IBAlong Kun saindong nagigirumduman, napublikar na sa satuyang isipan an tungkol sa kasaysayan kan Bikol --- na an marurang na pag-angal kan

Bikol iyo an Ibalong, salitang ginuno man sana sa pinakamunang tangway kan Bikol, an Ibal. An Ibal man ay salitang pinaliput hale sa salita man na Ibalyo, na an boot sabihon sa Tagalog ay ITAWID... Uya ako digdi dai ta dublihon giraray an manga tinaram kan kadakulan, kundi tanganing ibalyo kamo, maging saindong tulay o tourguide sa paglaog natun sa mahiwagang mundo kan saro sa manga pinakamidbid na epiko sa satuyang bansa, asin man an tarangkahan kan satuyang rehiyon --- ini an Epiko nin Ibalong. Bago an gabos, satuya munang aram-on na katangian kan epiko... An Epikong Ibalong igwang 60 saknong. Kada saknong igwang tig-aapat na taludtod, kada taludtod man igwang tig-dodoseng sukol kan pantig. Alagad, sa binikol na bersyon ni Jose Calleja Reyes, an ika-31 saknong igwa man sanang tulong taludtod (kun uno man an rason, sya man sana an nakakaaram), huli ta an kastilang teksto asin man an bersyon sa wikang Ingles, gabos nanggad igwang apat na taludtod. Dai ko lang aram sa tinagalog na bersyon ni Arturo Camua Sampana, huli ta dai ko pa ini nababasa. Pigatubodan kan kagabsan na si Padre Jose Castao an nagsurat kan epiko sa wikang Kastila. Alagad man an sabi ni Valentin Marin y Morales, "La poesa que trae el Jose Castao en su obrita publicada esta tomado de Ibal la titulo del Padre Melendreras." An boot sabihon, kinua man sana ni Castao an orog-orog na ini sa tituladong Ibal ni Padre Bernardino de Melendreras y de la Trinidad. An problema, nawawara an 400 na pahinang manuskripto ni Melendreras! Kaya an naging argumento ni Jose Calleja Reyes, huli ta sya sarong abogado asin man parasurat, asta sa di pa naaanap an corpus delicti ni Melendreras, an tutubudan nyang tagsurat kan epiko sa wikang Kastila iyo si Padre Jose Castao. Kun uno man an rason sa likod kaini, dai kaya igwa man ining koneksyon sa saindang manga ngaran. Huli ta pariyo sindang Jose, mas tinawan ini ni Reyes ning kabutan tanganing an pag-isipon kan manga tawo na si Castao nanggad an nagsurat kan Ibalong asin man sya an nagdawitaramon sa satuyang wikang vernakyular, an Bikol. Kun ako an hahaputon, kun siisay nanggad an nagsurat kaini sa Kastilang teksto, iyo si Padre Melendreras.. Kun ngata man, ini igwang kasimbagan kun ngata nanggad an epiko ay dai tapos. Sabi sa ibang libro, "Si Kadugnong ay nangako kay Padre

Castao na tatapusin ang pagsasalaysay ng epiko, ngunit maaaring hindi na narinig ng Pari ang kasunod na yugto ng Ibalong ; O, KUNG NARINIG MAN AY MAAARI DING HINDI NA NAISALIN," (mala dai na aram an kasunod na nangyari sa epiko). Alagad an epikong Ibalong ay imahinasyon man sana ni Padre Melendreras, mala man igwang pagka-mitolohiyang Griyego an epiko arog kan katauhan ni Hercules na pinapahiling an gahalimaw na kusog kan tolong bayani; kan manga katauhang arog kan manga pating na pakpakan, nagalayog na damulag, si Rabot na kabla tawo asin man kabla hayop, si Buringkantada na igwa sanang sarong mata alagad man igwang tolong ngimot, asin si Oryol na sarong tawong halas na kayang mag-anyo na arog sa sarong magayon na babayi. Sabi pa sa sakuyang ibang nabasa, si Baltog ay aki ni Shiva na taga-Botavara asin man an agom nya iyo si Riikit. Sindang duwa nagkaigwa ki aki, ini si Handyong na ama ni Bantong. An boot sabihon mako-lolo ni Baltog si Bantong. Sa sakuyang pag-anap kun sain nanggad an Botavara, igwa naman nagsabing si Baltog daa ay hale sa India (boot sabihon an Botavara ay sarong lugar sa India). Alagad man, papano nakadigdi si Baltog sa Ibalong (Bikol) kun an pigataram sa epiko iyo si Handyong an naggibu kan pinakamunang bangka (sasakyang panglayag), uno nanggad an sinakyan ni Baltog? Kun saindo man naaaraman, bako sana si Jose Calleja Reyes an nagsurat ki dawitaramon kan epikong Ibalong. Pati si Leoncio Elopre ay na-inganyo man na magsurat sa wikang Bikol. Mala an saiyang sinurat, pigpublikar man o kinaag sa librong 'Intorya kan Kabikolan' ni Jaime Malanyaon. Manlain-lain nanggad an pagtubod kan manga tawo, kaya ini man an rason kun ngata naghahalaba an kahaliput na bagay arog sa nangyari sa epikong Ibalong... nanggad IBA long [IBA (different) long (mahaba)].