ais%#er i7a*ens' se<a7 as %#e e0pressem fatos do ?assado' se<a7 as %#e re?resente7 cor?os 6#7anos. E7 ?ri7eiro (#*ar' se 6 na I*re<a ?ri7iti:a a(*#7a a#toridade ?ara n8s' ten6a5 7os e7 7ente %#e ?or cerca de %#in6entos anos' d#rante os %#ais at> a%#i 7ais f(orescia a re(i*io e :ice<a:a uma do#trina 7ais ?#ra' os te7?(os cristos era7' *era(7ente' :a9ios de i7a*ens. Portanto' %#ando a ?#re9a do 7inist>rio < se 6a:ia no ?o#co de*enerado' ento ?ri7eiro fora7 elas introd#9idas co7o orna7ento dos sant#rios. .o disc#tirei %#e ra9o ti:era7 os %#e fora7 os ?ri7eiros a#tores dessa ?rticaU se' ?or>7' co7?aras >?oca co7 >?oca' :ers %#e e(es dec(inara7 7#ito da inte*ridade da%#e(es %#e ?rescindia7 de i7a*ens. Co7o > ?oss):e(' ?ensa7os n8s' %#e a%#e(es santos ?ais teria7 deiJado ficar a I*re<a ?or tanto te7?o carente desta ?rtica %#e <#(*aria7 ser5(6e Nti( e sa(#tar` Portanto' se7 dN:ida a re?#diara7 7ais ?or de(i$erao e ref(eJo %#e ?or i*norVn5 cia o# a ?reterira7 ?or ne*(i*Ancia' ?or%#anto :ia7 s#$sistir ne(a o# nada o# #7 7)ni7o de #ti(idade' ?or>7 7#ito de ?eri*o. O %#e ta7$>7 A*ostin6o atesta e7 ?a(a:ras c(arasO c=#andod' di9 ele' cnestes ?edestais se co(oca7 e7 eJa(tada e(e:a5 o' ?ara %#e' e7 ra9o da ?r8?ria se7e(6ana co7 7e7$ros e sentidos ani7ados' ainda %#e carea7 de sensi$i(idade e de a(ento' c6a7e7 a ateno dos %#e esto a orar e dos %#e esto a oferecer sacrif)cios' as

imagens afeta7 as 7entes fracas de

for7a a %#e ?area7 ter :ida e res?iraod"I etc. E' e7 o#tro (#*arO cA fi*#ra co7 7e7$ros 6#7anos %#e se :A nos )do(os fora o entendi7ento a i7a*inar %#e #7 cor?o' %#anto 7ais se7e(6ante fosse ao se#' 7ais sentird"7 etc. 2 ?o#co adianteO cAs i7a*ens 7ais :a(e7 ?ara des:iar a infe(i9 a(7a' ?or%#anto ?oss#e7 $oca' o(6os' o#:idos' ?>s' do %#e ?ara assisti5la' #7a :e9 %#e no fa(a7' ne7 :Ae7' ne7 o#:e7' ne7 anda7.d Esta $e7 %#e ?oderia ser a ca#sa ?e(a %#a( Moo %#is %#e nos *#arde7os no s8 do c#(to aos )do(os' 7as ta7$>7 dos ?r8?rios )do(os a1Mo .21b. E te7os eJ?eri5 7entado 7ais des7edida7ente' e7 :ista da 6orr):e( insVnia %#e' ?ara a eJtino de %#ase toda ?iedade' te7 at> a%#i do7inado o or$e' a saberO %#e to (o*o se co(oca7 i7a*ens nos te7?(os' > co7o se 6asteasse o ?endo da ido(atria' ?or%#e a (o#c#ra de nosso entendi7ento no ?ode ser refreada' seno %#e (o*o se deiJa (e:ar' se7 %#a(%#er o?osio' ?e(a ido(atria dos c#(tos s#?ersticiosos."; Ora' 7es7o %#e o ?eri*o no fosse to i7inente' entretanto' %#ando 7e ?on6o a ref(etir a %#e #so se tA7 destinado os te7?(os' de #7a for7a o# o#tra' a 7i7 me ?arece indi*no de s#a santidade %#e aco(6a7 o#tras i7a*ens a(>7 da%#e(as :i:as e re?resentati:as %#e o 2en6or consa*ro# e7 s#a Pa(a:ra. Refiro57e ao Hatis7o e Ceia do 2en6or' <#nta7ente co7 o#tras ceri7\nias' e7 %#e i7?orta no s8 %#e nossos o(6os se deten6a7 7ais di(i*ente7ente' 7as ainda se<a7 7ais :i:ida7ente afetados' de 7odo %#e no re%#eira7 o#tras imagens' for<adas ?e(a en*en6osidade dos 6o7ens. CAs a%#i' ?ois' o inesti7:e( $e7 das i7a*ens' %#e de 7odo a(*#7 se ?ode refa9er ne7 reco7?ensar' se > :erdade o %#e di9e7 os ?a?istas."!

1!. ARGUMENTOS ENGANOSOS QUE CONCLIO DE NICIA DE %'%

EMBASAM A DECISO ICON0LATRA DO

2o# de ?arecer %#e < teria dito 7ais do %#e o s#ficiente acerca desta 7at>ria' no fosse %#e 7e de?arasse co7 o Conc)(io de .ic>ia' @ no a%#e(e fa7os)ssi7o ao %#a( re#ni# Constantino' o Erande' 7as o %#e foi rea(i9ado' 6 oitocentos anos' ?or orde7 e so$ os a#s?)cios da I7?eratri9 Irene. Ora' este conc!lio decreto# %#e no
"I. 2p!stola =G. "7. 6obre o 6almo ::H. Pri7eira edioO cPois essa re?resentao de 7e7$ros fa9 isto' e de certo 7odo aat>b co7?e(eO %#e a 7ente %#e :i:e e7 #7 cor?o 7ais <#(*#e ser ani7ado #7 cor?o %#e :A 7#ito se7e(6an5 te ao se#...d ";. Pri7eira edioO c?ois %#e se no ?ode 7oderar a est#(t)cie dos 6o7ens a %#e de ?ronto no desca7$e a c#(tos s#?ersticiosos.d "!. Pri7eira edioO cEis o inco7?ar:e( $e7 das i7a*ens %#e' se cr>dito se d aos ?a?istas' de nen6#7a co7?ensao se a(6esb ?ode ressarcir a ?erda.d @. Pri7eira edioO c2o# de ?arecer %#e < se 6a:eria dito 7ais do %#e o s#ficiente acerca desta 7at>ria' no fosse %#e so$re 7i7' de certo 7odo' (anasse a 7o o Conc)(io de .ic>ia ...d

a?enas se de:e ter i7a*ens nos te7?(os' 7as ainda %#e elas de:e7 ser :eneradas. O %#e %#er' ?ois' %#e eu ten6a dito' a a#toridade deste Conc)(io acarretar *rande ?reconceito e7 contrrio. 2e $e7 %#e' ?ara confessar a :erdade' isso no 7e ?reo5 c#?a tanto %#anto %#e se<a e:idente aos (eitores a %#e ?onto se 6a<a eJtra:asado a san6a da%#e(es %#e tA7 sido 7ais :idos ?e(as i7a*ens do %#e con:in6a a cristos. Antes de t#do' ?or>7' des:enci(6e7o5nos distoO a"ueles %#e 6o<e defende7 o #so das i7a*ens a(e*a7 o res?a(do desse conc)(io niceno. EJiste' ?or>7' so$ o no7e de Car(os 0a*no' #7 (i:ro ref#tat8rio' %#e' $ase do esti(o' se ?ode conc(#ir 6a:er sido escrito nessa 7es7a >?oca. .esta o$ra' en#ncia75se as o?iniKes dos $is?os %#e esti:era7 ?resentes ao conc)(io e os ar*#7entos co7 %#e ?#*nara7. 1isse Moo' ao (e*ado das igre&as do OrienteO c1e#s crio# o 6o7e7 s#a i7a5 *e7d' e da) conc(#i# %#e' ?ortanto' > ?reciso ter i7a*ens. O 7es7o foi de ?arecer %#e nesta afir7ao as i7a*ens nos so reco7endadasO c0ostra57e t#a face' ?or5 %#e ela > for7osad aCt 2.1"b. O#tro' ?ara ?ro:ar %#e se de:e7 co(ocar imagens nos a(tares' cito# este teste7#n6oO c.in*#>7 acende #7a candeia e a ?Ke de$aiJo do a(%#eired a0t .1 b. @m o#tro' ?ara de7onstrar %#e a conte7?(ao de(as nos > Nti(' e:oco# #7 :ers)c#(o do 2a(7oO cEsta7?ada foi so$re n8s a (#9 de t#a face' 8 2e5 n6ord a2( ".Ib. O#tro (ano# ainda 7o desta ana(o*iaO co7o os ?atriarcas fi9era7 #so dos sacrif)cios dos ?o:os' assi7 as i7a*ens dos santos de:e7 ser tidas aos cristos e7 (#*ar dos )do(os dos ?o:os. A esse 7es7o propsito torcera7 esta a#ir% ma' oO c2en6or' a7ei a for7os#ra de t#a casad a2( 2I.;b. 0ais es?ecia(7ente en*e5 n6osa > esta inter?retaoO cCo7o te7os o#:ido' assi7 ta7$>7 te7os :isto.d -o*o' 1e#s > con6ecido no a?enas ?or o#:ir a Pa(a:ra' 7as ainda ?e(a conte7?(ao das i7a*ens. 2e7e(6ante > o racioc)nio do $is?o TeodoroO c0ara:i(6osod' di9 ele' c$ 1e#s e7 se#s santosd a2( I;.3 b' e ento se (A e7 o#tro (#*arO c,uanto aos santos %#e esto na terrad a2( 1I.3b. Portanto' isso de:e referir5se s i7a*ensW Afina(' to dis?aratadas so s#as ?ar:o)ces' %#e a 7i7 at> me ca#sa ?e<o o 7encion5(as.

1". O ABSURDO DA (ERMEN1UTICA BBLICA DOS PALADINOS DA ICONOLATRIA


=#ando disc#te7 a res?eito da adorao das imagens' a) se tra9 $ai(a a adora5 o no s8 de fara8 aEn "7.1@b' 7as ainda da :ara de Mos> aEn "7.31U /$ 11.21b' co7o ta7$>7 da co(#na %#e Mac8 eri*i# aEn 2;.1;b. 2e $e7 %#e nesta N(ti7a alu% s o no s8 ?er:erte7 o sentido da Escrit#ra' 7as ta7$>7 (ana7 7o do %#e n o se (A e7 (#*ar nen6#7. Ento estaO cAdorai o esca$e(o de se#s ?>sd a2( !!. bU de i*#a( 7odoO cAdorai e7 se# santo 7onted a2( !!.!bU ta7$>7O cAnte t# face s#?(icaro todos os ricos do ?o:od a2( " .12b. Pro:as a$so(#ta7ente fir7es e %#e (6es :A7 e7 socorro.

CAP+T,-O PI

132

2e a(*#>7 %#isesse' ?or escrnio' atri$#ir rid)c#(a caricat#ra aos ?atronos das i7a*ens' ?or:ent#ra ?oderia co(i*ir sandices 7aiores e 7ais crassas` E ?ara %#e t#do ficasse c(aro e no 6o#:esse %#a(%#er dN:ida' Teod8sio' $is?o de 0ira' confir7a' co7 $ase nos son6os de se# arcedia*o' co7 tanto certe9a' %#e as i7a*ens de:e7 ser adoradas' co7o se o ?r8?rio 1e#s (6o 6o#:esse re:e(ado. 1 2aia7 a*ora a ca7?o os ?a(adinos das i7a*ens e nos ?ressione7 co7 o decreto desse conc)(io' co7o se na :erdade esses :enerandos ?ais no destr#)sse7 toda confiana ne(es prprios' se<a tratando as Escrit#ras to infanti(7ente' se<a ?or 7#ti(5 las to )7?ia e eJecra:e(7enteW

1#. PRONUNCIAMENTOS
ICONOLATRIA

E PRTICAS BLASFEMAS E ABSURDAS EM RELAO

Foca(i9o a*ora os ?ortentos das i7?iedades' %#e > de ad7irar5se "ue o#se7 re*#r*itar. O %#e d#?(a7ente s#r?reende > %#e no 6a<a a(*#>7 %#e :ocifere contra e(es' co7 o 7Ji7o re?Ndio de todosW 2 E fa95se o?ort#no tra9er a ?N$(ico este )7?io des:ario' ?ara %#e o c#(to das i7a*ens se<a dene*rido' ?e(o 7enos o ?reteJto de anti*&idade %#e os ?a?istas a(e*a7. Teod8sio' $is?o de A78rio' outrora cidade da 7r!gia' ?ron#ncia ante7a con5 tra todos os %#e se o?Ke7 %#e as imagens se<a7 adoradas. O#tro i7?#ta todas as ca(a7idades da Er>cia e do Oriente a este cri7eO o fato de no sere7 adoradas. Conse%&ente7ente' de %#e casti*o eram 7erecedores os ?rofetas' os a?8sto(os' os 7rtires' e7 c#<a >?oca no eJistia nen6#7aW E7 se*#ida acrescenta7 "ue' :isto %#e %#ei7a7 ?erf#7es aro7ticos e incen5 so diante da i7a*e7 do i7?erador' 3 esta 6onra se de:e 7#ito 7ais s i7a*ens dos santos. Entretanto' ConstVncio' $is?o de ConstVncia' e7 C6i?re' ?rofessa a$raar re:e5 rente7ente as i7a*ens e confir7a 6a:er e(e de tri$#tar5(6es o 7es7o c#(to de 6onra %#e se rende 2ant)ssi7a Trindade' e a todo a%#e(e %#e rec#sar5se a fa9er o 7es7o' ele o anate7ati9a e re(e*a co7?an6ia dos 7ani%#e#s e dos 7arcionitas. E ?ara %#e no ?enses %#e essa era a o?inio ?artic#(ar de #7 s8 indi:)d#o' todos os de5 7ais consente7.
1. Pri7eira edioO cE' ?ara %#e' de %#a(%#er 7odo' dN:ida 7ais nen6#7a restasse' Teod8sio' $is?o de 0ira' to a s>rio confir7a' $ase dos son6os de se# arcedia*o' %#e se de:e7 adorar as i7a*ens' co7o se ti:esse ?resente #7 orc#(o ce(este.d 2. Pri7eira edioO c=#e' ?or>7' se no 6a<a de$(aterado contra e(es' co7 o 7Ji7o re?Ndio de todos' a>b d#as :e9es a7aisb de s#r?reenderWd 3. Pri7eira edioO cAcrescenta7' a?8s isso' a%#eb' se i7a*e7 i7?eria( se ?rocede ao encontro co7 f#7i*aKes aro7ticas e incenso...d

133

-ICRO I

Ainda 7ais' Moo' o (e*ado da igre&a do Oriente' (e:ado $e7 7ais (on*e e7 seu arro#$o' ad:erte %#e seria ?refer):e( %#e se ad7ita7 todos os (#?anares e7 #7a cidade do %#e a re<eitar5se o c#(to das i7a*ens. Fina(7ente' > estat#)do ?e(o consenso de todos' no Conc!lio' %#e os sa7aritanos era7 ?iores %#e todos os 6ere*es' 7as ainda piores %#e os ?r8?rios sa7aritanos era7 os ei:Zono7a'co#< ahbOXnX7(c/qms k os "ue combatiam as imagensb. A(>7 disso' ?ara %#e a ?ea no carea de se# so(ene -plaudi' adiciona5se esta c(#s#(aO cRe*o9i<e75se e eJ#(te7 os %#e' tendo a i7a*e7 de Cristo' (6e oferece7 sacrif)cio.d Ora' onde est a distino de latria e dulia co7 %#e cost#7a7 of#scar os o(6os de 1e#s e dos 6o7ens' #7a :e9 %#e o Conc)(io' se7 eJceo' ?rodi*a(i9a tanto s i7a*ens %#anto ao 1e#s :i:o`

CAP+T,-O PI

123

C A P T U L O 2II
I0PORTA =,E 1E,2 2EMA 1I2TI.E,I1O 1O2 +1O-O2' PARA =,E 2E C,-T,E I.TEERA-0E.TE 2O0E.TE E-E

1. A

ERDADEIRA RELIGIO PROCLAMA O

DEUS 4NICO E ABSOLUTO

.o entanto' disse7os no in)cio %#e o con6eci7ento de 1e#s no est ?osto e7


fria es?ec#(ao' 7as tra9 consi*o o c#(to. E toca7os de ?assa*e7 e7 co7o se de:e c#(t#ar a Deus de for7a a?ro?riada' o %#e se 6a:er de eJ?or 7ais ?rof#sa7ente e7 o#tros (#*ares. A*ora re?ito a?enas res#7ida7enteO se7?re %#e a Escrit#ra afir5 7a %#e 6 #7 s8 e Nnico 1e#s' no est a ?#*nar ?e(o 7ero no7e em si' 7as ta7$>7 ?receit#a istoO %#e no se de:e transferir ?ara o#tre7 t#do %#anto s8 co75 ?ete 1eidade. 1onde ta7$>7 se fa9 ?atente e7 %#A a re(i*io ?#ra difere da s#?erstio. E#:se'$eiaera2sustnbVeiuvb' >?aRra os *re*os' certa7ente e%#i:a(e correta adorao' ?ois %#e at$ os ?r8?rios ce*os' a tateare7 nas tre:as' se7?re sentira7 %#e se fa9 necessrio #7a nor7a ?recisa ?ara %#e 1e#s no se<a c#(t#ado de for7a irraciona(. E7$ora C)cero' co7 acerto e er#dio' deri:e o ter7o religi o de reler' a ra9o %#e assina(a' isto $' %#e os adoradores ?ro$os re(eria7 7ais :e9es e ?onderaria7 mais di(i*ente7ente o %#e seria :erdadeiro' no entanto > forada e deiJa 7#ito a dese<ar. 2o# antes de ?arecer %#e este :oc$#(o se o?Ke (icena errtica' :isto %#e a 7aior ?arte do 7#ndo se a*arra i7?ensada7ente a %#a(%#er coisa %#e s#r<a frenteU 7ais at>' :a*#eia ?ara c e ?ara (. A ?iedade' ?or>7' ?ara 7anter5se a ?asso fir7e' se re(e*a a se#s estritos (i7ites. 1e i*#a( 7odo' a 7i7 me ?arece da) en#nciar5se a palavra supersti' o' a %#a(' no contente co7 a 7aneira e orde7 ?rescritas' ac#7#5 (a a7ontoado s#?>rf(#o de coisas :s. 1eiJando de (ado' ?or>7' a considera' o de ter7os' te7 sido se7?re rece$ido ?e(o consenso de todos os te7?os %#e a re(i*io est :iciada e ?er:ertida co7 erros en*anosos. 1o %#A conc(#)7os ser fr):o(o o ?reteJto %#e os s#?ersticiosos e:oca7' %#ando nos ?er7iti7os a(*o %#a(%#er em #un' o de 9e(o inconsiderado. Entretanto' ainda %#e esta confisso ressoe na $oca de todos' cont#do se ?atenteia :i( i*norVn5 cia' :isto %#e' se*#ndo ensina7os ?re:ia7ente' no se a?e*a7 so7ente ao 1e#s Nnico' ne7 a?(ica7 discerni7ento e7 se# c#(to. 1e#s' ?or>7' :indicando se# ?r8?rio direito' se ?roc(a7a co7o 1e#s 9e(oso e %#e 6a:er de ser se:ero :in*ador' se for conf#ndido co7 %#a(%#er deidade fict)cia

12"

-ICRO I

aEJ 2@. b. Ento' ?ara %#e o *Anero 6#7ano o ten6a e7 o$ediAncia' define seu c#(to (e*)ti7o. A #7 e o#tro desses aspectos enfeiJa e7 s#a (ei' %#ando' ?ri7eira7ente' a si con:ida os fi>is a fi7 de ser se# Nnico (e*is(adorU e7 se*#ida ?rescre:e a re*ra se*#ndo a %#a( e(e de:e ser de:ida7ente c#(t#ado' confor7e se# ar$)trio. Entretanto' %#anto (ei' #7a :e9 %#e se# #so e f#no so 7N(ti?(os' a disc#ti5 rei no de:ido (#*arU a*ora a$ordo a?enas este as?ectoO %#e a) se i7?\s #7 freio aos 6o7ens' ?ara %#e no se inc(ine7 ?ara as for7as corr#?tas de adorao. 0as' de:e5 se reter o %#e ?ost#(ei e7 seo ?r>:iaO a no ser %#e resida no 1e#s Nnico t#do %#anto > ?r8?rio da 1eidade' e(e > des?o<ado de s#a di*nidade e ?rofanado (6e > o c#(to. E a%#i i7?orta atentar' co7 c#idado ainda 7ais di(i*ente' co7 %#e s#ti(e9as a s#?erstio se recreiaW Ora' ta7?o#co desca7$a ?ara as deidades estran6as a ta( ?onto %#e ?area desertar ao s#7o 1e#s' o# red#9i5lo esca(a dos de7aisU toda:ia' en%#anto (6e confere o (#*ar s#?re7o' cerca5o de #7a t#r$a de de#ses 7enores' entre os %#ais ?arti(6a as f#nKes %#e (6e so ?ri:ati:as. E assi7' e7$ora dissi7#5 (ada e 6a$i(idosa7ente' s#a *(8ria > des7e7$rada da di:init#de' de sorte %#e no ?er7anea toda e7 #7 s8. Assi7 o#trora os anti*os' tanto dentre os <#de#s %#anto dentre os *entios' s#5 $ordinara7 ao ?ai e r$itro dos de#ses a%#e(a t#r$a in*ente %#e eJerce e7 co7#7 co7 o 1e#s s#?re7o' confor7e o *ra# 6ierr%#ico' o *o:erno do c># e da terra. Assi7' a(*#ns s>c#(os atrs os santos fora7 e(e:ados ao cons8rcio de 1e#s' os %#ais 6a:ia7 ?artido desta :ida' de sorte %#e :iesse7 a ser re:erenciados' e in:oca5 dos' e feste<ados e7 se# (#*ar. .a :erdade so7os de ?arecer %#e' co7 ta( a$o7ina5 o' de #ato no se of#sca a 7a<estade de 1e#s' %#ando e7 (ar*a 7edida e(a > s#?ri7ida e eJtinta' seno %#e rete7os de(e #7a fria noo da a#toridade s#?re7a. En%#anto isso' en*anados ?or tais misti#icantes en:o(t8rios' so7os cond#9idos a de#ses di:ersos.

2. A ILUS0RIA DISTINO DE LATRIA E DULIA


A(>7 disso' foi in:entada ta7$>7 ?ara este fi7 a distino a %#e c6a7a7 de latria e duliaO ?ara %#e 6onras di:inas ?arecesse7 transferir5se i7?#ne7ente aos an<os e aos 7ortos. Ora' > e:idente %#e o c#(to %#e os ?a?istas oferece7 aos santos' na rea(idade e7 nada difere do c#(to de 1e#s. Pois adora7 indistinta7ente assi7 a 1e#s co7o %#e(es' sa(:o %#e' ao sere7 ?ressionados' se e:ade7 co7 esta esc#saO %#e ?reser:a7 intocado a 1e#s o %#e (6e > ?r8?rio' #7a :e9 %#e (6e reser:a7 a (atria. Co7o' ?or>7' > %#esto de fato' no de ter7o' %#e7 (6es ?er7iti# %#e $rin5 %#e7 to des?reoc#?ada7ente e7 7at>ria "ue se revela a 7ais i7?ortante de todas` 0as' ?assando ?or a(to ainda isto' o %#e ?ode7 tirar desta distino' seno %#e

CAP+T,-O PII

12

honram so7ente a 1e#s' ?or>7 servem aos santos` " Ora' -atrei'a aLatr$ia / La% triab entre os *re*os e%#i:a(e a cultus / acultoU adorao entre os (atinosbU 1o#(ei'a aDoule!a / Duliab' ?or>7' ?ro?ria7ente re?resenta servitus aservid oU deferAncia de ser:ob. E cont#do nas Escrit#ras essa distino no raro se disso(:e. Entretanto' ainda %#e a de7os co7o constante' certa7ente %#e se de:e inda*ar %#a( o si*nifica5 do de #7 e o#tro desses dois ter7os. 1e fato' do#(ei'a adoule!ab > ser:ioU (atrei'a alatr$iab' honraC Portanto' ?or cer5 to %#e nin*#>7 ?Ke e7 dN:ida %#e servir se<a a(*o 7ais %#e honrar. Ora' co7 7#ita fre%&Ancia seria ?enoso ser:ir %#e(e a %#e7 no rec#sarias render 6onra. -o*o' seria #7a ?arti(6a in)%#a consi*nar aos santos o %#e > 7aior' e deiJar a 1e#s o %#e > 7enor. 0as' insistir%se%(' 7#itos dentre os anti*os fi9era7 #so desta distin5 o. =#e importa' ?or>7' se todos ?erce$e7 ser e(a no a?enas i7?r8?ria' 7as at> a$so(#ta7ente se7 :a(ia`

3. IMPROCED1NCIA DO

CULTO DE DULIA LU, DAS

ESCRITURAS

Postas de ?arte as s#ti(e9as' eJa7ine7os a coisa em si. Pa#(o' %#ando tra9 (e7$rana aos *(atas o %#e fora7 eles antes de ter sido i(#7inados no con6eci7en5 to de 1e#s' di9 %#e 6a:ia7 eJi$ido dulia ?ara co7 a%#e(es %#e ?or nat#re9a no era7 de#ses aE( ".;b. Portanto' #7a :e9 %#e no a deno7ina de latria' ?or:ent#ra a s#?erstio (6es seria esc#s:e(` Certa7ente no a condena 7enos ?or c6a75 (a dulia do %#e se a deno7inasse de latria. E %#ando Cristo re?e(e a in:estida de 2atans co7 este esc#doO cEst escritoO Ao 2en6or te# 1e#s adorarsd a0t ".1@b' no entra:a (itera(7ente a %#esto latria' ?or%#e 2atans no re%#eria seno ?rosZ#'n6sin aPrXs]IngsWn k prostrar% se de &oe% lhos em revernciabC 1e i*#a( 7odo' %#ando Moo > re?reendido ?e(o an<o ?or 6a5 :er5se ?rostrado de <oe(6os diante de(e aA? 1!.1@U 22.;' !b' no de:e7os entender %#e Moo fosse to des?ro:ido de senso %#e %#isesse transferir ao an<o a 6onra de:ida s8 a 1e#s. 0as' ?or%#e no ?ode ser de o#tra 7aneira' ?ara %#e a deferAncia %#e > associada re(i*io deiJe de ter o sa$or de a(*o di:ino' no ?ode e(e ?rosZ#neien aPrXs]_noinb ao an<o se7 s#$trair a *(8ria de 1e#s. D :erdade %#e (e7os no raras :e9es %#e criat#ras 6#7anas fora7 adoradas. 0as essa foi' ?or assi7 di9er' #7a 6onra ci:i(. O#tra conotao' ?or>7' te7 a re(i5 *io' %#e to (o*o se associe co7 o c#(to da criatura tra9 consi*o a ?rofanao da 6onra di:ina. Isso 7es7o se ?ode :er no caso de Corn>(io aAt 1@.2 b' ?ois e(e no
". Pri7eira edioO c.a :erdade' ?ara %#e ta7$>7 isto deiJe7os ?assar' co7 aessab distino s#a o#tra wco#sab no conse*#iro' afina(' %#e aistobO %#e ao 1e#s Nnico > ?or e(es ?restado culto' 7as aos de7ais aso7enteb servi'o. . Pri7eira edioO c2e7 dN:ida %#e e(e e7 nada 7enos condena a essa ?er:ersa s#?erstio' a %#e i7?Ke o no7e de dulia' %#e se aab eJ?ressasse 7ediante o ter7o latria.d

12I

-ICRO I

6a:ia a:anado to ?o#co na ?iedade %#e no tri$#tasse a 1e#s a re:erAncia s#?re5 7a. Portanto' ao ?rostrar5se diante de Pedro' e:idente7ente no o fa9 co7 o ?ro?85 sito de ador5(o no (#*ar de 1e#s. Pedro' no entanto' o ?ro)$e ter7inante7ente de fa9A5(o. Por %#A' seno ?e(o fato de %#e os 6o7ens n#nca fa9e7 distino to ?reci5 sa entre o c#(to de 1e#s e das criat#ras' %#e no transfira7 ?ro7isc#a7ente cria5 t#ra o %#e > ?r8?rio de 1e#s` Portanto' se %#ere7os ter #7 s e Bnico 1e#s' (e7$re7o5nos de %#e' na :erda5 de' no se de:e s#$trair de s#a *(8ria nem se"uer #7a ?art)c#(a' seno %#e de:e conser:ar ?ara ele o %#e > se# ?or direito. E assi7 Bacarias' %#ando disc#rsa a res?eito da resta#rao da I*re<a aBc 1".!b' ?roc(a7a e(o%&ente7ente no a?enas %#e 1e#s 6a:er de ser #7 s8' 7as ainda %#e #7 s8 (6e 6a:er de ser o no7e' isto >' ?ara %#e ele no ten6a a(*o e7 co7#7 co7 os )do(os. =#e c#(to 1e#s rea(7ente re%#er se :er e7 se# de:ido (#*ar' e7 o#tra ?arte. Ora' 7ediante s#a (ei' %#is ele ?rescre:er aos 6o7ens o %#e > <#sto e reto' e dessa for7a %#e e(es se<a7 restrin*idos ?or #7a nor7a ?recisa' ?ara %#e a nin*#>7 se ?er7ita for<ar %#a(%#er eJ?resso c#(t#a(. Toda:ia' :isto %#e no con:>7 onerar os (eitores co7 a inc(#so si7#(tVnea de 7#itos te7as' ainda no :o# a$ordar esse ?onto. D $astante ter isto e7 7enteO no se de:e isentar de sacri(>*io %#ais%#er f#nKes re(i*iosas %#e so transferidas a o#tre7' e n o ao 1e#s Nnico. .a :erdade' desde o ?rinc)?io a s#?erstio atri$#i# 6onras di:inas' se<a ao so( e aos de7ais astros' se<a aos )do(osU ento' se*#i#5se esta a7$ioO adornando os 7ortais co7 os des?o<os de 1e#s' o#so# ela ?rofanar t#do %#anto 6a:ia de sa*rado' e ainda %#e se 7anten6a esse ?rinc)?io' adorar ao .o7e s#?re7o' entretanto :eio a tornar5se cos5 t#7e oferecere75se sacrif)cios' indiscri7inada7ente' s di:indades t#te(ares e s deidades inferiores' o# aos 6er8is finados. Tanta > a ?redis?osio ?ara a incidAncia neste erro' a sa$er' ?arti(6ar5se co7 n#7erosa t#r$a o %#e 1e#s rei:indica ri*orosa e eJc(#si:a7ente ?ara siW

CAP+T,-O PII

127

C A P T U L O 2III
.A2 E2CRIT,RA2' 1E21E A PR3PRIA CRIAG4O' 2E E.2I.A ,0A E22S.CIA T.ICA 1E 1E,2' =,E E0 2I CO.TD0 TRS2 PE22OA2

1. INFINITUDE

E INCORPOREIDADE DE

DEUS

%#e da essAncia infinita e incor?8rea de 1e#s se ensina nas Escrit#ras de:e :a(er no s8 ?ara des7ante(ar os des:arios do ?o?#(ac6o' 7as ta7$>7 ?ara ref#tar as s#ti(e9as da fi(osofia ?rofana. Parece# a #7 dos anti*os I eJ?ressar5se co7 ?artic#5 (ar ?ro?riedade' %#ando disse %#e c1e#s > t#do %#anto :e7os e t#do %#anto no :e7osd. Ao i7a*inar 1e#s nesses ter7os' na :erdade e(e %#is di9er %#e a di:indade est dif#sa' #7a a #7a' ?or todas as ?orKes do 7#ndo. 7 0as' ainda %#e' ?ara conter5nos dentro dos limites da so$riedade' 1e#s fa(a de s#a essAncia ?arci7onio5 sa7enteU cont#do' 7ercA desses dois e?)tetos %#e acima referi' tanto dissi?a as fan5 tasias *rosseiras' %#anto re?ri7e a ?res#no da 7ente 6#7ana. Ora' ?or certo %#e s#a infinit#de nos de:e aterrar ?ara %#e no o tente7os 7edir co7 nossos sentidosU sua nat#re9a es?irit#a(' ?or o#tro (ado' :eda %#e se i7a*ine a se# res?eito todo e %#a(%#er as?ecto terreno o# carna(. Pe(a 7es7a ra9o > %#e 7ais fre%&ente7ente ?rescre:e se# do7ic)(io no c>#. E cont#do' :isto %#e e(e transcende a todo (i7ite' de s#a ?r8?ria o$t#sidade nossa 7ente se c#r:a ao c6o' ?ara de$e(ar s#a indo(Ancia e in>rcia' co7 <#sta ra9o nos e(e:a aci7a do 7#ndo. E da%#i cai ?or terra o erro dos 7ani%#e#s %#e' ao ad7itire7 dois ?rinc)?ios absolutos' fi9era7 o dia$o ser %#ase i*#a( a 1e#s. 2e7 dN:ida %#e isso era no s8 ro7?er a #nidade de 1e#s' co7o ta7$>7 (i7itar s#a infinit#de. Ora' o fato de %#e ten6a7 o#sado a$#sar de certos teste7#n6os da 2scritura foi obra de $oa( i*norVncia' $e7 co7o o ?r85 ?rio erro foi de eJecr:e( insVnia. Os antro?o7orfitas so ta7$>7 faci(7ente ref#tados' os %#ais i7a*inara7 #7 1e#s dotado de cor?o' :isto %#e fre%&ente7ente a Escrit#ra (6e atri$#i $oca' o#:i5 dos' o(6os' 7os e ?>s. Pois %#e7' 7es7o os de $e7 ?arco entendi7ento' no ?erce$e %#e 1e#s assi7 fa(a conosco co7o %#e a $a($#ciar' co7o as a7as cost#5 7a7 #azer co7 as crianas` Por isso' for7as de eJ?resso co7o essas no eJ?ri5 7e7' de 7aneira c(ara e ?recisa' tanto o %#e 1e#s >' %#anto (6e aco7oda7 o con6e5

I. 2Aneca' )atulC ,uJst.' (i:ro I' ?raetat. 7. Pri7eira edioO c1este 7odo' i7a*ino# ae(eb %#e' de fato' ?or todas as ?orKes do 7#ndo' #7a a #7a' dif#sa est a di:indade.d

ci7ento ?o$re9a de nossa co7?reenso. Para %#e assi7 s#ceda' > necessrio %#e e(e desa 7#ito a$aiJo de s#a eJce(sit#de.

2. A QUESTO

DAS TR1S PESSOAS E A UNIDADE SUBSTANCIAL DE

DEUS

0as Deus se desi*na ta7$>7 ?or o#tra 7arca es?ecia(' 7ediante a %#a( ?ossa e(e ser distin*#ido 7ais ?recisa7ente. Ora' ele se ?roc(a7a co7o sendo o Nnico e7 ter7os tais %#e nos (e:a7 a consider5(o e7 trAs ?essoas distintas' as %#ais' se no as recon6ece7os' no c>re$ro nos re:o(:e a?enas o no7e de 1e#s' desn#do e co7o #7 :c#o' se7 o 1e#s rea(. Cont#do' ?ara %#e a(*#>7 no i7a*ine #7 1e#s tr)?(i5 ce o# conc(#a %#e a essAncia sin*#(ar de 1e#s se<a ?arce(ada ?e(as trAs ?essoas' a%#i nos de?ara7os co7 a necessidade de $#scar #7a definio $re:e e fci(' %#e nos ?on6a a sa(:o de todo erro. Cont#do' :isto %#e a(*#ns in:este7 odienta7ente contra o ter7o pessoa' co7o sendo de in:eno 6#7ana' de:e5se :er e7 ?ri7eiro (#*ar co7 %#e e%&idade o fa9e7. O A?8sto(o' desi*nando o Fi(6o de 1e#s co7o sendo a eJ?ressa re?resenta5 o da 6i?8stase do Pai a/$ 1.3b' ao Pai atri$#i no d#$ia7ente certa subsist)ncia e7 %#e difere do Fi(6o. Ora' to7ar #ipstase co7o e%#i:a(ente de ess)ncia' co7o tA7 feito a(*#ns int>r?retes' co7o se Cristo e7 si re?resentasse a subst*ncia do Pai' 7aneira de cera i7?ressa ?or #7 se(o' no seria a?enas i7?r8?rio' 7as i*#a(7en5 te a$s#rdo. Portanto' #7a :e9 %#e a essAncia de 1e#s' %#e a cont>7 toda e7 si' > si7?(es e indi:isa' se7 ?arce(a7ento ne7 distri$#io' 7as e7 ?erfeio inte*ra(' i7?ro?ria7ente' 7ais ainda' at> a$s#rda7ente' di95se %#e o 7ilho > s#a eJ?ressa re?resentao. 0as co7o o Pai' ainda %#e se<a distinto do Fi(6o ?or s#a ?ro?rieda5 de' > re?resentado ?(ena7ente neste' co7 toda ra9o se di9 %#e 7anifesto#5se ne(e s#a 6i?8staseU a %#e se a<#sta a?ro?riada7ente o %#e (o*o e7 se*#ida se acrescentaO %#e o 7ilho > o res?(endor de s#a *(8ria a/$ 1.3b. 1as ?a(a:ras do A?8sto(o conc(#5 )7os co7 certe9a %#e no Pai s#$siste #7a 6i?8stase ?r8?ria' %#e es?(ende no Fi(6o. 1onde' ta7$>7' e7 contrrio' faci(7ente se infere a 6i?8stase do Fi(6o' %#e o dis5 tin*#e do Pai. O 7es7o arra9oado vale e7 re(ao ao Es?)rito 2anto' ?ois ?ronta7ente ?ro:a5 re7os no s8 ser e(e 1e#s' 7as ainda > necessrio %#e o ten6a7os co7o 6i?8stase diferente do Pai. ; Entretanto' esta no > #7a distino de essAncia' a %#a( no > ad7iss):e( ser to7ada co7o 7N(ti?(a. Portanto' se o teste7#n6o do A?8sto(o 7erece cr>dito' se*#e5se %#e 6 e7 1e#s trAs #ipstases. =#ando os (atinos eJ?ressara7 o 7es7o ?e(o ter7o pessoa' > de eJcessi:a i7?ertinAncia' e at> 7es7o de o$stinao' contender acerca de 7at>ria sobe&amente e:idente. 2e porventura ?referir5se trad#9ir ao ?> da (etra' ?ode5se
;. Pri7eira edioO c7as ainda a%#eb' necessaria7ente' > de 6a:er52e a?orb o#tro %#e o Pai.d

di9er subsist)nciaC 0#itos #sara7 o ter7o subst*ncia nesta 7es7a ace?o. 1e fato' ta7?o#co so7ente os (atinos fi9era7 #so do ter7o pessoa' 7as os *re*os' de i*#a( 7odo' ta(:e9 co7 o ?ro?8sito de atestar sua an#Ancia + doutrina' ensinara7 6a:er e7 1e#s trAs ?ro's[?ae aprXsKp k pessoasb. Cont#do' os %#e difere7 entre si e7 ?a(a:ras' se<a7 *re*os' se<a7 (atinos' esto de ?(eno acordo na essAncia da 7at>ria.

3. ADEQUAO DOS TERMOS TRINDADE E PESSOA INTERPRETAO DO CON3


CEITO BBLICO

Ora' o fato de %#e os 6ere*es :ocifere7 a res?eito do ter7o pessoa' o# certos indiv!duos eJtre7a7ente i7?ertinentes faa7 estarda(6ao' dizendo %#e no ad7i5 te7 #7 :oc$#(o c#n6ado ?e(o ar$)trio dos 6o7ens' sendo %#e no ?ode7 ne*ar %#e se fa9 referAncia a trAs' dos %#ais cada #7 > ?(ena7ente 1e#s' se7 %#e ?or isso 6a<a 7#itos de#ses' ! %#e es?>cie de i7?ro$idade > estaO i7?#*nar ?a(a:ras %#e no eJ?ressa7 o#tra coisa seno o %#e foi se(ado e atestado nas Escrit#ras` 0ais a ?ro?8sito seria' insiste7' conter dentro dos (i7ites da Escrit#ra no a?e5 nas nossos ?ensa7entos' 7as at> 7es7o nossas ?a(a:ras' %#e disse7inar :oc$#5 (os estran6os %#e :iria7 a ser se7enteiras de dissenKes e contendas. Pois assi7 nosso es?)rito se en(an*#esce e7 torno de dis?#tas de ?a(a:ras' ?erde a :erdade na a(tercao' dissi?a5se o a7or na odienta dis?#ta. 2e a(c#n6a7 de :oc$#(o estran6o o %#e no se ?ode 7ostrar na Escrit#ra' escrito s)(a$a ?or s)(a$a' ?or certo %#e nos i7?Ke7 #7a (ei in)%#a' ?e(a %#a( se condena toda inter?retao %#e no se ad>%&e e0pressa tra7a da Escrit#ra. 2e' ?or>7' lhes > voc(bulo estran6o a%#e(e %#e' en*endrado ?e(a afetao 6#7ana' > defendido s#?ersticiosa7ente' %#e :a(e 7ais ?ara conteno do %#e ?ara edifica5 o' %#e se e7?re*a o# de 7aneira ino?ort#na o# se7 nen6#7 ?ro:eito' %#e' ?or s#a as?ere9a' ofende aos o#:idos ?iedosos' %#e destr8i a si7?(icidade da Pa(a:ra de 1e#s' de todo o corao a$rao ta( so$riedade. Pois no <#(*o %#e de:a7os fa(ar co7 7enos re:erAncia do %#e ?ensar' e7 referAncia a 1e#s' %#ando a(*#7a coisa > no s8 est#(ta' %#e a se# res?eito ?ensa7os de n8s ?ara n8s mesmos' 7as ta7$>7 e%#i:a(e a ins#(to t#do %#anto assi7 di9e7os. Toda:ia' fa95se necessrio ?reser:ar5se a(*#7a nor7a. D ?reciso $#scar nas Escrit#ras a re*ra ?recisa tanto do ?ensar %#anto do fa(ar' ?e(a %#a( se ?a#te7 no a?enas todos os ?ensa7entos da 7ente' co7o ta7$>7 as ?a(a:ras da $oca. 0as' %#e i7?ede %#e eJ?(i%#e7os' atra:>s de ?a(a:ras 7ais escorreitas' a%#e(as coisas %#e nas Escrit#ras nos so s#sce?t):eis de ?er?(eJidade e e7$arao ao entendi7en5
!. Pri7eira edioO cco7o no nos ?ossa7 es?o(iar de %#e se refere7 trAs' cada #7 dos %#ais > 1e#s no 2e# todo' e7$ora ne7 aassi7b 6a<a 7#itos de#ses ...d

to' palavras %#e' entretanto' sir:a7 conscienciosa e fie(7ente :erdade da ?r8?ria Escrit#ra' e #sadas ?arci7oniosa e co7edida7ente' no ino?ort#na7ente` 1esta es?>cie no fa(ta7 eJe7?(os assa9 n#7erosos. =#e se dir(' ?or>7' %#ando se 6o#5 :er co7?ro:ado %#e a I*re<a > ?or s#7a necessidade co7?e(ida a #sar os ter7os trindade e pessoas` 2e a(*#>7' ento' cens#ra a no:idade dos ter7os' ?or:ent#ra no se <#(*ar' co7 7erecida ra9o' %#e no se atenta di*na7ente ?ara a (#9 da :erdade' :isto %#e est a cens#rar a?enas istoO tornar a :erdade c(ara e (Ncida` I@

!. UTILIDADE
(ERTICOS

DOS TERMOS

+,I-'A'E

PESS.A

EM RELAO A CONCEITOS

0as' a no:idade Xse assi7 se de:e deno7inarY de ter7os desta es?>cie ento :e7 a #so 7#i re(e:ante' %#ando se te7 de afir7ar a :erdade contra seus detratores' os %#ais' e7 ter*i:ersando' a e:ade7' o %#e 6o<e eJ?eri7enta7os so$e<a7ente. E(as :A7 7#ito a ?ro?8sito ?ara %#e os ini7i*os da ?#ra e s do#trina se<a7 des$a5 ratados' 7or7ente e7 %#e' co7 seu ser?ear sin#oso e insin#ante' estas ser?entes escorre*adias se esca?o(e7' a 7enos %#e se<a7 acossadas co7 :i*or e' a?an6adas' se<a7 es7a*adas. Assi7' os anti*os' asso$er$ados de no ?o#cas escara7#as de do#trinas ?er:ertidas' fora7 co7?e(idos a eJ?ressar co7 7a*istra( c(are9a e ?ro5 ?riedade o %#e sentia7' ?ara %#e no deiJasse7 aos )7?ios s#$terfN*ios distorci5 dos' a %#e7 os in:8(#cros das ?a(a:ras era7 os esconderi<os dos erros. Por%#e no ?odia o?or resistAncia a teste7#n6os 7anifestos da 2scritura' Lrio confessa:a a Cristo como 1e#s e Fi(6o de 1e#s e' co7o se a*isse co7 ?ro$idade' a?arenta:a certa confor7idade co7 os de7ais. 0as' ao 7es7o te7?o' no cessa:a de a(ardear %#e Cristo fora criado e ti:era co7eo' co7o as de7ais criat#ras. Os anti*os' no af de arrancar de seus antros a :ersti( s#ti(e9a do 6o7e7' a:anara7 a(>7' ?roc(a7ando a Cristo como o eterno Fi(6o do Pai e cons#$stancia( co7 o Pai. Ento' efer:esce# a i7?iedade' e7 %#e os arianos co7eara7 a a$o7inar e a eJe5 crar 7#i ?er:ersa7ente o ter7o ox7oo#'sio< a/X7XqBsbqs k consubstancialb. Ora' se sincera7ente e de corao o 6o#:esse7' desde o ?rinc)?io' confessado 1e#s' no o teria7 ne*ado ser cons#$stancia( co7 o Pai. =#e7 se atre:er a ac#sar %#e(es santos :arKes de a7i*os de contro:>rsias e dissensKes' ?e(o fato de %#e' ?or #7a si7?(es ?a(a:ra' se inf(a7asse7 os Vni7os na dis?#ta ao ?onto de t#r$ar a ?a9 e tran%&i(idade da I*re<a`I1 0as' essa ?a(a:rin6a fa9ia a diferena entre os cristos de f> ?#ra e os sacr)(e*os arianos.
I@. Pri7eira edioO co a :erdade fa9er5se c(ara e (Ncida`d I1. Pri7eira edioO c=#e7 6a<a de o#sar in:estir contra esses ?ro$os :arKes co7o se %#ere(antes e contenciosos' ?or isso %#e' e7 f#no de #7a ?a(a:rin6a s8' se 6a<a7 incendido de to *rande fer:or de dis?#tar e ?ert#r$ado 6a<a7 a ?a9 da I*re<a`d

0ais tarde s#r*i# 2a$>(io' %#e no (e:a:a %#ase e7 nen6#7a conta os t)t#(os Pai' Fi(6o e Es?)rito 2anto' ar*&indo %#e no era7 e7?re*ados e7 f#no de a(*#5 7a distinoU ao contrrio' era7 apenas atri$#tos di:ersos de 1e#s' dos %#ais 7#i :asto > o nN7ero. 2e ta( 7at>ria :iesse a de$ate' confessa:a crer %#e o Pai $ 1e#s' o Fi(6o $ 1e#s' o Es?)rito $ 1e#sU 7as' e7 se*#ida' lhe era fci( safar5se' alegando %#e nada 7ais 6a:ia afir7ado seno %#e 6a:ia c6a7ado a 1e#s de forte' <#sto e s$io. E dessa for7a ecoa:a no:a7ente o#tra canti(enaO %#e o Pai > o Fi(6o e o Es?)rito 2anto > o Pai' se7 nen6#7a 6ierar%#ia' se7 nen6#7a distino. Para %#e a i7?ro$idade desse 6o7e7 fosse des7ante(ada' os ?ro$os do#tores %#e no corao tin6a7 ento a ?iedade' redar*&ia7 co7 :ee7Ancia' dizendo %#e > ?reciso recon6e5 cer :erdadeira7ente trAs ?ro?riedades no 1e#s #no e Nnico. E ?ara %#e' contra suas tort#osas s#ti(e9as' se ar7asse7 da :erdade a$erta e si7?(es' afir7ara7 %#e s#$sis5 te no 1e#s #no e Nnico o# k o %#e era o 7es7o k s#$siste na #nidade de 1e#s' :erdadeira7ente' #7a trindade de ?essoas.

". SENTIDO

E DISTINO DE TERMOS FUNDAMENTAIS/ A SABER/ SU/S+0-CIA/

C.-SU/S+A-CIAL/ ESS1-CIA/ 2IP3S+ASE/ PESS.A E +,I-'A'E

2e ?ortanto estes ter7os no fora7 in:entados te7eraria7ente' de:e7os aca#5 te(ar5nos ?ara %#e no se<a7os ar*&idos de ?res#nosa te7eridade' os re?#diando. Pro#:era %#e rea(7ente fosse7 se?#(tados' contanto %#e entre todos esta f> se ?a5 tenteasseO %#e o Pai e o Fi(6o e o Es?)rito so #7 e Nnico 1e#s' toda:ia de modo "ue o Fi(6o no > o Pai como talU o# o Es?)rito' o Fi(6oU ao contrrio' %#e so distintos entre si ?or deter7inada ?ro?riedade. .a :erdade' no so# de #7a intransi*Ancia to cate*8rica %#e ?orfie ?or di*(a5 diar ?or ca#sa de 7eros ?a(a:retesW Pois to7o e7 considerao %#e os anti*os' de o#tra sorte a fa(ar destas coisas co7 7#ita re:erAncia' n o concorda7 ne7 entre si' ne7 ainda a todo te7?o consi*o prprios' indi:id#a(7ente. Ora' %#e for7as de e0press o #sadas ?e(os conc)(ios %#e /i(rio <#stifica` Co7 %#e (i$erdade ?or :e5 9es A*ostin6oI2 ?rorro7?eW =#o anta*\nicos os (atinos so dos *re*osW 1esta di5 :ersidade' ?or>7' $aste a?enas #7 eJe7?(o. =#ando os (atinos %#isera7 trad#9ir o ter7o ox7oo#'sio< a/X7XqBsbqsb' e7?re*a7 consubstantilis acons#$stancia(b' indi5 cando assim %#e #7a > a s#$stVncia do Pai e do Fi(6o e dessa for7a #sando subs- t*ncia ?or ess)ncia. 1onde ta7$>7 Mer\ni7o' da ep!stola a 1a7aso' di9 ser sacri5 (>*io atri$#ir tr)s subst*ncias e7 1e#s' e no entanto %#e 6 e7 1e#s tr)s subst*n- cias se ac6ar e7 /i(rio 7ais de ce7 :e9esW =#o conf#so' ?or>7' se 7ostra Mer\ni7o co7 a ?a(a:ra #ipstaseW Pois %#an5 do se refere7 tr)s #ipstases em 'eus' s#s?eita e(e %#e 6 :eneno escondido e75

I2. Da Trindade' (i:ro C' ca?)t#(os ; e !.

$aiJo. E se a(*#>7 fa9 #so desta ?a(a:ra e7 sentido ?iedoso' 7es7o assi7 ele no esconde %#e > #7a for7a i7?r8?ria de fa(ar. 2e' afina(' $ "ue 6a<a assi7 fa(ado since5 ra7ente e no antes di(i*enciada' c\nscia e de(i$erada7ente' ?or infa7ar co7 in<#sta ca(Nnia aos $is?os do Oriente' a %#e7 detesta:a. Por certo %#e asse:era isto co7 $e7 red#9ida (#cide9O %#e e7 todas as esco(as ?rofanas' o#:si:a aous!ab o#tra coisa no era seno #ipstase' o %#e reiterada7ente se ref#ta ?e(o #so co7#7 e constante. 0ais co7edido e co7?reensi:o $ A*ostin6oI3 %#e' e7$ora afir7e ser no:e( o ter7o #ipstase aos o#:idos (atinos' nesta ace?o' cont#do' tanto no de?recia aos *re*os s#a 7aneira de eJ?ressar5se' %#e at> 7es7o to(era ?(acida7ente aos (atinos %#e ?assara7 a i7itar a ter7ino(o*ia *re*a. E o %#e ta7$>7 28crates escre:e a res?eito' no (i:ro CI da 2istria +ripartite' (e:a a istoO %#e o termo #ipstase foi originalmente a?(icado a esta 7at>ria' e7 7o(des i7?rocedentes' ?ode5se di9er' ?or 6o7ens i*norantes. A(is' o 7es7o /i(rio ac#sa os 6ere*es de *rande cri7e' ?or5 %#anto' ?e(a i7?ro$idade de(es' > forado a s#<eitar ao ?eri*o do disc#rso 6#7ano coisas %#e fora con:eniente %#e se conti:esse7 na sacra(idade das 7entes' no dissi7#(ando %#e isto > fa9er coisas i7?er7iss):eis' di9er coisas ineJ?ri7):eis' ?res#7ir coisas no ad7itidas. Po#co de?ois' ainda se desc#(?a (on*a7ente ?or%#e o#sa introd#9ir ter7os no:os' ?ois' e7?re*ado %#e 6a<a os desi*nati:os de nat#re5 9a' Pai' Fi(6o e Es?)rito' acrescenta %#e t#do %#anto se $#sca a(>7 disso #(tra?assa o sentido da (in*#a*e7' o a(cance dos sentidos' a ca?acidade da inte(i*Ancia. E' e7 o#tro (#*ar'I" ?roc(a7a os $is?os da E(ia $e75a:ent#rados' os %#ais no 6a:ia7 e(a$orado' ne7 rece$ido' ne7 se%#er con6ecido o#tra confisso a(>7 da%#e(a anti5 *a e 7#i si7?(es' %#e 6a:ia sido rece$ida entre todas as i*re<as desde o te7?o dos a?8sto(os. .e7 > diferente a esc#sa de A*ostin6o' de %#e' e7 ra9o da ?o$re9a da (in*#a*e7 6#7ana e7 7at>ria de to a(to i7?orte' esta ?a(a:ra hipstase 6a:ia sido forada ?e(a necessidade' no ?ara %#e se eJ?ressasse o %#e >' 7as apenas ?ara %#e no se ?assasse e7 si(Ancio o fato de %#e so trAs o Pai' o Fi(6o e o Es?)rito. E' ?or o#tro (ado' esta so$riedade dos santos :arKes nos de:e ad:ertir' ?ara %#e no 7ar%#e7os de i7ediato' co7 tanta se:eridade' co7o ?or #7 esti(ete cens8rio' a%#e(es %#e no se dis?on6a7 a <#rar ?or ?a(a:ras conce$idas ?or n8s' desde %#e no faa7 isto o# ?or arro*Vncia' o# ?or mero ca?ric6o' o# ?or 7a(doso intentoU ao contrrio' ?or s#a :e9' eles ?r8?rios ?ondere7 ser (e:ados de %#o i7?iedosa ne5 cessidade ?or assi7 fa(ar7os' ?ara %#e' aos ?o#cos' afina( se acost#7e7 a esta re(e:ante for7a de eJ?resso. A?renda7 ta7$>7 a aca#te(ar5se' ?ara %#e' ao ter de enfrentar' de #7 (ado' os arianosU de o#tro' os sa$e(ianos' en%#anto se a*asta7 de %#e a #ns e o#tros se corte a o?ort#nidade de ter*i:ersar' nen6#7a s#s?eita insti(e7 de %#e so disc)?#(os' se<a de Lrio' se<a de 2a$>(io.
I3. Da Trindade' (i:ro II' ca?)t#(o 2.

I". Dos Conc!lios' I!.

Lrio afir7a %#e Cristo > 1e#s' ?or>7 res7#n*a %#e ele foi criado e te:e co7e5 oC 1i9 %#e > #7 co7 o Pai' 7as' s escondidas' s#ss#rra aos o#:idos dos se#s %#e e(e est #nido ao Pai co7o os de7ais fi>is' se $e7 %#e e7 ?rerro*ati:a sin*#(ar. 1i*as %#e e(e > cons#$stancia(O ters re7o:ido a 7scara a #7 6$i( dissi7#(ador e no entanto nada assim acrescentas s Escrit#ras. 1i9 2a$>(io %#e os termos Pai' Fi(6o e Es?)rito no eJ?ressa7 nen6#7a distin5 o e7 1e#sC 1i*as %#e na essAncia #na e Nnica de 1e#s s#$siste #7a trindade de ?essoasO ters dito e7 #7a ?a(a:ra o %#e as Escrit#ras di9e7 e ters refreado a (o%#acidade :a9ia. 2e toda:ia a a(*#ns constrin*e s#?erstio to in%#ietante %#e no s#?orta7 estes ter7os' cont#do nin*#>7 ?oder a*ora ne*ar isto' ne7 ainda %#e esto#reO %#ando o#:ir7os fa(ar de #7' de:e7os entender a #nidade de s#$stVnciaU %#ando o#:i7os fa(ar de trAs e7 #7a essAncia' denota75se as ?essoas nessa trindade. =#ando se confessa isto' se7 s#$terfN*ios ne7 reser:as' &( no nos dete7os 7ais e7 %#es5 to de ?a(a:ras. Ten6o' ?or>7' de (on*a data eJ?eri7entado' e na :erdade no ?o#5 cas :e9es' %#e todos %#antos 7ais ?ertina97ente (iti*a7 acerca de ?a(a:ras' n#tre7 ?eon6a secreta' de sorte %#e > ?refer):e( ?ro:oc5(os a$erta7ente do %#e fa(ar de 7aneira 7enos eJ?()cita ?ara ser5(6es a*rad:e(.

#. PESSOA/ ESS1NCIA

E SUBSIST1NCIA

0as' deiJada de ?arte a disc#sso e7 torno de ?a(a:ras' ?assarei a*ora a tratar da 7at>ria e7 si. Portanto' desi*no co7o pessoa #7a s#$sistAncia na essAncia de 1e#s %#e' en"uanto re(acionada co7 as o#tras' se distin*#e ?or #7a ?ro?riedade inco7#nic:e(. Pe(o ter7o subsist)ncia %#ere7os %#e se entenda a(*o 7ais %#e ess)ncia. Pois se o Cer$o fosse si7?(es7ente 1e#s' cont#do no ti:esse a(*o ?r85 ?rio' Moo teria dito erronea7ente %#e ele esti:era se7?re co7 1e#s aMo 1.1b. =#an5 do acrescenta i7ediata7ente e7 se*#ida %#e ta7$>7 o ?r8?rio Cer$o era 1e#s' e(e nos :o(:e ?ara a essAncia Nnica. 0as' #7a :e9 %#e no ?odia estar co7 1e#s se7 s#$sistir no Pai' da%#i e7er*e essa s#$sistAncia %#e' e7$ora fosse #nida essAncia ?or #7 :)nc#(o indi:is):e(' no se ?ode se?arar dela' ?oss#i' no entanto' caracter)s5 tica es?ecia( e7 :irt#de da %#a( se distin*#e de(a. A*ora' %#anto s trAs s#$sistAncias' afir7o %#e cada #7a' re(acionada "ue $ s o#tras' se distin*#e ?or #7a ?ro?riedade espec!#ica. 2sta re(ao se eJ?ri7e a%#i eJ?ressa7ente ?or%#e' onde se fa9 7eno si7?(es e indefinida de 1e#s' esse ter5 7o ca$e ao Fi(6o e ao Es?)rito no 7enos %#e ao Pai. To (o*o' ?or>7' se co7?ara o Pai co7 o Fi(6o' a ?ro?riedade es?ec)fica distin*#e cada #7 do o#tro. E7 #7 terceiro aspecto' afir7o ser inco7#nic:e( t#do %#anto > ?ec#(iar a

cada #7 indi:id#a(7ente' ?or%#anto no ?ode co7?etir co7' o# transferir5se ao

Fi(6o' o %#e %#er %#e se atri$#i ao Pai co7o caracter)stica de diferenciao. .e7 7e desa*rada rea(7ente a definio de Tert#(iano' contanto %#e se<a to7ada nos 7o(des ade%#ados' de %#e c6 e7 1e#s certa distri$#io o# econo7ia' a trindade de pessoas' %#e nada a(tera da #nidade da essAnciad.

%. DI

INDADE DO

ERBO

Cont#do' antes %#e eu a:ance 7ais (on*e' > ?reciso ?ro:ar a di:indade tanto do Fi(6o %#anto do Es?)rito 2antoU e7 se*#ida' :ere7os co7o eles difere7 entre si. E:idente7ente' %#ando na Escrit#ra > ?osta diante de n8s a e0press o Pa(a:ra de 1e#s' seria o cN7#(o do a$s#rdo i7a*inar5se a?enas a 7o7entVnea e e:anescente emiss o de :o9 %#e' (anada ao ar' se ?ro<eta ?ara fora do ?r8?rio 1e#s' c#<a nat#5 re9a fora7 no s8 os orc#(os o#tor*ados aos ?atriarcas' 7as ainda todas as ?rofe5 cias' %#ando o#trora se indica:a com este designativo a ?er?>t#a 2a$edoria residen5 te e7 1e#s' de %#e ?ro:iera7 tanto os orc#(os %#anto todas as ?rofecias. Ora' Pedro a1Pe 1.11b testifica %#e os ?rofetas anti*os fa(ara7 ?e(o Es?)rito de Cristo' no 7enos %#e os a?8sto(os e %#antos 7ais tarde 7inistrara7 a do#trina ce(estia(. Entretanto' #7a :e9 %#e Cristo ainda no 6a:ia se 7anifestado' > necessrio enten5 der a Pa(a:ra como *erada do Pai antes dos s>c#(os. Por%#e' se esse Es?)rito' de %#e7 os ?rofetas fora7 instr#7entos' foi o 2sp!rito da Pa(a:ra' conc(#)7os' se7 so7$ra de dN:ida' %#e o 1e#s :erdadeiro era a Palavra. E 0ois>s ensina isto $e7 c(ara7ente na narrati:a da criao do 7#ndo' a?re5 sentando5lhe essa mesma Pa(a:ra como inter7ediria. Pois' ?or %#e fa(a eJ?ressa5 7ente 6a:er 1e#s dito' ao criar a cada #7a de suas o$rasO /a<a isto o# a%#i(o' seno ?ara %#e a *(8ria insond:e( de 1e#s re(#9a na"uele "ue $ s#a i7a*e7` Aos escar5 necedores e ?a(radores seria fci( contornar isto' alegando %#e nessa re#erncia to7a5se ?a(a:ra na ace?o de orde7 e ?receito. 0e(6ores int>r?retes' ?or>7' s o os a?8sto(os %#e ensina7 a/$ 1.2' 3b %#e os 7#ndos fora7 criados atra:>s do Fi(6o' e %#e ele a t#do s#stenta ?or s#a ?oderosa Pa(a:ra. Ora' :e7os %#e a%#i o termo 4erbo > to7ado na ace?o de ar$)trio o# deter7inao do Fi(6o' %#e > ele ?r8?rio a Pa(a:ra eterna e essencia( do Pai. .a :erdade no > o$sc#ro aos s8$rios e co7edidos o %#e 2a(o7o di9 aP: ;.22' 23b' onde introd#9 a 2a$edoria como *erada ?or 1e#s antes dos s>c#(os e a ?residir criao das coisas e a todas as o$ras de 1e#s. Ora' seria est#(to e fr):o(o i7a*inar a%#i #7a co7o %#e deter7inao te7?orria de 1e#s' %#ando e(e %#eria ento 7anifestar se# ?(ano fiJo e eterno' e 7es7o a(*o 7ais rec\ndito. Co7 %#e ta7$>7 se afina a%#e(a dec(arao de CristoO c0e# Pai e e# tra$a(6a7os at> a*orad aMo .17b. Pois' afir7ando 6a:er estado constante7ente e7 ao <#nta7ente co7 o Pai desde o ?r8?rio in)cio do 7#ndo' eJ?ressa de 7odo 7ais eJ?()cito o %#e 0ois>s a$ordara de 7aneira 7ais s#cinta. Conc(#)7os' ?ois' %#e 1e#s assi7

fa(o# no ato

da cria' o ?ara %#e a Pa(a:ra ti:esse s#a ?arte na ao e co7 isso a o?erao fosse' a um s tempo' co7#7 a a7$os. Moo' ?or>7' $ de todos o "ue #ala 7#ito 7ais c(ara7ente' %#ando dec(ara %#e a%#e(a Pa(a:ra %#e desde o ?rinc)?io era 1e#s co7 1e#s' <#nta7ente co7 1e#s o Pai' $ a ca#sa de todas as coisas aMo 1.153b. Ora' 8o o no s8 atri$#i ao Cer$o #7a essAncia rea( e ?er7anente' 7as ainda lhe assina(a a(*o ?ec#(iar e 7ostra' co7 (#7inosa c(are9a' co7o 1e#s foi o criador do 7#ndo 7ediante a Pa(a:ra. -o*o' #7a :e9 %#e todas as re:e(aKes di:ina7ente co7#nicadas so desi*na5 das' co7 toda ?ro?riedade' co7 o t)t#(o de Pala ra de 'eus' assi7 con:>7 e(e:ar ao 7ais a(to *ra# esse Cer$o s#$stancia( como a fonte de todos os orc#(os' o %#a(' aci7a de toda :ariao' ?er7anece ?er?et#a7ente #7 e o 7es7o co7 1e#s' e ele ?r8?rio > 1e#s.

'. ETERNIDADE

DO

ERBO

A%#i se ?Ke7 a (adrar a(*#ns ces' dizendo %#e' e7$ora no o#se7 arre$atar a$erta7ente s#a di:indade' f#rti:a7ente s#rr#?ia7 s#a eternidade. Pois' di9e7 eles' a Pa(a:ra co7eo# rea(7ente a eJistir ento' %#ando 1e#s a$ri# se#s sacros ($ios na criao do 7#ndo. 0as' de for7a 7#i insi?iente' atri$#e7 s#$stVncia de 1e#s 7#dana desse *Anero. Ora' co7o os desi*nati:os de 1e#s %#e lhe conte7?(a7 a o?erao eJterna co7eara7 a ser5(6e atri$#)dos a ?artir da eJistAncia da ?r8?ria o$ra' ra9o ?e(a %#a( > c6a7ado criador do c># e da terra' assi7 a ?iedade n o recon6ece ne7 ad7ite nen6#7 t)t#(o %#e s#*ira 6a:er ocorrido a(*o no:o a 1e#s e7 si mesmo. Por%#e' se nele ti:esse 6a:ido a(*o ad:ent)cio' cairia por terra essa a#irma' o de Tia*o a1.17b' de %#e ctodo do7 ?erfeito ?ro7ana de ci7a e desce do Pai das (#9es' e7 %#e7 no 6 7#dana' o# so7$ra de :ariaod. -o*o' (on*e de n8s to(erar a id>ia de #7 co7eo dessa Pa(a:ra %#e se7?re foi no s8 1e#s' 7as ta7$>7' de?ois' o Art)fice do #ni:erso. 0as' de 7aneira ?artic#(ar7ente s#ti( arra9oa7 %#e 0ois>s' ao narrar %#e 1e#s fa(o# ?e(a ?ri7eira :e9 ento' est ao 7es7o te7?o inc#(cando %#e ne(e antes no eJistia nen6#7a Pa(a:ra' do %#e no ?ode 6a:er nada 7ais ?#eri(. Ora' s8 ?or%#e a(*o co7ea a 7anifestar5se e7 deter7inado te7?o no se de:e ?or isso conc(#ir %#e <a7ais eJistira antes. E#' ?or>7' c6e*o a conc(#so $e7 diferenteO co7o no eJato 7o7ento e7 %#e 1e#s disseO /a<a (#9' o ?oder da Pa(a:ra ten6a e7er*ido e se ten6a ?atenteado' e(a < eJistia 7#ito antes. 0as' se a(*#>7 ?er*#ntar %#anto te7?o antes' no se ac6ar nen6#7 co7eo. Pois o Cer$o no deter7ina (i7ite definido de te7?o %#ando ele ?r8?rio di9O cPai' *(orifica ao Fi(6o co7 a *(8ria %#e ?oss#) e7 ti no in)cio' antes %#e fosse7 (anados os f#nda7entos do 7#ndod aMo 17. b. Ta7?o#co deiJo# Moo de (e:ar isto e7 conta' ?ois antes de descer re#ern%

cia + criao do 7#ndo aMo 1.3b di9 %#e a Pa(a:ra esta:a no ?rinc)?io co7 1e#s aMo 1.1b. Reitera7os' ?ois' #7a :e9 7ais' %#e a Pa(a:ra de 1e#s conce$ida a(>7 do co5 7eo do te7?o s#$sisti# <#nto a e(e ?er?et#a7ente' do %#A se co7?ro:a no s8 s#a eternidade' co7o ta7$>7 s#a :erdadeira essAncia e s#a deidade.

). E

ID1NCIAS

ETEROTESTAMENTRIAS QUANTO DI INDADE DE

CRISTO

.o o$stante' e7$ora ainda e# no : a$ordar a ?essoa do 0ediador' cont#do o adio ?ara o ?onto e7 %#e se 6a:er de tratar da RedenoU no entanto' #7a :e9 %#e se de:e entre todos ad7itir se7 contro:>rsia %#e Cristo > essa Pa(a:ra re:estida de carne' a%#i :iro 7#i a ?ro?8sito todos e %#ais%#er teste7#n6os %#e ?rescre:e7 a di:indade de Cristo. =#ando se di9 no 2a(7o " a:. IbO cTe# trono' 8 1e#s' $ ?ara todo se7?red' os <#de#s ter*i:ersa7' alegando %#e o no7e Elo#im ca$e ta7$>7 aos an<os e s ?o5 testades s#?eriores. Entretanto' e7 (#*ar nen6#7 na Escrit#ra se ac6a #7a ?assa5 *e7 se7e(6ante e7 %#e #7a criat#ra se<a e(e:ada a #7 trono eterno. Ade7ais' ele no > c6a7ado si7?(es7ente 'eus' 7as ta7$>7 o Soberano Eterno. A(>7 disso' a nin*#>7 se confere este desi*nati:o' eJceto co7 restrio %#a(ificati:a' co7o %#ando se di9 %#e 0ois>s 6a:eria de ser ?or 1e#s a fara8 aEJ 7.1b. O#tros o (Ae7 no caso *eniti:o' teu trono $ de Deus' o %#e > eJcesso de i*norVncia. .a :erdade recon6eo %#e fre%&ente7ente se desi*na de di:ino o %#e > insi*ne ?or sua sin*#(ar eJce(An5 cia. 0as' ?e(o conteJto' se fa9 so$e<a7ente c(aro %#e essa interpreta' o > d#ra e forada' se7 dN:ida de 7odo a(*#7 ?rocedente. Entretanto' se s#a o$stinao no cede' se7 dN:ida %#e o 7es7o Cristo no > o$sc#ra7ente a?resentado ?or Isa)as a!.Ib como 1e#s' 7as ainda adornado de ?o5 der s#?re7o' o %#e > ?r8?rio de 1e#s so7enteO cEste >d' di9 ele' co no7e co7 %#e o desi*naroO 1e#s Forte' Pai da Eternidaded etc. A%#i ta7$>7 os <#de#s :ocifera7 e assi7 in:erte7 o teorO Este > o no7e co7 %#e o c6a7ar 1e#s forte' o Pai do ?or:ird etc.' de sorte %#e deiJa7 ao Fi(6o a?enas istoO ser c6a7ado Pr)nci?e da Pa9. 0as' a %#e ?ro?8sito se 6a:eria7 de condensar nesta ?assa*e7 tantos desi*nati:os ?ara 1e#s o Pai' %#ando a inteno do Profeta > adornar a Cristo co7 7arcas insi*5 nes %#e nos edifi%#e7 a f> ne(e` Portanto' no 6 dN:ida de %#e > ele a*ora c6a7a5 do 1e#s forte ?e(a 7es7a ra9o ?or %#e fora ?o#co antes desi*nado de I7an#e(. .ada' ?or>7' se ?ode $#scar algo 7ais (#7inoso do %#e esta ?assa*e7 de Mere5 7ias a23.IbO cEste 6a:er de ser o no7e co7 %#e se c6a7ar o reno:o de 1a:iO o 2en6or' M#stia .ossa.d Ora' #7a :e9 %#e os ?r8?rios <#de#s ensina7' 7ais ainda' %#e os o#tros desi*nati:os de 1e#s nada so seno t)t#(os' %#e s8 este' a 8ehKvah / 6enhorb' %#e di9e7 ser inef:e(' > #7 s#$stanti:o %#e eJ?ressa a essAncia' conc(#)5

7os %#e o Fi(6o Nnico > o 1e#s Eterno' %#e dec(ara' e7 o#tro (#*ar aIs "2.;b' %#e no dar s#a *(8ria a o#tre7. .a :erdade' a%#i os <#de#s $#sca7 refN*io' di9endo %#e 0ois>s no s8 i7?\s este no7e ao a(tar ?or e(e constr#)do' co7o ta7$>7 E9e%#ie( o deu no:a cidade de Mer#sa(>7. Entretanto' %#e7 no :A %#e esse a(tar foi constr#)do co7o #7 teste5 7#n6o de %#e 1e#s era ca eJa(tao de 0ois>sd' ne7 > Mer#sa(>7 esta7?ada co7 o no7e de 1e#s seno ?ara testificar de s#a ?resena nela` Pois o Profeta assi7 fa(aO c1esde esse dia o no7e da cidade ser(O o 2en6or est( a(id aE9 ";.3 bU 0ois>s' na :erdade' #ala desta 7aneiraO cEdifico# #7 a(tar e (6e de# o no7eO o 2en6or' 7in6a eJa(taod aEJ 17.1 b' epon!mias #igurativas. n o designa'1es ontolgicas. 0as' de fato' resta ainda #7 de$ate 7aior e7 torno de o#tra ?assa*e7 de Mere7i5 as a33.1Ib' onde Mer#sa(>7 > 7encionada co7 esses 7es7os t)t#(osOI cEste > o no7e co7 %#e a c6a7aroO o 2en6or' M#stia .ossa.d Esta referAncia' ?or>7' est 7#i (on*e de contra?or5se :erdade %#e esta7os a defenderU a(is' ainda 7ais' a confir7a. Ora' co7o 8eremias 6a:ia < antes testificado %#e Cristo > o :erdadeiro 5e#o a# de %#e7 ?ro7ana a <#stia' dec(ara a*ora %#e a I*re<a de 1e#s 6a:er de sentir isto :erdadeira7ente' de ta( 7odo %#e se 6a:er de se *(oriar no ?r8?rio no7e. 1a)' na ?assa*e7 anterior' refere5se a Cristo como a fonte e ca#sa da <#stiaU nesta' adiciona5se o efeito disso.

1*. O AN-O

DAS TEOFANIAS ERA

CRISTO

Por%#anto' se estas evidncias no satisfa9e7 aos <#de#s' no :e<o co7 %#e s#ti(e9as ?ossa7 e:itar o #ato de %#e' co7 tanta fre%&Ancia' na 2scritura o 2en6or se a?resenta na ?essoa de #7 An<o. 1i95se 6a:er a?arecido #7 An<o aos santos ?atriarcas. O 7es7o atri$#i a si o no7e do 1e#s Eterno. 2e a(*#>7 o$<eta' dizendo %#e isto se di9 co7 res?eito f#no %#e o an&o dese7?en6a:a' a dific#(dade de 7odo a(*#7 fica assi7 reso(:ida. Pois #7 ser:o no iria arre$atar de 1e#s s#a 6onra' ?er7itindo %#e (6e fosse oferecido #7 sacrif)cio. Co7 efeito' ne*ando5se a 6a:er de co7er ?o' o An<o ordena %#e o sacrif)cio fosse oferecido ao 2en6or aM9 13.1Ib. A se*#ir aM9 13.2@b' ?ro:a' ?e(o ?r8?rio fato' %#e e(e > rea(7ente o 2en6or. 1esse 7odo' 0ano e a es?osa conc(#e7' desta e:idAncia' %#e 6a:ia7 :isto no si7?(es7ente #7 an<o' 7as a 1e#s. 1a) esta eJc(a7aoO c/a:ere7os de 7orrer' ?or%#e :i7os a 1e#sd aM9 13.22b. =#ando' ?or>7' a es?osa res?ondeO c2e o 2en6or nos %#isesse 7atar' no teria rece$ido de nossa 7o o sacrif)cio aM9 13.23b' confessa co7 certe9a %#e a"uele %#e antes disse ser #7 a<o era realmente 1e#s. A(>7 disso' a*re*a %#e a ?r8?ria res?osta do An<o diri7e toda dN:idaO cPor %#e ?er*#ntas ?or 7e# no7e' %#e > 7ara:i(6oso`d aM9 13.1;b.
I . Pri7eira edioO conde co7 estas ?a(a:ras a Mer#sa(>7 se refere esta 7es7a (oa.d

Tanto 7ais a$o7in:e( foi a i7?iedade de 2er:eto' %#ando asse:ero# %#e 1e#s <a7ais se 7anifestara a A$rao e aos de7ais ?atriarcasU ao contrrio' e7 se# (#*ar fora adorado #7 an<o. Reta e sa$ia7ente' ?or>7' os do#tores ortodoJos da I*re<a inter?retara7 %#e esse An<o era Pr)nci?e' a Pa(a:ra de 1e#s' %#e < ento' e7 #7 co7o %#e ?re(Ndio' co7eo# a eJercer o of)cio de 0ediador. Ora' se $e7 %#e e(e ainda no 6a:ia se re:estido da carne' cont#do desce# co7o #7' ?or assi7 di9er' inter7edirio' ?ara %#e se ac6e*asse 7ais inti7a7ente aos fi>is. Portanto' esta co5 7#nicao 7ais )nti7a (6e :a(e# o no7e de An<o' en%#anto retin6a o %#e (6e era ?ec#(iarO ser e(e o 1e#s da *(8ria inef:e(. O 7es7o entende Os>ias %#e' a?8s recontar a (#ta %#e Mac8 s#stento# co7 o an<o' di9O cO 2en6or $ o 1e#s dos EJ>rcitosU o 2en6or' se# no7e $ #7 7e7oria( perp$tuo aOs 12. b. 2er:eto rosna no:a7ente' dizendo %#e 1e#s 6a:ia to7ado a ?essoa de #7 an<o. Co7o se' afina(' o Profeta no esti:esse a confir7ar o %#e fora dito ?or 0ois>s aEn 32.2!' 3@bO cPor %#e ?er*#ntas ?or 7e# no7e`d E a confisso do santo Patriarca' %#ando di9O cCi a 1e#s face a faced aEn 32.2!' 3@b' s#ficiente5 7ente dec(ara %#e no se trata:a de #7 an<o criado' 7as -"uele e7 %#e7 residia a ?(ena 1eidade. 1a%#i ta7$>7 essa a#irma' o de Pa#(o a1Co 1@."b' de %#e Cristo fora o *#ia do ?o:o no deserto' :isto %#e' e7$ora ainda no fosse :indo o te7?o de sua 6#7i(6ao' cont#do a%#e(a Pa(a:ra eterna ?ro?\s #7a ?refi*#rao de se# of)cio' a %#e fora destinado. Ora' se ?or:ent#ra for eJa7inado' se7 contenda' o ?ri7eiro ca?)t#(o de Bacarias' e o se*#ndo' o An<o %#e en:ia o#tro An<o aBc 2.3b > o 7es7o i7ediata7ente co*no7inado o 'eus dos E6$rcitos' e (6e > atri$#)do ?o5 der s#?re7o. 1eiJo de considerar inN7eros teste7#n6os nos %#ais' co7 ?(ena se*#rana' se nos arri7a a f>' a des?eito de %#e os <#de#s no se deiJa7 7o:er de 7odo a(*#7.II =#ando' ?ois' se di9 e7 Isa)as a2 .!bO cEis' este $ o nosso 1e#s' este > o 2en6orO ne(e es?erare7os e ele nos ?reser:ard' > e:idente aos %#e so dotados de o(6os %#e a referAncia > a 1e#s' %#e se (e:anta de no:o ?ara a sa(:ao de seu ?o:o. E essas eJ?ressKes enfticas' d#?(a7ente re?etidas' no ?er7ite7 a?(icar5se isto a o#tro seno a Cristo. Ainda 7ais c(ara e taJati:a $ a ?assa*e7 de 0a(a%#ias a3.1b e7 %#e ?ro7ete %#e o 1o7inador' %#e era ento $#scado' 6a:eria de :ir a se# te7?(o. 2e7 dN:ida %#e so7ente ao 1e#s s#?re7o foi sa*rado o te7?(o' o %#e' no entanto' o Profeta rei:indica ?ara Cristo. 1o %#A se se*#e %#e Cristo > o 7es7o 1e#s %#e foi se7?re adorado entre os <#de#s.

II. Pri7eira edioO c$e7 %#e aos <#de#s no 7o:e7 so$re7odo.d

11. OS AP0STOLOS APLICAM A CRISTO O QUE FORA DITO DO DEUS ETERNO


O .o:o Testa7ento' ?or>7' $or$#(6a de in#7er:eis teste7#n6os. Portanto' de:e7os dar5nos ao tra$a(6o de' concisa7ente' se(ecionar apenas #ns ?o#cos des% ses testemunhos' antes de co(i*i5(os todos. E' e7$ora os a?8sto(os ten6a7 fa(ado de(e desde %#e < se a?resentara na carne como 0ediador' toda:ia t#do %#anto trarei considerao 6a:er de ser:ir a?ro?riada7ente ?ara ?ro:ar s#a eterna 1eidade. E7 ?ri7eiro ?(ano' di*no de es?ecia( ateno > istoO %#e os a?8sto(os ensina7 %#e o %#e se ?redissera do 1e#s eterno o# < se ?atenteo# e7 Cristo o# #7 dia 6a:er de se 7anifestar ne(e. Pois %#ando Isa)as ?rofeti9a %#e o 2en6or dos EJ>rci5 tos 6a:eria de ser aos <#de#s e israe(itas ?or ?edra de tro?eo e roc6a de escVnda(o aIs ;.1"b' Pa#(o afir7a %#e isso se c#7?ri# e7 Cristo aR7 !.33b. -o*o' Paulo de5 c(ara %#e Cristo > esse 2en6or dos EJ>rcitos. 1e i*#a( 7odo' e7 o#tro (#*ar aR7 1".1@' 11bO cI7?ortad di9 e(e' c%#e todos' #7a :e9' nos assente7os ?erante o tri$#5 na( de Cristo' ?ois foi escritoO 1iante de 7i7 todo <oe(6o se do$rar e toda ()n*#a 7e confessar.d =#ando' e7 Isa)as a" .23b' 1e#s an#ncia isto de si 7es7o e de Cristo' o eJi$e o$<eti:a7ente e7 si mesmo' se*#e5se %#e ele > a%#e(e ?r8?rio 1e#s c#<a *(8ria no se ?ode transferir a o#tre7. O %#e ta7$>7 cita do 2a(7o aI;.1;b na ep!stola aos Ef>sios a".;b > e:idente %#e se refere #nica7ente a 1e#sO c2#$indo ao a(to' cond#5 9i# o cati:eiro.d Co7?reendendo %#e ascenso dessa nat#re9a s8 se ?refi*#rara ento' %#ando 1e#s 7anifesto# se# ?oder e7 insi*ne :it8ria contra naKes estran5 *eiras' Paulo a assina(a %#e e(a se 7anifesta 7ais ?(ena7ente e7 Cristo. Assi7' Moo a12."1b testifica %#e foi a *(8ria do Fi(6o %#e' atra:>s de :iso' fora re:e(ada a Isa)as aI.1b' %#ando' entretanto' o ?r8?rio Profeta escre:e %#e vira a 7a<estade de 1e#s. A(>7 disso' > e:idente %#e a%#e(as atribui'1es %#e o A?8sto(o confere ao Fi5 (6o' na 2p!stola aos /e$re#s' so c(ar)ssi7as eJa(taKes de 1e#sO cT#' 2en6or' no ?rinc)?io (anaste os f#nda7entos do c># e da terrad etc. a/$ 1.1@bU de i*#a( 7odoO cAdorai5o vs' todos os se#s an<osd a/$ 1.Ib. Cont#do' ne7 de(as a$#sa %#ando as a?(ica a Cristo' #7a :e9 %#e t#do %#anto se canta nesses sa(7os so7ente e(e o c#7?ri#. Pois foi e(e %#e' (e:antando5se' se co7?adece# de 2io a2( 1@2.13b' e(e %#e ?ara si rei:indico# o reino de todos os ?o:os e i(6as a2( !7.1b. E ?or %#e Moo' %#e dissera antes %#e o Lerbo se7?re fora 1e#s' teria 6esitado e7 atri$#ir a Cristo a 7a<estade de 1e#s` Por %#e 6a:eria Pa#(o de ter5se arreceado de insta(ar a Cristo no tri$#na( de 1e#s a2Co .1@b' 6a:endo5(6e ?re:ia7ente ?roc(a7ado a di:indade co7 to franca ?roc(a7ao' %#ando dissera ser Cristo c1e#s $endito ?ara se7?red aR7 !. b` E ?ara %#e trans?area o %#anto Paulo > consistente neste ?onto' ele escre:e ainda e7 o#tro (#*ar a1T7 3.1Ib %#e Cristo > 1e#s 7anifestado e7 carne. 2e como 1e#s Cristo de:e ser (o#:ado ?ara se7?re' ento e(e > -"uele a %#e7

#nica7ente se de:e7 toda 6onra e *(8ria' o 7es7o Paulo o afir7a e7 o#tra ?assa5 *e7 a1T7 1.17b. .a :erdade ne7 7es7o dissi7#(a isto' seno %#e o ?roc(a7a a$erta7enteO c=#e' sendo e7 for7a de 1e#s' no te:e ?or #s#r?ao ser i*#a( a 1e#s' 7as a si 7es7o se es:a9io#' to7ando a for7a de ser:o' fa9endo5se se7e(6an5 te aos 6o7ensd aF? 2.I' 7b. E ?ara %#e os )7?ios no conc(#)sse7 %#e ele > a(*#7 1e#s fort#ito' Moo :ai a(>7' di9endoO cE(e > o 1e#s :erdadeiro e a :ida eternad a1Mo .2@b. Toda:ia' 7ais do %#e s#ficiente nos de:e ser %#e Cristo se<a c6a7ado 1e#s' es?ecia(7ente ?or essa teste7#n6a %#e nos asse:era eJ?ressa7ente %#e no 6 7#itos de#ses' 7as #7 Nnico. E esse > Pa#(o' %#e assi7 fa(a a1Co ;. 5IbO cAinda %#e 7#itos se c6a7e7 de#ses' se<a no c>#' se<a na terra' ?ara n8s' entretanto' 6 #7 s8 1e#s' de %#e7 procedem todas as coisas.d =#ando da 7es7a $oca o#:i7os %#e 1e#s se 7anifesto# e7 carne a1T7 3.1Ib' co7 c#<o ?r8?rio san*#e 1e#s ad%#iri# a I*re<a ?ara si aAt 2@.2;b' ?or %#e i7a*ina7os #7 se*#ndo 1e#s' a %#e7 a%#e(e de 7odo a(*#7 recon6ece` E no 6 a 7)ni7a dN:ida de %#e o 7es7o foi o senti7ento de todos os ?iedosos. 1e fato' de 7aneira se7e(6ante' ao ?roc(a75(o a$erta7ente se# 2en6or e seu 1e#s aMo 2@.2;b' To7> confessa ser ele a%#e(e 1e#s Nnico a %#e7 6a:ia se7?re adorado.I7

12. AS

OBRAS DE

CRISTO

ATESTAM SUA DI INDADE

Ora' se <#(*ar7os s#a di:indade em #un' o das o$ras %#e nas Escrit#ras (6e so atri$#)das' da) ela ref#(*ir ainda 7ais c(ara7ente. Pois' %#ando Cristo afir7a:a %#e' desde o ?rinc)?io at> ento' :in6a at#ando <#nta7ente co7 o Pai aMo .17b' os <#de#s' tard)ssi7os de entendi7ento ?ara co7 se#s de7ais ditos' no entanto co75 ?reendera7 %#e e(e esta:a rei:indicando ?ara si ?oder di:ino. E' e7 decorrAncia disso' co7o o 7enciona Moo a .1;b' c7ais o $#sca:a7 7atar' ?or%#e no s8 :io(a5 :a o s$ado' 7as ainda di9ia %#e 1e#s era se# Pai' fa9endo5se i*#a( a 1e#s.d Por5 tanto' %#o terr!vel nos ser a o$t#sidade' se no sentir7os %#e a%#i se afir7a c(a5 ra7ente s#a di:indadeW E rea(7ente' *o:ernar o or$e ?or sua ?ro:idAncia e ?oder e re*#(ar todas as coisas ?e(o ar$)trio de seu ?r8?rio %#erer' prerrogativa %#e o A?8s5 to(o (6e o#tor*a a/$ 1.3b' no > seno atribui' o do CriadorC E(e ?arti(6a co7 o Pai no s8 da a#toridade de *o:ernar o or$e' 7as ainda de o#tras f#nKes indi:id#ais %#e no ?ode7 ser co7#nicadas s criat#ras. Hrada o 2en6or atra:>s do Profeta aIs "3.2 bO c2o# e#' so# e#' a"uele %#e a?a*a t#as ini%&i5 dades ?or a7or de 7i7.d Co7o' (#9 desta reiterao' os <#de#s ?ensasse7 %#e a 1e#s se inf(i*ia ofensa ?or Cristo ?erdoar ?ecados' Cristo afir7o# no s8 co7 ?a(a5 :ras %#e esse ?oder (6e co7?etia' 7as at> o co7?ro:o# 7ediante 7i(a*re a0t !.Ib.

I7. Pri7eira edioO c1e 7aneira' na :erdade' se7e(6ante' co7 a$erta7ente ?roc(a7a5(Ob se# 2en6or e ase#b 1e#s aMo 2@.2;b' To7> aOb confessa ser A%#e(e 1e#s Nnico a =#e7 6a:ia se7?re adorado.d

Ce7os assi7 %#e e(e ?oss#i no apenas o eJerc)cio' 7as ainda o ?oder de re7isso de ?ecados' o %#a( o 2en6or ne*a %#e se ?ode transferir a o#tre7. E ento` Por:ent#ra no ?ertence so7ente a 1e#s a #aculdade de ?erscr#tar e ?enetrar os si(entes ?ensa7entos dos coraKes` 0as Cristo ta7$>7 te:e este poder a0t !."U Mo 2.2 b' do %#A se ?ode inferir s#a 1eidade.

13. OS

MILAGRES DE

CRISTO

E AS PRERROGATI AS DI INAS QUE L(E SO

OUTORGADAS ATESTAM SUA DI INDADE

Ta7$>7 nos 7i(a*res' %#o ()7?ida e (#7inosa7ente s#a 1eidade se ?atenteiaW 5ilagres esses' e7$ora e# recon6ea sere7 o?erados i*#ais e se7e(6antes tanto ?e(os ?rofetas %#anto ?e(os a?8sto(os' entretanto nisto est a 7Ji7a diferenaO %#e estes' ?or se# 7inist>rio' apenas ad7inistrara7 os dons de 1e#sU a%#e(e 7anifesto# neles se# ?r8?rio ?oder. D :erdade %#e' ?or :e9es' ele se ser:i# da orao ?ara re?ortar5se *(8ria do PaiU na 7aioria dos casos' ?or>7' :e7os se# ?r8?rio ?oder 7anifesto diante de n8s. E co7o no seria o rea( o?erador dos 7i(a*res a"uele %#e' de s#a prpria a#toridade' confere a o#tros s#a ad7inistrao` Ora' o e:an*e(ista a0t 1@.;U 0c 3.1 U I.7b narra %#e e(e o#tor*o# aos a?8sto(os ?oder de ress#scitar os 7ortos' de c#rar os (e?rosos' de eJ?#(sar os de7\nios etc. E esses apstolos dese7?en6ara7 7inist>rio de ta( nat#re9a e e7 7o(des %#e e:iden5 ciasse7 so$e<a7ente %#e o ?oder no (6es era de o#tra fonte seno de Cristo. cE7 o no7e de Mes#s Cristod' di9 Pedro' c(e:anta5te e andad aAt 3.Ib. Portanto' no $ de ad7irar se Cristo ten6a e:ocado se#s 7i(a*res ?ara i7?#*nar a incred#(idade dos <#de#s' :isto %#e' o?erados ?or se# prprio ?oder' lhe rendia7 o 7ais a7?(o teste5 7#n6o da di:indade aMo .3IU 1@.37U 1".11b. A(>7 disso' se ?arte de 1e#s nen6#7a sa(:ao eJiste' nen6#7a <#stia' ne5 n6#7a :ida' ?or>7 Cristo cont>7 e7 si todas essas coisas' ?or certo %#e nele 1e#s se eJi$e. .e7 7e :en6a a(*#>7 o$<etar dizendo %#e a :ida o# a sa(:ao #oi ne(e inf#ndida ?or 1e#s' :isto %#e no se di9 %#e Cristo 6a<a rece$ido a sa(:aoU ao contrrio' ele ?r8?rio > a sa(:ao. E se nin*#>7 $ $o7' seno 1e#s so7ente a0t 1!.17b' co7o ?oderia #7 7ero 6o7e7 ser' no di*o $o7 e <#sto' 7as a ?r8?ria $ondade e <#stia` =#e dizer%se %#ando' se*#ndo o e:an*e(ista o atesta' desde o ?ri7eiro (ance da criao ne(e esta:a a :ida' e e(e' < ento a eJistir como a :ida' era a (#9 dos 6o7ens aMo 1."b` Conse%&ente7ente' arri7ados e7 e:idAncias desse *Anero' o#sa7os de?ositar ne(e nossa f> e es?erana' %#ando' no entanto' sai$a7os %#e > sacr)(e*a i7?iedade se a confiana de a(*#>7 > de?ositada e7 criat#ras. cCredes e7 1e#s` Crede ta75 $>7 e7 7i7d' di9 e(e aMo 1".1b. E assi7 Pa#(o inter?reta d#as ?assa*ens de Isa)asO cTodo a%#e(e %#e ne(e es?era no ser en:er*on6adod aIs 2;.1IU

R7 1@.11bU

i*#a(7enteO c2er da rai9 de Mess> a"uele %#e se (e:antar ?ara re*er os ?o:osU ne(e es?erarod aIs 11.1@U R7 1 .12b. E ?or %#e $#scar7os 7ais teste7#n6os da Escrit#5 ra e7 re(ao a esta 7at>ria' %#ando tantas :e9es ocorre esta afir7aoO c=#e7 crA e7 7i7 te7 a :ida eternad aMo I."7b` Ora' a e(e ta7$>7 co7?ete a in:ocao caracter!stica da ora' o' %#e e7ana da f>' a %#a( no entanto > ?r8?ria da 1i:ina 0a<estade' se a(*#7a o#tra coisa te7 ela de ?r8?ria. Pois di9 o ProfetaO cTodo a%#e(e %#e in:ocar o no7e do 2en6or ser sa(:od aM( 2.32b. O#tro' ta7$>7O cFort)ssi7a torre $ o no7e Meo:O ?ara e(a f#*ir o <#sto e ser ?reser:adod aP: 1;.1@b. Co7 efeito' o no7e de Cristo > in:ocado ?ara a sa(:ao. 2e*#e5se' ?ortanto' %#e ele ?r8?rio > o 2en6or. 1e fato' te7os e7 EstA5 :o eJe7?(o desta in:ocao' %#ando ele di9O c2en6or Mes#s. rece$e 7e# es?)ritod aAt 7. !b. A se*#ir o te7os e7 toda a I*re<a' co7o o atesta Ananias' nesse 7es7o (i:ro a!.13bO c2en6ord' di9 ele' csa$es %#o *randes 7a(es te7 este inf(i*ido a todos os santos %#e in:oca7 te# no7e.d E ?ara %#e se entenda 7ais a7?(a7ente %#e e7 Cristo 6a$ita cor?ora(7ente toda a ?(enit#de da di:indade aC( 2.!b' o A?8sto(o con5 fessa a1Co 2.2b %#e n o 6a:ia ?ro?osto entre os cor)ntios nen6#7a o#tra do#trina seno o con6eci7ento de(e' ne7 o#tra coisa 6a:ia ?re*ado seno essa 7es7a dou% trina. Inda*o' ?ois' %#e > de to eJtraordinrio e de %#o *rande i7?ortVncia' o fato de so7ente o no7e do Fi(6o nos ser an#nciado' a ns a %#e7 1e#s ordena aMr !.2"b %#e nos *(orie7os #nica7ente no con6eci7ento de(e` =#e7 o#so# di9er "ue $ 7era criat#ra esse c#<o con6eci7ento nos > a Nnica *(8ria` Acresce a isto %#e as sa#daKes ?refiJadas s e?)sto(as de Pa#(o i7?reca7 do Fi(6o os 7es7os $enef)ci5 os %#e se imploram do Pai' ?e(o %#e so7os ensinados no s8 %#e ?e(a intercesso da%#e(e nos ad:A7 a"ueles coisas %#e o Pai ce(estia( ?rodi*a(i9a' 7as ainda %#e' 7ercA da co7#n6o de ?oder' o ?r8?rio Fi(6o > se# a#tor. Este con6eci7ento ?rtico >' ind#$ita:e(7ente' 7ais ?reciso e 7ais se*#ro %#e es?ec#(ao ociosa de %#a(%#er sorte. Pois a a(7a ?iedosa ?erce$e a 1e#s 7#i ?re5 sente' e como "ue %#ase o toca' a(i onde se sente :i:ificar' i(#7inar' ?reser:ar' <#s5 tificar e santificar.

1!. A OBRA DO ESPRITO SANTO ATESTA SUA DI

INDADE

Pe(o %#e ta7$>7 dessas 7es7as fontes' es?ecia(7ente' se de:e $#scar co7?ro5 :ao ?ara afir7ar5se a 1eidade do Es?)rito 6anto. 0#i (on*e de o$sc#ro na :erdade > a%#e(e teste7#n6o de 0ois>s na 6ist8ria da criao aEn 1.2b' de %#e o Es?)rito de 1e#s ?aira:a ?or so$re os a$is7os' o# 7at>5 ria infor7e' ?or%#e 7ostra no s8 %#e a $e(e9a do 7#ndo' %#e ora se conte7?(a' :i*ora ?reser:ada ?e(o ?oder do Es?)rito' 7as ainda %#e' antes %#e se adicionasse esse adereo' < ento o Es?)rito 6a:ia o?erado na conser:ao da%#e(a 7assa ca8ti5

ca. Ade7ais' a nen6#7a s#ti(e9a est eJ?osto o %#e se di9 e7 Isa)as a";.1IbO cE a*ora o 2en6or 7e en:io# se# Es?)ritod' :isto %#e Deus co7?arti(6a co7 o Es?)rito 2anto o s#?re7o ?oder no en:io dos ?rofetas' fato do %#a( (6e f#(*e a di:ina 7a<es5 tade. A 7e(6or co7?ro:ao' ?or>7' co7o o disse' nos ser da eJ?eriAncia co7#7. Pois 7#i distanciado est das criat#ras o %#e as Escrit#ras (6e atri$#e7 e n8s 7es5 7os a?rende7os da se*#ra eJ?eriAncia da ?iedade. Ora' e(e > a"uele %#e' dif#so ?or toda ?arte' a t#do s#st>7' a(enta e :i:ifica' no c># e na terra. M do nN7ero de criat#ras se eJc(#i ?or isto 7es7o' a saber' %#e e(e n o > circ#nscrito ?or %#ais%#er (i7ites. Ao contrrio' isto > 7#i e:idente7ente di:inoO ao trans7itir5(6es s#a ener5 *ia' inf#nde essAncia' :ida e 7o:i7ento a todas as coisas. Ade7ais' se s#?erior e 7#ito 7ais eJce(ente %#e %#a(%#er eJ?resso do :i:er at#a( > a re*enerao ?ara #7a :ida incorr#?t):e(' %#e se de:e <#(*ar desse de c#<o ?oder ela ?rocede` Ora' a Escrit#ra ensina e7 7#itos (#*ares %#e' no ?or ener*ia to7ada de e7?r>sti7o' ao contrrio' por energia ?r8?ria' > e(e o a#tor dessa re*e5 nerao' e no s8 de(a' 7as ta7$>7 da i7orta(idade f#t#ra. Enfi7' ao Es?)rito se confere' co7o ao Fi(6o' todas as f#nKes %#e so ?artic#5 (ar7ente ?ri:ati:as da 1eidade. Por%#anto ?erscr#ta at> 7es7o as coisas ?rof#n5 das de 1e#s a1Co 2.1@bU conse(6eiro nen6#7 6 ?ara e(e entre as criat#ras aR7 11.3"U 1Co 2.1IbU concede a sa$edoria e o do7 de fa(ar' %#ando' no entanto' o 2en6or dec(ara a 0ois>s %#e s8 a e(e ?ertence fa9A5(o aEJ ".11bU atra:>s de(e de ta( 7odo entra7os e7 co7#n6o co7 1e#s' %#e de a(*#7a for7a senti7os o ?oder :i:ificante ?ara conosco. .ossa <#stificao > o$ra s#a. 1e(e ?rocede o ?oder' a santificao' a :erdade' a *raa e t#do %#e de $o7 se ?ossa i7a*inar' :isto %#e #7 s8 > o Es?)rito' de %#e7 ?ro7ana toda es?>cie de dons. Ora' es?ecia(7ente di*na de nota > esta afir7ao de Pa#(oO cE7$ora os dons se<a7 di:ersos e 7N(ti?(a e :aria5 da a distri$#io deles' cont#do ele > #7 7es7o Es?)ritod a1Co 12."b' ?ois no s8 o estat#i por seu ?rinc)?io o# ori*e7' 7as ainda por seu a#tor' o %#e' a(is 7ais c(ara7ente' se eJ?ressa ?o#co de?ois nestas ?a(a:rasO c,7 e o 7es7o Es?)rito distri$#i todas as coisas co7o (6e a?ra9d a1Co 12.11b. Pois' a no ser %#e o 2sp!rito fosse a(*o s#$sistente e7 1e#s' de 7odo nen6#7 (6e seria o#tor*ados ar$)trio e :ontade. 1e 7aneira a 7ais c(ara ?oss):e(' Pa#(o distin*#e' ?ois' o Es?)rito co7 ?oder di:ino e 7ostra %#e e(e reside 6i?ostatica7ente e7 1e#s.

1". O ESPRITO IDENTIFICADO COM A DEIDADE


Ade7ais' ta7?o#co a Escrit#ra se a$st>7 do desi*nati:o 'eus' %#ando fa(a a se# res?eito. Ora' do #ato de %#e se# Es?)rito 6a$ita e7 n8s a1Co 3.17U I.1!U 2Co

I.1Ib' Pa#(o conc(#i %#e so7os te7?(os de 1e#s' o %#e no se de:e ?assar ?or a(to

se7 ateno 7ais detida. .a :erdade' %#ando tantas :e9es 1e#s ?ro7ete %#e nos 6a:er de esco(6er ?or se# te7?(o' esta ?ro7essa no se c#7?re de o#tra for7a seno %#ando o Es?)rito 6a$ita e7 n8s. 1e fato' co7o A*ostin6oI; o afir7a 7#i (#7inosa7enteO c2e nos fosse ordenado edificar ao Es?)rito #7 te7?(o de 7adeira e ?edra' #7a :e9 %#e esta 6onra s8 se de:e a 1e#s' seria crista(ino ar*#7ento em prol de s#a di:indade. Ora' ?ois' te7os a%#i #7 argumento 7#ito 7ais (#7inosoO %#e no de:e7os fa9er5(6e #7 te7?(o' ao contrrio' n8s 7es7os so7os se# temploW E o ?r8?rio A?osto(o escre:e' ora %#e so7os te7?(o de 1e#s' ora' na 7es7a ace?5 o' "ue somos templo do Es?)rito 2anto. Co7 efeito Pedro' re?reendendo a Ananias ?or este 6a:er 7entido ao Es?)rito 2anto' di9ia %#e ele no 7entira aos 6o7ens' 7as a 1e#s aAt .3' "b. E onde Isa)as introd#9 o 2en6or dos EJ>rcitos a fa(ar' Pa#(o ensina %#e > o Es?)rito 2anto %#e7 fa(a aI.!U At 2;.2 b. 0ais ainda' %#ando os ?rofetas' a cada ?asso' di9e7 %#e as ?a(a:ras %#e ?rofere7 so do 1e#s dos EJ>rcitos' Cristo e os a?8sto(os as atri$#e7 ao Es?)rito 2anto' do %#A se se*#e %#e -"uele %#e > o a#tor ?ri7ordia( das ?rofecias > o :erdadeiro 2en6or. I*#a(7ente' onde 1e#s se %#eiJa de %#e #ora ?ro:ocado ira ?e(a o$stinao do ?o:o' Isa)as escre:e %#e o Es?)rito 2anto' e7 (#*ar de(e a1e#sb' foi contristado aIs I3.1@b. Por fi7' a $(asfA7ia contra o Es?)rito 2anto no > ?erdo5 ada ne7 nesta era' ne7 na :indo#ra a0t 12.31U 0c 3.2!U -c 12.1@bU %#ando %#e7 $(asfe7o# contra o Fi(6o a(cana ?erdo' da%#i sendo afir7ada a$erta7ente s#a 7a<estade' e %#e ofendA5(a o# di7in#)5(a constit#i cri7e inafian:e(. 1eiJo' c\nscia e de(i$erada7ente' de considerar 7#itos teste7#n6os de %#e os anti*os fi9era7 #so. Para ?ro:are7 %#e o 7#ndo > o$ra do Es?)rito 2anto no 7e5 nos %#e do Fi(6o' citara7 1a:i co7 7#ito ?ra9erO cPe(a Pa(a:ra do 2en6or fora7 feitos os c>#s' e ?e(o Es?)rito de s#a $oa todo o eJ>rcito de(esd a2( 33.Ib. Co7o' ?or>7' > cost#7eiro nos 2a(7os a d#?(a re?etio da 7es7a coisa' e co7o e7 Isa)as a11."b a eJ?resso ca $oca do Es?)ritod e%#i:a(e a c?a(a:rad' ta( ar*#7ento se torna ?recrio. Por isso ?referi a$ordar' #7 tanto se(eti:a7ente' apenas elementos e7 %#e as 7entes ?iedosas ?#desse7 so(ida7ente arri7ar5se.

1#. A UNIDADE DE DEUS LU, DO BATISMO


Entretanto' #7a :e9 %#e 1e#s se re:e(o# 7ais c(ara7ente na :inda de Cristo' ta7$>7 se fe9 assi7 7ais fa7i(iar7ente con6ecido e7 trAs ?essoas. Cont#do' den5 tre 7#itos teste7#n6os' nos > s#ficiente este Nnico. Ora' Pa#(o aEf ". b :inc#(a este trAsO 1e#s' F> e Hatis7o' de ta( 7odo %#e de #7 arra9oa e7 re(ao ao o#tro' isto >' :isto %#e 6 #7a s8 f>' da) de7onstra %#e 6 #7 s8 1e#sU :isto %#e 6 #7 s8 $atis7o' da) ta7$>7 de7onstra %#e eJiste #7a s8 f>. Portanto' se 7ediante o $atis5

I;. A 0Ji7o' e?. II.

7o so7os iniciados na f> e re(i*io de #7 s8 1e#s' necessrio nos > ter ?e(o 1e#s :erdadeiro esse e7 c#<o no7e so7os $ati9ados. A(is' no resta dN:ida %#e' ao di9erO cHati9ai5os e7 no7e do Pai' e do Fi(6o' e do Es?)rito 2antod a0t 2;.1!b' Cristo' 7ediante esta so(ene in<#no' dese<a:a tes5 tificar %#e a ?erfeita (#9 da f> < ent o se 7anifestara' :isto %#e' na rea(idade' isto e%#i:a(e eJata7ente a sere7 eles $ati9ados no no7e de #7 s8 e Nnico 1e#s' o %#a(' e7 ?(ena e:idAncia' se 7ostro# no Pai' no Fi(6o e no Es?)rito. 1o %#A se fa9 7eridi5 ana7ente c(aro %#e na essAncia de 1e#s reside7 trAs ?essoas' nas %#ais' todavia' se con6ece #7 s8 e Nnico 1e#s. E' nat#ra(7ente' co7o a f> no de:e (anar a :ista s#a :o(ta' a olhar ?ara c e ?ara (' ne7 correr a es7o e7 dire'1es di:ersas' ao contrrio' de:e 7irar #nica7en5 te a 1e#s' :o(:er5se #nica7ente ?ara e(e' a e(e a?e*ar5se' disto se conc(#i faci(7ente %#e' caso 6a<a :ariados *Aneros de f>' necessrio se fa9 %#e ta7$>7 6a<a 7#itos de#ses. Ora' :isto %#e o $atis7o > o sacra7ento da f>' e(e nos confir7a a #nidade de 1e#s partindo do fato de %#e ele > #7 s8 e Nnico. 1a%#i ta7$>7 se conc(#i %#e n o > ?er7iss):e( $ati9ar5se a no ser no 1e#s Nnico' #7a :e9 %#e a$raa7os a f> pr% pria da%#e(e e7 c#<o no7e so7os $ati9ados. Portanto' %#ando ordeno# "ue se $ati5 9asse e7 no7e do Pai' e do Fi(6o' e do Es?)rito 2anto' o %#e Cristo %#er di9er seno %#e' 7ediante #7a f> #na e indiz!vel' de:e5se crer no Pai' e no Fi(6o' e no Es?)rito` A(is' %#e o#tra coisa c(ara7ente se atesta a%#i seno %#e Pai' Fi(6o e Es?)rito so o 1e#s Nnico` 1essa for7a' co7o isto fica esta$e(ecido' a saber' %#e 6 #7 Nnico 1e#s' e no 7#itos' conc(#)7os %#e o Cer$o e o Es?)rito nada 7ais so do %#e a ?r8?ria essAncia de 1e#s. E' co7 efeito' 7#i nescia7ente os arianos ?aro(a:a7 e7 de()rio' dizendo %#e' confessando a di:indade do Fi(6o' (6e rec#sa:a7 a s#$stVncia de 1e#s. Ta7?o#co #7a rai:a diferente af(i*ia os 7aced\nios' os %#ais' pelo termo 2sp!rito' %#eria7 %#e se entendesse7 a?enas os dons da *raa derra7ados so$re os 6o7ens. Ora' co7o de(e ?rocede7 a sa$edoria' o entendi7ento' a ?r#dAncia' o ?oder' o te7or do 2en6or' assi7 ele > o ?r8?rio Es?)rito de sa$edoria' de ?r#dAncia' de ?oder' de ?iedade. Ta7?o#co est e(e di:idido e7 confor7idade co7 a distri$#io das *ra5 asU antes' ?or 7ais :ariada7ente %#e essas se<a7 distri$#)das' cont#do e(e ?er7a5 nece co 7es7o e #7 s8d' di9 o A?8sto(o a1Co 12.11b.

1%. TR1S PESSOAS5 DISTINO/ NO DI

ISO

Por o#tro (ado' ta7$>7 nas Escrit#ras se e:idencia certa distino do Pai e7 re(ao ao Cer$oU do Cer$o e7 re(ao ao Es?)ritoU e7 c#<a in:esti*ao' entretan5 to' a ?r8?ria 7a*nit#de do 7ist>rio nos ad:erte de %#o *rande re:erAncia e co7e5

di7ento se de:e a?(icar. E a 7i7' rea(7ente' a*rada57e so$re7odo esta pondera% ' o de Ere*8rio .a9ian9enoO o#: f%a'n[ to. ean no6esaiX Zai. toie< trisi. ?eri(a'7?o7ai o#: f%a'n[ ta. tri'a die(eienX Zai. ei:< to ean a:nafe'ro7ai aqy P/T/fnY TX /nn nXgsfW' OfW Tqis Trbsb PnrW(f7PX7fbU qy P/T/fnY Tf TrWf 1Wn(hin' OfW hWs TX 6nn fnfP/nrq7fWb / c.o ?osso ?ensar e7 #7 e Nnico' se7 %#e 7e :e<a i7ediata7en5 te en:o(:ido ?e(o f#(*or dos trAsU ne7 ?osso distin*#ir os trAs' se7 %#e 7e :e<a i7ediata7ente :o(tado ?ara #7 e Nnico.dI! Por isso' ta7$>7' no de:e7os deiJar5nos (e:ar a i7a*in5(a como #7a trinda5 de de ?essoas %#e deten6a o ?ensa7ento cindido e7 re(ao s ?artes e no o recon5 d#9a' i7ediata7ente' a essa #nidade. Por certo %#e os ter7os Pai. 7ilho e 2sp!rito assina(a7 distino rea(' de sorte %#e no ?ense a(*#>7 sere7 7eros e?)tetos' co7 %#A' e7 f#no de s#as o$ras' 1e#s se<a di:ersificada7ente desi*nadoU entretanto se #ala de distino' no di:iso. =#e o Fi(6o te7 sua ?ro?riedade distinta do Pai no5(o 7ostra7 as referAncias %#e < cita7os' ?ois a Pa(a:ra no 6a:eria estado co7 o Pai se no fosse o#tra distinta do PaiU ne7 6a:eria tido s#a *(8ria <#nto ao Pai' a no ser %#e de(e se distin*#isse. 1e i*#a( 7odo' e(e distin*#e de si o Pai' %#ando di9 %#e 6 o#tro %#e d teste7#n6o a se# res?eito aMo .32U ;.1I' 1;b. E a isto i7?orta o %#e se di9 e7 o#tro (#*arO %#e o Pai a t#do crio# 7ediante o Cer$o aMo 1.3U /$ 11.3b' o %#e no seria ?oss):e(' a no ser %#e' de a(*#7a for7a' se<a distinto de(e. A(>7 disso' o Pai no desce# terra' cont#do desceu a%#e(e %#e ?rocede# do PaiU o Pai no 7orre#' ne7 ress#scito#' e' si7' a"uele %#e fora ?or e(e en:iado. Ta7?o#co esta distino te:e in)cio a ?artir de %#ando a carne foi ass#7idaU ao contrrio' > 7anifesto %#e ta7$>7 antes disso ele foi o ,ni*Anito no seio do Pai aMo 1.1;b. Pois' %#e7 o#sa afir7ar %#e o Fi(6o in*resso# no seio do Pai %#ando' fina(7ente' ento desce# do c># ?ara ass#7ir a nat#re9a 6#7ana` Portanto' ele esta:a no seio do Pai e 7antin6a s#a *(8ria <#nto ao Pai antes disso aMo 17. b. Cristo assina(a a distino do Es?)rito 2anto e7 re(ao ao Pai %#ando di9 %#e e(e' o 2sp!rito. ?rocede do PaiU a(>7 disso' a distin' o do 2sp!rito e7 re(ao a si 7es7o a evidencia se7?re %#e o c6a7a outro' co7o %#ando an#ncia %#e o#tro Conso(ador 6a:eria de ser ?or e(e en:iadoU e fre%&ente7ente e7 o#tras ?assa*ens aMo 1".1IU 1 .2Ib.

1'. FUN&ES

DISTINTI AS DAS PESSOAS DA

TRINDADE

.a :erdade' ?ara eJ?ressar a fora desta distino' no sei se con:en6a (anar 7o de co7?araKes $ase das coisas 6#7anas. 1e fato' os anti*os cost#7a7' ?or :e9es' fa9er isso' 7as' ao 7es7o te7?o' confessa7 %#e fica 7#ito (on*e da rea(ida5

I!. 6erm o sobre o 6anto Dastismo.

de t#do %#anto tra9e7 $ai(a co7o ana(o*ia' do %#e res#(ta %#e 7e arreceio de toda e %#a(%#er o#sadia a%#i' ?ara %#e no dA o?ort#nidade' se<a de ca:i(ao aos 7a(do5 sos' se<a de erro aos i*naros' se a(*o :ier a a?resentar5se no 7#ito a ?ro?8sito. Entretanto' no con:>7 ?assar e7 si(Ancio a distino %#e o$ser:a7os eJ?res5 sa nas Escrit#ras' e esta consiste e7 %#e ao Pai se atri$#i o ?rinc)?io de ao' a fonte e 7anancia( de todas as coisasU ao Fi(6o' a sa$edoria' o conse(6o e a ?r8?ria dis?en5 sao na o?erao das coisasU 7as ao Es?)rito se assina(a o ?oder e a eficcia da ao. Co7 efeito' ainda %#e a eternidade do Pai se<a ta7$>7 a eternidade do Fi(6o e do Es?)rito' ?osto %#e 1e#s <a7ais ?\de eJistir se7 s#a sa$edoria e ?oder' ne7 se de:e $#scar na eternidade antes o# depois' toda:ia no > : o# s#?>rf(#a a o$ser5 :Vncia de #7a orde7' a saberO en%#anto o Pai > tido co7o sendo o ?ri7eiro' ento se di9 %#e o Fi(6o procede de(eU fina(7ente' o Es?)rito procede de a7$os. Ora' at> 7es7o o mero entendi7ento de cada #7' de se# ?r8?rio ar$)trio' o inc(ina a consi5 derar a 1e#s e7 ?ri7eiro ?(anoU e7 se*#ida' e7er*indo de(e' a 2a$edoriaU ento' ?or fi7' o Poder ?e(o %#a( eJec#ta os decretos' di95se %#e o Es?)rito procede' ao 7es7o te7?o' do Pai e do Fi(6o. Isto' na rea(idade' e7 7#itas ?assa*ens' cont#do e7 ?arte a(*#7a est 7ais eJ?()cito do %#e no ca?)t#(o ; da 2p!stola aos Ro7anos a:. !b' onde' na :erdade' o 7es7o Es?)rito > indiferente7ente desi*nado ora 2sp!ri% to de Cristo' ora 2sp!rito da%#e(e %#e dos 7ortos ress#scito# a Cristo a:. 11b' e no se7 ra9o ?(a#s):e(. Ora' Pedro ta7$>7 testifica a1Pe 1.11U 2Pe 1.21b %#e o Es?)rito de Cristo foi -"uele ?e(o %#a( os ?rofetas :aticinara7 %#ando tantas :e9es a Escrit#ra ensina %#e fi9era7 isso ?e(o Es?)rito de 1e#s' o Pai.

1). O RELACIONAMENTO (IPOSTTICO E A UNIDADE CONSUBSTANCIAL


A(>7 disso' esta distino est $e7 (on*e de contraditar a si7?(ic)ssi7a #nida5 de de 1e#s' %#e se ?er7ita da) ?ro:ar %#e o Fi(6o > #7 s8 e Nnico 1e#s co7 o Pai' ?or%#anto' a #7 te7?o' co7 e(e co7?arti(6a de #7 s8 e Nnico Es?)rito' 7as o Es?)rito no > a(*o di:erso do Pai e do Fi(6o' :isto ser ele o Es?)rito do Pai e do Fi(6o. Co7 efeito' e7 cada #7a das 6i?8stases se co7?reende' co7 isso' a nat#re9a inteira' ou. se&a' %#e s#$<a9 a cada #7a s#a ?ro?riedade espec!#ica. O Pai est todo no Fi(6oU o Fi(6o' todo no Pai' co7o ele ?r8?rio ta7$>7 o dec(araO cE# estou no Pai e o Pai est( e7 7i7d aMo 1".1@b. E ?or essa ca#sa os do#tores ec(esisticos no ad7ite7 diferena a(*#7a %#anto essAncia entre as Pessoas.7@
7@. A*ostin6o' 4omilC de Temp. 3;' De TrinitateM ad Pascentium' E?ist. 17". Ciri(o' De Trinitate' (i$. 7U i$id. (i$. 3U Di(logos de A*ostin6o' e7 6almos :;GU entre o#tros.

Pri7eira edioO c.e7 de %#a(%#er diferena de essAncia concede7 os escritores ec(esisticos 2e dis<#n<a #7 do o#tro.d

c0ediante esses desi*nati:os %#e denota7 distinod' di9 A*ostin6o' csi*nifi5 ca %#e se refere7 s re(aKes 7Nt#as' no ?r8?ria s#$stVncia' ?e(a %#a( so #7 todo Bnico e indivis!velCd 1e confor7idade co7 este sentido' as o?iniKes dos anti5 *os de:e7 conci(iar5se' o %#e do#tra sorte ?areceria7 ?\r5se e7 conf(ito' e7 certa esca(a. Pois' ora ensina7 %#e o Pai > o ?rinc)?io do Fi(6o' ora asse:era7 %#e o Fi(6o te7' de si ?r8?rio' tanto a di:indade %#anto a essAncia' e ?or isso > #7 s8 ?rinc)?io co7 o Pai. A ca#sa desta di:ersidade' $e7 e eJ?(icita7ente a eJ?ressa A*ostin6o' e7 o#tro (#*ar' %#ando assi7 fa(aO cCristo' e7 re(ao a si 7es7o' > c6a7ado 1e#sU e7 re(ao ao Pai' > c6a7ado Fi(6o.d E' o#tra :e9O cO Pai' e7 re(ao a si 7es7o' > c6a7ado 1e#sU e7 re(ao ao Fi(6o' > c6a7ado Pai. =#ando se di9 %#e Deus > Pai' e7 re(ao ao Fi(6o' e(e no > o Fi(6oU %#ando se di9 Fi(6o' e7 re(ao ao Pai' e(e no > o PaiU %#ando se di9 %#e o Pai > Deus' e7 re(ao a si mesmo' e se di9 %#e o Fi(6o > Deus' e7 re(ao a si mesmo' e(e > o 7es7o 1e#s. Portanto' %#ando fa(a7os si7?(es7ente do Fi(6o' ?arte de sua re(ao co7 o Pai' $e7 e ?ro?ria7ente se asse:era %#e e(e ?rocede de si mesmo' e ?or isso o c6a7a7os de ?rinc)?io Nnico. =#ando' ?or>7' considera7os a re(ao %#e e(e te7 co7 o Pai' co7 ra9o fa9e7os o Pai o ?rinc)?io do Fi(6o. Todo o %#into (i:ro da o$ra 'a +rindade' de A*ostin6o' se de:ota eJ?(icao desta 7at>ria. 0#ito 7ais se*#ro >' e7 :erdade' deter5nos nesta re(ao %#e -gos% tinho esta$e(ece' a %#a(' ?enetrando 7ais s#ti(7ente no s#$(i7ado 7ist>rio' do %#e di:a*ar7os a es7o ?or 7#itas es?ec#(aKes efA7eras.

2*. O CONCEITO

BSICO DO

DEUS TRI4NO

Portanto' a"ueles c#<o corao ti:er so$riedade e %#e se contentare7 co7 a 7edida da f>' rece$a7' e7 ?o#cas e $re:es ?a(a:ras' o %#e > Nti( de se con6ecer' isto >' %#ando ?rofessa7os crer e7 #7 s8 e Nnico 1e#s' ?e(o ter7o Deus entende5se #7a essAncia Nnica e si7?(es' e7 %#e co7?reende7os trAs ?essoas se7 es?ecifica5 o' desi*na75se no 7enos o Fi(6o e o Es?)rito %#e o PaiU %#ando' ?or>7' o Fi(6o > associado ao Pai' ento se inter?Ke a re(ao' e co7 isso fa9e7os distino entre as ?essoas. 0as' #7a :e9 %#e as ?ro?riedades espec!#icas i7?(ica7 de si #7a *ra5 dao nas ?essoas' de sorte %#e no Pai este<a7 o ?rinc)?io e a ori*e7' se7?re %#e se fa9 7eno' si7#(tanea7ente' do Pai e do Fi(6o' o# do Es?)rito' se atri$#i ao Pai' de 7odo ?ec#(iar' o ter7o Deus. 1esse 7odo ret>75se a #nidade de essAncia e te75se e7 conta a orde7 de *radao' o %#e' entretanto' nada detrai da di:indade do Fi(6o e do Es?)rito. E' ?or certo' co7o < se :i# antes' #7a :e9 %#e os a?8sto(os afir7a7 ser o Fi(6o de 1e#s a%#e(e a %#e7 0ois>s e os ?rofetas testificara7 ser o 2en6or' necessrio > se7?re :o(:er #nidade de essAncia. 1a) ser a$o7in:e( sacri(>*io di9er %#e o

Fi(6o > o#tro 1e#s distinto do Pai' :isto %#e o si7?(es desi*nati:o Deus no ad7ite re(ao' ne7 se ?ode di9er %#e 1e#s' co7 res?eito a si ?r8?rio' se<a isto o# a%#i(o. =#anto ao fato de %#e o desi*nati:o 6enhor. to7ado se7 es?ecificao' con:e5 n6a a Cristo' > ?atente (#9 das ?a(a:ras de Pa#(o a2Co 12.;' !bO cPor isso trAs :e9es s#?(i%#ei ao 2en6ord' ?or%#anto' %#ando rece$e# a res?osta de 1e#sO c0in6a *raa te $astad' acrescenta ?o#co de?oisO cPara %#e o ?oder de Cristo 6a$ite e7 7i7.d Ora' > e:idente %#e o ter7o 6enhor foi a) ?osto e7 (#*ar de 8eov(' e ?or isso seria fr):o(o e ?#eri( restrin*i5lo ?essoa do 0ediador' %#ando > #7a afir7ao a$so(#5 ta' %#e no co7?ara o Fi(6o co7 o Pai. E sa$e7os do recon6ecido cost#7e dos *re*os %#e os a?8sto(os e7?re*ara7' *era(7ente' o ter7o ]#'rio< aNBpiXs / 6enhorb no (#*ar de 5eo 7. E ?ara %#e no se ten6a de $#scar eJe7?(o distante' Pa#(o oro# ao 2en6or e7 sentido no diferente da"uele e7 %#e > citada ?or Pedro a ?assa*e7 de Moe(O cTodo a%#e(e %#e in:ocar o no7e do 2en6or ser sa(:od aAt 2.21U M( 2.32b. Onde este desi*nati:o > atri$#)do de 7odo ?artic#(ar ao Fi(6o' se :er no de:ido (#*ar %#e a ra9o > o#tra. Por ora > $astante ter5se e7 conta %#e' ro*ando Pa#(o a 1e#s e7 sentido a$so(#to' i7ediata5 7ente adiciona o no7e de Cristo. Assi7 ta7$>7 1e#s >' e7 ace?o tota(' ?e(o ?r8?rio Cristo' desi*nado de Es?)rito aMo ".2"b. Pois nada se o?Ke %#e toda a essAncia de 1e#s' e7 %#e se co75 ?reende7 o Pai' o Fi(6o e o Es?)rito' se<a es?irit#a(' o %#e' a(is' se fa9 e:idente da Escrit#ra' ?or%#anto' co7o o#:i7os %#e 1e#s > a) c6a7ado de Es?)rito' assi7 ta75 $>7 o#:i7os %#e o Es?)rito 2anto' %#e > 6i?8stase de toda a essAncia' se di9 no s8 ser o 2sp!rito de 1e#s' 7as ainda "ue procede de 1e#s.

21. A ATITUDE PR0PRIA EM RELAO A ESTA DOUTRINA E S (ERESIAS QUE SE


L(E OP&EM

Co7o' ?or>7' 2atans' no af de secionar5se a f> das ?r8?rias ra)9es' te7 se7?re s#scitado (#tas in*entes' e7 ?arte %#anto di:ina essAncia do Fi(6o e do Es?)rito' e7 ?arte %#anto distino ?essoa(U e co7o e7 %#ase todos os s>c#(os te7 insti*ado es?)ritos )7?ios' ?ara %#e' nesta 7at>ria' 7o(estasse7 os 7estres ortodoJos' assi7 ta7$>7 est ele 6o<e tentando das :e(6as $rasas acender no:o fo*ar>#. A%#i' fa95se necessrio ir ao encontro dos desatinos ?er:ersos de deter7inados indiv!duos. At> a%#i 7e# ?ro?8sito te7 sido ?rinci?a(7ente cond#9ir ?e(a 7o aos %#e se deiJa7 de $o7 *rado ensinar' no ?ro?ria7ente tra:ar da 7o em luta co7 os o$stinados e contenciosos. 0as a*ora i7?Ke5se defender de todas as in:ecti:as dos r>?ro$os a :erdade %#e te7 sido ?acifica7ente eJ?osta' ainda %#e o esforo ?ri7or5 dia( se :o(tar a istoO a %#e todos %#antos dere7 o#:idos :idos e a$ertos Pa(a:ra

de 1e#s ten6a7 co7o 7anter5se de ?> e fir7e9a.

Entenda7os %#e' se nos 7ist>rios secretos da Escrit#ra nos con:>7 ser s8$rios e 7odestos' certa7ente este %#e no 7o7ento trata7os no re%#er 7enos 7od>stia e so$riedadeU 7as > ?reciso estar $e7 de so$rea:iso' ?ara %#e ne7 nosso con6eci5 7ento' ne7 nossa ()n*#a : a(>7 do %#e a Pa(a:ra de 1e#s nos desi*no#.71 Pois' co7o 6a<a a 7ente 6#7ana' %#e ainda no ?ode estat#ir ao certo de %#e nat#re9a se<a a 7assa do so(' %#e entretanto se :A diaria7ente co7 os o(6os' de red#9ir s#a ?arca 7edida a i7ens#r:e( essAncia de 1e#s` 0#ito ?e(o contrrio' co7o 6a<a de' ?or s#a ?r8?ria o?erao' ?enetrar at> a s#$stVncia de 1e#s' a fi7 de ?erscr#t5 la' ela %#e n o a(cana ne7 ao 7enos a s#a ?r8?ria` Por c#<a ra9o' de $o7 *rado deiJe7os a 1e#s o con6eci7ento de si mesmo' ?ois' a(>7 de t#do' co7o o di9 /i(rio' ele ?r8?rio' %#e no foi con6ecido' a no ser ?or si mesmo' > de si 7es7o a Nnica teste7#n6a id\nea.72 Ora' deiJare7os co7 e(e o %#e (6e co7?ete se o conce5 $er7os ta( co7o e(e se nos 7anifestaU e s8 ?odere7os inteirar5nos disto ?or inter5 7>dio de s#a Pa(a:ra.73 EJiste7' %#anto a esta %#esto' cinco 6o7)(ias de Cris8sto7os contra os ano5 7e#s' co7 as %#ais' entretanto' no conse*#i# coi$ir a ?res#no dos sofistas' se7 %#e desse7 r>deas so(tas a s#a :er$osa (o%#acidade' ?ois a%#i e7 nada se fi9era7 7ais 7odesta7ente do %#e cost#7a7 #az%lo e7 todas as de7ais. Pe(o 7#i infe(i9 res#(tado de %#a( te7eridade nos i7?orta ser ad:ertidos' ?ara %#e ten6a7os o c#i5 dado de a?(icar5nos a esta %#esto co7 doci(idade 7ais do %#e co7 s#ti(e9a' no inc#(ca7os no es?)rito o# in:esti*ar a 1e#s e7 %#a(%#er o#tra ?arte %#e no se<a e7 s#a 2a*rada Pa(a:ra' o# a se# res?eito ?ensar %#a(%#er coisa' a no ser %#e s#a Pa(a:ra lhe to7e a dianteira' o# fa(ar algo "ue no se<a to7ado dessa 7es7a Pa(a:ra. Ora' se a distino %#e e7 #7a s8 e Nnica di:indade s#$siste de Pai' Fi(6o e Es?)rito' ?osto %#e > dif)ci( de a?reender5se' ca#sa a certos es?)ritos 7ais dific#(da5 de e ?ro$(e7a do %#e > <#sto' de:e ter5se na (e7$rana %#e as 7entes 6#7anas 7er*#(6a7 e7 #7 (a$irinto %#ando cede7 s#a c#riosidade' e assi7' ?or 7ais %#e no a(cance7 a a(t#ra do 7ist>rio' deiJa75se re*er ?e(os orc#(os ce(estes.

22. A OBSTINAO DOS ANTITRINITARIANOS/ ESPECIALMENTE SER

ETO

Tecer #7 cat(o*o dos erros co7 os %#ais a inte*ridade da f> foi o#trora ?osta e7 Je%#e e7 re(ao a este ca?)t#(o da do#trina' seria eJcessi:a7ente (on*o to5 ta(7ente inNti( e tedioso. E a 7aior ?arte dos 6ere*es intento# de ta( 7odo sair a
71. Pri7eira edioO cA%#i' 7#i certa7ente' se a(*#7a :e9' e7 %#a(%#er ?arte' nos rec\nditos 7ist>rios da Escrit#ra' i7?orta discorrer so$ria7ente e co7 7#ita 7oderao' a?(icada' ade7ais' 7#ita ca#te(a' ?ara %#e' se<a o ?ensa7ento' se<a a ()n*#a' no a:ance a(> do ?onto a %#e se estende7 os (i7ites da Pa(a:ra de 1e#s.d 72. Da Trindade' (i:ro I' ca?)t#(o 1!. 73. Pri7eira edioO cE a-6ob estare7os deiJando' se' de fato' O conce$er7os ta( %#a( 2e nos re:e(a' ne7 $#scar7os con6eci7ento a 2e# res?eito de o#tra fonte %#e de 2#a Pa(a:ra.d

ca7?o no af de s#$:erter toda a *(8ria de 1e#s 7ediante seus crassos des:arios' %#e se dera7 ?or satisfeitos co7 a(ar7ar e (anar e7 conf#so os 7enos esc(arecidos. 1e fato' de #ns ?o#cos 6o7ens (o*o $or$#(6ara7 7#itas seitas' as %#ais' e7 ?arte' fra*7entaria7 a essAncia de 1e#sU e7 ?arte' conf#ndiria7 a distino %#e 6 entre as ?essoas. Entretanto' se 7ante7os o %#e foi antes s#ficiente7ente de7ons5 trado da Escrit#raO %#e a essAncia do 1e#s #no e Nnico > si7?(es e indi:isa' essn% cia' por$m' %#e ?ertence ao Pai' e ao Fi(6o' e ao Es?)rito' ?or o#tro (ado' %#e ?or deter7inada ?ro?riedade o Pai difere do Fi(6o' e o Fi(6o di#ere do Es?)rito' estar fec6ada a ?orta no a?enas a Lrio e a 2a$>(io' 7as ta7$>7 aos de7ais :et#stos *eradores de erros. Entretanto' :isto %#e tA7 s#r*ido e7 nosso te7?o certos des:airados' co7o 2er:eto e o#tros co7o e(e' %#e a t#do en:o(:era7 de no:>is fantasias' fa95se neces5 srio' e7 ?o#cas palavras' disc#tir s#as fa(cias. A 2er:eto' o ter7o +rindade foi a ta( ?onto odioso' ?ior' a$o7in:e(' %#e di9ia sere7 ateus todos "uantos e(e deno7i5 na:a de trinit7rios. 1eiJo de considerar os ter7os ins#(t#osos %#e in:ento# ?ara in:ecti:5los. Esta' co7 efeito' foi s#a s)ntese das es?ec#(aKesO 1e#s fica di:idido e7 trAs ?artes %#ando se di9 %#e e(e s#$siste e7 trAs ?essoas na essAncia' e %#e esta Tr)ade > i7a*inria' ?or%#anto se ?Ke e7 conf(ito co7 a #nidade de 1e#s. En%#an5 to isto' ele foi de ?arecer %#e as chamadas ?essoas so apenas certas fi*#raKes eJternas %#e' na rea(idade' no s#$siste7 na essAncia de 1e#s' 7as nos re?resenta7 1e#s desta o# da%#e(a for7a' e %#e' de in)cio' certa7ente nada 6a:ia de distinto e7 1e#s' #7a :e9 %#e o#trora o Cer$o era o 7es7o %#e o Es?)rito. Cont#do' desde %#e Cristo s#r*i#' como 1e#s procedente de 1e#s' ta7$>7 de(e deri:o# o Es?)rito como o#tro 1e#s. 0as' e7$ora s :e9es e(e 7ati9e s#as fNne$res canKes' co7o %#ando di9 %#e a eterna Pa(a:ra de 1e#s era o Es?)rito de Cristo e7 1e#s e a ef#(*Ancia de sua id>ia' de i*#a( 7odo %#e o Es?)rito era a so7$ra da 1eidade' entretanto e7 se*#ida red#9 a nada a deidade de #7 e de o#tro' asse:erando %#e' se*#ndo a 7a5 neira da dis?ensao' tanto no Fi(6o %#anto no Es?)rito' 6 #7a ?arte de 1e#s' assi7 co7o o 7es7o Es?)rito' s#$stancia(7ente e7 n8s e ta7$>7 na 7adeira e na ?edra' > #7a ?oro de 1e#s. O %#e e(e :ocifera so$re a ?essoa do 0ediador' eJa5 7inare7os no de:ido (#*ar. 0as' esta 7onstr#osa fantas7a*oria' de %#e pessoa o#tra coisa no > seno a 7anifestao :is):e( da *(8ria de 1e#s' no necessita de ref#tao eJtensa. Pois %#ando Moo a1.1b dec(ara %#e &( antes de o 7#ndo ser criado o -o'*o< aLXgXs k LerboU Palavrab era 1e#s' 7#i c(ara7ente o distin*#e de #7a si7?(es id$ia. .a :erdade' se ta7$>7 ento' e desde a eJtre7a eternidade' esse -o'*o< aLXgXsb' %#e era 1e#s' este:e co7 o Pai' e s#a ?r8?ria *(8ria foi insi*ne co7 o Pai aMo 17. b' ?or certo %#e no ?ode ser mera ref#(*Ancia eJterna o# fi*#rati:a. Ao contrrio' se*#e5

se necessaria7ente %#e era #7a 6i?8stase %#e residia no V7a*o do ?r8?rio 1e#s.

E ainda %#e no se faa 7eno do Es?)rito' seno na 6ist8ria da criao do 7#ndo' cont#do a(i ele no se a?resenta co7o #7a so7$ra' 7as antes como o ?oder essencia( de 1e#s' #7a :e9 %#e 0ois>s re*istra %#e a%#e(a 7assa ainda infor7e era s#stentada ?or e(e aEn 1.2b. Portanto' :isto %#e o Es?)rito eterno se7?re eJisti# e7 1e#s' ento e(e se 7anifesto# en%#anto' :i:ificando5a' s#ste:e ele a 7at>ria ca8tica do c># e da terra at> %#e fosse7 re:estidos co7 $e(e9a e orde7. E:idente7ente' ainda no ?ode 6a:er ent o #7 e7$(e7a o# re?resentao de 1e#s' co7o son6a 2er:eto. E7 o#tro (#*ar' ?or>7' ele se :A o$ri*ado a desn#dar 7ais a$erta7ente s#a i7?iedade' "uando sustenta %#e 1e#s decreto# ?ara si #7 Fi(6o :is):e( e7 s#a eterna ra9o' desse 7odo e(e se 7anifesto# :is):e(. Ora' se isso > :erdadeiro' no se deiJa a Cristo o#tra di:indade eJceto at> onde' ?e(o eterno decreto de 1e#s' foi ele constit#)do Fi(6o. Acrescenta5se %#e essas fantas7a*orias %#e 6erveto s#?Ke e7 (#*ar das 6i?8stases' de ta( 7odo ele as transfor7a' %#e no :aci(a e7 aneJar a 1e#s no:os acidentes. 0ais do %#e t#do' ?or>7' de:e5se es?ecia(7ente eJecrar istoO %#e ele indiscri5 7inada7ente 7ist#ra co7 todas as criat#ras tanto o Fi(6o de 1e#s %#anto o Es?)ri5 to. Ora' afir7a a$erta7ente %#e na essAncia de 1e#s 6 ?artes e di:isKes' das %#ais cada ?oro > 1e#s. 1e 7odo es?ecia(' ?or>7' di9 %#e os es?)ritos dos fi>is so coeternos e cons#$stanciais co7 1e#s' :isto %#e' e7 o#tro (#*ar' atri$#i deidade s#$stancia( no a?enas a(7a 6#7ana' 7as ainda s de7ais coisas criadas.

23. ( NO FIL(O A MESMA DI

INDADE DO

PAI

1este c6arco sai# o#tro 7onstro no diferente. Pois certos $i(tres' ?ara e:adir5 se odiosidade e i*no7)nia da i7?iedade de 2er:eto' confessara7 %#e' na rea(ida5 de' 6 trAs ?essoas' desde %#e se faa' ?or>7' a restrio de %#e o Pai' %#e > o Nnico :erdadeiro e ?ro?ria7ente 1e#s' ao for7ar o Fi(6o e o Es?)rito' ne(es co7#nico# s#a deidade. A(>7 do 7ais' eles no se a$stA7 desta 6orrenda 7aneira de fa(arO %#e o Pai se distin*#e do Fi(6o e do Es?)rito ?or esta 7arcaO so7ente ele > o essenciador. 1e ?referAncia' e:oca7 este ?reteJtoO %#e Cristo > *enera(i9ada7ente desi*na5 do de Fi(6o de 1e#s' do %#A conc(#e7 %#e nen6#7 o#tro > ?ro?ria7ente 1e#s' seno o Pai. .o o$ser:a7' entretanto' %#e' e7$ora o desi*nati:o 'eus se<a ta75 $>7 co7#7 ao Fi(6o' toda:ia s :e9es se ?rescre:e ZatC e:Joc6'n aOfTAn0Xc/gn / por e0celnciaM por via de eminnciab ao Pai' ?or%#anto > ele a fonte e o ?rinc)?io da 1eidade' e isso ?ara acent#ar5se a #nidade indi:isa da essAncia. O$<eta7 %#e' se ele > :erdadeira7ente o Fi(6o de 1e#s' > a$s#rdo %#e e(e se<a Fi(6o de #7a PessoaW E# res?ondo %#e a7$as as coisas so :erdadeiras' isto >' %#e ele > o Fi(6o de 1e#s' ?or%#e > a Pa(a:ra *erada ?e(o Pai antes de todas as eras k ?ois ainda no esta7os tratando da ?essoa do 0ediador k' e toda:ia %#e' no interesse de eJ?(icao 7ais ?recisa dos termos' de:e5se dar considerao ao designativo

Pessoa' de sorte %#e

a"ui no se to7e o desi*nati:o 'eus in%#a(ificada7ente' 7as ?e(o termo Pai. Ora' se no te7os nen6#7 o#tro ?or 'eus seno o Pai' e:idente7ente o Fi(6o se re$aiJa desta di*nidade. Portanto' se7?re %#e se fa9 7eno da 1eidade' de 7odo a(*#7 se de:e ad7itir ant)tese entre o Fi(6o e o Pai' co7o se o desi*nati:o de :erdadeiro 1e#s con:iesse so7ente a este. Ora' nat#ra(7ente %#e o 1e#s %#e se 7anifesto# a Isa)as aI.1b foi o 1e#s :erdadeiro e Nnico' o %#a(' no entanto aMo 12."1b' afir7a %#e era Cristo. Ta75 $>7 a"uele %#e testifico# ?e(a $oca de Isa)as a;.1"b %#e 6a:eria de ser ao <#de#s ?or ?edra de tro?eo' era o 1e#s Nnico' o %#a( Pa#(o aR7 !.33b dec(ara ter sido Cristo. -"uele %#e ?roc(a7a' ?or inter7>dio de Isa)as a" .23bO cAssi7 co7o e# :i:o' diante de 7i7 se do$rar todo <oe(6od' > o 1e#s Nnico a #alar' toda:ia Pa#(o XR7 1".11Y o inter?reta como sendo Cristo. Acresce7 a isto os teste7#n6os %#e o A?8sto(o e:oca a/$ 1.1@U 1.IbO cT#' 8 1e#s' (anaste os f#nda7entos do c># e da terrad a2( 1@2.2 bU de i*#a( sorteO cAdo5 re75no todos os an<os de 1e#sd a2( !7.7b' e0clama'1es %#e rea(7ente co7?ete7 s8 ao 1e#s Nnico' %#ando' no entanto' (e7os sere7 enc\7ios ?r8?rios de Cristo. E no te7 fora a(*#7a o %#e o$<eta7' di9endo %#e se atri$#i a Cristo o %#e s8 a 1e#s ?ertence' :isto ser e(e o res?(endor de s#a *(8ria7" a/$ 1.3b. Ora' < %#e e7 todas essas ?assa*ens se #sa o ter7o Sen#or' ento' se ele > o Sen#or' no se ?ode ne*ar %#e ele se<a a%#e(e 7es7o 1e#s %#e' ?or inter7>dio de Isa)as' ?roc(a7a e7 o#tro (#*ar aIs "".IbO cE#' e# so#' e a(>7 de 7i7 no 6 1e#s.d Con:>7 atentar ta7$>7 ?ara esta de Mere7ias a1@.11bO cOs de#ses %#e no fi9era7 os c>#s e a terra desa?arecero da terra e de de$aiJo da terrad' %#ando' ?or o#tro (ado' ser necessrio confessar %#e a%#e(e c#<a di:indade co7 7#ita fre%&An5 cia e7 Isa)as se ?ro:a ser o Fi(6o de 1e#s o a#tor da criao do #ni:erso. Co7o' ?or>7' o Criador no eJistir ?or si 7es7o' 7as deri:ar de o#tra ?arte sua essAn5 cia' e(e %#e a t#do o#tor*a o ser` Ora' todo a%#e(e %#e afir7a %#e o Fi(6o rece$e# do Pai a essAncia ne*a %#e e(e ten6a a#to5eJistAncia. 0as o Es?)rito 2anto contradi9 isto' c6a7ando5o Sen#or. Ora' se ad7iti7os %#e toda a essAncia s8 este<a no Pai' o# e(a se far di:is):e(' o# estar tota(7ente a#sente do Fi(6oU e assi7' des?o<ado de s#a essAncia' ele ser 1e#s a?enas e7 no7e. 2e porventura se der cr>dito a esses caadores de ?ic#in6as' a essAncia de 1e#s s8 con:>7 ao Pai' < %#e s8 e(e > e > %#e7 o#tor*a ao Fi(6o a essAncia. Assi7' a di:indade do Fi(6o ser a(*o a(6eio essAncia de 1e#s' o# a deri:ao de #7a ?arte do todo. A(>7 disso' e7 f#no de se# ?rinc)?io' > necessrio ad7itir %#e o Es?)rito >
7". Pri7eira edioO c.e7 :a(e essa es?eciosa distino de %#e se est a transferir a Cristo aob %#e > ?r8?rio de 1e#s' #7a :e9 %#e -6e > aE(eb a ref#(*Ancia da *(8ria.d

so7ente do Pai' ?or%#anto se > ele deri:ao da essAncia ?ri7ria' a %#a( no > ?r8?ria seno ao Pai' de direito no se considerar o Es?)rito como sendo do Fi(6o' o %#e' no entanto' > ref#tado ?e(o teste7#n6o de Pa#(o' o %#a( o fa9 co7#7 a Cristo e ao Pai aR7 ;.!b. A(>7 disso' se a ?essoa do Pai for e(i7inada da Trindade' e7 %#e ele diferir do Fi(6o e do Es?)rito' a no ser o fato de %#e so7ente ele > ?ro?ria7en5 te 1e#s` Confessa7 %#e Cristo > 1e#s' e no o$stante dizem %#e ele difere do Pai. Por o#tro (ado' > ?reciso 6a:er a(*#7a caracter)stica de diferenciao' ?ara %#e o Pai no se<a o Fi(6o. Os %#e a ?Ke7 na essAncia' 7anifesta7ente red#9e7 a nada a :erdadeira deidade de Cristo' %#e no ?ode eJistir se7 a essAncia' e de fato toda a essncia. Por certo %#e o Pai no diferir do Fi(6o' a no ser %#e ten6a e7 si a(*o ?r8?rio' %#e no se<a co7#7 ao Fi(6o. Ora' e7 %#e' ?ois' os diferenciaro`7 2e a diferenciao est na essAncia' res5 ?onda7 se ele a ten6a o# no co7?arti(6ado co7 o Fi(6o` Isto' na :erdade' no ?ode ser e7 ?arte' ?ois %#e seria )7?io for<ar #7 7eio 1e#s. A(>7 do 7ais' dessa for7a cindiria7 a$o7ina:e(7ente a essAncia de 1e#s. Resta %#e e(a toda se<a co5 7#7 ao Pai e ao Fi(6o. 2e isto > :erdadeiro' ento rea(7ente nen6#7a diferencia5 o 6a:er de #7 e7 re(ao ao o#tro no %#e tan*e ?r8?ria essncia. 2e contra5 ?Ke7 dizendo %#e o Pai' ao conferir a essAncia' no o$stante ?er7anece o 1e#s Nnico' e7 %#e7 est a essAncia' Cristo' conse%&ente7ente' ser #7 1e#s fi*#rati5 :o' e s8 Deus e7 a?arAncia o# e7 no7e' no e7 rea(idade' < %#e no 6 nada %#e se<a 7ais ?r8?rio de 1e#s do %#e ser' confor7e esta a#irma' oO7I cO %#e > 7e en:io# a :8sd aEJ 3.1"b.
MENTE E2TENSI O

2!. O TERMO 'EUS NO SE PALA RA

APLICA E2CLUSI AMENTE AO

PAI6 ELE

IGUAL3

=#e ind#$ita:e(7ente > fa(so o %#e ass#7e7' isto $' %#e tantas :e9es %#antas se fa9 7eno de 1e#s na Escrit#ra' se7 %#a(ificao' de:e5se entender so7ente o Pai' > faci(7ente ref#t:e( (#9 de 7#itas ?assa*ens. E na%#e(as 7es7as re#ernci% as %#e cita7 a se# fa:or' 7anifesta7 :er*on6osa7ente s#a fa(ta de ref(eJo' ?ois %#e ne(as o no7e do Fi(6o se a<#sta ao nome do Pai' donde se e:idencia %#e se to7a o ter7o Deus de 7odo re(aciona(' e ?ortanto se restrin*e pessoa do Pai. E co7 #7a ?a(a:ra se disso(:e s#a o$<eoO a no ser %#e s8 o Pai' di9e7 eles' fosse o :erdadeiro 1e#s' seria ele seu prprio PaiC Ora' ta7?o#co > a$s#rdo %#e' e7 f#n5 o de *ra# e orde7' 1e#s se<a c6a7ado de 7aneira ?ec#(iar a"uele %#e no s8 *ero# de si s#a 2a$edoria' 7as > ainda o 1e#s do 0ediador' co7o eJ?orei 7ais ?(ena7ente no de:ido (#*ar. Pois desde %#e Cristo se 7anifesto# na carne ele >
7 . Pri7eira edioO cA*ora' %#A desco$riro e7 %#e O distin*a7`d 7I. Pri7eira edioO c?or%#anto nada 7ais ?r8?rio a>b a 1e#s do %#e ser' confor7e essa aasserob.d

c6a7ado o Fi(6o de 1e#s' no s8 e7 %#e a Pa(a:ra eterna foi *erada do Pai' antes dos s>c#(os' 7as ta7$>7 ?or%#e' ?ara #nir5nos a 1e#s' ass#7i# a ?essoa e o of)cio do 0ediador. E' #7a :e9 %#e to o#sada7ente eJc(#e7 o Fi(6o da di*nidade de 1e#s' *osta5 ria de sa$er se ?or:ent#ra se ?ri:a ele de $ondade %#ando dec(ara a0t 1!.17b %#e nin*#>7 6 $o7 seno o 1e#s Nnico. .o esto# fa(ando de s#a nat#re9a 6#7ana' ?ara %#e ?or acaso no re:ide7 di9endo %#e toda e %#a(%#er coisa %#e ne(a 6o#:e de $o7 (6e ?ro:iera de do7 *racioso. Per*#nto se o eterno Cer$o de 1e#s > $o7 o# no. 2e o ne*a7' s#a i7?iedade fica ?(ena7ente indiciadaU ad7itindo5o' corta7 a *ar*anta a si ?r8?rios. =#anto ao fato' ?or>7' %#e ?ri7eira :ista Cristo ?arece dec(inar de si o %#a(itati:o bom' isso nos confir7a ainda 7ais a dec(arao' ?or%#e' afina(' sendo %#e este > #7 atri$#to sin*#(ar do 1e#s Nnico' re<eitando a fa(sa 6onra e7 %#e fora sa#dado como $o7 7aneira :#(*ar' ad:erte %#e era di:ina a $ondade co7 %#e era dotado. Portanto' ?er*#nto se' onde Pa#(o afir7a %#e s8 1e#s > i7orta(' s$io e :erda5 deiro a1T7 1.17U R7 1I.27U 3."b' ?or:ent#ra co7 estas ?a(a:ras Cristo > red#9ido ao n):e( dos 7ortais' dos insi?ientes e dos fa(aciosos` 1a)' no ser i7orta( a"uele %#e desde o ?rinc)?io foi a :ida' de sorte %#e conferisse a i7orta(idade aos an<os` .o ser s$io a"uele %#e > a eterna sa$edoria de 1e#s` .o ser :erdadeiro a"ue% le %#e > a ?r8?ria :erdade` Inda*o' a(>7 disso' se so de ?arecer %#e Cristo de:a ser adorado. Pois' se de direito :indica isto ?ara siO %#e todo <oe(6o se do$re diante de(e aF? 2.1@b' se*#e5 se %#e ele > a%#e(e 1e#s %#e na (ei ?roi$i# %#e se adorasse a %#a(%#er o#tro' a(>7 de(e aEJ 2@.3U .7b. 2e %#ere7 %#e o %#e se di9 e7 Isa)as a"".Ib se ad7ita ser s8 a res?eito do PaiO cE# so#' e nin*#>7 a(>7 de 7i7d' este mesmo teste7#n6o :o(to contra e(es' ?or%#anto :e7os %#e a Cristo se atri$#i t#do o %#e > prprio de 1e#s. .e7 ?rocede s#a ca:i(osa distino de %#e Cristo foi eJa(tado na carne' na %#a( se 6a:ia 6#7i(6ado' e %#e todo ?oder (6e fora dado no c># e na terra co7 res?eito condi' o na carne' ?or%#e' e7$ora a 7a<estade de Rei e M#i9 se estenda a toda a ?essoa do 0ediador' a no ser %#e ele fosse ta7$>7 1e#s 7anifesto e7 carne' no ?\de ser *#indado a to s#$(i7ada eJa(tao se7 ?\r e7 conf(ito consi*o o ?r8?rio 1e#s. E esta contro:>rsia a diri7e Pa#(o 7#ito $e7' ensinando ter sido ele i*#a( a 1e#s antes de 6#7i(6ar5se so$ a for7a de ser:o aF? 2.I' 7b. Co7 efeito' co7o ?oderia s#$sistir esta i*#a(dade' a no ser %#e ele ti:esse sido a%#e(e 1e#s c#<o no7e > 8ah e 8eov(' %#e ca:a(*a ?or so$re os %#er#$ins a2( 1;.1@U ;@.1U !!.1b' %#e > Rei de toda a terra a2( "7.7' ;b e Rei dos s>c#(os` Ora' ?or 7ais %#e :ocifere7' no se ?ode ?ri:ar a Cristo do %#e Isa)as di9 e7 o#tro (#*arO cEste > o nosso 1e#s' e ne(e te7os es?eradod aIs 2 .!b' %#ando descre5 :e co7 estas ?a(a:ras a :inda do 1e#s Redentor' %#e no s8 traria o ?o:o de :o(ta

do eJ)(io $a$i(\nico' 7as ta7$>7 resta#raria ?(ena7ente a I*re<a e7 todos os seus nN7eros. Ta7$>7 nada conse*#e7 co7 esta o#tra ca:i(aoO %#e Cristo foi 1e#s e7 f#no do ?r8?rio Pai. Ora' ainda %#e confesse7os %#e' no tocante orde7 e *rada5 o' no Pai est o ?rinc)?io da di:indade' cont#do afir7a7os ser este #7 constr#cto detest:e(O %#e a essAncia > ?r8?ria s8 do Pai co7o se ele fosse deificador do Fi(6o' ?or%#e' desse 7odo' o# a essAncia teria de ser 7N(ti?(a o# a Cristo c6a7a7 1e#s a?enas e7 t)t#(o e i7a*inao. 2e ad7ite7 %#e o Fi(6o > 1e#s' toda:ia e7 se*#ndo ?(ano e7 re(ao ao Pai' ento a essAncia %#e no Pai > in*Anita e no criada' ne(e ter sido *erada e criada. 2ei %#e a 7#itos es?)ritos 9o7$eteiros > 7oti:o de *a(6ofa %#ando ded#9i7os das ?a(a:ras de 0ois>s a distino das ?essoas' onde a?resenta a 1e#s fa(ando assi7O cFaa7os o 6o7e7 nossa i7a*e7d aEn 1.2Ib. CAe7' entretanto' os (eito5 res ?iedosos %#o fr):o(a e i7?rocedente7ente 0ois>s introd#9iria este co7o %#e co(8%#io' se no 1e#s #no e Nnico no s#$sistisse #7a ?(#ra(idade de ?essoas. Ora' a"ueles a %#e7 o Pai diri*e a ?a(a:ra ?or certo era7 seres increados. Entretanto' nada h( increado' eJceto o ?r8?rio 1e#s' e se7 dN:ida #no e Nnico. Ora' ?ois' a no ser %#e ad7ita7 ser co7#7 ao Fi(6o e ao Es?)rito' co7 o Pai' o ?oder de criar' e co7#7 a a#toridade de ditar ordens' se se*#ir %#e 1e#s no fa(o# consi*o 7es7o no V7$ito de s#a interioridadeU ao contrrio' e(e diri*i# a ?a(a:ra a o#tros art)fices eJteriores. Fina(7ente' #7 s8 teJto esc(arece s#as o$<eKes n#7a s8 ?assa*e7.77 Co7 efeito' o %#e o ?r8?rio Cristo dec(araO %#e c1e#s > Es?)ritod aMo ".2"b' no seria consentV5 neo o restrin*ir so7ente ao Pai' co7o se o ?r8?rio Cer$o no fosse de nat#re9a es?irit#a(. Por%#e' se o desi*nati:o 2sp!rito con:>7 ao Fi(6o' de i*#a( 7odo co7o ao Pai' conc(#o %#e so$ o ter7o indefinido Deus est co7?reendido o Fi(6o. Acres5 centa' ?or>7' i7ediata7ente a?8s %#e nin*#>7 ?ro:a ser adorador de 1e#s seno ca"ueles %#e o adora7 e7 es?)rito e e7 :erdaded aMo ".23b. 1o %#A se ded#9 a o#tra conclus oO #7a :e9 %#e Cristo eJerce o of)cio 7a*isteria( e7 s#$ordinao ao Ca5 $ea' atri$#i ele ao Pai o t)t#(o 'eus' no ?ara a$o(ir s#a ?r8?ria di:indade' 7as ?ara %#e a e(a nos cond#9a *rad#a(7ente.

2". A ESS1NCIA 4NICA DE DEUS COMUM S TR1S PESSOAS


0as' nisto en*ana75se redonda7ente' :isto %#e son6a7 co7 trs indi:id#a5 Kes' cada #7a das %#ais ?oss#indo ?arte da essAncia. Ora' so7os ensinados nas Escrit#ras %#e 1e#s' no %#e res?eita essAncia' > #7 s8 e Nnico' e da) ser in*Anita a
77. Pri7eira edioO cFina(7ente' de d#as o$<eKes s#as #7a ?assa*e7 s8' a #7 te7?o' faci(7ente anosb des:enci(6ar.d

essAncia tanto do Fi(6o %#anto do Es?)rito. Co7o' ?or>7' o Pai > ?ri7eiro e7 or5 de7 e de si *ero# s#a 2a$edoria' co7 ra9o' co7o disse ?o#co antes' > tido ?or ?rinc)?io e fonte da 1eidade e7 se# todo. 1esse 7odo 1e#s' tomado o termo e7 ace?o no ?artic#(ari9ada' > in*Anito' e de i*#a( 7odo in*Anito $ o Pai co7 res5 ?eito sua ?essoa. A(>7 disso' <#(*a7 est#(ta7ente %#e ?ode7 conc(#ir de nossa o?inio ded#9ir5 se #7a %#aternidade' ?ois nos atri$#e7' fa(sa e ca(#niosa7ente' o constr#cto de s#a cere$rao' co7o se s#?#s>sse7os %#e de #7a essAncia Nnica ?rocede7' dir5 se5ia ?or deri:ao' trAs ?essoas' %#ando c(ara7ente trans?arece de nossos escritos %#e da essAncia no e(i7ina7os as ?essoas' 7as' < %#e ne(a reside7' (6es inter?o7os distino. 2e as ?essoas fosse7 se?aradas da essAncia' ta(:e9 o arra9oado fosse ?ro::e(' 7as' nesse caso' 6a:eria #7a trindade de de#ses' no de ?essoas' as %#ais o 1e#s Nnico e #no e7 si cont>7. Assi7 fica so(#cionada s#a fNti( %#esto' a saber' se ?ara for7ar5se a Trindade concorra o# no a essAncia' co7o se i7a*insse7os ?rocedere7 de(a trAs de#ses. =#anto o$<eo %#e (e:anta7' de %#e assi7 6a:er #7a Trindade se7 1e#s' e(a nasce dessa mesma o$t#sidade' ?or%#e' e7$ora a essncia no concorra dis5 tino de pessoas' co7o ?arte o# 7e7$ro da Trindade' cont#do as ?essoas no subsistem se7 e(a o# fora de(a' ?or%#anto no s8 o Pai' se no fosse 1e#s' no ?odia ser Pai' 7as ta7$>7 o Fi(6o de o#tra sorte no seria Fi(6o' a no ser ?or%#e $ 1e#s. Portanto' afir7a7os %#e a 1eidade' e7 ace?o a$so(#ta' eJiste e7 si 7es7a' do %#A confessa7os %#e ta7$>7 o Fi(6o' at> onde > 1e#s' eJiste ?or si 7es7o' distin5 *#ida a ace?o de pessoaU 7as' at> onde e(e > o Fi(6o' afir7a7os %#e ?rocede do Pai. Conse%&ente7ente' s#a essAncia carece de ?rinc)?ioU da ?essoa' ?ore7' 1e#s 7es7o > o ?rinc)?io. E de fato os escritores ortodoJos' %#antos no ?assado fa(ara7 da Trindade' atri$#)ra7 este ter7o so7ente s pessoas' #7a :e9 %#e > no s8 erro a$s#rdo' 7as ainda seria i7?iedade eJcessi:a7ente crassa a$ran*er5se a essAncia na ?r8?ria distino das pessoas. Ora' a"ueles %#e %#ere7 %#e na Trindade concor5 ra7 estes trAsO a EssAncia' o Fi(6o e o Es?)rito' torna5se 7anifesto %#e ani%#i(a7 a essAncia do Fi(6o e do Es?)rito' :isto %#e' de o#tra sorte' as ?artes' entre si f#ndidas' deiJaria7 de s#$sistir co7o tais' o %#e > :icioso e7 toda a distino. Fina(7ente' se Pai e 1e#s fosse7 sin\ni7os' ento o Pai seria o deificador' nada no Fi(6o restaria seno #7a so7$ra' ne7 seria a Trindade o#tra coisa seno a con<#no do 1e#s Nnico e #no co7 d#as coisas criadas.

2#. A SUBORDINAO DO FIL(O NO L(E IMPLICA DI


INFERIOR

INDADE DE CATEGORIA

=#anto o$<eo de %#e' se Cristo > ?ro?ria7ente 1e#s' s#a desi*nao Fi(6o

de 1e#s seria i7?rocedente' < foi res?ondida' :isto %#e' em tal caso' se esta$e(ece co7?arao de #7a ?essoa co7 o#tra' circunstncia em "ue no se to7a o ter7o 'eus se7 ?artic#(ari9aoU ao contrrio' restrin*e5se ao Pai' e7 %#e ele > o ?rinc)5 ?io da 1eidade' no ?or conferir essAncia ao 7ilho e ao 2sp!rito' co7o tarta7#dei5 a7 os fanticos' 7as e7 ra9o de orde7 hipost(tica. .este sentido se to7a a%#e(a ?a(a:ra de Cristo e7 re(ao ao Pai aMo 17.3bO cEsta > a :ida eterna' %#e creia7 e7 ti como o Nnico 1e#s :erdadeiro e e7 Mes#s Cristo' a %#e7 t# en:iaste.d Ora' fa(an5 do na condio de 0ediador' Cristo 7ant>7 #7a ?osio inter7>dia entre 1e#s e os 6o7ens' toda:ia ne7 ?or isso > 7ini7i9ada s#a 7a<estade. Pois' e7$ora se es:a5 9iasse a si 7es7o aF? 2.7b' cont#do s#a *(8ria' glria %#e este:e oc#(ta dos o(6os do 7#ndo' no a ?erde# ele <#nto ao Pai. Assi7' o A?8sto(o' na 2p!stola aos /e$re#s a1.1@ e 2.!b' e7$ora confesse %#e ?or $re:e te7?o fora ele red#9ido condio de inferioridade aos an<os' entretanto no 6esita ao 7es7o te7?o e7 asse:erar %#e ele > o 1e#s eterno %#e (ano# os f#nda7entos da terra. 1e:e5se s#stentar' ?ois' %#e :e9es se7 conta Cristo se diri*e ao Pai na %#a(idade de 0ediador' so$ este desi*na5 ti:o de 1e#s est co7?reendida s#a 1eidade' %#e > ta7$>7 a Deidade do ?r8?rio Cristo. Assi7' %#ando di9ia aos a?8sto(osO cCon:>7 %#e e# s#$a ao Pai' ?or%#e o Pai > 7aior do %#e e#d aMo 1".2;U 1I.7b' no est atri$#indo a si a?enas #7a di:in5 dade sec#ndria' co7o se no %#e tan*e essAncia eterna se<a inferior ao Pai' 7as ?or%#e' sendo 5ediador %#e ?oss#i a *(8ria ce(estia(' consorcia os fi>is na ?artici5 ?ao dessa glria. 2it#a o Pai e7 ?osio s#?erior at> onde a ?(ena ?erfeio de es?(endor %#e se ?atenteia no c># difere desta 7edida da *(8ria %#e foi ne(e 7ani5 festada' en%#anto re:estido da carne. Pe(a 7es7a ra9o' Pa#(o di9' e7 o#tro (#*ar a1Co1 .2"' 2;b' %#e Cristo 6a:er de entre*ar o reino ao 1e#s e Pai' ?ara %#e 1e#s se<a t#do e7 todas as coisas. .ada 6 7ais a$s#rdo do %#e ?ri:ar a 1eidade de Cristo de ?er?et#idade. Ora' se n#nca deiJar ele de ser o Fi(6o de 1e#s' ao contrrio' ?er7anecer se7?re o 7es7o %#e foi desde o ?rinc)?io' se*#e5se %#e' so$ o no7e de Pai' se co7?reende a essAncia Nnica de 1e#s' %#e lhes > co7#7 a a7$os. E de fato Cristo desce# at> n8s ?ara %#e' e(e:ando5nos at> o Pai' ao 7es7o te7?o ta7$>7 nos e(e:asse a si ?r8?rio' :isto ser #7 co7 o Pai. Portanto' restrin*ir o ter7o 'eus eJc(#si:a7ente ao Pai' de sorte %#e o s#$traia do Fi(6o' ne7 > <#sto' ne7 correto. A(is' ta7$>7 ?or esta ca#sa Moo afir7a ser ele o :erdadeiro 1e#s aMo 1.1U .2@b' no o i7a*ina co7o %#e se sit#ando e7 #7 se*#ndo *ra# de deidade' a$aiJo do Pai. Ade7ais' %#edo57e ?er?(eJo "uanto ao %#e estes fa$ricantes de no:os de#ses ?retenda7' %#ando' 6a5 :endo confessado a Cristo como :erdadeiro 1e#s' de ?ronto o eJc(#e7 da deidade do Pai' como se nen6#7 outro ?ossa ser :erdadeiro 1e#s seno a"uele %#e > #7 e #no' o# como se #7a di:indade transf#sa no se<a a(*#7a in:eno no:aW

2%. IRINEU EST LONGE DE LEGITIMAR A TESE DOS QUE NEGAM A DEIDADE DE CRISTO
O fato de co7?endiare7 n#7erosas referAncias de Irine#' nas %#ais ele afir7a %#e o Pai de Cristo > o Nnico e eterno 1e#s de Israe(' o# constit#i :er*on6osa i*no5 rVncia' o# a 7Ji7a i7?ro$idade. Pois de:eria7 ter atentado ?ara o #ato de %#e o santo :aro tin6a estado a 6a:er5se e a defrontar5se co7 fanticos %#e ne*a:a7 %#e o Pai de Cristo fosse a%#e(e 1e#s %#e fa(ara o#trora ?or inter7>dio de 0ois>s e dos ?rofetasU ao contrrio' e(e (6es era no sei %#e es?ectro ?rod#9ido da corr#?o do 7#ndo. Conse%&ente7ente Irineu se concentra inteira7ente nistoO tornar ?atente %#e na Escrit#ra no se ?roc(a7a o#tro 1e#s seno o Pai de Cristo' e %#e se co*ita erronea7ente o#tro' e da) no > de 7ara:i(6ar5se se conc(#i tantas :e9es %#e o 1e#s de Israe( no era o#tro seno a"uele %#e > ce(e$rado ?or Cristo e ?e(os a?8sto(os. Assi7 ta7$>7 a*ora' %#ando se te7 de resistir a erro di:erso' dire7os' co7 :erda5 deO o 1e#s %#e a?arece# o#trora aos ?atriarcas no foi o#tro seno Cristo. Toda:ia' se a(*#>7 o$<eta ter sido o Pai' ter res?osta i7ediataO en%#anto ?ro?#*na7os ?e(a deidade do Fi(6o' de 7odo nen6#7 eJc(#)7os o Pai. 2e os (eitores dere7 o#:idos a este ?arecer de Irine#' cessar toda conteno' :isto %#e' na :erdade' toda (ide faci(7ente se diri7e do ca?)t#(o seJto do (i:ro III' onde o ?iedoso :aro insiste neste ponto es?ec)ficoO c-"uele %#e' e7 ace?o a$so5 (#ta e no ?artic#(ari9ada' na Escrit#ra > c6a7ado 'eus' esse > :erdadeira7ente o 1e#s Nnico' e Cristo' co7 efeito' > c6a7ado 'eus e7 ace?o a$so(#ta.d -e7$re5 7o5nos de %#e esta foi a $ase de s#a ar*#7entao' co7o trans?arece de todo o desen:o(:i7ento da mat$ria' e es?ecia(7ente do ca?)t#(o %#arenta e seis do (i:ro IIO Pai no >' eni*7tica e ?ara$o(ica7ente' c6a7ado %#e7 na :erdade no se<a 1e#s. Acresce %#e' e7 o#tro (#*ar' Irineu contende ?or %#e os ?rofetas e a?8sto(os' con<#nta7ente' ?ost#(ara7 como 1e#s tanto o Fi(6o %#anto o Pai. 0as' e7 se*#ida' e(e define co7o Cristo' %#e de t#do > 2en6or' e Rei' e 1e#s' e M#i9' rece$e# ?oder da%#e(e %#e > 1e#s de todas as coisas' isto >' co7 res?eito a sua s#<eio' :isto %#e foi 6#7i(6ado at> a 7orte de cr#9. Entretanto' ?o#co de?ois afir7a %#e o Fi(6o > o Art)fice do c># e da terra' %#e ?or inter7>dio de 0ois>s o#tor*o# a (ei e a?arece# aos ?atriarcas. Ora' se a(*#>7 :ociferar' dizendo %#e ?ara Irine# o Pai era o Nnico 1e#s de Israe(' redar*&irei %#e o 7es7o escritor ensina c(ara7ente %#e Cristo s#$siste com ele ao Paib como #7 e o 7es7o' assi7 ta7$>7 (6e atri$#i o :atic)nio de /a$ac#%#eO c1o s#( :ir 1e#sd a/c 3.3b. Ao 7es7o a?(ica5se o %#e se (A no ca?)t#(o no:e do (i:ro ICO cPortanto' o ?r8?rio Cristo > co7 o Pai o 1e#s dos :i:os.d E no ca?)t#(o do9e do 7es7o (i:ro' inter?reta %#e A$rao crera e7 1e#s

?or%#e Cristo > o A#tor do c># e da terra e 1e#s Nnico.

2'. NEM

MAIS FA OR EL L(ES

TERTULIANO

E7 nada 7ais :era97ente to7a7 a Tert#(iano ?or ?atrono' ?or%#e' e7$ora ele se<a ?or :e9es r#de e es?in6oso e7 s#a 7aneira de eJ?ressar5se' entretanto no a7$i*#a7ente ensina a s#7a da do#trina %#e esta7os a defender' isto >' :isto ser 1e#s #no e Nnico' no entanto' ?or dis?ensao o# econo7ia' eJiste s#a Pa(a:raU #7 s8 e Nnico > 1e#s na #nidade da s#$stVncia' e no o$stante' ?e(o 7ist>rio da dis?en5 sao' a #nidade se dis?Ke e7 #7a trindadeU so trAs no e7 estado' 7as e7 *ra#U no e7 s#$stVncia' 7as e7 for7aU no e7 ?oder' 7as e7 orde7. D :erdade %#e ele confessa ad7itir o Fi(6o como se*#ndo e7 re(ao ao Pai' toda:ia no o entende como o#tro seno e7 #un' o da distino pessoal. E7 a(*#7 o#tro (#*ar' e(e di9 %#e o Fi(6o > :is):e(' entretanto' a?8s 6a:er arra9oado a7$os os (ados da %#esto' conc(#i ser ele in:is):e( at> onde > a Pa(a:ra. Fina(7ente' afir7ando %#e o Pai > deter7inado e7 termos de s#a ?essoa' Tertuliano ?ro:a estar 7#ito distanciado deste constr#cto ficciona( %#e esta7os a ref#tar. E ainda %#e no recon6ea o#tro 1e#s a(>7 do Pai' no entanto' eJ?(icando5se a si 7es7o no conteJto i7ediato' 7ostra estar fa(ando acerca do Fi(6o no e7 ter7os eJc(#dentes' :isto %#e ne*a ser e(e o#tro 1e#s seno o Pai' e desta sorte no se :io(a a 7onar%#ia ?e(a distino de ?essoa. E de se# constante ?ro?8sito ?ode5se de ?ronto co(i*ir o sentido de se#s ter7os. Pois contende contra PrJeas %#e' e7$ora 1e#s se distin*a e7 trAs ?essoas' entre5 tanto no res#(ta #7a ?(#ra(idade de de#ses' ne7 s#a #nidade > cindida. E ?or%#e' se*#ndo o errKneo constr#cto de PrJeas' %#e Cristo no ?odia ser 1e#s se7 ser o ?r8?rio Pai' ?or isso Tertuliano trata co7 es?ecia( e7?en6o dessa distino. Entre5 tanto' ainda %#e de #7a 7aneira d#ra' > esc#s:e(' #7a :e9 %#e no se refere s#$stVncia' 7as a?enas conota dis?osio e econo7ia %#e so7ente s Pessoas con5 :>7' co7o o testifica o ?r8?rio Tert#(iano. 1a) ?ron#ncia ta7$>7 esta e0clama% ' oO c=#antas ?essoas ?ensas %#e eJiste7' 8 ?er:ers)ssi7o PrJeas' seno tantas %#antas so os no7es`d 1e i*#a( 7odo' ainda ?o#co de?oisO cPara %#e creia7 no Pai e no Fi(6o' e7 cada #7 se*#ndo se# no7e e ?essoa espec!#icos.d Co7 estas considera'1es <#(*o ?oder5se ref#tar s#ficiente7ente a des?#dorada inso(Ancia da%#e(es %#e tenta7 (#di$riar os s)7?(ices escudados na a#toridade de Tert#(iano.

2). O TESTEMUN(O PATRSTICO EM GERAL CONFIRMA A DOUTRINA DA TRIN3


DADE

E' se7 dN:ida' %#e7 %#er %#e di(i*ente7ente co7?are os escritos dos anti*os' e7 Irine# nada ac6ar seno a"uilo %#e foi trans7itido ?e(os o#tros %#e desde esse te7?o o se*#ira7. M#stino 5(rtir > #7 dentre os 7ais anti*os e e7 t#do nos a$ona.

CAP+T,-O PIII

1;;

O$<eta7 %#e' tanto ?or e(e %#anto ?e(os de7ais' o Pai de Cristo > c6a7ado o 1e#s Nnico e #no. /i(rio ta7$>7 ensina o 7es7o' inc(#si:e fa(a 7ais incisi:a7ente %#e a eternidade est no Pai. Por:ent#ra e(e :isa:a a s#$trair do Fi(6o a essAncia de 1e#s` Co7 efeito' e(e se de:ota tota(7ente defesa desta f> %#e se*#i7os. Cont#5 do' no se en:er*on6a7 e7 co(i*ir eJ?ressKes 7#ti(adas de s#a (a:ra' $ase das %#ais se ?ers#ade7 de %#e /i(rio > ?atrono e7 se# erro. =#anto ao %#e e:oca7 e7 re(ao a Incio' se o %#e cita7 de(e ten6a a(*#7a re(e:Vncia' ento ?ro:e7 %#e os a?8sto(os ditara7 algum ?receito %#anto %#ares5 7a e corr#?te(as afins. -li(s' nada 7ais re?#*nante eJiste %#e a%#e(as f#n>reas $a$oseiras %#e fora7 ?#$(icadas so$ o no7e de IncioW Ainda 7enos de to(erar5se > a i7?#dica inso(Ancia desses %#e se ?ro:Ae7 de tais 7scaras no af de en*anar. Co7 efeito' a%#i c(ara7ente se :A o consenso dos anti*os' a sa$er' %#e' no Conc)(io de .ic>ia' Lrio ne7 o#so# aco$ertar5se da a#tori5 dade de %#a(%#er escritor recon6ecido' e dentre os *re*os o# (atinos nin*#>7 se esc#sa de dissentir de se#s ?redecessores. =#o c#idadosa7ente es%#adrin6o# A*ostin6o os escritos de todos estes' e7 re(ao aos %#ais estes $i(tres so eJtre7a7ente contrrios' e %#o re:erente7ente a"uele os a$rao#' no 6 necessidade de di9er a$so(#ta7ente nada. .e7 6 dN:ida de %#e e7 cada 7)ni7a discre?Vncia cost#7a ele 7ostrar ?or %#e se :A co7?e(ido a afastar5se de(es. Ade7ais' se nesta 7at>ria (e# e7 o#tros a(*o a7$)*#o o# o$sc#5 ro' no deiJa de 7encion5lo. To7a' ?or>7' ?or ?ress#?osto %#e' desde a eJtre7a anti*&idade' esta do#trina foi rece$ida se7 contro:>rsia' a %#a( estes biltres esto a atacar. Cont#do' ele no i*noro# o %#e o#tros 6a:ia7 ?re:ia7ente ensinado' na rea(idade se fa9 ?atente' de #7a s8 ?a(a:ra' onde di9 %#e a #nidade est no Pai. Por:ent#ra :ociferaro %#e e(e teria ento es%#ecido de si prprio` Co7 efeito' e7 o#tro (#*ar e(e se eJ?#r*a desta ca:i(ao' onde ao Pai c6a7a de ?rinc)?io de toda a 1eidade' ?or%#anto de nin*#>7 deri:a ele a eJistAncia' ?onderando' a(is assisa5 da7ente' %#e o ter7o 'eus se atri$#i ao Pai de 7odo es?ecia(' ?or%#e a no ser %#e de(e este<a o ?onto de ?artida' no 6 como conce$er5se si7?(es #nidade de 1e#s. 0ercA destas considera'1es' cont#do' o (eitor ?iedoso ?or fi7 recon6ecer' se*#ndo es?ero' estar des7ante(ada todas as ca:i(aKes co7 %#e 2atans te7 tenta5 do at> a*ora ?er:erter o# entene$recer a ?#ra f> da do#trina. Fina(7ente' confio %#e ten6a sido fie(7ente eJ?(icada toda a s#7a desta do#trina' desde %#e os (eitores i7?on6a7 7oderao c#riosidade' ne7 rei:indi%#e7 ?ara si a:ida7ente 7ais do %#e se fa9 necessrio contro:>rsias 7o(estas e ?er?(eJi:as. A(is' creio %#e $e7 ?o#co satisfeitos 6a:ero de ficar a"ueles a %#e7 de(eita o i7oderado *osto de es?ec#(ar. Certa7ente' nada o7iti ca?ciosa7ente %#e <#(*asse ser57e contrrioU antes' en%#anto 7e esforo ?ara a edificao da I*re<a' 7e ?arece# %#e seria 7e(6or no a$ordar 7#itos pontos %#e no s8 seria7 de $e7 red#9ido ?ro:eito' co7o ta75

1;!

-ICRO I

$>7 afetaria7 os (eitores de s#?>rf(#o enfado. Por%#e' de %#e ser:e dis?#tar se o Pai *era se7?re` Tendo co7o ind#$it:e( %#e desde toda a eternidade 6 e7 1e#s trAs Pessoas' este ato cont)n#o de *erar no > 7ais %#e #7a fantasia s#?>rf(#a e fr):o(a.7;

7;. Pri7eira edioO cOra' %#e :anta*e7 6 e7 disc#tir se' ?or:ent#ra' o Pai est se7?re a *erar' %#ando' ado fatob de %#e' desde a eternidade' 6o s#$sistido e7 1e#s trAs ?essoas' trans?arece %#e est#(ta7ente se i7a*ina cont)n#o ato *erati:o`d

CAP+T,-O PIII

1I3

C A P T U L O 2I
ATD 0E20O .A PR3PRIA CRIAG4O 1O 0,.1O E 1E TO1A2 A2 COI2A2' CO0 I.CO.F,.1+CEI2 0ARCA2' A E2CRIT,RA 1I2TI.E,E O 1E,2 CER1A1EIRO 1O2 FA-2O2 1E,2E2

1. O CON(ECIMENTO DE DEUS BASE DA CRIAO E O DESPAUTRIO DA ESPE3


CULATI IDADE

E7$ora' co7 ?rocedente ra9o' cens#re Isa)as a"@.21b a o$t#sidade dos adoradores
de fa(sos de#ses' ?or%#anto no 6a:ia7 a?rendido so$re o 1e#s :erdadeiro (#9 dos f#nda7entos da terra e do V7$ito dos c>#s' :isto nos ser to ?rof#nda a (erde9a e entor?eci7ento do inte(ecto' foi necessrio' ?ara %#e os fi>is no a?rendesse7 as :s criaKes dos ?o:os' ser5(6es ?intado 7ais eJ?ressa7ente o 1e#s :erdadeiro. Pois' :isto %#e a 7aneira 7ais aceit:e( #sada ?e(os fi(8sofos ?ara eJ?(icar o %#e > 1e#s' a sa$er' %#e > a a(7a do 7#ndo' %#e no ?assa de #7a fNti( so7$ra' > con:e5 niente %#e o con6ea7os $e7 7ais inti7a7ente' a fi7 de %#e no ande7os se7?re :aci(ando entre dN:idas.7! Portanto' %#is ele se fi9esse ?atente a 6ist8ria da criao' a?oiada %#a( a f> da I*re<a no $#scasse a o#tro 1e#s' seno a"uele %#e foi ?or 0ois>s ?ro?osto como o Art)fice e F#ndador do #ni:erso. A) foi' ?ri7eira7ente' co7?#tado o te7?o' de sorte %#e' 7ediante a s>rie cont)n#a dos anos' os fi>is c6e5 *asse7 ori*e7 ?ri7ordia( do *Anero 6#7ano e de todas as coisas. Este con6eci5 7ento > es?ecia(7ente insi*ne no a?enas ?ara %#e se : de encontro s 7onstr#o5 sas f$#(as %#e esti:era7 e7 :o*a o#trora no E*ito e e7 o#tras re*iKes da terra' 7as ta7$>7 ?ara %#e' con6ecido o co7eo do 7#ndo' (#9a 7ais es?(endorosa7en5 te a eternidade de 1e#s e 7ais nos arre$ate s#a ad7irao. Rea(7ente no nos de:e a$a(ar essa ?rofana tei7osia' de %#e > s#r?reendente ?or %#e no ocorre# 7ente de 1e#s criar 7ais cedo o c># e a terra' antes' ocioso' ten6a e(e deiJado escoar5se i7enso es?ao de tempo' #7a :e9 %#e ?oderia tA5(os feito 7#it)ssi7os 7i(Anios antes' %#ando a d#rao do 7#ndo' &( a :er*ar ?ara se# fi7 derradeiro' no 6a<a ainda c6e*ado a seis 7i( anos. Ora' ?or %#e 6a<a 1e#s ?rote(ado ?or tanto te7?o' no nos > ?r8?rio inda*ar' ne7 con:eniente' ?or%#anto' se a 7ente 6#7ana se e7?en6a e7 c6e*ar at> esse ?onto' ce7 :e9es ?e(o ca7in6o

7!. Pri7eira edioO cOra' #7a :e9 %#e contin*ente > a noo %#e entre os fi(8sofos se te7 ?or a 7ais de aceitar5se' aisto >'b %#e 1e#s > a 7ente do #ni:erso' re(e:ante > se<a E(e de n8s 7ais inti7a7ente con6ecido' ?ara %#e no este<a7os se7?re a :aci(ar na incerte9a.d

desfa(ecerU ne7 7es7o seria de ?ro:eito con6ecer o %#e o ?r8?rio 1e#s' ?ara ?ro:ar5nos a so$riedade da f>' ac6o# ?or $e7 nos fosse escondido. E' <#diciosa5 7ente' co7o e7 *a(6ofa (6e ?er*#ntasse certo indi:id#o a$e(6#do o %#e 1e#s esti5 :era fa9endo antes de o 7#ndo ser criado' res?onde# a%#e(e ?iedoso ancioO a cons5 tr#ir o inferno ?ara os c#riosos. =#e esta ad:ertAncia' no 7enos *ra:e %#e se:era' conten6a a des$ra*ada tendAncia %#e a 7#itos eJcita' at> 7es7o i7?e(e' a ?er:erti5 das e danosas es?ec#(aKesW Fina(7ente' (e7$re7o5nos de %#e esse 1e#s in:is):e(' e de %#e7 inco7?reen5 s):e( > a sa$edoria' o ?oder e a <#stia' nos ?Ke diante a 6ist8ria de 0ois>s co7o #7 es?e(6o no %#a( ref(ete s#a :i:a i7a*e7. Pois' assi7 co7o os o(6os' o# to(dados ?e(a decre?it#de da :e(6ice' o# entor?ecidos de o#tro defeito "ual"uer' nada ?erce5 $e7 distinta7ente' a 7enos %#e se<a7 a<#dados ?or 8c#(os' de i*#a( 7odo nossa ins#ficiAncia > ta( %#e' a no ser %#e a Escrit#ra nos diri<a na $#sca de 1e#s' de ?ronto nos eJtra:ia7os tota(7ente. -"ueles' ?or>7' %#e cede7 ind#(*entes s#a ?et#(Vncia' #7a :e9 %#e so a*ora de$a(de a:isados' $e7 tarde' e7 de?(or:e( r#)5 na' sentiro %#o ?refer):e( (6es teria sido' co7 toda re:erAncia' 7irar os secretos conse(6os de 1e#s a :o7itare7 $(asfA7ias co7 %#e o$sc#rea7 os c>#s. E A*ostin6o se %#eiJa' co7 <#sta ra9o' de %#e se fa9 ofensa a 1e#s %#ando se ?ost#(a das coisas ca#sa s#?erior s#a :ontade.;@ O 7es7o -gostinho sa$ia7ente ad:erte' e7 o#tro (#*ar' %#e no 7enos err\neo $ s#scitar5se ?er%#irio acerca das i7ens#r:eis eJtensKes dos te7?os e dos es?aos. ;1 Por certo %#e' ?or 7ais :asta5 7ente %#e se estenda o circ#ito dos c>#s' entretanto a(*#7 (i7ite' (6e d. Ora' se a(*#>7 disc#tir co7 1e#s' dizendo %#e o :c#o s#?era os c$us ce7 :e9es 7ais' ?or:ent#ra ta( ?et#(Vncia no ser detest:e( a todos os fi>is` .o 7es7o tres(o#ca5 do des:ario tri?#dia7 os %#e a?ostrofa7 o 8cio de 1e#s' ?e(o fato de %#e' se*#ndo se# 7odo de <#(*ar' no crio# o #ni:erso incont:eis s>c#(os antes. Para %#e ?r85 ?ria c#?ide9 satisfaa7 ao ca?ric6o' o#sa7 ?assar a(>7 do 7#ndo' co7o se' na :erdade' na to :asta circ#nferAncia do c># e da terra no se nos de?are7 elementos assa9 s#ficientes %#e' 7ercA de se# inesti7:e( f#(*or' nos a$sor:a7 todos os sen5 tidosU co7o se dentro de seis 7i( anos 1e#s na 6a<a ?rod#9ido teste7#n6os 7ais do %#e s#ficientes e7 c#<a constante 7editao de:a eJercitar5se nossa 7ente. Portanto' ?er7anea7os' de $o7 *rado' encerrados dentro destes (i7ites aos %#ais 1e#s nos %#is circ#nscre:er e co7o %#e constrin*ir5nos a 7ente' ?ara %#e no se eJtra:ie na des7edida Vnsia de di:a*ar.

;@. De 9nesis contra 5ane' 2.2!. ;1. Da Cidade de Deus' (i:ro PI' ca?)t#(o .

2. A BONDOSA PRO

ID1NCIA DE

DEUS PARA COM O (OMEM SE AC(A ESPEL(A3

DA NA OBRA DOS SEIS DIAS DA CRIAO

Ao 7es7o intento ?rocede o %#e 0ois>s narraO a o$ra de 1e#s na cria' o foi cons#7ada no e7 #7 7o7ento' 7as e7 seis dias. Ora' ta7$>7 ?or esta circ#ns5 tVncia so7os atra)dos ?ara o 1e#s Nnico' %#e distri$#i# s#a o$ra e7 seis dias a fi7 de %#e no nos res#(tasse enfadon6o oc#?ar5nos e7 s#a 7editao todo o c#rso de nossa :ida.;2 Pois' ainda %#e nossos o(6os' ?ara %#a(%#er ?arte %#e se :o(:a7' so co7?e(idos a fiJar5se na conte7?(ao das o$ras de 1e#s' :e7os no entanto %#o inconstante nos > a ateno' e se nos tan*e7 %#ais%#er ?ensa7entos ?iedosos' %#o de ?ronto se e:o(a7 tota(7ente. A%#i ta7$>7' at> %#e' s#<eita o$ediAncia da f>' a?rende a c#(ti:ar esse re?o#so a %#e nos con:ida a santificao do s>ti7o dia' :ocifera a ra9o 6#7ana' co7o se tais ?assos na obra da cria' o fosse7 inconsis5 tentes co7 o ?oder de 1e#s. 0as > ?reciso considerar di(i*ente7ente na ?r8?ria orde7 das coisas criadas o a7or ?aterna( de 1e#s ?ara co7 o *Anero 6#7ano' :isto %#e no crio# Ado antes %#e enc6esse o 7#ndo de toda a$#ndVncia de coisas $oasC Ora' se o 6o#:esse co(o5 cado e7 #7a terra ainda ento est>ri( e :a9ia' se lhe 6o#:esse dado :ida antes da (#9' teria ?arecido interessar5se $e7 ?o#co ?or se# $e75estar. Ora' %#ando antes de cri(%lo dis?\s os 7o:i7entos do so( e dos astros ?ara o #so 6#7ano' enc6e# de seres :i:os a terra' as *#as' o ar' ?rod#9i# fart#ra de todos os fr#tos %#e forneces5 se7 a(i7entos' ass#7indo o c#idado de #7 c6efe de fa7)(ia ?ro:ido e 9e(oso' 7os5 tro# Deus s#a 7ir)fica $ondade ?ara conosco. 2e a(*#>7 7ais atenta7ente ?ondere e7 si a"uilo %#e esto# a?enas (i*eira7ente ?ro:ando' se (6e e:idenciar %#e 0oi5 s>s foi se*#ra teste7#n6a e ara#to do 1e#s Criador' #no e Nnico. 1eiJo de referir o %#e < eJ?#s' %#e a(i no se fa9 a?enas considerao da essAn5 cia ?#ra de 1e#s' 7as ainda %#e se nos a?resenta7 s#a eterna 2a$edoria e Es?)rito' ?ara %#e no son6e7os o#tro 1e#s a(>7 da"uele %#e se %#eira se<a recon6ecido nessa i7a*e7 eJ?ressa.

3. OS AN-OS SO CRIATURAS DE DEUS/ QUE DE TUDO O SEN(OR


Antes' ?or>7' de co7ear a tratar 7ais eJa#sti:a7ente da nat#re9a do 6o7e7' con:>7 inserir a(*o a res?eito dos an<osU ?or%#anto' :isto %#e' aco7odando5se insofisticada 7enta(idade das ?essoas si7?(es' 0ois>s no 7enciona na 6ist8ria da Criao o#tras o$ras de 1e#s' seno a"uelas %#e a nossos o(6os se ostenta7U entre5 tanto' %#ando e7 se*#ida introd#9 os an<os na condi' o de 7inistros de 1e#s' ?ode5 se faci(7ente conc(#ir %#e a"uele a %#e7 de:ota7 s#a ati:idade e 7isteres > se#

;2. Pri7eira edioO cdetra)dos de todos os constr#tos fantasiosos' ?ara %#e 7o(esto nos no fosse o ser7os oc#?ados e7 s#a considerao ?e(o c#rso todo da :ida.d

Criador. Portanto' e7$ora 0ois>s' fa(ando e7 ter7os co7#ns' a ?artir dos ?ri7ei5 ros r#di7entos' no en#7ere i7ediata7ente os an<os entre as criat#ras de 1e#s' cont#do nada i7?ede %#e' (Ncida e eJ?(icida7ente' refira7os a res?eito de(es o %#e a Escrit#ra ensina reiterada7ente e7 o#tras ?assa*ensU ?or%#anto' se ansia7os e7 con6ecer as o$ras de 1e#s' de 7odo a(*#7 se de:e o7itir to ?rec(aro e no$re eJe7?(ar. Acresce %#e' ?ara a ref#tao de 7#itos erros' 7#i necessria > esta ?arte da do#trina. A ?ree7inAncia da nat#re9a an*>(ica de ta( 7odo te7 o$cecado a 7ente de 7#itos' %#e c6e*ara7 a ?ensar %#e se (6es fa9 a*ra:o' se fosse7' ?or assi7 di9er' forados e7 s#a condio de criat#ras a s#<eitar5se a#toridade do 1e#s Nnico. E ?or isso c6e*ara7 a atri$#ir5(6es certa di:indade.;3 2#r*i# ta7$>7 0ani' co7 s#a seita' %#e en*endro# ?ara si dois ?rinc)?ios ab% solutosO 1e#s e o 1ia$o. E a 1e#s' nat#ra(7ente' atri$#)a a ori*e7 das coisas $oas' 7as as chamadas nat#re9as 7s e(e as atri$#)a' por a#tor' ao 1ia$o. 2e des:ario co7o esse nos 7anti:esse enredi(6ada a 7ente' no se ?oderia dar a 1e#s a *(8ria %#e e(e 7erece na criao do 7#ndo.;" Ora' #7a :e9 %#e' ?or assi7 di9er' nada se<a 7ais ?r8?rio de 1e#s %#e a eternidade' e a a#:to#si'a aautous!b' isto >' a eJistAncia ?r8?ria' a"ueles %#e atri$#e7 isto ao 1ia$o ?or:ent#ra no esto' de certo 7odo' a adorn5(o co7 o t)t#(o da di:indade` Onde' ?ois' a oni?otAncia de 1e#s' se ao 1ia5 $o se concede ta( ?oder %#e' contra a :ontade de 1e#s e a des?eito de s#a o?osio' (e:e a $o7 ter7o t#do %#anto dese<a` 0as o Nnico f#nda7ento %#e os 7ani%#e#s tA7 k no ser ?r8?rio atri$#ir5se a #7 1e#s $o7 a criao de %#a(%#er coisa 7 k' isto ne7 de (e:e fere a f> ortodoJa' a %#a( no ad7ite %#e no #ni:erso inteiro 6a<a a(*#7a nat#re9a 7' ?or%#anto ne7 a de?ra:ao e 7a(i*nidade' se<a do 6o7e7' se<a do 1ia$o' o# os ?ecados %#e da) nasce7' ?ro:A7 da nat#re9a' 7as da corr#?o da nat#re9aU ne7 de in)cio 6 a$so5 (#ta7ente nada %#e eJista e7 %#e 1e#s no 6a<a esta7?ado o se(o' tanto de s#a sa$edoria' %#anto de s#a <#stia. Portanto' ?ara %#e se : de encontro a essas co*itaKes ?er:ertidas' > necessrio e(e:ar a 7ente 7ais a(to do %#e nossos o(6os ?ossa7 ?enetrar. D ?ro::e( %#e ?ara este ?ro?8sito' onde no Credo .iceno 1e#s > c6a7ado o Criador de todas as coisas' %#e tamb$m se 7encione7 eJ?ressa7ente as coisas in:is):eis. Cont#do' nesta "ues% t o de an&os' de:e 7anter5se a 7edida %#e a nor7a da ?iedade ?rescre:e' ?ara %#e no aconte'a "ue' es?ec#(ando a(>7 do %#e se reco7enda' os (eitores :a*#eie7 (on*e da si7?(icidade da f>. Por%#e' sendo %#e o Es?)rito 2anto se7?re nos ensina o %#e nos con:>7' e as coisas %#e so de ?o#ca i7?ortVncia ?ara nossa edificao'
;3. Pri7eira edioO c1a%#i' a di:indade a%#eb (6es a>b ?redicada.d ;". Pri7eira edioO c2e des:ario %#e ta( enredi(6ada nos s#sti:esse a 7ente' no assistiria a 1e#s s#a *(8ria na criao do 7#ndo.d

o# as o7ite tota(7ente' o# as toca $re:e7ente e co7o %#e de ?assa*e7' > ta7$>7 de:er nosso i*norar :o(#ntaria7ente as coisas %#e no *ran<eia7 ?ro:eito a(*#7.;

!. EM MATRIA DE ANGELOLOGIA/ DE E3SE BUSCAR SOMENTE O TESTEMUN(O DA ESCRITURA


=#e os an<os' afina(' so ta7$>7 criat#ras s#as de:e estar fora de disc#sso' < %#e so 7inistros de 1e#s' ordenados ?ara eJec#tar5(6e as deter7inaKes. 2#scitar contenda %#anto ao te7?o o# orde7 e7 %#e fora7 criados' ?or:ent#ra no > prova 7ais de o$stinao do %#e de di(i*Ancia` 0ois>s re*istra %#e foi conc(#)da a terra e conc(#)dos os c>#s' co7 todo o eJ>r5 cito de(es aEn 2.1b. =#e :a(e ansiosa7ente inda*ar e7 %#e dia' ?arte das estre(as e dos ?(anetas' ta7$>7 co7eara7 a eJistir os de7ais eJ>rcitos ce(estes 7ais re5 c\nditos' como os an&os` Para no a(on*ar57e e7 de7asia' (e7$re7o5nos' neste ?onto' co7 toda so$riedade' de sorte %#e' e7 se tratando de coisas o$sc#ras' no fa(e7os' o# sinta7os' o# se%#er a(7e<e7os sa$er o#tra coisa seno a"uilo %#e nos > ensinado na Pa(a:ra de 1e#s. Ade7ais' imp1e%se ainda %#e no eJa7e da Escrit#ra nos aten6a7os a $#scar e 7editar contin#a7ente a%#e(as coisas %#e di9e7 res?eito edificao' ne7 ceda7os c#riosidade' o# in:esti*ao de coisas inNteis. E :isto %#e o 2en6or nos %#is instr#ir no e7 %#estKes fr):o(as' 7as na s8(ida ?ieda5 de' no te7or de se# no7e' na :erdadeira confiana' nos de:eres da santidade' con5 tente7o5nos co7 este con6eci7ento. Portanto' se :isa7os ao reto sa$er' de:e7os dar de 7o a essa 7atai['7aetae a7fTfWY7uTu / coisas v sU #atuidadesb %#e' ?arte da Pa(a:ra de 1e#s e ?or indi5 :)d#os ociosos' so ensinadas acerca da nat#re9a' das ordens' do e(e:ado nN7ero de an<os. 2ei %#e essas coisas so 7ais a:ida7ente ?referidas ?or 7#itos' e ?ara e(es so de 7aior ?ra9er do %#e a"uelas %#e (6es so ?ostas ?ara o #so de cada dia. 0as' se o fato de ser7os disc)?#(os de Cristo no nos en:er*on6a' %#e ta7$>7 no nos en:er*on6e se*#ir7os esta nor7a %#e ele ?r8?rio ?rescre:e#. Assi7 s#ceder %#e' contentes co7 s#a docAncia' no s8 nos a$sten6a7os dessas es?ec#(aKes eJtre7a5 7ente fNteis de %#e ele nos retrai' 7as at> as a$orrea7os. .in*#>7 ne*ar %#e esse 1ion)sio' no i7?orta %#e7 ele ten6a sido' disc#tira co7 s#ti(e9a e ar*Ncia so$re 7#itas coisas e7 sua obra A 2ierar(uia CelesteC 2e no entanto a(*#>7 a eJa7ina 7ais detida7ente' :erificar %#e na ?arte a$so(#ta5 7ente 7aior no ?assa de 7ero ?a(a:reado. Ao te8(o*o' ?or>7' o ?ro?8sito no >
; . Pri7eira edioO cE' ?or certo' #7a :e9 %#e o Es?)rito se7?re nos ensina ?ara ao nosso ?r8?riob ?ro:eito' 7as' o# si(encia inteira7ente' o# aasb tan*e a?enas de (e:e e c#rsoria7ente' e7 se tratando de co#sas %#e se afi*#ra7' de fato' de red#9ida i7?ortVncia ?ara edificao' > de nosso de:er ta7$>7 de $o7 *rado i*norar aa%#e(as co#sasb %#e a edificao no cond#9e7.d

de(eitar os o#:idos co7 ar*#7entao (o%#a9' 7as fir7ar as consciAncias' ensinan5 do o :erdadeiro' o certo' o ?ro:eitoso. 2e (As ta( (i:ro' ?ensas %#e #7 6o7e7 ca)do do c># est 7encionando no coisas %#e a?rende#' 7as o %#e :i# co7 os o(6os. Pa#(o' entretanto' %#e fora arre$atado a(>7 do terceiro c>#' no s8 se a$ste:e de fa9er tais referAncias' 7as' ao contrrio' at> de# teste7#n6o de %#e no > ()cito ao 6o7e7 contar os se*redos %#e :ira. Portanto' #7a :e9 descartado esse fr):o(o sa5 $er' considere7os (#9 do si7?(es ensino da Escrit#ra o %#e o 2en6or %#is %#e o so#$>sse7os acerca de se#s an<os.

". FUN&ES

E DESIGNATI OS DOS AN-OS

=#e os an<os so es?)ritos ce(estiais' de c#<o 7inist>rio e ser:io 1e#s se #ti(i9a ?ara efet#ar t#do %#e decreto#' isso se (A e7 7#itos (#*ares na Escrit#ra. 1onde ta7$>7 (6es foi atri$#)do este desi*nati:o' :isto %#e' ?ara 7anifestar5se aos 6o5 7ens' 1e#s os e7?re*a co7o e7issrios inter7edirios. Por #7a ra9o se7e(6ante' fora7 to7ados ta7$>7 os de7ais desi*nati:os ?e5 (os %#ais so assina(ados. 1eno7ina75se e6$rcitos ?or%#e' co7o e(e7entos de sua *#arda' rodeia7 a se# Pr)nci?e' adorna75(6e a 7a<estade e a torna7 ostensi:a' e co7o so(dados esto se7?re atentos ao sina( de se# co7andante' e desse 7odo esto ?re?arados e ?rontos ?ara c#7?rir5(6e as ordens' de sorte %#e' to (o*o ele lhes acena. + a' o se preparam' o#' antes' entra7 e7 ao. Co7o' ?ara ?roc(a7ar5 (6e a 7a*nificAncia' os de7ais ?rofetas ?inta7 essa re?resentao do trono de 1e#s' ?or>7 1anie( o fa9 so$re7aneira a7.1@b' onde 7enciona %#e se ?#sera7 de ?> 7i( 7i(6ares e de9 :e9es 7i( 7ir)ades de an&os' %#ando 1e#s s#$i# a se# tri$#na(. ,7a :e9 %#e ta7$>7' ?or 7eio de(es' o 2en6or eJ?ressa e 7anifesta 7ara:i5 (6osa7ente a fora e a ?#n<ana de s#a 7o' da) os an<os sere7 c6a7ados poderes. Por%#e' aci7a de t#do' atra:>s de(es Deus eJerce e ad7inistra s#a so$erania no #ni:erso' ?or isso ora so c6a7ados principados' ora potestades' ora dom%nios a1Co 1 .2"U Ef 1.21U C( 1.1Ib. Fina(7ente' ?or%#e ne(es' de certo 7odo' reside a *(8ria de 1e#s' ?or esta ra9o so ta7$>7 c6a7ados tronos' :isto %#e' e7 referAncia a esta N(ti7a designa' o' ?refiro nada afir7ar' < %#e inter?retao diferente se ade%#a $e7' o# i*#a(7ente' o# ainda 7e(6or. 1e fato' o7itido este desi*nati:o' o Es?)rito 2anto se ser:e no ?o#cas :e9es da%#e(es ?recedentes ?ara eJa(ar a di*nidade do 7inist>rio an*>(ico. Pois' ne7 > ra9o:e( %#e se7 6onra se re(e*#e7 estes instr#7entos' 7ercA dos %#ais 1e#s eJi$e' de 7odo es?ecia(' a ?resena de s#a so$erana 7a<estade. A(>7 disso' ta7$>7 :ista disso' no #7a :e9 s8' os an&os so c6a7ados deu- ses' :isto %#e' e7 se# 7inist>rio' co7o e7 #7 es?e(6o' e7 certa 7edida a 1eidade nos > re?resentada. Ora' ainda %#e a 7i7 no me desa*rade o #ato de %#e

os escrito5

res anti*os inter?reta7 %#e' onde a Escrit#ra re*istra %#e o An<o de 1e#s a?arece# a A$rao aEn 1;.1b a Mac8 aEn 32.1' 2;b' a 0ois>s e o#tros aMs .1"U M9 I.12U 13.!' 22b' esse An<o era CristoU cont#do' 7ais fre%&ente7ente' onde se fa9 7eno de todos os an<os' este desi*nati:o' deuses' (6es > conferido. Ta7?o#co de:e isso ?are5 cer5nos coisa s#r?reendente' ?or%#e' se a ?r)nci?es e ?re?ostos se o#tor*a esta 6on5 ra a2( ;2.Ib' ?or%#anto' e7 s#a f#no' fa9e7 as :e9es de 1e#s' %#e > o 2#?re7o Rei e M#i9' 7#ito 7aior ra9o a %#e se<a conferida aos an<os' e7 %#e7 a ef#(*Ancia da *(8ria di:ina es?(ende 7#ito 7ais co?iosa7ente.

#. O MINISTRIO
CRENTES

DOS AN-OS A

ELAREM DE CONTNUO PELA PROTEO DOS

-"uilo' ?or>7' %#e nossa conso(ao e ao forta(eci7ento de nossa f> nos ?odia ser de ?artic#(ar re(e:Vncia' so$re7odo a Escrit#ra insiste e7 ensinar isto' a sa$er' %#e os an<os so des?enseiros e 7inistradores da di:ina $eneficAncia ?ara conosco. E ?or isso a 2scritura indica %#e e(es 7onta7 *#arda ?or nossa se*#ran5 a' ass#7e7 nossa defesa' diri*e7 nossos ca7in6os' eJerce7 so(icit#de ?ara %#e no nos acontea a(*o de ad:erso. ,ni:ersais em teor so afir7aKes como estas' %#e se a?(ica7' e7 ?ri7eiro ?(ano' a Cristo' Ca$ea da I*re<a' de?ois a todos os fi>isO cA se#s an<os de# ordens a te# res?eito' ?ara %#e te *#arde7 e7 todos os te#s ca7in6osU nas 7os te s#stero' ?ara no tro?eares e7 alguma ?edrad a2( !1.11' 12b. 1e i*#a( 7odoO cO An<o do 2en6or se ?osta ao redor da%#e(es %#e o te7e7 e os (i:rad a2( 3".7b. Co7 essas a#irma'1es 1e#s e:idencia %#e de(e*a a se#s an<os a ?roteo da%#e(es a %#e7 6o#:e ?or $e7 fosse7 *#ardados. E7 confor7idade co7 este ?rinc)?io' o An<o do 2en6or conso(a a f#*iti:a /a*ar e lhe ordena %#e se reconci(ie co7 s#a sen6ora XEn 1I.!Y. A$rao ?ro7ete a se# ser:o %#e #7 an<o (6e 6a:eria de ser o *#ia na <ornada aEn 2".7b. Mac8' na $Ano de Efrai7 e 0anass>s aEn ";.1Ib' ora ?ara %#e o An<o do 2en6or' atra:>s de %#e7 fora isentado de todo 7a(' os faa ?ros?erar. Assi7' #7 an<o foi desi*nado ?ara ?rote*er o aca7?a7ento do ?o:o israe(ita aEJ 1".1!U 23.2@b' e se7?re %#e 1e#s %#is redi7ir a Israe( da 7o dos ini7i*os' s#scito# (i$ertadores atra:>s do 7inist>rio dos an<os aM9 2.1U I.11U 13.!b. Assi7' fina(7ente' e ?ara %#e no se faa necessrio 7encionar 7ais e0emplos' os an<os 7inistrara7 a Cristo a0t ".11b e (6e fora7 ?resentes e7 todas as an*Nstias a-c 22."3bU s 7#(6eres an#ncia5 ra7 s#a ress#rreioU aos disc)?#(os' sua *(oriosa :inda a0t 2;. U -c 2". U At 1.1@b. E assi7' ?ara %#e dese7?en6e7 este encar*o de nossa ?roteo' (#ta7 contra o 1ia$o e todos os nossos ini7i*os' e eJec#ta7 a :in*ana de 1e#s contra a%#e(es %#e nos so ini7i*os. Assi7 (e7os %#e ?ara (i:rar Mer#sa(>7 do cerco o An<o de 1e#s eJter7ino#' e7 #7a noite' a cento e oitenta e cinco 7i( no aca7?a7ento do rei da Ass)ria a2Rs 1!.3 U Is 37.3Ib.

%. PRECRIA

A BASE PARA AFIRMAR3SE A REALIDADE DE AN-O DA GUARDA

INDI IDUAL

Por o#tro (ado' no o#saria afir7ar co7o certo' se a cada fie(' indi:id#a(7ente' foi o# no desi*nado #7 an<o es?ec)fico ?ara s#a defesa. E:idente7ente' %#ando 1anie( fa9 referAncia ao an<o dos ?ersas e ao an<o dos *re*os est di9endo %#e certos an<os so destacados co7o *#ardiKes a reinos e ?ro:)ncias. Ta7$>7 Cristo' %#ando di9 %#e os an<os das crianas se7?re conte7?(a7 a face do Pai a0t 1;.1@b' d a entender %#e 6 certos an<os a %#e7 (6es foi confiada a se*#rana. 0as disto no sei se de:a conc(#ir5se ?or certo %#e inc#7$e no a #7 s8 an<o o c#idado de cada #7 de n8s' 7as' antes' %#e todos' e7 #7 consenso Nnico' :i*ia7 ?or nossa se*#rana. Ora' > de todos os an<os e7 con<#nto %#e se di9 %#e se re*o9i<a7 7ais ?or #7 ?ecador :o(tado ao arre?endi7ento do %#e ?or no:enta e no:e <#stos %#e ten6a7 ?ersistido na <#stia a-c 1 .7b. Ta7$>7 de 7#itos an<os se di9 %#e cond#9i5 ra7 a a(7a de -9aro ao seio de A$rao a-c 1I.22b. A(is' no e7 :o 7ostra E(ise# a se# ser:ia( tantos carros de fo*o a2Rs I.17b' %#e (6e 6a:ia7 sido ?artic#(ar7ente destinados. / #7a ?assa*e7 aAt 12.1 b %#e' confir7ando isso' ?arece #7 ?o#co 7ais c(ara %#e o#tras. Isto >' %#ando Pedro' retirado do crcere' $atia aos ?ortais da casa e7 %#e os ir7os se 6a:ia7 con*re*ado' co7o no ?#desse7 s#?or %#e fosse e(e' di9ia7 %#e era se# an<o. Isto (6es :e7 7ente co7o sendo #7a conce?o *enera5 (i9ada de %#e aos fi>is' indi:id#a(7ente' se desi*nara7 an<os como *#ardiKes ?es5 soais. 2e $e7 %#e a%#i se ?ode ta7$>7 re?(icar %#e nada nos i7?ede %#e entenda5 7os a %#a(%#er #7 dentre os an<os' a %#e7 o 2en6or 6o#:esse ento confiado a ?roteo de Pedro' e no o$stante ne7 ?or isso (6e seria *#arda ?er?>t#o' ta( co7o' ?o?#(ar7ente' se i7a*ina %#e fora7 desi*nados a cada pessoa' co7o se #ossem *Anios di:ersos' dois an<os' #7 $o7 e #7 7a#. Entretanto' no :a(e a ?ena in:esti*ar ansiosa7ente o %#e no nos :e7 7#ito ao caso sa$er. Ora' se ?or:ent#ra isto no satisfa9 a a(*#>7' %#e todas as ordens da 7i()cia ce(estia( :e(a7 ?or s#a se*#rana' no :e<o %#e ?ro:eito ?ossa deri:ar disto' ou. se&a' :ir a sa$er %#e #7 an<o (6e > ?artic#(ar7ente o#tor*ado por *#arda pesso% al. A(is' *rande a*ra:o fa9e7 a si prprios e a todos os 7e7$ros da I*re<a %#antos restrin*e7 a #7 Nnico an<o esse c#idado %#e 1e#s eJerce e7 re(ao a cada #7 de n8s' co7o se fosse e7 :o a ?ro7essa re(ati:a a essas foras a#Ji(iares' cercados e assistidos ?e(as %#ais' ?or todos os (ados' (#te7os 7ais dis?(icente7ente.

'. (IERARQUIA/ N4MERO E FORMA DOS AN-OS


=#anto' ?or>7' ao nN7ero e 6ierar%#ia dos an&os' :e<a5se %#e f#nda7ento tA7 a"ueles %#e o#sa7 deter7in5(os. Recon6eo %#e 0i*#e( > c6a7ado co *rande

?r)nci?ed e7 1anie( a12.1b e co arcan<o %#e' co7 #7a tro7$eta' con:ocar os 6o5 7ens ao <#)9o. =#e7' entretanto' ?oder da) esta$e(ecer *ra#s de 6onra entre os an<os' distin*#ir a cada #7 ?or s#as ins)*nias espec!#icas' assina(ar a cada #7 o (#*ar e a ?osio` Ora' tanto os dois no7es %#e consta7 nas Escrit#ras' 0i*#e( a1n 1@.21b e Ea$rie( a1n ;.1IU -c 1.1!' 2Ib' %#anto #7 terceiro' Aa#ael' se %#eiras acrescentar da 6ist8ria de To$ias' ?ode7' do prprio si*nificado' ?arecer a?(icados a an<os e7 f#no da ins#ficiAncia de nossa ca?acidade' se $e7 %#e e# ?refiro deiJar isso e7 a$erto. =#anto ao nN7ero' o#:i7os da $oca de Cristo a0t 2I. 3bO c7#itas (e*iKesdU de 1anie( a7.1@bO c7#itas 7ir)adesdU o ser:ia( de E(ise# :i# carros c6eios a2Rs I.17bU e %#ando se di9 %#e aca7?a7 ao redor dos %#e te7e7 a 1e#s' a a(#so > a #7a *rande 7#(tido;I a2( 3".7b. D certo %#e os es?)ritos carece7 de for7a. E toda:ia' e7 ra9o da (i7itada 7edida de nosso entendi7ento' a Escrit#ra' so$ o nome de %#er#$ins e serafins' no e7 :o nos ?inta an<os a(ados' ?ara %#e no ten6a7os dN:ida de %#e se7?re 6a:e5 ro de estar ?resentes ?ara' co7 incr):e( ce(eridade' tra9er5nos a#J)(io' to (o*o as circ#nstVncias o eJi<a7' co7o se' co7 a cost#7eira :e(ocidade' :oasse ?ara n8s co7o #7 re(V7?a*o des?edido do c>#. A(>7 disso' se<a o %#e for %#e se inda*#e de #7 e o#tro destes dois aspectos> nBmero e escalonamento' creia7os ser desse *Anero de 7ist>rios c#<a ?(ena re:e(a5 o se dar no N(ti7o dia. Conse%&ente7ente' (e7$re7o5nos de %#e devemos *#ar5 dar5nos' se<a de c#riosidade eJa*erada e7 ?er%#irir' se<a de e0cessiva o#sadia e7 fa(ar.

). A REALIDADE PESSOAL DOS AN-OS


Cont#do' o %#e certos 6o7ens irre%#ietos ?Ke7 e7 dN:ida' de:e5se ter ?or cer5 to %#e os an<os so ces?)ritos 7inistrantesd a/$ 1.1"b' de c#<o ser:io 1e#s se ser:e ?ara a ?roteo dos se#s e 7ediante os %#ais ora dis?ensa se#s $enef)cios entre os 6o7ens' ora ta7$>7 eJec#ta suas de7ais o$ras. 1e fato foi essa a o?inio dos sad#ce#s o#trora' de %#e ?or anjos nada se desi*na seno os i7?#(sos %#e 1e#s ins?ira aos 6o7ens' o# essas eJ?ressKes %#e 7anifesta de se# ?oder. 0as' tantos teste7#n6os da Escrit#ra contradi9e7 esse des:ario' %#e ca#sa s#r?resa %#e fosse to(erado nesse ?o:o i*norVncia to crassa. O7itindo' ?ois' as referAncias %#e aci7a citei' nas %#ais se 7enciona7 c7i(6a5 resd aA? .11b e c(e*iKesd a0t 2I. 3b de an<os' onde (6es > atri$#)do re*o9i<o a-c 1 .1@b' onde se di9 %#e co7 as 7os s#stenta7 os fi>is a2( !1.12U 0t ".IU -c ".1@'
;I. Pri7eira edioO ce in*ente 7#(tido aob dec(ara ao fato deb %#e se di9e7 aca7?ar ao redor daosb %#e te7e7 a 1e#s.d

11b' %#e cond#9e7 s#as a(7as ao descanso a-c 1I.22b' %#e conte7?(a7 a face do Pai a0t 1;.1@b' e 6 o#tras co7o essas das %#ais se e:idencia' co7 7#ita c(are9a' %#e de fato eles so es?)ritos de nat#re9a rea(. Ora' ?or 7ais %#e se ?roc#re torcer' ser necessrio entender assi7 o %#e EstA5 :o e Pa#(o di9e7 aAt 7. 3U E( 3.1!bO %#e a (ei foi tra9ida ?e(a 7o de an<osU e CristoO %#e os e(eitos' a?8s a ress#rreio' 6a:ero de ser se7e(6antes aos an<os a0t 22.3@bU %#e o dia do <#)9o' rea(7ente' no > con6ecido ne7 7es7o dos an<os a0t 2".3IbU %#e ento e(e 6a:er de :ir co7 os santos an<os a0t 2 .31U -c !.2Ib. 1e i*#a( 7odo' %#ando' ?erante Cristo e se#s an<os e(eitos' Pa#(o a<#ra7enta a Ti785 teo a %#e *#arde se#s ?receitos a1T7 .21b' denota no %#a(idades o# ins?iraKes se7 s#$stVncia' 7as es?)ritos reais. .e7 do#tra sorte > ?rocedente o %#e se (A na E?)sto(a aos /e$re#sO %#e Cristo #oi feito 7ais eJce(ente %#e os an<os a/$ 1."b' %#e no foi a e(es s#<eito o or$e das terras a/$ 2.1Ib' a no ser %#e entenda7os sere7 e(es es?)ritos $e75a:ent#rados' aos %#ais estas co7?araKes se ade%#a7 ?erfeita5 7ente. E o ?r8?rio a#tor da E?)sto(a se fa9 7ais eJ?()cito %#ando' a #7 te7?o' reNne no reino de 1e#s as a(7as dos fi>is e dos santos an<os a/$ 12.22b. A(>7 disso' < nos referi7os %#e os an<os das crianas se7?re conte7?(a7 a face de 1e#s a0t 1;.1@bU %#e ?or s#a ?roteo so7os n8s defendidos a-c ".1@' 11bU %#e se re*o9i<a7 acerca de nossa sa(:ao a-c 1 .1@bU %#e se 7ara:i(6a7 ante a 7N(ti?(a *raa de 1e#s na I*re<a a1Pe 1.12bU %#e esto s#<eitos a Cristo' como o Ca$ea a/$ 1.Ib. ^ 7es7a conclus o cond#9 o #ato de %#e fa(ara7 com eles' fora7 at> 7es7o por eles 6os?edados. E o ?r8?rio Cristo' e7 f#no do ?ri7ado %#e eJerce na ?essoa do 0ediador' > c6a7ado An<o a0( 3.1b. Parece#5me $e7 a$ordar (i*eira7ente este #ator' co7 :istas a ?re:enir os s)75 ?(ices contra essas est#(tas e a$s#rdas co*itaKes %#e' s#scitadas ?or 2atans 6 &( 7#itos s>c#(os' de %#ando e7 %#ando no:a7ente re?onta7.

1*. IMPROCED1NCIA DA ANGELOLATRIA


Resta ir7os de encontro s#?erstio %#e cost#7a 7#i fre%&ente7ente insin#5 ar5se sorrateira' %#ando se di9 %#e os an<os so 7inistros e ?ro:edores de todo $e7 e7 re(ao a n8s. Por%#e de re?ente nossa ra9o 6#7ana se inc(ina a ?ensar %#e se de:e dar5(6es toda 6onra ?oss):e(.;7 1essa for7a ocorre %#e transfere7 ?ara e(es prerrogativas %#e so eJc(#si:as de 1e#s e de Cristo. Assi7' :e7os %#e' e7 a(*#5 7as >?ocas ?assadas' a *(8ria de Cristo foi de 7#itas 7aneiras o$sc#recida' %#an5 do' contraria7ente Pa(a:ra de 1e#s' os an<os fora7 c#7#(ados de 6onras i7ode5 radas.
;7. Pri7eira edioO cPois' a ra9o do 6o7e7 de ?ronto se %#eda a istoO %#e 6onra nen6#7a ?ense se (6es no de:a conferir.d

1ifici(7ente 6 a(*#7 o#tro erro 7ais anti*o "ue este dentre os %#e 6o<e co75 $ate7os. Pois > ta7$>7 e:idente %#e Pa#(o te:e *rande (#ta co7 a(*#ns %#e eJa(ta5 :a7 os an<os a ta( ?onto %#e red#9ia7 a Cristo %#ase ao n):e( de(es. 1a%#i' co7 to *rande so(icit#de insiste ele na E?)sto(a aos Co(ossenses a1.1I' 2@b %#e no s8 se de:e distin*#ir Cristo de todos os an<os' 7as ainda %#e ele > o a#tor de t#do o %#e e(es tA7 de $o7' ?ara %#e no aconte'a "ue' deiJando5o de ?arte nos :o(:a7os ?ara a%#e(es %#e no ?ode7 ne7 a si ?r8?rios $astar' ao contrrio' t#do rece$e7 da 7es7a fonte da %#a( n8s 7es7os rece$e7os. Rea(7ente' %#ando ne(es ref#(*e o es?(endor da 7a<estade di:ina' nada nos > 7ais ?ro?enso do %#e' tomados de certo des(#7$ra7ento' nos ?rostrar7os e7 ado5 rao' e conse%&ente7ente atri$#ir5(6es todas as coisas %#e s8 a 1e#s so de:idas' o %#e at> Moo' no A?oca(i?se' confessa 6a:er5(6e acontecido. 0as' ao 7es7o te75 ?o' acrescenta %#e (6e foi res?ondidoO cCA' no o faas. 2o# te# conser:o. Adora a 1e#sd aA? 1!.1@U 22.;' !b.

11. O MINISTRIO

DOS AN-OS MOTI ADO PELA NECESSIDADE (UMANA

Co7 efeito' deste ?eri*o fare7os $e7 e7 *#ardar5nos' se ?onderar7os ?or %#e 1e#s cost#7a dec(arar se# ?oder' c#idar da se*#rana dos fi>is e co7#nicar5 (6es as ddi:as de s#a $eneficAncia ?or inter7>dio destes' e no de si diretamente' se7 a o?erao de(es. E:idente7ente no o fa9 ?or necessidade' co7o se no ?#desse ?rescindir de(esU ?or%#anto' se7?re %#e lhe a?ra9' deiJando5os de (ado' e(e efet#a s#a o$ra #nica7ente ?or se# ar$)trio' to (on*e est %#e e(es (6e se<a7 7eio de a(i:iar alguma dific#(dade. -o*o' Deus fa9 isso ?ara conso(o de nossa fra%#e9a' ?ara %#e de 7odo a(*#7 carea7os de a(*o %#e :a(6a' se<a ?ara e(e:ar5nos o Vni7o $oa es?erana' se<a ?ara fir75(o e7 se*#rana. Certa7ente %#e isto nos de:eria ser 7ais %#e s#ficien5 teO %#e o 2en6or dec(ara ser nosso ?rotetor. 0as' #7a :e9 %#e nos :e7os rodeados de tantos ?eri*os' de tantos 7a(ef)cios' de tantos *Aneros de ini7i*os' ta( nos > a f(acide9 e fra*i(idade' %#e ?oder acontecer' ?or :e9es' %#e nos enc6a7os de in%#i5 etao' o# caia7os e7 deses?ero' a 7enos %#e' e7 confor7idade co7 nossa ca?a5 cidade' o 2en6or nos faa a?reender a ?resena de s#a *raa. Por esta ra9o' no so7ente ?ro7ete %#e 6a:er de c#idar de n8s ?essoa(7ente' 7as ainda %#e dis?Ke de in#7er:eis *#ardies a %#e7 < deter7ino# ?ara ?ro:er5 nos a se*#rana' ou. se&a' ?or todo o te7?o e7 %#e esta7os cercados da *#arda e ?roteo destes' %#a(%#er %#e se<a o ?eri*o %#e a7eace' fo7os ?ostos a(>7 de toda contin*Ancia do 7a(. 1e fato confesso %#e isto se nos con:erte e7 erroO %#e a?8s essa inconf#nd):e( ?ro7essa acerca da ?roteo do 1e#s Nnico' ainda :o(:a7os o o(6ar e7 derredor' buscando donde nos :en6a o socorro. 0as' e7 :ista disso' ?or

s#a i7ens#r:e( c(e7Ancia e $oa :ontade' o 2en6or nos %#er socorrer deste des:io' no 6 ?or %#e ne*(i*enciar7os se# to :#(toso $enef)cio. EJe7?(o deste fato te7o5(o no ser:ia( de E(ise# a2Rs I.17b %#e' ao :er %#e o 7onte esta:a cin*ido e7 cerco ?e(o eJ>rcito dos s)rios' no se di:isa:a %#a(%#er 7eio de e:aso' se transtorna:a de ?a:or' co7o se' %#anto a si ?r8?rio e a se# sen6or' tudo esti:esse findado. Ento E(ise# oro# a 1e#s %#e (6e a$risse os o(6os. 1e re?ente e(e ?erce$e o 7onte re?(eto de ca:a(os e carros de fo*o' isto >' de 7#(5 tido de an<os' ?e(os %#ais 6a:eria de ser *#ardado' <#nta7ente co7 o ProfetaU fir5 7ado ?or esta :iso reco$ro#5se e ?\de' de Vni7o intr>?ido' desden6ar do ini7i*o' a c#<a conte7?(ao 6a:ia %#ase eJ?irado.

12. NOSSOS OL(OS

NO DE EM DES IAR3SE DE

DEUS PARA OS

AN-OS

Conse%&ente7ente' se<a o %#e for %#e se di*a do 7inist>rio dos an<os' diri<a7os a este fi7O %#e' (e:ada de :encida toda fa(ta de confiana' 7ais so(ida7ente se fir7e nossa es?erana e7 1e#s. Pois estes 7eios de ?roteo nos fora7 ?re?arados ?e(o 2en6or ?ara %#e no se<a7os aterrori9ados ?e(a 7#(tido de ini7i*os' co7o se so$re s#a assistAncia 6o#:esse ela de ?re:a(ecer. Ao contrrio' ref#*ie7o5nos nessa afir7ao de E(ise#O c2o 7ais os %#e so ?or n8s do %#e os %#e so contra n8sd a2Rs I.1Ib. Portanto' %#o (a7ent:e( > %#e se<a7os a(ienados de 1e#s ?e(os an<os' os %#ais fora7 co7issionados ?ara istoO atestar5nos %#e s#a assistAncia est $e7 ?resente conoscoW 0as de Deus nos a(iena7' se no nos cond#9e7 ?e(a 7o direta7ente a e(e' ?ara %#e o conte7?(e7os' in:o%#e7os e ?roc(a7e7os como nosso Nnico a<#5 dadorU se no so ?or n8s considerados co7o s#as 7os' %#e no se 7o:e7 a ne5 n6#7a ao sa(:o se e(e os esti:er a diri*irU se no nos conser:a7 no Nnico 0edia5 dor' Cristo' ?ara %#e de?enda7os inteira7ente de(e' ne(e nos rec(ine7os' se<a7os (e:ados a e(e e ne(e descanse7os. 1e:e' ?ois' fiJar5 se e ?rof#nda7ente *ra:ar5se e7 nossa 7ente o %#e se ac6a descrito na :iso de Mac8 aEn 2;.12bO %#e os an<os desce7 terra aos 6o7ens' e dos 6o7ens so$e7 aos c>#s' ?or #7a escada' so$re a %#a( se ?osiciona o 2en6or dos EJ>rcitosU co7 o %#A se indica %#e' #nica7ente ?e(a intercesso de Cristo' res#(ta %#e nos ad:en6a7 as 7inistraKes dos an<os' co7o ele ?r8?rio o afir7aO cCereis dora:ante os c>#s a$ertos e os an<os descendo ao Fi(6o do /o7e7d aMo 1. 1b. Assi7 $ %#e o ser:o de A$rao aEn 2".7b' confiando5 se inteira7ente *#arda de #7 an<o' ne7 ?or isso o in:oca a fi7 de %#e o assistaU ao contrrio' fir7ado nessa in<#no' derra7a suas ?reces diante do 2en6or e lhe ro*a %#e 7anifeste s#a 7iseric8rdia ?ara co7 A$rao. Ora' :isto %#e 1e#s no os fa9 7inistros de se# ?oder e $ondade e7 tais 7o(des %#e ?arti(6e co7 e(es s#a *(8ria' assi7 ta7$>7 no nos ?ro7ete s#a assistAncia na 7inistrao de(es em rela' o a ns e7 ter7os tais %#e di:ida7os nossa confiana entre e(es e e(e.

Por isso de:e7os re?e(ir essa fi(osofia ?(at\nica de $#scar acesso e7 1e#s ?or inter7>dio de an<os e de c#(t#5(os ?ara este fi7O %#e nos torne7 1e#s 7ais fa:or5 :e(' o %#e 6o7ens s#?ersticiosos e c#riosos desde o in)cio tentara7 i7?in*ir5nos re(i*io' e at> 6o<e contin#a7 a*ir assi7.

13. A LUTA

CONTRA O

DIABO E

SUAS (OSTES

O %#e a Escrit#ra ensina a res?eito dos seres dia$8(icos' %#ase t#do inteira7en5 te ?ro?ende a istoO %#e se<a7os so()citos e7 ?reca:er5nos contra s#as ci(adas e 7a%#inaKesU a(>7 disso' %#e nos ?ro:e<a7os destas ar7as %#e so $astante fortes e ?ossantes ?ara (e:ar de :encida a esses ini7i*os assa9 ?oderosos. Co7 efeito' %#ando 2atans > c6a7ado o de#s e ?r)nci?e deste 7#ndo' %#ando > desi*nado como o :a(ente ar7ado' o es?)rito a %#e7 ?ertence o ?oder do ar' (eo a r#*ir a2Co "."U Mo 12.31U 0t 12.2!U Ef 2.2U 1Pe .;b' estas re?resentaKes no tA7 e7 :ista o#tra coisa seno %#e se<a7os 7ais ca#tos e :i*i(antes' o#' se<a' 7ais ?re?arados ?ara co7$ater' o %#e' ?or :e9es' at> se eJ?ressa e7 ter7os eJ?()citos. Assi7 $ %#e Pedro' a?8s di9er %#e co 1ia$o anda e7 derredor' co7o #7 (eo a r#*ir' $#scando a %#e7 de:orard a1Pe .;b' acrescenta (o*o a se*#ir esta ad7oestaoO %#e o resista7os :i*orosa7ente na f>. E Pa#(o' onde ad:erti# %#e nossa (#ta no > co7 a carne e co7 o san*#e' ao contrrio' $ co7 os ?r)nci?es do ar' co7 as ?otestades das tre:as e co7 as 6ostes es?irit#ais da i7?iedade' i7ediata7ente ordena %#e cin<a7os as ar7as %#e este<a7 a(t#ra de s#ster #7 e7$ate to ren6ido e to ?eri*oso aEf I.1251;b. Por essa ra9o' ?re:enidos ta7$>7 de %#e incessante7ente nos a7eaa o ini7i5 *o' e #7 ini7i*o ?rest)ssi7o e7 a#dcia' :i*oros)ssi7o e7 foras' ast#t)ssi7o e7 estrata*e7as' infati*:e( e7 di(i*Ancia e ?reste9a' 7#nid)ssi7o de todos os a?etre5 c6os $>(icos' 6a$i()ssi7o na arte de *#errear' cond#9a7os t#do a este fi7O %#e no nos deiJe7os so$re?#<ar ?or in>rcia o# ?#si(ani7idade' 7as' e7 contra?osio' tendo o Vni7o soer*#ido e des?ertado' fin%#e7os ?> a resistirU e #7a :e9 %#e esta $e(i*erVncia no se finda seno co7 a 7orte' nos eJorte7os ?erse:erana. 2o$re5 t#do' ?or>7' c\nscios de nossa ins#ficiAncia e o$t#sidade' in:o%#e7os a assistAn5 cia de 1e#s a nosso fa:or' ne7 tente7os coisa a(*#7a' seno a?oiados ne(e' :isto %#e s8 a e(e ?ertence o 7inistrar conse(6o' fora' cora*e7 e ar7as.

1!. O BATAL(O DEMONACO

ASTO

0as' ?ara %#e se<a7os 7ais des?ertados e 7ais incitados a (e:ar a ca$o isto' a Escrit#ra dec(ara %#e no #7' o# o#tro' o# ?o#cos ini7i*os' ao contrrio' tro?as n#7erosas so as hostes demon!acas %#e tra:a7 *#erra conosco. Ora' no s8 (e7os %#e 0aria 0ada(ena foi (i$ertada de sete de7\nios dos %#ais era ?oss#)da a0c

1I.!U -c ;.2b' co7o ta7$>7 Cristo atesta ser isto co7#7O %#e' #7a :e9 eJ?#(so #7

de7\nio' se o#tra :e9 (6e > ?ro?iciado no:o es?ao' ele to7a consi*o sete es?)ritos ainda ?iores e retorna ?ossesso desoc#?ada a0t 12."3b. Ade7ais' (e7os %#e #7a (e*io inteira se a?odero# de #7 6o7e7 s8. A%#i' ?ortanto' so7os ensinados %#e te7os de *#errear co7 infinita 7#(tido de ini7i*os' ?ara %#e no suceda "ue' des?re9ada a insi*nificVncia de seu nN7ero' 7ais re7issos se<a7os ao e7$ate' o#' <#(*ando %#e no raro nos > ?ro?iciada certa inter7itAncia' nos entre*#e7os in>rcia. Assi7' ?ois' 7#itas :e9es a referAncia > a #7 2atans o# 1ia$o' no nN7ero sin*#(ar' denotando5se a%#e(e i7?>rio de ini%&idade %#e se o?Ke ao reino de <#stia. Pois da 7es7a for7a %#e a I*re<a e a sociedade dos santos tA7 a Cristo como Ca$ea' assi7 ta7$>7 a faco dos )7?ios' e a ?r8?ria i7?iedade' nos so ?intadas co7 se# ?r)nci?e' %#e nessa esfera eJerce i7?>rio a$so(#to. Ra9o ?e(a %#a( se disso istoO cA?artai5:os' 7a(ditos' ?ara o fo*o eterno' %#e foi ?re?arado ?ara o 1ia$o e se#s an<osd a0t 2 ."1b.

1". A MALIGNIDADE

DO

DIABO

A(>7 de t#do' isto nos de:e incitar ?er?et#a (#ta contra o 1ia$oO %#e ?or toda ?arte (e7os ser ele o ad:ersrio de 1e#s e nosso. Ora' se te7os a *(8ria de 1e#s no corao' co7o de:Ara7os' ent o se nos i7?Ke (#tar co7 todas as foras contra esse %#e se e7?en6a ?or s#a eJtino. 2e for7os ani7ados a reter o reino de Cristo' co7o se fa9 necessrio' > ?reciso %#e tra:e7os inconci(i:e( (#ta co7 esse %#e cons?ira s#a r#)na. Por o#tro (ado' se nos tan*e a(*#7 c#idado de nossa sa(:ao' ne7 ?a9' ne7 tr>*#as de:e7os ter co7 esse %#e est contin#a7ente a ar7ar ci(adas s#a destr#io. A(is' e(e > descrito de ta( for7a e7 EAnesis' ca?)t#(o 3' onde afasta o 6o7e7 da o$ediAncia %#e de:ia a 1e#s' ?ara %#e' a #7 te7?o' no s8 des?o<e a 1e#s da <#sta 6onra' 7as ainda ?reci?ita o ?r8?rio 6o7e7 na r#)na. Ta75 $>7 nos e:an*e(istas' onde > desi*nado de inimigo e se di9 se7ear <oio ?ara cor5 ro7?er a se7ente da :ida eterna a0t 13.2 ' 2;b. E7 s#7a' e7 todos os se#s feitos eJ?eri7enta7os o %#e de(e testifica CristoO foi 6o7icida e 7entiroso desde o in)cio aMo ;.""b. Pois co7$ate a :erdade de 1e#s co7 7entiras' o$sc#rece a (#9 co7 tre:as' enredi(6a a 7ente dos 6o7ens e7 erros' s#scita 8dios' contendas e incita (#tas' t#do co7 este ?ro?8sitoO ?ara %#e s#$:erta o reino de 1e#s e s#$7er<a consi*o os 6o7ens na ?erdio eterna. 1onde se fa9 ?atente %#e e(e >' ?or nat#re9a' ?er:erso' 7a(i*no e 7a(>:o(o. Ora' s#7a i7?iedade de:e 6a:er neste es?)rito %#e est afeito a contra?or5se *(8ria de 1e#s e sa(:ao dos 6o7ens. Moo ta7$>7 d a entender isso 7es7o e7 s#a E?)sto(a a1Mo 3.;b' %#ando escre:e %#e e(e ?eca desde o ?rinc)?io. Pois na :erdade e(e o entende como sendo o a#tor' *#ia e ar%#iteto de toda 7a(eficAncia e ini%&idade.

1#. A DEGENERESC1NCIA

DOS SERES DIAB0LICOS

Co7o' ?or>7' o 1ia$o foi criado ?or 1e#s' (e7$re7o5nos de %#e esta 7a(i*5 nificAncia %#e atri$#)7os s#a nat#re9a no ?rocede da criao' 7as da de?ra:a5 o. T#do %#anto' ?ois' te7 ele de conden:e(' so$re si e:oco# ?or sua defeco e %#eda. Pois :isto %#e a Escrit#ra nos ad:erte' ?ara %#e no :en6a7os' crendo %#e ele rece$e# de 1e#s eJata7ente o "ue $ agora' a atri$#ir ao ?r8?rio 1e#s o %#e (6e > a$so(#ta7ente estran6o. Por esta ra9o' Cristo dec(ara aMo ;.""b %#e 2atans' %#ando ?rofere a 7entira' fa(a do %#e > ?r8?rio + sua natureza' e a?resenta a ca#saO c?or%#e no ?er7anece# na :erdade.d 1e fato' %#ando estat#i %#e 6atan(s no ?ersisti# na :erdade' i7?(ica e7 %#e o#trora ele esti:era ne(aU e %#ando o #az ?ai da 7entira' (6e eJi7e istoO %#e no se i7?#te a 1e#s a fa(ta da %#a( ele 7es7o foi a ca#sa. 0as' e7$ora essas considera'1es fosse7 eJ?ressas de for7a s#cinta e no co7 tanta c(are9a' no entanto so 7ais do %#e s#ficientes' ?ara %#e de toda insin#ao ca:i(o5 sa se :indi%#e a 7a<estade de 1e#s. E %#e ?ro:eito 6 e7 con6ecer7os dos seres dia$8(icos 7ais o# ?ara o#tro fi7` 0#r7#ra7 a(*#ns ?or %#e a Escrit#ra no eJ?Ke' siste7tica e distinta7ente' e7 7#itas ?assa*ens' essa %#eda e s#a ca#sa' 7odo' te7?o e nat#re9a. 0as' #7a :e9 %#e essas coisas nada tm a ver conosco' (6e ?arece# 7e(6or' o# no di9er a$so(#ta7ente nada' o# %#e fosse7 tocadas a?enas de (e:e' ?ois no foi di*no do Es?)rito 2anto a(i7entar5nos a c#riosidade co7 6ist8rias fNteis' destit#)das de ?ro5 :eito. E :e7os ter sido este o ?ro?8sito do 2en6orO nada ensinar e7 se#s sa*rados orc#(os %#e no a?rendAsse7os ?ara nossa edificao. Portanto' ?ara %#e ns ?r8?rios no nos deten6a7os e7 de7asia e7 coisas s#?>rf(#as' no %#e se refere nat#re9a dos seres dia$8(icos este<a7os contentes co7 res#7ir7os a 7at>ria assi7O na criao ori*ina( fora7 an<os de 1e#sU 7as' e7 de*enerando' ?erdera75se e se fi9era7 instr#7entos de ?erdio a o#tros. Pois o %#e era ?ro:eitoso de se con6ecer' c(ara7ente se ensina e7 Pedro e M#das a2Pe 2."U Md IbO c1e#s no ?o#?o#d' di9e7 e(es' caos an<os %#e ?ecara7 e no conser:ara7 s#a ori*e7U ao contrrio' a$andonara7 s#a 7orada.d E Pa#(o' 7encionando os an5 <os e(eitos a1T7 .21b' se7 dN:ida contrasta co7 e(es tacita7ente os r>?ro$os.

1%. O PODER DO DIABO EST SU-EITO AUTORIDADE DE DEUS


=#anto' ?or>7' di9 res?eito disc8rdia e (#ta %#e disse7os eJistir de 2atans co7 1e#s' entretanto assi7 i7?orta ad7itir %#e isto ?er7anece esta$e(ecidoO %#e a%#e(e nada ?ode fa9er' a no ser %#e 1e#s o %#eira e consinta. Ora' (e7os na 6ist8ria de M8 %#e a%#e(e se a?resenta diante de 1e#s ?ara rece$er ordens' ne7 7es7o o#sa a:ent#rar5se a encetar a(*#7a ao 7a(i*na' a no ser

%#e a ?er7isso se<a i7?etradada aM8 1.IU 2.1b. Assi7 ta7$>7' %#ando Aca$e te7 de ser en*anado'

o Diabo to7a a si a inc#7$Ancia de ser #7 es?)rito de 7entira na $oca de todos os ?rofetas' e o eJec#ta' co7issionado ?e(o 2en6or a1Rs 22.2@b. Por esta ra9o' ta75 $>7 se di9 ?ro:ir do 2en6or o es?)rito 7a# %#e ator7enta:a a 2a#(' ?or%#e' ?or 7eio de(e' co7o ?or #7 (te*o' era7 ?#nidos os ?ecados do )7?io rei a127 1I.1"U 1;.1@b. E' e7 o#tro (#*ar a2( 7;."!b' est escrito %#e as ?ra*as fora7 ?or 1e#s inf(i*idas aos e*)?cios atra:>s de an<os 7a#s. E7 confor7idade co7 esses eJe75 ?(os ?artic#(ares' Pa#(o atesta' *enera(i9ada7ente a2Ts 2.!' 11b' %#e o end#reci5 7ento dos incr>d#(os > o$ra de 1e#s' e7$ora antes fosse dito ser e(e o?erao de 2atans. Portanto' > e:idente %#e 2atans est de$aiJo do ?oder de 1e#s e > de ta( 7odo re*ido ?or se# ar$)trio %#e se :A co7?e(ido a render5(6e o$ediAncia. Conse%&ente7ente' %#ando di9e7os %#e 2atans resiste a 1e#s e %#e as o$ras da%#e(e so contrrias s o$ras deste' esta7os afir7ando' a #7 te7?o' %#e esta inco7?ati$i(idade e este conf(ito de?ende7 da ?er7isso de 1e#s. .o esto# fa(an5 do a*ora e7 re(ao :ontade de 6atan(s' ne7 ta7?o#co e7 referAncia a seu inten5 to' 7as a?enas co7 res?eito a sua 7aneira de at#arC Ora. #7a :e9 %#e o 1ia$o > )7?io ?or nat#re9a' est 7#i (on*e de ser ?ro?enso a o$edecer :ontade di:inaU ao contrrio' e(e se inc(ina cont#7cia e re$e(io. Portanto' isto te7 6atan(s ?or si 7es7o e ?or s#a ?r8?ria 7a(i*nidadeO e(e se o?Ke a 1e#s co7 :i( ?aiJo e de(i$erado intento. E7 :irt#de dessa de?ra:ao' > ele incitado tentati:a dessas coisas %#e <#(*a sere7 es?ecia(7ente contrrias a 1e#s. Co7o' ?or>7' este o 7ant>7 a7arrado e to(6ido ?e(o freio de se# ?oder' ele (e:a a $o7 ter7o a?enas a%#e(as coisas %#e (6e fora7 di:ina7ente concedidas' e assi7' %#eira o# no' o$edece a se# Criador' ?or%#anto > co7?e(ido a ?restar5lhe ser:io aonde %#er %#e o 7es7o o i7?e(ir.

1'. LIMITAO DO PODER SATNICO SOBRE OS CRENTES E DOMNIO SOBRE OS


INCRDULOS

Ora' :isto ser :erdade %#e 1e#s :er*a os es?)ritos i7#ndos ?ara c e ?ara (' confor7e (6e a?ra9' de ta( 7odo re*#(a este re*i7e %#e' (#tando' aos fi>is 7o(es5 ta7' aco7ete7 co7 ci(adas' in:este7 co7 inc#rsKes' acossa7 e7 co7$ate' no raro at> os ?rostra7 eJa#stos' os (ana7 e7 conf#so' os torna7 aterrori9ados e' ?or :e9es' lhes inf(i*e7 feridas' 7as <a7ais os :ence7' ne7 ?rostra7 s#$<#*ados' en%#anto aos )7?ios arrasta7 e7 s#<eio' (6es eJerce7 do7)nio na a(7a e no cor?o' #sa7 de toda sorte de desre*ra7entos co7o de escra:os. .o tocante aos fi>is' ?or%#anto so in%#ietados ?or ini7i*os deste *Anero' ?or isso o#:e7 estas eJortaKesO c.o deis (#*ar ao 1ia$od aEf ".27bU cO 1ia$o' :osso ini7i*o' anda e7 derredor' co7o #7 (eo a r#*ir' $#scando a %#e7 de:orar' ao %#a( resisti fir7es na f>d a1Pe .;bU e se7e(6antes. A este *Anero de (#ta Pa#(o confessa

no estar i7#ne' %#ando escre:e a2Co 12.7b %#e' co7o re7>dio ?ara %#e$rantar5lhe o or*#(6o' (6e #oi dado #7 an<o de 2atans' ?e(o %#a( fosse 6#7i(6ado. Portanto' esta > #7a eJ?eriAncia co7#7 a todos os fi(6os de 1e#s. Cisto' ?or>7' %#e a%#e(a ?ro7essa %#anto a 6a:er de ser es7a*ada a ca$ea de 2atans aEn 3.1 b ?ertence e7 co7#7 a Cristo e a todos os se#s 7e7$ros' ?or isso ne*o %#e os fi>is ?ossa7 ser ?or e(e :encidos o# ?rostrados e7 s#<eio. 2e7 dN:ida %#e so ?or :e9es conster5 nados' toda:ia no so a tal ponto desa(entados %#e no se refaa7U to7$a7 ?e(a :io(Ancia dos *o(?es' ?or>7 e7 se*#ida se reer*#e7U so feridos' ?or>7 no 7or5 ta(7enteU enfi7' assi7 as?ira7 e7 todo o dec#rso da :ida %#e' no fina(' a(cance7 a :it8ria' o %#e' no entanto' no restrin<o a cada ato' indi:id#a(7ente. Ora' sa$e7os %#e' ?or <#sta ?#nio de 1e#s' 1a:i foi' ?or #7 te7?o' deiJado 7ercA de 2atans ?ara %#e' ?or i7?#(so deste' recenseasse ao ?o:o a227 2".1U 1Cr 21.1bU ne7 ta7?o#co deiJa Pa#(o $a(dada a es?erana de ?erdo' se ?or:ent#ra a(*#>7 se :isse enredi(6ado nos (aos do 1ia$o a2T7 2.2Ib. Por isso' e7 o#tro (#*ar aR7 1I.2@b' %#ando di9O c0as o 1e#s de ?a9 e7 $re:e es7a*ar a 2atans de$aiJo de :ossos ?>sd' o 7es7o Pa#(o 7ostra %#e' nesta :ida' e7 %#e se te7 de (#tar' a ?ro7essa s#?ra7encionada a%#i s8 co7ea a cumprir%se de?ois %#e a (#ta c#7?rir5se ?(ena7ente. .a :erdade' e7 nosso Ca$ea esta :it8ria se7?re s#$sisti# e7 ?(ena 7edida' :isto %#e o ?r)nci?e do 7#ndo nada te:e ne(e aMo 1".3@b. E7 n8s' ?or>7' %#e so7os se#s 7e7$ros' a*ora se 7ostra ?arcia(7ente. Cont#do' 6a:er de cons#7ar5se co7?(eta7ente %#ando' des?o<ados de nossa carne' e7 re(ao %#a( so7os ainda s#sce?t):eis fra%#e9a' 6a:ere7os de ser c6eios do ?oder do Es?)rito 2anto. 1esse 7odo' onde se (e:anta e edifica o reino de Cristo' ?or terra desanda 2ata5 ns co7 se# ?oder' co7o o ?r8?rio 2en6or o eJ?ressa a-c 1@.1;bO cCi a 2atans caindo do c>#' co7o #7 raio.d Pois' co7 essa afir7ao' Cristo confir7a o %#e os a?8sto(os 6a:ia7 re(atado %#anto ao ?oder de s#a prpria ?re*ao. 1e i*#a( for7a a-c 11.21bO c=#ando #7 ?r)nci?e oc#?a se# ?ao' todas as coisas %#e ?oss#i esto e7 ?a9U %#ando' no entanto' #7 7ais forte so$re:>7' ele > (anado forad etc. E ?ara este fi7' ao 7orrer' Cristo :ence# a 2atans' %#e tin6a co ?oder da 7or5 ted a/$ 2.1"b e de todas as s#as 6ostes ?ro7o:e# o tri#nfo' ?ara %#e no ?ossa7 fa9er 7a( I*re<a. 1o#tra sorte' e(a seria a cada instante red#9ida ce7 :e9es a nada ?e(o Diabo. Ora' uma vez "ue ta( > nossa ins#ficiAncia e ta( (6e > o f#ri$#ndo ?oder' co7o' a no ser fir7ados na :it8ria de nosso C6efe' far)a7os frente' se%#er #7 7)ni7o' a se#s 7#(tifor7es e constantes ata%#es` Portanto' 1e#s no ?er7ite o reinado de 2atans nas a(7as dos fi>is' 7as s8 nas almas dos )7?ios e incr>d#(os' a %#e7 no te7 ?or di*nos de sere7 contados e7 s#a i*re<a' os a$andona ?ara %#e se<a7 ?or e(e *o:ernados. Pois di95se %#e 6atan(s oc#?a ind#$ita:e(7ente a este 7#ndo at> %#e ?or Cristo se<a dele

eJ?#(so. 1e i*#a(

7odo' e(e ce*a a todos %#e no crAe7 no e:an*e(6o a2Co "."b. Ta7$>7' e(e (e:a adiante s#a o$ra nos fi(6os cont#7a9es aEf 2.2b. E co7 ra9o' ?ois' todos os )7?ios so :asos da ira aR7 !.22b. Por isso' a %#e7 se de:eria7 s#<eitar' seno ao 7inistro da di:ina :in*ana` Fina(7ente' di95se de todos os r>?ro$os %#e so cfi(6os do 1ia$od aMo ;.""U 1Mo 3.;b' ?or%#e assi7 co7o os fi(6os de 1e#s so con6ecidos ?or ?ortare7 a i7a*e7 de 1e#s' do 7es7o 7odo os de7ais' ?or ?ortare7 a i7a*e7 de 2atans' so consi5 derados co7 <#stia fi(6os deste.;;

1). A REALIDADE

PESSOAL DOS SERES DIAB0LICOS

Entretanto' da 7es7a for7a %#e aci7a ref#ta7os a%#e(a : fi(osofia acerca dos santos an<os' a %#a( ensina %#e eles nada mais so do %#e ins?iraKes o# i7?#(sos $ons %#e 1e#s des?erta na 7ente dos 6o7ens' assi7 ta7$>7' neste ?onto' de:e5se ref#tar a"ueles %#e desden6a7 dizendo %#e os seres dia$8(icos nada mais so do %#e 7a#s senti7entos o# distNr$ios %#e nossa carne s#scita. Isso ser $e7 7ais fci( de ref#tar' ?or%#e 6 in#7er:eis teste7#n6os da Escrit#ra so$re esta 7at>ria.;! E7 ?ri7eiro (#*ar' %#ando so c6a7ados esp!ritos imundos e an&os apstatas a0t 12."3U 2Pe 2."U Md Ib' %#e deca)ra7 de s#a condio ori*ina(' os ?r8?rios ter5 7os eJ?ressa7 s#ficiente7ente no i7?#(sos o# senti7entos da 7ente' 7as' antes' %#e so c6a7adosO 7entes o# es?)ritos dotados de sensi$i(idade e entendi7ento. 2e7e(6ante7ente %#ando' tanto ?or Cristo %#anto ?or Moo' os fi(6os de 1e#s so co7?arados co7 os fi(6os do 1ia$o aMo ;.""U 1Mo 3.1@b' no seria ?or:ent#ra ine?ta a co7?arao' se o ter7o 'iabo nada desi*nasse seno ins?iraKes 7s` E Moo acrescenta a(*o ainda 7ais ?ertinenteO %#e o 1ia$o ?eca desde o ?rinc)?io a1Mo 3.;b. 1e 7odo se7e(6ante' %#ando M#das a:. !b a?resenta o Arcan<o 0i*#e( a contender co7 o 1ia$o' certa7ente %#e o an<o $o7 se o?Ke a #7 7a# e re$e(de. Ao %#e isto se 6ar7oni9a $e7 co7 o %#e se (A na 6ist8ria de M8O %#e 2atans co7?arece# diante de 1e#s co7 os santos an<os aM8 1.IU 2.1b. 1e todas' ?or>7' as 7ais eJ?()citas so a%#e(as ?assa*ens %#e fa9e7 7eno do casti*o %#e os demKnios co7ea7 a sentir do <#)9o de 1e#s' e 6a:ero de sentir ?rinci?a(7ente na ress#rreio. cFi(6o de 1a:i' ?or %#e :ieste ator7entar5nos antes do te7?o`d a0t ;.2!b. Ta7$>7O cIde5:os' 7a(ditos' ?ara o fo*o eterno %#e foi ?re5 ?arado ?ara o 1ia$o e se#s an<osd a0t 2 ."1b. AindaO c2e no ?o#?o# aos ?r8?rios an<os' 7as' encerrados e7 cadeias' os (ano# nas tre:as ?ara %#e fosse7 reser:ados
;;. Pri7eira edioO cFina(7ente' di9e75se ?roceder de ase#b ?ai' o 1ia$o aMo ;.""b ?or%#e' co7o os fi>is so recon6ecidos aco7ob fi(6os de 1e#s nisto' %#e -6e tra9e7 a i7a*e7' assi7' da i7a*e7 de 2atans e7 %#e de*enerara7' co7 ?ro?riedade' a?orb fi(6os de(e se conta7 a1Mo 3.;b.d ;!. Pri7eira edioO cE isto ?oder5se5 fa9er a$e7b s#cinta7ente' #7a :e9 %#e s#$siste7' nesta 7at>ria' teste7#n6os da Escrit#ra no ?o#cos e assa9 e:identes.d

condenao eternad etc. a2Pe 2."b. =#o i7?rocedentes 6a:eria7 de ser estas eJ?ressKesO %#e os seres dia$8(icos #oram destinados ao <#)9o eternoU %#e fo*o (6es foi ?re?aradoU %#e 7es7o a*ora so ator7entados e tort#rados ?e(a *(8ria de Cris5 to' se si7?(es7ente no eJistisse7 nen6#7 dia$o` 0as' #7a :e9 %#e esta 7at>ria no re%#er disc#sso entre a%#e(es %#e tA7 f> na Pa(a:ra do 2en6or' en%#anto entre esses es?ec#(adores fNteis ?o#co 6 de ?ro:eito nos teste7#n6os da Escrit#ra' aos %#ais nada a?ra9 seno o %#e > no:idade' a 7i7 7e ?arece %#e (e:ei a $o7 ter7o o %#e me ?ro?#s' isto >' %#e as 7entes ?iedosas ten6a7 sido instr#)das contra des:arios desse *Anero' co7 %#e 6o7ens irre%#ietos ?ert#r$a7 a si prprios e a o#tros 7ais si7?(8rios "ue eles. A(>7 disso' ta7$>7 :a(e# a ?ena a$ordar isto' ?ara %#e os %#e est o enredi(6ados nesse erro' en%#anto ?ensa7 %#e nen6#7 ini7i*o tA7' no se torne7 7ais re7issos e i7?ro:identes a resistir.

2*. O QUE A CRIAO NOS ENSINA CONCERNENTE A DEUS


Entre7entes' no 6esite7os e7 co(6er ?iedoso de(eite das o$ras de 1e#s 7ani5 festas e ?atentes neste for7os)ssi7o teatro. Pois' co7o o disse7os e7 o#tro (#*ar' e7$ora no se&a a e:idAncia ?ri7ordia( f>' cont#do na orde7 da nat#re9a esta > a ?ri7eiraO ?ara onde %#er %#e :o(:a7os os o(6os e7 derredor' de:e7os ter e7 7ente %#e todas as coisas %#e nossos o(6os di:isa7 so o$ras de 1e#s' e ao 7es7o te7?o de:e7os ref(etir' e7 ?iedosa considerao' a %#e fi7 fora7 ?or 1e#s criadas. Portanto' ?ara %#e' e7 :erdadeira f>' a?renda7os o %#e > i7?ortante con6ecer a res?eito de 1e#s' %#e nos se<a ?ro:eitoso (e:ar e7 conta ?ri7eira7ente a 6ist8ria da criao do 7#ndo' co7o foi s#cinta7ente eJ?osta ?or 0ois>s aEn 1 e 2b e' de?ois' 7ais co?iosa7ente e(#cidada ?or santos :arKes' es?ecia(7ente Has)(io e A7$r8sio. 1esta histria a?rendere7os %#e' ?e(o ?oder de sua Pa(a:ra e de se# Es?)rito' 1e#s crio# do nada o c># e a terraU da%#i ?rod#9i# a todo *Anero' ani7ais e coisas inani7adasU distin*#i# e7 ad7ir:e( se%&Ancia incont:e( :ariedade de coisasU a cada *Anero re:esti# de s#a nat#re9a espec!#icaU desi*no# f#nKes' atri5 $#i# re*iKes e 7oradasU e' :isto %#e todas as coisas so s#sce?t):eis corr#?o' cont#do ?ro:idencio# ?ara %#e' ?reser:adas' se conser:e7 as es?>cies' #7a a #7a' at> o dia fina(. -prenderemos' i*#a(7ente' %#e Deus s#stenta a #7as esp$cies de 7aneiras 7isteriosas e co7o %#e' de instante a instante' no:o :i*or (6es insti(aU a o#tras conferi# o ?oder de ?ro?a*ao' ?ara %#e' co7 s#a 7orte' no se eJtin*a7 de todo. I*#a(7ente adorno# o c># e a terra co7 #7a a$#ndVncia ?erfeit)ssi7a' e a t#do co7 di:ersidade e for7os#ra co7o se fosse #7 *rande e 7a*n)fico ?a(cio ad7ira:e(7ente 7o$i(iado.!@ Fina(7ente' ao for7ar o 6o7e7' e ao distin*#i5(o co7
!@. Pri7eira edioO cE' assi7' %#e' no de o#tra 7aneira %#e a a7?(a e es?(Andida 7anso' a #7 te7?o'

to 7arcante di*nidade' e de tantos e to assina(ados dotes' ne(e Deus eJi$i# o 7ais ?rec(aro eJe7?(ar de s#as o$ras. Co7 efeito' co7o 7e# ?ro?8sito no > 6istoriar a criao do 7#ndo' 7e > s#fi5 ciente 6a:er a$ordado de no:o' a?enas de ?assa*e7' estes $e7 ?o#cos pontos. Pois > ?refer):e(' co7o antes ad:erti' %#e %#e7 dese<ar instr#ir5se 7ais a7?(a7ente nisto' %#e (eia a 0ois>s e aos de7ais %#e escre:era7 fie( e di(i*ente7ente a 6ist8ria do 7#ndo.!1

21. A QUE NOS DE

E CONDU,IR A CONTEMPLAO DAS OBRAS DE

DEUS

1e nada a?ro:eita' ?or>7' disc#tir 7ais eJtensa7ente a %#e r#7o (e:a e a %#e esco?o se de:a a?(icar a considerao das o$ras de 1e#s' %#ando esta 7at>ria no s8 &( #oi e7 *rande ?arte considerada' e7 o#tro (#*ar' 7as ainda' %#anto interessa ao ?resente ?ro?8sito' se ?ode fa9er co7 ?o#cas ?a(a:ras. 1e fato' se %#iser7os a?resen5 tar' co7o lhe con:>7 di*nidade' %#anto ref#(<a na estr#t#rao do 7#ndo a inesti5 7:e( sa$edoria' ?oder' <#stia e $ondade de 1e#s' no estar a(t#ra da 7a*nit#de de e7?resa de to *rande ?ro?oro nen6#7 es?(endor ne7 ornato de (in*#a*e7. .e7 6 dN:ida de %#e o 2en6or nos %#eira de cont)n#o oc#?ados nesta santa 7edita5 o' de sorte %#e' en%#anto conte7?(a7os e7 todas as criat#ras' co7o e7 es?e(6os' essas i7ens#r:eis ri%#e9as de s#a sa$edoria' <#stia' $ondade' ?oder' no as re(ance5 e7os a?enas co7 o(6ar f#rti:o e' ?or assi7 di9er' e7 ?assa*eiro :is(#7$re' 7as' ao contrrio' de7ore7o5nos (on*a7ente nesta considerao' re:o(:endo5a na 7ente e na 7e78ria' s>ria e fie(7ente' e a e:o%#e7os de 7o7ento a 7o7ento. Co7o' ?or>7' esta7os a*ora :o(tados ?ara o ?ro?8sito didtico' >5nos ?r8?rio a$strair5nos desses tpicos %#e re%#ere7 (on*as in:esti*aKes. Portanto' ?ara #sar de $re:idade' sai$a7 os (eitores ento tere7 a?rendido' e7 :erdadeira f>' %#e7 > 1e#s o Criador do c># e da terra' se' e7 ?ri7eiro (#*ar' se*#ire7 esta re*ra #ni:er5 sa(O %#e no deiJe7 de atentar' se<a ?or in*rata irref(eJo' se<a ?or ingrato es%#eci5 7ento' ?ara os es?(endentes ?ri7ores %#e 1e#s eJi$e e7 s#as criat#rasU e' e7 se5 *#ndo (#*ar' assi7 a?renda7 a a?(icar essas coisas a si prprios' ?ara %#e se (6es a?e*#e7 ?rof#nda7ente ao corao. EJe7?(o da ?ri7eira parte dessa regra > %#ando ref(eti7os de %#o *rande Art)fice foi a tarefa de ordenar e a<#star e7 to 7ara:i(6oso concerto essa 7#(tido de estre(as %#e se es?a(6a ?e(o c>#' %#e no se ?ode i7a*inar nada 7ais $e(o e7 a?arAnciaU a #7as de ta( 7odo inseri# e fiJo# e7 s#as ?osiKes' %#e no se ?ode7
?ro:ida e referta do 7ais re%#intado e ?rof#so 7o$i(irio' 6 aE(eb ao c># e terra eJornado' atob 7irifica7ente %#anto ?\de ser' da 7ais a$so(#ta a$#ndVncia' :ariedade aeb $e(e9a de todas as co#sas.d !1. Pri7eira edioO cPois > 7e(6or' co7o < ad:erti os (eitores' 7ais ?(eno entendi7ento desta ?oro aEn 1 e 2b $#scar de 0ois>s e dos de7ais %#e 6o fie( e di(i*ente7ente consi*nado 7e78ria a 6ist8ria do 7#ndo.d

CAP+T,-O PIC

21

delas afastarU a o#tras concede# 7ais (i:re c#rso' toda:ia e7 7o(des tais %#e' :a5 *#eando' no :o a(>7 do es?ao assinaladoU re*#(o# o 7o:i7ento de todas de 7odo %#e nessa base se 7ea7 os dias e as noites' os 7eses' os anos e as estaKes do ano' e a(>7 disso red#9 a ta( ?ro?orciona(idade essa desi*#a(dade dos dias %#e o$ser:a7os %#otidiana7ente' %#e nada encerre de conf#so. Assi7 ta7$>7' %#an5 do atenta7os ?ara o ?oder e7 s#stentar a to in*ente 7assa' e7 *o:ernar a to c>(ere con:o(#o da 7%#ina ce(este' e o#tras coisas se7e(6antes. Estes $e7 ?o#cos eJe7?(os' ?or>7' dec(ara7 s#ficiente7ente o %#e si*nifi%#e recon6ecer os ?oderes de 1e#s na criao do 7#ndo. Por o#tro (ado' se' co7o &( disse' nesta considerao 7e a?ra9a a$ordar a 7at>ria toda' no 6a:eria fi7' %#an5 do so tantos os 7i(a*res do ?oder di:ino' %#antas so no 7#ndo as es?>cies de coisasU a(is' %#antas so as prprias coisas' se<a7 *randes' se<a7 ?e%#enas.

22. DEUS

CRIOU TODAS AS COISAS PARA O BEM DO (OMEM/ DA A GRATIDO

QUE L(E DE EMOS

Resta a o#tra ?arte da regra retro re#erida' %#e 7ais se a?roJi7a f>' isto $' %#e en%#anto atenta7os ?ara o #ato de 6a:er 1e#s destinado todas as coisas ?ara o $e7 e sa(:ao nossa' ao 7es7o te7?o (6e senti7os o ?oder e a *raa e7 n8s ?r8?rios e os $enef)cios to *randes %#e nos te7 conferido' donde nos esti7#(e7os confian5 a' in:ocao' ao (o#:or' ao a7or ?ara co7 e(e. E7 :erdade' ao criar t#do ?or ca#sa do 6o7e7' co7o ?o#co antes o$ser:ei' o ?r8?rio 2en6or o de7onstro# na ?r8?ria orde7 da criao. Ora' no > se7 ca#sa %#e distri$#i a for7ao do 7#ndo ?or seis dias' %#ando e7 nada lhe seria 7ais dif)ci( efet#ar e7 #7 Nnico 7o7ento a o$ra inteira' e7 todas as suas ?arce(as' si7#(tanea7ente' do %#e c6e*ar *radati:a5 7ente ?(ena rea(i9ao ?or 7eio dessa ?ro*resso. Rea(7ente' assi7 %#is Deus reco7endar s#a ?ro:idAncia e ?aterna so(icit#de ?ara conosco' ou. se&a' %#e antes %#e for7asse o 6o7e7' t#do %#anto ante:ia 6a:er de ser Nti( e sa(#tar' t#do isso ?re?aro# ?ara e(e. 1e %#o *rande in*ratido 6a:eria de ser a*ora d#:idar7os %#e esse Pai $on)ssi7o ten6a c#idado de n8s' %#ando :e5 7os ter sido so()cito a nosso res?eito antes 7es7o %#e nascAsse7osW =#o )7?io seria tre7er de desconfiana de %#e' e7 a(*#7 7o7ento' s#a $ene:o(Ancia nos fa(te na necessidade' %#ando :e7os ser5nos eJi$ido' co7 s#a ?rodi*a(idade' t#do o %#e > $o7' "uando ainda ne7 $ramos nascidosW A(>7 disso' o#:i7os de 0ois>s aEn 1.2;U !.2b %#e' 7ercA de s#a (i$era(idade' e(e nos s#<eito# t#do %#anto 6 e7 todo o or$e. Certa7ente' ele no fe9 assim ?ara %#e se di:ertisse conosco co7 #7 t)t#(o de doao se7 conteNdo. Portanto' no 6 %#e te7er %#e nos :en6a fa(tar a(*o de %#anto con:>7 nossa sa(:ao.!2
!2. Pri7eira edioO c-o*o' nada %#e di*a res?eito a nosso $e75estar <a7ais 6a:er5nos5 de fa(tarWd

21I

-ICRO I

Por fi7' ?ara %#e se conc(#a definiti:a7enteO se7?re %#e c6a7ar7os a 1e#s o Criador do c># e da terra' ao 7es7o te7?o nos :en6a 7ente %#e e7 s#a ?r8?ria 7o e ?oder est a ad7inistrao de todas estas coisas %#e crio#U %#e rea(7ente so7os se#s fi(6os' aos %#ais e(e to7o# so$ se# ?atroc)nio e ?roteo ?ara ?ro:er5 lhes s#stento e instr#o' de sorte %#e es?ere7os s8 de(e a ?(enit#de de t#do o %#e > $o7' e confie7os' co7 toda a certe9a' %#e e(e <a7ais 6a:er de ?er7itir %#e carea7os das coisas necessrias a nosso $e75estar. .e7 de o#tra ?arte nos inc(ine a es?erana' $e7 co7o t#do %#anto ane(a7os' ?ara e(e :o(:a7os nossos ro*os' recon6ea7os %#e > $enef)cio de(e o fr#to de %#a(%#er coisa %#e rece$e7os' e o confesse7os co7 aKes de *raas. 1e 7odo %#e' atra)dos ?e(o d#(or to in*ente de sua $ondade e $eneficAncia' di(i*encie7os ?or a75(o e ser:i5lo de todo o corao.

CAP+T,-O PIC

1;

CAPTULO 2
CO0O O /O0E0 FOI CRIA1OO O.1E 2E TRATA 1A2 FAC,-1A1E2 1E 2,A A-0A' 1A I0AEE0 1E 1E,2' 1O -ICRE5ARH+TRIO E 1A I.TEERI1A1E ORIEI.A- 1E 2,A .AT,REBA

1. O

(OMEM FOI CRIADO SEM MCULA5

DEUS

NO CULPADO DO PECADO

(UMANO

Con:>75nos fa(ar a*ora da criao do 6o7e7' no a?enas ?or%#e dentre todas as


o$ras de 1e#s > ele a eJ?resso 7ais no$re e s#7a7ente ad7ir:e( de s#a <#stia' sa$edoria e $ondade' 7as ainda ?or%#e' co7o disse7os de in)cio' 1e#s no nos ?ode ser c(ara e ?(ena7ente con6ecido' a no ser %#e se acresa con6eci7ento cor5 re(ato de n8s mesmos. E :isto ser d#?(o esse conhecimento de ns prprios' isto >' %#e sai$a7os co7o fo7os criados e7 nosso estado ori*ina( e co7o co7eo# a ser nossa condio a?8s a %#eda de Ado Xa(is' ne7 seria de 7#ito ?ro:eito con6ecer nossa criao' a no ser %#e recon6ecAsse7os %#a( > a corr#?o e defor7idade de nossa nat#re9a nesta deso(adora r#)na em "ue nos achamosYU a*ora' cont#do' nos 6a:ere7os de contentar co7 a descrio de nossa nat#re9a )nte*ra' como era origi% nalmente. E' rea(7ente' antes %#e desa7os a esta 7)sera condio do 6o7e7 a %#e ora est s#<eito' > de re(e:Vncia con6ecer co7o foi inicia(7ente criado. Ora' i7?orta *#ardar5nos' ?ara %#e' destacando incisi:a7ente a?enas os aspec% tos 7a#s da nat#re9a 6#7ana' no ?area7os atri$#i5(os ao a#tor dessa nat#re9a' #7a :e9 %#e' neste ?reteJto' <#(*a %#e a i7?iedade > $astante defens:e(' se conse5 *#e ?(eitear' de a(*#7 7odo' 6a:er ?rocedido de 1e#s t#do %#anto de 7a# te7 ela' ne7 :aci(a' se > re?ro:ada' e7 (iti*ar co7 o ?r8?rio 1e#s e i7?#tar5(6e a c#(?a de %#e > 7erecida7ente incri7inada. E mesmo a"ueles %#e %#ere7 ?arecer fa(ar 7ais re:erente7ente acerca da di:ina 7a<estade' ainda assi7 ?roc#ra7 de(i$erada7ente ac6ar na prpria nat#re9a esc#sa de s#a de?ra:ao' no ref(etindo %#e ta7$>7 e(es' e7$ora 7ais si7#(ada7ente' #(tra<a7 a 1e#s' :isto %#e (6e recairia i*no7)5 nia' se fosse ?ro:ado ser %#a(%#er 7c#(a inerente nat#re9a original. Portanto' %#ando :e7os a carne a ?a(?itar 6iante ?or todos os s#$terfN*ios co7 %#e' de todos os 7odos' ?ensa des:iar de si ?ara o#tro a c#(?a do %#e te7 de 7a#' a esta ?er:ersidade devemos contrapor%nos diligentementeC Portanto' a 7is>ria do *Anero 6#7ano de:e ser tratada de ta( 7odo' %#e toda ter*i:ersao se eJtir?e de ante7o e a <#stia de 1e#s se<a :indicada de toda in:ecti:a. 0ais adiante' no

de:ido (#*ar' :ere7os %#o (on*e os 6o7ens esto da%#e(a ?#re9a co7 %#e Ado fora dotado. E7 ?ri7eiro (#*ar' #7a :e9 %#e o homem foi to7ado da terra e do $arro' > ?reciso recon6ecer %#e assim ao or*#(6o foi ?osto #7 freio' ?ois nada > 7ais a$s#r5 do do %#e se *(oriare7 de s#a eJce(Ancia a"ueles %#e no s8 c6a$ita7 #7a casa de $arrod aM8 ".1!b' 7as ainda' co7o tais' e7 ?arte eles ?r8?rios so terra e cin9a. Cisto' ?or>7' %#e 1e#s se di*no# no s8 ani7ar a #7 :aso de terra' co7o ta7$>7 %#is %#e o 7es7o fosse a 6a$itao de #7 es?)rito i7orta(' Ado ?\de *(oriar5se nessa *enerosidade to in*ente de se# Criador.

2. ESPIRITUALIDADE E IMORTALIDADE DA ALMA/ CONTUDO DISTINTA DO CORPO


Afina(' %#e o ser 6#7ano consta de a(7a e cor?o' de:e estar a(>7 de toda con5 tro:>rsia. E ?e(a ?a(a:ra alma entendo #7a essAncia i7orta(' cont#do criada' %#e (6e > das duas a ?arte 7ais no$re. Por :e9es tamb$m > c6a7ada esp%rito. Ora' ainda %#e estes dois ter7os difira7 entre si e7 sentido %#ando ocorre7 <#ntos' cont#do' onde o termo esp%rito > e7?re*ado se?arada7ente' e%#i:a(e a a(7a' co7o %#ando 2a(o7o' fa(ando da 7orte' di9 %#e co es?)rito retorna ento a 1e#s' %#e o de#d aEc 12.7b. E Cristo' enco7endando o es?)rito ao Pai a-c 23."Ib' co7o ta7$>7 EstA:o o seu a Cristo aAt 7. !b' no entende7 o#tra coisa seno istoO %#ando a a(7a > (i$erada do crcere da carne' 1e#s (6e > o ?er?>t#o *#ardio. Entretanto' so a$so(#ta7ente destit#)dos de senso a%#e(es %#e i7a*ina7 %#e a a(7a > deno7inada esp%rito ?or ser #7 so?ro' o# fora di:ina7ente inf#ndida nos cor?os' a carecer' no entanto' de essAncia' co7?ro:ando5o no s8 a ?r8?ria rea(ida5 de' 7as ainda toda a Escrit#ra. 2e7 dN:ida > :erdade %#e' en%#anto se a?e*a7 terra 7ais do %#e > <#sto' os 6o7ens se fa9e7 $roncosU a(is' :isto %#e se a(ienara7 do Pai das -#9es aT* 1.17b' fora7 ce*ados ?e(as tre:as' de sorte %#e no ?ensa7 %#e 6a:ero de so$re:i:er 7orte. Cont#do' ne7 assi7 a (#9 lhes foi ani%#i(ada nas tre:as a ta( ?onto %#e no se sinta7 tan*idos ?or algum senso de s#a i7orta(ida5 de. 2e7 dN:ida %#e a consciAncia' %#e discernindo entre o $e7 e o 7a( res?onde ao <#)9o de 1e#s' > sina( ind#$it:e( do es?)rito i7orta(. Pois' co7o #7a dis?osio se7 essAncia ?oderia ?enetrar at> o tri$#na( de 1e#s e a si inc#tiria terror de s#a c#(?a$i(idade` Ade7ais' ta7?o#co > o cor?o afetado ?e(o te7or de #7a ?ena(idade es?irit#a(U ao contrrio' s8 recai na a(7a' do %#A se se*#e %#e a alma > dotada de essAncia. M o ?r8?rio con6eci7ento de 1e#s co7?ro:a so$e<a7ente %#e as a(7as' %#e transcende7 ao 7#ndo' so i7ortais' :isto %#e #7 a(ento e:anescente no c6e*aria &amais fonte da :ida. Enfi7' %#ando tantos dotes ?rec(aros dos %#ais a 7ente 6#7ana est enri%#ecida ?roc(a7a7 sonora7ente %#e a(*o di:ino (6e > i7?resso'

so o#tros tantos teste7#n6os de #7a essAncia i7orta(. Ora' a sensi$i(idade %#e se insti(a nos ani7ais $r#tos no :ai a(>7 do cor?o' o#' ?e(o 7enos' no se estende 7ais (on*e %#e s coisas %#e (6es esto adiante. Ta7$>7 a :ersati(idade da 7ente 6#7ana' a ?er(#strar c># e terra e os arcanos da prpria nat#re9a' e %#ando a todos os s>c#(os co7?endio# no inte(ecto e na 7e78ria' cada evento a dis?or e7 s#a orde7' e dos #atos ?assados a ded#9ir os f#t#ros' de7onstra c(ara7ente %#e no 6o7e7 se anin6a a(*o distinto do cor?o. 0ediante a inte(i*Ancia conce$e7os o 1e#s in:is):e( e os an<os' o %#e ao cor?o esca?a tota(7enteU a?reende7os as coisas %#e so retas' <#stas e 6onrosas' o %#e no ?ode7os fa9er ?e(os sentidos cor?8re5 os.!3 Portanto' s8 o es?)rito ?ode ser a sede dessa inte(i*Ancia. A(is' o ?r8?rio sono' %#e entor?ecendo o 6o7e7 ?arece at> 7es7o ?ri:5(o da :ida' > #7a teste7#n6a no o$sc#ra da i7orta(idade' %#ando no s8 s#*ere ?ensa7entos dessas coisas %#e <a7ais ocorrera7' 7as ainda ?ress*ios %#anto ao ?or:ir. Esto# a$ordando' apenas de (e:e' estes assuntos %#e 7es7o os escritores ?rofa5 nos eJa(ta7 7a*nifica7ente' co7 esti(o e eJ?resso 7ais es?(Andidos. Cont#do' entre (eitores ?iedosos ser $astante #7 si7?(es (e7$rete. Ora' se a a(7a no fosse a(*o essenciado' distinto do cor?o' a Escrit#ra no ensinaria %#e 6a$ita7os casas de $arro e %#e na 7orte 7i*ra7os do ta$ernc#(o da carne' des?o<a7o5nos do %#e > corr#?t):e( ?ara %#e' ?or fi7' no N(ti7o dia rece$a7os a reco7?ensa' e7 confor7i5 dade co7 o %#e' en"uanto no cor?o' cada #7 ?ratico#. Ora' ?or certo %#e essas referAncias' e se7e(6antes a essas' %#e ocorre7 co7 fre%&Ancia' no s8 distin*#e7 c(ara7ente a a(7a do cor?o' 7as ainda (6e transfere o desi*nati:o #omem' indicando ser e(a a ?arte ?rinci?a(. Ora' %#ando Pa#(o eJorta os fi>is a2Co 7.1b a %#e se ?#rifi%#e7 de toda i7?#re9a da carne e do es?)rito' ele en#n5 cia d#as ?artes nas %#ais reside a sordide9 do ?ecado. Ta7$>7 Pedro' c6a7ando a Cristo c?astor e $is?o das a(7asd a1Pe 2.2 b' teria fa(ado i7?rocedente7ente' se no eJistisse7 a(7as e7 re(ao s %#ais dese7?en6asse este of)cio. .e7 seria ?roceden5 te' a no ser %#e as a(7as ti:esse7 essAncia ?r8?ria' o #ato de %#e fa(a acerca da eterna sa(:ao das a(7as' e %#e ordena ?#rificar as a(7as' e %#e dese<os de?ra:ados 7i(ita7 contra a a(7a a1Pe 1.!U 2.11bU de i*#a( 7odo' o a#tor da E?)sto(a aos /e$re#s a13.17b dec(ara %#e os ?astores :e(a7 ?ara %#e ?reste7 conta de nossas a(7as. Co7 o 7es7o ?ro?8sito > o #ato de Pa#(o a2Co 1.23b in:ocar a 1e#s ?or teste5 7#n6a contra s#a prpria a(7a' ?or%#anto ela no se faria r> diante de 1e#s' se no fosse s#sce?t):e( ?ena(idade. Isto eJ?ressa5se ainda 7ais c(ara7ente nas ?a(a:ras de Cristo' %#ando ele 7anda %#e se te7a %#e(e %#e' a?8s 6a:er 7atado o cor?o' ?ode (anar a a(7a na Ee6ena de fo*o a0t 1@.2;U -c 12. b. Ora' %#ando o a#tor da E?)sto(a aos /e$re#s distin*#e 1e#s dos ?ais de nossa carne' co7o sendo o Pai dos es?)ritos' no ?oderia ele afir7ar de 7odo 7ais c(aro a essAncia das a(7as.

!3. Pri7eira edioO ca?reende7os o reto' <#sto e 6onroso' %#e se esconde aos sentidos cor?8reos.d

A(>7 disso' a no ser %#e as a(7as (i$eradas dos crceres dos cor?os contin#as5 se7 a eJistir' seria a$s#rdo Cristo re?resentar a a(7a de -9aro a desfr#tar de $e75 a:ent#rana no seio de A$rao' e a a(7a do rico' ?or o#tro (ado' destinada a 6orren5 dos tor7entos a-c 1I.22' 23b. Pa#(o confir7a isso 7es7o' ensinando %#e ?ere*ri5 na7os distanciados de 1e#s d#rante o te7?o e7 %#e 6a$ita7os na carneU desfr#ta5 7os de s#a ?resena' ?or>7 fora da carne. E' ?ara %#e no 7e a(on*#e 7ais e7 7at>ria de for7a a(*#7a o$sc#ra' acrescentarei a?enas isto de -#cas aAt 23.;bO e(e 7enciona entre os erros dos sad#ce#s o fato de no crere7 na eJistAncia de es?)ritos e an<os.

3. O (OMEM

IMAGEM E SEMEL(ANA DE

DEUS

Ta7$>7 da%#i se co(i*e s8(ida ?ro:a deste fatoO (e7os %#e o 6o7e7 foi criado i7a*e7 de 1e#s aEn 1.27b. Ora' ainda %#e a *(8ria de 1e#s ref#(<a no prprio 6o7e7 eJterior' cont#do no 6 dN:ida de %#e a sede ?r8?ria da i7a*e7 est na a(7a. Certa7ente %#e no deiJo de ad7itir %#e a for7a eJterior' at> onde nos dis5 tin*#e e se?ara dos ani7ais $r#tos' ao 7es7o te7?o nos #ne 7ais inti7a7ente a 1e#s. .e7 7ais :ee7ente7ente contenderei' caso a(*#>7 insista %#e so$ o concei% to de i7a*e7 de 1e#s de:e5se (e:ar e7 conta %#e cos o#tros ani7ais. en%#anto se inc(ina7 ?ara $aiJo' o so(o conte7?(a7' ao 6o7e7 se de# #7 se7$(ante :o(tado ?ara ci7a e deter7inado a conte7?(ar o c># e as estre(as' er*#endo se# :#(to eretod' contanto %#e isto fi%#e esta$e(ecidoO %#e a i7a*e7 de 1e#s' %#e se ?erce$e o# es?(ende nestas 7arcas eJteriores' > es?irit#a(. Ora' Osiandro' c#<os escritos atesta7 ter sido ele ?er:ersa7ente en*en6oso e7 in:enKes fNteis' estendendo ?ro7isc#a7ente a i7a*e7 de 1e#s tanto ao cor?o %#anto a(7a' 7ist#ra o c># terra.!" Afir7a ele %#e o Pai' o Fi(6o e o Es?)rito 2anto esta$e(ece7 s#a i7a*e7 no 6o7e7' :isto %#e' ?or 7ais %#e Ado se 6o#:es5 se 7antido )nte*ro' Cristo' no entanto' 6a:eria de ter5se feito 6o7e7. E assi7' con5 for7e se# 7odo de :er' o cor?o %#e fora destinado a Cristo foi o 7ode(o e ti?o da%#e(a fi*#ra cor?8rea %#e :eio a ser for7ada ento. Onde' ?or>7' ac6ar %#e Cristo > a i7a*e7 do Es?)rito` Ad7ito' se7 dN:ida' %#e na ?essoa do 0ediador (#9a a *(8ria de toda a 1eidadeU entretanto' co7o 6a:er a Pa(a:ra Eterna de ser c6a7ada i7a*e7 do Es?)rito' a %#e7 ?recede e7 orde7` E7 s#7a' s#$:erte5se a distino entre Fi(6o e Es?)rito' se este c6a7a %#e(e de i7a*e7 s#a. A(>7 disso' *ostaria de sa$er de(e aOsiandrob co7o Cristo re?resenta ao Es?)ri5 to 2anto na carne de %#e se re:esti#' e co7 %#e 7arcas o# de(inea7entos (6e eJ?ri5 7e a se7e(6ana. E' #7a :e9 %#e essa eJ?ressoO cFaa7os o 6o7e7d etc. aEn 1.2Ib > co7#7 ta7$>7 ?essoa do Fi(6o' se*#e5se %#e e(e > a i7a*e7 de si pr%
!". Coment(rio sobre o 9nesis.

prio' o %#e > contrrio a toda ra9o. Ade7ais' se > aceita a fantasia de Osiandro' o 6o7e7 no foi for7ado seno e7 ter7os do ti?o o# 7ode(o de Cristo como 6o5 7e7' e assi7' at> onde 6a:eria de re:estir5se de carne' Cristo foi o ar%#>ti?o do %#a( Ado foi to7ado' %#ando a Escrit#ra ensina %#e e(e foi criado i7a*e7 de 1e#s e7 sentido tota(7ente o#tro. 0ais (#stre te7 a s#ti(e9a da%#e(es %#e s#sten5 ta7 %#e Ado foi criado i7a*e7 de 1e#s ?or%#e e(e era confor7e Cristo' %#e > de 1e#s a i7a*e7 Nnica. Entretanto' ta7$>7 nesta concep' o nada 6 de s8(ido. 1isc#sso $e7 acirrada 6 ta7$>7 a res?eito de i7a*e7 e se7e(6ana' en5 %#anto entre estes dois ter7os $#sca7 os int>r?retes #7a diferena %#e no eJiste' sa(:o %#e se7e(6ana foi adicionada *#isa de eJ?(icao. E7 ?ri7eiro (#*ar' sa5 $e7os %#e entre os 6e$re#s as re?etiKes era7 tri:iais' atra:>s das %#ais eJ?ri7e7 d#as :e9es #7a s8 coisaU e7 se*#ndo (#*ar' nen6#7a a7$i*&idade 6 na ?r8?ria 7at>ria' a saber' %#e o 6o7e7 se<a desi*nado de i7a*e7 de 1e#s' ?or%#anto > ele se7e(6ante a 1e#s. 1o %#A se e:idencia sere7 rid)c#(os a"ueles %#e acerca desses :oc$#(os fi(osofa7 co7 s#ti(e9a 7aior' %#er atri$#a7 tselem' isto >' a imagem' s#$stVncia da a(7a' e demut#' isto >' a semel#an!a' s suas %#a(idades' %#er tra5 *a7 a (#7e a(*o di:erso. =#ando' ?ois' 1e#s decreto# criar o 6o7e7 s#a i7a5 *e7' ?or%#e no era to c(aro' eJ?(icati:a7ente o reitera nesta $re:e (oc#oO semel#an!a' co7o se esti:esse a di9er %#e iria fa9er #7 6o7e7 no %#a(' 7ediante 7arcas i7?ressas de se7e(6ana' 6a:eria de re?resentar5se a si ?r8?rio co7o n#7a i7a*e7. Por isso' referindo o 7es7o ?o#co de?ois' 0ois>s re?ete d#as :e9es a #rase i7a*e7 de 1e#s' o7itindo a 7eno da se7e(6ana. Fr):o(o' ?or>7' > a o$<eo de Osiandro' %#e o %#e se di9 ser a i7a*e7 de 1e#s no > #7a ?arte do 6o7e7' o#' se<a' a a(7a co7 s#as ca?acidades' 7as Ado intei5 ro' a %#e7 o no7e foi i7?osto da terra' donde foi tirado. Fr):o(o' di*o5o' <#(*aro ser isso todos os (eitores sensatos. Ora' en%#anto ao 6o7e7 todo se deno7ina mor- tal' ne7 ?or isso > a a(7a s#<eita 7orteU e %#ando' e7 contrrio' se di9 ser animal racional' ne7 ?or isso a ra9o o# a inte(i*Ancia ?ertence ao cor?o. Portanto' ainda %#e a alma no se<a o 6o7e7' cont#do no > a$s#rdo c6a7ar5se e(e i7a*e7 de 1e#s no tocante a(7a' ainda %#e reten6a o ?rinc)?io %#e 6 ?o#co esta$e(eci' de %#e a ef)*ie de 1e#s se estende eJce(Ancia toda' ?e(a %#a( a nat#re9a do 6o7e7 se so$re(e:a ?or entre todas as es?>cies de seres ani7ados. Conse%&ente7ente' co7 esta eJ?resso se denota a inte*ridade de %#e Ado foi dotado' %#ando era ?oss#)do de reto entendi7ento' tin6a as afeiKes a<#stadas ra9o' todos os sentidos afinados e7 reta dis?osio e' 7ercA de to eJ)7ios dotes' :erdadeira7ente ref(etia a eJce(Ancia de se# Art)fice. E ainda %#e a sede ?ri7ria da i7a*e7 di:ina te7 de estar na 7ente e no corao' o# na a(7a e s#as fac#(dades' cont#do nen6#7a ?arte 6o#:e' %#anto ao cor?o' e7 %#e no $ri(6asse7 certas cen5 te(6as. Certo > %#e at> 7es7o e7 cada ?oro distinta

do 7#ndo f#(*e7 certos

traos da *(8ria de 1e#s' donde' #7a :e9 %#e s#a i7a*e7 est ?osta no 6o7e7' se ?ode conc(#ir %#e s#$siste tcita ant)tese %#e e(e:a o 6o7e7 aci7a de todas as de7ais criat#ras e co7o %#e o se?ara da 7assa :#(*ar. A(is' ne7 se 6 de ne*ar %#e os an<os fora7 criados se7e(6ana de 1e#s' :isto %#e' se*#ndo Cristo o atesta a0t 22.3@b' nossa s#?re7a ?erfeio ser e7 fa9er5nos se7e(6antes a e(es. .e7 e7 :o' ?or>7' ressa(ta 0ois>s' 7ediante este desi*nati:o ?ec#(iar' imagem eOou se% melhan'a' a *raa de 1e#s ?ara conosco' es?ecia(7ente %#ando o 6o7e7 > co7?a5 rado a?enas s criat#ras :is):eis.

!. A

ERDADEIRA NATURE,A DA IMAGEM DE

DA CONCEPO BBLICA DA REGENERAO EM

DEUS S0 DETERMIN CRISTO

EL LU,

.o entanto' ?arece %#e no 6o#:e ainda #7a definio ?(ena de imagem' a no ser "uando se 7anifesta 7ais c(ara7ente ?or %#ais fac#(dades o 6o7e7 so$ressai e ?or %#ais de:a e(e ser <#(*ado es?e(6o da *(8ria de 1e#s. Rea(7ente no se ?ode con6ecer 7e(6or de o#tra ?arte seno da resta#rao de sua nat#re9a corro7?ida. =#ando Ado cai# de se# estado original' no 6 a 7)ni7a dN:ida de %#e' ?or esta defeco' e(e :eio a a(ienar5se de 1e#s. Portanto' e7$ora concorde7os %#e a i7a5 *e7 de 1e#s no foi ne(e ani%#i(ada e a?a*ada de todo' toda:ia foi corro7?ida a ta( ?onto %#e' %#a(%#er coisa %#e (6e reste' no ?assa de 6orrenda defor7idade. E ?or isso o co7eo da rec#?erao da sa(:ao o te7os nesta resta#rao %#e conse*#i5 7os atra:>s de Cristo' o %#a(' ?or esta ca#sa' > ta7$>7 c6a7ado se*#ndo Ado' :isto %#e nos restit#i a :erdadeira e co7?(eta inte*ridade. Ora' ainda %#e Pa#(o' contrastando o es?)rito :i:ificante co7 %#e os fi>is so a*raciados ?or Cristo co7 a a(7a :i:ente co7 %#e Ado foi criado a1Co 1 ." b' ressa(te a 7ais a$#ndante 7edida de *raa na re*enerao' cont#do no cance(a esse o#tro ?onto' a saber' %#e o ?ro?8sito da re*enerao > esteO para %#e Cristo nos re7o(de i7a*e7 de 1e#s. Assi7 > %#e ensina' e7 o#tro (#*ar aC( 3.1@b' %#e co no:o 6o7e7 > reno:ado se*#ndo a i7a*e7 da%#e(e %#e o crio#d' ao %#e se confor7a essa outra in&un' oO cRe:esti5:os do no:o 6o7e7 %#e foi criado se*#n5 do 1e#sd aEf ".2"b. I7?orta a*ora :er o %#e Pa#(o co7?reende es?ecia(7ente so$ esta reno:ao. PKe ele' e7 ?ri7eiro (#*ar' con#ecimentoU e7 se*#ndo' sincera retid"o e santida- de. 1o %#A conc(#)7os %#e' de in)cio' a i7a*e7 de 1e#s foi cons?)c#a na (#9 da 7ente' na retido do corao e na saNde de todas as ?artes do ser humano. Ora' e7$ora ad7ita sere7 for7as de eJ?resso sined8%#icas' o todo tomado pelas par% tes' no se ?ode' entretanto' an#(ar este ?rinc)?ioO o %#e > ?ri7ordia( na reno:ao da i7a*e7 de 1e#s ta7$>7 te:e (#*ar s#?re7o na ?r8?ria criao. Ao 7es7o ?ro?8sito :e7 o %#e ensina e7 o#tra ?assa*e7O c.8s' a conte7?(ar de face desco5 $erta a *(8ria de Cristo' esta7os sendo transfor7ados na 7es7a i7a*e7d a2Co

3.1;b. Ce7os' ?ois' %#e Cristo > a ?erfeit)ssi7a i7a*e7 de 1e#s' confor7ados %#a( so7os de ta( 7odo resta#rados %#e tra9e7os a i7a*e7 de 1e#s e7 :erdadeira ?iedade' retido' ?#re9a' entendi7ento. Isto ?osto' nat#ra( e ?ronta7ente se e:anesce essa i7a*inao de Osiandro acerca da confi*#rao do cor?o humano modelado no de Cristo. =#e' ?or>7' s8 o 6o7e7 >' e7 Pa#(o' desi*nado de ci7a*e7 e *(8ria de 1e#sd a1Co 11.7b' e desta ?osio e 6onra a 7#(6er > eJc(#)da' > e:idente + luz do conteJto' o %#a( se restrin*e condi5 o ci:i(. M#(*o' ?or>7' < estar $e7 co7?ro:ado %#e' so$ o termo imagem' do %#a( se fa9 7eno a%#i' se co7?reende t#do %#anto di9 res?eito :ida es?irit#a( e eterna. Isto 7es7o Moo confir7a' e7 o#tras ?a(a:ras' asse:erando %#e a :ida %#e esta:a desde o in)cio na eterna Pa(a:ra de 1e#s era a (#9 dos 6o7ens aMo 1."b. Ora' co7o se# intento era (o#:ar a *raa sin*#(ar de 1e#s e7 :irt#de da %#a( o 6o7e7 eJcede e7 e7inAncia aos de7ais seres ani7ados' ?ara %#e o se*re*#e da 7assa *era(' ?or%#anto ele atin*i# #7a :ida no :#(*ar' ao contrrio' uma vida con<#*ada (#9 da inte(i*Ancia' 8o o 7ostra' ao 7es7o te7?o' co7o o homem foi criado i7a*e7 de 1e#s. Portanto' #7a :e9 %#e a i7a*e7 de 1e#s > a ?erfeita eJce(Ancia da nat#re9a 6#7ana %#e ref#(*i# e7 Ado antes da %#eda' mas %#e de?ois #oi de ta( 7odo cor5 ro7?ida e %#ase o$(iterada' %#e nada so$ra da r#)na seno o "ue $ conf#so' 7#ti(a5 do e infestado de 7c#(a' a*ora ela se ?erce$e nos e(eitos' e7 certa 7edida' na eJtenso e7 %#e fora7 re*enerados ?e(o Es?)rito. Entretanto' ?(eno f#(*or e(a 6a5 :er de f(#ir so7ente no c>#. .o entanto' ?ara %#e sai$a7os de %#e ?artes consta esta imagem' > i7?ortante discorrer a res?eito das fac#(dades da a(7a. Ora' 7#ito (on*e de ser ?rocedente' no entanto' > a es?ec#(ao de A*ostin6o' de %#e a a(7a > #7 es?e(6o da Trindade' ?or%#anto ne(a reside7 o inte(ecto' a :ontade e a 7e78ria. .e7 $ ?ro::e(' a(is' a o?inio da%#e(es %#e co(oca7 a se7e(6ana de 1e#s no do7)nio conferido ao 6o7e7' co7o se a?enas neste trao se asse7e(6asse a 1e#s' %#e foi constit#)do dono e ?oss#idor de todas as coisas' %#ando ?recisa7ente se de:e $#scar no 6o7e7' e no fora de(e' ?osto %#e > #7 $e7 interior da a(7a.!

". O EMANCIONISMO DOS MANIQUEUS QUANTO ORIGEM DA ALMA


0as' antes %#e a:ance 7ais (on*e' > necessrio sair ao encontro do des:ario dos 7ani%#e#s' %#e 2er:eto tento# introd#9ir o#tra :e9 e7 nossos dias. Por%#e se di9 aEn 2.7b %#e 1e#s so?ro# na face do 6o7e7 o f\(e*o de :ida' ?ensara7 eles %#e a a(7a > #7a transf#so da s#$stVncia de 1e#s' co7o se ao 6o7e7 6o#:esse introd#5 9ido certa ?oro da di:indade i7ens#r:e(. Entretanto' > fci( 7ostrar' e7 $re:es

! . Pri7eira edioO c%#ando se de:a ?ro?ria7ente $#scar dentro de asib ?r8?rio' no fora' a%#andob se<a' na :erdade' #7 $e7 interior da a(7a.d

ter7os' %#o crassos e a$o7in:eis a$s#rdos este erro dia$8(ico arrasta consi*o. Ora' se a a(7a do 6o7e7 ?rocede da essAncia de 1e#s 7ediante transf#so' se*#e5 se %#e a nat#re9a de 1e#s est s#<eira no s8 a 7#dana e a ?aiJKes' 7as ainda a i*norVncia' a dese<os de?ra:ados' a enfer7idade e a :)cios de toda es?>cie. .ada 7ais inconstante %#e o ser 6#7ano' :isto %#e i7?#(sos contrrios (6e a*ita7 a a(7a e a arrasta7 a direKes di:ersas' fre%&ente7ente cede ao erro ?or i*norVncia' s#5 c#7$e :encido a %#ais%#er 7)ni7as tentaKes' s#a ?r8?ria a(7a sa$e7os ser fossa e rece?tc#(o de todas as i7#nd)cies' coisas essas %#e' se aceita7os %#e a a(7a > por' o da essAncia de 1e#s o# 7isterioso inf(#Jo da di:indade' fa95se necessrio atri$#ir t#do isso nat#re9a de 1e#s. =#e7 no se 6orrori9ar ante essa 7onstr#osidade` Cerdade >' se7 dN:ida' %#e Pa#(o' citando a Arato' di9 aAt 17.2;b %#e so7os *erao de 1e#s' ?or>7 e7 %#a(i5 dade' no e7 s#$stVncia' isto >' at> onde nos adorno# de dotes di:inais. En%#anto isso' fra*7entar a essAncia do Criador de ta( sorte %#e ?oss#a cada #7 de ns #7a ?oro' > re7atada est#(t)cie. Portanto' foroso nos > estat#ir' co7 certe9a' %#e as a(7as' e7$ora a i7a*e7 de 1e#s (6es se<a i7?ressa' so criadas' no 7enos %#e os an<os. Criao' ?or>7' no > transf#soU ao contrrio' > co7eo de essAncia oriunda do nada. A(is' se o es?)rito foi dado ?or 1e#s' e ao 7i*rar da carne a e(e retorna aEc 12.7b' ne7 ?or isso se de:e di9er %#e (6e foi destacado da s#$stVncia. E ta7$>7 nesta 7at>ria Osiandro' en%#anto se deiJa trans?ortar ?or s#as fanta5 sias' e7 )7?io erro se enredi(6o#' no recon6ecendo a i7a*e7 de 1e#s no 6o7e7 se7 sua <#stia essencia(' co7o se 1e#s no ?ossa' ?e(o inesti7:e( ?oder de se# Es?)rito' tornar5nos confor7es a si' se7 %#e Cristo e7 n8s se dif#nda s#$stancia(5 7enteW =#a(%#er %#e se<a o co(orido co7 %#e a(*#ns tente7 en*a(anar essas eJcentrici5 dades' <a7ais of#scaro os o(6os aos (eitores sensatos ao ?onto de no desco$rire7 %#e so coni:entes co7 o erro dos 7ani%#e#s. E %#ando Pa#(o discorre a res?eito da resta#rao da i7a*e7 a2Co 3.1;b' > fci( inferir de s#as ?a(a:ras %#e o 6o7e7 foi feito confor7e a 1e#s' no 7ediante inf(#Jo de s#$stVncia' 7as ?e(a *raa e ?oder do Es?)rito. Pois ele di9 %#e' cco7 o rosto desco$erto' ref(etindo co7o #7 es?e(6o a *(8ria do 2en6or' so7os transfor7ados de *(8ria e7 *(8ria na 7es7a i7a*e7' co7o ?e(o Es?)rito do 2en6or.d

#. DEFINIO E PROPRIEDADES DA ALMA


2eria est#(to $#scar definio de alma da ?arte dos fi(8sofos' dos %#ais %#ase nen6#7' eJcet#ando P(ato' te7 ?(ena7ente afir7ado ser s#a s#$stVncia i7orta(. Certa7ente %#e ta7$>7 o#tros socrticos a a$orda7' toda:ia e7 7o(des %#e nin5 *#>7 c(ara7ente ensine de %#e ele ?r8?rio no foi ?ers#adido.

Por isso > %#e P(ato tem o?inio 7ais correta' < %#e conte7?(a a i7a*e7 de 1e#s na a(7a. O#tros (6e fiJa7 os ?oderes e fac#(dades ?resente :ida a ta( ?onto %#e nada deiJa7 fora do cor?o. Co7 efeito' &( ensina7os antes' da Escrit#ra' %#e a alma > #7a s#$stVncia in5 cor?8rea. 1e:e5se acrescentar a*ora %#e' e7$ora no se (i7ite ?ro?ria7ente a #7 (#*ar' cont#do' inf#ndida no cor?o' a) 6a$ita co7o e7 #7a residAncia' no a?enas ?ara %#e ani7e todas as s#as ?artes' e torne a?tos os 8r*os e dis?ostos s aKes' 7as ainda %#e 7anten6a o ?ri7ado na re*Ancia da :ida da criat#ra 6#7ana' no s8 no %#e tan*e aos de:eres do :i:er terreno' co7o ta7$>7 %#e' ao 7es7o te7?o' o incite a 6onrar a 1e#s. Ainda %#e' na atual corr#?o do homem' este N(ti7o aspec% to no se ?erce$a c(ara7ente' entretanto (6e ?er7anece7 res%#)cios *ra:ados nos ?r8?rios desre*ra7entos. Pois de onde' seno do senso de decoro' tm os 6o7ens to in*ente c#idado co7 a re?#tao pessoal` 0as' donde o senso de decoro' seno do res?eito ?ara co7 o %#e > 6onroso` 1isto o ?rinc)?io e ca#sa > co7?reender %#e nascera7 ?ara c#(ti:ar a retido' no %#e est inc(#)da a se7ente da re(i*io. 0as' assi7 co7o foi o 6o7e7' indisc#ti:e(7ente' criado ?ara a 7editao da :ida ce(este' assi7 ta7$>7 > certo %#e foi i7?ressa e7 s#a a(7a o con6eci7ento de(a. E de fato o 6o7e7 carecia da ?rinci?a( f#no do entendi7ento' se i*nota (6e ?airasse s#a prpria fe(icidade' c#<a ?erfeio > estar #nido co7 1e#s. 1onde ta75 $>7 a ?rinci?a( ao da a(7a > %#e as?ire a istoU e' conse%&ente7ente' %#anto 7ais a(*#>7 di(i*encia ?or a?roJi7ar5se de 1e#s' tanto mais se co7?ro:a ser ele dotado de ra9o. =#anto aos %#e di9e7 %#e 6 :rias a(7as no 6o7e7' co7o a sensiti a e a racional' ainda %#e ?area :eross)7i( e ?ro::e( o %#e di9e7' :isto %#e s#as ra9Kes no so s#ficientes ne7 s8(idas' no ad7ire7os s#a o?inio' ?ara no andar7os ?reoc#?ados co7 coisas fr):o(as e :s.!I Erande discre?Vncia di9e7 eles eJistir entre os i7?#(sos or*Vnicos e a ?arte raciona( da a(7a. Co7o se ta7$>7 a ?r8?ria ra9o no ten6a diss)dios consi*o prpria e s#as decisKes no conf(ite7 #7as co7 as o#tras' no 7enos %#e eJ>rcitos ini7i*osW Co7o' ?or>7' este distNr$io ?rocede da de?ra:ao da prpria nat#re9a' conc(#i5se da)' erronea7ente' :isto %#e s#as fac#(dades no se 6ar7oni9a7 entre si na ?ro?oro %#e ?arece a?ro?riada' %#e as a(7as so d#as. =#anto' ?or>7' s ?r8?rias fac#(dades da alma' re(e*o aos fi(8sofos %#e disser5 te7 co7 7ais s#ti(e9a. Para %#e a ?iedade se<a edificada' nos ser s#ficiente #7a definio sin*e(a. Confesso %#e as coisas %#e ensina7 so rea(7ente :era9es' no a?enas a*rad:eis de se con6ecer' co7o ta7$>7 so ?ro:eitosas e ?or e(es 6a$i(i5

!I. Pri7eira edioO cRe?#diar5se5nos de:e7' sa(:o se nos a?ra9a tort#rar5nos co7 %#estKes fr):o(as e inNteis' aa%#e(esb %#e %#ere7 6a<a no ser 6#7ano #7a ?(#ra(idade de a(7as' isto >' a sensitiva e a racional' ?or%#anto' inda %#e ?arece7 introd#9ir a(*o ?ro::e(' nada' a(is' 6 ?ositi:o e7 se#s arra9oados.d

dosa7ente co(i*idas' ne7 ta7?o#co ?ro)$o de se# est#do a"ueles %#e esto dese<o5 sos de a?render. Ad7ito' ?ortanto' e7 ?ri7eiro (#*ar' %#e 6 cinco sentidos' os %#ais' entretan5 to' 7ais a*rada a P(ato desi*n5(os de rg"os' 7ediante os %#ais todas as coisas ?ostas diante de ns se insti(a7 no senso co7#7' co7o e7 #7a es?>cie de rece?t5 c#(o. 2e*#e5se a imagina!"o' %#e discri7ina o %#e foi a?reendido ?e(o senso co5 7#7U ento' a ra&"o na %#a( est o <#)9o #ni:ersa(U ?or fi7' o entendimento %#e' e7 considerao fir7e e ?a#sada' conte7?(a o %#e' e7 discorrendo' a ra9o cost#7a re:o(:er. 1e i*#a( 7odo' admito "ue ao entendi7ento' ra9o e i7a*inao' as trAs fac#(dades cogniti as da a(7a' corres?onde7 ta7$>7 trAs #aculdades apetiti- asO a ontade' c#<as f#nKes so ?roc#rar a eJec#o do %#e o entendi7ento e a ra9o ?ro?on6a7U a clera' %#e se a?ro?ria do %#e > i7?e(ido ?e(a ra9o e ?e(a i7a*inaoU a concupisc)ncia' %#e a?reende o insin#ado ?e(a i7a*inao e ?e(a sensi$i(idade. Estas coisas' ainda %#e se<a7 :erdadeiras' o# ?e(o 7enos ?ro::eis' #7a :e9 %#e' entretanto' 7e arreceio %#e nos en:o(:a7 7ais e7 s#a o$sc#ridade do %#e a<#de7' so# de ?arecer %#e de:e7 ser deiJadas de ?arte. .o rene*o 7#ito se a a(*#>7 a?ra9 distri$#ir as fac#(dades da a(7a de o#tra 7aneira' de sorte %#e #7a se c6a7e apetiti a' a %#a(' e7$ora a carecer da ra9o' no entanto' se > diri*ida de o#tra ?arte' o$edece ra9oU a o#tra di95se intelecti a' %#e > ?or si 7es7a ?artici?ante da ra9o. .e7 $#scaria ref#tar %#e 6 trAs ?rinc)?ios de aoO a sensi$i(idade' o inte(ecto' o a?etite. .8s' ?or>7' esco(6a7os antes #7a di:iso ?osta ao a(cance de todos' %#e na :erdade no se ?ode $#scar nos fi(8sofos. Ora' e(es' %#ando %#ere7 fa(ar co7 eJtre5 7a si7?(icidade' di:ide7 a a(7a e7 apetite e intelecto' 7as a cada #7 destes dois o d#?(ica7. Este' o intelecto' ?or :e9es di9e7 ser contemplati o' o %#a(' satisfeito a?enas co7 a co*nio' n o te7 nen6#7 i7?#(so de ao' coisa %#e C)cero!7 ?ensa desi*nar5se ?e(o ter7o engen#oU ?or :e9es dizem ser pr7tico' o %#a(' ?e(a a?reen5 so do $e7 o# do 7a(' 7o:e a :ontade di:ersa7ente. .esta c(asse inc(#i5 se o co5 n6eci7ento do $o7 e <#sto :i:er. =#anto ao a?etite' eles o di:ide7 e7 ontade e concupisc)ncia' e > certa7ente $o#'(6sin aboBl'sin / vontadeb %#antas :e9es o a?etite' a %#e c6a7a7 oxr76'n ahXrm'n / impulso. dese&ob o$edece ra9oU ?a'%o< ap(thXs / pai0 o' concupiscnciabU ?o5 r>7' se torna' %#ando a(i<ado o <#*o da ra9o' o apetite se arro<a inte7?erana. Portanto' se7?re i7a*ina7 no 6o7e7 #7a ra9o ?e(a %#a( ?ossa ele *o:ernar de for7a reta.

!7. De 7inibus' (i:ro C' 13.

%. ENTENDIMENTO

ONTADE5 OS CENTROS DAS FACULDADES DA ALMA

2o7os o$ri*ados a nos afastar #7 ?o#co desta 7aneira de ensinar' #7a :e9 %#e os fi(8sofos' a %#e7 era descon6ecida a corr#?o de nossa nat#re9a' %#e ?ro:eio da ?ena(idade da %#eda' erronea7ente conf#nde7 dois estados do 6o7e7 ?or de5 7ais di:ersos. A di:iso %#e #sare7os ser considerar d#as ?artes na a(7aO!; o entendimento e a ontade. Entretanto' a f#no do entendi7ento > discernir entre as coisas %#e (6e so ?ro?ostas' ?ara :er %#a( 6 de ser a?ro:ada e %#a( 6 de ser re<eitadaU a f#no da :ontade' entretanto' > esco(6er e se*#ir o %#e o entendi7ento ditar co7o $o7' re<eitar e e:itar o %#e e(e 6o#:er desa?ro:adoC As s#ti(e9as de Arist8te(es e7 nada nos de(on*a7 a%#i' a saber' de %#e a 7ente no te7 nen6#7 7o:i7ento de si prpriaU ao contrrio' > a escol#a %#e a 7o:e' %#a( e(e desi*na de entendimento apetiti o.!! Para %#e no nos enredi(6e7os e7 %#estKes s#?>rf(#as' se<a5nos $astante %#e o entendi7ento > co7o %#e o guia e piloto da a(7a' %#e a :ontade se7?re atenta ?ara se# ar$)trio e e7 se#s dese<os es?era se# <#)9o. Por isso' de fato ensino# o ?r8?rio Arist8te(es e7 o#tro (#*arO a a:erso e a $#sca do a?etite so a(*o se7e(6ante' %#e na 7ente > a afir7ao o# a ne*ao.1@@ Co7 efeito se :er e7 o#tro (#*ar %#o fir7e' ento' > o *o:erno do entendi7ento e7 diri*ir a :ontade. A%#i dese<a7os a?enas salientar %#e na a(7a n o se ?ode ac6ar nen6#7 ?oder %#e no se refira con:eniente7ente a #7 o# o#tro destes dois 7e7$ros. E' desta 7aneira' inc(#)7os so$ o entendi7ento a sensibili- dade' o %#e o#tros assi7 distin*#e7' di9endo %#e a sensi$i(idade se inc(ina ?ara o pra&erU e7 contra?osio de %#e o entendi7ento se*#e o bem. 1a) res#(ta %#e o a?etite da sensi$i(idade se con:erte e7 concupisc)ncia e lasc% ia' a inc(inao do entendi7ento se converte e7 :ontade. A(>7 disso' e7 (#*ar do ter7o apetite' %#e esses ?refere7' e7?re*o a ?a(a:ra ontade' %#e > 7ais #sada.

'. LI

RE3ARBTRIO E RESPONSABILIDADE DE

ADO

Portanto' 1e#s ?ro:e# a a(7a do 6o7e7 co7 a mente' 7ediante a %#a( ?#desse distin*#ir o $e7 do 7a(' o <#sto do in<#sto' e' assistindo5a a (#9 da ra9o' ?erce$esse o %#e se de:e se*#ir o# e:itar. Ra9o ?or %#e os fi(8sofos c6a7ara7 a esta ?arte direti:a to. 6x*e7oniZo'n atX h'gnmXniEXn k o dirigenteb. A esta mente Deus associa a :ontade' e7 c#<a a(ada est a escol#a. .estes ?rec(aros dotes eJce(e# a ?ri7eira condio do 6o7e7' de sorte %#e a ra9o' a inte(i*Ancia' a ?r#dAncia' o <#(*a7ento no s8 lhes $astara7 ?ara a direo da :ida terrena' 7as ainda ?or 7eio destes
!;. Pri7eira edioO cPortanto' assi7 6a<a7osO s#$<a9e7 a(7a 6#7ana d#as ?artes' %#e' ind#$ita:e(7ente' con:A7 ao ?resente ?ro?8sito.d !!. Assi7 P(ato e7 7edro.

1@@. *tica' (i:ro CI' ca?)t#(o 2.

233

-ICRO I

elementos' os homens ?#desse7 transcender at> 1e#s e fe(icidade eterna. Ento proveu %#e se acrescentasse a esco(6a' %#e diri*isse os a?etites e re*#(asse a todos os 7o:i7entos or*Vnicos' e assi7 a :ontade fosse inteira7ente consentVnea ao 7oderadora da raz oC .esta inte*ridade' o 6o7e7 #s#fr#)a de (i:re5ar$)trio' 7ercA do %#a(' caso %#isesse' ?oderia a(canar a :ida eterna. Ora' est fora de ?ro?8sito introd#9ir a%#i a %#esto da ?redestinao secreta de 1e#s' #7a :e9 %#e no est a tratar5se do %#e acontece# o# no ?\de acontecer' 7as' ao contrrio' de %#a( foi a nat#re9a do 6o7e7. Portanto' Ado ?odia 7anter5 se' se o %#isesse' :isto %#e n o cai# seno de sua ?r8?ria :ontade. Entretanto' < %#e s#a ?erse:erana era f(eJ):e(' ?or isso :eio to faci(7ente a cair. Cont#do' a esco(6a do $e7 e do 7a( (6e era (i:re. .o s8 isso' 7as ainda s#7a retido havia e7 s#a 7ente e e7 s#a :ontade' e todas as ?artes or*Vnicas estavam ade%#ada7ente a<#sta5 das s#a o$ediAncia' at> %#e' ?erdendo5se a si ?r8?rio' corro7?e# todo o $e7 %#e ne(e 6a:ia. 1a%#i a esc#rido to in*ente (anada diante dos fi(8sofos' :isto %#e na r#)na ?roc#ra:a7 #7 edif)cio estruturado e na desartic#(ao descone0a' <#nt#ras a<#sta5 das. 2#stenta:a7 este ?rinc)?ioO %#e o 6o7e7 no 6a:ia de ser #7 ani7a( raciona(' a no ser %#e lhe assistisse (i:re esco(6a do $e7 e do 7a(. Ta7$>7 (6es :in6a 7ente %#e' de o#tra sorte' a no ser %#e o 6o7e7 dis?#sesse a :ida' se*#ndo seu ?r8?rio entender' a distino entre :irt#des e :)cios estaria an#(ada. At> a%#i' se7 dN:ida estaria t#do $e7 arra9oado' se nen6#7a 7#dana ti:esse 6a:ido no 6o7e7.,7a :e9 %#e esta mudan'a (6es foi i*norada' no s#r?reende %#e 7ist#re7 o c># terraW 0as os %#e ?rofessa7 ser cristos' e ainda $#sca7 o (i:re5 ar$)trio no 6o7e7 ?erdido e i7erso e7 7orte es?irit#a(' corri*indo a do#trina da Pa(a:ra de 1e#s co7 os ensinos dos fi(8sofos' estes se des:ia7 tota(7ente do ca7i5 n6o e no esto ne7 no c># ne7 na terra' co7o se :er 7ais eJtensa7ente e7 o#tro (#*ar.1@1 A*ora i7?orta (e:ar e7 conta a?enas istoO %#e e7 sua condio ori*ina( o 6o5 7e7 foi tota(7ente diferente de toda sua ?osteridade' a %#a(' deri:ando a ori*e7 do corr#?to' de(e contrai# 7c#(a 6ereditria. Ora' todas as ?artes da a(7a' #7a a #7a' lhe esta:a7 confor7adas retido' e fir7e se esta$e(ecia a sanidade de s#a 7ente' e s#a :ontade era (i:re ?ara esco(6er o $e7. 2e a(*#>7 o$<eta' di9endo %#e sua vontade fora ?osta co7o %#e e7 #7 res:a(ado#ro' ?or%#anto essa s#a fac#(dade de esco(6a era fraca' ?ara re7o:er s#ficiente7ente toda esc#sa :a(e#5lhe a%#e(a condi5 o original' ?ois no era ra9o:e( ser 1e#s constrin*ido ?or esta (ei' %#e fi9esse
1@1. Pri7eira edioO c1es:aira7' o$:ia7ente' de sorte %#e no atin<a7 ne7 o c>#' ne7 a terra' aa%#e5 (es'b ?or>7' %#e' ?rofessando5se disc)?#(os sere7 de Cristo' co7 cindir5se entre os ?areceres dos fi(8sofos e a ce(este do#trina' ainda $#sca7 (i:re5ar$)trio no 6o7e7 ?erdido e a$is7ado na 7orte es?irit#a(. 0e(6or'

?or>7' estas aco#sasb e7 se# ade:idob (#*ar.d

CAP+T,-O PC

23

#7 6o7e7 %#e e7 a$so(#to' o# no ?#desse' o# no %#isesse ?ecar. ,7a nat#re9a desse *Anero co7 toda certe9a teria sido 7ais eJce(ente. Entretanto' :ai a(>7 de in)%#o ar*#7entar cate*orica7ente co7 1e#s' co7o se esti:esse na o$ri*ao de conferir isso ao 6o7e7' #7a :e9 %#e esta:a e7 s#a :ontade dar to ?o#%#in6o %#anto %#isesse.1@2 .o entanto' ?or %#e no %#is s#stent5(o co7 o ?oder de ?erse5 :erana' isso est oc#(to e7 se# conse(6o secreto. A n8s' rea(7ente nos ca$e sa$er co7 so$riedade. Co7 efeito' -d o rece$era o poder' se %#isesseU no te:e' entretanto' o (uerer' ?or 7eio do %#a( ?#desse' ?or%#e a ?erse:erana aco7?an6aria este %#erer. Toda5 :ia' no te7 esc#sas %#e7 rece$e# tanto %#e' ?or se# ?r8?rio ar$)trio' a si en*en5 drasse a r#)na. A(is' nen6#7a necessidade fora i7?osta a 1e#s ?ara %#e no (6e o#tor*asse #7a :ontade 7edia( e at> ?ass):e( de cair' ?ara %#e da %#eda da%#e(e deri:asse 7at>ria ?ara s#a *(8ria.

1@2. A*ostin6oO 6obre o 9nesis' (i:ro II' ca?)t#(o 7' ;' !U Da Corre' o e da 9ra'a' ca?)t#(o II.

1!;

-ICRO I

CAPTULO 2 I
1E,2' POR 2E, PO1ER' 2,2TE.TA E PRE2ERCA O 0,.1O POR E-E CRIA1O' E POR 2,A PROCI1S.CIA E-E REEE CA1A ,0A 1E 2,A2 PARTE2

1. A PRO

ID1NCIA/ COROLRIO L0GICO DA CRIAO/ RA,O POR QUE NO SE

SEPARAM

Co7 efeito' to7ar 1e#s co7o #7 Criador 7o7entVneo' %#e 6a<a rea(i9ado s#a
o$ra de #7a :e9 ?or todas' seria fNti( e de nen6#7 ?ro:eito. E nisto' ?rinci?a(7ente' con:>7 %#e se<a7os diferentes dos 6o7ens ?rofanosO %#e a ?resena do ?oder di:i5 no nos fascine' no 7enos no estado cont)n#o do 7#ndo do %#e e7 s#a ori*e7 ?ri7eira. Pois' ainda %#e at> 7es7o as 7entes dos )7?ios se<a7' s8 ante a :iso da terra e do c>#' co7?e(idas a e(e:ar5se ao Criador' cont#do a f> te7 s#a 7aneira ?ec#(iar ?e(a %#a( atri$#i a 1e#s o ?(eno (o#:or da criao. Ao %#e > ?ertinente essa a#irma' o do a?8sto(o %#e < cita7os antes a/$ 11.3bO c2o7ente ?e(a f> entende5 7os %#e o 7#ndo foi ?rod#9ido ?e(a Pa(a:ra de 1e#sd' ?or%#anto' se no c6e*a7os at> s#a ?ro:idAncia' ?or 7ais %#e ?area7os no s8 co7?reender co7 a 7ente' 7as at> confessar co7 a ()n*#a' ainda no a?rende7os correta7ente o %#e isto si*nificaO c1e#s > Criador.d O senso carna(' %#ando #7a :e9 ten6a se confrontado co7 o ?oder de 1e#s na ?r8?ria criao' a) se det>7' e %#ando a:ana $e7 7ais' nada a(>7 ?ondera e con5 te7?(a %#e a sa$edoria' o ?oder e a $ondade do a#tor e7 criar ta( o$ra' coisas %#e se e:idencia7 ?or si 7es7as e se i7?Ke7 at> aos %#e no %#ere7U a(>7 disso' con5 te7?(a certa o?erao *era( e7 conser:5(a e *o:ern5la' de %#e ?rocede o ?oder 7o:i7entador. Fina(7ente' ?ensa %#e a ener*ia di:ina7ente inf#ndida de in)cio $asta ?ara s#ster a todas as coisas. A f>' entretanto' de:e ?enetrar 7ais f#ndo' isto >' %#e i7ediata7ente conc(#a ser a%#e(e so$re %#e7 a?rende# ser o Criador de todas as coisas ta7$>7 o ?er?>t#o Eo:ernador e Preser:ador de t#do. .o si*nifica apenas acionar' 7ediante deter5 7inado 7o:i7ento #ni:ersa(' tanto a 7%#ina do or$e' %#anto a cada #7a de s#as ?artes' co7o ta7$>7 a s#stentar' n#trir' assistir' co7 deter7inada ?ro:idAncia sin5 *#(ar' a cada #7a dessas coisas %#e crio# at> o 7ais insi*nificante ?arda( a0t 1@.2!b. Assi7 1a:i a2( 33.Ib' a?8s ?refaciar e7 ter7os $re:es %#e o 7#ndo foi criado ?or 1e#s' desce i7ediata7ente ao c#rso ininterr#?to da ?ro:idAnciaO cPe(a Pa(a:ra do

2en6or fora7 fir7ados os c>#s e ?e(o so?ro de s#a $oca' todo o ?oder de(es.d -o*o e7 se*#ida a:. 13b' acrescentaO cO 2en6or (ano# o o(6ar so$re os fi(6os dos 6o5 7ensd' e as demais coisas %#e entretece na 7es7a sentena. Ora' ainda %#e ne7 todos raciocine7 to do#ta7ente k #7a :e9 %#e no seria cr):e( 1e#s ter so$ se#s c#idados as coisas 6#7anas' a no ser %#e ele fosse o Criador do #ni:erso' e nin5 *#>7 creria seria7ente ter o 7#ndo sido for7ado ?or 1e#s se7 se con:encer de %#e ele te7 c#idado de s#as o$ras k 1a:i' no se7 ca#sa' nos trans?orta' na 7ais eJce(ente orde7' de #7 ao o#tro desses dois polosC 1e 7odo *era(' os fi(8sofos no s8 ensina7 %#e certa7ente todas as ?orKes do #ni:erso so :ita(i9adas' atra:>s da secreta ins?irao de 1e#s' 7as ta7$>7 as 7entes 6#7anas o conce$e7. En%#anto isso' no c6e*a7 at> onde 1a:i > trans?or5 tado e ena(tece consi*o a todos os ?iedosos' di9endoO cTodos os seres o(6a7 ?ara ti' ?ara %#e' a se# te7?o' (6es dAs a(i7entoU dando5o t#' a<#nta7U a$rindo t# a 7o' farta75se de $ensU to (o*o des:ias o rosto' fica7 ?ert#r$adosU %#ando (6es retiras o a(ento' ?erece7 e :o(ta7 terraU se de no:o en:ias o Es?)rito' so criados e reno:as a face da terrad a2( 1@".2753@b. Co7 efeito' ainda %#e s#$scre:a7 a afir7ao de Pa#(o aAt 17.2;b' de %#e e7 1e#s eJisti7os' nos 7o:e7os e :i:e7os' entretanto (on*e esto da%#e(e s>rio senso de s#a *raa %#e ele' Paulo' reco7enda' ?or%#anto ne7 de (e:e ?ro:a7 o es?ecia( c#idado de 1e#s' co7 o %#a( 7anifesta o ?aterno fa:or co7 %#e nos trata.

2. O QUE REGE O MUNDO

A PRO ID1NCIA/ NO O ACASO NEM A SORTE

Para %#e 7e(6or se ?atenteie esta diferena' de:e5se ter e7 conta %#e a ?ro:i5 dAncia de 1e#s' co7o ensinada na Escrit#ra' > o o?osto de sorte e dos aconteci7en5 tos atri$#)dos ao acaso. Ora' #7a :e9 %#e' e7 todos os te7?os' *era(7ente se de# a crer' e ainda 6o<e a 7es7a o?inio a:assa(a a %#ase todos os 7ortais' a saber' %#e t#do acontece ?or o$ra do acaso' a"uilo %#e se de:era crer acerca da ?ro:idAncia' certo > %#e no s8 > e7?anado ?or esta de?ra:ada o?inio' 7as inc(#si:e > %#ase se?#(tado em trevasC 2e a(*#>7 cai nas garras de assa(tantes' o# de ani7ais fero9esU se do :ento a s#r*ir de re?ente sofre na#fr*io no 7arU se > soterrado ?e(a %#eda da casa o# de #7a r:oreU se o#tro' :a*ando ?or (#*ares desertos' encontra ?ro:iso ?ara s#a fo7eU arrastado ?e(as ondas' c6e*a ao ?ortoU esca?a 7i(a*rosa7ente 7orte ?e(a distVncia de a?enas #7 dedoU todas essas ocorrAncias' tanto ?r8s?eras' %#anto ad5 :ersas' a ra9o carna( as atri$#i sorte. Cont#do' todo a%#e(e %#e foi ensinado ?e(os ($ios de Cristo de %#e todos os ca$e(os da ca$ea (6e esto contados a0t 1@.3@b' $#scar ca#sa 7ais re7ota e ter ?or certo %#e todo e %#a(%#er e:ento > *o:ernado ?e(o conse(6o secreto de 1e#s.

E %#anto s coisas inani7adas' ?or certo assi7 se de:e ?ensarO e7$ora a cada #7a' indi:id#a(7ente' lhe se<a ?or nat#re9a inf#ndida s#a ?ro?riedade espec!#ica' entretanto no eJerce7 s#a fora seno at> onde so diri*idas ?e(a 7o sempre ?resente de 1e#s. Portanto' nada 7ais so do %#e instr#7entos aos %#ais 1e#s insti(a contin#a7ente %#anto %#er de eficiAncia e inc(ina e diri*e ?ara esta o# a%#e5 (a ao' confor7e se# ar$)trio. 1e nen6#7a criat#ra > a fora 7ais ad7ir:e( o# 7ais destacada do %#e a do so(. Pois' a(>7 de i(#7inar co7 se# f#(*or a todo o or$e' %#o in*ente > %#e' co7 se# ca(or' n#tre e :ita(i9a a todos os seres ani7adosU co7 se#s raios ins#f(a fec#ndidade terraU aca(entadas no seio desta so as se7entesU da) retira 6er$escente :erd#ra' a %#a(' 7antida ?or no:os e(e7entos' fa9 crescer e forta5 (ece' at> %#e se e(e:e e7 6astesU %#e n#tre de cont)n#o e t>?ido a(ento' at> %#e a f(or cresa' e da f(or o fr#toU %#e ainda ento' sa9onando' cond#9 ao a7ad#reci7entoU %#e' de i*#a( 7odo' r:ores e :ides' ?or e(e aca(entadas' ?ri7eiro des?onta7 e7 $rotos e se co$re7 de fo(6as' de?ois e7ite7 f(orao' e de f(orao *era7 o fr#to` 0as o 2en6or' ?ara %#e a si rei:indicasse o ?(eno (o#:or de t#do isso' no s8 %#is %#e' antes %#e criasse o so(' eJistisse a (#9U 7ais aindaO %#e a terra fosse re?(eta de toda es?>cie de er:as e fr#tos XEn 1.3' 11' 1"Y. Portanto' o 6o7e7 ?iedoso no far do so( a ca#sa %#er ?rinci?a( o# necessria destas coisas %#e eJistira7 antes da criao do so(' 7as a?enas o instr#7ento de %#e 1e#s se ser:e' ?or%#e assi7 o %#er' < %#e ?ode' deiJado este (ado' a*ir ?or si 7es7o co7 nen6#7a dific#(dade. =#an5 do' a(>7 disso' (e7os e7 d#as ocasiKes' %#e s ?reces de Mos#> o so( se dete:e e7 #7 *ra# XMs 1@.13Y' e %#e' e7 ateno ao rei E9e%#ias' s#a so7$ra retrocede# de9 *ra#s X2Rs 2@.11U Is 3;.;Y' co7 estes ?o#cos 7i(a*res 1e#s testifico# %#e no > ?or ce*o instinto da nat#re9a %#e o so( nasce e se ?Ke diaria7ente' 7as ?or%#e ele ?r8?rio' ?ara reno:ar a (e7$rana de se# ?aterno fa:or ?ara conosco' *o:erna se# c#rso. .ada > 7ais nat#ra( do %#e s#ceda7' cada #7 ?or s#a :e9' a ?ri7a:era ao in:erno' o :ero ?ri7a:era' o o#tono ao :ero. Co7 efeito' nesta se%&Ancia o$ser5 :a5se di:ersidade to *rande e to desi*#a(' %#e trans?arece faci(7ente %#e os anos' os 7eses e os dias' #7 a #7' so *o:ernados ?or no:a e es?ecia( ?ro:idAncia de 1e#s.

3. DEUS/ CAUSA PRIMEIRA/ TAMBM A TUDO REGE EM SUA PRO

ID1NCIA

E de fato 1e#s rei:indica ?ara si oni?otAncia' e %#er %#e recon6ea7os %#e e(a lhe > inerente' no co7o a i7a*ina7 os sofistas' indiferente' ociosa e se7i5 entor?e5 cidaU 7as' ao contrrio' :i*orosa' efica9' o?erosa e contin#a7ente :o(tada aoU ta7?o#co uma onipotncia %#e se<a a?enas #7 ?rinc)?io *era( de 7o:i7ento indis5 tinto' co7o se a #7 rio ordenasse %#e f(#a ?or (eito #7a :e9 ?reesta$e(ecidoU 7as' antes' de 7odo %#e se a<#ste a 7o:i7entos indi:id#ais e distintos. Por isso' ?ois' e(e > tido ?or Oni?otente' no ?or%#e de fato ?ossa a*ir'

cont#do s :e9es cesse e

?er7anea inati:oU o#' ?or #7 i7?#(so *era( de contin#idade ao c#rso da nat#re9a %#e ?refiJo#' 7as ?or%#e' *o:ernando c># e terra ?or s#a ?ro:idAncia' a t#do re*#(a de ta( 7odo %#e nada ocorra seno ?or s#a deter7inao. Pois' %#ando se di9 no 2a(7o a11 .3b %#e c2le fa9 t#do %#anto %#erd' trata5se de #7a :ontade definida e (i$erada. Ora' seria insi?iente inter?retar estas ?a(a:ras do Profeta 7aneira dos fi(8sofos' ou. se&a' %#e 1e#s > o a*ente ?ri7rio' :isto ser o ?rinc)?io e a ca#sa de todo 7o:i7ento' %#ando' antes' nas coisas ad:ersas' os fi>is se conforta7 neste a(entoO %#e' < %#e esto de$aiJo de s#a 7o' nada sofre7 seno ?e(a ordenao e 7andado de 1e#s. Pois' se o *o:erno de 1e#s assi7 se estende a todas as s#as o$ras' > ?#eri( ca:i(ao (i7it5(o ao inf(#Jo da nat#re9a. E:idente7ente' %#antos (i7ita7 a ?ro:idAncia de 1e#s e7 to estreitos (i7ites' co7o se dese<asse %#e as criat#ras si*a7 o c#rso ordinrio de s#a nat#re9a' ro#$a7 a 1e#s de s#a *(8ria e se ?ri:a7 de #7a do#trina 7#i Nti(U ?ois no 6a:eria nada 7ais des:ent#roso do %#e estar o 6o7e7 s#<eito a todos os 7o:i7entos do c>#' da at7osfera' da terra e das *#as.1@3 Acresce %#e' desse 7odo' > 7ini7i9ada de #7a for7a e7 eJtre7o a:i(tante a $ondade sin*#(ar de 1e#s e7 re(ao a todos ns. 1a:i eJc(a7a a2( ;.2b %#e crianas ainda a ?endere7 dos seios das 7es so $astan5 te e(o%&entes ?ara ce(e$rare7 a *(8ria de 1e#s' :isto %#e' i7ediata7ente a?8s sa)5 das da 7adre' ac6a7 ?ara si a(i7ento ?re?arado ?e(o c#idado ce(este. Isso > certa5 7ente :erdadeiro' e7 *era(' desde %#e no nos esca?e aos o(6os e aos sentidos o %#e a eJ?eriAncia e:idencia a7?(a7enteO %#e certas 7es tA7 7a7as e seis a$#ndantes' o#tras os tm %#ase secos' confor7e 1e#s %#er a(i7entar 7ais *enerosa7ente a este' ?or>7 a o#tro o %#er 7ais ?arca7ente. -"ueles' ?or>7' %#e tri$#ta7 <#sto (o#:or oni?otAncia de 1e#s' da) ?erce$e7 d#?(o ?ro:eito. Primeiro' %#e ?oder 7#i a7?(o de fa9er o $e7 6 co7 a%#e(e e7 c#<a ?osse esto o c># e aterra e a c#<o ar$)trio as criat#ras todas :o(ta7 os o(6os' de sorte a de:otar5se s#a o$ediAncia. E7 se*#ndo (#*ar' ?ode7 descansar e7 se*#5 rana na ?roteo desse a c#<o ar$)trio se s#<eita7 todas as coisas %#e ?oderia7 fa9er5(6es danoU so$ c#<a a#toridade' no 7enos %#e de #7 freio' 2atans > coi$ido' <#nta7ente co7 todas as s#as fNrias e todo o seu a?aratoU de c#<o ar$)trio ?ende t#do %#anto se o?Ke ao nosso $e75estar. .e7 de o#tra sorte ?ode7 ser corri*idos o# a7eni9ados os te7ores i7oderados e s#?ersticiosos %#e' de :e9 e7 %#ando' conce$e7os :ista de ?eri*os. 1i*o %#e so7os s#?ersticiosa7ente 7edrosos' se cada :e9 %#e as criat#ras nos a7eace7 o# nos inf#nde7 a(*#7 receio' te7e7os co7o se e(as ti:esse7 fora e ?oder s#ficientes ?ara fa9er5nos 7a(' o# nos ferisse7
1@3. Pri7eira edioO c.e7' na :erdade' 7ais defra#da7 a 1e#s de 2#a *(8ria' %#e a si ?r8?rios de 7#i ?restante do#trina' %#antos co7?ri7e7 a ?ro:idAncia de 1e#s a to estreitos (i7ites' co7o se aE(eb deiJasse %#e todas aas co#sasb se<a7 (e:adas e7 (i:re c#rso' se*#ndo a ?er?>t#a (ei da nat#re9a'

?or%#anto nada 7ais des*raado %#e o 6o7e7' se 6o#:esse de ser eJ?osto a todos e %#ais%#er 7o:i7entos do c>#' do ar' da terra' das *#as.d

ao acaso e ino?inada7ente' o# contra se#s 7a(ef)cios no 6o#:esse e7 1e#s a#J)5 (io s#ficiente. Por eJe7?(o' o Profeta aMr 1@.2b ?ro)$e %#e os fi(6os de 1e#s te7a7 as estre(as e sinais do c>#' co7o fa9e7 os incr>d#(os. Por certo %#e e(e no condena a todo e %#a(%#er te7or. =#ando' ?or>7' os infi>is transfere7 de 1e#s ?ara os astros o *o:erno do #ni:erso' i7a*ina7 de?ender dos decretos e ?ress*ios dos astros' cont#do no da :ontade de 1e#s' se<a s#a fe(icidade' se<a sua des*raa. Assi7' e7 :e9 de te7er a 1e#s' a %#e7 #nica7ente de:eria7 te7er' te7e7 as estre(as e os co7etas.1@" Portanto' %#e7 %#iser *#ardar5se desta infide(idade' ten6a se7?re e7 (e7$ran5 a %#e no 6 nas criat#ras ne7 ?oder' ne7 ao' ne7 7o:i7ento a(eat8riosU ao contrrio' so de ta( 7odo *o:ernados ?e(o conse(6o secreto de 1e#s' %#e nada acontece seno o %#e e(e' consciente e de(i$erada7ente' o ten6a decretado.

!. NATURE,A DA PRO ID1NCIA5 NO CA,/ UNI ERSAL E PARTICULAR

EN OL E PRESCI1NCIA6 ATUAL E EFI3

Portanto' %#e os (eitores a?reenda7 de in)cio %#e no se c6a7a pro id)ncia a"uela atra:>s da %#a( 1e#s o$ser:a ?assi:a7ente do c># as coisas %#e se ?assa7 no 7#ndoU ao contrrio' > a"uela ?e(a %#a(' co7o %#e a s#ster o (e7e' *o:erna a todos os e:entos. Portanto' e(a se estende' ?or assi7 di9er' tanto s 7os' %#anto aos o(6os.1@ Ora' %#ando A$rao di9ia ao fi(6oO c1e#s ?ro:erd XEn 22.;Y' ne7 co7 isso e(e %#eria a?enas afir7ar %#e 1e#s era ?resciente de #7 e:ento f#t#ro' 7as ta7$>7 "ueria (anar so$re a :ontade da%#e(e %#e cost#7a dar so(#o s coisas ?er?(eJi5 :as e conf#sas o c#idado de #7 fato "ue lhe era descon6ecido. 1o %#A se se*#e %#e a ?ro:idAncia est sit#ada no ato. E os %#e ad7ite7 #7a 7era ?resciAncia se7 %#a(%#er ?ro?8sito' nada fa9e7 seno di:a*ar e7 n>scios de:aneios.1@I .e7 > to crasso o erro da%#e(es %#e atri$#e7 a 1e#s o *o:erno das coisasU toda:ia' co7o < o disse' um governo conf#so e *era(' isto >' um governo %#e' 7edi5 ante #7 7o:i7ento *era(' re:o(:e e i7?#(siona a 7%#ina do or$e' co7 todas as suas ?artes' #7a a #7aU no entanto' ele no diri*e es?ecifica7ente a ao de cada criat#ra. Cont#do' ne7 7es7o ta( erro > to(er:e(. Por%#e ensina7 %#e esta ?ro:i5 dAncia' %#a( c6a7a7 #ni:ersa(' no i7?ede %#e a(*#7a criat#ra se 7o:a de #7 (#*ar a o#tro' ne7 %#e o 6o7e7 faa o %#e $e7 eJi*e se# ar$)trio.1@7 E assi7 fa9e7
1@". Pri7eira edioO cAssi7 acontece %#e dA%#e(e a =#e7 28 de:ia7 :o(tar os o(6os o te7or destes se des:ie ?ara co7 as estre(as e os co7etas.d 1@ . Pri7eira edioO c1estarte' s 7os' no 7enos %#e aos o(6os' di9a5-6e e(ab res?eito.d 1@I. Pri7eira edioO c-o*o' 7#i insi?iente7ente ?a(ra7 7#itos acerca de ?#ra ?resciAncia.d 1@7. Pri7eira edioO cPois' 7ercA desta ?ro:idAncia' a %#e c6a7a7 #ni:ersa(' ensina7 %#e nada se i7?ede' %#er a %#e se 7o:a7 contin*ente7ente as criat#ras todas' %#er a %#e o 6o7e7' ?e(o (i:re5ar$)trio de s#a :ontade' se :o(te ?ara onde %#er %#e (6e a?ra9a.d

#7a di:iso entre 1e#s e o 6o7e7O a%#e(e' ?or se# ?oder' ins#f(a a este #7 7o:i5 7ento ?e(o %#a( ?ossa a*ir de confor7idade co7 a nat#re9a ne(e inf#ndidaU este' ?or>7' *o:erna s#as aKes ?or deter7inao da ?r8?ria :ontade. E7 s#7a' %#ere7 %#e o #ni:erso' as coisas 6#7anas e os ?r8?rios 6o7ens se<a7 *o:ernados ?e(o ?oder de 1e#s' ?or>7 no ?or sua deter7inao. 1eiJo de fa(ar dos e?ic#re#s' de c#<a ?este o 7#ndo se7?re este:e c6eio' %#e son6a7 co7 a #7 1e#s ocioso e ino?eranteU e deiJo de fa(ar de o#tros %#e i7a*ina5 ra7 1e#s' o#trora' *o:ernando a re*io inter7ediria do ar' deiJando as partes inferiores entre*#es a s#a sorte. Co7o se contra to e:idente de7Ancia no c(a7e7 s#ficiente7ente as ?r8?rias criat#ras 7#dasW Ora' ?ois' o ?ro?8sito > ref#tar a%#e(a o?inio %#e te7 ?re:a(ecido %#ase #ni5 :ersa(7ente' a saber' %#e e7$ora conceda a 1e#s a?enas no sei %#e ce*o e a7$)5 *#o 7o:i7ento' destr8i o %#e (6e > ?ri7ordia(' isto $' %#e ?or s#a inco7?reens):e( sa$edoria diri*e a cada coisa e t#do dis?Ke ?ara se# fi7' arre$atando5(6e' co7 isso' a ao diretora' fa9 de 1e#s o Re*ente do #ni:erso so7ente e7 no7e' no de fato. Per*#nto' ?ois' %#e o#tra coisa > *o:ernar' seno ?residir de ta( 7odo %#e as coisas so$re as %#ais se ?reside se<a7 re*idas ?or #7 conse(6o deter7inado e #7a orde7 infa():e(` Cont#do no re?#dio tota(7ente o %#e se di9 acerca da ?ro:idAncia *era(' 7as %#e' ?or s#a :e9' 7e conceda7 %#e o #ni:erso > re*ido ?or 1e#s' no a?enas ?or5 %#e :i*ia so$re a orde7 da nat#re9a ?or e(e esta$e(ecida' co7o ta7$>7 ?or%#e eJerce ?ec#(iar c#idado de cada #7a dentre s#as o$ras. Rea(7ente > :erdade %#e as es?>cies das coisas so 7o:idas' #7a a #7a' ?or instinto secreto da nat#re9a' co7o %#e a o$edecere7 ao eterno 7andato de 1e#s' e %#e o %#e 1e#s #7a :e9 estat#i# e7ana nat#ra(7ente. E a%#i ?ode5se e:ocar o %#e Cristo di9' ou. se&a' %#e e(e e o Pai esti:era7 se7?re e7 ao desde o in)cio aMo .17bU e o %#e Pa#(o ensinaO %#e cne(e :i:e7os' nos 7o:e7os e eJisti7osd aAt 17.2;bU e o %#e ta7$>7 o a#tor da E?)sto(a aos /e$re#s' %#erendo ?ro:ar a deidade de Cristo' afir7aO todas as coisas so s#stentadas ?or se# ?oderoso ar$)trio a/$ 1.3b. 0as' certos indiv!duos erronea7ente enco$re7 e o$sc#rece7 a ?ro:idAncia es5 ?ecia( co7 este ?reteJtoO > afir7ada ?or teste7#n6os da Escrit#ra to se*#ros e c(aros' %#e > s#r?reendente %#e a(*#>7 ainda ?ossa d#:idar de(a. 1e fato' os 7es5 7os %#e #ti(i9a7 o ?reteJto do %#e e(e disse se :Ae7 forados a corri*ir5se' ad7i5 tindo %#e 7#itas coisas so feitas co7 c#idado es?ecia(.1@; Toda:ia' erronea7ente restrin*e7 isso a a?enas atos ?artic#(ares.
1@;. Pri7eira edioO cE' de fato' aesses 7es7osb %#e distende7 esse :># a %#e 7e referi' so ta7$>7 ae(esb ?r8?rios co7?e(idos a ad#9ir' *#isa de correo' %#e 7#itas aco#sasb ocorre7 7ercA de es?ecia( c#idado de 1e#s.d

Portanto' ca$e5nos ?ro:ar %#e 1e#s re*e de ta( 7odo cada e:ento indi:id#a(' e de ta( sorte todos e(es ?ro:A7 de se# conse(6o deter7inado' %#e nada acontece ?or acaso.

". A PRO

ID1NCIA ESPECIAL DE

DEUS NO MBITO DA PR0PRIA NATURE,A

2e ad7iti7os %#e o ?rinc)?io de todo 7o:i7ento est e7 1e#s' %#e todas as coisas' ?or>7' so (e:adas aonde as i7?e(e a inc(inao da nat#re9a' ?or si 7es7as o# ?e(o acaso' ser o$ra de 1e#s a 7Nt#a a(ternao dos dias e das noites' do in:er5 no e ta7$>7 do :ero' na eJtenso e7 %#e' atri$#indo a cada #7 s#as f#nKes' ?refiJo# #7a deter7inada (ei' isto >' se' e7 teor #nifor7e' conser:asse7 se7?re a 7es7a eJ?resso' dias %#e s#cede7 a noites' 7eses a 7eses e anos a anos. 0as o fato de %#e' ora ca(ores i7oderados' associados a seca' cresta7 t#do %#anto 6a<a de fr#tosU ora c6#:as eJte7?orVneas estra*a7 as searasU %#e de *rani9os e :enda:ais so$re:>7 sN$ita ca(a7idade' no seria isso o$ra de 1e#s' seno ta(:e9 e7 %#e' se<a7 as n#:ens' se<a o $o7 te7?o' se<a o frio' se<a o ca(or' deri:a7 sua ori*e7 da con<#no de astros e de o#tras coisas nat#rais. 0as' desta 7aneira' n o se deiJa (#*ar ne7 ao fa:or ?aterno de 1e#s' ne7 a seus <#)9os. 2e a%#e(es aos %#ais i7?#*5 no di9e7 %#e 1e#s se 7ostra 7#i (i$era( ?ara co7 os 6o7ens' ?or%#e inf#nde ao c># e terra #7a fora re*#(ar ?ara %#e nos ?ro:e<a7 de a(i7entos' isso no > seno #7a fantasia inconsistente e ?rofanaU seria co7o ne*ar %#e a ferti(idade de #7 ano > #7a $Ano sin*#(ar de 1e#s' e a esteri(idade e a fo7e so s#a 7a(dio e casti*o.1@! Cont#do' co7o seria eJcessi:a7ente ?ro(iJo co(i*ir todas as ra9Kes' "ue se<a s#ficiente a a#toridade do ?r8?rio 1e#s. E(e dec(ara fre%&ente7ente na (ei e nos ?rofetas %#e atesta s#a *raa se7?re %#e irri*a a terra co7 or:a(6o e co7 c6#:a a-: 2I.3' "U 1t 11.13' 1"U 2;.12bU %#e o c>#' a se# 7ando' se end#rece co7o ferroU fa9 cons#7ire75se as 7esses co7 cresta7ento e o#tras ?ra*as a1t 2;.22bU %#e sina( > de s#a :in*ana es?ecia( e infa():e( %#antas :e9es os ca7?os so feridos co7 sarai5 :a e :enda:ais. 2e aco(6e7os essas raz1es' > certo %#e no cai se"uer #7a *ota de c6#:a' a no ser ?e(a eJ?()cita deter7inao de 1e#s. Co7 efeito' 1a:i (o#:a a ?ro:idAncia *era( de 1e#s' ?or%#e 7inistra a(i7ento aos fi(6otes de cor:os %#e o in:oca7 X2( 1"7.!YU %#ando' ?or>7' o ?r8?rio 1e#s a7eaa de fo7e aos ani7ais' ?or:ent#ra no dec(ara s#ficiente7ente %#e e(e a(i7enta a todos os :i:entes' ora co7 escassa 7edida' ora co7 7edida 7ais farta' confor7e bem lhe ?arece#` Co7o < o disse' > ?#eri( restrin*ir isso a atos ?artic#(ares' %#ando Cristo dec(a5 ra' se7 eJceo a0t 1@.2!b' %#e no to7$a ao so(o nen6#7 dentre os ?ardai9in6os
1@!. Pri7eira edioO c2e di9e7 %#e 1e#s > $astante $en>:o(o ?ara co7 o *Anero 6#7ano' ?e(o fato de insti(ar ao c># e terra a fora ordinria 7ercA da %#a( ?ro:e<a7 os a(i7entos' fico ni7ia7ente di(#)da > e ?rofana' co7o se no fosse sin*#(ar $Ano de 1e#s a fec#ndidade de #7 ano' 7a(dio' ?or>7' e :in*an5

a a-6eb no fosse7 a ?enNria e a fo7e.d

de nen6#7 :a(or se7 a :ontade do Pai. Por certo %#e' se o :\o das a:es > *o:ernado ?e(o deter7inado conse(6o de 1e#s' necessrio > confessar co7 o Profeta a2( 113. ' Ib %#e de ta( 7aneira 6a$ita no a(to' %#e te7 de $aiJar a :ista ?ara ?oder conte7?(ar t#do %#anto acontece no c># e na terra.

#. A PRO

ID1NCIA ESPECIAL DE

DEUS NO MBITO DA

IDA (UMANA

Entretanto' :isto sa$er7os %#e o 7#ndo foi criado ?ri7ordia(7ente ?or ca#sa do *Anero 6#7ano' ca$e5nos conte7?(ar este ?ro?8sito ta7$>7 e7 se# *o:erno. O Profeta Mere7ias eJc(a7aO c2ei' 8 2en6or' %#e no > do 6o7e7 se# ca7in6o' ne7 do :aro %#e diri<a se#s ?assosd aMr 1@.23b. E 2a(o7oO c1o 2en6or ?rocede7 os ?assos do 6o7e7U e co7o dis?or este se# ca7in6o`d aP: 1I.!U 2@.2"b. 1i*a7 a*ora %#e o 6o7e7 > 7o:ido ?or 1e#s se*#ndo a inc(inao de s#a nat#re9a' 7as ele ?r8?rio diri*e o 7o:i7ento ?ara onde $e7 %#iser. Ora' se isso rea(7ente fosse assi7' co7 o 6o7e7 estaria o ar$)trio de se#s ca7in6os. Ta(:e9 o ne*aro' ?or%#anto o homem nada ?ode se7 o ?oder de 1e#s. =#ando' ?or>7' se e:idencia %#e o Profeta e 2a(o7o atri$#e7 a 1e#s no a?enas ?oder' 7as ta7$>7 esco(6a e deter7inao' de 7odo a(*#7 conse*#e7 des:enci(6ar5se. E' e7 o#tro (#*ar aP: 1I.1b' 2a(o7o cens#ra' de for7a $ri(6ante' esta te7eri5 dade dos 6o7ens' %#e esta$e(ece7 7eta ?ara si se7 considerao ?or 1e#s' co7o se no fosse7 cond#9idos ?or s#a 7o. c1o 6o7e7d' di9 ele' c> a dis?osio do corao' e do 2en6or > a ?re?arao da ()n*#ad aP: 1I.1' !b. 2e7 dN:ida %#e > #7a rid)c#(a insVnia %#e 7)seros 6o7ens de(i$ere7 a*ir se7 1e#s' %#ando rea(7ente ne7 ?ode7 fa(ar a no ser a%#i(o %#e e(e %#er. Ade7ais' ?ara %#e dec(arasse 7ais eJ?ressa7ente %#e no 7#ndo a$so(#ta7en5 te nada se ?rocessa' a no ser ?or s#a deter7inao' a Escrit#ra 7ostra %#e at> 7es7o as coisas %#e 7ais ?arece7 fort#itas (6e esto s#<eitas. Ora' %#e 7ais ?arece atri$#)da ao acaso %#e #7 *a(6o des?rendido de #7a r:ore a #7 :ia<or %#e ?assa ?e(a 7ata` 1e 7odo 7#ito diferente' ?or>7' #ala o 2en6or' %#e dec(ara 6a:A5(o entre*#e na 7o da%#e(e %#e o 6a:eria de 7atar aEJ 21.13b. 1e i*#a( 7odo' %#e7 no conceder ce*#eira do acaso os caprichos da sorte` O 2en6or' ?or>7' no consente %#e se fa(e assi7' ?ois atri$#i a si o *o:erno de(a. .o di9 si7?(es7ente %#e ?or se# ?oder os dados so (anados no re*ao' co7o ta7$>7 so da) tiradosU ao contrrio' o %#e 7ais se ?oderia atri$#ir ao acaso' afir7a ?roceder de si 7es7o aP: 1I.33b.11@ .o 7es7o red#nda este dito de 2a(o7o aP: 2!.13bO cO ?o$re e o a*iota :o ao encontro #7 do o#troU 1e#s i(#7ina os o(6os de a7$os.d Ora' e(e
11@. Pri7eira edioO c.o aob sofre' ?or>7' o 2en6or' =#e a 2i (6es :indica o :eredicto. aE(eb ensina %#e no de ?r8?rio ?oder acontece %#e no s8 se<a7 (anadas ao re*ao as ?edrin6as' co7o se<a7 ta7$>7 ada)b retiradasU ao contrrio' aob %#e' s8' se ?oderia atri$#ir ao acaso' atesta ?roceder de 2i Pr8?rio aP: 1I.33b.d

e:oca (e7$rana %#e' e7$ora os ricos este<a7' no 7#ndo' 7esc(ados co7 os ?o$res' en%#anto a cada #7 > di:ina7ente assina(ada s#a condio' 1e#s' %#e a todos i(#7ina' no > de 7odo nen6#7 ce*o' e assi7 eJorta os ?o$res ?aciAncia' ?or%#e todos %#antos no esto contentes co7 a ?r8?ria sorte tenta7 a(i<ar o fardo %#e 1e#s i7?\s so$re e(es. Assi7 ta7$>7 o#tro Profeta re?reende aos 6o7ens ?rofanos %#e atri$#e7 indNstria dos 6o7ens' o# sorte' o #ato de %#e #ns <a9e7 na sordide9' o#tros se e(e:a7 s 6onrasO c.e7 do oriente' ne7 do ocidente' ne7 do deserto :A7 as eJa(5 taKes' ?or%#e 1e#s > M#i9O a este 6#7i(6a e a este eJa(tad a2( 7 . ' Ib. ,7a :e9 %#e 1e#s no ?ode des?o<ar5se da f#no de M#i9' o salmista conc(#i da%#i %#e de se# secreto des)*nio ?er7ite %#e #ns se ena(tea7 e o#tros ?er7anea7 des?re9):eis.

%. A PRO

ID1NCIA DE

DEUS NO

MBITO DOS FATOS NATURAIS

Afir7o ainda %#e os e:entos ?artic#(ares so' e7 *era(' teste7#n6os da ?ro:i5 dAncia es?ecia( de 1e#s. Este s#scito# no deserto #7 :ento s#( %#e (e:asse ao ?o:o a$#ndVncia de a:es aEJ 1I.13U .7 11.31b. =#ando %#is %#e Monas fosse (anado ao 7ar' en:io# #7 :ento' s#scitando para isso #7 f#raco aMn 1."' Ib. Os %#e no crAe7 %#e 1e#s s#stenta o (e7e do #ni:erso diro %#e isso se ?rocesso# fora do c#rso nat#ra( das coisas. 1a)' ?or>7' conc(#o %#e :ento a(*#7 <a7ais s#r*e o# se desencadeia a no ser ?or deter7inao es?ecia( de 1e#s. A(is' ne7 do#tra sorte seria isto :erdadeiroO %#e aos :entos fa9 se#s 7ensa*ei5 ros' e ao fo*o f(a7e<ante' se#s 7inistrosU %#e fa9 das n#:ens s#as carr#a*ens e ca:a(*a so$re as asas dos :entos a2( 1@".3' "bU a no ser %#e' ?or se# ar$)trio' re:o(5 :esse tanto as n#:ens %#anto os :entos e ne(es 7anifestasse a ?resena es?ecia( de se# ?oder. Assi7 ta7$>7' e7 o#tro (#ar a2( 1@7.2 ' 2!b' se nos ensina %#e' se7?re %#e ao so?ro dos :entos refer:e o 7ar' essas a*itaKes atesta7 a ?resena es?ecia( de 1e#sU %#e ele ordena e s#scita o a(ento da ?roce(a e ao a(to e(e:a as :a*as do oceanoU ento' fa9 %#edar5se e7 si(Ancio a te7?estade ?ara %#e cesse7 as ondas ?ara os %#e na:e*a7U assi7 co7o dec(ara e7 o#tra ?arte aA7 ".!U A* 1.11b %#e f(a*e(ara o ?o:o co7 :entos candentes. 1e i*#a( 7odo' e7$ora aos 6o7ens se<a ?or nat#re9a inf#ndido o ?oder de ?rocriar' entretanto 1e#s %#er %#e se<a recon6ecido sua *raa es?ecia( %#e a #ns deiJa se7 ?ro*Anie' a o#tros a*racia co7 descendAnciaU ?ois %#e o fr#to do :entre > ddi:a s#a a2( 127.3b. Por isso di9ia Mac8 es?osaO cEsto# e#' ?or:ent#ra' no (#*ar de 1e#s' ?ara %#e te dA fi(6os`d aEn 3@.2b. Para conc(#ir' de #7a :e9' nada 7ais corri%#eiro na nat#re9a > nos a(i7entar5 7os de ?o. Toda:ia' o Es?)rito dec(ara a1t ;.2b %#e o ?ro:ento da terra no > s8 ddi:a es?ecia( de 1e#s' co7o ta7$>7 o fato de %#e cno s8 de ?o :i:e7 os

6o7ensd a1t ;.3U 0t "."bU ?or%#anto no > a ?r8?ria fart#ra %#e os s#stenta' 7as a $Ano secreta de 1e#s' eJata7ente co7o' e7 contrrio' a7eaa %#e ?ode s#star a ?ro:iso do ?o aIs 3.1b. A(is' ne7 se ?oderia' de o#tra 7aneira' conce$er essa ?rece so(ene %#anto ao ?o de cada dia' se de sua 7o ?aterna( no nos ?ro:esse 1e#s o a(i7ento. Portanto' ?ara ?ers#adir aos fi>is de %#e' e7 saciando5os' 1e#s c#7?re o ?a?e( do 7e(6or c6efe de fa7)(ia' o Profeta insta %#e ce(e d o a(i7ento a toda a carned a2( 13I.2 b. Fina(7ente' %#ando o#:i7os a2(. 3".1 ' 1Ib' de #7 (adoO cOs o(6os do 2en6or est o so$re os <#stos e se#s o#:idos atentos s s#as ?recesdU de o#tro' ?or>7O cOs o(6os do 2en6or est o so$re os )7?ios ?ara eJtir?ar5(6es da terra a (e7$ranad' sai$a7os %#e todas as criat#ras' e7 ci7a e e7$aiJo' se ?osta7 ?rontas o$ediAn5 cia' ?ara %#e e(e as aco7ode a %#a(%#er #so %#e (6e a?ra9. 1o %#A se conc(#i %#e s#a ?ro:idAncia *era( no a?enas :i*ora nas criat#ras' de sorte a contin#ar a orde7 nat#ra(' 7as ainda' ?or se# ad7ir:e( des)*nio' se a?(ica a #7 fi7 definido e a?ro?riado.

'. A DOUTRINA

DA PRO ID1NCIA NO MERA CRENA NO DESTINO OU FADO/

NA SORTE OU ACASO

-"ueles %#e dese<a7 s#scitar 8dio e7 re(ao a esta do#trina' a ca(#nia7 de ser o do*7a do destino dos est8icos' o %#e ta7$>7 foi' certa :e9' (anado e7 rosto a A*ostin6o.111 E7$ora (iti*#e7os a contra*osto acerca de ?a(a:ras' toda:ia no acei5 ta7os o ter7o destino' %#er ?or ser do *Anero da%#e(es de c#<as ?rofanas no:idades Pa#(o ensina a nos *#ardar7os a1T7 I.2@b' o# ?or%#e' ?or s#a odiosidade' esses homens tenta7 esti*7ati9ar a :erdade de 1e#s. Entretanto' fa(sa e 7a(dosa7ente' essa 7es7a do#trina nos > i7?#tada co7o sendo nossa. Ora' no en*endra7os co7 os est8icos' e7 f#no da ?erene :inc#(ao e da deter7inada seriao i7?()cita das ca#sas' #7a necessidade %#e se<a contida na nat#re9aU ao contrrio' de t#do constit#)7os a 1e#s r$itro e 7oderador' o %#a(' ?or s#a sa$edoria' decreto# desde a eJtre7a eternidade o %#e 6a:eria de fa9er' e a*ora' ?or se# ?oder' eJec#ta o %#e decreto#. 1a)' afir7a7os %#e no s8 o c># e a terra' e as criat#ras inani7adas' so de ta( 7odo *o:ernados ?or s#a ?ro:idAncia' 7as at> os des)*nios e intenKes dos 6o7ens' so ?or e(a reti(inea7ente cond#9idos 7eta destinada. Pois dirsO Por:ent#ra nada acontece ?or acaso` .ada ocorre contin*ente7en5 te` Res?ondo co7 o %#e foi dito ?or Has)(io' o Erande' co7 7#ita :erdade' %#e sorte e acaso so ter7os dos ?a*os de c#<o si*nificado no de:e7 oc#?ar5se as 7entes dos ?iedosos. Afina( de contas' se todo $o7 AJito > $Ano de 1e#s' toda
111. - Doni#(cio' (i:ro II' I et a(i$i.

ca(a7idade e ad:ersidade so s#a 7a(dio' < no se deiJa nen6#7 (#*ar sorte o# ao acaso nas coisas 6#7anas. E de:e i7?ressionar5nos ta7$>7 essa observa' o de A*ostin6oO c.os (i:ros Contra os Acad)micosd' di9 ele' cno 7e a*rada tantas :e9es ter 7encionado a 2orte' :isto %#e no dese<a:a %#e se entendesse ?or esse ter7o a(*#7a de#sa' 7as apenas a e:ent#ao fort#ita das coisas' e7 sua eJ?resso eJterna' se<a $oa' se<a 7. 1esse ter7o a#ortPnub ?rocede7 ta7$>7 esses :oc$#(os %#e nen6#7a re(i*i5 osidade ?ro)$e ?ron#nciarO 8orte atalvezb' 8orsan a"uem sabeb' 8orsitan aprovavel% menteb' 8ortasse aporventurab' 8ortuito apor acasob' o %#e se de:e' no entanto' atri5 $#ir t#do di:ina ?ro:idAncia. .e7 *#ardei si(Ancio so$re isso' ?ois afir7eiO pCo7 efeito' ?or:ent#ra o %#e :#(*ar7ente se desi*na Sorte > ta7$>7 *o:ernado ?or ordenao oc#(ta' e nas coisas nada 7ais c6a7a7os Acaso seno a%#i(o do %#a( a ra9o e ca#sa so descon6ecidas.z 1e fato eu fa(ei isso. Arre?endo57e' ?or>7' de 6a:er assi7 #sado a%#i o ter7o Sorte' %#ando :e<o %#e os 6o7ens tA7 o ?>ssi7o cost#7e de di9erO pIsto %#is a sortez' onde se de:e di9erO pIsto %#is 1e#sz.d112 E7 s#7a' -gostinho ensina reiterada7ente %#e' se a(*o > deiJado sorte' o 7#ndo re:o(:e ao (>#. E :isto %#e e(e esta$e(ece e7 o#tro (#*ar %#e t#do se ?roces5 sa e7 ?arte ?e(o (i:re5ar$)trio do 6o7e7' e7 ?arte ?e(a ?ro:idAncia de 1e#s' con5 t#do ?o#co de?ois deiJa $astante c(aro %#e os 6o7ens esto s#<eitos a esta' e so ?or e(a *o:ernados' #7a :e9 ser s#stentado o ?rinc)?io de %#e nada 6 7ais a$s#rdo do %#e a(*#7a coisa acontecer se7 %#e 1e#s o ordene' ?ois doutra sorte acontece5 ria s ce*as. Ra9o ?e(a %#a( at> eJc(#i a contin*Ancia %#e de?ende do ar$)trio dos 6o7ens' asse:erando' ainda 7ais c(ara7ente (o*o de?ois' %#e no se de:e $#scar "ual $ a ca#sa da :ontade de 1e#s.113 =#antas :e9es' ?or>7' > ?or e(e feita 7en5 o11" do termo permiss"o' co7o se de:a entender %#e isso se e:idenciar ?erfeita5 7ente de #7a ?assa*e7 onde ele ?ro:a %#e a :ontade de 1e#s > a s#?re7a e ?ri5 7eira ca#sa de todas as coisas' < %#e nada acontece a no ser ?or s#a deter7inao o# ?er7isso. Certa7ente' ele no i7a*ina 1e#s a re?o#sar e7 ociosa torre de o$ser:ao' en%#anto se dis?Ke a ?er7itir a(*o' %#ando inter:>7 #7a' ?or assi7 di9er' :ontade ?resente' de %#a(%#er 7odo no se ?oderia dec(arar como ca#sa.

). A IMPRE

ISIBILIDADE E IGNORNCIA (UMANAS NO DISCERNEM A CAUSA3

O DI INA DOS E ENTOS

Entretanto' #7a :e9 %#e 7#ito a%#>7 da a(t#ra da ?ro:idAncia de 1e#s se ?Ke a (erde9a da 7ente' > ?reciso a?(icar #7a distino %#e a soer*a. Portanto' direi %#e'
112. Aetrata'1es' (i:ro I' ca?)t#(o 1. 113. Livro das ,uest1es' (i:ro ;3' ?re*. 2;. 11". Da Trindade' (i:ro 3' ca?)t#(o ".

CAP+T,-O PCI

2 @

?or 7ais %#e todas as coisas se<a7 ordenadas ?e(o conse(6o e fir7e dis?ensao de 1e#s' cont#do ?ara n8s so 7era7ente fort#itas. .o %#e ?ense7os %#e a sorte re<a o 7#ndo e os 6o7ens' e ao (># t#do faa *irar ?ara ci7a e ?ara $aiJo' ?ois > ?reciso estar a#sente do ?eito do cristo ta( insi?iAncia. Entretanto' #7a :e9 %#e a orde7' a ra9o' o fi7' a necessidade dessas coisas %#e acontece7 <a9e7 e7 s#a 7aior ?arte oc#(tos no conse(6o de 1e#s e no so a?reendidos ?e(a o?inio 6#7ana' essas coisas nos ?arece7 fort#itas ainda %#e certa7ente ?roceda7 da :ontade de 1e#s. Pois' %#er consideradas e7 s#a nat#re9a' %#er esti7adas se*#ndo nosso con6eci5 7ento e <#)9o' elas no eJi$e7 a?arAncia diferente. I7a*ine7os' ?or eJe7?(o' #7 7ercador %#e' 6a:endo entrado e7 #7a 9ona de 7ata co7 #7 *r#?o de 6o7ens de confiana' i7?r#dente7ente se des*arre dos co7?an6eiros' e7 se# ?r8?rio di:a*ar se<a (e:ado a #7 co:i( de sa(teadores' caia nas 7os dos (adrKes' ten6a o ?escoo cortado. 2#a 7orte fora no 7era7ente ante5 :ista ?e(o o(6o de 1e#s' 7as' a(>7 disso' > esta$e(ecida ?or seu decreto. Ora' no se di9 6a:er ele ante:isto %#anto se estenderia a :ida de cada #7U ao contrrio' di9 6a:er esta$e(ecido e fiJado os (i7ites %#e no ?odero ser #(tra?assados aM8 1". b. =#anto' ?or>7' o a(cance de nossa 7ente a?reende' t#do neste aconteci7ento ?are5 ce acidenta(. =#e ?ensar a%#i o cristo` Pro:a:e(7ente istoO t#do %#anto ocorre# e7 7orte desse *Anero era cas#a( ?or s#a nat#re9aU cont#do no ter dN:ida de %#e a ?ro:idAncia de 1e#s este:e a ?residir' a fi7 de diri*ir a se# ter7o essa contin*en5 cia(idade. Racioc)nio idAntico :a(e e7 re(ao contin*Ancia dos eventos f#t#ros. Co7o todas as coisas f#t#ras nos so incertas' ?or isso as te7os e7 s#s?enso' co7o se 6o#:esse7 de inc(inar ?ara #7 (ado o# ?ara o#tro. Entretanto' ?er7anece no 7e5 nos arrai*ado e7 nosso corao %#e nada 6a:er de acontecer %#e o 2en6or < no o 6a<a ?ro:ido. .este sentido' fre%&ente7ente se re?ete no Ec(esiastes o ter7o su- ceder' ?or%#e' ?ri7eira :ista' os 6o7ens no ?enetra7 ca#sa ?ri7ria' a %#a( est oc#(ta $e7 (on*e de(es. E no entanto' o %#e nas Escrit#ras foi re:e(ado da ?ro:idAncia oc#(ta de 1e#s n#nca foi a ta( ?onto a?a*ado %#e a(*#7as cente(6as no $ri(6asse7 se7?re nas tre:as. Assi7' os a#*#res dos fi(iste#s' e7$ora 6esite7' incertos' cont#do atri$#e7 o fado ad:erso e7 ?arte a 1e#s' e7 ?arte sorteO c2e a arcad' di9e7 eles' c6o#:er de ?assar ?or a%#e(e ca7in6o' sa$ere7os %#e > 1e#s %#e nos feri#U 7as se' ao contrrio' houver de ir ?e(o o#tro' o acaso > :indo so$re n8sd a127 I.!b. 2e7 dN:ida est#(ta7ente os en*ana a adi:in6ao %#ando se ref#*ia7 no acaso. .o o$stante' :e7os co7o se :Ae7 o$ri*ados a no o#sar a i7?#tar si7?(es7ente fort#na a des*raa %#e (6es 6a:ia acontecido.11
11 . Pri7eira edioO cEn%#anto isto' :e7o5(os sere7 constrin*idos a %#e no o#se7 <#(*ar cas#a( aob %#e infort#nada7ente (6es acontecera.d

2 1

-ICRO I

Ade7ais' trans?arecer de not:e( eJe7?(o co7o' ?e(o freio de s#a ?ro:idAn5 cia' 1e#s :er*a todos os e:entos ?ara %#a(%#er ?arte %#e o %#eira. Eis %#e' no ?reciso instante e7 %#e 1a:i foi enc#rra(ado no deserto de 0ao7' os fi(iste#s fa5 9e7 #7a inc#rso na terraO 2a#( > o$ri*ado a $ater e7 retirada a127 23.2I' 27b. 2e 1e#s' %#erendo *arantir a se*#rana de se# ser:o' (ano# este o$stc#(o diante de 2a#(' ?or certo %#e' e7$ora de re?ente' a(>7 da eJ?ectao dos 6o7ens' os fi(iste#s to7ara7 ar7as' no dire7os' entretanto' ter sido isso feito ?e(o acasoU ?e(o contr5 rio' o %#e nos ?arece contin*Ancia' a f> recon6ecer 6a:er sido ordenao secreta de 1e#s. D :erdade %#e ne7 se7?re se e:idencia ra9o se7e(6ante' 7as' ind#$ita:e(5 7ente' assi7 se de:e entender %#e todas e %#ais%#er e:ent#aKes %#e se ?erce$e7 no 7#ndo ?ro:A7 da o?erao secreta da 7o de 1e#s. Toda:ia' o %#e 1e#s estat#i certa7ente te7 de acontecer' no entanto %#e no se<a necessrio' ne7 a$so(#ta7en5 te' ne7 de s#a ?r8?ria nat#re9a. EJe7?(o corri%#eiro ocorre e7 re(ao aos ossos de Cristo. ,7a :e9 %#e se re:esti# de #7 cor?o se7e(6ante ao nosso' nin*#>7 de so &u!zo ne*ar %#e se#s ossos fosse7 %#e$r:eis. Cont#do' era i7?oss):e( %#e fosse7 %#e$rados. 1o %#A :e7os de no:o %#e nas esco(as' no se7 ?ro?8sito' fo5 ra7 in:entadas as distinKes referentes necessidade re(ati:a e necessidade a$so5 (#taU de i*#a( 7odo' da necessidade conse%&ente e da conse%&Ancia' %#ando 1e#s s#<eito# os ossos do Fi(6o fra*i(idade' os %#ais eJi7ira de frat#ra' e desse 7odo restrin*i# o %#e ?oderia acontecer nat#ra(7ente necessidade de se# des)*nio.

CAP+T,-O PCI

211

C A P T U L O 2 II
ATD O.1E E A =,E PROP32ITO 2E 1ECE AP-ICAR E2TA 1O,TRI.A' PARA =,E 2E, PROCEITO 2E .O2 ECI1E.CIE

1. SENTIDO E

ALCANCE DA PRO ID1NCIA

.a

:erdade' co7o > a 7ente ?ro?ensa a :s s#ti(e9as' difici(7ente ?ode acontecer %#e no se enredi(6e7 e7 (aos ?er?(eJi:os %#antos no s#stA7 ?ro$o e reto #so desta do#trina. E assi7 con:ir a$ordar s#cinta7ente a%#i a %#e fi7 a Escrit#ra ensina %#e todas as coisas so di:ina7ente ordenadas. E' e7 ?ri7eiro (#*ar' certa5 7ente de:e notar5se %#e > ?reciso considerar a ?ro:idAncia de 1e#s tanto e7 f#n5 o do te7?o f#t#ro %#anto do ?assado. E7 se*#ndo (#*ar' %#e ela a ta( ?onto > a 7oderatri9 de todas as coisas' %#e ora o?era ?or 7eios inter?ostos' ora se7 7eios' ora contra todos os 7eios. E7 terceiro (#*ar' %#e ela a?onta ?ara o fato de %#e 1e#s 7ostra to7ar so$re si o c#idado de todo o *Anero 6#7ano' 7as ?rinci?a(7ente %#e :e(a e7 *o:ernar a I*re<a' a %#a( te7 ?or di*na da 7ais estrita ateno. A*ora > ?reciso acrescentar ta7$>7 istoO e7$ora fre%&ente7ente re(#9a e7 todo o c#rso da ?ro:idAncia o# o ?aterno fa:or e a $eneficAncia de 1e#s' o# a se:eridade de seu <#)9o' entretanto s :e9es as ca#sas dessas coisas %#e acontece7 so oc#(tas' de sorte %#e s#ti(7ente se insin#e o ?ensa7ento de %#e as coisas 6#7a5 nas :o(:e7 e *ira7 ao ce*o i7?#(so da sorte' o# a carne nos contradi9 so(icita7en5 te' co7o se 1e#s' atirando os 6o7ens co7o $o(as' se entre*asse a #7 <o*oW Rea(7ente > :erdade %#e' se esti:>sse7os ?re?arados ?ara a?render co7 es?)ri5 to sereno e aco7odado' afina( se faria ?atente' ante o prprio res#(tado' %#e a 1e#s assiste a 7e(6or ra9o de se# ?ro?8sito' se<a %#e ?aciAncia ed#%#e os se#s' se<a %#e (6es corri<a os afetos de?ra:ados e do7e a (asc):ia' se<a %#e os %#e$rante renNncia' se<a %#e os des?erte da in>rciaU ou' e7 contrrio' %#e 6#7i(6e os or*#(6o5 sos' %#e estraa(6e a astNcia dos )7?ios' %#e (6es dissi?e as torvas 7a%#inaKes. .o entanto' ?or 7ais %#e as ca#sas nos se<a7 oc#(tas e f#<a7' de:e5se ter ?or certo %#e esto oc#(tas ne(e' e da) ser 7e(6or eJc(a7ar5se co7 1a:iO c0#itas so' 8 2en6or 7e# 1e#s' as 7ara:i(6as %#e tens o?erado ?ara conosco e te#s ?ensa7entos no se ?ode7 contar diante de tiU se e# os %#isesse an#nciar' e de(es fa(ar' so 7ais do %#e se ?ode7 contard a2( "@. b. Ora' ainda %#e e7 nossas tri$#(aKes de:e7os se7?re ser des?ertados dos ?ecados' ?ara %#e a ?r8?ria ?#nio nos ind#9a ao

arre5 ?endi7ento' cont#do sa$e7os %#e Cristo atri$#i a se# Pai' %#ando casti*a os 6o5

7ens' #7a a#toridade 7#ito 7aior %#e a fac#(dade de casti*ar a cada #7 confor7e ao %#e o 7es7o 7erece#.11I Pois' e7 re(ao ao ce*o de nascena' di9O c.e7 este ?eco#' ne7 seus ?ais' 7as isto $ ?ara %#e ne(e se 7anifeste a *(8ria de 1e#sd aMo !.3b. A%#i' ?ois' %#ando a ca(a7idade antecede ao ?r8?rio nasci7ento' nosso senti5 7ento nat#ra( :ocifera co7o se 1e#s' fa(to de c(e7Ancia' assi7 af(i*isse aos %#e no o 7erece7. Cristo' entretanto' d teste7#n6o de %#e neste e?is8dio f#(*e a *(8ria de se# Pai' desde %#e ten6a7os o(6os ?#ros. I7?Ke5se' ?or>7' co7edi7ento' ?ara %#e no o$ri*#e7os 1e#s a ?restar5 nos contaU ao contrrio' de ta( 7odo re:erencie7os se#s <#)9os secretos' %#e s#a 7#i <#sta :ontade nos se<a a ca#sa de todas as coisas. =#ando n#:ens densas in:ade7 o c># e se desencadeia :io(enta te7?estade' ?or%#e ta7$>7 aos o(6os se de?ara so75 $rio entene$reci7ento' e o tro:o fere os o#:idos' e todos os sentidos de ?a:or se entor?ece7' > co7o se todas as coisas se conf#ndisse7 e se 7ist#rasse7. En%#anto isso' no c># acima ?er7anece se7?re a 7es7a %#iet#de e serenidade. 1a) de:er5se estat#ir %#e' en%#anto as coisas t#r$#(entas do 7#ndo nos ?ri:a7 do senso <#dica5 t8rio' 1e#s' ?e(a ?#ra (#9 de s#a <#stia e sa$edoria' esta$e(ecida e7 orde7 a 7ais ?erfeita' *o:erna e diri*e ao reto ?ro?8sito a estes ?r8?rios 7o:i7entos. E' na :er5 dade' neste as?ecto > 7onstr#oso o des:ario de 7#itos %#e o#sa7' co7 ?et#(Vncia 7aior do %#e acerca de atos de 6o7ens 7ortais' c6a7ar a se# escr#t)nio as o$ras de 1e#s e es%#adrin6ar se#s des)*nios secretos' at> 7es7o eJ?ri7ir a?ressado <#(*a5 7ento so$re coisas descon6ecidas. Pois' 6 a(*o 7ais fora de ?ro?8sito %#e cond#5 9ir5se co7 7od>stia e7 re(ao a nossos se7e(6antes' ?referindo s#s?ender o <#)9o a ser taJados de te7errios' en%#anto to a#da97ente se 7ofa dos <#)9os secretos de 1e#s' os %#ais de:e7os ad7irar e re:erenciar ?rof#nda7ente`117

2. A RE

ER1NCIA DE IDA PRO IDENCIAL SABEDORIA E GO ERNO DE

DEUS

Portanto' nin*#>7 ?onderar' correta e ?ro:eitosa7ente' a ?ro:idAncia de 1e#s seno a"uele %#e' considerando %#e est a tratar co7 se# Criador e Art)fice do 7#ndo' ten6a se s#$7etido ao te7or e re:erAncia' co7 a de:ida 6#7i(dade. 1a%#i ?rocede %#e' co7 s#as :ir#(entas 7ordidas' o#' ?e(o 7enos' co7 seu (adrido' to n#7erosa 7ati(6a de ces 6o<e in:ista contra esta do#trina' < %#e no %#ere7 %#e se fac#(te a 1e#s 7ais do %#e (6es fac#(ta a ?r8?ria ra9o a eles ?r8?rios. Ta7$>7 nos :i(i?endia7 co7 a 7Ji7a inso(Ancia %#e ?ode7' ?or%#e' no contentes co7 os meros ?receitos da (ei' nos %#ais $ #ato %#e est co7?reendida a :ontade de 1e#s' di9e7os' ade7ais' %#e o 7#ndo > *o:ernado ?or se#s des)*nios secretos. Co7o se'
11I. Pri7eira edioO c:e7os' cont#do' %#e Cristo 7ais de <#stia afir7a ao secreto intento do Pai %#e a cada #7 casti*ar consoante o %#e 6 7erecido.d 117. Pri7eira edioO cPois' %#A 7ais ?re?8steros %#e #sar7os desta 7oderao ?ara co7 os nossos i*#ais' %#e ?refira7os s#s?ender o <#(*a7ento a incorrer7os na ?ec6a de te7eridade' 7as inso(ente7ente ins#(tar7os aos a$sconsos <#)9os de 1e#s a %#e con:iria atentar co7 re:erAncia`d

na :erdade' o %#e ensina7os se<a fantasia de nosso c>re$ro' e ?or toda ?arte' eJ?(i5 cita7ente' o Es?)rito no ?roc(a7e o 7es7o e no o re?ita e7 incont:eis for7as de eJ?ressoW 0as' :isto %#e certo recato os restrin*e de %#e o#se7 :o7itar contra os c>#s s#as $(asfA7ias' ?ara %#e se entre*#e7 7ais (i:re7ente de7Ancia' fin*e7 %#e esto a (iti*ar conosco. Co7 efeito' a no ser %#e ad7ita7 %#e t#do %#anto acontece no 7#ndo > *o:er5 nado ?e(o des)*nio inco7?reens):e( de 1e#s' res?onda7 a %#e fi7 di9 a Escrit#ra %#e se#s <#)9os so #7 a$is7o ?rof#ndo a2( 3I.Ib. Ora' #7a :e9 %#e 0ois>s ?roc(a7a a1t 3@.1151"b %#e a :ontade de 1e#s no de:e ser $#scada ao (on*e' nas n#:ens o# nos a$is7os' ?or%#anto fa7i(iar7ente foi ela eJ?osta na (ei' se*#e5se %#e o#tra :ontade se co7?ara ao a$is7o ?rof#ndo' secreta' acerca da %#a( ta7$>7 Pa#(o a#irmaO c3 ?rof#ndidade das ri%#e9as' no s8 da sa$edoria co7o ta7$>7 do con6eci7ento de 1e#sW =#o inescr#t:eis so se#s <#)9os e insond:eis' se#s ca7in6osW Pois' %#e7 con6ece# a 7ente do 2en6or o# foi se# conse(6eiro`d aR7 11.33' 3"b. E se7 dN:ida > :erdade %#e na (ei e no e:an*e(6o se co7?reende7 7ist>rios %#e ?aira7 7#ito aci7a do a(cance de nossos sentidos. 0as' < %#e' ?ara co7?reen5 dere7 esses 7ist>rios %#e se di*no# re:e(ar atra:>s da Pa(a:ra' co7 o es?)rito de entendi7ento aIs 11.2b' 1e#s i(#7ina a 7ente dos se#s' ?ara %#e nen6#7 a$is7o a) se depareU ao contrrio' #7 ca7in6o no %#a( se ?ossa andar e7 se*#rana' e #7a (V7?ada ?ara *#iar os ?>s a2( 11!.11 b' a (#9 da :ida aMo 1."U ;.12b e a esco(a da :erdade s8(ida e 7eridiana. Toda:ia' sua ad7ir:e( 7aneira de *o:ernar o 7#ndo co7 ra9o se deno7ina de a$is7o' ?or%#e' a des?eito de nos ser i*nota' de:e ser re:erente7ente ?or n8s adorada. 0ois>s eJ?resso# 7a*nifica7ente a a7$os esses aspectos e7 ?o#cas ?a(a:rasO cAs coisas oc#(tasd' di9 ele' cpertencem a nosso 1e#sU a"uelas' ?or>7' %#e fora7 a%#i escritas ?ertence7 a :8s e a :ossos fi(6osd a1t 2!.2!b. Ce7os' ?ois' %#e ele ordena no a?enas a?(icar7os di(i*Ancia e7 7editar a (ei' 7as ainda re:erente7en5 te conte7?(ar7os a ?ro:idAncia secreta de 1e#s. Ta7$>7' no (i:ro de M8 se cont>7 #7a eJa(tao desta eJce(sit#de %#e 6#7i(6a nosso es?)rito. Ora' de?ois %#e' co7 ?assar e7 re:ista' de ci7a a $aiJo' a 7%#ina do or$e' o a#tor disserto# 7a*nifica5 7ente acerca das o$ras de 1e#s' ?or fi7 acrescentaO cEis %#e so estas apenas as or(as de se#s ca7in6os' e %#o ?o#co $ o %#e nisso se o#:eWd aM8 2I.1"b. Ra9o ?e(a %#a(' e7 o#tro (#*ar aM8 2;.21' 2;b' ele fa9 distino entre a sa$edoria %#e reside e7 1e#s e a 7edida de con6eci7ento %#e ?rescre:e# aos 6o7ens. Pois' onde disc#rso# acerca dos se*redos da nat#re9a' di9 %#e a sa$edoria > con6ecida s8 a 1e#s' ?or>7 esca?a aos o(6os de todos os :i:entes. Po#co de?ois' ?or>7' acrescenta %#e a sabe% doria foi dada a con6ecer ?ara %#e fosse in:esti*ada' ?or%#anto foi dito ao 6o7e7O cEis %#e o te7or de 1e#s > a

sa$edoriad XM8 2;.2;Y.

A isto :isa o dito de A*ostin6oO cPor%#e no con6ece7os t#do %#e' na 7e(6or dis?osio poss!vel' 1e#s o?era e7 re(ao a n8s' a*i7os s8 e7 $oa :ontade' se5 *#ndo a (eiU cont#do' se*#ndo a (ei' se a*e e7 o#tras coisas sobre ns' ?ois s#a ?ro:idAncia > #7a (ei i7#t:e(.d11; Portanto' %#ando 1e#s a si rei:indica o direito de *o:ernar o 7#ndo ?or n8s no ?(ena7ente discernido' %#e esta se<a a (ei da so$riedade e da 7oderaoO a%#iescer5 (6e s#?re7a a#toridade' ?ara %#e s#a :ontade nos se<a a Nnica re*ra de <#stia e a 7#i <#sta ca#sa de toda as coisas. E:idente7ente' no a%#e(a :ontade a$so(#ta da %#a(' a se?arare7' e7 diss)dio )7?io e ?rofano' s#a <#stia de se# ?oder' tarta7#5 deia7 os sofistasU ao contrrio' a%#e(a ?ro:idAncia 7oderatri9 de todas as coisas' da %#a(' ainda %#e as ra9Kes nos se<a7 oc#(tas' nada ?ro7ana seno o %#e > reto.

3. A PRO

ID1NCIA NO ANULA A RESPONSABILIDADE (UMANA

Todos %#antos se deiJare7 cond#9ir ?or esta 7oderao' no 7#r7#raro con5 tra 1e#s e7 :ista das ad:ersidades do ?assado' ne7 (anaro contra e(e a c#(?a de suas ini%&idades' co7o o #az o Agamen"o de /o7eroO e:*[. dC o#:Z ai:ti'o< ei:7i'X a:((a' Be#.< Zai. 7oierae aQ gX dRouE a!tiXs eimi. all( SeTs EaQ moUru / eu. por$m. n o sou causador. e. sim. Seus e o Destinob. .e7 ta7?o#co e7 deses?ero' co7o se arre$a5 tados ?e(os fados' 7orte se atiraro' co7o a%#e(e <o:e7 P(a#toO cInst:e( > a sorte das coisasU a se# ta(ante' os fados cond#9e7 os 6o7ensU (anar57e5ei contra #7 roc6edo' ?ara %#e a(i co7 a :ida e# ?erca os 6a:eres.d .e7' co7 o eJe7?(o de #7 o#tro' a se#s 7a#s feitos aco$ertaro co7 o no7e de 1e#s. Pois' assi7 #ala -ic\ni5 des' e7 o#tra co7>dia de PlautoO c1e#s foi o i7?#(sorU creio %#e os de#ses o %#ise5 ra7' ?or%#anto se no o %#isesse7' sei %#e no teria acontecido.d Antes' $e7 ao contrrio' inda*aro e a?rendero da Escrit#ra o %#e a*rade a 1e#s' ?ara %#e' so$ a direo do Es?)rito' a isso se esforce7. Ao 7es7o te7?o' ?re?arados ?ara se*#ir a 1e#s aonde %#er %#e os c6a7e' de:eras 6a:ero de 7os5 trar %#e nada > 7ais Nti( do %#e o con6eci7ento desta do#trina' doutrina %#e 6o5 7ens ?er:ersos in:ecti:a7' se7 ra9o' ?e(o #ato de %#e certos indiv!duos' desassi5 sada7ente' de(a a$#sa7. Co7 s#as ?ar:o)ces' 6o7ens ?rofanos nescia7ente ?ro5 :oca7 $a($Nrdia' de ta( sorte %#e' co7o se di9' %#ase 7ist#ra7 o c># terra. 2e o 2en6or assina(o# o 7o7ento de nossa 7orte' argumentam %#e no 6 co7o f#*ir de(a' (o*o > de$a(de di(i*enciar5se e7 to7ar ?reca#Kes. Portanto' continuam eles' #7 deles no o#sa entre*ar5se a #7 ca7in6o %#e o#:e ser ?eri*oso' ?ara %#e no se<a tr#cidado ?or (adrKesU o o#tro recorre a 7>di5 cos e se cansa de 7edica7entos' ?ara %#e (6e assista a :idaU o o#tro se a$st>7 de a(i7entos 7ais ?esados' ?ara %#e no ?re<#di%#e a saNde < ?recriaU o o#tro se
11;. Livro das ,uest1es' ;3' ca?)t#(o 27.

arreceia de 7orar e7 casa %#e a7eaa r#irU todos' afina(' co*ita7 7eios' e os for5 <a7 co7 *rande deciso de es?)rito' 7ercA dos %#ais a(cance7 a%#i(o %#e a(7e<a7O o# so todas estas coisas re7>dios fNteis' %#e se to7a7 ?ara corri*ir a :ontade de 1e#s' o# a :ida e a 7orte' a saNde e a doena' a ?a9 e a *#erra' e o#tras coisas %#e os 6o7ens' se*#ndo o# as a?etece7' o# as a$o7ina7' tanto se esfora7' ?or s#a di(i*Ancia' se<a ?or o$tA5las' se<a ?or e:it5las' no so deter7inadas ?or se# decre5 to fiJo. At> 7es7o conc(#e7 %#e 6a:ero de ser ?er:ersas' no s8 tota(7ente s#5 ?>rf(#as' as oraKes dos fi>is nas %#ais se ?ede %#e o 2en6or ?ro:e<a %#e(as coisas %#e decreto# < desde a eternidade. E7 s)ntese' cance(a7 a todas as de(i$eraKes %#e se to7a7 e7 re(ao ao ?or5 :ir' co7o se fosse7 dia7etra(7ente contrrias ?ro:idAncia de 1e#s' %#e' se7 sere7 e(es cons#(tados' e(e decreto# o %#e %#eria %#e :iesse a acontecer. Por o#tro (ado' de ta( 7aneira i7?#ta7 ?ro:idAncia de 1e#s %#anto acontece' %#e no (e5 :a7 e7 conta o 6o7e7 %#e se sa$e 7#ito $e7 ter co7etido ta( coisa.11! ,7 cida5 do )nte*ro 7ata #7 sicrio` Ento di9e7 %#e ceJec#to# o des)*nio de 1e#sd. A(*#>7 f#rto# o# co7ete# ad#(t>rio` M %#e fe9 o %#e fora ?re:isto e ordenado ?e(o 2en6or' este > 7inistro de s#a ?ro:idAncia. ,7 fi(6o ne*(i*encio# os re7>dios e a*#ardo# dis?(icente7ente a 7orte do *enitor` .o ?\de resistir a 1e#s' %#e 6a:ia assi7 ?r>5esta$e(ecido desde a eternidade. E assi7 a todos os cri7es c6a7a7 :irt#5 des' ?or%#anto so s#$ser:ientes ordenao de 1e#s.

!. A

PRO ID1NCIA DI INA LONGE EST DE DISPENSAR TODOS OS MEIOS DE

PROTEO E SOCORRO

Co7 efeito' no %#e tan*e s coisas f#t#ras' 2a(o7o conci(ia faci(7ente as de5 (i$eraKes 6#7anas co7 a ?ro:idAncia de 1e#s. Pois' assi7 co7o se ri da o$t#sida5 de da%#e(es %#e' ?arte do 2en6or' a#daciosa7ente e7?reende7 o %#e (6es a?ra9' co7o se no fosse7 *o:ernados ?or s#a 7o' ta7$>7 desta sorte assi7 fa(a e7 o#tro (#*ar aP: 1I.!bO cO corao do 6o7e7 ?(ane<a se# ca7in6o' e o 2en6or (6e diri*ir os ?assosd' deiJando e:idente %#e no so7os de 7odo a(*#7 i7?edidos ?e(os eternos decretos de 1e#s de' so$ s#a :ontade' no s8 o(6ar7os ?or n8s mes% mos' co7o ta7$>7 de re*#(ar7os todas as nossas coisas. Isso ne7 7es7o carece de ra9o c(ara. Afina( de contas' a%#e(e %#e nos (i7ito# a :ida co7 se#s ter7os' ao 7es7o te7?o' de?ondo diante de(e nossa so(icit#de' ?ro:e#5nos de 7eios e rec#r5 sos de conser:5(aU ta7$>7 nos fe9 ca?a9es de anteci?ar os ?eri*osU ?ara %#e no nos a?an6asse7 des?re:enidos' 7inistro#5nos ?reca#Kes e re7>dios.
11!. Pri7eira edioO cPor o#tro (ado' e7 tais ter7os i7?#ta7 ?ro:idAncia de 1e#s t#do %#anto acon5 tece no ?resente %#e fec6a7 os o(6os ?ara co7 o 6o7e7' %#e sa(ta :ista 6a:er ae(eb ?r8?rio (e:ado isso a efeito.d

A*ora' ?ois' sa(ta :ista %#a( > nosso de:er' isto >' se o 2en6or nos confio# a ?roteo de nossa :ida' ento %#e a cer%#e7os de c#idadosU se oferece rec#rsos' ento %#e os #se7osU se nos ?re:ine dos ?eri*os' ento no nos (ance7os te7erari5 a7ente a elesU se fornece re7>dios' no os ne*(i*encie7os. Co7 efeito' diro %#e nen6#7 ?eri*o nos far 7a(' se no (6e > ordenado %#e nos ?re<#di%#e' ?ois isso de 7aneira nen6#7a se ?ode e:itar.12@ 0as' ao contrrio' %#e s#ceder se os riscos no so fatais' %#e o 2en6or < destino# re7>dios ?ara re?e(i5(os e s#?er5(os` CA co7o te > a<#stado o racioc)nio orde7 da ad7inistrao di:ina. T# conc(#is %#e no se de:e ?reca:er do ?eri*o' ?or%#e' desde %#e no se<a fata(' 7es7o ?arte de "ual% "uer ?reca#o o 6a:ere7os de (#di$riar. O 2en6or' no entanto' ?rescre:e %#e te aca#te(es' ?or%#e no %#er %#e te se<a fata(. Esses des:airados no considera7 o %#e (6es est de$aiJo dos o(6os' %#e as artes de se aconse(6ar e se aca#te(ar fora7 ins?iradas ?e(o 2en6or aos 6o7ens' as %#ais se torna7 s#$ser:ientes ?ro:idAncia na conser:ao da ?r8?ria :ida' da 7es7a for7a %#e' e7 sentido contrrio' ?or ne*(i*Ancia e in>rcia' atrae7 so$re si os 7a(es %#e (6es i7?\s. Pois' donde acontece %#e o 6o7e7 ?ro:idente' en%#anto c#ida $e7 de si' se des:enci(6a at> de 7a(es i7inentes' o insi?iente ?erea (e:ado ?or te7eridade' seno %#e tanto a insi?iAncia %#anto a ?r#dAncia so instr#7entos da di:ina ad7inistrao ?ara #7 e o#tro desses dois as?ectos` Essa > a ca#sa ?or %#e 1e#s %#is %#e no con6ecAsse7os o f#t#ro' ?ara %#e' sendo e(e incerto' nos ?re:en)sse7os e no deiJsse7os de #sar os re7>dios %#e e(e nos d contra os ?eri*os' at> %#e' o# os :ena7os' o# se<a7os de(es :encidos. 121 Por esse 7oti:o' ?onderei de ante7o %#e a ?ro:idAncia de 1e#s ne7 se7?re se 7ani5 festa a desco$ertoU ao contrrio' > co7o se 1e#s' de certo 7odo' a :estisse dos 7eios a?(icados.

". A PRO

ID1NCIA DI INA NO NOS -USTIFICA A INIQ.IDADE

Os 7es7os indiv!duos atri$#e7 os e:entos ?ret>ritos 7anifesta ?ro:idAncia de 1e#s' de for7a err\nea e inconsiderada. Ora' :isto %#e de(a de?ende7 todas as coisas %#e acontece7' (o*o' di9e7 eles' ne7 ro#$os' ne7 ad#(t>rios' ne7 6o7ic)di5 os se ?er?etra7 se7 %#e a :ontade de 1e#s inter:en6a. Portanto' insiste7' ?or %#e ser ?#nido o (adro' %#e des?o<o# %#e(e a %#e7 o 2en6or %#is casti*ar co7 a ?o$re9a` Por %#e ser ?#nido o 6o7icida' %#e 7ato# %#e(e a %#e7 o 2en6or 6a:ia findado a :ida` 2e todos esto assi7 ser:indo :ontade de 1e#s' ?or %#e 6a:ero
12@. Pri7eira edioO cCo7 efeito' nen6#7 ?eri*o anosb far 7a(' adiro'b a no ser %#e fata(' aob %#e > a todos os re7>dios ine(#t:e(.d 121. Pri7eira edioO cPor isso' 1e#s %#is oc#(tar5nos todos os ae:entosb f#t#ros' ?ara %#e a(6esb :a7os ao encontro co7o se a aco#sasb dN$ias' ne7 cesse7os de o?ora5(6esb re7>dios ?re?arados' at> %#e o# 6a<a7 de ser s#?erados' o# a todo c#idado 6a<a7 de s#?erar.d

de ser ?#nidos` 2u' ?or>7' e7 contrrio' ne*o %#e este<a7 e(es ser:indo :ontade de 1e#s. Pois no dire7os %#e ?resta ser:io a 1e#s' confor7e s#a orde7' a"uele %#e > (e:ado ?or seu 7a# Vni7o' %#ando o$edece a?enas ao prprio dese<o 7a(i*5 no. O$edece a 1e#s a%#e(e %#e' plenamente instr#)do acerca de s#a :ontade' ?orfia ?or fa9er a%#i(o %#e e(e o c6a7o# ?ara fa9er. 0as' donde so7os ns plenamente instr#)dos' seno de s#a Pa(a:ra` Portanto' e7 nosso c#rso de ao' de:e7os ter e7 7ira esta :ontade de 1e#s %#e ele dec(ara e7 s#a Pa(a:ra. 1e#s %#er de n8s #nica5 7ente istoO o$ediAncia ao %#e ele ?receit#a. 2e intenta7os a(*o contra seu ?receito' isso no > o$ediAnciaU ?e(o contrrio' > cont#7cia e trans*resso. 0as' replicar o' a no ser %#e ele o %#isesse' no o 6a:er)a7os de fa9er. Con5 cordo. Entretanto' ?or:ent#ra fa9e7os as coisas 7s co7 este ?ro?8sito' ou. se&a' %#e (6e ?reste7os o$ediAncia` Co7 efeito' de 7aneira a(*#7a Deus n o no5(as ordenaU antes' ?e(o contrrio' a elas nos arre7ete7os' ne7 7es7o co*itando se e(e o %#eira' 7as de nosso dese<o incontido' a fre7ir to desenfreada7ente' %#e de intento de(i$erado (#ta7os contra e(e. E' ?or essa ra9o' ao fa9er7os o 7a(' ser:i5 7os a s#a <#sta ordenao' ?or%#anto' e7 decorrAncia da i7ensa *rande9a de s#a sa$edoria' ele sa$e' $e7 e con:eniente7ente' fa9er #so dos instr#7entos 7a#s ?ara efet#ar o $e7. Considere7os' ?ois' %#o inade%#ada > s#a ar*#7entaoO %#ere7 %#e os cri5 7es de se#s a#tores se<a7 i7?#nes' ?or%#anto n o so co7etidos seno ?e(a ad7i5 nistrao de 1e#s. E# concedo 7aisO os (adrKes e os 6o7icidas' e os de7ais 7a(fei5 tores' so instr#7entos da di:ina ?ro:idAncia' dos %#ais o ?r8?rio 2en6or se #ti(i9a ?ara eJec#tar os <#)9os %#e e(e 7es7o deter7ino#. .e*o' no entanto' %#e da) se de:a ?er7itir5(6es %#a(%#er esc#sa ?or se#s 7a#s feitos. E ento` Por:ent#ra enredi(6aro 1e#s consi*o na 7es7a ini%&idade' o# co7 a <#stia de(e 6a:ero de aco$ertar s#a de?ra:ao` ) o ?ode7 #azer ne7 #7a' ne7 o#tra coisa. Para %#e no <#stifi%#e7 a si prprios' s#a ?r8?ria consciAncia os recri5 7inaU ?ara %#e no ac#se7 a 1e#s' ?erce$e7 e7 si 7es7os todo o 7a(' e ne(e nada seno o (e*)ti7o #so da 7a(dade de(es. 0as' de fato' insistir o %#e Deus o?era atra:>s de(esW E' inda*o e#' donde pro% v$m o 7a( c6eiro e7 #7 cad:er %#e' ?e(o ca(or do so(' no s8 se fe9 ?#trefato' 7as at> < entro# e7 deco7?osio` Todos :Ae7 %#e isso > ?ro:ocado ?e(os raios do so(U cont#do' nin*#>7 ?or isso di9 %#e e(es c6eira7 7a(. 1a)' co7o no 6o7e7 7a# reside7 a 7at>ria e a c#(?a do 7a(' %#e ra9o 6 ?ara %#e se conc(#a %#e 1e#s contrai a(*#7a 7c#(a se' a se# ar$)trio' e(e fa9 #so de s#a at#ao` Portanto' fora co7 essa ?et#(Vncia canina' a %#a( na rea(idade ?ode (adrar' distVncia' contra a <#stia de 1e#s' no' ?or>7' toc5laW

#. O CONFORTO QUE AOS CRENTES PROPICIA A DOUTRINA DA PRO DEUS

ID1NCIA DE

Co7 efeito' a ?iedosa e santa 7editao so$re a ?ro:idAncia' %#e a nor7a da ?iedade nos dita' dissi?ar faci(7ente essas ca:i(aKes' o#' antes' des:arios' de in% div!duos fren>ticos' de sorte %#e da) nos ?ro:en6a o 7e(6or e 7ais doce fr#to. Por5 tanto' o corao cristo' %#ando se ?ers#ade de a$so(#ta certe9a de %#e t#do ocorre ?e(a ad7inistrao de 1e#s' de %#e nada acontece ?or acaso' se7?re :o(:er os o(6os ?ara e(e co7o a ca#sa ?rinci?a( das coisas' cont#do 6a:er de conte7?(ar as ca#sas inferiores e7 se# devido (#*ar. Conse%&ente7ente' no n#trir dN:idas de %#e a ?ro:idAncia sin*#(ar de 1e#s est :e(ando ?ara ?reser:5 (o' providncia %#e n o 6a:er de ?er7itir %#e a(*o acontea' seno a%#i(o %#e (6e re:erta ?ara o $e7 e ?ara a sa(:ao. 0as' #7a :e9 %#e e(e trata' e7 ?ri7eiro ?(ano' co7 os 6o7ens' e7 se*#ndo (#*ar co7 as de7ais criat#ras' o cora' o crente se asse*#rar de %#e a ?ro:idAncia de 1e#s reina so$re #ns e o#tros. .o %#e tan*e aos 6o7ens' %#er se<a7 $ons' %#er se&am 7a#s' recon6ecer %#e de$aiJo de s#a 7o esto se#s des)*nios' s#a :ontade' se#s intentos' s#as fac#(dades' de sorte %#e e7 se# a(:itre este<a ?osto o :er*5los na direo %#e lhe a?ro#:er e constrin*i5los %#antas :e9es $e7 lhe ?arecer. =#e a ?ro:idAncia sin*#(ar de 1e#s :e(a ?e(o $e75estar dos fi>is' so n#7eros)s5 si7as e (#7inos)ssi7as as ?ro7essas %#e o co7?ro:a7O c-ana te# c#idado so$re o 2en6or' e e(e te s#stentar' ne7 <a7ais ?er7itir %#e o <#sto :a*#eie ao (>#d a2( .22bU c?or%#e e(e te7 c#idado de n8sd a1Pe .7bU ca"uele %#e 6a$ita no a$ri*o do A(t)ssi7o' na ?roteo do 1e#s do c># 7orard a2( !1.1bU c%#e7 :os toca' toca a ?#?i(a de 7e# o(6od aBc 2.;bU cserei te# esc#dod aEn 1 .1bU c#7 7#ro de $ron9ed aMr 1.1;U 1 .2@bU c7e farei ad:ersrio da"ueles %#e so te#s ad:ersriosd aIs "!.2 bU cainda %#e a 7e se es%#ea dos fi(6os' cont#do de ti no 7e 6a:erei de es%#ecerd aIs "!.1 b. A(is' a(>7 de t#do este > o ?rinci?a( ?ro?8sito nas 6ist8rias $)$(icasO ensinar %#e os ca7in6os dos santos so *#ardados ?e(o 2en6or co7 9e(o to in*ente' %#e ne7 se%#er e7 ?edra tro?ea7 a2( !1.12b. Portanto' co7o' ?o#co antes' ?or n8s co7 ra9o foi ref#tada a o?inio da%#e(es %#e i7a*ina7 #7a ?ro:idAncia #ni:ersa( de 1e#s %#e no desce' de 7odo es?ecia(' ao c#idado de cada criat#ra' #7a a #7a' ta7$>7 > i7?ortante recon6ecer7os' aci7a de t#do' este c#idado es?ecia( ?ara conosco. 1o %#A' %#ando Cristo afir7o# a0t 1@.2!531b %#e ne7 7es7o #7 ?arda(5 9in6o insi*nificant)ssi7o cai ao so(o se7 a :ontade do Pai' i7ediata7ente a isso o a?(icaO de %#anto 7ais :a(or so7os %#e os ?ardais' ?or isso de:e7os atentar ?ara o fato de %#e 1e#s :e(a so$re n8s co7 c#idado 7ais )nti7o do %#e esse' e a este ?onto o estendeO %#e confie7os ?or%#e os ?r8?rios ca$e(os de nossa ca$ea esto conta5 dos. =#e o#tra coisa 6a:ere7os de ane(ar ?ara n8s' se ne7 #7 s8 fio de ca$e(o

nos ?ode cair da ca$ea' a no ser ?or s#a :ontade` .o esto# fa(ando s8 do *Anero

6#7anoU 7as' #7a :e9 %#e 1e#s esco(6e# ?ara si a I*re<a ?or 7orada' no 6 dN:i5 da de %#e isso e:idencia' ?or ?ro:as sin*#(ares' o ?aterna( c#idado e7 *o:ern5(a.

%. A ATITUDE DEUS

DO CRENTE TOCADO PELA

ISO DA PRO ID1NCIA BENIGNA DE

O ser:o de 1e#s' forta(ecido tanto ?or essas ?ro7essas' %#anto por esses eJe75 ?(os' acrescentar os teste7#n6os %#e ensina7 %#e todos os 6o7ens esto de$aiJo de se# ?oder' %#er lhes se<a conci(iado o Vni7o' %#er lhes se<a coi$ida a 7a(dade' ?ara %#e no ca#se ela a(*#7 7a(ef)cio. Ora' > o 2en6or %#e7 nos ?ro?icia fa:or' no so7ente <#nto %#e(es %#e nos %#ere7 $e7' 7as ainda caos o(6os dos e*)?ciosd aEJ 3.21b. Cerdadeira7ente' ele sa$e %#e$rantar de :rias 7aneiras a :ir#(Ancia de nossos ini7i*os. Pois s :e9es (6es tira o entendi7ento' de sorte %#e no se<a7 ca?a9es de conce$er a(*o de so o# s8$rio' co7o %#ando en:ia a 2atans ?ara %#e enc6a de 7entira a $oca de todos os ?rofetas' a fi7 de en*anar a Aca$e a1Rs 22.22bU ou "uando' 7ediante o conse(6o dos <o:ens' ensandece a Ro$oo' ?ara %#e' ?or s#a insi?iAncia' se<a des?o<ado do reino a1Rs 12.1@' 1 b. A(*#7as :e9es' %#ando (6es concede entendi7ento' de ta( 7odo os a7edronta e desani7a' %#e no %#eira7 o# n o en*endre7 o %#e conce$era7. O#tras :e9es' ainda' %#ando ?er7iti# %#e ten5 tasse7 a %#e os ind#9ia o a?etite e des:aira7ento' cerceia5(6es o?ort#na7ente o )7?eto' ne7 deiJa %#e ?rossi*a7 r#7o ao fi7 a %#e se ?ro?Ke7. Assi7' dissi?o# antes do te7?o o conse(6o de Aitofe(' o %#a( 6a:eria de ter sido fata( a 1a:i a227 17.7' 1"b. 1e i*#a( 7odo' ta7$>7' se 7#ne de c#idado e7 *o:ernar todas as criat#5 ras ?ara o $e7 e se*#rana dos se#s' e at> 7es7o o ?r8?rio 1ia$o' a %#e7 :e7os no o#sar nada intentar contra M8' se7 s#a ?er7isso e 7andado aM8 1.12b. A este con6eci7ento se*#e5se' necessaria7ente' se<a a *ratido de a(7a ?e(o ?r8s?ero res#(tado das coisas' se<a a ?aciAncia na ad:ersidade' se<a' inc(#si:e' a ina$a(:e( se*#rana e7 re(ao ao ?or:ir. -o*o' %#a(%#er coisa %#e ad:ier de 7odo fa:or:e( e se*#ndo o dese<o do corao' t#do isso (anar como cr>dito a 1e#s' %#er sinta s#a $eneficAncia atra:>s do 7inist>rio dos 6o7ens' %#er se<a a<#dado ?e(as criat#ras inani7adas. Pois assi7 arra9oar e7 se# coraoO Por certo %#e > o 2en6or %#e7 inc(ino# o es?)rito destes ?ara co7i*o' %#e assim os (i*a a 7i7 ?ara %#e 6o#:esse7 de ser ?ara co7i*o instr#7entos de s#a $eni*nidade. .a a$#ndVncia de fr#tos' ref(etirO cE acontecer na%#e(e dia %#e e# atenderei' di9 o 2en6orU e# atende5 rei aos c>#s' e estes atendero terra. E a terra atender ao tri*o' e ao 7osto' e ao a9eite' e estes atendero a Me9ree(d aOs 2.21' 22b. E e7 %#a(%#er o#tra c(asse de ?ros5 ?eridade tere7os ?or certo %#e s8 a $Ano de 1e#s > %#e fa9 ?ros?erar e 7#(ti?(icar todas as coisas.122 ,7a :e9 ad:ertido ?or tantas coisas' no ?ersistir e7 ser in*rato.

122. Pri7eira edioO cE7 o#tras aco#sasb no d#:idar %#e > a s8 $Ano do 2en6or 7ercA da %#a( t#do ?ros?era.d

'. A SERENIDADE
AD ERSIDADES

QUE A CERTE,A DA PRO ID1NCIA DI INA FACULTA ANTE AS

2e a(*o de ad:erso lhe 6o#:er ocorrido' a%#i ta7$>7 o servo do 6enhor de ?ronto e(e:ar a 7ente a 1e#s' c#<a 7o 7#ito :a(e ?ara i7?ri7ir5nos ?aciAncia e serena 7oderao de Vni7o. 2e Mos> se deti:esse a considerar a ?erf)dia dos ir7os' <a7ais teria conse*#ido read%#irir e7 re(ao a e(es o Vni7o fraterno. .o entanto' :isto %#e ele :o(to# a 7ente ?ara o 2en6or' es%#ecido do a*ra:o' inc(ino#5se a 7ans#et#de e c(e7Ancia' e assi7' ao contrrio' ?\de at> conso(ar aos ir7os e di9erO cAssi7' no fostes :8s %#e 7e :endestes ?ara o E*ito' 7as' ?e(a :ontade de 1e#s' f#i en:iado adiante de :8s' ?ara %#e :os conser:e a :ida. C8s rea(7ente intentastes o 7a( contra 7i7' 7as o 2en6or o con:erte# e7 $e7d aEn " .7' ;U @.2@b. 2e M8 se 6o#:esse :o(:ido ?ara os ca(de#s' ?or %#e7 esta:a sendo acossado' teria i7ediata7ente se inf(a7ado :in*ana. Co7o' ?or>7' ao 7es7o te7?o' e(e recon6ece ser esta o$ra do 2en6or' conso(a5se co7 este $e()ssi7o ?ensa7entoO cO 2en6or o de#U o 2en6or o tiro#U $endito se<a o no7e do 2en6ord aM8 1.21b. Assi7 1a:i' atacado ?or 2i7ei co7 i7?ro?>rios e co7 ?edras' se 6o#:esse fiJado os o(6os no 6o7e7' teria ani7ado os se#s reta(iao da ofensa. Entretanto' :isto %#e co7?reende no estar a%#e(e a*indo se7 o i7?#(so do 2en6or' antes os a?(acaO c1eiJai5od' di9 ele' c?or%#e o 2en6or (6e ordeno# %#e a7a(dioed a227 1I.1@b. Co7 este 7es7o freio' co)$e' e7 o#tro (#*ar a2( 3!.!b' a fre7Ancia da dorO cCa(ei57e e e7#decid' di9 ele' c?or%#e t#' 2en6or' o fi9este.d 2e nen6#7 re7>dio > 7ais efica9 ?ara a ira e a i7?aciAncia' certa7ente %#e fr#i no ?o#co ?ro:eito a"uele %#e' neste as?ecto' assim a?rende# a 7editar a ?ro:idAn5 cia de 1e#s' %#e ?ode se7?re :o(:er a 7ente ?ara este ?ontoO o 2en6or o %#is' ?ortanto > necessrio ter ?aciAncia e s#?ort5(oU no s8 ?or%#e > ?oss):e( resistir' 7as ?or%#e e(e nada %#er seno o %#e > <#sto e con:eniente.123 A s#7a :e7 a ser istoO %#e' feridos in<#sta7ente ?e(os 6o7ens' ?osta de ?arte s#a ini%&idade' %#e nada faria seno eJas?erar5nos a dor e acicatar5nos o Vni7o :in*ana' nos (e7$re5 7os de e(e:ar5nos a 1e#s e a?renda7os a ter ?or certo %#e foi' ?or s#a <#sta ad7i5 nitrao' no s8 ?er7itido' 7as at> inc#(cado' t#do %#anto o ini7i*o i7?ia7ente intento# contra n8s. Para %#e nos re?ri7a de retri$#ir as ofensas' Pa#(o sa$ia7ente nos ad:erte aEf I.12b de %#e nossa (#ta no > contra a carne e o san*#eU ao contrrio' > contra o ini7i*o es?irit#a(' o 1ia$o' a fi7 de %#e nos a?reste7os a ?e(e<ar contra ele. 0as este (e7$rete > i7?ortant)ssi7o ?ara a?(acar5nos todos os i7?#(sos de iraO %#e tanto ao 1ia$o' %#anto a todos os )7?ios' 1e#s os ar7a ?ara o e7$ate e to7a assento' co7o se fora #7 7estre de (ia' ?ara %#e nos eJercite ?aciAncia.
123. Pri7eira edioO co 2en6or aob %#is' (o*o' de:e s#?ortar5se' no a?enas %#e no 6 re(#tar' co7o ta7$>7 %#e ao 2en6orb nada %#er seno aob %#e so7ente se<a <#sto' 7as ainda con:eniente.d

Entretanto' se as ca(a7idades e 7is>rias %#e nos acossa7 ocorre7 se7 o?era5 o 6#7ana' %#e nos :en6a (e7$rana o ensino da (ei a1t 2;.2bO t#do o %#e de ?r8s?ero 6 e7ana da fonte da $Ano de 1e#sU todas as coisas ad:ersas so 7a(di5 Kes s#as. E %#e esta 6orr):e( eJc(a7ao nos inf#nda te7orO c2e andais inconside5 rada7ente contra 7i7' e# ta7$>7 andarei inconsiderada7ente contra :8sd a-: 2I.23b. Co7 essas ?a(a:ras nos incri7ina a o$t#sidade' nas %#ais' ao considerar5 7os' se*#ndo o senso co7#7 da carne' ser cas#a( t#do %#anto de bom ou mau acontece e7 #7 o# o#tro as?ecto' no nos senti7os ani7ados ao c#(to ?e(os $ene5 f)cios de 1e#s' ne7 so7os ?or seus aoites esti7#(ados ao arre?endi7ento. Esta > a 7es7a ra9o ?or %#e Mere7ias a-7 3.3;b e A78s a3.Ib a(terca:a7 acer$a7ente co7 os <#de#s' ?or%#anto ?ensa:a7 %#e tanto as coisas $oas %#anto as 7s ocor5 re7 se7 %#e 1e#s as ordene. Ao 7es7o se refere esta ?roc(a7ao de Isa)as a" .7bO cE# sou 1e#s %#e crio a (#9 e for7o as tre:as' %#e fao a ?a9 e crio o 7a(U e# > %#e fao todas estas coisasCd

). RELE

NCIA DAS CAUSAS INTERMDIAS

Entretanto' en%#anto isso o :aro ?iedoso no fec6ar os o(6os s ca#sas inferi5 ores. Pois' s8 ?or%#e os <#(*ar ser:ent#rios da $ondade di:ina' no si*nifica %#e 6a:er ?or isso de ?reterir %#e(es de %#e7 6o#:er de ser tocado ?or #7 $enef)cio' co7o se n o 6o#:esse7 de ser 7erecedores de nen6#7a *ratido ?or s#a 6#7ani5 dadeU ao contrrio' se sentir $e7 ?erto de se# corao' e de $o7 *rado (6e confes5 sar a o$ri*ao' e de(i*enciar ?or 7anifestar5lhe o a*radeci7ento' na 7edida da ?ossi$i(idade e de?arada a o?ort#nidade. Enfi7' nos $enef)cios rece$idos re:eren5 ciar e (o#:ar a 1e#s co7o seu ?rinci?a( a#tor' ?or>7 6onrar aos 6o7ens co7o se#s 7inistros e' co7o > de fato' co7?reender 6a:er sido (i*ado ?e(a :ontade de 1e#s %#e(es ?or c#<a 7o ele %#is ser5(6es $en>:o(o. 2e' o# ?or ne*(i*Ancia' o# ?or i7?r#dAncia' 6o#:er eJ?eri7entado a(*#7a ?er5 da' ter ?ara si %#e isso se de# rea(7ente e7 :irt#de da :ontade do 2en6orU cont#do' ta7$>7 a si prprio i7?#tar a c#(?a. 2e porventura a(*#>7 for aco7etido de #7a enfer7idade' a %#e7 trato# co7 dis?(icAncia' %#ando lhe de:era ter a o$ri*ao de c#idar' ainda %#e no i*norar 6a:er c6e*ado a #7 ter7o a(>7 do %#a( no ?oderia ?assar' cont#do da) no re(e:ar se# ?ecadoU 7as' ?or%#e no se desinc#7$ira fie(5 7ente de se# de:er ?ara co7 e(e' aceitar isso eJata7ente co7o se ?erecesse ?or c#(?a de s#a ne*(i*Ancia. 0#ito 7enos' onde 6a<a7 inter:indo a(ei:osia e 7a(dade ?re7editada na ?rtica de #7 6o7ic)dio o# de #7 f#rto' as <#stificar so$ ?reteJto da ?ro:idAncia di:inaU ao contrrio' conte7?(ar distinta7ente no 7es7o ato do(o5 so a <#stia de 1e#s e a ini%&idade do 6o7e7' co7o se e:idencia #7a e o#tra c(ara7ente.

0#i ?artic#(ar7ente' ?or>7' e7 re(ao a eventos f#t#ros' o homem piedoso

(e:ar e7 conta ca#sas sec#ndrias desta es?>cie. Ora' isso ter entre as $Anos do 2en6or' se no 6o#:er de carecer dos rec#rsos 6#7anos de %#e se #ti(i9e ?ara s#a inco(#7idade. 1a) ta7$>7 no cessar de to7ar conse(6os' ne7 6a:er de ser (erdo e7 i7?(orar a assistAncia da%#e(es a %#e7 ?erce$er dis?ore7 de 7eios donde 6a<a de ser a<#dado. Ao contrrio' considerando %#e 7o se lhe oferece7 da ?arte do 2en6or todas e %#ais%#er criat#ras %#e (6e ?ode7 ?ro:er a(*o' as ?or ?ara o #so co7o instr#7entos (e*)ti7os da ?ro:idAncia di:ina. E #7a :e9 %#e est incerto "uanto a %#e res#(tado ten6a7 os afa9eres %#e e7?reende' eJceto %#e e7 todas as coisas sa$e %#e o 2en6or 6a:er de :e(ar ?or se# $e7' as?irar co7 di(i*Ancia' %#anto ?ode a(canar ?e(a inte(i*Ancia e ?e(o entendi7ento' %#i(o %#e considere ser ?ara s#a con:eniAncia. .e7 cont#do' ao to7ar de(i$eraKes' se deiJar (e:ar ?e(o ?r8?rio sensoU antes' se confiar e se s#$7eter sa$edoria de 1e#s' ?ara %#e se<a ?or s#a orientao diri*ido ao a(:o certo. A(>7 disso' ta7?o#co te7os de ?\r nossa confiana no a#J)(io e nos 7eios terrenos' de ta( 7aneira %#e %#ando os ?oss#)7os nos sinta7os ?(ena7ente tran%&i5 (os' e %#ando nos fa(ta7 desfa(ea7os' co7o se < no ti:>sse7os re7>dio a(*#7.12" Pois ter se7?re a 7ente fiJa #nica7ente na ?ro:idAncia de 1e#s' ne7 ?er7itir %#e de s#a fir7e conte7?(ao se<a distra)do ?e(a considerao das coisas ?resen5 tes. Assi7 $ "ue Moa$e' ainda %#e recon6ea %#e o res#(tado da $ata(6a est no ar$)trio e 7o de 1e#s' cont#do no se entre*a in>rcia' 7as eJec#ta di(i*ente7en5 te o %#e (6e > da a(adaU deiJa' ?or>7' ao 2en6or a direo do res#(tadoO cEr*#er5 nos5e7os fir7esd' di9 ele' c?or nosso ?o:o e ?e(as cidades de nosso 1e#sU o 2e5 n6or' ?or>7' faa o %#e > $o7 a se#s o(6osd a227 1@.12b. 2ste 7es7o con6eci7ento nos i7?e(ir' des?o<ados de te7eridade e ?er:ersa ?res#no' cont)n#a in:ocao de 1e#sU ento ta7$>7 de $oa es?erana nos s#s5 ter o Vni7o' ?ara %#e no 6esite7os e7 des?re9ar' reso(#ta e cora<osa7ente' os ?eri*os %#e nos cerca7.

1*. A CERTE,A DA PRO

ID1NCIA DI INA NOS SUSTENTA ANTE OS PERIGOS M4L3

TIPLOS QUE NOS AMEAAM

.este as?ecto' ?or>7' destaca5se a fe(icidade inca(c#(:e( da 7ente ?iedosa. Incont:eis so os 7a(es %#e cerca7 a :ida 6#7ana' males %#e o#tras tantas 7ortes a7eaa7. Para %#e no saia7os fora de ns mesmos' :isto %#e o cor?o > rece?tc#5 (o de 7i( enfer7idades e na :erdade dentro de si cont>7 inc(#sas' e fo7ente as ca#sas das doenas' o 6o7e7 no ?ode a si ?r8?rio 7o:er se7 %#e (e:e consi*o 7#itas for7as de s#a prpria destr#io' e de certo 7odo a :ida arraste entre(aada co7 a 7orte.
12". Pri7eira edioO cAde7ais' a confiana no (6e estar a ta( *ra# a?oiada e7 7eios eJternos' %#e' se s#$sista7' ne(es re?o#se se*#ro' se fa(te7' tre7a co7o se inteira7ente desassistido.d

=#e o#tra coisa' ?ois' ?ode7os di9er' %#ando ne7 nos esfria7os' ne7 s#a7os' se7 ?eri*o` Ora' ?ara onde %#er %#e nos :o(:a7os' todas as coisas %#e esto ao derredor no s8 no se 7ostra7 di*nas de confiana' 7as at> se afi*#ra7 a$erta5 7ente a7eaadoras e ?arece7 intentar 7orte ine:it:e(. 2e e7$arca7os e7 #7 na:io' #7 ?asso esta7os da 7orte. 2e 7onta7os #7 ca:a(o' no tro?ear de #7a ?ata nossa :ida ?eric(ita. 2e anda7os ?e(as r#as de #7a cidade' %#antas so as te(6as nos te(6ados' tantos so os ?eri*os a %#e nos eJ?o7os. 2e #7 instr#7ento cortante est e7 nossa 7o' o# na 7o de #7 a7i*o' > e:idente o risco %#e corre5 7os. A %#antos ani7ais fero9es :e7os' ar7ados esto ?ara nossa destr#io. O# se ?roc#ra7os fec6ar $e7 o <ardi7 cercado' onde nada seno a7enidade se 7ostre' a) no raro escondere7os #7a ser?ente. Tua casa' s#<eita a incAndio constante' a7ea5 a5te ?o$re9a d#rante o dia' at> 7es7o s#focao d#rante a noite. Tua terra de ?(antio' co7o est eJ?osta ao *rani9o' *eada' seca e a o#tros f(a*e(os' esteri(ida5 de te an#ncia e' co7o res#(tado' a fo7e. 1eiJo de 7encionar en:enena7entos' e7$oscadas' assa(tos' :io(Ancia franca' dos %#ais ?arte nos assedia e7 casa' ?arte nos aco7?an6a do (ado de fora. E7 7eio a estas dific#(dades' ?or:ent#ra no de:e o 6o7e7 sentir5se e7 eJtre5 7o 7iser:e(' co7o %#e7 na :ida apenas se7i:i:o s#stenta de$i(7ente o s\fre*o e (Vn*#ido a(ento' no 7enos %#e se ti:esse #7a es?ada ?er?et#a7ente a ?ender5(6e so$re o ?escoo` =#e di*as %#e essas coisas rara7ente acontece7' o#' se7 dN:ida' ne7 se7?re' ne7 a todos' de fato' <a7ais todas a #7 s8 te7?o. Concordo. Toda:ia' %#ando so7os a:isados ?e(os eJe7?(os de o#tros de %#e ?ode7 acontecer ta7$>7 a n8s e de "ue ne7 se de:e eJcet#ar nossa :ida 7ais %#e a de(es' no > ?oss):e( s#ceder %#e no te7a7os e nos arrecee7os co7o se no 6o#:esse7 de nos so$re5 :ir. Portanto' %#e de 7ais ca(a7itoso ?ossas i7a*inar %#e esse estado de 7edrosa eJ?ectati:a` E no seria *rande afronta *(8ria de 1e#s di9er %#e o 6o7e7' a 7ais eJce(ente criat#ra de %#antas eJiste7' est eJ?osto a %#a(%#er *o(?e da ce*a e te7erria sorte`12 0as a%#i o ?ro?8sito > fa(ar a?enas acerca da 7is>ria do 6o7e7' mis$ria %#e 6a:er de sentir' se > re(e*ado ao do7)nio da sorte.

11. A CERTE,A DA PRO ID1NCIA DI EM DEUS E EM SUA OPERAO

INA NOS PROPICIA -UBILOSA CONFIANA

0as %#ando essa (#9 da ?ro:idAncia di:ina #7a :e9 ten6a ref(etido no 6o7e7 ?iedoso' < no est a?enas a(i:iado e (i$ertado da eJtre7a ansiedade e do te7or de
12 . Pri7eira edioO cAcrescenta %#e se no eJi7e de cont#7>(ia ?ara co7 1e#s se a' ?or:ent#ra'b se di*a %#e o 6o7e7' a 7ais no$re dentre as criat#ras' entre*o# aE(eb a todos e %#ais%#er *o(?es ce*os e te7errios da 2orte.d

%#e era antes o?ri7ido' 7as ainda de toda ?reoc#?ao. Pois assi7 co7o' co7 ra9o' se arre?ia de ?a:or da sorte' ta7$>7 assi7 o#sa entre*ar5se a 1e#s co7 ?(ena se*#rana. Afir7o %#e este > se# confortoO sa$er %#e o Pai ce(este de ta( 7odo 7ant>7 todas as coisas so$ se# ?oder' a ta( ?onto as re*e ?or s#a so$erania e ar$)trioU de ta( for7a as *o:erna ?or s#a sa$edoria' %#e nada acontece' a no ser ?or s#a deter7i5 naoU inc(#si:e %#e e(e > aco(6ido s#a ?roteo' confiado ao c#idado dos an<osU n o ?ode ser atin*ido ?e(o dano ne7 ?e(a *#a' ne7 ?e(o fo*o' ne7 ?e(o ferro' seno at> onde a?ro#:er a 1e#s' como #7 7oderador' dar5(6es (icena. Ora' o 2a(5 7o a!1.35Ib canta assi7O cPor%#anto e(e te (i:rar do (ao do caador e da ?este ?erniciosaU so$ s#a asa te ?rote*er e entre s#as ?enas ters se*#ranaU s#a :erdade te ser ?or esc#doU no te arrecears do ?a:or not#rno' ne7 da seta %#e :oa de dia' da ?este %#e ?era7$#(a nas tre:as' do 7a( %#e *rassa ao 7eio5diad etc. 1o %#A ta7$>7 e7er*e nos santos a%#e(a confiana de *(oriarO cO 2en6or $ 7e# a<#dadord a2( 11;.Ib' cno te7erei o %#e 7e ?ossa fa9er a carned a2( I."bU co 2en6or $ 7e# ?rotetor' de %#e 7e recearei`d a2( 27.1bU c2e contra 7i7 se esta$e(ecere7 aca7?a5 7entosd a2( 27.3bU c2e eu ti:er de andar no 7eio da so7$ra da 7orted a2( 23."b' cno deiJarei de n#trir ani7ada es?eranad a I."b. Per*#nto' ?ois' de %#e fonte te7 eles ta( confiana' %#e s#a se*#rana n#nca > a$a(ada' seno ?or%#e' onde na a?arAncia se :A o 7#ndo a :a*#ear ao (>#' sa$e7 %#e' ?or toda ?arte' o 2en6or o?era' c#<a at#ao e(es confia7 %#e 6a:er de ser5 (6es ?ara o $e7` Ora' se o $e75estar (6es > ?re<#dicado' se<a ?e(o 1ia$o' se<a ?or 6o7ens ce(erados' na :erdade a%#i $e7 de?ressa' necessaria7ente' s#c#7$e7' a no ser %#e se fir7e7 ?e(a (e7$rana e ?e(a 7editao da ?ro:idAncia. =#ando' ?or>7' tra9e7 7e78ria %#e o 1ia$o e toda a coorte dos )7?ios so' de todos os (ados' de ta( 7aneira coi$idos ?e(a 7o de 1e#s' co7o ?or #7 freio' %#e ne7 7es5 7o ?ode7 conce$er %#a(%#er 7a(ef)cio contra n8s' ne7 se conce$ido ?ode7 ar%#i5 tetar ?(anos' ne7 se en*endrado ca$a( ?(ane<a7ento conseguem 7o:er #7 dedo ?ara (e:5(o a $o7 ter7o' a no ser %#anto e(e o 6a<a ?er7itidoU a(is' a no ser %#anto o 6a<a ele 7andado' no s8 sere7 7antidos acorrentados ?or se#s *ri(6Kes' 7as ainda ?or #7a $rida co7?e(idos a render5lhe o$ediAncia k tA7 os piedosos onde (ar*a ?ossa7 conso(ar5se. Ora' co7o do 2en6or > ar7ar5 (6es a fNria e :o(:A5 la e dirigi%la ?ara onde (6e a?ro#:er' assi7 ta7$>7 cabe%lhe esta$e(ecer o 7odo e o (i7ite' ?ara %#e no se es$a(de7 frenetica7ente e7 f#no de se#s dese<os des5 $ra*ados. Fir7ado ?or esta con:ico' s#a <ornada %#e' e7 certo (#*ar a1Ts 2.1;b' dissera 6a:er sido i7?edida ?or 2atans' e7 o#tro a1Co 1I.7b Pa#(o a fiJa na ?er7isso de 1e#s. 2e a?enas dissesse %#e o o$stc#(o fora de 2atans' teria ?arecido conferir5 (6e eJcessi:o ?oder' co7o se esti:esse e7 s#a 7o contrariar at> 7es7o os ?r8?ri5

os des)*nios de 1e#s. 0as a*ora' %#ando a 1e#s estat#i como r$itro' de c#<a ?er5 7isso de?ende7 todos os ca7in6os' ao 7es7o te7?o e:idencia %#e 2atans' se<a o %#e for %#e artic#(e' nada ?ode efet#ar a no ser ?or se# ar$)trio. 1o 7es7o ?arecer > 1a:i' ?or%#anto' e7 :ista das :ariadas 7#danas ?e(as %#ais a :ida dos 6o7ens > ?osta constante7ente a *irar e' co7o %#e em um torveli% nho a rodo?iar' e(e se aco(6e a este a$ri*oO se#s te7?os esto na 7o de 1e#s a2( 31. b. Poderia ele ter dito o# co c#rso da :idad' o# cte7?od' no nN7ero sin*#(arU ?or>7 %#is eJ?ressar ?e(o ter7o plural' cte7?osd' ou. se&a' ?or 7ais inst:e( %#e se<a a condio dos 6o7ens' todas e %#ais%#er :icissit#des so di:ina7ente *o:er5 nadas' se7?re %#e' de 7o7ento e7 7o7ento' ocorre7. Por esta ra9o' Re9i7' rei da 6!ria' e o rei de Israe(' con<#*adas as foras ?ara a destr#io de M#d' e7$ora ?arecesse7 toc6as acesas ?ara asso(ar e cons#7ir a terra' so c6a7ados ?e(o Profeta de ctiKes f#7e*antesd aIs 7."b' %#e nada ?ode7 fa9er seno eJa(ar #7 ?o#co de f#7aa. Assi7 fara8' ainda %#e fosse a todos for7id:e(' no s8 ?or seus rec#rsos e ?oderio' 7as ainda ?e(o :#(to de suas tro?as' > co7?arado aE9 2!.3' "b a #7 ani7a( de 7#i *rande ?orte. 1e#s an#ncia' ?ortanto' %#e ir a?an6ar co7 se# an9o( ao co7andante e seu eJ>rcito e arrast5los ?ara onde %#iser. Enfi7' ?ara %#e a%#i no 7e de7ore ?or 7ais te7?o' se ?restares ateno ?er5 ce$ers faci(7ente %#e o eJtre7o de todas as 7is>rias > o descon6eci7ento da ?ro:idAncia' e %#e a s#?re7a $e75a:ent#rana est ?osta e7 se# recon6eci7ento.

12. SENTIDO DAS PASSAGENS QUE FALAM DE ARREPENDIMENTO POR PARTE DE DEUS
.o tocante ?ro:idAncia de 1e#s' at> onde cond#9 co7?(eta instr#o e inteira conso(ao dos fi>is' < %#e coisa a(*#7a > s#ficiente ?ara satisfa9er ?(ena5 7ente a c#riosidade dos 6o7ens fNteis' ta7?o#co de:e7os %#erer satisfa9A5(os' < seria s#ficiente o %#e foi dito no fora #7as ?o#cas ?assa*ens %#e nos so a?resen5 tadas e7 contra?osio ao %#e aci7a se eJ?\s' ?arecendo acenar %#e e7 1e#s o des)*nio no se afi*#ra fir7e e est:e(U ao contrrio' ?arece 7#t:e(' se*#ndo a dis?osio das coisas inferiores. E7 ?ri7eiro (#*ar' a ?ro:idAncia de 1e#s > a(*#7as :e9es ?osta e7 Je%#eU ?or eJe7?(o' dizendo %#e e(e se arre?ende# de haver criado o 6o7e7 aEn I.IbU de haver e(e:ado 2a#( ao trono a127 1 .11bU de %#e se 6a:er de arre?ender do 7a( %#e inf(i*ir a se# ?o:o' assi7 %#e sentisse ne(e a(*#7a 7#dana de atit#de aMr 1;.;b. E7 se*#ndo (#*ar' fa9e7 referAncia a a(*#7as an#(aKes de se#s decretos. Por 7eio de Monas' ?roc(a7ara aos nini:itas %#e' decorridos %#arenta dias' .)ni:e 6a:e5

ria de ?erecer. Toda:ia' :ista de se# arre?endi7ento' i7ediata7ente cede# a #7a sentena 7ais c(e7ente aMn 3."' 1@b. Pe(a $oca de Isa)as an#nciara a 7orte de E9e5 %#ias' ?or s#as (*ri7as e ?reces foi 7o:ido a de(on*ar aIs 3;.1' U 2Rs 2@.1' b. 0#itos da%#i ar*Ne7 %#e 1e#s no fiJo# os afa9eres 6#7anos ?or #7 decreto eter5 noU ao contrrio' ?ara cada ano' dia e 6ora' #7 a #7' decreta isto o# a%#i(o' se*#ndo so os 7>ritos de cada indiv!duo o# confor7e o <#(*#e reto e <#sto. =#anto ao arrependimento' assi7 se de:e ad7itir %#e no a?(ica a 1e#s ne7 i*norVncia' ne7 erro' ne7 inca?acidade. Ora' se nin*#>7 cede necessidade de arre?endi7ento de caso ?ensado e de(i$erado' no atri$#ire7os arre?endi7ento a 1e#s' se7 %#e' por isso' dec(are7os o# %#e ele i*nora o %#e 6 de :ir' o# %#e ele no o ?ode e:itar' o# %#e se (ana' ?reci?itada e inconsiderada7ente' a #7a deciso de %#e 6a<a de ?ronta7ente arre?ender5se. Isto' cont#do' to (on*e est da inteno do Es?)rito 2anto' %#e na ?r8?ria referAncia ao arre?endi7ento ne*a %#e 1e#s se<a 7o:ido ?or co7?#no' < %#e e(e no > #7 6o7e7 ?ara %#e se arre?enda a127 1 .2!b. E de:e notar5se %#e no 7es7o ca?)t#(o de ta( 7odo se associa7 a a7$os' o arrependimento e a imutabilidade de Deus' %#e simples co7?arao conci(ia 7#i ade%#ada7ente a a?arAncia de discre?Vncia. To7a5se fi*#rada7ente a 7#dana de %#e 1e#s ten6a se arre?endido de ter constit#)do rei a 2a#(. Po#co de?ois se acres5 centaO cE ta7$>7 a%#e(e %#e > a Fora de Israe( no 7ente ne7 se arre?endeU ?or%#anto no > #7 6o7e7 ?ara %#e se arre?endad a127 1 .2!b. Co7 tais ?a(a:ras' c(ara7ente > confir7ada a i7#ta$i(idade e se7 %#a(%#er fi*#ra. Portanto' > ind#$it:e( %#e a deter7inao de 1e#s' na *esto das coisas 6#7a5 nas' > no s8 ?er?>t#a' 7as ainda a(>7 de todo e %#a(%#er arre?endi7ento. E ?ara %#e a constVncia no (6e fosse d#:idosa' se :Ae7 o$ri*ados a dar teste7#n6o e7 se# fa:or at> 7es7o os ?r8?rios ad:ersrios. Pois Ha(ao' 7#ito a contra*osto' te:e de ?rorro7?er nesta eJc(a7aoO c1e#s no > co7o o 6o7e7' ?ara %#e 7inta' ne7 co7o fi(6o do 6o7e7' ?ara %#e se deiJe 7#darU e no ?ode acontecer %#e e(e deiJe de fa9er t#do %#anto disse' e t#do %#anto fa(o# te7 %#e c#7?rir5sed a.7 23.1!b.

13. ARREPENDIMENTO EM DEUS ANTROPOMORFISMO PEDAG0GICO


Portanto' %#e si*nifica o ter7o arrependimento "uando aplicado a Deus` EJa5 ta7ente o %#e signi#icam todas as de7ais for7as de eJ?resso %#e nos descre:e7 1e#s antro?o7orfica7ente. Ora' #7a :e9 %#e nossa ins#ficiAncia no atin*e s#a eJce(sit#de' a descrio %#e de(e nos > a?resentada te7 de se aco7odar nossa ca?acidade' ?ara %#e se<a ?or n8s entendida. Esta >' na :erdade' a for7a de aco7o5 daoO %#e se re?resenta' no ta( co7o > e7 si' 7as co7o n8s o senti7os. 12I
12I. Pri7eira edioO c%#e ta( se nos re?resente' no %#a( > e7 2i' ?or>7' %#a( > ?ass):e( de ser de n8s

a?reendido.d

CAP+T,-O PCII

27"

E7$ora ele este<a a(>7 de todo estado ?assiona(' no entanto testifica %#e se ira contra os ?ecadores. Portanto' assi7 co7o' %#ando o#:i7os %#e 1e#s se ira' no de:e7os i7a*inar %#e eJista ne(e %#a(%#er e7oo' 7as' antes' de:e7os conside5 rar esta eJ?resso como to7ada de nosso ?ris7a' ?or%#anto > co7o se 1e#s eJi$is5 se o se7$(ante de #7a pessoa inf(a7ada e irada se7?re %#e eJerce o <#)9oU assi7 ta7$>7 no de:e7os conce$er o#tra coisa so$ o :oc$#(o arrependimento seno a 7#dana de ao' ?or%#anto os 6o7ens cost#7a7' ao 7#dare7 o c#rso da ao' atestar %#e esto insatisfeitos consi*o mesmos. -o*o' co7o %#a(%#er 7#dana en5 tre os 6o7ens > correo do %#e desa*rada' 7as a correo ?ro:>7 do arre?endi5 7ento' ?or isso ?e(o ter7o arrependimento se entende o %#e 1e#s 7#da e7 s#as o$ras. Entretanto' no se re:erte ne(e ne7 o ?(ano' ne7 a :ontade' ne7 se osci(a se# senti7ento. Ao contrrio' o %#e desde a eternidade ?re:ira' a?ro:ara' decretara' (e:a adiante e7 ?er?>t#o teor' ?or 7ais sN$ita %#e a :ariao ?area aos o(6os dos 6o7ens.

1!. A CONDICIONALIDADE D1NCIA DE DEUS

DOS FATOS NA PERSPECTI A DA SOBERANA PRO I3

Ta7?o#co a 6ist8ria sa*rada 7ostra 6a:ere7 sido an#(ados os decretos de 1e#s' %#ando narra 6a:er e(e ?erdoado aos nini:itas a destr#io %#e < fora ?roc(a7ada aMn 3.1@b' e a E9e%#ias 6a:er ?ro(on*ado a :ida' a?8s haver sido an#nciada s#a 7orte aIs 3;. b. -"ueles %#e ?ensa7 assi7 se e%#i:oca7 nestas ?rediKes' as %#ais' ainda %#e afir7e7 e7 ter7os a$so(#tos' no o$stante + luz do ?r8?rio desfec6o se ?erce$e %#e contA7 e7 si tcita condio. Ora' ?or %#e o 2en6or en:iara Monas aos nini:itas ?ara %#e lhes ?redissesse a r#)na da cidade` Por %#e' atra:>s de Isa)as' an#ncia:a a E9e%#ias a 7orte` Pois ele ?odia destr#ir tanto a%#e(es %#anto este' se7 anNncio de destr#io. Portanto' te:e e7 7ira o#tra coisa' a sa$erO %#e' ?re7#5 nidos de s#a 7orte' de (on*e a :isse7 c6e*ando. .a :erdade' no %#is %#e ?ereces5 se7U ao contrrio' arre?endidos' ?ara %#e no ?erecesse7. Portanto' o fato de Monas :aticinar %#e a?8s %#arenta dias .)ni:e 6a:eria de ser arrasada' e(e o fa9 ?ara %#e no fosse arrasadaW A ra9o de a E9e%#ias cortar5se a es?erana de #7a :ida 7ais (on*a > ?ara %#e ele (o*rasse #7a :ida 7ais (on*a. =#e7 no ?erce$e %#e' 7edian5 te a7eaas desta orde7' o 2en6or %#eria des?ertar ao arre?endi7ento +"ueles a %#e7 inf#ndia 7edo' ?ara %#e esca?asse7 ao <#)9o de %#e' ?or se#s ?ecados' era7 7erecedores` 2e ta( coisa ?rocede' a nat#re9a das coisas nos cond#9 a istoO %#e na a7eaa in%#a(ificada s#$entende7os tcita condioU o %#e' a(is' se confir7a + luz de eJe7?(os se7e(6antes. Re?reendendo ao rei A$i7e(e%#e' ?or%#e 6a:ia tirado de A$rao a es?osa' o 2en6or fa9 #so destas ?a(a:rasO cEis %#e 7orrers ?or ca#sa da 7#(6er %#e to7aste' ?ois ela te7 7aridod aEn 2@.3b. Entretanto' de?ois %#e

e(e se

27I

-ICRO I

desc#(?o#' o 6enhor fa(a deste 7odoO cRestit#i a es?osa ao 7arido' ?ois > ?rofeta' e ele orar ?or ti ?ara %#e :i:as. 1o contrrio' sa$e %#e certa7ente 7orrers t# e t#do %#e tensd aEn 2@.7b. CAs co7o na ?ri7eira acariao (6e acicata 7ais incisi:a7ente o es?)rito' ?ara %#e o de7o:esse a restit#ir o %#e 6a:ia to7adoU na o#tra' ?or>7' eJi$e 7ais c(ara7ente se# ?ro?8sito. ,7a :e9 %#e o sentido de o#tras ?assa*ens > se7e(6ante' no 6 ra9o ?ara ded#9ires de(as %#e se 6a<a an#(ado a(*#7a coisa do des)*nio ?r>:io do 2en6or' ?e(o fato de 6a:er re:o*ado o %#e anteriormente ?ro7#(*ara.127 Pois o 2en6or a?(aina o ca7in6o ?ara s#a eterna deter7inao %#ando' an#nciando o casti*o' eJorta ao arre?endi7ento +"ueles a %#e7 %#er ?o#?ar' antes %#e a(*o :arie e7 sua :ontade' e certa7ente no e7 sua ?a(a:ra' eJceto %#e no eJ?ri7e' s)(a$a a s)(a$a' o %#e entretanto > fci( de entender. 2e rea(7ente de:a ?er7anecer :erdadeira esta afir5 7ao de Isa)asO cO 2en6or dos EJ>rcitos o de(i$ero#' e %#e7 o ?oder an#(ar` 2#a 7o est( estendida' e %#e7 a des:iar`d aIs 1".27b.

127. Pri7eira edioO c,7a :e9 %#e o sentido de o#tras ?assa*ens > se7e(6ante' de(as no infiras 6a:er sido derro*ada %#a(%#er co#sa do ?r>:io des)*nio do 2en6or' ?e(o fato de %#e 6a<a tornado )rrito aob %#e 6a:ia aanterior7enteb ?ro7#(*ado.d

CAP+T,-O PCII

22!

C A P T U L O 2 III
1E,2 1E TA- 0O1O ,2A A2 OHRA2 1O2 +0PIO2 E A 1I2PO2IG4O -/E2 CEREA A EPEC,TAR 2E,2 M,+BO2' =,E E-E PR3PRIO PER0A.ECE -I0PO 1E TO1A 0LC,-A

1. EFICI1NCIA/

NO PERMISSI IDADE/ A RELAO DE

DEUS

PARA COM A

AO DOS MPIOS

,7a %#esto 7ais dif)ci( e7er*e de o#tras ?assa*ens' onde se di9 %#e 1e#s' a
se# ar$)trio' :er*a o# arrasta todos os r>?ro$os ao ?r8?rio 2atans. Pois o entendi7ento carna( 7a( ?ode co7?reender co7o' a*indo ?or se# inter7>dio' Deus no contraia nen6#7a 7c#(a de s#a de?ra:aoU a(is' e7 #7a ao co7#7' se<a ele isento de toda c#(?a' e inc(#si:e condene' co7 <#stia' a se#s ser:ent#rios. 1a%#i se en*en5 dro# a distino entre 8a&er e permitir' :isto %#e esta dific#(dade a 7#itos ?arece# ineJtric:e(' ou. se&a' %#e 2atans e todos os )7?ios esto de ta( 7odo so$ a 7o e a a#toridade de 1e#s' %#e este (6es diri*e a 7a(i*nidade a %#a(%#er fi7 %#e (6e a?ra9 e fa9 #so de seus atos a$o7in:eis ?ara eJec#tar se#s <#)9os. E ta(:e9 fosse <#stific:e( a so$riedade destes a %#e7 a(ar7a a a?arAncia de a$s#rdo' no fora %#e' so$ o ?atroc)nio de #7a in:erdade' de toda nota sinistra tenta7 erronea7ente de5 fender a <#stia de 1e#s. Parece5(6es a$s#rdo %#e' ?e(a :ontade e deter7inao de 1e#s' se<a feito ce*o #7 6o7e7 %#e' a se*#ir' 6a:er de sofrer as ?enas de s#a ce*#eira. 1essa for7a e:ade75se ter*i:ersando %#e isso se d a?enas ?e(a ?er7isso de 1e#s' entretanto no ?or sua :ontade. 0as > 1e#s 7es7o %#e' ao dec(arar a$erta7ente %#e e(e > %#e7 o fa9' re?e(e e condena ta( s#$terfN*io.12; =#e os 6o7ens no fa9e7 coisa a(*#7a se7 %#e tacita7ente 1e#s (6es dA ?er5 7isso' e %#e nada ?ode7 de(i$erar seno o %#e e(e de ante7o deter7ino# e7 si 7es7o' e o %#e ordeno# e7 se# conse(6o secreto' se ?ro:a (#9 de teste7#n6os in#7er:eis e c(aros.12! O %#e do 2a(7o a11 .3b cita7os anterior7ente k c1e#s fa9 t#do %#anto (6e a?ra9d k' > certo %#e se a?(ica a todas as aKes dos 6o7ens. 2e' co7o a%#i se di9' 1e#s > o r$itro rea( das *#erras e da ?a9' e isto se7 %#a(%#er
12;. Pri7eira edioO c1ec(arandoa5ob' ?or>7' aE(eb ?r8?rio' a$erta7ente' %#e a>b E(e a%#e ob fa9' a esse s#$terfN*io re?#dia.d 12!. Pri7eira edioO c=#e' a(is' nada ?erfaa7 os 6o7ens' seno ?e(o secreto n#to de 1e#s' ne7' co7 de(i$erar' %#a(%#er co#sa en*endre7' a no ser aob %#e aE(eb ?r8?rio < e7 2i 6a<a decretado e de 2#a secreta direo esta$e(ea' de in#7er:eis e c(aros teste7#n6os se ?ro:a.d

eJceo' %#e7 o#sar di9er %#e' descon6ecendo5o e(e o# 7antendo5se ?assi:o' so os 6o7ens a elas arro<ados' ao acaso' co7o ?or #7 ce*o i7?#(so` 0as' 7ais (#9 6a:er e7 eJe7?(os es?eciais. 1o ?ri7eiro ca?)t#(o de M8 sa$e5 7os %#e 2atans' no 7enos %#e os an<os %#e o$edece7 de $o7 *rado' se a?resenta diante de 1e#s ?ara rece$er ordens. Certa7ente %#e isso ele o #az de 7aneira e co7 ?ro?8sito diferentes' toda:ia de 7odo %#e no ?ossa encetar a(*o' a no ser %#e 1e#s o %#eira. E :isto %#e' entretanto' e7 se*#ida ?arece eJ?(icitar5se ?er7isso a$so(#ta ?ara %#e af(i<a ao santo :aro' da) ser :erdadeira esta afir7aoO cO 2e5 n6or o de#' o 2en6or o tiro#U co7o a?ro#:e a 1e#s' assi7 se fe9d aM8 1.21b' desta ?ro:ao conc(#)7os %#e 2atans e os sa(teadores ?er:ersos fora7 os 7inistrosU 1e#s foi o a#tor. 2atans se esfora ?or incitar o santo a :o(tar5se contra 1e#s 7o:ido ?e(o deses?eroU os sa$e#s )7?ia e cr#e(7ente (ana7 7o dos $ens a(6eios' ro#$ando5os.13@ M8 recon6ece %#e da ?arte de 1e#s fora des?o<ado de todos os seus 6a:eres e e7 ?o$re transfor7ado' ?ois assi7 a?ro#:era a 1e#s. Portanto' se<a o %#e for %#e os 6o7ens 7a%#ine7' o# o ?r8?rio 2atans' entre5 tanto 1e#s ret>7 o ti7o' de sorte %#e (6es diri<a os ?ro?8sitos no sentido de eJec#5 tare7 se#s <#)9os. 1e#s %#er %#e o ?>rfido rei Aca$e se<a en*anadoU ?ara esse fi7 oferece se#s ?r>sti7os ao 1ia$o. Por isso > en:iado co7 #7 7andado definidoO %#e se<a #7 es?)rito 7entiroso na $oca de todos os ?rofetas a1Rs 22.2@523b. 2e a o$ce5 cao e insVnia de Aca$e > o <#)9o de 1e#s' des:anece5se o constr#cto i7a*inrio da ?er7isso a$so(#ta' ?ois seria rid)c#(o %#e o M#i9 a?enas ?er7itisse o %#e %#eria %#e fosse feito' cont#do no o decretasse e no deter7inasse a eJec#o aos ser5 :ent#rios. Pro?Ke75se os <#de#s e(i7inar a CristoU Pi(atos e seus so(dados condescende7 a se# ?er:erso anseio. Entretanto' os disc)?#(os confessa7 e7 so(ene orao %#e todos esses )7?ios nada fi9era7 seno o %#e a 7o e o ?(ano de 1e#s 6a:ia7 decretado aAt 2.2;b. Co7o < antes Pedro ?re*ara %#e cCristo fora entre*#e ?e(o deter7inado des)*nio e ?resciAncia de 1e#sd' ?ara %#e fosse 7orto aAt 2.23b' co7o se dissesse %#e 1e#s' a %#e7 desde o co7eo nada foi oc#(to' c\nscia e de(i$erada5 7ente deter7inara o %#e os <#de#s :iera7 a eJec#tar' co7o' a(is' o reafir7a e7 o#tra ?assa*e7 aAt 3.1;bO c1e#s' %#e ?redisse atra:>s de todos os se#s ?rofetas %#e Cristo 6a:eria de sofrer' assi7 o c#7?ri#.d A$sa(o' ?o(#indo o (eito do ?ai 7ediante #nio incest#osa' ?er?etra a$o7in5 :e( ini%&idade a227 1I.22bU no entanto' 1e#s dec(ara ser isso o$ra s#a' ?ois estes so os ter7osO cT# o fi9este e7 oc#(toU e#' ?or>7' farei isto s c(aras' e diante do so(d a227 12.12b.
13@. Pri7eira edioO c0o#re<a 2atans ?or ao santo (e:ar insVnia ?e(o deses?eroU a ?i(6a*e7' cr#e( e i7?iedosa7ente' os $ens a(6eios' dae(esb se a(6eb a?ossa7 os 2a$e#s.d

Mere7ias dec(ara ser o$ra de 1e#s t#do %#anto de cr#e(dade os ca(de#s ?ratica5 ra7 na M#d>ia' ?or c#<a ra9o .a$#codonosor > c6a7ado cser:o de 1e#sd aMr 2 .!U 27.Ib. Reiterada7ente' a?re*oa 1e#s %#e ?or se# asso$io aIs .2IU 7.1;b' ?e(o c(an5 *or de s#a tro7$eta aOs ;.1b' ?or seu i7?>rio e 7andado' os )7?ios so incitados *#erraU ao ass)rio c6a7a c:ara de 7e# f#ror e 7ac6ado %#e aciona e7 7in6a 7od aIs .2IU 1@. bU a destr#io da cidade santa e a r#)na do te7?(o deno7ina o$ra s#aU 1a:i' no 7#r7#rando contra 1e#s' ao contrrio' recon6ecendo5o co7o <#sto M#i9' confessa ta7$>7 %#e de se# 7andado ?ro:in6a7 as 7a(diKes de 2i7ei a227 1I.1bO cO 2en6ord' di9 e(e' co 7ando# a7a(dioar.d 0ais :e9es' ainda' ocorre na 6ist8ria sa*rada %#e t#do %#anto acontece ?rocede do 2en6or' co7o o cis7a das de9 tri$os a1Rs 11.31bU a 7orte dos fi(6os de E(i a127 2.3"bU e 7#it)ssi7os outros #atos da 7es7a nat#re9a. -"ueles %#e so ao menos 7ediana7ente :ersados nas Escrit#ras :Ae7 %#e' ?ara a(canar a $re:idade' 7enciono a?enas #ns ?o#cos eJe7?(os dentre 7#itos' dos %#ais' no entanto' se fa9 7ais do %#e e:idente %#e di9e7 coisas se7 neJo e ?ron#ncia7 a$s#rdos esses %#e no (#*ar da ?ro:idAncia de 1e#s co(oca7 a ?er7isso a$so(#ta' co7o se' assentado e7 #7a *#arita' a*#ardasse ele e:entos fort#itos' e assi7 do ar$)trio dos 6o7ens de?endesse7 se#s <#)9os.

2. A EFICI1NCIA DA PRO

ID1NCIA DI INA NA MENTE E CORAO DE TODOS

.o %#e tan*e a estas in<#nKes secretas' o %#e 2a(o7o dec(ara do corao do rei aP: 21.1b' de inc(inar5se ?ara c o# ?ara ( confor7e a?ra9 a 1e#s' na :erdade de:e estender5se a todo o *Anero 6#7ano e e%#i:a(e a tanto co7o se dissesse %#e t#do %#anto conce$e7os na 7ente > diri*ido ?ara se# fi7 ?e(a ins?irao secreta de 1e#s. E de fato' a no ser %#e o?erasse na 7ente dos 6o7ens interior7ente' no se ?oderia co7 ra9o 6a:er dito %#e retira a ?r#dAncia dos ($ios dos :era9es e dos ancios aIs 2!.1"U Mr 7.2IbU %#e re7o:e da terra o corao dos ?r)nci?es' ?ara %#e :a*#eie7 ?e(os er7os aM8 12.2"U 2( 1@7."@b. E a isto > ?ertinente o %#e se (A 7#itas :e9esO os 6o7ens so ate7ori9ados confor7e o terror %#e (6es do7ina o corao a-: 2I.3Ib. Assi7' do aca7?a7ento de 2a#(' se7 %#e nin*#>7 o ?erce$esse' se retiro# 1a:i' ?or%#anto a todos aco7etera #7 sono de 1e#s a127 2I.12b. .ada' ?or>7' 7ais c(aro se ?ode dese<ar %#e istoO tantas :e9es dec(ara %#e e(e ce*a o entendi7ento dos 6o7ens e os fere de :erti*e7 a1t 2;.21b' e7$ria*a5os de #7 es?)rito de tor?or' lhes inf#nde (o#c#ra aR7 1.2;b' end#rece o corao aEJ 1".17' passimb. 0#itos' ?or>7' (ana7 estes #atos conta da ?er7isso' co7o se' ao re<ei5 tar aos r>?ro$os' Deus os deiJasse entre*#es a 2atans ?ara %#e os ce*asse. Toda5 :ia' #7a :e9 %#e o Es?)rito 2anto dec(ara eJ?ressa7ente %#e ce*#eira e insVnia so inf(i*idas ?e(o <#sto <#)9o de 1e#s aR7 1.2@52"b' essa so(#o se torna

7#it)ssi7o fr):o(a. Est escrito %#e ele end#rece# o corao de fara8 aEJ !.12bU de i*#a( 7odo' %#e

o fe9 ?esado aEJ 1@.1b e o enri<ece# aEJ 1@.2@' 27U 11.1@U 1".;b. A(*#ns contorna7 essas for7as de eJ?resso atra:>s de s#ti(e9a ins)?ida' ?or%#anto nessas re#ernci% as a :ontade de 1e#s > ?osta como a ca#sa do end#reci7ento' en%#anto e7 o#tro (#*ar aEJ ;.1 ' 32U !.3"b se di9 %#e o ?r8?rio fara8 6a:ia end#recido o corao. Co7o se' na :erdade' se $e7 %#e de 7odos di:ersos' no se 6ar7oni9e7 ?erfeita5 7ente $e7 entre si estes dois #atosO %#e o 6o7e7' %#ando > acionado ?or 1e#s' cont#do e(e' ao 7es7o te7?o' est tamb$m a*indo. E#' ?or>7' (ano contra e(es o %#e o$<eta7' ?or%#e' se endurecer denota ?er7isso a$so(#ta' o ?r8?rio i7?#(so da cont#7cia no estar ?ro?ria7ente e7 fara8. Co7 efeito' %#o di(#)do e ins)?ido seria inter?retar assi7' co7o se fara8 a?enas se deiJasse end#recerW Acresce %#e de ante7o a Escrit#ra corta a asa a tais s#$terfN*iosO c0as e#d' di9 1e#s' c(6e end#5 recerei o coraod aEJ ".21b. Assi7 ta7$>7 dos 6a$itantes da terra de Cana di9 0ois>s %#e 6a:ia7 sa)do *#erra' ?or%#e 1e#s (6es 6a:ia end#recido o corao aMs 11.2@b. EJata7ente o %#e > re?etido ?or o#tro ProfetaO cCo(:e#5(6es o corao ?ara %#e odiasse7 a se# ?o:od a2( 1@ .2 b. 1e 7aneira se7e(6ante' dec(ara e7 Isa)as a1@.Ib %#e 6a:er de en:iar os ass)rios contra a nao en*anosa e de dar5(6es ?receitos ?ara %#e to7e7 os des5 ?o<os e sa%#eie7 a ?resa. .o %#e a 6o7ens )7?ios e o$stinados %#eira ensinar a o$edecer5lhe de es?ontVnea :ontadeU ao contrrio' ?or%#e 6a:er de os :er*ar ?ara %#e eJec#te7 se#s <#)9os' eJata7ente co7o se no corao (e:asse7 *ra:adas s#as in<#nKes. 1o %#A trans?arece %#e 6a:ia7 sido i7?#(sionados ?e(a deter7inao ?recisa de 1e#s. 2e7 dN:ida' confesso %#e fre%&ente7ente 1e#s a*e nos r>?ro$os ?e(a inter?o5 sio da ao de 2atans' cont#do de 7odo %#e' ?or se# i7?#(so' o ?r8?rio 2atans eJec#te se# ?a?e( e a:ance at> onde lhe foi concedido. ,7 es?)rito 7a(i*no ator5 7enta a 2a#(U di95se' ?or>7' %#e > da ?arte de 1e#s a127 1I.1"b' ?ara %#e sai$a7os %#e a insVnia de 2a#( ?rocedia da <#sta :in*ana de 1e#s. 1i95se ainda %#e o 7es5 7o 2atans cce*a o entendi7ento dos incr>d#(osd a2Co "."bU 7as donde :e7 isso seno %#e do ?r8?rio 1e#s ?ro7ana a o?erao do erro' ?ara %#e creia7 e7 7enti5 ras os %#e se rec#sa7 a o$edecer :erdade` a2Ts 2.11b. Confor7e a ?ri7eira noo' assim se di9O c2e %#a(%#er ?rofeta 6o#:er fa(ado en*anosa7ente' e#' 1e#s' o en*aneid aE9 1".!bU confor7e a se*#nda' ?or>7' di95 se %#e ele ?r8?rio entre*a os 6o7ens a #7a dis?osio r>?ro$a e os (ana a :is a?etites aR7 1.2;b' ?or%#anto de s#a <#sta :in*ana ele > o ?rinci?a( a#torU 2atans' na :erdade' > a?enas se# 7inistro. Co7o' ?or>7' esta 7at>ria ter de ser no:a7ente tratada onde' no 2e*#ndo -i:ro' disc#tire7os acerca do (i:re o# cati:o ar$)trio do 6o7e7' creio ter a*ora dito s#cinta7ente %#anto a ocasio eJi*ia. 2e<a esta a s)nteseO #7a :e9 se di9 %#e a :ontade de 1e#s > a ca#sa de todas as coisas' a ?ro:idAncia > estat#)da co7o 7o5

deratri9 e7 todos os ?(anos e aKes dos 6o7ens' de sorte %#e no a?enas co7?ro:e s#a eficiAncia nos e(eitos' %#e so re*idos ?e(o Es?)rito 2anto' 7as ainda o$ri*#e os r>?ro$os o$ediAncia.

3. A

ONTADE DE

DEUS

UNA E SOBERANA

0as' :isto %#e at> a%#i 7encionei a?enas coisas %#e so trans7itidas na Escri5 t#ra de for7a c(ara e se7 a7$i*&idade' > ?reciso :er os %#e no 6esita7 e7 tisnar os orc#(os ce(estes de sinistras 7arcas de i*no7)nia' e de %#e *Anero de cens#ra fa9e7 #so. Ora' se co7 fa(sa a?arAncia de i*norVncia ane(a7 ao (o#:or da 7od>stia' %#e de 7ais a(ti:o se ?ode i7a*inar %#e o?or a#toridade de 1e#s #7a o?inio9i5 n6a insigni#icanteO c0e# ?arecer > o#trod' o#O c.o me a*rada a$ordar issod` 2e ao contrrio se ?Ke7 a$erta7ente a 7a(di9er' %#e ?ro:eito fr#iro arre7etendo5se contra o c># a c#s?ir` Certa7ente no > no:o o eJe7?(o desta ?et#(Vncia' ?or%#anto tA7 6a:ido e7 todos os s>c#(os 6o7ens )7?ios e ?rofanos %#e' de rai:osa $oca' (adrasse7 contra este as?ecto da do#trina. 0as 6a:ero de sentir rea(7ente %#e > :erdadeiro o %#e o Es?)rito ?roc(a7o# o#trora ?e(a $oca de 1a:i a2( 1."bO %#e 1e#s :ence %#ando > <#(*ado. 1a:i indireta7ente es?icaa a insVnia dos 6o7ens nessa eJor$itVncia to desenfreada' :isto %#e' de se# ato(eiro' no s8 (iti*a7 contra 1e#s' 7as ainda arro5 *a7 ?ara si ?oder de conden5(oW En%#anto isso' ad:erte ele e7 ter7os $re:es' %#e as $(asfA7ias %#e :o7ita7 contra o c># no atin*e7 a 1e#s' seno %#e' dissi?adas as n#:ens de suas ca:i(aKes' e(e fa9 $ri(6ar s#a prpria <#stia. Ta7$>7 nossa f>' < %#e est( a(icerada na 2a*rada Pa(a:ra de 1e#s' ?aira aci7a de todo o 7#ndo a1Mo ."b' de s#a a(t#ras des?re9a essas n#:ens. Ora' faci(7ente se ref#ta o %#e o$<eta7' e7 ?ri7eiro (#*ar' isto $. "ue se nada acontece a no ser %#e 1e#s o %#eira' 6 ne(e d#as :ontades contrrias' ?or%#anto' de se# des)*nio secreto' decreta o %#e a$erta7ente ?roi$i# atra:>s de s#a (ei. Con5 t#do' antes %#e eu res?onda' %#ero de no:o ?re:enir os (eitores de %#e esta ca:i(a5 o no se :o(ta contra 7i7U ao contrrio' > contra o Es?)rito 2anto %#e' de fato' dito# ao santo :aro M8 esta confissoO cCo7o a?ro#:e a 1e#s' assi7 se fe9d aM8 1.21b. Co7o fora des?o<ado ?or (adrKes' recon6ece no dano e 7a(ef)cio %#e fi9era7 o <#sto a9orra*#e de 1e#s. =#e diz a Escrit#ra e7 o#tro (#*ar` cOs fi(6os de E(i no o$edecera7 ao ?ai' ?or%#e 1e#s os %#eria 7atard a127 2.2 b. Proc(a7a ainda o#tro ProfetaO c1e#s' %#e 6a$ita no c>#' fa9 t#do %#anto %#erd a2( 11 .3b. E' co7 c(are9a s#ficiente' < 7ostrei %#e todas essas coisas %#e esses censores %#ere7 %#e acontea7 so7ente ?or s#a ?er7isso ?assi:a' 1e#s > c6a7ado o a#tor de todas e(as. 2le testifica %#e cria a (#9 e as tre:as' %#e for7a o $e7 e o 7a(d aIs " .7bU %#e nada de 7a# acontece %#e e(e 7es7o no o ten6a feito aA7 3.Ib.

Ro*o' ?ois' %#e di*a7 se 1e#s eJerce se#s <#)9os ?or%#e assim o %#er' o# a des?eito de no o %#erer` 0as' da 7es7a for7a %#e 0ois>s ensina a1t 1!. b %#e' ?or eficiAncia di:ina' a%#e(e %#e > 7orto ?e(o des:io acidenta( de #7 7ac6ado foi entre*#e 7o do %#e o fere' assi7 ta7$>7 di9 I*re<a toda' e7 -#cas aAt ".2;b' %#e /erodes e Pi(atos se 7anco7#nara7 ?ara fa9er o %#e a 7o e o des)*nio de 1e#s 6a:ia7 decretado. E' co7 efeito' a no ser %#e Cristo 6o#:esse sido cr#cifica5 do ?or%#e 1e#s assim o %#is' donde ter!amos redeno` Cont#do' ne7 ?or isso 1e#s se ?Ke e7 conf(ito consi*o 7es7o' ne7 se 7#da s#a :ontade' ne7 o %#e %#er fin*e no %#ererU toda:ia' e7$ora ne(e sua vontade se<a #7a s8 e indi:isa' a n8s ?arece 7N(ti?(a' < %#e' e7 ra9o da o$t#sidade de nossa 7ente' no a?rende7os co7o' de 7aneira di:ersa' o 7es7o no %#eira e %#eira %#e acontea. Pa#(o' onde disse %#e a :ocao dos *entios era c#7 7ist>rio escondidod aEf 3.!b' acrescenta' ?o#co de?ois aEf 3.1@b' %#e ne(a 7anifestara a ?o(#?oi'Zi(on apXlypo!EilXn k multi#(riab sa$edoria de 1e#s. Por:ent#ra ?or%#e' e7 decorrAncia da (erde9a de nosso entendi7ento' a sa$edoria de 1e#s se afi*#ra 7N(ti5 ?(a' o#' co7o a :erte# o trad#tor anti*o' 7#(tifor7e' de:er)a7os n8s' ?or isso' son6ar no ?r8?rio 1e#s %#a(%#er :ariao co7o se 7#dasse de ?(ano o# di:er*isse de si 7es7o` Antes' %#ando no a?reende7os co7o 1e#s %#eira %#e se faa o %#e ?ro)$e fa9er' :en6a5nos (e7$rana nossa o$t#sidade' e ao 7es7o te7?o considere7os %#e a (#9 e7 %#e ele 6a$ita no e7 :o se c6a7a inacess):e( a1T7 I.1Ib' < %#e de tre:as > rodeada. -o*o' de $o7 *rado' a%#iescero a esta ?onderao de A*osti5 n6o131 todos os ?iedosos e des?retensiososO cPor :e9es' co7 #7a :ontade $oa' #7 6o7e7 %#er a(*o %#e 1e#s no %#er' co7o' ?or eJe7?(o' se #7 $o7 fi(6o %#er %#e o ?ai :i:a' a %#e7 1e#s %#er %#e 7orraU ?or o#tro (ado' ?ode acontecer %#e' de 7 :ontade' #7 6o7e7 %#eira o 7es7o %#e' de $oa vontade' 1e#s %#er' co7o' ?or eJe7?(o' se #7 fi(6o 7a# %#eira %#e o ?ai 7orra' e isso ta7$>7 1e#s %#eira. Isto >' a%#e(e %#er o %#e 1e#s no %#erU este' ?or>7' %#er o %#e ta7$>7 1e#s %#er. E no entanto a ?iedade da%#e(e' ainda %#e a %#erer coisa diferente' 7ais se coad#na co7 a :ontade $oa de 1e#s' do %#e a i7?iedade deste a despeito de %#erer o 7es7o. Tanto i7?orta %#e se<a ?r8?rio ao 6o7e7 %#erer' %#e o se&a a 1e#s' e a %#e fi7 se inc(ina a :ontade de cada #7' de sorte %#e o# se<a a?ro:ada o# se<a re?ro:ada. Ora' 7ediante as :ontades 7s de 6o7ens 7a#s 1e#s eJec#ta o %#e %#er de $oa :ontade. A(is' ?o#co antes -gostinho 6a:ia dito %#e' ?or s#a re:o(ta' os an<os a?8statas' e todos os r>?ro$os' %#anto res?eita a si ?r8?rios' 6a:ia7 feito o %#e 1e#s no %#eriaU %#anto' ?or>7' respeita oni?otAncia de 1e#s' isto de 7odo a(*#7 teria7 ?odido #azer' ?or%#e' en%#anto o fa9e7 contra a :ontade de 1e#s' (6e > feita a :ontade no %#e a e(es se refere. 1onde eJc(a7aO cErandes s o as o$ras de 1e#s'

131. In"uiri' o a Louren'o' ca?)t#(o 1@1.

eJce(entes e7 todas as s#as :ontades a2( 111.2bU e assi7' de 7aneira 7ir)fica e inef:e(' no se faa' eJceto ?or s#a :ontade' o %#e se fa9 7es7o contra s#a :onta5 de' ?or%#e no se faria se ele no o ?er7itisseU ne7 o ?er7ite' co7o se de %#a(%#er for7a no o %#isesseU ao contrrio' ?or%#e o %#erU 7es7o sendo $o7 no ?er7itiria %#e 7a( se fi9esse' eJceto %#e' oni?otente' at> e7 re(ao ao 7a( ?#desse fa9er $e7.d

!. NO

PROCEDENTE INCRIMINAR A

DEUS

PELO FATO DE FA,ER USO DOS

MPIOS PARA SEUS PROP0SITOS MAGNOS

1esta 7aneira se reso(:e' o#' 7e(6or' ?or si 7es7a se disso(:e ta7$>7 o#tra o$<eoO 2e 1e#s no s8 se ser:e da o?erao dos )7?ios' 7as inc(#si:e lhes *o:er5 na os des)*nios e intenKes' > ele o a#tor de todas as i7?iedades e' conse%&ente5 7ente' os 6o7ens so i7erecida7ente condenados' se esto a eJec#tar o %#e 1e#s decreto#' #7a :e9 %#e esto a o$edecer5(6e :ontade. Ora' erronea7ente' e(es conf#nde7 s#a :ontade co7 se# ?receito' a %#a( de inN7eros eJe7?(os trans?arece diferir de(e des7edida7ente. Pois' :isto %#e' en5 %#anto A$sa(o :io(o# as conc#$inas do ?ai a227 1I.22b' 1e#s %#is co7 esse ato infa7ante ?#nir o ad#(t>rio de 1a:i' entretanto ne7 ?or isso ?receit#o# ao fi(6o ce(erado co7eter o incesto' seno "ue o preceituou ta(:e9 co7 res?eito a 1a:i' co7o este mesmo fa(a acerca das ins#(t#osas ac#saKes de 2i7ei. Pois' en%#anto confessa a227 1I.1@b %#e a%#e(e a7a(dioa:a ?or in<#no de 1e#s' de 7odo a(5 *#7 lhe reco7enda a o$ediAncia' co7o se a%#e(e co inso(ente esti:esse o$edecen5 do ao i7?erati:o de 1e#s' 7as' recon6ecendo %#e a ()n*#a era o a9orra*#e de 1e#s' se deiJa ?aciente7ente casti*ar. Isto nos ca$e rea(7ente s#stentarO en%#anto ?or instr#7enta(idade dos )7?ios 1e#s (e:a a $o7 ter7o o %#e decreto# e7 se# <#)9o secreto' no so eles esc#s:eis' co7o se esti:esse7 o$edecendo a se# ?receito' o %#a( de(i$erada7ente :io(a7 e7 s#a desregrada c#?ide9. Ora' :isto %#e ?rocede de 1e#s' e > re*ido ?or s#a ?ro:i5 dAncia secreta o %#e os 6o7ens ?er:ersa7ente fa9e7' eJe7?(o (#7inoso > a esco5 (6a do rei Mero$oo a1Rs 12.2@b' na %#a( se condena se:era7ente a te7eridade e insVnia do ?o:o' ?or%#e 6a:ia ?er:ertido #7a orde7 sancionada ?or 1e#s e ?erfi5 da7ente se afastara da casa de 1a:iU e no entanto sa$e7os %#e Deus %#isera %#e 8erobo o fosse #n*ido. 1o %#A se 7ostra ta7$>7 certa a?arAncia de contradio nas ?a(a:ras de Os>ias' ?or%#anto onde 1e#s se %#eiJo# aOs ;."b de %#e a%#e(e reino 6a:ia sido esta$e(ecido se7 se# con6eci7ento e contra s#a :ontade' e7 o#tro (#*ar aOs 13.11b ?roc(a7a %#e' e7 s#a ira' o 6a:ia dado ao rei Mero$oo. Co7o se 6ar7oni9aro estas a#irma'1esO %#e Mero$oo no 6a:ia reinado da ?arte de 1e#sU e' por outro lado' %#e 6a:ia sido constit#)do rei ?e(o 7es7o Deus`

O$:ia7ente' :isto %#e o ?o:o no ?ode a?artar5se da casa de 1a:i se7 a(i<ar o <#*o a si di:ina7ente i7?osto' ne7 ta7?o#co ao ?r8?rio 1e#s foi destr#)da a (i$erdade de assi7 ?#nir a ?erf)diaU cont#do' e7 :irt#de de o#tro ?ro?8sito' %#er co7 <#stia a defeco. 1o %#A ta7$>7 Mero$oo' a(>7 da eJ?ectati:a' > i7?e(ido ao reino ?e(a sa*rada #no. Por esta ra9o' di9 a 6ist8ria sa*rada a1Rs 12.1 b %#e foi s#scitado ?or 1e#s #7 ini7i*o %#e des?o<asse o fi(6o de 2a(o7o de ?arte do reino. Pondere7 os (eitores' di(i*ente7ente' a a7$os os aspectosO ?or%#e a?ro#:era a 1e#s %#e o ?o:o fosse *o:ernado so$ a 7o de #7 s8 rei' %#ando o reino se cinde e7 d#as ?artes' isto acontece contra s#a :ontade' e toda:ia da :ontade do 7es7o Deus foi o ?rinc)?io da se?arao. Ora' certa7ente %#e o Profeta' assi7 ?e(a ?a(a5 :ra co7o ?e(o sina( da #no' a Mero$oo' %#e nada disso esta:a a co*itar' incita es?erana do reino. Isto' entretanto' no se fa9' se<a se7 o con6eci7ento' se<a con5 tra a :ontade de 1e#s' %#e assi7 deter7ino# se fi9esseU e cont#do de direito > condenada a re$e(io do ?o:o' < %#e' co7o 1e#s #osse contrrio' se a?artara dos descendentes de 1a:i. Por esta ra9o' ta7$>7 acrescenta5se de?ois %#e Ro$oo des?re9o# a(ti:a7en5 te as so(icitaKes do ?o:oO isto foi feito ?or 1e#s ?ara %#e se confir7asse a ?a(a:ra %#e 6a:ia ?roferido ?or inter7>dio de A$ias' se# ser:o a1Rs 12.1 b. Eis co7o' contra a :ontade de 1e#s' se ro7?e a sa*rada #nidadeU e' no o$stante' co7o' ?or s#a :ontade' as de9 tri$os se a(iena7 do fi(6o de 2a(o7o. Adicione5se ainda #7 o#tro eJe7?(o si7i(arO %#ando' an#indo o ?o:o' o#' 7e(6or' e7?restando as 7os' so de*o(ados os fi(6os do rei Aca$e e eJter7inada toda s#a descendAncia a2Rs 1@.7b. Certa7ente co7 :erdade refere MeN nada 6a:er ca)do ?or terra das ?a(a:ras de 1e#sU ao contrrio' ?essoa(7ente fe9 ele t#do %#anto fa(ara ?or inter7>dio de se# ser:o E(ias a2Rs 1@.1@b. E toda:ia' no se7 ca#sa' 8eB re?ro:a aos cidados de 2a7aria %#e ti:esse7 e7?restado se# conc#rsoO c2ois vs' ?or:ent#ra' <#stos`d' di9 ele. c2e' ?ois' eu cons?irei contra 7e# sen6or' %#e7 7ato# a todos estes`d a2Rs 1@.!b. A no ser %#e este<a en*anado' < antes eJ?(i%#ei c(ara7ente co7o' e7 #7 7es7o ato' tanto se 7anifesta o de(ito do 6o7e7' %#anto ref#(*e a <#stia de 1e#s. E aos es?)ritos co7edidos ser se7?re s#ficiente esta res?osta de A*ostin6oO132 c,7a :e9 %#e o Pai 6a<a entre*ado o Fi(6o' e Cristo se# cor?o' e M#das o 2en6or' ?or %#e nesta entre*a 1e#s > <#sto e o 6o7e7 r>#' seno ?or%#e' e7 #7 e o 7es7o ato %#e ?raticara7' a ca#sa e7 f#no da %#a( o ?raticara7 no > #7a e Nnica`d 0as se a(*#ns se sente7 7ais e7$araados co7 o %#e ora di9e7os' ou. se&a' %#e e7 1e#s no 6 nen6#7 consenso co7 o 6o7e7' onde este' ?e(o <#sto i7?#(so da%#e(e' fa9 o %#e no (6e > de direito' %#e os socorra o %#e e7 o#tro (#*ar ad:erte

132. 2p!stola VLLIII WGFX' a Licente' ca?)t#(o 7.

o 7es7o A*ostin6oO133 c=#e7 todo no tre7a ante esses <#)9os e7 %#e 1e#s o?era at> 7es7o no corao dos 7a#s t#do %#anto (6e a?ra9' cont#do dando5(6es de con5 for7idade co7 se#s 7ereci7entos`d E certa7ente %#e' na traio de M#das' atri$#ir a 1e#s a c#(?a do ato nefando' :isto %#e ele ?r8?rio no s8 %#is %#e o Fi(6o fosse entre*#e' co7o inc(#si:e o entre*o# 7orte' e7 nada ser 7ais ()cito %#e transferir a M#das o (o#:or da redeno. E assi7 o 7es7o escritor ?ondera' co7 7#ito acerto' e7 o#tro (#*ar' %#e neste eJa7e 1e#s no inda*a o %#e os 6o7ens tA7 ?odido' o# o %#e tA7 feito' ?or>7 o %#e tA7 %#erido' de sorte %#e o %#e se (e:a e7 conta > o ?ro?8sito e a :ontade. Pondere7' ?or #ns ?o#cos instantes' a"ueles ?ara %#e7 isso > ?or de7ais s?ero' %#o to(er:e( (6es > a i7?ertinAncia' %#ando' ?or%#e (6es eJcede co7?reenso' re<eita7 7at>ria atestada ?or c(aros teste7#n6os da Escrit#ra e ac#sa7 de :)cio %#e essas coisas se<a7 tra9idas a ?N$(ico' as %#ais' a no ser %#e 6o#:esse recon6ecido sere7 ?ro:eitosas ?ara se con6ecer' 1e#s <a7ais 6a:eria ordenado %#e fosse7 ensi5 nadas atra:>s de se#s ?rofetas e a?8sto(os. Ora' nosso sa$er no de:e ser o#tra coisa seno a$raar co7 $randa doci(idade' e certa7ente se7 restrio' t#do %#anto foi ensinado nas 2a*radas Escrit#ras. Os %#e' ?or>7' in:ecti:a7 7ais inso(ente7ente' %#ando se e:idencia so$e<a7ente estare7 e(es a :ociferar contra 1e#s' no so di*nos de ref#tao 7ais eJtensa.

133. Da 9ra'a e do Livre%arb!trio' a Lalente' ca?)t#(o 2@.

Potrebbero piacerti anche