Sei sulla pagina 1di 38

gramatika-eranskina apndice gramatical

gramatika-eranskina
Deklinabidea.....................................................................................4-5 Erakusleak ............................................................................................6 Pertsona-izenordain arruntak .............................................................7 Bera - Eurak .........................................................................................7 Bat - batzuk .........................................................................................8 Hiru - Lau .............................................................................................8 Hitz elkartuen idazkera .......................................................................8 Aditz laguntzailea................................................................................9 Aditz trinkoen paradigmak ..........................................................10-15 Hitanoa .........................................................................................16-20 Puntuazio-markak..............................................................................20 Zenbakien idazkera ...........................................................................22 Zer ordu da?/Zer ordutan? .....23.....Qu hora es?/A qu hora? Data.............................................23.........................................La fecha Kalkulu-eragiketak ......................23 ................Operaciones de clculo 24.............................................................................................Artculos 24 ..............................................Adjetivos/Pronombres demostrativos 24 ......................................................Adjetivos/Pronombres posesivos 24 ...................................................Adjetivos/Pronombres indefinidos 25 ....................................................Adjetivos/Pronombres numerales 26.....................................................................Pronombres personales 26 .....................Adjetivos/Pronombres interrogativos y exclamativos 26 ........................................................................Pronombres relativos 27-29...........................................................................Verbos regulares 30-31 ..........................................................................Verbos auxiliares 32-36 ........................................................................Verbos irregulares 37.......................................................................Reglas de acentuacin 38........................................................................Reglas de puntuacin

apndice gramatical

E
3

I
IZEN BEREZIAK

BOKALEZ AMAITZEN DIREN HITZAK


IZEN ARRUNTAK (BIZIDUNAK ETA BIZIGABEAK) MUGAGABEA Absolutiboa Partitiboa Ergatiboa Datiboa Genitiboa Leku-genitiboa (bizigabeak) (bizidunak) Instrumentala Soziatiboa Motibatiboa Destinatiboa Prolatiboa mendi mendirIK mendiK mendirI mendirEN mendiTAKO katurEN BAITAKO mendiZ mendirEKIN mendi(rEN)GATIK mendirENTZAT rENDAKO mendiTZAT TAKO SINGULARRA mendiA mendiAK mendiARI mendiAREN mendiKO katuAREN BAITAKO mendiAZ mendiAREKIN mendiA(REN)GATIK mendiARENTZAT ARENDAKO PLURALA mendiAK mendiEK mendiEI mendiEN mendiETAKO katuEN BAITAKO mendiEZ mendiEKIN mendiENGATIK AKATIK mendiENTZAT ENDAKO LEKU-IZENA Baiona BaionarIK BaionaK BaionarI BaionarEN BaionaKO BaionaZ BaionarEKIN Baiona(rEN)GATIK BaionarENTZAT rENDAKO BaionaTZAT TAKO PERTSONA-IZENA Edurne EdurnerIK EdurneK EdurnerI EdurnerEN Edurne(rEN) BAITAKO EdurneZ EdurnerEKIN Edurne(rEN)GATIK EdurnerENTZAT rENDAKO EdurneTZAT TAKO

BIZIGABEAK SOILIK Inesiboa Ablatiboa Adlatibo soila Muga-adlatiboa Hurbiltze-adlatiboa Adl.aren gainean eraikia mendiTAN mendiTATIK TARIK mendiTARA(T) mendiTARAINO mendiTARANTZ mendiTARAKO mendiAN mendiTIK mendiRA(T) mendiRAINO mendiRANTZ mendiRAKO mendiETAN mendiETATIK ETARIK mendiETARA(T) mendiETARAINO mendiETARANTZ mendiETARAKO BaionaN BaionaTIK BaionaRA(T) BaionaRAINO BaionaRANTZ BaionaRAKO

BIZIDUNAK SOILIK Inesiboa katu(rEN)GAN katurEN BAITAN Ablatiboa katu(rEN)GAN(D)IK katurEN BAITARIK Adlatibo soila katu(rEN)GANA(T) katurEN BAITARA(T) Muga-adlatiboa katu(rEN)GANAINO katuA(REN)GAN katuAREN BAITAN katuA(REN)GAN(D)IK katuAREN BAITARIK katuA(REN)GANA(T) katuAREN BAITARA(T) katuA(REN)GANAINO katuENGAN AKAN katuEN BAITAN katuENGAN(D)IK AKANDIK katuEN BAITARIK katuENGANA(T) AKANA katuEN BAITARA(T) katuENGANAINO AKANAINO katuENGANANTZ AKANANTZ Edurne(rEN)GAN Edurne(rEN) BAITAN

Edurne(rEN)GAN(D)IK Edurne(rEN) BAITARIK

Edurne(rEN)GANA(T) Edurne(rEN) BAITARA(T)

Edurne(rEN)GANAINO

Hurbiltze-adlatiboa

katu(rEN)GANANTZ

katuA(REN)GANANTZ

Edurne(rEN)GANANTZ

Adl.aren gainean eraikia

katu(rEN)GANAKO

katuA(REN)GANAKO

katuENGANAKO

Edurne(rEN)GANAKO

a bokalez bukatutako hitzetan gertatzen diren aldaketak: a + e = e alaba + ek -> alabek; a + a = a alaba + ak -> alabak;

a+o=o

alaba + ok -> alabok

a artikuluaz bukaturiko leku-izenek (Azkoitia, Azpeitia, Basaburua, Bizkaia, Britainia Handia, Deustua, Ermua, Iruea, etab.) partitiboan (Azkoitirik), leku-genitiboan (Azkoitiko), prolatiboan (Azkoititzat/Azkoititako), adlatiboetan (Azkoitira, Azkoitirantz, Azkoitiraino) eta ablatiboan (Azkoititik) azken "a" galdu egiten dute, izen arrunten deklinabidea baitute eredu: mendian/Azkoitian, baina mendiko/Azkoitiko (ez *Azkoitiako).

E
4

A
IZEN BEREZIAK LEKU-IZENA Eibar EibarrIK EibarreK EibarrI EibarrEN Eibar(rE)KO EibarreZ EibarrEKIN Eibar(rE(N))GATIK EibarrENTZAT ENDAKO EibarTZAT TAKO PERTSONA-IZENA Miren MirenIK MireneK MirenI MirenEN Miren(EN) BAITAKO MireneZ MirenEKIN Miren(EN)GATIK MirenENTZAT ENDAKO MirenTZAT TAKO

KONTSONANTEZ AMAITZEN DIREN HITZAK


IZEN ARRUNTAK (BIZIDUNAK ETA BIZIGABEAK) MUGAGABEA Absolutiboa Partitiboa Ergatiboa Datiboa Genitiboa Leku-genitiboa (bizigabeak) (bizidunak) Instrumentala Soziatiboa Motibatiboa haran haranIK haraneK haranI haranEN haraneTAKO gizonEN BAITAKO haraneZ haranEKIN haran(E)GATIK ENGATIK haranENTZAT ENDAKO haranTZAT DAKO SINGULARRA haranA haranAK haranARI haranAREN haraneKO gizonAREN BAITAKO haranAZ haranAREKIN haranA(REN)GATIK haranARENTZAT ARENDAKO PLURALA haranAK haranEK haranEI haranEN haranETAKO gizonEN BAITAKO haranEZ haranEKIN haranENGATIK AKATIK haranENTZAT ENDAKO

Destinatiboa

Prolatiboa

BIZIGABEAK SOILIK Inesiboa haraneTAN haraneTATIK eTARIK haraneTARA(T) haraneTARAINO haraneTARANTZ haraneTARAKO haraneAN haranETAN haranETATIK ETARIK haranETARA(T) haranETARAINO haranETARANTZ haranETARAKO EibarreN

Ablatiboa

haraneTIK

Eibar(rE)TIK

Adlatibo soila Muga-adlatiboa Hurbiltze-adlatiboa Adl.aren gainean eraikia

haraneRA(T) haraneRAINO haraneRANTZ haraneRAKO

Eibar(rE)RA(T) Eibar(rE)RAINO Eibar(rE)RANTZ EibarrERAKO

BIZIDUNAK SOILIK Inesiboa gizonENGAN gizonEN BAITAN gizonA(REN)GAN gizonAREN BAITAN gizonENGAN AKAN gizonEN BAITAN gizonENGAN(D)IK AKAN(D)IK gizonEN BAITARIK Miren(EN)GAN Miren(EN) BAITAN

Ablatiboa

gizonENGAN(D)IK gizonEN BAITARIK

gizonA(REN)GAN(D)IK gizonAREN BAITARIK

Miren(EN)GAN(D)IK Miren(EN) BAITARIK

Adlatibo soila

gizonENGANA(T) gizonEN BAITARA(T)

gizonA(REN)GANA(T)

gizonENGANA(T) AKANA gizonAREN BAITARA(T) gizonEN BAITARA(T) gizonENGANAINO AKANAINO gizonENGANANTZ AKANANTZ

Miren(EN)GANA(T) Miren(EN) BAITARA(T)

Muga-adlatiboa

gizonENGANAINO

gizonA(REN)GANAINO

Miren(EN)GANAINO

Hurbiltze-adlatiboa

gizonENGANANTZ

gizonA(REN)GANANTZ

Miren(EN)GANANTZ

Adl.aren gainean eraikia

gizonENGANAKO

gizonA(REN)GANAKO

gizonENGANAKO

Miren(EN)GANAKO

Mugatu pluralean plural hurbila izenekoa erabiltzen da, batez ere bizkaieraz, hurbiltasuna adierazteko; bizigabe nahiz bizidunekin erabiltzen da. Deklinabide hurbilean -a-ren ordez -o- erabiltzen da mugatzaile gisa (mendiok/haranok, mendioi/haranoi, mendion/haranon, mendiotako/haranotako, ...).

E
5

E
ERAKUSLE ARRUNTAK
Absolutiboa Ergatiboa Datiboa Genitiboa Soziatiboa Destinatiboa Motibatiboa Instrumentala HAU HONEK HONI HONEN

R
SINGULARRA

A
HAU
PLURALA HAUEK HAUEK HAUEI HAUEN HAUEKIN

U
SINGULARRA HORI HORREK HORRI HORREN HORREKIN HORRENTZAT HORRENDAKO HORRE(N)GATIK HORRETAZ HORREZ HORREZAZ HORRETAN HORRETAKO HORRETATIK HORRETARIK HORRETARA(T) HORRETARANTZ HORRETARAINO HORRETARAKO

S
HORI

L
PLURALA HORIEK HORIEK HORIEI HORIEN HORIEKIN HORIENTZAT HORIENDAKO HORIE(N)GATIK HORIETAZ HORIEZ HORIEZAZ HORIETAN HORIETAKO HORIETATIK HORIETARIK HORIETARA(T) HORIETARANTZ HORIETARAINO HORIETARAKO

E
HURA HARK HARI HAREN

A
SINGULARRA

K
HURA
PLURALA HAIEK HAIEK HAIEI HAIEN HAIEKIN HAIENTZAT HAIENDAKO HAIE(N)GATIK HAIETAZ HAIEZ HAIEZAZ HAIETAN HAIETAKO HAIETATIK HAIETARIK HAIETARA(T) HAIETARANTZ HAIETARAINO HAIETARAKO

HONEKIN HONENTZAT HONENDAKO HONE(N)GATIK HONETAZ HONEZ HONEZAZ

HAREKIN HARENTZAT HARENDAKO HARE(N)GATIK HARGATIK HARTAZ HAREZ HARTAN HARTAKO HARTATIK HARTARIK HARTARA(T) HARTARANTZ HARTARAINO HARTARAKO

HAUENTZAT HAUENDAKO HAUE(N)GATIK HAUETAZ HAUEZ HAUEZAZ HAUETAN HAUETAKO HAUETATIK HAUETARIK HAUETARA(T) HAUETARANTZ HAUETARAINO HAUETARAKO

Inesiboa Leku-genitiboa Ablatiboa Adlatibo soila Hurbiltze-adlatiboa Muga-adlatiboa Adl.aren gainean eraikia

HONETAN HONETAKO HONETATIK HONETARIK HONETARA(T) HONETARANTZ HONETARAINO HONETARAKO

BIZIDUNAK
Inesiboa Ablatiboa HONENGAN HONEN BAITAN HONENGAN(D)IK HAUENGAN HAUEN BAITAN HAUENGAN(D)IK HORRENGAN HORREN BAITAN HORRENGAN(D)IK HORIENGAN HORIEN BAITAN HORIENGAN(D)IK HARENGAN HAREN BAITAN HARENGAN(D)IK HAREN BAITATIK HAREN BAITARIK Adlatibo soila Hurbiltze-adlatiboa Muga-adlatiboa Adl.aren gainean eraikia HONENGANA(T) HONENGANANTZ HONENGANAINO HONENGANAKO HAUENGANA(T) HAUENGANANTZ HAUENGANAINO HAUENGANAKO HORRENGANA(T) HORRENGANANTZ HORRENGANAINO HORRENGANAKO HORIENGANA(T) HORIENGANANTZ HORIENGANAINO HORIENGANAKO HARENGANA(T) HAREN BAITARA(T) HARENGANANTZ HARENGANAINO HAREN BAITARAINO HARENGANAKO HAIENGAN HAIEN BAITAN HAIENGAN(D)IK HAIEN BAITATIK HAIEN BAITARIK HAIENGANA(T) HAIEN BAITARA(T) HAIENGANANTZ HAIENGANAINO HAIEN BAITARAINO HAIENGANAKO

ERAKUSLE INDARTUAK
Absolutiboa Ergatiboa Datiboa Genitiboa Soziatiboa Destinatiboa Motibatiboa Instrumentala

HAUXE
SINGULARRA HAUXE HONEXEK HONIXE HONEXERI HONE(T)XEN HONE(T)XEKIN HONE(T)XENTZAT HONE(T)XENDAKO HONE(T)XE(N)GATIK HONEGATI(K)XE HONEXETAZ HONEXEZAZ HONE(T)XEZ PLURALA HAUEXEK HAUEXEK HAUEIXE HAUEXEI HAUEXEN HAUEXEKIN HAUEXENTZAT HAUEXENDAKO HAUEXE(N)GATIK HAUEGATI(K)XE HAUEXETAZ HAUEXEZAZ HAUEXEZ HAUETANTXE HAUEXETAN HAUETAKOXE HAUEXETAKO HAUEXEN BAITAKO HAUEXEK BAITAKO HAUETATI(K)XE HAUEXETATIK HAUEXETARIK HAUETARAXE HAUEXETARA(T) HAUEXETARANTZ HAUETARAINOXE HAUEXETARAINO HAUEXETARAKO SINGULARRA HORIXE HORREXEK HORRIXE HORREXERI HORRE(T)XEN HORRE(T)XEKIN HORRE(T)XENTZAT HORRE(T)XENDAKO

HORIXE
PLURALA HORIEXEK HORIEXEK HORIEIXE HORIEXEI HORIEXEN HORIEXEKIN HORIEXENTZAT HORIEXENDAKO HORIEXE(N)GATIK HORIEGATI(K)XE HORIEXETAZ HORIEXEZAZ HORIEXEZ HORIETANTXE HORIEXETAN HORIETAKOXE HORIEXETAKO HORIEXEN BAITAKO HORIEXEK BAITAKO HORIETATI(K)XE HORIEXETATIK HORIEXETARIK HORIETARAXE HORIEXETARA(T) HORIEXETARANTZ HORIETARAINOXE HORIEXETARAINO HORIEXETARAKO SINGULARRA HURAXE HAREXEK HARIXE HAREXERI HARE(T)XEN HARE(T)XEKIN HARE(T)XENTZAT

HURAXE
PLURALA HAIEXEK HAIEXEK HAIEIXE HAIEXEI HAIEXEN HAIEXEKIN HAIEXENTZAT HAIEXENDAKO HAIEXE(N)GATIK HAIEGATI(K)XE HAIEXETAZ HAIEXEZAZ HAIEXEZ HAIETANTXE HAIEXETAN HAIETAKOXE HAIEXETAKO HAIEXEN BAITAKO HAIEXEK BAITAKO HAIETATI(K)XE HAIEXETATIK HAIEXETARIK HAIETARAXE HAIEXETARA(T) HAIEXETARANTZ HAIETARAINOXE HAIEXETARAINO HAIEXETARAKO

HARE(T)XENDAKO HARE(T)XE(N)GATIK HARGATI(K)XE HAREXETAZ HAREXEZAZ HARE(T)XEZ HARTANTXE HAREXETAN HARTAKOXE HAREXETAKO HAREXEN BAITAKO HURAXE BAITAKO HARTATI(K)XE HAREXETATIK HAREXETARIK HARTARAXE HAREXETARA(T) HAREXETARANTZ HARTARAINOXE HAREXETARAINO HAREXETARAKO

HORRE(T)XE(N)GATIK HORREGATI(K)XE HORREXETAZ HORREXEZAZ HORRE(T)XEZ HORRETANTXE HORREXETAN HORRETAKOXE HORREXETAKO HORREXEN BAITAKO HORIXE BAITAKO HORRETATI(K)XE HORREXETATIK HORREXETARIK HORRETARAXE HORREXETARA(T) HORREXETARANTZ HORRETARAINOXE HORREXETARAINO HORREXETARAKO

Inesiboa Leku-genitiboa

HONETANTXE HONEXETAN HONETAKOXE HONEXETAKO HONEXEN BAITAKO HAUXE BAITAKO

Ablatiboa

HONETATI(K)XE HONEXETATIK HONEXETARIK

Adlatibo soila Hurbiltze-adlatiboa Muga-adlatiboa Adl.aren gainean eraikia

HONETARAXE HONEXETARA(T) HONEXETARANTZ HONETARAINOXE HONEXETARAINO HONEXETARAKO

BIZIDUNAK
Inesiboa HONEXE(N)GAN HONEGANTXE HONEXEN BAITAN HAUXE BAITAN Ablatiboa HONEXE(N)GAN(D)IK HONEXEN BAITARIK HAUXE BAITARIK Adlatibo soila HONEXE(N)GANA HONEXEN BAITARA HAUXE BAITARA Hurbiltze-adlatiboa Muga-adlatiboa HONEXE(N)GANANTZ HONEXE(N)GANAINO HONEXEN BAITARAINO HAUXE BAITARAINO Adl.aren gainean eraikia HONEXENGANAKO HAUEXE(N)GAN HAUEGANTXE HAUEXEN BAITAN HAUEXEK BAITAN HAUEXE(N)GAN(D)IK HAUEXEN BAITARIK HAUEXEK BAITARIK HAUEXE(N)GANA HAUEXEN BAITARA HAUEXEK BAITARA HAUEXE(N)GANANTZ HAUEXE(N)GANAINO HAUEXEN BAITARAINO HAUEXEK BAITARAINO HAUEXENGANAKO HORREXE(N)GAN HORREGANTXE HORREXEN BAITAN HORIXE BAITAN HORREXE(N)GAN(D)IK HORREXEN BAITARIK HORIXE BAITARIK HORREXE(N)GANA HORREXEN BAITARA HORIXE BAITARA HORREXE(N)GANANTZ HORREXE(N)GANAINO HORREXEN BAITARAINO HORIXE BAITARAINO HORREXENGANAKO HORIEXE(N)GAN HORIEGANTXE HORIEXEN BAITAN HORIEXEK BAITAN HORIEXE(N)GAN(D)IK HORIEXEN BAITARIK HORIEXEK BAITARIK HORIEXE(N)GANA HORIEXEN BAITARA HORIEXEK BAITARA HORIEXE(N)GANANTZ HORIEXE(N)GANAINO HORIEXEN BAITARAINO HORIEXEK BAITARAINO HORIEXENGANAKO HAREXE(N)GAN HAREGANTXE HAREXEN BAITAN HURAXE BAITAN HAREXE(N)GAN(D)IK HAREXEN BAITARIK HURAXE BAITARIK HAREXE(N)GANA HAREXEN BAITARA HURAXE BAITARA HAREXE(N)GANANTZ HAREXE(N)GANAINO HAREXEN BAITARAINO HURAXE BAITARAINO HAREXENGANAKO HAIEXE(N)GAN HAIEGANTXE HAIEXEN BAITAN HAIEXEK BAITAN HAIEXE(N)GAN(D)IK HAIEXEN BAITARIK HAIEXEK BAITARIK HAIEXE(N)GANA HAIEXEN BAITARA HAIEXEK BAITARA HAIEXE(N)GANANTZ HAIEXE(N)GANAINO HAIEXEN BAITARAINO HAIEXEK BAITARAINO HAIEXENGANAKO

E
6

hau eta hori erakusleen eredu berekoak dira berau eta berori forma indartuak ere; gainera, berori, eta pluralean beroriek, errespetuzko formak ere badira.

PERTSONA IZENORDAIN ARRUNTAK


(eta INDARTUAK parentesi artean)
NI (NEU)
Absolutiboa Ergatiboa Datiboa Genitiboa Soziatiboa Instrumentala Destinatiboa NI (neu) NIK (neuk) NIRI (neuri) NIRE/ENE (neure) NIREKIN/ENEKIN (neurekin) NITAZ (neutaz) NIRETZAT/ENETZAT (neuretzat) NIRETAKO/ENETAKO (neuretako) NI(RE)GATIK/ENEGATIK (neu(re)gatik) NIRE BAITAKO/ENE BAITAKO (neure baitako) NI(RE)GAN/ENEGAN (neugan) NIRE BAITAN/ENE BAITAN NITAN NIREGAN(D)IK/ENEGAN(D)IK (neugan(d)ik) NIRE BAITATIK/ENE BAITATIK NIRE BAITARIK/ENE BAITARIK Adlatibo soila NIREGANA(T)/ENEGANA(T) (neugana) NIRE BAITARA(T)/ENE BAITARA(T) NI(RE)GANANTZ/ENEGANANTZ (neuganantz) NIREGANAINO/ENEGANAINO (neuganaino) NIRE BAITARAINO NI(RE)GANAKO/ENEGANAKO (neureganako)

HI (HEU)
HI (heu) HIK (heuk) HIRI (heuri) HIRE (heure) HIREKIN (heurekin) HITAZ (heutaz) HIRETZAT (heuretzat) HIRETAKO (heuretako) HI(RE)GATIK (heu(re)gatik) HIRE BAITAKO (heure baitako) HI(RE)GAN (heuregan) HIRE BAITAN (heure baitan) HITAN HI(RE)GAN(D)IK (heu(re)gan(d)ik) HIRE BAITATIK (heure baitatik) HIRE BAITARIK (heure baitarik) HI(RE)GANA(T) (heu(re)gana) HIRE BAITARA(T) (heure baitara(t)) HI(RE)GANANTZ (heu(re)ganantz) HI(RE)GANAINO (heu(re)ganaino) HIRE BAITARAINO (heure baitaraino) HI(RE)GANAKO (heu(re)ganako)

GU (GEU)
GU (geu) GUK (geuk) GURI (geuri) GURE (geure) GUREKIN (geurekin) GUTAZ (geutaz) GURETZAT (geuretzat) GURETAKO (geuretako) GU(RE)GATIK (geu(re)gatik) GU(RE) BAITAKO (geure baitako) GU(RE)GAN (geu(re)gan) GURE BAITAN GUTAN GU(RE)GAN(D)IK (geu(re)gan(d)ik) GU(RE) BAITATIK GU(RE) BAITARIK GU(RE)GANA(T) (geu(re)gana) GU(RE) BAITARA(T) GU(RE)GANANTZ (geu(re)ganantz) GU(RE)GANAINO (geu(re)ganaino) GU(RE) BAITARAINO GU(RE)GANAKO (geu(re)ganako)

ZU (ZEU)
ZU (zeu) ZUK (zeuk) ZURI (zeuri) ZURE (zeure) ZUREKIN (zeurekin) ZUTAZ (zeutaz) ZURETZAT (zeuretzat) ZURETAKO (zeuretako) ZU(RE)GATIK (zeu(re)gatik) ZU(RE) BAITAKO (zeure baitako) ZU(RE)GAN (zeu(re)gan) ZURE BAITAN ZUTAN ZU(RE)GAN(D)IK (zeu(re)gan(d)ik) ZU(RE) BAITATIK ZU(RE) BAITARIK ZU(RE)GANA(T) (zeu(re)gana) ZU(RE) BAITARA(T) ZU(RE)GANANTZ (zeu(re)ganantz) ZU(RE)GANAINO (zeu(re)ganaino) ZU(RE) BAITARAINO ZU(RE)GANAKO (zeu(re)ganako)

ZUEK (ZEUEK)
ZUEK (zeuek) ZUEK (zeuek) ZUEI (zeuei) ZUEN (zeuen) ZUEKIN (zeuekin) ZUETAZ (zeuetaz) ZUENTZAT (zeuentzat) ZUENDAKO (zeuendako) ZUENGATIK (zeuengatik) ZUEN BAITAKO (zeuen baitako) ZUENGAN (zeuengan) ZUEN BAITAN ZUETAN ZUENGAN(D)IK (zeuengan(d)ik) ZUEN BAITATIK ZUEN BAITARIK ZUENGANA(T) (zeuengana) ZUEN BAITARA(T) ZUENGANANTZ (zeuenganantz) ZUENGANAINO (zeuenganaino) ZUEN BAITARAINO ZUENGANAKO (zeuenganako)

Motibatiboa Leku-genitiboa Inesiboa

Ablatiboa

Hurbiltze-adlatiboa Muga-adlatiboa

Adl.aren gainean eraikia

Izenordain indartuetan, parentsei artean emandakoaz gainera, beste bi forma gehiago erabil daitezke pertsona bakoitzean: NI (neu, nihaur, nerau); HI (heu, hihaur, heror(i)); GU (geu, guhaur, gerok); ZU (zeu, zuhaur, zeror(i)); ZUEK (zeuek, zuihauek, zerok).

BERA
SINGULARRA
Absolutiboa Ergatiboa Datiboa Genitiboa Soziatiboa Instrumentala Destinatiboa Motibatiboa Leku-genitiboa Inesiboa Ablatiboa bera berak berari beraren berarekin beraz berarentzat, berarendako bera(ren)gatik bereko, bere baitako berean, bera(ren)gan beretik, bera(ren)gan(d)ik berera, bera(ren)gana(t) bererantz, bera(ren)ganantz bereraino, bera(ren)ganaino bererako, bera(ren)ganako

EURAK
PLURALA PLURALA
eurak eurek eurei euren eurekin eurentzat, eurendako eurengatik beraiek beraiek beraiei beraien beraiekin beraiez beraientzat, beraiendako beraie(n)gatik beraietako, beraien baitako beraietan, beraiengan beraietatik, beraietarik, beraiengan(d)ik beraietara, beraiengana(t) beraietarantz, beraienganantz beraietaraino, beraienganaino beraietarako, beraienganako

bere

beretzat, beretako beregatik bertako bertan bertatik, bertarik, beregan(d)ik bertara, beregana bertarantz, bereganantz bertaraino, bereganaino bertarako, bereganako

Adlatibo soila Hurbiltze-adlatiboa Muga-adlatiboa Adl.aren gainean eraikia

berak berek berei bere(n) berekin berez berentzat, berendako bere(n)gatik beretako, bere(n) baitako beretan, berengan beretatik, beretarik, berengan(d)ik beretara, berengana(t) beretarantz, berenganantz beretaraino, berenganaino beretarako, bere(n)ganako

eurengan eurengan(d)ik

eurengana eurenganantz eurenganaino eurenganako

beraz ondoriozko lokailua da, hortaz, honenbestez eta horrelakoak bezala. Hurbilekoa markatzeko, berton eta bertoko erabil daitezke. bertan, bertatik, bertara, bertarantz, bertaraino eta bertarako bizigabeei dagozkie; bera(ren)gan, bera(ren)gan(d)ik, bera(ren)gana(t), bera(ren)ganantz, bera(ren)ganaino eta bera(ren)ganako, berriz, bizidunei. Ezkerreko bigarren zutabean -ta- marka duten formak (bertan, bertara, bertako, ...) bereziki adberbio gisa erabiltzen dira. eurak-en plural hurbileko formak (eurok, eurok, euroi, euron, eurokin, ...) erabiltzen dira errespetuzko formetan ere, berori-ren plural gisa.

E
7

B AT
MUGAGABEA
bat batek bati baten batekin batentzat bate(n)gatik batez bate(a)n/batengan bateko batera/batengana batetik/batengandik baterantz/batenganantz bateraino/batenganaino baterako/batenganako

B AT Z U K
SINGULARRA
bata batak batari bataren batarekin batarentzat batarengatik bataz batean/batarengan bateko batera/batarengana batetik/batarengandik baterantz/batarenganantz bateraino/batarenganaino baterako/batarenganako

PLURALA
batzuk batzuek batzuei batzuen batzuekin batzuentzat batzuengatik batzuez batzuetan/batzuengan batzuetako batzuetara/batzuengana batzuetatik/batzuengandik batzuetarantz/batzuenganantz batzuetaraino/batzuenganaino batzuetarako/batzuenganako

bat hitzak deklinabide mugagabearen formak hartzen ditu. Dena dela, beste hitzaren agerraldi mugatuaren eraginpean dagoenean, ez bestela, deklinabide mugatuko formak hartzen ditu (bata txikia zen, bestea handia).

HIRU
MUGAGABEA
hiru hiruk hiruri hirurik hiruren hirurekin hirurentzat hirurengatik hirurez hirutan/hirurengan hirutako hirutara/hirurengana hirutatik/hirurengandik hirutarantz/hirurenganantz hirutaraino/hirurenganaino hirutarako/hirurenganako

LAU
PLURALA
hirurak hirurek hirurei hiruren hirurekin hirurentzat hirurengatik hirurez hiruretan/hirurengan hiruretako hiruretara/hirurengana hiruretatik/hirurengandik hiruretarantz/hirurenganantz hiruretaraino/hirurenganaino hiruretarako/hirurenganako

MUGAGABEA
lau lauk lauri laurik lauren laurekin laurentzat laurengatik laurez lautan/laurengan lautako lautara/laurengana lautatik/laurengandik lautarantz/laurenganantz lautaraino/laurenganaino lautarako/laurenganako

PLURALA
laurak laurek laurei lauren laurekin laurentzat laurengatik laurez lauretan/laurengan lauretako lauretara/laurengana lauretatik/laurengandik lauretarantz/laurenganantz lauretaraino/laurenganaino lauretarako/laurenganako

hiru eta lau izenak direnean, bokalez bukatzen diren gainerako izenak bezala deklinatzen dira (hiruak eta lauak oso ongi marrazten ditu, baina gainerako zenbakiak oraindik ez ditu ikasi); izenordainaren funtzioa dutenean, berriz, laukian ageri bezala deklinatzen dira (zazpi haur hurbildu ziren: lehenengo hirurek gozoki bana hartu zuten, baina beste laurak gabe gelditu ziren). Laukiko formak hiru eta lau zenbakiei bakarrik dagozkie eta ez hamahiru, hamalau, hogeita hiru, hogeita lau eta gainerakoei, hauen pluraleko deklinabidea hamahiruak, hogeita hiruak, hamalauak, hogeita lauak, etab. baitira (atzoko hirurak etorri ziren, baina beste hamahiruak etxean gelditu ziren).

HITZ ELKARTUEN IDAZKERA


1. Bereiz idatziko dira: aposizioak (Bidasoa ibaia), egin, eman, hartu eta eragin aditzekin osatzen diren aditz-elkarteak (lo egin), etxez etxe moduko bikoiztapenak, egin berri modukoak, mahai gainean gisako postposizioak, bigarren osagaia bila, eske edo falta duten elkarteak, lehen osagaia erdal, euskal, giza eta itsas duten elkarteak, ihartuak ez diren neurrian, lehen osagaiaren amaierako >a< galtzen denean (biologi azterketa). 2. Marrarekin idatziko dira: gorri-gorria moduko bikoiztapen indargarriak, apurka-apurka bezalako bikoiztapenak, seme-alabak, zuri-gorri modukoak, barra-barra, plisti-plasta bezalakoak, Ezkio-Itsaso moduko leku-izen elkartuak (bi hizkuntzatan ematen direnean, ordea, ez: Lizarra / Estella). 3. Loturik idatziko dira: jarleku moduko elkarteak, aldagaitz bezalako izaera-elkarteak, odolustu moduko izen-elkarte arruntak, bigarren osagaia -gin, -gile, -zain, -zale, -dun, -gabe edota -gintza, -za(i)ntza duten elkarteak, bigarren osagaia -aldi, -buru, -gizon, -(g)une, -kide, -(k)ume, -orde duten izen-elkarteak, lehen osagaia aurre-, azpi- eta -gain duten izen-elkarteak, lauburu moduko elkarteak. 4. Marrarekin edo marra gabe, nahi den bezala: eguzki lore, eguzki-lore moduko izen elkartu arruntak, kale garbitzaile, kale-garbitzaile modukoak. (Bi hitzak letra larriz hasten direnean hobe da, hala ere, marra gabe idaztea). 5. Marrarekin edo loturik, nahi den bezala: sudurluze, sudur-luze moduko elkarte arruntak. 6. Elkarteko lehenbiziko osagaiak >ia< amaiera duenean >a<-rekin nahiz >a< gabe idatz daitezke: biologi azterketa, biologia-azterketa. Bestelako >a< itsatsiak ez dira galtzen elkarketa egiten denean, eta hitzak bere osotasunean eman behar dira. Salbuespen dira, dena dela, honako sei hitz hauek: burdina, eliza, hizkuntza, kultura, literatura eta natura. Hitz hauek, hala nahi izanez gero, gal dezakete >a< hori. Idazkerari dagokionez, amaierako >a< galtzen den bakoitzean, bereiz idatziko da hitz elkartua eta >a< gordetzen denean, aukeran izango da bereiz idaztea nahiz marratxoa erabiltzea: kultur etxea nahiz kultura(-)etxea, biologi azterketa nahiz biologia(-)azterketa.

E
8

ADITZ
NOR NOR
naiz haiz da gara zara zarete dira

LAGUNTZAILEA
NOR-NORK NOR
NA HA D GA ZA ZA D hura NOR 3. pertsona haiek nituen hituen zituen genituen zenituen zenituzten zituzten NOR NIND HIND () GINT ZINT ZINT ()

NOR-NORI NORI
tzai tzai zai tzai tzai tzai zai T K/N O GU ZU ZUE te E

NOR-NORI-NORK NORK
u u u u u u zte z u T K/N GU ZU ZUE TE

NOR

NORI
T K/N O GU ZU ZUE E

NORK
T K/N GU ZU ZUE TE

ORAINA

NA HA GA ZA ZA

zki zki zki zki

it it it it

D i (zki)

NOR 1 edo 2. pertsona NORK T N K/N N eN GU N ZU N zte ZUE N N z TE u u u u u NORK T K/N GU ZU zte ZUE z TE ke ke z z z ke ke ke te T K/N GU ZU ZUE TE N N eN N N N N NORK NOR N H Z GEN i (zki) ZEN ZEN Z NORK ba N ba H ba L ba GEN ba ZEN ba ZEN ba L N H L GEN ZEN ZEN L N H Z GEN ZEN ZEN Z NOR NORI T K/N O GU ZU ZUE te E te NOR

INDIKATIBOA

nintzen hintzen zen ginen zinen zineten ziren

NOR NIN HIN ZI GIN ZIN ZIN ZI

tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai

zki zki zki zki

NORI T K/N O GU ZU ZUE te E

IRAGANA

N N N N N N N

nuen huen zuen genuen zenuen zenuten zuten

u u u u u

N N N N N N N

BALDINTZAZKOAK

banintz bahintz balitz bagina bazina bazinete balira nintzateke hintzateke litzateke ginateke zinateke zinatekete lirateke nintzatekeen hintzatekeen zatekeen ginatekeen zinatekeen zinateketen ziratekeen

NOR ba NIN ba HIN ba LI ba GIN ba ZIN ba ZIN ba LI NIN HIN LI GIN ZIN ZIN LI NIN HIN ZI GIN ZIN ZIN ZI NOR NA HA DA GA ZA ZA DA NOR NEN HEN ZE GEN ZEN ZEN ZE NOR NEN HEN LE GEN ZEN ZEN LE NOR NA HA DA GA ZA ZA DA NOR NEN HEN ZE GEN ZEN ZEN ZE NOR () HA BE () ZA ZA BE tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai ki ki ki ki ki ki ki

tzai tzai tzai tzai tzai tzai tzai

zki zki zki zki T K/N O GU ZUE ZUE E T K/N O GU ZU ZUE E

NORI T K/N O GU ZU ZUE te E ke ke ke ke ke ke te ke ke eN ke eN ke eN ke eN ke eN ke te N ke eN ke ke ke ke ke ke te ke

BALDINTZA

banu bahu balu bagenu bazenu bazenute balute nuke huke luke genuke zenuke zenukete lukete nukeen hukeen zukeen genukeen zenukeen zenuketen zuketen

banitu bahitu balitu bagenitu bazenitu bazenituzte balituzte nituzke hituzke lituzke genituzke zenituzke zenituzkete lituzkete nituzkeen hituzkeen zituzkeen genituzkeen zenituzkeen zenituzketen zituzketen

ba ba () ba ba ba ()

NOR NIND HIND GINT ZINT ZINT

i (zki)

NORI T K/N O GU ZU ZUE te E te ke ke ke ke ke ke te ke te ke ke ke ke ke ke te ke te eN eN eN eN eN N N

ONDORIOA IRAGANA ORAINA

zki zki zki zki

NIND HIND () GINT ZINT ZINT () NIND HIND () GINT ZINT ZINT () NOR NA HA De GA ZA ZA D NOR NINT HINT () GINT ZINT ZINT () NOR NINT HINT () GINT ZINT ZINT () NOR NA HA De GA ZA ZA D NOR NINT HINT () GINT ZINT ZINT () NOR NA Be GA

u u u u u

T K/N O i (zki) GU ZU ZUE E T K/N O i(zki) GU ZU ZUE E

u u u u u z z z

ke ke ke ke ke

zki zki zki zki

T K/N GU ZU te ZUE TE

naiteke haiteke daiteke gaitezke zaitezke zaitezkete daitezke

zki zki zki zki

NORI T K/N O GU ZU ZUE E

it it it it

zake zake zake zake zake zake te zake NORK T K/N GU ZU ZUE TE NORK T K/N GU ZU ZUE TE

NORK T K/N GU ZU ZUE TE

NORI T K/N iO D ieza (zki) GU ZU ZUE iE

ke ke ke ke ke ke ke

NORK T K/N GU ZU ZUE TE

ORAINA

nintekeen hintekeen zitekeen gintezkeen zintezkeen zintezketen zitezkeen

ki ki ki ki ki ki ki

zki zki zki zki

NORI T ke eN K/N ke eN O ke eN GU ke eN ZU ke eN ZUE ke te N E ke eN NORI T ke K/N ke O ke GU ke ZU ke ZUE ke te E ke NORI T K/N O GU ZU ZUE te E NORI T K/N O GU ZU ZUE te E NORI T K/N O GU ZU ZUE te E

nezakeen hezakeen zezakeen genezakeen zenezakeen zenezaketen zezaketen

nitzakeen hitzakeen zitzakeen genitzakeen zenitzakeen zenitzaketen zitzaketen

IRAGANA

zake zake zake zake zake te

N N eN N N N N

NORK NOR N H Z GEN ieza (zki) ZEN ZEN Z NORK NOR N H L GEN ieza (zki) ZEN ZEN L NOR

NORI T K/N iO GU ZU ZUE iE

AHALERA

ke ke ke ke ke ke te ke te

eN eN eN eN eN N N

ninteke hinteke liteke gintezke zintezke zintezkete litezke

ki ki ki ki ki ki ki

zki zki zki zki

nezake hezake lezake genezake zenezake zenezakete lezakete

nitzake hitzake litzake genitzake zenitzake zenitzakete litzakete

zake zake zake zake zake te

NORI T K/N iO GU ZUE ZUE iE

ALEGIAZKOA

ke ke ke ke ke ke te ke te

SUBJUNTIBOA

nadin hadin dadin gaitezen zaitezen zaitezten daitezen

ki ki ki ki ki ki ki

zki zki zki zki

N N N N N N N

it it it it

NORK za T N za K/N N za N za GU N za ZU N za te ZUE N za TE N NORK T K/N GU ZU ZUE TE NORK () K/N () ZU ZUE TE

NORI T K/N D ieza (zki) iO GU ZU ZUE iE

NORK T N K/N N N GU N ZU N ZUE N TE N

ORAINA

nendin hendin zedin gintezen zintezen zintezten zitezen

ki ki ki ki ki ki ki

zki zki zki zki

N N N N N N N

nezan hezan zezan genezan zenezan zenezaten zezaten

nitzan hitzan zitzan genitzan zenitzan zenitzaten zitzaten

IRAGANA

za za za za za te

N N N N N N N

NORK NORI N T H K/N Z iO GEN ieza (zki) GU ZEN ZU ZEN ZUE te Z iE te NORI T K/N iO (B) ieza (zki) GU ZU ZUE iE NOR

N N N N N N N

() hadi bedi () zaitez zaitezte bitez

ki ki ki ki ki zki zki zki

ezak/n ezazu ezazue

itzak/n itzazu itzazue

za za za

it

it

za

NORK () K/N () ZU ZUE TE

AGINTERA

E
9

Pertsona-markak adizkiaren amaieran direlarik, ondoko aldaketak gertatzen dira: TDA (dut, baina dudala, hindudan); KA (duk, baina duala, ninduan); NNA (dun, baina dunala, nindunan).

ADITZ TRINKOEN PARADIGMAK


Hemen ematen diren formak usuenak dira. 1. ATXIKI Oraina NOR na ha da ga za za da txe txe txe txe txe txe txe ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e NOR nen hen ze gen zen zen ze txe txe txe txe txe txe txe Iragana ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e n n n n n n n

z z z z

zk zk zk zk

adib. natxekio; zatxezkit; zatxezkiote; zetxekion; gentxezkion. 2. EDUKI Oraina NOR na ha da ga za za da u u u u u u u ka ka ka ka ka ka (te) ka NORK t k/n gu zu zue te NOR nind hind gind zind zind u u u u u u u Iragana ka ka ka ka ka ka (te) ka NORK t k/n gu zu zue te n n n n n n n

z z z z

z z z z

nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Iragana neukan heukan zeukan geneukan zeneukan zeneukaten zeukaten neuzkan heuzkan zeuzkan geneuzkan zeneuzkan zeneuzkaten zeuzkaten Baldintza baneuka baheuka baleuka bageneuka bazeneuka bazeneukate baleukate baneuzka baheuzka baleuzka bageneuzka bazeneuzka bazeneuzkate baleuzkate Ondorioa neukake heukake leukake geneukake zeneukake zeneukakete leukakete neuzkake heuzkake leuzkake geneuzkake zeneuzkake zeneuzkakete leuzkakete

adib. nauka; daukagu; zauzkategu; nindukan; zinduzkagun. 3. EGIN nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Oraina dagit dagik/-n dagi dagigu dagizu dagizue dagite dagitzat dagitzak/-n dagitza dagitzagu dagitzazu dagitzazue dagitzate Iragana negien hegien zegien genegien zenegien zenegiten zegiten negitzan hegitzan zegitzan genegitzan zenegitzan zenegitzaten zegitzaten Baldintza banegi bahegi balegi bagenegi bazenegi bazenegite balegite banegitza bahegitza balegitza bagenegitza bazenegitza bazenegitzate balegitzate Ondorioa negike hegike legike genegike zenegike zenegikete legikete negizke hegizke legizke genegizke zenegizke zenegizkete legizkete Agintera egin/-n begi egizu egizue begite

egitzak/-n begitza egitzazu egitzazue begitzate

4. EGON Oraina nago hago dago gaude zaude zaudete daude Iragana nengoen hengoen zegoen geunden zeunden zeundeten zeuden Baldintza banengo bahengo balego bageunde bazeunde bazeundete baleude Ondorioa nengoke hengoke legoke geundeke zeundeke zeundekete leudeke Agintera nagoen hago bego gauden zaude zaudete beude

E
10

Oraina NOR na ha da ga za za da go go go go go go go ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e Ondorioa (-ke) go go go go go go go ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e (ke) (ke) (ke) (ke) (ke) (ke) (ke) NOR nen hen ze gen zen zen ze go go go go go go go

Iragana ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e n n n n n n n

z z z z

z z z z

Baldintza (ba-) (ba) (ba) (ba) (ba) (ba) (ba) (ba) NOR nen hen le gen zen zen le

z z z z

adib. dagokio; gagozkizu; zagozkiote; zegokion; balegokio; legokioke. 5. EKARRI Oraina NOR na ha da ga za za da kar kar kar kar kar kar kar NORK t k/n gu zu zue te nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Iragana nekarren hekarren zekarren genekarren zenekarren zenekarten zekarten nekartzan hekartzan zekartzan genekartzan zenekartzan zenekartzaten zekartzaten Baldintza banekar bahekar balekar bagenekar bazenekar bazenekarte balekarte banekartza bahekartza balekartza bazenekartza bazenekartza bazenekartzate balekartzate Ondorioa nekarke hekarke lekarke genekarke zenekarke zenekarkete lekarkete nekarze hekarzke lekarzke zenekarzke zenekarzke zenekarzkete lekarzkete

tza tza zte tza

Oraina NOR NORI t k/n o gu zu zue e NORK t k/n gu zu zue te NORK ne he ze gen zen zen ze kar kar kar kar kar kar kar

Iragana (z) (z) (z) (z) (z) (z) (z) ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e te n n n n n n n

dakar(z)ki

adib. nakark; gakartzazu; zakarztet; dakarkigu; dakarzkizuete; zekarkidan; zekarzkidan; nekarkion; nekarzkion.

6. EMAN (nor 3. pertsona) Agintera NOR-NORK demadan emak/n bema demagun emazu emazue bemate NOR (sing.)-NORI (3. perts.)-NORK emaiok/n bemakio emaiozu emaiozue bemakiote NOR (pl.)-NORI (3. perts.)-NORK emaizkiok/n bemazkio emazkiozu emazkiozue bemazkiote

7. ENTZUN nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta segidakoan plurala) Oraina dantzut dantzuk/n dantzu dantzugu dantzuzu dantzuzue dantzute Iragana nentzuen hentzuen zentzuen genentzuen zenentzuen zenentzuten zentzuten Baldintza banentzun bahentzu balentzu bagenentzu bazenentzu bazenentzute balentzute Ondorioa nentzuke hentzuke lentzuke genentzuke zenentzuke zenentzukete lentzukete Agintera dantzudan entzuk/n bentzu dantzugun entzuzu entzuzue bentzute

E
11

dantzuzkit dantzuzkik/n dantzuzki dantzuzkigu dantzuzkizu dantzuzkizue dantzuzkite

nentzuzkien hentzuzkien zentzuzkien genentzuzkien zenentzuzkien zenentzuzkiten zentzuzkiten

banentzuzki bahentzuzki balentzuzki bagenentzuzki bazenentzuzki bazenentzuzkite balentzuzkite

nentzuzke hentzuzke lentzuzke genentzuzke zenentzuzke zenentzuzkete lentzuzkete

dantzuzkidan entzuzkik/n bentzuzki dantzuzkigun entzuzkizu entzuzkizue bentzuzkite

8. ERABILI Oraina NOR na ha da ga za za da rabil rabil rabil rabil rabil rabil rabil NORK t k/n gu zu zue te

nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Iragana nerabilen herabilen zerabilen generabilen zenerabilen zenerabilten zerabilten nerabiltzan herabiltzan zerabiltzan generabiltzan zenerabiltzan zenerabiltzaten zerabiltzaten Baldintza banerabil baherabil balerabil bagenerabil bazenerabil bazenerabilte balerabilte banerabiltza baherabiltza balerabiltza bagenerabiltza bazenerabiltza bazenerabiltzate balerabiltzate Ondorioa nerabilke herabilke lerabilke generabilke zenerabilke zenerabilkete lerabilkete nerabilzke herabilzke lerabilzke generabilzke zenerabilzke zenerabilzkete lerabilzkete

tza tza zte tza

Oraina NOR NORI t k/n o gu zu zue e NORK t k/n gu zu zue te

darabil(z)ki

adib. harabilgu; darabilte; zarabiltzagu; zarabilzte; darabilkiegu; darabilzkiegu.

9. ERAMAN Oraina NOR na ha da ga za za da rama rama rama rama rama rama rama NORK t k/n tza tza tza tza gu zu zue te NOR nind hind gind zind zind erama erama erama erama erama erama erama Iragana NORK t k/n gu zu zue te n n n n n n n

tza tza zte

nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Iragana neraman heraman zeraman generaman zeneraman zeneramaten zeramaten neramatzan heramatzan zeramatzan generamatzan zeneramatzan zeneramatzaten zeramatzaten Baldintza banerama baherama balerama bagenerama bazenerama bazeneramate baleramate baneramatza baheramatza baleramatza bageneramatza bazeneramatza bazeneramatzate baleramatzate Ondorioa neramake heramake leramake generamake zeneramake zeneramakete leramakete neramazke heramazke leramazke generamazke zeneramazke zeneramazkete leramazkete

Oraina NOR NORI t k/n o gu zu zue e NORK t k/n gu zu zue te NORK ne he ze gen zen zen ze rama rama rama rama rama rama rama

Iragana (z) (z) (z) (z) (z) (z) (z) ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e te n n n n n n n

darama(z)ki

E
12

adib. haramagu; garamatza; ginderamatzan; zaramaztet; daramakit; generamakion; generamazkion.

10.ESAN (*IO/ERRAN) Oraina diot diok/n dio diogu diozu diozue diote Iragana nioen hioen zioen genioen zenioen zenioten zioten Agintera derradan errak/n berra derragun errazu errazue berrate

11.ETORRI Oraina nator hator dator gatoz zatoz zatozte datoz Iragana nentorren hentorren zetorren gentozen zentozen zentozten zetozen Baldintza banentor bahentor baletor bagentoz bazentoz bazentozte baletoz Ondorioa nentorke hentorke letorke gentozke zentozke zentozkete letozke Agintera natorren hator betor gatozen zatoz zatozte betoz

Oraina NOR na ha da ga za za da tor tor tor to to to to ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e NOR nen hen ze gen zen zen ze tor tor tor to to to to

Iragana ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e n n n n n n n

z z z z

z z z z

adib. hatorkit; datorkio; gatozkio; nentorkion; gentozkizun.

12.ETZAN Oraina natza hatza datza gautza zautza zautzate dautza Iragana nentzan hentzan zetzan geuntzan zeuntzan zeuntzaten zeutzan

13.EZAGUTU nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Oraina dazagut dazaguk/n dazagu dazagugu dazaguzu dazaguzue dazagute dazaguzkit dazaguzkik/n dazaguzki dazaguzkigu dazaguzkizu dazaguzkizue dazaguzkite Iragana nezaguen hezaguen zezaguen genezaguen zenezaguen zenezaguten zezaguten nezaguzkien hezaguzkien zezaguzkien genezaguzkien zenezaguzkien zenezaguzkiten zezaguzkiten

14.IBILI Oraina nabil habil dabil gabiltza zabiltza zabiltzate dabiltza Iragana nenbilen henbilen zebilen genbiltzan zenbiltzan zenbiltzaten zebiltzan Baldintza banenbil bahenbil balebil bagenbiltza bazenbiltza bazenbiltzate balebiltza Ondorioa nenbilke henbilke lebilke genbilzke zenbilzke zenbilzkete lebilzke Agintera nabilen habil bebil gabiltzan zabiltza zabiltzate bebiltza

E
13

Oraina NOR na ha da ga za za da bil bil bil bil bil bil bil ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e NOR nen hen ze gen zen zen ze bil bil bil bil bil bil bil

Iragana ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e n n n n n n n

z z z z

z z z z

adib. habilkie; gabilzkio; zebilkidan; zenbilzkiguten.

15.IKUSI nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Oraina dakusat dakusak/n dakusa dakusagu dakusazu dakusazue dakusate dakuskit dakuskik/n dakuski dakuskigu dakuskizu dakuskizue dakuskite Iragana nekusan hekusan zekusan genekusan zenekusan zenekusaten zekusaten nekuskien hekuskien zekuskien genekuskien zenekuskien zenekuskiten zekuskiten Baldintza banekusa bahekusa balekusa bagenekusa bazenekusa bazenekusate balekusate banekuski bahekuski balekuski bagenekuski bazenekuski bazenekuskite balekuskite Ondorioa nekuske hekuske lekuske genekuske zenekuske zenekuskete lekuskete nekusazke hekusazke lekusazke genekusazke zenekusazke zenekusazkete lekusazkete Agintera dakusadan ikusak/n bekusa dakusagun ikusazu ikusazue bekusate dakuskidan ikuskik/n bekuski dakuskigun ikuskizu ikuskizue bekuskite

16.IRAKIN Oraina dirakit dirakik/n diraki dirakigu dirakizu dirakizue dirakite Iragana nirakien hirakien zirakien genirakien zenirakien zenirakiten zirakiten

17.IRAUN Oraina diraut dirauk/n dirau diraugu dirauzu dirauzue diraute Iragana nirauen hirauen zirauen genirauen zenirauen zenirauten zirauten

18.IRITZI Oraina hari hari hari hari hari hari hari deritzot* deritzok/n deritzo deritzogu deritzozu deritzozue deritzote deritzet* deritzek/n deritze deritzegu deritzezu deritzezue deritzete Iragana neritzon heritzon zeritzon generitzon zeneritzon zeneritzoten zeritzoten neritzen heritzen zeritzen generitzen zeneritzen zeneritzeten zeritzeten

19.IRUDI Oraina dirudit dirudik/n dirudi dirudigu dirudizu dirudizue dirudite Iragana nirudien hirudien zirudien genirudien zenirudien zeniruditen ziruditen

haiei haiei haiei haiei haiei haiei haiei

Beste forma batzuk:niri derizt; niri deriztazu; guri derizku; guri derizkuzu; zuri deritzu; zuri deritzugu; zuei deritzue eta zuei deritzuegu. * Forma biak deritzo- eta deritza- onartzen dira. Datibo pluralean deritze- eta derizte- onartzen dira.

E
14

20.JAKIN nor 3. pertsona (lehen laukian singularra eta behekoan plurala) Oraina dakit dakik/n daki dakigu dakizu dakite dakizkit dakizkik/n dakizki dakizkigu dakizkizu dakizkizue dakizkite Iragana nekien hekien zekien genekien zenekiten zekiten nekizkien hekizkien zekizkien genekizkien zenekizkien zenekizkiten zekizkiten Baldintza baneki baheki baleki bageneki bazenekite balekite banekizki bahekizki balekizki bagenekizki bazenekizki bazenekizkite balekizkite Ondorioa nekike hekike lekike genekike zenekikete lekikete nekizke hekizke lekizke genekizke zenekizke zenekizkete lekizkete

21.JARDUN Oraina dihardut diharduk/n dihardu dihardugu diharduzu diharduzue dihardute Iragana niharduen hiharduen ziharduen geniharduen zeniharduen zeniharduten ziharduten

22.JARIO/ERION Oraina niri hiri hari guri zuri zeuei haiei darit darik/n dario darigu darizu darizue darie Iragana zeridan zeri(n)an zerion zerigun zerizun zerizuen zerien

23.JARRAIKI Oraina NOR na ha da ga za za da rrai rrai rrai rrai rrai rrai rrai NORI t k/n o gu zu zue te e NOR ne he ze gene zene zene ze rrai rrai rrai rrai rrai rrai rrai Iragana NORI t k/n o gu zu zue te e n n n n n n n

zki zki zki zki

zki zki zki zki

adib. narraio; darraio; zarraizkio; zerraion; generraizkion.

24.JOAN Oraina noa hoa doa goaz zoaz zoazte doaz Iragana nindoan hindoan zihoan gindoazen zindoazen zindoazten zihoazen Baldintza banindoa bahindoa balihoa bagindoaz bazindoaz bazindoazte balihoaz Ondorioa nindoake hindoake lihoake gindoazke zindoazke zindoazkete lihoazke Agintera noan hoa bihoa goazen zoaz zoazte bihoaz

Oraina NOR n h d(ih) g z z d(ih) oa oa oa oa oa oa oa ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e NOR nind hind zih gind zind zind zih oa oa oa oa oa oa oa

Iragana ki ki ki ki ki ki ki NORI t k/n o gu zu zue te e n n n n n n n

z z z z

z z z z

adib. doakio edo dihoakio; noakio; goazkio; hindoakion; zindoazkiguten.

E
15

Hiztunak aurrean duen solaskidea hika (eta ez zuka) tratatzen duenean erabiltzen dira hikako alokutiboak. Hikari dagozkion markak (-n solaskidea emakumezkoa denean eta -k gizonezkoa denean, funtsean) adizkietan ageri dira. Hikako tratamendua lagunartean, famili giroan eta konfiantzako giroetan erabili ohi da. Hikako tratamendua hautatuz gero, nahitaez hikako formak erabiltzera behartuta dago hiztuna. Adibidez: Hi goiz etorri haiz, baina hire laguna berandu iritsi dun/duk (eta ez *da) Nahiz eta perpaus nagusian hikako erregistroa aukeratu, mendeko perpausean erregistro neutroa erabili behar da (horregatik, subjuntiboko adizkiek ez dute forma alokutiborik). Adibidez: Alkatea ere etortzekoa dela (eta ez *dunala/*duala) entzun dinat/diat Hikako adizkiak adierazpen-perpausetan baino ez dira erabiltzen; galderazko eta harridurazko perpausek ez dute adizki alokutiborik hartzen. Adibidez: Non erosi dute (eta ez *diten/*ditek) liburu hori? Deabruak eramango ahal du! (eta ez *din/*dik) Oharra: ondoren ez dira paradigma osoak ematen. Adizkirik erabilienak baino ez daude.

ADITZ LAGUNTZAILEAK
NOR (izan) Oraina naiz da gara dira Iragana nintzen zen ginen ziren Alegiazkoa [+ke] nintzateke litzateke ginateke lirateke Iragana [+ke] nintzatekeen zatekeen ginatekeen ziratekeen NOR (*edin) Oraina [+ke] naiteke daiteke gaitezke daitezke Iragana [+ke] nintekeen zitekeen gintezkeen zitezkeen Alegiazkoa [+ke] ninteke liteke gintezke litezke NOR-NORI (izan) Oraina zait zaio zaigu zaie Iragana zitzaidan zitzaion zitzaigun zitzaien Alegiazkoa [+ke] litzaidake litzaioke litzaiguke litzaieke NOR-NORK (*edun) Oraina dut ditut du ditu dugu ditugu dute dituzte nau naute gaitu gaituzte Iragana nuen nituen zuen zituen genuen genituen zuten zituzten ninduen ninduten gintuen gintuzten Alegiazkoa [+ke] nuke nituzke luke lituzke genuke genituzke lukete lituzkete ninduke nindukete gintuzke gintuzkete Iragana [+ke] nukeen nituzkeen zukeen zituzkeen genukeen genituzkeen zuketen zituzketen nindukeen ninduketen gintuzkeen gintuzketen

nauk/naun duk/dun gaituk/gaitun dituk/ditun ninduan/nindunan zuan/zunan gintuan/gintunan zituan/zitunan nindukek/ninduken lukek/luken gintuzkek/gintuzken lituzkek/lituzken nindukean/nindukenan zukean/zukenan gintuzkean/gintuzkenan zituzkean/zituzkenan

diat/dinat ditiat/ditinat dik/din ditik/ditin diagu/dinagu ditiagu/ditinagu ditek/diten ditiztek/ditizten naik/naun naitek/naiten gaitik/gaitin gaitiztek/gaitizten nian/ninan nitian/nitinan zian/zinan zitian/zitinan genian/geninan genitian/genitinan zitean/zitenan zitiztean/zitiztenan nindian/nindinan ninditean/ninditenan gintian/gintinan gintiztean/gintiztenan nikek/niken nitizkek/nitizken likek/liken litizkek/litizken genikek/geniken genitizkek/genitizken liketek/liketen litizketek/litizketen nindikek/nindiken nindiketek/nindiketen gintizkek/gintizken gintizketek/gintizketen nikean/nikenan nitizkean/nitizkenan zikean/zikenan zitizkean/zitizkenan genikean/genikenan genitizkean/genitizkenan ziketean/ziketenan zitizketean/zitizketenan nindikean/nindikenan nindiketean/nindiketenan gintizkean/gintizkenan gintizketean/gintizketenan

naitekek/naiteken daitekek/daiteken gaitezkek/gaitezken daitezkek/daitezken nintekean/nintekenan zitekean/zitekenan gintezkean/gintezkenan zitezkean/zitezkenan nintekek/ninteken litekek/liteken gintezkek/gintezken litezkek/litezken

zaidak/zaidan zaiok/zaion zaiguk/zaigun zaiek/zaien zitzaidaan/zitzaidanan zaitzaioan/zitzaionan zitzaiguan/zitzaigunan zitzaiean/zitzaienan litzaidakek/litzaidaken litzaiokek/litzaioken litzaigukek/litzaiguken litzaiekek/litzaieken

E
16

NOR-NORK (*ezan) Oraina [+ke] dezaket ditzaket dezake ditzake dezakegu ditzakegu dezakete ditzakete Iragana [+ke] nezakeen nitzakeen zezakeen zitzakeen genezakeen genitzakeen zezaketen zitzaketen Alegiazkoa [+ke] nezake nitzake lezake litzake genezake genitzake lezakete litzakete

zezakeat/zezakenat zitzakeat/zitzakenat zezakek/zezaken zitzakek/zitzaken zezakeagu/zezakenagu zitzakeagu/zitzakenagu zezaketek/zezaketen zitzaketek/zitzaketen nezakean/nezakenan nintzakean/nintzakenan zezakean/zezakenan zitzakean/zitzakenan genezakean/genezakenan genitzakean/genitzakenan zezaketean/zezaketenan zitzaketean/zitzaketenan nezakek/nezaken nitzakek/nitzaken lezakek/lezaken litzakek/litzaken genezakek/genezaken genitzakek/genitzaken lezaketek/lezaketen litzatekek/litzateken

Iragana nion nizkion zion zizkion genion genizkion zioten zizkioten nien nizkien zien zizkien genien genizkien zieten zizkieten zidan zizkidan zidaten zizkidaten zigun zizkigun ziguten zizkiguten Alegiazkoa [+ke] nioke nizkioke lioke lizkioke genioke genizkioke liokete lizkiokete nieke nizkieke lieke lizkieke genieke genizkieke liekete lizkiekete lidake lizkidake lidakete lizkidakete liguke lizkiguke ligukete lizkigukete

nioan/nionan nizkioan/nizkionan zioan/zionan zizkioan/zizkionan genioan/genionan genizkioan/genizkionan ziotean/ziotenan zizkiotean/zizkiotenan niean/nienan nizkiean/nizkienan ziean/zienan zizkiean/zizkienan genizkien/genizkienan genizkiean/genizkienan zietean/zietenan zizkietean/zizkietenan zidaan/zidanan zizkidaan/zizkidanan zidatean/zidatenan zizkidatean/zizkidatenan ziguan/zigunan zizkiguan/zizkigunan zigutean/zigutenan zizkigutean/zizkigutenan niokek/nioken nizkiokek/nizkioken liokek/lioken lizkiokek/lizkioken geniokek/genioken genizkiokek/genizkioken lioketek/lioketen lizkioketek/lizkioketen niekek/nieken nizkiekek/nizkieken liekek/lieken lizkiekek/lizkieken geniekek/genieken genizkiekek/genizkieken lieketek/lieketen lizkieketek/lizkieketen lidakek/lidaken lizkidakek/lizkidaken lidaketek/lidaketen lizkidaketek/lizkidaketen ligukek/liguken lizkigukek/lizkiguken liguketek/liguketen lizkiguketek/lizkiguketen

NOR-NORI-NORK (*-i) Oraina diot dizkiot dio dizkio diogu dizkiogu diote dizkiote diet dizkiet die dizkie diegu dizkiegu diete dizkiete dit dizkit didate dizkidate digu dizkigu digute dizkigute

zioat/zionat zizkioat/zizkionat ziok/zion zizkiok/zizkion zioagu/zionagu zizkioagu/zizkionagu ziotek/zioten zizkiotek/zizkioten zieat/zienat zizkieat/zizkienat ziek/zien zizkiek/zizkien zieagu/zienagu zizkieagu/zizkienagu zietek/zieten zizkietek/zizkieten zidak/zidan zizkidak/zizkidan zidatek/zidaten zizkidatek/zizkidaten ziguk/zigun zizkiguk/zizkigun zigutek/ziguten zizkigutek/zizkiguten

E
17

NOR-NORI-NORK (*ezan) Oraina [+ke] diezaioket diezazkioket diezaioke diezazkioke diezaiokegu diezazkiokegu diezaiokete diezazkiokete Iragana [+ke] niezaiokeen niezazkiokeen ziezaiokeen ziezazkiokeen geniezaiokeen geniezazkiokeen ziezaioketen ziezazkioketen Alegiazkoa [+ke] niezaioke niezazkioke liezaioke liezazkioke geniezaioke geniezazkioke liezaiokete liezazkiokete

IBILI ziezaiokeat/ziezaiokenat ziezazkiokeat/ziezazkiokenat ziezaiokek/ziezaioken ziezazkiokek/ziezazkioken ziezaiokeagu/ziezaiokenagu ziezazkiokeagu/ziezazkiokenagu ziezaioketek/ziezaioketen ziezazkioketek/ziezazkioketen niezaiokean/niezaiokenan niezazkiokean/niezazkiokenan ziezaiokean/ziezaiokenan ziezazkiokean/ziezazkiokenan geniezaiokean/geniezaiokenan geniezazkiokean/geniezazkiokenan ziezaioketean/ziezaioketenan ziezazkioketean/ziezazkioketenan niezaiokek/niezaioken niezazkiokek/niezazkioken liezaiokek/liezaioken liezazkiokek/liezazkioken geniezaiokek/geniezaioken geniezazkiokek/geniezazkioken liezaioketek/liezaioketen liezazkioketek/liezazkioketen Oraina nabil dabil gabiltza dabiltza Iragana nenbilen zebilen genbiltzan zebiltzan

nabilek/nabilen zabilek, zebilek/zabilen, zebilen gabiltzak/gabiltzan zabiltzak, zebiltzak/zabiltzan, zebiltzan nenbilean/nenbilenan zebilean/zebilenan genbiltzaan/genbiltzanan zebiltzaan/zebiltzanan

JOAN Oraina noa doa goaz doaz Iragana nindoan zihoan gindoazen zihoazen

noak/noan zoak/zoan goazak/goazan zoazak/zoazan nindoaan/nindoanan zihoaan/zihoanan gindoazaan/gindoazanan zihoazaan/zihoazanan

ADITZ TRINKOAK
NOR saila EGON Oraina nago dago gaude daude Iragana nengoen zegoen geunden zeuden NOR-NORK saila EDUKI Oraina daukat dauzkat dauka dauzka daukagu dauzkagu daukate dauzkate Iragana neukan neuzkan zeukan zeuzkan geneukan geneuzkan zeukaten zeuzkaten

nagok/nagon zagok, zegok/zagon, zegon gaudek/gauden zaudek, zeudek/zauden, zeuden nengoan/nengonan zegoan/zegonan geundean/geundenan zeudean/zeudenan

zaukaat, zeukaat/zaukanat, zeukanat zauzkaat, zeuzkaat/zauzkanat, zeuzkanat zaukak, zeukak/zaukan, zeukan zauzkak, zeuzkak/zauzkan, zeuzkan zaukaagu, zeukaagu/zaukanagu, zeukanagu zauzkaagu, zeuzkaagu/zauzkanagu, zeuzkanagu zaukatek, zeukatek/zaukaten, zeukaten zauzkatek, zeuzkatek/zauzkaten, zeuzkaten neukaan/neukanan neuzkaan/neuzkanan zeukaan/zeukanan zeuzkaan/zeuzkanan geneukaan/geneukanan geneuzkaan/geneuzkanan zeukatean/zeukatenan zeuzkatean/zeuzkatenan

ETORRI Oraina nator dator gatoz datoz Iragana nentorren zetorren gentozen zetozen

natorrek/natorren zatorrek, zetorrek/zatorren, zetorren gatozak/gatozan zatozak, zetozak/zatozan, zatozan nentorrean/nentorrenan zetorrean/zetorrenan gentozaan/gentozanan zetozean/zetozenan

E
18

EKARRI Oraina dakart dakartzat dakar dakartza dakargu dakartzagu dakarte dakartzate Iragana nekarren nekartzan zekarren zekartzan genekarren genekartzan zekarten zekartzaten

ERABILI Oraina darabilt darabiltzat darabil darabiltza darabilgu darabiltzagu darabilte darabiltzate Iragana nerabilen nerabiltzan zerabilen zerabiltzan generabilen generabiltzan zerabilten zerabiltzaten

zakarreat, zekarreat/zakarrenat, zekarrenat zakartzaat, zekartzaat/zakartzanat, zekartzanat zakarrek, zekarrek/zakarren, zekarren zakartzak, zekartzak/zakartzan, zekartzan zakarreagu, zekarreagu/zakarrenagu, zekarrenagu zakartzaagu, zekartzaagu/zakartzanagu, zekartzanagu zakartek, zekartek/zakarten, zekarten zakartzatek, zekartzatek/zakartzaten, zekartzaten nekarrean/nekarrenan nekartzaan/nekartzanan zekarrean/zekarrenan zekartzaan/zekartzanan genekarrean/genekarrenan genekartzaan/genekartzanan zekartean/zekartenan zekartzatean/zekartzatenan

zarabileat, zerabileat/zarabilenat, zerabilenat zarabiltzaat, zerabiltzaat/zarabiltzanat, zerabiltzanat zarabilek, zerabilek/zarabilen, zerabilen zarabiltzak, zerabiltzak/zarabiltzan, zerabiltzan zarabileagu, zerabileagu/zarabilenagu, zerabilenagu zarabiltzaagu, zerabiltzaagu/zarabiltzanagu, zerabiltzanagu zarabiltek, zerabiltek/zarabilten, zerabilten zarabiltzatek, zerabiltzatek/zarabiltzaten, zerabiltzaten nerabilean/nerabilenan nerabiltzaan/nerabiltzanan zerabilean/zerabilenan zerabiltzaan/zerabiltzanan generabilean/generabilenan generabiltzaan/generabiltzanan zerabiltean/zerabiltenan zerabiltzatean/zerabiltzatenan

ERAMAN Oraina daramat daramatzat darama daramatza daramagu daramatzagu daramate daramatzate Iragana neraman neramatzan zeraman zeramatzan generaman generamatzan zeramaten zeramatzaten JAKIN Oraina dakit dakizkit daki dakizki dakigu dakizkigu dakite dakizkite Iragana nekien nekizkien zekien zekizkien genekien genekizkien zekiten zekizkiten

zaramaat, zeramaat/zaramanat, zeramanat zaramatzaat, zeramatzaat/zaramatzanat, zeramatzanat zaramak, zeramak/zaraman, zeraman zaramatzak, zeramatzak/zaramatzan, zeramatzan zaramaguk, zeramaguk/zaramagun, zeramagun zaramatzaagu, zeramatzaagu/zaramatzanagu, zeramatzanagu zaramatek, zeramatek/zaramaten, zeramaten zaramatzatek, zeramatzatek/zaramatzaten, zeramatzaten neramaan/neramanan neramatzaan/neramatzanan zeramaan/zeramanan zeramatzaan/zeramatzanan generamaan/generamanan generamatzaan/generamatzanan zeramatean/zeramatenan zeramatzatean/zeramatzatenan

zakiat, zekiat/zakinat, zekinat zakizkiat, zekizkiat/zakizkinat, zekizkinat zakik, zekik/zakin, zekin zakizkik, zekizkik/zakizkin, zekizkin zakiagu, zekiagu/zakinagu, zekinagu zakizkiagu, zekizkiagu/zakizkinagu, zekizkinagu zakitek, zekitek/zakiten, zekiten zakizkitek, zekizkitek/zakizkiten, zekizkiten nekian/nakinan nekizkian/nekizkinan zekian/zekinan zekizkian/zekizkinan genekian/genekinan genekizkian/genekizkinan zekitean/zekitenan zekizkitean/zekizkitenan

E
19

NORK saila IRAUN Oraina diraut dirau diraugu diraute Iragana nirauen zirauen genirauen zirauten IRUDI Oraina dirudit dirudi dirudigu dirudite Iragana nirudien zirudien genirudien ziruditen

zirauat/ziraunat zirauk/ziraun zirauagu/ziraunagu zirautek/ziraunate nirauan/niraunan zirauan/ziraunan genirauan/geniraunan zirautean/zirautenan

zirudiat/zirudinat zirudik/zirudin zirudiagu/zirudinagu ziruditek/ziruditen nirudian/nirudinan zirudian/zirudinan genirudian/genirudinan ziruditean/ziruditenan

NORI-NORK saila JARDUN Oraina dihardut dihardu dihardugu dihardute Iragana niharduen ziharduen geniharduen ziharduten IRITZI Oraina deritzot, deritzat deritzet, derizte deritzo, deritza deritze, derizte deritzogu, deritzagu deritzegu, deriztegu deritzote, deritzate deritzete, deriztete Iragana neritzon, neritzan neritzen, nerizten zeritzon, zeritzan zeritzen, zerizten generitzon, generitzan generitzen, generizten zeritzoten, zeritzaten zeritzeten, zerizteten

ziharduat/zihardunat ziharduk/zihardun ziharduagu/zihardunagu zihardutek/ziharduten niharduan/nihardunan ziharduan/zihardunan geniharduan/genihardunan zihardutean/zihardutenan

zeritzoat, zeritzaat/zeritzonat, zeritzanat zeritzeat, zerizteat/zeritzenat, zeriztenat zeritzok, zeritzak/zeritzon, zeritzan zeritzek, zeriztek/zeritzen, zerizten zeritzoagu, zeritzaagu/zeritzonagu, zeritzanagu zeritzeagu, zerizteagu/zeritzenagu, zeriztenagu zeritzotek, zeritzatek/zeritzoten, zeritzaten zeritzetek, zeriztetek/zeritzeten, zerizteten neritzoan, neritzaan/neritzonan, neritzanan neritzean, neriztean/neritzenan, neriztenan zeritzoan, zeritzaan/zeritzonan, zeritzanan zeritzean, zeriztean/zeritzenan, zeriztenan generitzoan, generitzaan/generitzonan, generitzanan generitzean, generiztean/generitzenan, generiztenan zeritzotean, zeritzatean/zeritzotenan, zeritzatenan zeritzetean, zeriztetean/zeritzetenan, zeriztetenan

PUNTUAZIO-MARKAK
KOMA (,)
Pausa laburra adierazten du. Honako kasuetan erabiltzen da batik bat: Emendiozko juntaduran, bi sintagma baino gehiago juntatzean: Isabel, Miren, Ane eta Sara etorri dira. Urak ez du usainik, ez zaporerik eta ez kolorerik. Mendeko perpausa perpaus nagusitik bereizteko (mendekoa galdegaia ez denean, edo dagokion perpaus nagusia beste perpaus baten mendekoa ez denean): Garestia bada ere, erostea merezi duela uste dut. Ez nago sekula bakarrik, beti norbait dudalako alboan. Ez nago haserre deitu ez didazulako, konturatu ere ez zarelako baizik. Norbaitek deitzen duenean telefonoa hartzen ez baduzu, erantzungailu automatikoak jasoko du deia. Aurkaritzako juntaduran, bigarren perpausaren aurretik (baina-k bi izenondo juntatzen dituenean, ez da komarik idazten: leku urrun baina lasaian): Ez dakit zer gertatu den, baina zerbait larria da. Niretzat hau ez da lana, jolasa baizik. Aposizio ez-murrizgarriak eta esaldiaren hari nagusia hausten duten perpausak koma artean (horrelakoak mara luzeen eta parentesien artean ere jar daitezke): Bixente, gure aldamenean bizi dena, ezkondu egin da. Auto hau, eta ez dizut esaten gehiago saltzeagatik, mauka ederra duzu. Deiki edo bokatiboa koma artean Aizu, kaskamotz, zatoz lehenbailehen! Gazte, ekar ezazu botila bat ur! Erosi liburua, ama! Lokailuak koma artean (hau da, hots, esate baterako, azkenik, hala ere, adibidez, dena den, izan ere, beraz, hori dela eta...). Hori guztia dela eta, jaiak bertan behera uztea erabaki du alkateak. Nire lagun bat, adibidez, egunero bainatzen da hondartzan. Perpaus alboratuak komaz bereiz daitezke: Etxera noa, oso nekatuta nago. Eguna argi-argia zen, itsasoa bare zegoen, txalupan traste guztiak sartu eta Getariarantz abiatu ginen. Zenbaki hamartarretan, zati osoa eta hamartarra bereizteko: 3,4; % 10,67 Ez da komarik idazten subjektuaren eta predikatuaren artean (tartean aurreko kasuetako osagai bat ez badago): *Produktu hau, gure enpresak egin duen apustu handienetakoa da. Produktu hau gure enpresak egin duen apustu handienetakoa da. Aditzaren elipsiaren adierazgarritzat erabiltzen da (aurrekoa bezalako perpaus batean, elipsiaren ondoriozko koma ager liteke subjektuaren ondoren): Miren etxera joan zen; Ander, zinemara. Gure produktuak berritzaileak dira, eta produktu hau, gure enpresak egin duen apustu handienetakoa. Eta, edo eta ala juntagailuek ez dute aurretik komarik behar, baina batzuetan, juntatzen diren perpausen luzeraren, kopuruaren edo erlazio-motaren arabera, komaz bereiztea komeni da (maiz, esaldia ulergarriago egiteko baliabidea izaten da): Ez genuen inolako arazorik izan muga zuk esan zenuen tokitik igarotzeko, eta herrira iristeko bi ordu besterik ez genuen behar izan. Hementxe bertan egin dezakezu lo, edo nire gelan, nahiago baduzu.

E
20

PUNTU ETA KOMA (;)


Komak baino pausa luzexeagoa adierazten du. Perpaus lokabeen edo alboratuen artean: Oso ilun zegoen; ez nuen ezertxo ere ikusten. Ez duzu lorik egiten; nola ez zara, bada, nekatuta egongo? Ideia beraren bi alderdi desberdin adierazten dituzten perpausen artean, eta eskuarki lokailu batez erlazionatuak diren perpausen artean: Arrasaten, emakumezkoak 19.191 dira; gizonezkoak, berriz, 13.134. Egun batean berandu delako; beste batean, egia esanda gehienetan, buruko mina duelako; sekula ez dit kasurik egiten.

Etorriko ahal da! Alde hemendik! Harridura-markaren ondoren ez da inoiz punturik idazten.

PARENTESIA [( )]
Perpausaren barruan zerbait aipatu nahi edo daturen bat tartekatu edo erantsi nahi denean erabiltzen dira: Guztira, autorearen 65 obra (54 olio eta 11 marrazki) daude ikusgai. Uraren irakite-tenperaturara (100 C) iristeko behar den bero-kantitatea. Ez gaude oso ados horrekin (horregatik ez gara bilerara joan). Aipuen ondorengo erreferentzia parentesi artean idazten da: "... ez jakon egoki kaltegarri baino" (E. Erkiaga, Arranegi, Zarautz, 1958).

BI PUNTU (:)
Bi puntuek ere pausa luzea adierazten dute. Honako kasuetan erabiltzen da batik bat: Ondorengoa aurrekoaren argibide edo adibide dela adierazteko: Horretarako bi arrazoi daude: lehena, ez dela egokia... Hauxe da herritarrek eskatu digutena:... Hitzez hitzeko aipamenen aurretik: Eta halaxe bota zidan: Ez naiz sekula zurekin ezkonduko. Gutunetan, agurraren ondoren: Izeko maitea: Zelan bizi zara? Orduen zenbakizko adierazpenetan, orduaren eta minutuen artean: Hauxe izango dugu abuztuko ordutegia: 08:00etatik 14:30era.

MARRA (-)
Deklinabideko kasu-atzizkia dagokion hitzetik bereiztea komeni denean (atzerri-izena edo -hitza delako, tipografia berezia duelako, etab.engatik): The Times-etik hartutako datuak dira. Stockholm-era joatea erabaki zuten. Badakizu pitcher-a zer den? Benchmarking-aren abantailak. Argia-n irakurri dut. AEK-k antolatutako ekitaldia. Lerroz aldatzean hitzak zatituta geratzen direnean (Euskaltzaindiak hitzak silabaka zatitzea gomendatzen du; adibidez, pol-tsa, guk, be-ze-ro-rik, e-ra-kus-lei-ho...). Zenbait hitz-elkartetan: banan-banan, erre-arin, txakur-eztul, areto-futbol... (Ik. VIII).

PUNTUA (.)
Puntuak esaldiaren azkena markatzen du. Etenaldi luzea adierazten du. Honako kasuotan erabiltzen da: Perpausaren bukaeran. Paragrafoaren amaieran, puntu eta bereiz idazten da: Oso hotel merkea da. Toki politean dago, gainera. Gu aurreko udan izan ginen bertan. Ez dakigu seguru, baina litekeena da aurten ere hara joatea. Laburduren ondoren: adib. adibidez irakurriko da, etab. eta abar, baina ez da punturik idatziko unitate fisikoak adierazteko erabiltzen diren ikurretan (m, kg, cm). Zenbakien ondoren, -garren ordezkatuz: Iturribide kaleko 6.ean bizi zen. XX. mendearen amaieran.

MARRA LUZEA ()
Parentesien antzera, datu edo argibideren bat tartekatzeko erabiltzen dira: Zer gertatu den ikusita eta argi utzi nahi dugu ez garela gu horren erantzule irtenbide bakarra hauxe dela uste dugu: Ni naiz zure aita esan zuen Mikelek eta niri eskatu behar didazu baimena. Elkarrizketetako txandak adierazteko ere erabiltzen da marra luzea: Egunon Feli. Zer, dagoeneko lanean? Aizu! Ezin da memento batean egunkaria irakurri, ala?

ETEN-PUNTUAK (...)
Zerrendatzea edo esan nahi denaren zentzua irekia uzten denean, edo esaldia amaitu gabe uzten denean, baita esaldiaren barnean etenaldi luzea egiten dela adierazteko ere: Egun hartan denak irten ziren kalera: gurasoak, umeak, gazteak, zaharrak Aurkikuntzaren garrantziaz konturatu balira Eta halako batean, inork espero ez zuenean sinetsi ezinekoa gertatu zen. Aipuetan, osorik ematen ez direnean: Ohar bat zegoen mahai gainean: Urte asko eman ditugu elkarrekin, baina. Ez nuen gehiago irakurri behar izan, zer gertatu zen jakiteko. Isildu nahi duguna tartean geratzen bada, parentesi artean jartzen ditugu eten-puntuak: Interneten 215 milioi web orrialde inguru ingelesez idatzita daude, (). Euskarazkoak, berriz, 36.321 dira. () Sailkapen horretan, euskarak 16. tokia du, katalanaren atzetik, baina espainiera, errusiera, txinera eta arabieraren aurretik.

KOMATXOAK ( )
Komatxoak hiru eratakoak izan daitezke: bakunak (...), bikoitzak (...) edo angeluarrak (...). Batzuetan, komatxoak irekitzeko eta ixteko karaktere berdinak erabiltzen dira ('...'; "..."). Aipamenak hitzez hitz jasotzen direnean, komatxo bikoitzen artean jarri ohi dira: Honelaxe esan nion: Utzinak pakian. Aipamen baten barnean beste aipu bat egin behar bada, bigarren horretarako komatxo bakunak erabil daitezke: Anderrek dio ni ez, baina ziur gaude azkenean bera ere etorriko dela, esan zuen Anek. Artelanen, liburu, artikulu, etab.en izenburuak adierazteko ere eraili ohi dira1: Igor Stravinskiren Soldaduaren historia entzun genuen. Baita izengoitiak adierazteko ere: Herrian denek Txapis esaten zioten. Hitz arrunten adiera bereziak edo ironiazko adierak markatzeko, eta soinuak antzeratzeko asmatutako hitzetan Txokolatea zeramalako harrapatu zuen poliziak. Nire ordenagailua bip, bip egiten hasi zen. Atzerriko hizkuntzetatik zuzenean hartutako hitzak edo esaldiak adierazteko Hik ba al dakik zer den craker bat? Alea jacta est esan omen zuen Julio Zesarrek Rubicon igarotzerakoan.

GALDERA-MARKA (?)
Galde-perpausaren bukaeran idazten da (gogoan izan galdeperpausak ez direla galdetzeko soilik erabiltzen): Non bizi zarete? Sua emango didazu? Geldirik egongo zara behingoz? Eta zergatik esan dut ez dela beharrezkoa hori egitea? Bada... Galdera-markaren ondoren ez da inoiz punturik idazten.

APOSTROFOA ()
Hitz batean letra bat isiltzen dugunean erabiltzen da apostrofoa. Adibidez, agur terdi esamoldea. Dena den, Euskaltzaindiak, Orduak nola esan arauan, eta osorik idaztea gomendatu du, oro har, erabilera idatzi zainduan egokiena forma osoa idaztea delakoan (adibidez, lau eta erdiak, ordu bat eta erdietan).
1 Honetan eta hurrengo kasuetan, letra etzana ere erabil daiteke horrelakoak nabarmentzeko, komatxorik gabe.

HARRIDURA-MARKA (!)
Harridura-perpausaren bukaeran idazten da (gogoan izan harridura-perpausak ez direla harridura adierazteko soilik erabiltzen): Hura toki ederra! Kontuz horrekin!

E
21

ZENBAKIEN IDAZKERA
1.Kardinalak
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 : : : : : : : : : : : : : : zero, huts bat bi* hiru lau bost (bortz) sei zazpi zortzi bederatzi hamar hamaika hamabi hamahiru 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 hamalau hamabost (hamabortz) hamasei hamazazpi hemezortzi (hamazortzi) hemeretzi hogei hogeita bat hogeita bi hogeita hiru ..... 30 : hogeita hamar 31 : hogeita hamaika ..... : : : : : : : : : : 38 : hogeita hemezortzi 400 : (hogeita hamazortzi) 500 : 39 : hogeita hemeretzi 600 : 40 : berrogei 700 : 50 : berrogeita hamar 800 : 60 : hirurogei (hiruretan hogei) 900 : 70 : hirurogeita hamar 1.000 : (hiruretan hogeita hamar) 2.000 : 80 : laurogei (lauretan hogei) 3.000 : 90 : laurogeita hamar 4.000 : (lauretan hogeita hamar) 10.000 : 100 : ehun 100.000 : 200 : berrehun 1.000.000 : 300 : hirurehun 1.000.000.000.000 : laurehun bostehun seiehun zazpiehun zortziehun bederatziehun mila bi mila hiru mila lau mila hamar mila ehun mila milioi bat bilioi bat

* Bakarrik doala, izenik gabe alegia, biga ere esan daiteke: biga etorri ziren, baina bi neska etorri ziren.

Zerotik ehunerainoko zenbakiak honela idatziko dira: 41: berrogeita bat 69: hirurogeita bederatzi 97: laurogeita hamazazpi Ehunekoak lotuta idatziko dira. 300: hirurehun 500: bostehun (bortzehun) 800: zortziehun Milakoak bananduta idatziko dira. 4.000: lau mila 47.000: berrogeita zazpi mila 91.000: laurogeita hamaika mila Milioikoak ere bananduta. 1.000.000: milioi bat 4.000.000: lau milioi 100.000.000: ehun milioi Ehunetik milarainoko zenbakiak honela idatziko dira: ehunekoak hamarrekoetatik bananduta, agertzen diren bi parteen arteko lotura eta delarik. 225: berrehun eta hogeita bost 579: bostehun eta hirurogeita hemeretzi 908: bederatziehun eta zortzi Milatik gorako zenbakiak idazteko, irizpide bera. Hots: Milakoak ehunekoetatik bananduta; baita berauek hamarrekoetatik ere. Milakoen eta ehunekoen artean koma bat jartzen da (bi osagai bakarrik daudenean izan ezik, hauetan eta partikulez bereizten dira). 1.003: mila eta hiru 3.456: hiru mila, laurehun eta berrogeita hamasei 35.436: hogeita hamabost mila, laurehun eta hogeita hamasei 457.908: laurehun eta berrogeita hamazazpi mila, bederatziehun eta zortzi Milioikoetan, beste horrenbeste. 137.954.218: ehun eta hogeita hamazazpi milioi, bederatziehun eta berrogeita hamalau mila, berrehun eta hemezortzi.

2.Ordinalak
Ordinalak adierazteko -GARREN atzizkia erabiliko da letraz idazten direnean: bosgarren, bigarren, ... GARREN atzizkiaren ikurra . da. GARREN esango litzatekeen tokian puntua jarriko da zenbakia zifraz idazten denean: 5. (bosgarren). Idazteko arauak kardinalentzat emandako berak dira, -GARREN atzizkia erantsita. 1. lehen, lehenen, lehenengo 7. zazpigarren 13. hamahirugarren 2. bigarren 8. zortzigarren .............. 3. hirugarren 9. bederatzigarren 20. hogeigarren 4. laugarren 10. hamargarren 100. ehungarren 5. bosgarren 11. hamaikagarren 1.000. milagarren 6. seigarren 12. hamabigarren 10.000. hamar milagarren

3.Frakzioak
* A/B moduko zenbakiak zenbaki zatikiarrak dira. A- zenbakitzailea B- izendatzailea * - (R)EN atzizkia erabiltzen da kardinalari itsatsia: - REN kardinala bokalez amaitzen denean - EN kardinala kontsonantez amaitzen denean 1/5 = bosten; 5/6 = bost seiren 3/20 = hiru hogeiren; 1/100 = ehunen * Hiru salbuespen: 1/2 : erdi (ez biren); 1/3 : heren (ez hiruren); 1/4 : laurden (ez lauren) 1/5 : bosten 1/9 : bederatziren 1/20 : hogeiren 1/6 : seiren 1/10 : hamarren 1/100 : ehunen 1/7 : zazpiren 1/11 : hamaikaren 1/1.000 : milaren 1/8 : zortziren 1/12 : hamabiren 1/10.000 : hamar milaren

4.Distributibo edo banatzaileak


Zenbatzaile zehaztuei -NA atzizkia erantsiz sortzen dira. 1 bana 10 hamarna 2 bina 26 hogeita seina 3 hiruna 100 ehuna 4 launa 500 bostehuna 5 bosna (ez bostna) 1.000 mila bana (ez milana) Pilota bana erosi genuen; bizkarzain binarekin agertu ziren; jar zaitezte hirunaka. 3.000 hiruna mila 7.225 zazpi mila berrehun eta hogeita bosna 1.000.000 milioi bana 2.000.000 bina milioi 10.000.000 hamarna milioi

E
22

ZER ORDU DA?/ZER ORDUTAN? QU HORA ES?/A QU HORA?


ordu bata da / ordu batean ordu biak dira / ordu bietan hirurak dira / hiruretan laurak dira / lauretan bostak dira / bostetan ................. ordu bat eta erdiak dira / ordu bat eta erdietan ordu bi eta erdiak dira / ordu bi eta erdietan hiru eta erdiak / hiru eta erdietan ................. ordu bat eta laurdenak edo ordu bata eta laurden / ordu bat eta laurdenetan edo ordu bata eta laurdenetan ordu bi eta laurdenak edo ordu biak eta laurden / ordu bi eta laurdenetan edo ordu biak eta laurdenetan hiru eta laurdenak edo hirurak eta laurden / hiru eta laurdenetan edo hirurak eta laurdenetan ................. ordu bata eta bost / ordu bata eta bostean ordu biak eta hamar / ordu biak eta hamarrean hirurak eta hogei / hirurak eta hogeian laurak eta hogeita bost / laurak eta hogeita bostean ................. ordu bata hamar gutxi / ordu bata hamar gutxitan ordu biak laurden gutxi / ordu biak laurden gutxitan hirurak hogei gutxi / hirurak hogei gutxitan ................. arratsaldeko hirurak edo hamabostak arratsaldeko hirurak eta bat edo hamabostak eta bat gaueko hamabiak edo zero ordua gaueko hamabi eta erdiak edo zero ordua eta hogeita hamar 15:00 15:01 00:00 00:30 es la una / a la una son las dos / a las dos son las tres / a las tres son las cuatro / a las cuatro son las cinco / a las cinco ................. es la una y media / a la una y media son las dos y media / a las dos y media son las tres y media / a las tres y media ................. la una y cuarto / a la una y cuarto las dos y cuarto / a las dos y cuarto las tres y cuarto / a las tres y cuarto ................. la una y cinco / a la una y cinco las dos y diez / a las dos y diez las tres y veinte / a las tres y veinte las cuatro y veinte / a las cuatro y veinte ................. la una menos diez / a la una menos diez las dos menos cuarto / a las dos menos cuarto las tres menos veinte / a las tres menos veinte ................. las las las las tres de la tarde o las quince horas tres y uno de la tarde o las quince y uno doce de la noche o la hora cero doce y media de la noche o las cero treinta

21:00etan 21:00etara / 21:00ak arte 21:00etatik 21:05ean 21:05era / 21:05 arte 21:05etik 21:30ean 21:30era / 21:30 arte 21:30etik

a las 21:00 hasta las 21:00 desde las 21:00 a las 21:05 hasta las 21:05 desde las 21:05 a las 21:30 hasta las 21:30 desde las 21:30

Oharra: ordu hitzaren ordez oren ere erabil daiteke: oren bata, bi orenak, bi orenetan, oren bata eta laurden, oren biak eta laurden, ...

DATA
Baionan (o Baiona), 1996ko apirilaren 6an (o 6a) 1996/04/06 (1996/IV/06) Datorren asteartean, ekainak 8, egingo da bilera Datorren ekainaren 8an, asteartea (edo asteartean edo asteartearekin), egingo da bilera

LA FECHA
En Bayona, a 6 de abril de 1996 06/04/1996 (06/IV/1996) La reunin se celebrar el prximo martes, 8 de junio ( da 8) La reunin se celebrar el prximo 8 de junio, martes

Oharra: ekainak 8 bezalakoak aposizioetan erabiltzekoak dira, ez bestela (*ekainak 8 egingo da bilera edo *ekainak 8an etorriko da ez dira zuzenak).

KALKULU ERAGIKETAK
Batuketa bost gehi sei berdin hamaika Kenketa bederatzi ken zazpi berdin bi Biderketa lau bider bi berdin zortzi Zatiketa hamar zati bost berdin bi Berreketa hiru ber bi berdin bederatzi Erroketa bi erro hamasei berdin lau

OPERACIONES DE CLCULO
5 + 6 = 11 9-7=2 4x2=8 10/2 = 5 32 = 9 Adicin (Suma) cinco ms seis (es) igual a 11 Sustraccin (Resta) nueve menos siete (es) igual a 2 Multiplicacin cuatro por dos (es) igual a ocho Divisin diez (dividido) entre dos (es) igual a cinco Potenciacin tres al cuadrado (es) igual a nueve Radicacin raz cuadrada de dieciseis (es) igual a cuatro

16 = 4
2

E
23

ARTCULOS
sing. determinado pl. sing. indeterminado pl. unos unas los un las una MASCULINO el FEMENINO la NEUTRO lo

ADJETIVOS/PRONOMBRES DEMOSTRATIVOS
GNERO m. f. n. CERCA este, estos esta, estas esto* DISTANCIA MEDIA ese, esos esa, esas eso* LEJOS aquel, aquellos aquella, aquellas aquello*

Las formas de masculino y femenino pueden llevar tilde cuando son pronombre: ste es mi amigo. Cuando funcionan como adjetivos y van pospuestos a un sustantivo precedido del artculo determinado, expresan un matiz despectivo (El ruidito ese me est poniendo nerviosa). * Funcionan exclusivamente como pronombres.

ADJETIVOS/PRONOMBRES POSESIVOS
PERSONA SINGULAR mos, mas (mis) nuestro, nuestra PLURAL nuestros, nuestras vuestros, vuestras suyos, suyas (sus) tuyos, tuyas (tus) vuestro, vuestra suyos, suyas (sus) suyo, suya (su) 1 mo, ma (mi) 2 tuyo, tuya (tu) 3 suyo, suya (su)

Las formas mi, tu, su y mis, tus, sus son apcopes y se utilizan exclusivamente como adjetivos.

ADJETIVOS/PRONOMBRES INDEFINIDOS
NMERO MASCULINO alguno (algn) ninguno (ningn) uno* mucho poco otro demasiado todo algunos ningunos unos muchos pocos otros demasiados todos FEMENINO alguna ninguna una* mucha poca otra demasiada toda algunas ningunas unas muchas pocas otras demasiadas todas INVARIABLE EN GNERO cualquiera (cualquier) bastante SIN DIFERENCIACIN DE GNERO alguien* algo* nadie* nada* quienquiera*

SINGULAR

cualesquiera (cualesquier) bastantes

quienesquiera*

PLURAL

INVARIABLE EN NMERO

dems cada

E
24

Las formas acopocadas algn, ningn, un y cualquier se usan cuando preceden a un sustantivo determinndolo. * Funcionan exclusivamente como pronombres.

ADJETIVOS/PRONOMBRES NUMERALES
CARDINALES 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 40 41 50 60 70 80 90 100 101 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 1.001 2.000 10.000 11.000 1.000.000 1.000.000.000.000 cero uno dos tres cuatro cinco seis siete ocho nueve diez once doce trece catorce quince diecisis diecisiete dieciocho diecinueve veinte veiniuno, veintin veintids veintitrs veinticuatro veinticinco veintisis veintisiete veintiocho veintinueve treinta treinta y uno cuarenta cuarenta y uno cincuenta sesenta setenta ochenta noventa cien, ciento ciento uno doscientos trescientos cuatrocientos quinientos seiscientos setecientos ochocientos novecientos mil mil uno dos mil diez mil once mil un milln un billn ORDINALES primero segundo tercero cuarto quinto sexto sptimo octavo noveno, nono dcimo undcimo duodcimo decimotercero dcimo tercero decimocuarto dcimo cuarto decimoquinto dcimo quinto decimosexto dcimo sexto decimosptimo dcimo sptimo decimoctavo dcimo octavo decimonoveno dcimo noveno vigsimo vigsimo primero FRACCIONARIOS

medio tercio cuarto quinto sexto sptimo octavo noveno dcimo onceavo doceavo treceavo catorceavo quinceavo dieciseisavo diecisieteavo dieciochoavo diecinueveavo veinteavo, veintavo veintiunavo

trigsimo cuadragsimo quincuagsimo sexagsimo septuagsimo octogsimo nonagsimo centsimo centsimo primero duocentsimo tricentsimo cuadringentsimo quingentsimo sexcentsimo septingentsimo octingentsimo noningentsimo milsimo dosmilsimo diezmilsimo millonsimo billonsimo

treintavo cuarentavo cincuentavo sesentavo setentavo ochentavo noventavo cntimo, centavo

Los ordinales tambin se escriben con abreviaturas: 1 (primera), 2 (segundo) ...

E
25

PRONOMBRES PERSONALES
PERSONA SUJETO O PREDICADO NOMINAL COMPLEMENTO SIN PREPOSICIN COMPLEMENTO CON PREPOSICIN m 1. yo me conmigo t 2. usted vos m. 3. f. n. m. 1. f. m. 2. f. m. 3. f. ellas las, les, se s, ellas nosotras vosotros ustedes vosotras ellos los, les, se os l ella ello nosotros nos nosotras vosotros ustedes vosotras s, ellos te (lo, la, le, se) (os) lo, le, se la, le, se lo ti, conmigo (s, consigo) (vos) s, consigo, l s, consigo, ella ello nosotros

Las formas correspondientes al complemento sin preposicin son necesarias en la conjugacin de los verbos pronominales (me abstengo, te abstienes, se abstiene, nos abstenemos, os abstenis, se abstienen) En el espaol de Hispanoamrica, as como en las Canarias, apenas se usan las formas vosotros y vosotras; en su lugar se usa la forma ustedes.

ADJETIVOS/PRONOMBRES INTERROGATIVOS Y EXCLAMATIVOS


qu, cul, cules* quin, quines* cunto, cunta, cuntos, cuntas

PRONOMBRES RELATIVOS
que cual, cuales quien, quienes cuanto, cuanta, cuantos, cuantas * Funciona exclusivamente como adjetivo. cuyo*, cuya cuyos, cuya

* Funcionan exclusivamente como pronombres.

E
26

VERBOS REGULARES
Primera conjugacin: AMAR
INDICATIVO presente amo amas ama amamos amis aman pretrito perfecto pret. perfecto compuesto he has ha hemos habis han amado amado amado amado amado amado presente ame ames ame amemos amis amen SUBJUNTIVO pretrito perfecto pret. perfecto compuesto haya hayas haya hayamos hayis hayan amado amado amado amado amado amado

pretrito imperfecto pretrito imperfecto amaba amabas amaba ambamos amabais amaban pretrito pluscuamperfecto haba habas haba habamos habais haban amado amado amado amado amado amado amara, -ase amaras, -ases amara, -ase amramos, -semos amarais, -aseis amaran, -asen

pretrito pluscuamperfecto hubiera, -ese hubieras, -eses hubiera, -ese hubiramos, -semos hubierais, -eseis hubieran, -esen amado amado amado amado amado amado

futuro pretrito perfecto simple pretrito indefinido pretrito anterior am amaste am amamos amasteis amaron hube hubiste hubo hubimos hubisteis hubieron amado amado amado amado amado amado amare amares amare amremos amareis amaren

futuro perfecto hubiere hubieres hubiere hubiremos hubiereis hubieren amado amado amado amado amado amado

IMPERATIVO futuro amar amars amar amaremos amaris amarn futuro perfecto habr habrs habr habremos habris habrn amado amado amado amado amado amado ama ame amemos amad amen (t) (l) (nosotros) (vosotros) (ellos)

FORMAS NO PERSONALES infinitivo amar condicional amara amaras amara amaramos amarais amaran condicional perfecto habra habras habra habramos habrais habran amado amado amado amado amado amado gerundio amando participio amado gerundio perfecto habiendo amado infinitivo perfecto haber amado

E
27

Segunda conjugacin: TEMER


INDICATIVO presente temo temes teme tememos temis temen pretrito perfecto pret. perfecto compuesto he has ha hemos habis han temido temido temido temido temido temido presente tema temas tema temamos temis teman SUBJUNTIVO pretrito haya hayas haya hayamos hayis hayan perfecto temido temido temido temido temido temido

pretrito imperfecto pretrito imperfecto tema temas tema temamos temais teman pretrito pluscuamperfecto haba habas haba habamos habais haban temido temido temido temido temido temido temiera, -ese temieras, -eses temiera, -ese temiramos, -esemos temierais, -eseis temieran, -esen

pretrito pluscuamperfecto hubiera, -ese hubieras, -eses hubiera, -ese hubiramos, -semos hubierais, -eseis hubieran, -esen temido temido temido temido temido temido

futuro pretrito perfecto simple pretrito indefinido pretrito anterior tem temiste temi temimos temisteis temieron hube hubiste hubo hubimos hubisteis hubieron temido temido temido temido temido temido temiere temieres temiere temiremos temiereis temieren

futuro perfecto hubiere hubieres hubiere hubiremos hubiereis hubieren temido temido temido temido temido temido

IMPERATIVO teme tema temamos temed teman (t) (l) (nosotros) (vosotros) (ellos)

futuro temer temers temer temeremos temeris temern

futuro perfecto habr habrs habr habremos habris habrn temido temido temido temido temido temido

FORMAS NO PERSONALES infinitivo temer infinitivo perfecto haber temido gerundio perfecto habiendo temido

condicional temera temeras temera temeramos temerais temeran

condicional perfecto habra habras habra habramos habrais habran temido temido temido temido temido temido

gerundio temiendo participio temido

E
28

Tercera conjugacin: PARTIR


INDICATIVO presente parto partes parte partimos parts parten pretrito perfecto pret. perfecto compuesto he has ha hemos habis han partido partido partido partido partido partido presente parta partas parta partamos partis partan SUBJUNTIVO pretrito haya hayas haya hayamos hayis hayan perfecto partido partido partido partido partido partido

pretrito imperfecto pretrito imperfecto parta partas parta partamos partais partan pretrito pluscuamperfecto haba habas haba habamos habais haban partido partido partido partido partido partido partiera, -ese partieras, -eses partiera, -ese partiramos, -semos partierais, -eseis partieran, -esen

pretrito pluscuamperfecto hubiera, -ese hubiera, -eses hubiera, -ese hubiramos, -semos hubierais, -eseis hubieran, -esen partido partido partido partido partido partido

futuro pretrito perfecto simple pretrito indefinido pretrito anterior part partiste parti partimos partisteis partieron hube hubiste hubo hubimos hubisteis hubieron partido partido partido partido partido partido partiere partieres partiere partiremos partiereis partieren

futuro perfecto hubiere hubieres hubiere hubiremos hubiereis hubieren partido partido partido partido partido partido

IMPERATIVO parte parta partamos partid partan (t) (l) (nosotros) (vosotros) (ellos)

futuro partir partirs partir partiremos partiris partirn

futuro perfecto habr habrs habr habremos habris habrn partido partido partido partido partido partido

FORMAS NO PERSONALES infinitivo partir infinitivo perfecto haber partido gerundio perfecto habiendo partido

condicional partira partiras partira partiramos partirais partiran

condicional perfecto habra habras habra habramos habrais habran partido partido partido partido partido partido

gerundio partiendo participio partido

E
29

VERBOS AUXILIARES
HABER
INDICATIVO presente he has ha hemos habis han pretrito perfecto pret. perfecto compuesto he has ha hemos habis han habido habido habido habido habido habido presente haya hayas haya hayamos hayis hayan pretrito imperfecto pretrito imperfecto haba habas haba habamos habais haban pretrito pluscuamperfecto haba habas haba habamos habais haban habido habido habido habido habido habido hubiera o hubiese hubieras o hubieses hubiera o hubiese hubiramos o hubisemos hubierais o hubieseis hubieran o hubiesen futuro hubiere hubieres hubiere hubiremos hubiereis hubieren SUBJUNTIVO pretrito perfecto pret. perfecto compuesto haya hayas haya hayamos hayis hayan habido habido habido habido habido habido

pretrito pluscuamperfecto hubiera o hubiese hubieras o hubieses hubiera o hubiese hubiramos o hubiesemos hubierais o hubieseis hubieran o hubiesen futuro perfecto hubiere hubieres hubiere hubiremos hubiereis hubieren habido habido habido habido habido habido habido habido habido habido habido habido

pretrito perfecto simple pretrito indefinido pretrito anterior hube hubiste hubo hubimos hubisteis hubieron hube hubiste hubo hubimos hubisteis hubieron habido habido habido habido habido habido

IMPERATIVO futuro habr habrs habr habremos habris habrn futuro perfecto habr habrs habr habremos habris habrn habido habido habido habido habido habido he haya hayamos habed hayan (t) (l) (nosotros) (vosotros) (ellos)

FORMAS NO PERSONALES condicional habra habras habra habramos habrais habran condicional perfecto habra habras habra habramos habrais habran habido habido habido habido habido habido infinitivo haber gerundio habiendo participio habido infinitivo perfecto haber habido gerundio perfecto habiendo habido

E
30

SER
INDICATIVO presente soy eres es somos sois son pretrito perfecto pret. perfecto compuesto he has ha hemos habis han sido sido sido sido sido sido presente sea seas sea seamos seis sean SUBJUNTIVO pretrito haya hayas haya hayamos hayis hayan perfecto sido sido sido sido sido sido

pretrito imperfecto pretrito imperfecto era eras era ramos erais eran pretrito pluscuamperfecto haba habas haba habamos habais haban sido sido sido sido sido sido fuera o fuese fueras o fueses fuera o fuese furamos o fusemos fuerais o fueseis fueran o fuesen

pretrito pluscuamperfecto hubiera, -ese hubieras, -eses hubiera, -ese hubiramos, -semos hubierais, -eseis hubieran, -esen sido sido sido sido sido sido

futuro pretrito perfecto simple pretrito indefinido pretrito anterior fui fuiste fue fuimos fuisteis fueron hube hubiste hubo hubimos hubisteis hubieron sido sido sido sido sido sido fuere fueres fuere furemos fuereis fueren

futuro perfecto hubiere hubieres hubiere hubiremos hubiereis hubieren sido sido sido sido sido sido

IMPERATIVO s sea seamos sed sean (t) (l) (nosotros) (vosotros) (ellos)

futuro ser sers ser seremos seris sern

futuro perfecto habr habrs habr habremos habris habrn sido sido sido sido sido sido

FORMAS NO PERSONALES infinitivo ser infinitivo perfecto haber sido gerundio perfecto habiendo sido

condicional sera seras sera seramos serais seran

condicional perfecto habra habras habra habramos habrais habran sido sido sido sido sido sido

gerundio siendo participio sido

E
31

VERBOS IRREGULARES
A
abastecer como parecer abnegar como comenzar. abolir Defectivo. Se conjuga slo en los tiempos y personas cuya desinencia contiene la vocal i. Pres.: abolimos, abols. Pret. imperf.: abola, abolas... Pret. perf. simple: abol, aboliste, aboli... Fut.: abolir, abolirs... Cond.: abolira, aboliras... Imper.: abolid. Pres. subj.: (no existe); Pret. imperf. subj.: aboliera, abolieras... (primera forma); aboliese, abolieses... (segunda forma). Fut. subj.: aboliere, abolieres... Ger.: aboliendo. Part.: abolido. aborrecer como parecer. absolver como volver. abstenerse como tener. abstraer como traer. acaecer como parecer. Defectivo. Conjugado slo en tercera pers. sing. acertar como comenzar. acollar como contar. acontecer como parecer. Defectivo. Conjugado slo en tercera pers. sing. y plural. acordar como contar. acostar como contar. acrecentar como comenzar. adherir como sentir. adolecer como parecer. adormecer como parecer adquirir Pres.: adquiero, adquieres... Pres. subj.: adquiera, aquiramos, adquiris... Imper.: adquiere, adquiera... (es regular en los dems tiempos). aducir Pres.: aduzco, aduces, aduce... Pret. perf. simple: adujimos, adujisteis... Imper.: aduce, aduzca, aducid... Pres. subj.: aduzca, aduzcas, aduzcis... Pret. imperf. subj.: adujera, adujeras, adujerais (primera forma); adujese, adujeses, adujeseis... (segunda forma). Fut. subj.: adujere, adujeres... Ger.: aduciendo. Part.: aducido. advertir como sentir. afluir como huir. aforar como contar (Cuando significa dar, otorgar fueros) agorar como contar (Con diresis en el diptongo -e). agradecer como parecer. agredir como abolir. alentar como comenzar. almorzar como contar. amanecer como parecer. Impersonal. amarillecer como parecer. amolar como contar. amortecer como parecer. andar Pret. perf. simple: anduve, anduviste, anduvo, anduvimos, anduvisteis, anduvieron. Imperf. subj.; anduviera, anduvieras... (primera forma); anduviese, anduvieses... (segunda forma). Fut. subj.: anduviere, anduvieres... anochecer como parecer. anteponer como poner apacentar como comenzar. aparecer como parecer. apetecer como parecer. apostar como contar (cuando significa arriesgar dinero o alguna cosa). apretar como comenzar. aprobar como contar. arborecer como parecer. argir como huir. aridecer como parecer. arrecirse como abolir. Defectivo. arrendar como comenzar. arrepentirse como sentir. ascender como hender. asentar como comenzar. asentir como sentir. aserrar como comenzar. asir Pres.: asgo, ases, asimos, ass... Imper.: ase, asga, asgamos, asid... Pres. subj.: asga, asgis... asolar como contar. asonar como contar. ataer como taer. Defectivo. Conjugado slo en tercera pers. sing. y pl. atardecer como parecer. Impersonal. atender como hender. atenerse como tener. aterirse como abolir. Defectivo. aterrar como comenzar. (pero regular cuando significa (aterrorizar) atestar como comenzar (cuando significa rellenar, henchir) atraer como traer. atravesar como comenzar. atribuir como huir. atronar como contar. avenir como venir. aventar como comenzar. avergonzar como contar.

B
balbucir como abolir. Defectivo. beldar como comenzar. bendecir como predecir. blandir como abolir. Defectivo. blanquecer como parecer. bruir como mullir. bullir como mullir.

C
caber Pres.: quepo, cabes, cabe, cabis... Pret. perf. simple: cupe, cupiste, cupo, cupimos, cupisteis, cupieron. Fut.: cabr, cabras, cabr, cabris... Cond.: cabra, cabras... Imper.: cabe, quepa, quepamos... Pres. subj.: quepa, quepas, quepis... Pret. imperf. subj.: cupiera, cupieras, cupierais... (primera forma); cupiese, cupieses, cupieseis... (segunda forma); Fut. subj.: cupiere, cupieres... caer Pres.: caigo. Pret. perf. simple: ca, caste, cay, cayeron... Pres. subj.: caiga, caigas, caiga, caigamos, caigis, caigan. calentar como comenzar. carecer como parecer. cegar como comenzar. ceir como teir. cerner como hender. cerrar como comenzar. cimentar como comenzar. circunferir como sentir. cocer como volver. colar como contar. colegir como pedir. colgar como contar. comedirse como pedir. comenzar Pres.: comienzo, comienzas, comienza, comenzamos... Pres. subj.: comience, comiences, comencemos... Imper.: comienza, comience, comencemos... compadecer como parecer. comparecer como parecer. competir como pedir. complacer como parecer. componer como poner. comprobar como contar. concebir como pedir. concernir como discernir. concertar como comenzar. concluir como huir. concordar como contar. condescender como hender. condolerse como volver. conducir como aducir. conferir como sentir. confesar como comenzar. confluir como huir. conmover como volver. conocer Pres.: conozco... Imper.: conoce, conozca, conozcamos, conozcan. Pres. subj.: conozca, conozcas, conozcan. conseguir como pedir. consentir como sentir. consolar como contar. consonar como contar. constituir como huir. constreir como teir. construir como huir. contar Pres.: cuento, cuentas, cuenta, contamos, contis, cuentan. Pres. subj.: cuente, cuentes, contemos... Imper.: cuenta, cuente, contemos... contender como hender. contener como tener. contradecir como decir. contraer como traer. contrahacer como hacer. contraponer como poner. contravenir como venir. contribuir como huir. controvertir como sentir. convalecer como parecer. convenir como sentir. convertir como sentir.

E
32

corregir como elegir. corroer como roer. costar como contar. crecer como parecer. creer Pret. perf. simple: crey, creyeron. Imperf. subj.; creyera, creyeras... (primera forma); creyese, creyeses... (segunda forma). Fut. subj.: creyere, creyeres... Ger.: creyendo.

D
dar Pres.: doy, das, dais... Pret. perf. simple: di, diste, dio, disteis... Pres. subj.: d, des, d, demos... Imper. subj.: diera, dieras, dierais... (primera forma); diese, dieses... (segunda forma); Fut. subj.: diere, dieres... Imper.: da, d, demos... decaer como caer. decir Pres.: digo, dices, decimos, decs... Pret. perf. simple: dije, dijiste, dijo... Fut.: dir, dirs, diris... Pres. subj.: diga, digas, digis... Imper. subj.: dijera, dijeras... (primera forma); dijese, dijeses... (segunda forma); Fut. subj.: dijere, dijeres... Cond.: dira, diras... Imper.: di, diga, digamos, decid... Ger.: diciendo. Part.: dicho. decrecer como parecer. deducir como aducir. defender como hender. degollar como contar. demoler como volver. demostrar como contar. denegar como comenzar. denostar como contar. dentar como comenzar. deponer como poner. derretir como pedir. derruir como huir. desacertar como comenzar. desacordar como contar. desagradecer como parecer. desalentar como comenzar. desandar como andar. desaparecer como parecer. desapretar como comenzar. desaprobar como contar. desarrendar como comenzar. desasir como asir. desasosegar como comenzar desatender como hender. desavenir como venir. descender como hender. desceir como teir. descolgar como contar. descollar como contar. descomedirse como pedir. descomponer como poner. desconcertar como comenzar. desconocer como parecer. desconsolar como contar. descontar como contar. desconvenir como venir. descornar como contar. desdecir como decir. desdentar como comenzar. desembravecer como parecer. desempedrar como comenzar. desencordar como contar. desenmohecer como parecer. desenmudecer como parecer. desentenderse como hender. desenterrar como comenzar. desentorpecer como parecer. desentumecer como parecer. desenvolver como volver. desfallecer como parecer. desfavorecer como parecer. desgobernar como comenzar. desguarnecer como parecer. deshelar como comenzar. desherbar como comenzar. desherrar como comenzar. deshumedecer como parecer. desler como rer. deslucir como lucir. desmembrar como comenzar. desmentir como sentir. desmerecer como parecer. desobedecer como parecer. desobstruir como huir. desor como or.

desolar como contar. desollar como contar. despavorirse como abolir. Defectivo. Se usa slo en infinitivo y participio. despedir como pedir. despertar como comenzar. desplacer como parecer. desplegar como comenzar. despoblar como contar. desteir como teir. desterrar como comenzar. destituir como huir. destruir como huir. desvanecer como parecer. desvestir como pedir. detener como tener. detraer como traer. devenir como venir. devolver como volver. diferir como sentir. digerir como sentir. diluir como huir. discernir Pres.: discierno, disciernes, discierne, discernimos, discerns, disciernen. Pres. subj.: discierna, disciernas, discernamos... Imper.: discierne, discierna, discernid... discordar como contar. disentir como sentir. disminuir como huir. disolver como volver. disonar como contar. disponer como poner. distender como hender. distraer como traer. distribuir como huir. divertir como sentir. doler como mover. dormir Pres.: duermo, duermes, duerme, dorms... Pret. perf. simple: dorm, dormiste, durmi, durmieron. Imper.: duerme, duerma, durmamos, dormid... Pres. subj.: duerma, duermas, duerma... Pret. imperf. subj.: durmiera, durmieras... (primera forma); durmiese, durmieses... (segunda forma). Fut. subj.: durmiere, durmieres... Ger.: durmiendo.

E
elegir Pres.: elijo, eliges, elige, elegimos, elegs, eligen. Pret. perf. simple: eleg, elegiste, eligi, elegimos, elegisteis, eligieron. Imper.: elige, elija, elijamos, elegid, elijan. Pres. subj.: elija, elijas (primera forma); eligiese, eligieses (segunda forma). Fut. subj.: eligiere, eligieres Ger.: eligiendo. Part: elegido o electo. embastecer como parecer. embebecer como parecer. embellecer como parecer. embestir como pedir. emblandecer como parecer. emblanquecer como parecer. embosquecer como parecer. embravecer como parecer. embrutecer como parecer. emparentar como comenzar. empedrar como comenzar. empequeecer como parecer. empezar como comenzar. emplumecer como parecer. empobrecer como parecer. enaltecer como parecer. enardecer como parecer. encalvecer como parecer. encallecer como parecer. encanecer como parecer. encarecer como parecer. encender como hender. encerrar como comenzar. enclocar como contar. encomendar como comenzar. encontrar como contar. encordar como contar. encrudecer como parecer. endentar como comenzar. endentecer como parecer. endurecer como parecer. enflaquecer como parecer. enfurecer como parecer. engrandecer como parecer. engrer como rer.

E
33

engrosar como contar. engrumecerse como parecer. engullir como mullir. enloquecer como parecer. enlucir como lucir. enmendar como comenzar. enmohecer como parecer. enmudecer como parecer. ennegrecer como parecer. ennoblecer como parecer. enorgullecer como parecer. enrarecer como parecer. enriquecer como parecer. enrojecer como parecer. enronquecer como parecer. ensangrentar como comenzar. ensoberbecer como parecer. ensombrecer como parecer. ensordecer como parecer. entender como hender. entenebrecer como parecer. enternecer como parecer. enterrar como comenzar. entesar como comenzar. entontecer como parecer. entorpecer como parecer. entrecerrar como comenzar. entreor como or. entretener como tener. entrever como ver. entristecer como parecer. entumecer como parecer. envanecer como parecer. envejecer como parecer. envilecer como parecer. envolver como volver. equivaler como valer. erguir Pres.: irgo o yergo, irgues o yergues, irgue o yergue, erguimos, ergus, irguen o yerguen. Pret. perf. simple: ergu, erguiste, irgui, erguimos, ergusteis, irguieron. Imper.: irgue o yergue, irga o yerga, irgamos... Pres. subj.: irga o yerga, irgas o yergas, irga o yerga, irgamos... Pret. imperf. subj.: irguiera, irguieras... (primera forma); irguiese, irguieses... (segunda forma). Fut. subj.: irguiere, irguieres... Ger.: irguiendo. errar Pres.: yerro, yerras, yerra, erramos... Pres. subj.: yerre, yerres... Imper.: yerra, yerre, erremos... escabullirse como mullir. escarmentar como comenzar. escarnecer como parecer. esclarecer como parecer. escocer como cocer. esforzar como contar. establecer como parecer. estar Pres.: estoy, ests... Pret. perf. simple: estuve, estuviste, estuvo, estuvimos... Imper.: est, est... Pres. subj.: est, ests... Pret. imperf. subj.: estuviera, estuvieras... (primera forma); estuviese, estuvieses... (segunda forma). Fut. subj.: estuviere, estuvieres... estatuir como huir. estregar como comenzar. estremecer como parecer. estreir como teir. excluir como huir. expedir como pedir. exponer como poner. extender como hender. extraer como traer.

subj.: gruera, grueras... (primera forma); gruese, grueses... (segunda forma); Fut. subj.: gruere, grueres... Ger.: gruendo. guarecer como parecer. guarnecer como parecer.

H
haber ver VERBOS AUXILIARES. hacendar como comenzar. hacer Pres.: hago, haces, hace... Pret. perf. simple: hice, hiciste, hizo... Fut.: har, hars, har... Imper.: haz, haga, hagamos... Cond.: hara, haras... Pres. subj.: haga, hagas... Pret. imperf. subj.: hiciera, hicieras... (primera forma); hiciese, hicieses... (segunda forma). Fut. subj.: hiciere, hicieres... Ger.: haciendo. Part.: hecho. heder como hender. helar como comenzar. henchir como pedir. hender Pres.: hiendo, hiendes, hiende, hendemos, hendis, hienden. Imper.: hiende, hienda, hendamos... Pres. subj.: hienda, hiendas... hendir como discernir. herir como sentir. herrar como comenzar. hervir como sentir. holgar como contar. hollar como contar. huir Pres.: huyo, huyes, huye, huimos, hus, huyen. Pret. perf. simple: hu, huiste, huy... Imper.: huye, huya, huid... Pres. subj.: huya, huyas, huya... humedecer como parecer.

I
imbuir como huir. impedir como pedir. imponer como poner. incensar como comenzar. incluir como huir. incoar como amar, pero defectivo como abolir. incumbir como partir. Defectivo. Conjugado slo en infinitivo, gerundio, participio y en la tercera persona de sing. y pl. de todas los tiempos. indisponer como poner. inducir como aducir. inferir como sentir. influir como huir. ingerir como sentir. inquirir como adquirir. instituir como huir. instruir como huir. interferir como sentir. interponer como poner. intervenir como venir. introducir como aducir. intuir como huir. invernar como comenzar. invertir como sentir. investir como pedir. ir Pres.: voy, vas, va, vamos, vais, van. Pret. perf. simple: fui, fuiste, fue, Pret. imperf.: iba, ibas... Imper.: ve, vaya, vayamos, id, vayan. Pres. subj.: vaya, vayas... Imperf. subj. fuera, fueras... (primera forma); fuese, fueses... (segunda forma); Fut. subj.: fuere, fueres, fuere, furemos... Ger.: yendo. Part.: ido.

J
jugar como contar.

L
languidecer como parecer. lucir Pres.: luzco, luces, luce... Imper.: luce, luzca, luzcamos, lucid... Pres. subj.: luzca, luzcas...

F
fallecer como parecer. favorecer como parecer. fenecer como parecer. florecer como parecer. fluir como huir. fortalecer como parecer. forzar como contar. fregar como comenzar. frer como rer.

LL
llover como volver. Impersonal.

M
maldecir como predecir. malherir como sentir. malquerer como querer. maltraer como traer. manifestar como comenzar. manir como abolir. Defectivo. Se usa slo en infinitivo y participio. mantener como tener. medir como pedir. mentar como comenzar. mentir como sentir. merecer como parecer.

G
gair como mullir. garantir como abolir. Defectivo. gemir como pedir. gobernar como comenzar. gruir Pret. perf. simple: gru, gruiste, gru, grueron... Pret. imperf.

E
34

merendar como comenzar. moler como volver. morder como volver. morir como dormir. mostrar como contar. mover Pres.: muevo, mueves, mueve, movemos, movis, mueven. Pres. subj.: mueva, muevas... Imper.: mueve, mueva, movamos... Ger.: moviendo. Part.: movido. mullir Pret. perf. simple: mull, mulliste, mull... Pret. imperf. subj.: mullera, mulleras... (primera forma); mullese, mulleses... (segunda forma). Fut. subj.: mullere, mulleres... Ger.: mullendo.

N
nacer Pres.: nazco, naces, nace... Pres. subj.: nazca, nazcas... Imper.: nace, nazcamos... negar como comenzar. nevar como comenzar. Impersonal.

preterir como abolir. Defectivo. prevalecer como parecer. prevenir como venir. prever como ver. probar como contar. producir como aducir. proferir como sentir. promover como mover. proponer como poner. proseguir como pedir. prostituir como huir. provenir como venir. pudrir Part.: podrido.

Q
quebrar como comenzar. querer Pres.: quiero, quieres, quiere, queremos, queris, quieren. Pret. perf. simple: quise, quisiste, quiso... Fut.: querr, querrs, querr... Imper.: quiere, quiera... Cond.: querra, querras... Pres. subj.: quiera, quieras... Pret. imperf. subj.: quisiera, quisieras... (primera forma); quisiese, quisieses... (segunda forma ). Fut. subj.: quisiere, quisieres...

O
obedecer como parecer. obstruir como huir. obtener como tener. ofrecer como parecer. or Pres.: oigo, oyes, oye, omos, os, oyen. Pres. subj.: oiga, oigas... Imper.: oye, oiga. Pret. perf. simple: o, oste, oy... Ger.: Oyendo. Part.: odo. oler Pres.: huelo, hueles, huele, olemos, olis, huelen. Pres. subj.: huela, huelas... Imper.: huele, huela, olamos, oled, huelan. oponer como poner. oscurecer como parecer.

R
raer Pres.: raigo o rayo, raes... Imper.: rae, raiga o raya, raigamos o rayamos... Pres. subj.: raiga o raya, raigas o rayas... reaparecer como parecer. reblandecer como parecer. rebullir como mullir. recaer como caer. recalentar como comenzar. recluir como huir. recocer como volver. recomendar como comenzar. recomponer como poner. reconducir como aducir. reconocer como conocer. reconstituir como huir. reconstruir como huir. recortar como contar. reconvenir como venir. reconvertir como sentir. recordar como contar. recostar como contar. recrecer como parecer. recrudecer como parecer. reducir como aducir. reelegir como pedir. reexpedir como pedir. referir como sentir. reflorecer como parecer. refluir como huir. reforzar como contar. refregar como comenzar. refrer como rer. regar como comenzar. regir como pedir. rehacer como hacer. rehuir como huir. rer Pres.: ro, res, re, remos, res, ren. Pret. perf. simple: re, reste, ri... Imper.: re, ra, red... Pres. subj.: ra, ras, ra, riamos... Pret. imperf. subj.: riera, rieras... (primera forma); riese, rieses... (segunda forma); Fut. subj.: riere, rieres... Ger.: riendo. rejuvenecer como parecer. relucir como lucir. remendar como comenzar. remorder como volver. remover como volver. renacer como nacer. rendir como pedir. renegar como comenzar. renovar como contar. reir como teir. repetir como pedir. replegar como comenzar. repoblar como contar. reponer como poner. reprobar como contar. reproducir como aducir. requebrar como comenzar. requerir como sentir. resentirse como sentir. resolver como volver. resollar como contar. resonar como contar.

P
pacer como nacer. padecer como parecer. palidecer como parecer. parecer Pres.: parezco, pareces... Imper.: parece, parezca... Pres. subj.: parezca, parezcas... pedir Pres.: pido, pides, pide, pedimos, peds, piden. Pret. perf. simple: ped, pediste, pidi... Imper.: pide, pida, pidamos... Pres. subj.: pida, pidas... Pret. imperf. subj.: pidiera, pidieras (primera forma); pidiese, pidieses... (segunda forma ). Fut. subj.: pidiere, pidieres... Ger.: pidiendo. pensar como comenzar. perder como hender. perecer como parecer. permanecer como parecer. perseguir como pedir. pertenecer como parecer. pervertir como sentir. placer Pres.: plazco, places, place... Pret. perf. simple: plac, placiste, placi o plugo, placimos, placisteis... Imper.: place, plazca, placed... Pres. subj.: plazca, plazcas, plazca o plegue o plega... Pret. imperf. subj.: placiera, placieras, placiera o pluguiera... (primera forma); placiese, placieses, placiese o pluguiese... (segunda forma). Fut. subj.: placiere, placieres, placiere o pluguiere... plair como mullir. plegar como comenzar. poblar como contar. poder Pres.: puedo, puedes, puede, podemos, podis, pueden. Pret. perf. simple: pude, pudiste, pudo... Fut.: podr, podrs, podr... Cond.: podra, podras... Imper.: puede, pueda, podamos... Pres. subj.: pueda, puedas, pueda... Pret. imperf. subj.: pudiera, pudieras... (primera forma); pudiese, pudieses... (segunda forma). Ger.: pudiendo. poner Pres.: pongo, pones, pone... Pret. perf. simple: puse, pusiste, puso... Fut.: pondr, pondrs... Cond.: pondra, pondras... Imper.: pon, ponga, pongamos... Pres. subj.: ponga, pongas... Pret. imperf. subj.: pusiera, pusieras... (primera forma); pusiese, pusieses... (segunda forma). Fut. subj.: pusiere, pusieres... Ger.: poniendo. Part.: puesto. poseer como creer. posponer como poner. preconcebir como pedir. predecir Pres.: predigo, predices, predecimos, predecs, predicen. Pret. perf. simple: predije, predijiste, predijo... Fut.: predecir, predecirs, predecir... Imper.: predice, prediga, predigamos, predecid, predigan. Pres. subj.: prediga, predigas... Pret. imperf. subj.: predijera, predijeras... (primera forma); predijese, predijeses... (segunda forma). Ger.: prediciendo. Part.: predicho. predisponer como poner preferir como sentir. preponer como poner. presentir como sentir. presuponer como poner.

E
35

resplandecer como parecer. restablecer como parecer. restituir como huir. restregar como comenzar. retener como tener. retorcer como volver. retostar como contar. retraer como traer. retribuir como huir. retrotraer como traer. reventar como comenzar. reverdecer como parecer. revertir como sentir. revestir como pedir. revolcar como contar. revolver como volver. robustecer como parecer. rodar como contar. roer Pres.: roo o roigo o royo... Imper.: roe, roa o roiga o roya... Pres. subj.: roa, roas... o roiga, roigas... o roya, royas... Ger.: royendo. rogar como contar.

T
taer Pret. perf. simple: ta, taiste, ta... Imper. subj.: taera, taeras... (primera forma); taese, taeses... (segunda forma). Fut. subj.: taere, taeres... Ger.: taendo. Part.: taido. temblar como comenzar. tender como hender. tener Pres.: tengo, tienes, tiene, tenemos, tenis, tienen. Pret. perf. simple: tuve, tuviste, tuvo... Fut.: tendr, tendrs... Imper.: ten, tenga, tengamos... Cond.: tendra, tendras... Pres. subj.: tenga, tengas... Imper. subj: tuviera, tuvieras... (primera forma); tuviese, tuvieses... (segunda forma). Fut. subj.: tuviere, tuvieres... Ger.: teniendo. Part.: tenido. tentar como comenzar. teir Pres.: tio, ties, tie, teimos, tes, tien. Pret. perf. simple: te, teiste, ti... Imper.: tie, tia, tiamos... Pres. subj.: tia, tias... Pret. imperf. subj.: tiera, tieras... (primera forma); tiese, tieses... (segunda forma). Fut. subj.: tiere, tieres... Ger.: tiendo. Part.: teido. tocar como sacar. torcer como volver. tostar como contar. traducir como aducir. traer Pres.: traigo, traes, trae... Pret. perf. simple: traje, trajiste, trajo... Imper.: trae, traiga, traigamos... Pres. subj.: traiga, traigas... Pret. imperf. subj.: trajera, trajeras... (primera forma); trajese, trajeses... (segunda forma). Fut. subj.: trajere, trajeres... Ger.: trayendo. Part.: trado. transferir como sentir. transgredir como abolir. trascender como hender. trascolar como contar. trascordarse como contar. trasegar como comenzar. traslucir como lucir. trasponer como poner. trastocar como sacar. trastrocar como contar. trasver como ver. trasverter como hender. trasvolar como contar. travestir como pedir. trocar como contar. tronar como contar. tropezar como comenzar. tullir como mullir.

S
saber Pres.: s, sabes, sabe... Pret. perf. simple: supe, supiste, supo... Fut.: sabr, sabrs, sabr... Imper.: sabe, sepa, sepamos... Cond.: sabra, sabras... Pres. subj.: sepa, sepas... Pret. imperf. subj.: supiera, supieras... (primera forma); supiese, supieses... (segunda forma). Fut. subj.: supiere, supieres... Ger.: sabiendo. Part.: sabido. sacar Pret. perf. simple: saqu, sacaste, sac,... Imper.: saca, saque, saquemos, sacad, saquen. Pres. subj.: saque, saques,... salir Pres.: salgo, sales, sale... Fut.: saldr, saldrs, saldr... Imper.: sal, salga, salgamos... Cond.: saldra, saldras... Pres. subj.: salga, salgas... Ger.: saliendo. Part.: salido. salpimentar como comenzar. satisfacer Pres.: satisfago, satisfaces, satisface... Pret. perf. simple: satisfice, satisficiste, satisfizo... Fut.: satisfar, satisfars, satisfar... Imper.: satisfaz o satisface, satisfaga, satisfagamos... Cond.: satisfara, satisfaras... Pres. subj.: satisfaga, satisfagas... Pret. imperf. subj.: satisficiera, satisficieras... (primera forma); satisficiese, satisficieses... (segunda forma). Fut. subj.: satisficiere, satisficieres... Part.: satisfecho. seducir como aducir. segar como comenzar. seguir como pedir. sembrar como comenzar. sentar como comenzar. sentir Pres.: siento, sientes, siente, sentimos, sents, sienten. Pret. perf. simple: sent, sentiste, sinti, sentimos, sentistis, sintieron. Imper.: siente, sienta, sintamos... Pres. subj.: sienta, sientas... Pret. imperf. subj.: sintiera, sintieras... (primera forma); sintiese, sintieses... (segunda forma). Fut. subj.: sintiere, sintieres... Ger.: sintiendo. ser ver VERBOS AUXILIARES. serrar como comenzar. servir como pedir. sobrentender como hender. sobreponerse como poner. sobresalir como salir. sobrevenir como venir. sobrevolar como contar. sofrer como rer. solar como contar. soldar como contar. soler como volver. Defectivo. soltar como contar. sonar como contar. sonrer como rer. soar como contar. sosegar como comenzar. sostener como tener. soterrar como comenzar. subarrendar como comenzar. subseguir como pedir. subvenir como venir. subvertir como sentir. sugerir como sentir. superponer como poner. suponer como poner. sustituir como huir. sustraer como traer.

V
valer Pres.: valgo, vales, vale... Fut.: valdr, valdrs, valdr... Imper.: val o vale, valga, valgamos... Cond.: valdra, valdras... Pres. subj.: valga, valgas... Ger.: valiendo. Part.: valido. venir Pres.: vengo, vienes, viene, venimos, vens, vienen. Pret. perf. simple: vine, viniste, vino... Fut.: vendr, vendrs... Imper.: ven, venga, vengamos... Cond.: vendra, vendras... Pres. subj.: venga, vengas... Pret. imperf. subj.: viniera, vinieras... (primera forma); viniese, vinieses... (segunda forma). Fut. subj.: viniere, vinieres... Ger.: viniendo. Part.: venido. ver Pres.: veo, ves, ve... Pret. imperf.: vea, veas... Imper.: ve, vea... Pres. subj.: vea, veas... Ger.: viendo. Part.: visto. verter como hender. vestir como pedir. volar como contar. volcar como contar. volver Pres.: vuelvo, vuelves, vuelve... Pret. perf. simple: volv, volviste... Imper.: vuelve, vuelva... Pres. subj.: vuelva, vuelvas... Ger.: volviendo. Part.: vuelto.

Y
yacer Pres.: yazco o yazgo o yago, yaces, yace... Imper.: yace o yaz, yazca o yazga o yaga, yazcamos o yazgamos o yagamos, yaced... Pres. subj.: yazca o yazga o yaga, yazcas. yazca... Ger.: yaciendo. Part.: yacido. yuxtaponer como poner.

Z
zaherir como sentir. zambullir como mullir.

E
36

REGLAS DE ACENTUACIN
Reglas generales Segun su acentuacin, las palabras se clasifican en: Agudas: las que tienen el acento prosdico en la ltima slaba (motor, ilusin). Llevan tilde las terminadas en -n, -s o vocal: camin, irlands, bistur. Graves o llanas: las que tienen el acento prosdico en la penltima silaba (ftil, mano). Llevan tilde si no acaban en vocal, -n o -s: csped, rbol, crter. Esdrjulas: las que tienen el acento prosdico en la antepenltima slaba (pjaro, cgela). Llevan tilde todas: fsica, exmenes, vigsimo. Sobresdrjulas: las que tienen el acento prosdico en la silaba anterior a la antepenltima (qutaselo, entrgueselo). Llevan tilde todas: presntanoslo, rmpeselos, cntamelo. Las maysculas llevan tilde y se acentan igual que las minsculas (DIPUTACIN, GMEZ). Diptongos, triptongos e hiatos Los diptongos y triptongos son conjuntos de vocales que se pronuncian en la misma slaba. El diptongo consta de dos vocales: una abierta (a, e, o) y otra cerrada (i, u), por ejemplo pausa, o bien las dos cerradas, por ejemplo ruido. El triptongo consta de tres vocales : una abierta (en el centro) y dos cerradas (a los lados), por ejemplo despreciis. El hiato es el contacto de dos vocales que forman slabas distintas, es decir, que no forman diptongo: re-o, le-as. Si, de acuerdo con las reglas generales, la slaba en que est el diptongo o el triptongo debe llevar tilde, sta recae en la vocal ms abierta: husped, vulvase, miris, averiguis. Si el diptongo que debe llevar tilde est formado por dos vocales cerradas (ui o iu), la tilde se escribir sobre la ltima: atribu, cudate, casustica. La h entre dos vocales no impide el diptongo: de-sahu-cio. Por tanto, cuando a alguna de las vocales le corresponda la tilde, se pondr como si la h no existiera: bho, prohbe, rehso. En las palabras en hiato lleva tilde la vocal a la que corresponda llevarla segn las reglas generales de acentuacin: cogulo, len, trais. Pero si la vocal en hiato sobre la que recae el acento es una i o una u, llevar tilde, aunque no le corresponda llevarla segn las reglas generales. Por ejemplo, sonrer es aguda acabada en r: no tendra, pues, que llevar tilde. Pero como su vocal tnica es i, y est en hiato con la e anterior (son-re-r), se escribe la tilde de acuerdo con la nueva regla. Lo mismo sucede en cada, transente, ledo, etc. Sin embargo, esta excepcin no es vlida para el grupo ui: destruir, jesuita Monoslabos En general no llevan tilde (fe, pues, fui, vio, dio, la). Se exceptan unos pocos, en los que la tilde evita la confusin con otras palabras: d (del verbo dar) de (preposicin) l (pronombre) el (artculo) ms (adverbio de cantidad) mas (conjuncin) m (pronombre personal) mi (posesivo) s (del verbo saber o ser) se (pronombre) s (afirmacin) si (conjuncin) t (planta y bebida) t (pronombre personal) Palabras compuestas Cuando dos o ms palabras se unen para formar un compuesto, slo la ltima conserva su tilde: decimosptimo (de dcimo y sptimo). Sin embargo, cuando dos palabras se unen por medio de guin, ambas conservan su tilde: fsico-qumico. Los adverbios formados sobre un adjetivo y acabados en -mente llevan tilde nicamente si la lleva tambin dicho adjetivo: difcilmente, pero listamente (esta es palabra sobresdrjula, pero no lleva tilde porque el adjetivo listo no la lleva). Las formas verbales que contienen pronombres llevan tilde si es que tambin la llevan cuando no van unidas a un pronombre. Por ejemplo, mirle y perdme llevan tilde a pesar de ser palabras llanas acabadas en vocal. Asimismo, si al reunir una forma verbal que no lleva tilde con uno o ms pronombres resulta un vocablo compuesto esdrjulo, se debe poner tilde: canta+le: cntale, da+me+lo: dmelo. Palabras que se distinguen por la tilde Aunque, segn las reglas generales, no deberan llevar tilde, algunas palabras la llevan para evitar ser confundidas con otras palabras de igual forma pero de diferente significado. Los pronombres demostrativos este, ese y aquel pueden llevar tilde cuando funcionan como pronombres (no es, pues, obligatoria): Han trado dos regalos y ste (o este) es para ti. Pero tienen que llevarla si, al no llevar tilde, la frase puede significar otra cosa: contaron aquellas cosas interesantes (sin tilde, aquellas se referir a cosas; con tilde, aludir a unas personas antes mencionadas, que contaron cosas interesantes). Las formas neutras esto, eso, aquello nunca llevan tilde. Los pronombres que, quien, cual, cuanto y los adverbios donde, cuando y como llevan tilde cuando son interrogativos o exclamativos: Qu haces?; Cunto llueve!; Yo s por dnde ha ido. No llevan tilde cuando son pronombres o adverbios relativos: espero que vuelvas pronto; Gasta cuanto gana; el bar donde trabajaba. Otras palabras: an (=todava), pero aun (=incluso); porqu (sustantivo), pero porque (conjuncin); slo (=solamente), pero solo (adjetivo). Palabras que admiten ausencia de tilde alveolo alvolo amoniaco amonaco austriaco austraco bereber berber cardiaco cardaco olimpiada olimpada pentagrama pentgrama periodo perodo policiaco policaco reuma rema ................ presencia o te (pronombre) tu (posesivo)

E
37

REGLAS DE PUNTUACIN
COMA (,)
Indica una pausa breve en el interior de la frase. Se usa: * En los nombres en vocativo, para separarlo del resto de la frase. Ir entre comas si est en medio de la frase; seguido de coma, si est al principio; o precedido de coma, si est al final. yeme bien, muchacho, lo que voy a decirte; muchacho, yeme bien; yeme bien, muchacho. * Para separar los elementos de la misma clase que forman una serie, tanto palabras como proposiciones, si no van con conjunciones. El ltimo de los elementos suele ir separado por la conjuncin y o la conjuncin o. Mikel, Miren, Josune y Mari Carmen vivan en el mismo piso. Los mircoles por la noche salan juntos a cenar, iban al cine, jugaban al billar o iban a la discoteca. * Para separar del resto de la oracin las proposiciones explicativas y los dems incisos explicativos: los socios, que antes confiaban plenamente en l, cansados de tanta promesa incumplida, le dieron la espalda. * Para separar una proposicin subordinada que va delante de la principal: cuando llegaron al restaurante, empez a granizar. * Para separar del resto de la oracin las conjunciones y las locuciones conjuntivas pues, por tanto, sin embargo, por consiguiente, as pues, no obstante, pues bien, ahora bien, es decir, por el contrario, etc.

PUNTOS SUSPENSIVOS (...)


Indican que la oracin o el texto estn inconclusos o interrumpidos. Se usan: * Para sealar una interrupcin del hablante debida a algn titubeo o duda: es que, no s, ... no estoy segura * Para no expresar algo que se sobrentiende, cuando se da por sabido el final de una frase: ya se sabe, en casa del herrero ... * Para indicar que se ha suprimido parte de una cita textual: En un lugar de la Mancha (...), no ha mucho tiempo ...

INTERROGACIN (?) Y EXCLAMACIN (!)


Los signos de interrogacin indican que se est haciendo una pregunta directa. Los signos de exclamacin indican que la frase expresa mandato, sorpresa o algn sentimiento (indignacin, dolor, ...). Tanto los unos como los otros han de escribirse al principio (, ) y al final (?, !) de la frase. Despus de cerrar la interrogacin o la exclamacin no se pone punto: Quin llama? / Nos dir: habis visto mi vestido nuevo? Largo de aqu! / Hoy cenaremos tortilla de patatas, qu bien!

COMILLAS ( )
* Se utilizan para enmarcar una cita textual: Empez la disertacin con su habitual Es de todos conocido. * Para enmarcar una expresin a la que se quiere dar un sentido figurado o un doble sentido: No par de llover en toda la semana; fue muy divertido. * Para enmarcar sobrenombres: Doroteo Arango Pancho Villa.

PUNTO (.)
* Se utiliza para indicar el final de una oracin y seala una pausa fuerte en la lectura. Despus de punto, la primera letra se escribe siempre con mayscula. Cuando le sigue un prrafo nuevo se le llama punto y aparte. * Se coloca tambin en algunas abreviaturas (pts.; etc.), pero no en los smbolos de las unidades fsicas (kg; m).

PARNTESIS [( )]
Se usan para separar del resto de la frase un inciso o introducir una aclaracin: Dicen en ingls que lo pequeo es bonito (small is beautiful). La Segunda Guerra Mundial (1939-1945) fue la ms mortfera ...

PUNTO Y COMA (;)


Indica una pausa mayor que la coma. Se usa: * Para separar oraciones o partes de un perodo que ya incluyen comas: en un armario tena libros de cocina, medicina y libros de texto; en el otro, las obras de literatura. * Para separar y destacar oraciones coordinadas adversativas: prefera quedarme en casa; pero, despus de pensarlo un poco, me fui con ellos. * Delante de una oracin que empieza con conjuncin, pero que no est completamente unida con la anterior: llova, granizaba y haca un viento fortsimo; y, sin embargo, cerca de all habra buen tiempo.

RAYA o GUIN MAYOR ()


* Se usa como un parntesis: La electrnica radio, televisin, ordenadores ha cambiado nuestro modo de vida. * En los dilogos, para indicar que se inicia la intervencin de otro interlocutor: Has desayunado ya? Todava no.

DOS PUNTOS (:)


Indican que la continuacin aclara o completa la oracin precedente, o responde a algo que se ha anunciado en aquella. Se usa: * Antes de reproducir una cita textual: La carta comenzaba as: Llevo ms de dos aos... * Antes de una explicacin: haba de todo en aquel barrio: comunistas, anarquistas, carlistas y tambin fascistas. * Despus del encabezamiento de las cartas: Querido hijo: te escribo esta carta...

DIRESIS ()
* Se usa sobre la letra u en las combinaciones gue, gui, para indicar que la u debe pronunciarse: sinvergenza, lingstica. * En poesa, para dar al verso una slaba ms. Se coloca sobre la primera vocal de un diptongo, para indicar que debe leerse en dos slabas: fel (se lee fi-el); rido (se lee ru-i-do).

APSTROFO ()
Indica que se ha producido la elisin de algn sonido. Slo se emplea para reproducir una elisin en la expresin oral, generalmente coloquial. Vamos pacasa! dijo el arriero.

E
38

Potrebbero piacerti anche